Oiartzungo
79. zenbakia
2016ko apirila
www.oiartzun.eus
udalainformatzen
Lehenengo sektorearen pizgarri 26 2 Sarrera | 3 Agurra | 4 Udal Albisteak | 16 Iritzia | 18 Auzoak | 20 Herriko berri | 24 Erreportajea | 26 Iruditan | 32 Gotti Betti
oiartzungoudalainformatzen
telefono interesgarriak Udal telefono zenbakiak
Zerbitzuak
Informazioa 943 49 01 42 Alkatetza 943 49 18 62 Gizarte Ongizatea 943 49 05 52 Hirigintza eta Atez ateko bulegoa 943 49 03 77 Kultura 943 49 10 34 Manuel Lekuona Biblioteka 943 49 38 64 Udaltzaingoa 943 49 33 11 Elorsoro Udal Kiroldegia 943 49 25 52 Udal Igerileku irekia 943 49 37 45 Arritxulo Udal Mendi-Aterpea 943 58 00 10
Osasun zentroa 943 00 65 04 DYA 943 46 46 22 Jubilatuen elkartea 943 49 00 02 Zaharren egoitza 943 26 10 80 Taxiak 943 49 14 74 Herribus - Iparbus 943 49 18 01 Posta 943 49 35 74 Epaitegia 943 49 09 13 Nekazal bulegoak 943 49 03 47 / 943 49 06 69 Oarsoaldea eskualdearen garapenerako agentzia 943 49 41 29 Behemendi 943 49 02 19
Turismoa Hezkuntza Turismo bulegoa 943 49 45 21 Herri Musikaren Txokoa 943 49 35 78 Luberri Ikasgune Geologikoa 943 26 25 93 Komunikabideak Oiartzun irratia 943 49 37 11 Oarsoaldeko Hitza 943 34 03 30
Haurtzaro ikastola 943 49 22 12 Elizalde Herri Eskola 943 49 01 93 Elizalde Institutua 943 49 10 17 Urmendi Haur Eskola 943 49 16 59 / 943 49 00 37 AEK Intxixu euskaltegia 943 49 39 57 Helduen Heziketa Iraunkorra (Altzibar) 943 49 00 48
Harremanetarako, ekimenen berri emateko, proposamenak egiteko… hau da Oiartzungo udal aldizkariaren helbide elektronikoa: komunikazio@oiartzun.org
ohar garrantzitsua Udal aldizkaria euskara hutsean kaleratuko da. Oiartzungo Udalak urte asko daramatza euskara normalizatzearen aldeko lana eginez. Aldizkari hau, horregatik, euskara hutsean kaleratzen da. Nolanahi ere, nahi duenak ale bakoitzaren eduki nagusien laburpena jasoko du gaztelaniaz. Horretarako, ordea, eskaera egin beharko du udaletxeko informazio gunean, 943 49 01 42 telefono zenbakira deituz edo komunikazio@oiartzun.org helbide elektronikora mezu bat bidaliz. Eskaera egitean, nork bere datuak eman beharko ditu, aldizkaria jaso ahal izateko.
NOTA IMPORTANTE La revista se publicará íntegramente en euskera. El ayuntamiento de Oiartzun lleva muchos años comprometido con la normalización del euskera. Esta misma revista, por eso, se publica únicamente en euskera. No obstante, todo aquel que este interesado tendrá la posibilidad de recibir un resumen de los contenidos más importantes de cada número. Para ello, deberá ponerse en contacto con nosotros, acercándose a la oficina de información, llamando al número de teléfono 943490142 o enviando un correo electrónico a la dirección komunikazio@oiartzun.org. Al realizar la solicitud, el interesado deberá facilitar sus datos, para poder recibir la revista. Argitaratzailea: Oiartzungo Udala Diseinua eta maketazioa: Dixidu Diseinu Grafikoa Inprimaketa: Signos Lege Gordailua: Donostia-1216/91
2
www.oiartzun.eus
oiartzungoudalainformatzen
agurra
Eneritz Arbelaitz Sarasti Mendi eta Ingurumeneko zinegotzia Lehenengo sektorea gure ingurumena errespetatu duen baserriarekin lotzen dugu guztiok, baita gure kulturarekin ere. Gaur egun, ordea, baserriak ez ditu garai onak bizi. Industria eta zerbitzuen sektoreak gailendu dira inguru guztietan, eta Oiartzunen zer esanik ez.
Oiartzunen elikadura osasuntsu baten bermea izango baitugu lehen sektorea indartuz gero.
Egoera honi aurre egiteko, ezinbestekoa da baserritarrak baserritik bizi ahal izateko laguntzak ematea. Ekoizpenaren hasieratik salmentaren azken une arteko zikloan baserritarrek parte hartzea bermatu behar da. Eredu hauek bultzatzen ditugu guk.
Tokiko elikadura sustatzea, elikadura burujabetzaren norabidean urratsak ematea eta kontsumo arduratsuaren kontzeptuak gogoan ditugu. Hori dela eta, LURBIZI egitasmoa onartu berri dugu. Egitasmoaren helburua Oiartzunen lehenengo sektoreetarako lurrak izan daitezkeenak identifikatu eta ekoizleen eskuragarri jartzea da; Oiartzunen lehenengo sektorean lan egitea bultzatzea, alegia.
Oiartzunen nekazaritzarako eta abeltzaintzarako egon daitezkeen lurrak nekarazi eta abeltzain profesionalen eskura jartzeko bitartekoak aztertu nahi ditu Oiartzungo Udalak. Nekazari edo abeltzain direnei -edo izan nahi dutenei- lagundu nahi diegu. Izan ere, elikadura oinarrizko beharra izanik,
Egungo elikadura sistema neoliberalari aurre egiteko elikadura burujabetza tokiko elikadura sistemetan oinarritzen da. Horretarako baserritarren berezitasunak, kontsumo taldeenak, merkatari txikienak‌ kontuan hartu behar ditugu, eta elkarlanean estrategiak adostu eta garatu.
www.oiartzun.eus
3
oiartzungoudalainformatzen
udal albisteak Lurbizi egitasmoa, lehen sektorea sustatzeko Hasteko, baratza profesionalak martxan jartzeko proiektua gauzatuko da Lurbizi egitasmoa martxan jarri du Udalak, lehenengo sektorea profesionalki sustatzeko. Sektore honek Oiartzunen duen egoera txarrari buelta emateko kezkak eraman du Gobernu Taldea lehen sektorerako egitasmoa zehaztera, udalgintzarako prestatutako herri programan adierazitako konpromisoa ere betez.
“badaude lehenengo sektorerako proiektuak dituzten herritarrak, baina lurrik ez dute; eta badaude lurrak dituzten herritarrak, baina hauek lantzeko proiekturik ez”. Horien arteko zubilana egitea izango da Lurbiziren helburuetako bat, Oiartzungo landa-eremuko lurrak produkziora bideratzeko.
Lehenengo sektoreak Oiartzunen duen egoeraren diagnostikotik abiatu da Udala. Herriko jarduera ekonomikoaren %0,92 besterik ez da lehenengo sektorea. Portzentaia inguruko herrien antzekoa da, Gipuzkoako bataz bestekoa %0,8 baita (2012ko datuak, Gaindegia).
2016an, 40.000 € bideratuko ditu Oiartzungo Udalak Lurbizi egitasmora.
Duela gutxi eskuratu ditu Udalak herriko etxebizitza hutsei buruzko ikerketaren emaitzak ere. Gaindegiak egindako lanak landa-eremuan kokatu ditu etxebizitza huts gehienak: 94 baserri huts identifikatu dira. Lehenengo sektoreak jarduera ekonomikoan duen zama eskasak eta baserri hutsen kopuru altuak sektore hau azkeneko urteetan bizitzen ari den gainbehera islatzen dute.
Lurbizi egitasmoa eta elikadura burujabetza Sektore ekonomikoen desoreka nabarmenaren ondorioetako bat izan da kanpoko produktu eta ekoizleenganako dependentzia areagotzea. Udalak tendentzia hori aldatu nahi du eta elikagaien burujabetza berreskuratzen hasteko bitartekoak jarri. Elikadura burujabetzarako ezinbestekoa da tokian tokikoa sortu eta kontsumitzea. Horretarako, derrigor lehen sektoreko ekoizpena behar da. Oiartzungo planeamenduaren arabera lehenengo sektorerako jasotako lurrak ekoizpenera bideratzea da Udalaren erronketako bat.
Zer da Lurbizi egitasmoa? Lurbizi egitasmo zabala izango da. Udaletik lehenengo sektorera bideratuko diren proiektu guztiei aterpea emango die: baratzagintza, frutagintza, abeltzaintza… lehen sektoreko ekoizpen guztiek izango dute tokia Lurbizin. Lehenengo sektorean profesionalki aritzeko erraztasunak ematea da helburua. Jexux Leonet alkateak adierazi duenez,
Lehenengo sektorera bideratutako esperientziak baditugu gure herrian. Horietako bat da Agroaldea (Lintzirin gainean): Udalak lurrak erosi eta nekazari profesionalen esku utzita ditu. Bertako ekoizpena produktu espefizikoetara bideratuta dago (tomateak, loreak…). Elikadura burujabetzaren bidean, iniziatibak badaude herrian; Arraztalo elkarteak hornitzen duen Kontsumo Taldea, esaterako. Elkarteak gaixo psikikoen gizarteratzea lehen sektoreko jardunari lotuta egiten du, bi helburu betez: psikosoziala batetik, agroekonomikoa bestetik. Eskola Agenda 21en baitan, ikasturte honetan ere elikadura burujabetzaren gaia lantzen ari dira Haurtzaro Ikastolako, Elizalde Herri Eskolako eta Elizalde Institutuko ikasleak, gaiaren garrrantziaz jabetu daitezen ume-umetatik.
4
Kontsumo taldeek elikadura burujabetzarekin zerikusi zuzena dute.
www.oiartzun.eus
Elikadura burujabetza eta Lurbizi egitasmoak horren alde egin dezakeena sustatzeko, herriko merkatari txikiekin, ikastetxeekin eta herri mugimenduarekin lanketa egitea ere badago Udalaren asmoen artean.
oiartzungoudalainformatzen
udal albisteak
Herriko jarduera ekonomikoaren %0,92 besterik ez da lehen sektorea.
Lurbizik abeltzaintza, nekazaritza... arloko egitasmoak sustatuko ditu.
Baratza profesionalen proiektua
2016a proiektuak aurkeztu, esleitu eta lur-eremua egokitzeko urtea izango da. Baratzak martxan ikusteko 2017a izango da.
Lurbiziren baitan martxan jarriko den lehenengo proiektu zehatza baratza profesionalena izango da. Egitasmoa Behemendirekin elkarlanean jarriko du martxan Udalak. Behemendi Landa Garapenerako eskualdeko agentzia da eta Oiartzungo Udala kide da. Behemendik nekazaritzarako egokia den lur-boltsa lortu du dagoeneko. Momentu honetan, bertan lehenengo sektoreko produkzioa martxan jartzeko azpiegituraren azterketa egiten ari da (ur-hartuneak, sarrerak‌). Lur-eremu honek 25.000 m2 ditu.
Behemendiren egitekoa izango da lurjabeekin eta ekoizleekin kontratuak sinatu eta bideratzea; baita egitasmo zehatzak aurkeztea Udalari. Oiartzungo Udalak bere gain hartuko du proiektuen finantzaketa. LURBIZIREN EZAUGARRIAK ETA IRIZPIDE OROKORRAK: 1) 2) 3) 4)
Nekazari profesionalentzako lurrak bultzatuko ditu. Nekazaritza ekologikoa bultzatuko du. Hondakin organikoak autokudeatzea hobetsiko da. Ekoizkinen salmenta kontsumo-taldeen, salmenta zuzenaz eta herriko merkatarien bidez egin ahal izango dute ekoizleek.
NEKAZARI eta ABELTZAINEK baldintza hauek betetzea hobetsiko da: 1) 2) 3) 4) 5)
Lursailari lotutako proiektu bideragarria edukitzea. Oiartzunen erroldatua egotea lehenetsiko da. Ezagutzak izatea (ikasketak, esperientzia). Langabezian daudenak lehenetsiko dira. Kontsumitzaileen kooperatibarik sortuz gero, lehentasunez produktuak bertara eraman beharko dituzte.
Arraztalo Elkarteak lehen sektorea gaixo psikikoak gizarteratzeko erabiltzen du.
Baratzak lehiaketa bidez esleituko dira (gutxienez 5.000 m2ko azalera landu beharko du negozio bakoitzak). Ekoizleek eremua gutxienez bost urterako alokatuko dute. www.oiartzun.eus
5
oiartzungoudalainformatzen
udal albisteak
Bidegorria eta argiteriaren efizientzia hobetzeko laguntza eskatu da europari Europako Batasuneko FEDER funtsean 2.100.000 euroko diru-laguntza eskaera egin du Oiartzungo Udalak Oiartzungo Udalak 2.100.000 €ko diru-laguntza eskatu dio Europako Batasuneko FEDER Funtsari, herriko azpiegiturak hobetzeko bi proiektu garatu ahal izateko. Udala herrian dauden beharrak asetuko dituzten proiektuak garatzeko beharrezko aukera guztiak baliatzeko prest dago. FEDER Funtsa eskualde mailako hobekuntzak egiteko laguntzak dira. Oarsoaldeko lau Udalok eta Gipuzkoako Foru Aldundiak, elkarrekin, gure eskualdearen biziberritzean lagunduko luketen proiektuak aurkeztu ditugu. Oiartzungo bi proiektuak Esan bezala, Oiartzungo Udalak bi proiektu garatzeko eskatu du laguntza. a) BIDEGORRIA: 1.600.000 €ko laguntza eskaera egin da bidegorria hobetzeko. Egungo sarearen egoera hobetu
eta, adibidez, Karrika eta Gurutzeko loturak egiteko aukera emango luke laguntzak. b) ARGITERIAREN EFIZIENTZIA ENERGETIKOA: 500.000 €ko laguntza. 2014tik, Udala argiteria berritzen ari da, efizientzia energetikoa aintzat hartuz, gutxinaka. Laguntza jasoz gero, herri guztian egin ahal izango litzateke aldaketa. Aldundia eta eskualdeko lau Udalen elkarlana Aipatzekoa da Europako Batasuneko laguntza hauek lortzeko, eskualdeko lau herriak eta Gipuzkoako Foru Aldundia elkarlanean aritu garela. Eskualdea orokorrean hobetzeko proiektuak aurkeztu dira eta Aldundiak konpromiso ekonomiko batzuk ere hartu ditu, egindako lanari esker. FEDER funtsak laguntzen dituen proiektuen finantzaketaren erdia EBk bere gain hartzen du. Gure kasuan, Aldundiarekin lortutako adostasunarengatik, erakunde honek bere gain hartuko luke beste %35a eta udal bakoitzak bere herriko egitasmoak gauzatzeko falta den %15a jarriko luke. Oiartzungo kasuan, bidegorri sarerako izango litzateke laguntzaren kopuru handiena. Bi proiektuen artean, 2.100.000 €ko inbertsioa egin behar da. 315.000 €ko kostua bere gain hartuko luke Udalak. Erantzuna, ekainean Ekainean jakinaraziko du Feder Funtsak zein proiektu lagunduko dituen diruz. Gurea horietako bat balitz, 2020 arteko epea izango genuke bi egitasmoak garatzeko. Lau urteko epean, bidegorri sare integrala eta ongi aprobetxatutako argiteria sistema izango genituzke. Europako Batasunetik laguntza jasotzeak bi azpiegitura horiek epe laburrean hobetzea ahalbidetuko luke. Horregatik jo du Oiartzungo Udalak, baita ere, bide horretara.
6
Laguntzak, besteak beste, Karrikako bidegorriko lotura egiteko balioko luke.
www.oiartzun.eus
oiartzungoudalainformatzen
udal albisteak
Oiartzungo Udalak eskatu duen laguntzaren kopuru handiena herriko bidegorri sarea konpontzera bideratuko da.
ZER BALORATZEN DU EUROPAKO BATASUNAK? Proiektuek herri eta hirietako garapen iraunkor eta jasangarrian estrategia hauek duten eraginkortasuna neurtzen eta baloratzen dute: ingurumenean, ekonomian, kliman, demografian eta gizartean izango luketen eragina, alegia.
Hori kontuan hartuz, eskualdean Arditurriko bidegorriak duen garrantzia azpimarratu nahi izan du Udalak. Izan ere, Pasaiatik hasita, Aiako Harria Parke Naturalera joateko bidea da bidegorria, Oiartzungo auzoak lotzen dituen bidea izateaz gain. Bestetik, argiteria berritzeak energia kontsumoaren jaitsieran izango luken eragina ere nabarmentzekoa da. www.oiartzun.eus
7
oiartzungoudalainformatzen
udal albisteak
Aurrekontuak ikasleei azaltzen Udal aurrekontuak nola egiten diren azaldu die Eneritz Arbelaitz alkateordeak Haurtzaro Ikastolako DBH 4. mailako Ekonomia ikasgaiko ikasleei. Ikasgelan teorian landutakoa praktikan, eta eurengandik hurbilen dagoen erakundean, nola gauzatzen den ikasi dute horrela.
Merkataritza ttikia sustatzeko hitzarmena Udalak Iturri Elkartearekin hitzarmena sinatu du herriko merkataritza ttikia sustatzeko. Horretarako, egoeraren diagnostikoa eta neurri zuzentzaileak planteatuko dituen azterketa egiteko diru-laguntza jaso da Eusko Jaurlaritzatik.
www.oiartzun.eus berritu da Udalaren webguneak itxura berritua du abenduaz geroztik. www.oiartzun.eus ataria modernizatu da, herritarrentzako erabilterrazagoa izan dadin, eta informazio osatuagoa aurkitu dezan. Udalak, hala ere, webguneko zerbitzuak osatzen jarraituko du eta herritarren parte-hartzea txertatzeko tresnak aztertzen.
8
www.oiartzun.eus
oiartzungoudalainformatzen
udal albisteak Etxe hutsak identifikatu ditu Udalak, alokairura bideratzea aztertzeko Oiartzungo etxebizitza hutsei buruzko ikerketa egin du Gaindegiak, Udalak eskatuta. Datuen arabera, 357 etxebizitza huts daude herrian; auzoguneen artean, gehienak Elizalden eta Altzibarren. Etxebizitza horietako batzuk –etxejabeekin adostasunera helduta- oiartzuarrentzako alokairuan merkaturatzeko aukerak aztertzen ari da Udala. Horretarako, aukera guztiak aztertuko ditu; Alokabide zerbitzuarekin harremanetan ere jarri da Udala horregatik.
Landetxeko lokala erabiltzen hasi dira eragileak Herriko eragileak hasi dira Landetxeko udal lokaleko bilera gela erabiltzen. Honela, Antiju Morik, Intxixu Trail eta Sare dira oraingoz bertan biltzen direnak. Gazte Asanbladaren eta Kuadrillategi egitasmoko taldeen bilgunea ere lokal hori bera da.
Bibliotekako goiko solairua, Ikasle Gela Manuel Lekuona bibliotekako goiko solairua Ikasle Gela izango da aurrerantzean, horretarako egokitzapen lanak egin ondoren. Bigarren solairuan ikasteko leku falta detektatu ondoren erabaki da ikasketarako eremua handitzea, bibliotekako ordutegiaren barruan. Unibertsitateko azterketa garaian, orain arte bezala, beheko solairua irekiko da astelehenetik igandera 09:00etatik 22:00etara.
www.oiartzun.eus
9
oiartzungoudalainformatzen
udal albisteak HELTAko begiraleekin euskararen motibazio saioak HELTAko 12 begiralek Udalak eta Euskara Elkartera egitasmoak antolatutako motibazio saioetan parte hartu dute. Helduen tailerretan euskararen presentziak duen tokiaz hausnartu ondoren, Aitziber Arnaizek eta Axun Erzibengoak begirale euskaldunei baliabideak eskaini zizkieten euskal hiztunei euren hizkuntz eskubideak bermatzeko. Erdaldunei, aldiz, Udalak eskaintzen dituen zerbitzuen berri eman zitzaien: itzulpenak, beka sistema…
Prosa eta Poesiako lan sarituak, berriz liburuxkan Prosa eta Poesia lehiaketan LH 3. mailatik batxillergoko bigarren maila arteko ikasle oiartzuarren 20 literatur lan saritu dira. Azken bi edizioetan saritutako lanak edizio digitalean argitaratu ziren –krisi ekonomikoarengatik egin beharreko doiketengatik-, baina aurten berriz ere liburuxkan bildu dira lanak. Azken hiru urteetan saritutako lan guztiak banatuko dira herriko ikastetxeetako ikasleen artean.
XVII. mendeko udal akten hustuketa, euskara hutsean Artxiboan XVII. mendeko udal liburuen hustuketa (dauden zaharrenak) egin da, euskara hutsean. Oraindik ez da ohikoa lan hauek euskaraz egitea, “ohitura faltagatik eta azkarragoa delako gazteleraz egitea”. Hala ere, garrantzitsua da euskal historialarientzako oinarriak jartzeko balio duelako. Bestetik, datu garrantzitsuak atera dira hustuketatik: batetik, euskarazko hitzak topatu dira XVII. mendean gazteleraz idatzitako aktetan, eta ezagutzen ez ziren toponimiako formak. Oiartzun aitzindarietako bat izan da lan hau euskara hutsean egiten.
10
www.oiartzun.eus
oiartzungoudalainformatzen
udal albisteak
Etorriberriekin egindako bigarren harrera saioa.
AISA ikastaroko goizeko taldea.
Etorriberriei bi ongietorri saio
Indarkeria matxistari aurre egiteko Krisi Mahaia antolatu da
Herrira etorriberri direnei bi harrera egin zaizkie orain arte eta 40 lagunek baino gehiagok parte hartu dute, GizarteOngizate eta Euskara arloek elkarlanean martxan jarri duten egitasmoan. Besteak beste, parte hartu duten erdaldunei AISA ikastaroaren berri eman zaie, euskarara lehenengo hurbilketa egin dezaten eta jatorri ugaritako 34 lagun euskara eskolak hartzen hasi dira ekaina bitarte, Intxixu AEKn.
Herrian dauden indarkeria matxista kasuei aurre egiteko, Krisi Mahaia osatu da. Mahai honetan udal ordezkariek eta herriko eragileek hartuko dute parte. Urtean bitan (xanistebanen aurretik eta azaroaren 25aren aurretik) elkartuko da, baita beharra eta indarkeria kasuak dauden guztietan ere. Gaiarekin lotuta, udaleko zinegotziekin gaiaren inguruko formakuntza egin da.
27 urruntze agindu Oiartzunen 27 emakume oiartzuar euren erasotzaileengandik babesteko neurri judizialekin bizi dira. 2015ean, indarkeria matxistarengatik zortzi salaketa izan ziren Oiartzunen. Datu hauek Udalera heldu direnak dira, alegia, epaiketara iritsi direnak. Izan ere, adituek diotenez, salatzen ez diren kasuak salatzen direnak baino bost bider gehiago izaten dira. Guztira, 2015etik eta aurreko urtetatik datozen urruntze-aginduak 27 dira.
www.oiartzun.eus
11
oiartzungoudalainformatzen
udal albisteak
Atletismo egokiturako margoketak Haurtzaro Ikastolan Haurtzaro Atlestimo Taldearen ekimenez, Haurtzaro Ikastolako pilotalekuan margoketak egin dira atletismo egokituko slalom proba egin ahal izateko. Federazioko epaile baten laguntzarekin egin dira margoketak, slalomean araututako distantziak errespetatuz. Udalak margoketak egiteko baimena eman du, ikastolako pilotalekua herriarena baita.
Muittu! martxan, 11 ikaslerekin Muittu! ekimena 11 haurrekin hasi da martxan. Naiara Mitxelena entrenatzailearekin, astean behin koordinazio ariketak eta jolasak egiten dituzte prebenjaminek.
Kirol Astea eta Oiartzungo lehenengo Kirol Saria Aurtengo Kirol Astean bost mahai inguru eta saio tekniko bat egin dira. Honez gain, lehenengoz Kirol Saria eman da ibilbidearengatik, emaitzengatik edo kirolari egindako aportazioarengatik nabarmendu den herritar edo talde bat saritzeko. Herritarrek 265 proposamen egin ondoren, Oiartzungo Kirol Aholku Kontseiluak Girizia kirol eta kultur Elkartea saritu du, urteetan zehar modalitate ezberdinak herrian txertatzen egin duen lanarengatik (zikloturismoa, BTT, mendizaletasuna, eskalada, sokatira‌).
12
www.oiartzun.eus
oiartzungoudalainformatzen
udal albisteak Eskola Agenda 21, elikadura eta hondakinak aztertzen Eskola Agenda 21eko udalbatzar berezia egin dute Elizalde Herri Eskolako, Elizalde Institutuko eta Haurtzaro Ikastolako ikasleek Jexux Leonet alkatearekin, elikadura eta hondakinen inguruan ikasturte honetan landu dutenaren berri emateko eta aurreko ikasturtean egindako proposamenen berri jasotzeko. Maiatzaren 20ean berriz bilduko dira bi aldeak, ikasturteari bukaera emateko.
San Markos Mankomunitateak berriz gaizki egin ditu aurrekontuak 2016ko aurrekontuak egiterakoan, San Markos Mankomunitateko lehendakaritzak berriz ere herri bakoitzak jasotzen duen zerbitzuen arabera ordaintzeko irizpidea ez duela errespetatu salatu dugu Oiartzun, Hernani eta Usurbilgo Udalok. Euskadiko Auzitegi Nagusiak bi sententziatan berretsi du kalkuluak ez direla ongi egiten San Markosen, eta lehendakaritzari (EAJ eta PSE) sententzia hori kontuan hartzeko eskatu genion aurrekontuak egiteko garaian. Ez dute aintzat hartu eta epaitegietan errekurrituko dugu 2016ko aurrekontua ere.
Gipuzkoako Hondakinen Kontsorzioak “errauste-tasa” ezarri du Gipuzkoako Hondakinen Kontsorzioak errefusa eta hondakin organikoa tratatzeko tasak igo ditu. Urtarrilaren 1a geroztik, hondakin organiko tona bakoitzeko %73 gehiago ordaintzen dugu eta errefusa tonako %20 gehiago. “Errauste-tasa” honen helburua Zubietako erraustegia finantzatzea da, eta datozen urteetarako igoera gehiago aurreikusten dira. Aurreko legegintzaldian proiektua bertan behera utzi zen, herri-eskaerarengatik (osasun eta argudio ekonomikoak tarteko). Birziklatzen jarraitzen badugu, erraustegia ez da beharrezkoa. Oiartzunen %82 birziklatzen dugu (Gipuzkoako bataz bestekoa %45 da). Gure iritziz, gutxi birziklatzen dutenek ordaindu beharko lukete gehiago, eta ez ongi egiten dugunak zigortu. Oiartzungo Udalak bere esku dagoen guztia egingo du Zubietako errauste-planta gelditzeko.
www.oiartzun.eus
13
oiartzungoudalainformatzen
udal albisteak Eugenio Arozenaren antzerki fondoa, Euskaltzaindiara Eugenio Arozena Egimendia antzerkizaleari 2005ean erositako fondoa Euskaltzaindiaren esku jarri du Udalak, dohaintzahitzarmen bati esker. Dokumentuak digitalizatu eta ikertzaileen esku jarriko dira, honela. Fondoaren tamaina (euskarazko antzerkigintzako –bertakoa zein unibertsala- 2.800 erregistro inguru biltzen ditu) ikusita, egoki kudeatzeko baliabideak zituen erakunde bat bilatu du Udalak.
Euskal Jaia, lehenengoz herrian Euskal Jaia antolatu dute herriko zenbait eragilek lehenengoz, Olarri Dantza Taldearen ekimenez. Udalak euskal kultura eta identitatea mantentzeko pizgarri den festan parte hartu duten eragile guztiei eskertu zien, festa elkarrekin aurkeztuz. Bide batez, Joxe Lasa Axeigorri trikitilaria gogora ekartzeko eta omenalditxo ttiki bat egiteko baliatu zen data.
Mugarri, XVI-XIX mendeetako udal ordezkarien izaeraz IĂąaki Garrido eta Denis Alvarez historialariak ari dira hurrengo Mugarri liburua osatzen. Oiartzungo udal artxibategiko hidalgia auzien transkribaketa eta azalpena (XVI-XIX. mendeak) izenburua izango du eta mende horietan udal ordezkari izateko sistemak nola funtzionatzen zuen jasoko du. Xanistebanen aurretik argitaratuko da lana.
14
www.oiartzun.eus
oiartzungoudalainformatzen
plenoak 15/12/23. 2016ko aurrekontuak onartuta.
16/02/24. Adostasunik ez m8ko mozioaren inguruan.
2016ko aurrekontuak onartu ziren, Gobernu Taldean aldeko botoarekin. EAJ abstenitu egin zen, nahiz eta “aurrekontuak ez direla txarrak” onartu. Era berean, Gobernu Taldea zoriondu zuten jeltzaleek, “elkarlanerako eta adostasunerako erakutsitako borondatearengatik”.
Martxoaren 8aren harira EH Bilduk aurkeztutako mozioa (gizon-emakumeen eskubide berdintasuna aldarrikatuz eta herrian garatzeko proposamen zehatzak proposatuz) koalizioko zinegotzien aldeko botoarekin atera zen aurrera. EAJ abstenitu egin zen, “erradikalegia” iruditzen zitzaielako eta “proposamen guztiekin ados ez” zeudelako.
Oiartzun Ke? taldeak errausketaren kontra aurkeztutako mozioa ere onartu zen, EH Bilduren aldeko botoarekin. EAJk aurkako botoa eman zuen (alegia, erraustegiaren aldekoa). Abenduan 391,83 €ko protokolo gastuak izan ziren lore, bidaia eta jardunaldietan.
16/01/27. Zinegotziek asistentziaren arabera kobratuko dute. Urteko lehenengo udalbatzarrean zinegotziek kobratzeko baldintzak aldatu ziren: “Egindako lanarengatik eta asistentziaren arabera” kobratuko dute, Jexux Leonet alkateak azaldu zuenez.
Jexux Leonet alkateak “frustrazioa” agertu zuen, “emakumeen eskubideen inguruan adostasunera heltzeko gai ez” zirelako izan. Agurtzane Lekuona Feminismo zinegotziak udalean egiten diren formakuntza saioetan parte hartzera gonbidatu zituen jeltzaleak; hauek, “momentuan erabakiko dutela” adierazi zuten. Herriko mugimendu feministako ordezkariak ere izan ziren udalbatzarrean. Udalak “femismoaren bidean hartutako norabidea eskertu” zuten eta “feminismo hitza beldurrik gabe erabiltzera” animatu, “guztion eskubide berdintasunaren aldeko ideologiaren kontra ezin duelako inork egon”. Otsaileko protokolo gastuak 65 € izan ziren, harpidetza eta bidaietan.
Euskadiko Auzitegi Nagusiak San Markos Mankomunitateko 2014ko aurrekontuak bertan behera utzi duela ere jakinarazi zen, Oiartzungo Udalari arrazoia emanez. Eneritz Arbelaitzek, Oiartzungo ordezkaria mankomunitatean, “2016ko proposamena formula berarekin” egin dutela azaldu zuen, “ahal dugun guztia egiten saiatuko gara hori aldatu eta oiartzuarren interesak defendatzeko”. Protoko gastua 1.246 €koa izan zen jardunaldi, otordu, bidaia eta ikurretan.
www.oiartzun.eus
15
oiartzungoudalainformatzen
iritzia ATSOLORRA prestatu dute Udalak eta gurasoek. 2015ean jaiotako oiartzuarrei ongietorria emateko festa martxoaren 20an ospatu zen. Ongietorrian inplikatu diren aita-ama batzuekin elkartu gara: Bazekiten atsolorra zer zen aurretik? Zer iruditzen zaie herriak kolektiboan ongietorria ematea euren haurrei? Zergatik hartu dute parte? Ainara Astiasuinzarra
Lehengo urtean ikusi nuen egunkarian lehenengo aldiz atsolorra egingo zela Oiartzunen. Ordura arte, ez nekien zer zen ere eta irakurri nuen, baina ez zitzaidan oso argi geratu kontua... Aurten azaldu didate zer den eta interesa piztu zait. Polita da garai bateko ohitura berreskuratzeko saiakera egitea, eta ongietorri bat beti da gauza polita. Iazkotik ikusitakoa eta azaldutakoa oso interesgarria iruditu zait, eta herrian zerbaitetan parte hartzeagatik aritu naiz lantaldean. Umea tartean sartzen denean, gainera, parte hartzea interesgarria iruditzen zait.
Dabid Brun
Atsolorraren berri, iaz, saioa egin zutenean hasi nintzen izaten: lagun batzuek izan zuten esperientziaren bitartez, prentsan‌ Ideia polita da berreskuratzea. Ikusita zer suposatzen zuen bere garaian atsolorrak, gaur egungo egoerara ekarrita, polita da Udalak eta herriak oiartzuar berriei horrelako begirunea edukitzea. Baita ere gurasoen arteko erlazio berezia sor dezake, esperientziak konpartitzeko: denok ditugu arazoak, ikasten ditugu gauzak, kezka berdinak ditugu... Gure herrian antolatzen diren gauzetan parte hartzen saiatzen gara, eta bat gehiago da hau. Berria da, lagun batzuek egin zuten iaz eta esperientzia positibo gisa azaldu ziguten, eta tokatu zaigunean, ez dugu gehiegi pentsatu: aztertu eta inbolukratzea pentsatu genuen. Neskalagunak bileretan parte hartu du eta, emankorrak eta positiboak izan dira.
Igor Elortza
Bizitzan lehenengoz entzun nuen atsolorra hitza egitea planteatu zidatenean; ez nuen ezagutzen. Ideia bikaina da. Ohitura zahar bat berreskuratzeko ideia baino, edukia eta mamia, komunitate senaren baloreari heltzea mundiala iruditzen zait. Batez ere, horregatik parte hartu dugu: asko gustatzen zaigulako komunitatearen babesaren ideia eta balorea, justu galtzen ari den garai honetan. Indibidualismoaren garai honetan, guztiz kontrakora dator, eta bat egiten dugu kontzeptuarekin.
16
www.oiartzun.eus
oiartzungoudalainformatzen
iritzia Aintzane Irastorza
Bilera egingo zela gutuna jaso nuen arte, ez nekien zer zen atsolorra. Bileran azalpenak entzun nituenean jakin dut zer den. Hala ere, etxean aipatu nuen eta haiek bazekiten usadio zahar bat zela. Ilusioa egin dit horrelako ekintza bat antolatzea herriaren aldetik. Azken finean, herriko etorkizuna dira haurrak. Etxean zerbait berezia izateaz gain, herriak ere kontuan hartzea haur bat ekarri duzula, gauza polita da. Bilera deitu zutenean informatzera inguratu nintzen eta interesa sortu zitzaidan. Jende gutxi biltzeak ardurak hartzea eragiten du. Ez dut behartuta egin eta gustura parte hartu dut antolaketan.
Oihana Kortajarena
Banekien koinatak-eta lehengo urtean zeozer egin zutela, axaletik. Baina aurten azaldu didaten arte, ez nekien zer zen. Oso ekimen polita iruditzen zait. Oso diferentea da egin duguna lehen egiten zenarekin, baina garaiak aldatu egiten dira. Herri mailan ongietorria egitea ideia ona da. Beste guraso batzuk ezagutzeko aukera ematen dizu. Bizitzan zehar badakit horiekin denbora pasatzea tokatuko zaidala, eta momentu batzutan elkar laguntzea ere bai. Esan zidaten talde bat antolatu behar zela prestatzeko, eta animatu nintzen. Gainera, haurrarekin egin zitekeen zerbait zenez, laguntzeko ideiarekin aritu naiz prestaketa lantaldean.
Ekaitz Lasa
Ez nekien atsolorra zer zen lehengo urtean Udala Informatzen eta Kontzejutik-en irakurri nuen arte. Orduan jakin nuen zer zen, gutxi gorabehera. Guraso izatea gauza polita da, eta herriak horretan lagundu eta parte izatearen alde egitea ondo dago. Parte hartzeko arrazoietako bat da, Udala Informatzen-eko erreportaje horretan jartzen zuenez, nire amona bere garaian ere atsolorran parte hartua zela. Familian galdetu nuen, ez bainekien halakorik, eta baietz esan zidaten, atsolorretan izana zela. Amonaren kontu horrengatik ere, ilusioa egiten dit. Aparte, kultura eta garai bateko ohitura zaharrak mantentzea gauza polita eta egin beharrekoa iruditzen zait, ahal dugun neurri ttikian bada ere.
Alaitz Lopez
Watshapp bidez informatu zidaten lehenengo batzarraren inguruan eta lehenengo galdera hori izan zen: zer da atsolorra? Mezuan oso-oso labur azaldu ziguten, eta lehenengo bileran Josunek (Cousillas) eta Mirenek (Irigoien) azaldu ziguten ondo. Ez nekien ohitura hori esistitu zenik ere. Oso-oso ideia polita da ongietorria ematea. Ez da garai bateko atsolorra, gaur egun oso-oso ezberdina delako haur bat jaiotzea zelan bizitzen den. Lehen zegoen auzoko bizimodu hori ez dago. Ni bizkaitarra naiz, nahiz eta bost urte daramatzadan Oiartzunen eta beti faltan bota dut hemengo jendea ezagutzea –nahiz eta bikotea hemengoa izan-. Haurdun geratu nintzenean, jendea ezagutzen hasi nintzen eta atsolorra modu polit bat iruditu zait egoera berean gauden jende gehiago ezagutzeko.
Eneko Salaberria
Lehengo urtetik dakit zer den atsolorra. Lehenengo aldiz egin zenean herriari informatu zitzaion, eta hor ikasi nuen. Ez nukeen inoiz imajinatuko horrelako ekintzarik egitea, baina orain badakidala garai batean egiten zela eta ohitura hori berreskuratu nahi dela, oso-oso ongi iruditzen zait. Bikoteak eta biok parte hartu dugu, herrian sortzen diren gauzetan lagundu eta parte hartzekoak garelako. Etxera ttiki berri bat etorri da, eta berarenganako dena egiten saiatzen ari gara. Hau ideia polita iruditu zaigu, eta hor gaude. Prestaketa guztian hartu dugu parte. 97 haur jaio ziren iaz Oiartzunen, eta bileretara 10-12 guraso joan gara, baina gu prest ginen eta oso pozik aritu gara lan hau egiten.
www.oiartzun.eus
17
oiartzungoudalainformatzen
auzoak Altzibar
Klarene etxearen eta Kaleberria artean pibote batzuk jarri dira, bizilagunak autoak barrura sartzen zirelako kexatu eta Udalak hala gertatzen zela egiaztatu ondoren. Aukera ezberdinak aztertu ondoren, irtenbide onena piboteak zirela erabaki da.
Elizalde
Bidega単a auzogunea txukuntzeko lanak egin dira. Espaloiak berritu, argindarraren hoditeria lurperatu eta aparkalekuak berrantolatu dira. Bertako bizilagunen aspaldiko eskaera zen ingurua atontzea, eta beraien eskaerak kontuan hartuta planteatu da egituraketa berria.
18
www.oiartzun.eus
Arragua
Aldeguna elkartearen ondoko parkean eta Larrezabaleta inguruan kimaketak egin dira, auzotarren eskaera aintzat hartuz. Honez gain, auzoko lau autobus geltoki margotu dira.
Ergoien
Aiako Harria etxetik Ordozelaiko bidegurutze arteko bidegorri zatiko hoditeria berritu da. Honez gain, Fortaleza eta Arditurri artean hondatuta zeuden hesiak konpontzen ari dira, erabiltzaileen segurtasuna hobetzeko eta inguruan dauden lurrak zaintzeko.
oiartzungoudalainformatzen
auzoak
Gurutze
Eusko Jaurlaritzak Beloagako gaztelua ondare kultural izendatu du, duen balore historiko-arkitektonikoa aitortuz. Honekin, herrian 18 eraikin ditugu ondare kulturalaren babesa dutenak (76. Udala Informatzen-en herriko ondare kulturalari buruzko erreportajea argitaratu genuen).
Karrika
Emarri harri-tira taldeak ate irekiak egin ditu, eurek egiten duten herri kirola ezagutzera emateko. Karrikako probalekuan aritu ziren taldeko neskak probatzera animatu zirenei erakusten.
Iturriotz
Skate park eremua eraikitzeko obrak hasi dira. Lehenengo, udaletxeko brigadak gunea txukundu, zuhaitzak kendu, hesia jarri eta zuhaixkak aldatu zituen Gaetxe eremuan. Ondoren, Zut Skate Park enpresaren lanak hasi dira. Maiatza bukaerarako lanak bukatuko direla aurreikusten da.
Ugaldetxo
DUK pareko semaforoa martxan dago. Espaloia eta azpiegitura lanak Udalak egin ondoren, lanek etenaldia izan zuten, Iberdrolarekin izandako kontu batzuk tarteko. Hala ere, azkenean martxan jarri da poligonoetako langile eta inguruko bizilagunentzako irisgarritasuna hobetuko duen semaforoa. www.oiartzun.eus
19
oiartzungoudalainformatzen
herriko berri Lizasotarrak: “Aita zorrotza zen, eremu guztietan: baserrigintzan, euskararekin, bertso-munduan…“
Koxme Lizaso Lekuona bertsolari zena omendu zuten Udalak eta Oiartzungo Bertso Eskolak abenduan. Haren seme-alabetako bi elkartu ditugu (Pili eta Irene), eta aitari buruz aritu zaizkigu. Zuen aitaren biografia kontatuko al diguzue motzmotz? IRENE LIZASO: 1937ko urtarrilaren 16an jaio zen, Aldabene baserrian, Ugaldetxon. PILI LIZASO: Handik, maizter Aldaiburura joan ziren. Ama Igerukoa zuen, Ugaldetxokoa. Eta aita, Zestoakoa, Arditurriko meategietara lanera etorria. Sindikalista zuen aita, eta bera jaio zenean kartzelan zegoen. IRENE: Bost anai ziren. Bera bigarrena zen. Anai zaharrenarekin
20
www.oiartzun.eus
diferentzia ttikia zuen. Lan guztietara elkarrekin joaten ziren: egurketara, iratzetara, auzolanera, alukerietara… Hirugarrenarekin gehiago, aita kartzelan izan zutelako. PILI: Zaharrena Antonio zen; bigarrena, bera; hirugarrena, Manolo; laugarrena, Felix eta bosgarrena, Martxiel. Aldaiburun maizter zirela Galtzarabordan etxe koxkor bat erosi zuten eta hara joan ziren. Aitak esaten zuen Aldaiburutik azkena joan zela, negarrez. Izugarri gustatzen zitzaion baserria eta herrira joan nahi ez. Gure amarekin (Kontsuelo Aizpurua Garaño) ezkondu zenean, Errenteriara joan ziren bizitzera, baina denbora gutxi egin zuten han. Ni eta ahizpa Jaxone Errenterian jaio ginen, baina oso-oso umeak ginela amaren jaiotetxera etorri ginen,
oiartzungoudalainformatzen
herriko berri Oiartzabal Berrira. Baserrian bizi ziren amaren gurasoak, anai ezkongai bai, ahizpa ezkongaia… Gure gurasoak Altzibarren izaten zen dantzaldian ezagutu omen ziren. IRENE: Ziur amarengatik baino gehiago, aitarengatik etorri zirela. Baserriarentzat bizi zen, izugarri gustatzen zitzaion. Biografia kontatu ondoren, aita nolakoa zen? IRENE: Beti lanean eta perfekzionista zen. Esaten zuen lana ongi egitea gaizki egitea adina kostatzen dela. Txukun eta zuzen aritzen zen. Aitak zerbait erakutsi bazigun, lana egiten izan zen. Hala ere esaten zigun: “Zuek burua zerrautsez edo goroldioz beteta duzue!”. PILI: Zorrotza zen. Bere buruarekin eta inguruarekin ere bai. Eremu guztietan: baserrigintzan, obran, euskararekin, bertsomunduan… Eskola kontuak kontatzen al zituen? PILI: Ez zenuen inoiz idazten ikusiko… Aita Zavalak Mitxelenari buruzko liburu bat idazteko eskatu zion, eta ezkutuan aritzen zen. IRENE: Gauetan aritzen zen, guk ez ikusteko. Ez zigun utzi laguntzen, zuzentzen… Eskolako oroitzapen txarrak zituen. Ezkerra zen eta behartu egiten zuten eskubiarekin idaztera. Horren trauma geratu zitzaion. PILI: Garai hartan eskolak zuen balorea ere ez zen handia. Eskolatik atera orduko lanean hasten ziren. Gaztetandik okindegian lanean aritu zen; Igeruko osaba itzain ibiltzen zen eta harekin; iratzetara goizeko bostetan Aizegainera... Auzolanaz asko hitz egiten zuen. Nola zen bertsolari baten emazte izatea garai hartan, zortzi-seme alabarekin? PILI: Gure amak eskola du: interna egon zen Lesakan eta Donostian ikasten ere aritu zen. Beti izan du eskolarako grina eta beti esan digu “baserria beti egongo da hemen; zuek, ikasi”. Ikuspegi oso irekia zuen garai haietarako. Amonaren ahizpa ezkongaia zuen erreferente. Neskame egona zen Donostian, eta oso buru argia zuen. Hortaz gain, gure ama ekonomista bikaina zen: zortzi seme-alaboi ikasketak eman dizkigu; baserri mundutik eta aitak ekartzen zuenetik atera zuen bizimodua aurrera; etxeak berritu zituzten… Aurrera egitekoa zen. Gure amona ere horrelakoa zen. Amak lan asko egin du… Aitak adina, edo gehiago! Zuen aita baserritarra izan zen baserritik bizi zirenak geroz eta gutxiago ziren garai batean… PILI: Anaia gazteena eraikuntzan aritzen zen, eta baserrian izaten dira lan gutxiagoko sasoiak. Horietan, obrara joaten zen lanera. Baina azken urteetan esnetara dedikatu zen erabat. Behi frisoiak gustatzen zitzaizkion. Gurelesako esnearekin ibili zen. Garai hartan hasi ziren behien lehiaketekin, behiak hartu eta hortxe joaten ginen! Haien elikadura ere zaintzen zuen eta gero genetikan sartu zen: “nahi dut halako zokorraren hazia
jartzea behi bati…” IRENE: Baserrian artista zen: traktorea kargatzen, metak egiten… Inguruko albaitaria ere bera zen! Igandetan behiak dutxatzen aritzen ginen! Behiek ordenean jaten zuten: esne gehien zutenetik gutxienera. Ikuilua izugarria modernizatu zuen aitak: behiak jaizteko gela, esnea zuzenean tankera joateko... PILI: Aita eraikuntza munduan aritua zen. Hondarribiko Amunarrizekin hasi zen, obrako enkargatu. Edozein plano hartuta, etxea egina ikusten zuen. Etxe berria egin zuenean,
arkitektoak norabide batean jarri zion etxea, eta berak aldatu zuen eta non joan behar zuen esan. Gure aita ez zen idaztekoa, baina buru argia zen bere birtutetako bat. IRENE: Bordeleko feritara zihoala bazuen anekdota: Autobusean sartu eta txoferrari nahastu egin zela esan zion, eta nondik joan behar zuen. Orientazio oso ona zuen. Baserritarra zen definizioz. PILI: Oso istorio politak entzuten genituen. Garai batean konpadrillak izaten ziren. Baserritar multzo bat, urtean diru bat jartzen zuten behiko eta norbaiti behi bat hiltzen bazitzaion, poltsatik dirua jasotzen zuen. Kontuak San Antonetan egiten zituzten. IRENE: Oiartzungo eta Errenteriako baserri guztien izenak zekizkien. PILI: Abizenetik jendea kokatzen ere oso abila zen. Mendialdeko mugak ere bazekizkien, mugarriak non zeuden. IRENE: Hil baino pare bat urte lehenago, Aldaiburuko mugarriak non ziren esatera joango ote zen deitu zioten. Non, nola eta norekin ikasi zuen bertsotan Koxmek? IRENE: Ugaldetxoko zokoan. Matteo eta Parada tabernak omen ziren. Han elkartzen omen ziren Lexoti-eta. Garai batean denak bertsotan aritzen ziren. Badago bederatzi puntutako bertso bat, bederatzi bertsolari aipatzen dituena: “Fanderikua honek, www.oiartzun.eus
21
oiartzungoudalainformatzen
herriko berri memoria erne/Lexotik jartzen digu zenbait umore/txarrik ezin du bota Ibarrak nahita´re/nik ezin dut luzitu hauekin batera/ Xorrola da trebe, baita Bordondo´re/Ardotx paregabe, Arotxa kantore/Larraburu jartzen duk gobernadore”. Denak Ugaldetxo aldeko baserriak dira. Anttonio anaia bera baino hobeto aritzen omen zen bertsotan, baina ez omen zen plazagizona! PILI: Lehenengo bertsoa Errenterian bota omen zuen, 17 urterekin. Bertsotan zein zuen gustuko? Eta kanturako lagun gisa? PILI: Gustukoak zituen Zepai, Uztapide, Lazkao Txiki, Lexoti... Amonaren anaia, Olaziko Aurelio eta Lexoti kintotsuak ziren. Horiekin ere egiten zuen afaria. Mitxelenarekin ere asko ibiltzen zen. Azpillaga, Lopategi, Lazkano, Joxe Lizaso, Etxeberria, Gorrotxategi, Lesakako Arozemena, Mattin, Xanpun, Salvador, Patxi Iraola, Igarzabal ere ezagutu zituen… Asko kantatu zuen Garmendiarekin eta Mitxelenarekin. Mitxelena eta biak Oiartzungo bikotea ziren. IRENE: Beti sesioan aritzen ziren… Badago esaera: potroak bezala, beti elkarrekin eta beti joka! Gipuzkoako Txapelketan parte hartu zuen. Gur egungo bertsolariak entrenatu egiten dira. Ordukoak, nola prestatzen ziren? IRENE: Gure aitari ez diogu bertso bakar bat entzun etxean. Bere buruarekin ariko zen beharbada. Nik dakizkidan bertsoak eta kanta zaharrak amari ikasi dizkiot. Eta osaba Jenarori. Zuen baserria bertsolarien bilgune al zen? PILI: Bai. Juan Mari eta Manuel Lekuona, Iñaki Arbelaitz, Imanol Aldaregia, Lazkao Ttiki, Aranalde, Albisu apaizak… urtero egiten zuten afari bat: amuarrainak urdaiazpikoarekin
22
www.oiartzun.eus
eta oilaskoa. Juan Mari Lekuonarekin tratu handia zuen, berak ezkondu zituelako eta bertso munduan ere aritzen zelako, gai-jartzen. Aitak errespetua erakutsi zigun: haiek pertsona inportanteak ziren eta beraien gaiak tratatzera joaten ziren. Oholtzatik aparte, ze lotura zuen bertsolaritzarekin? PILI: Bertsozale Elkartea txapelketarekin hasi zenean, Donostian Mitxelena omendu zutenean… antolaketan ibili zen. IRENE: Oso urduri jartzen zen, hain perfekzionista zen… Kursaalean bertsolari zaharrak elkartu zituztenean joan zen. Oiartzungo lehenengo Bertso Txapelketa antolatu zenean ez omen zioten deitu, eta elkarrizketa batean esan zuen gaizki asentatu ziola. Gero, akaso, deitu eta ez zen joango baina… (barre egiten dute). Errenteriako bertsogintzan ere utzi du arrastoa Koxmek… IRENE: Minez jarri zen arte, Errenterian Urte Zaharretan eta Santa Agedako kopletan ateratzen zen bertsotan. PILI: Errenterian Ereintzan, kultura munduan ibiltzen zen koadrila bazuen. Koadrilak Oiartzunen, Errenterian, Lezon… denean zituen. IRENE: Hil zenean, tanatorioan inork ezagutzen ez zuen gizon bat etorri zitzaigun. “Adunatik nator, gazteak ginela baserria erre zitzaigun. Santa Ageda eskean zuen aita etorri zen koplak kantatzera eta bildu zen dirua baserria berritzeko eman ziguten. Eskerrik asko”. PILI: Zuberoatik ere etorri zen Laka (Jean-Louis Harignordoquy), gero elizkizunean kantatu ziona, Berria-n irakurrita. Gogoan
oiartzungoudalainformatzen
herriko berri omen zuen noizbait Ergoienen, Tolaren, Mitxelena, aita etabar kantatzen aditua. Seme-alabetako inork ez duzue bertsotarako bidea hartu. Ez zizuten bultza mundu horretara? IRENE: Elkartzen garenean bertsotan puntuka aritzen gara, zeinek txorakeria handiagoa esan. Minez jarri aurreko anekdota badugu. Gabonak ziren eta eskean mutil-kozkor koadrila bat etorri zen, Alaken kantatzera. Hasi ziren eta aita atera zen balkoira: “Hori ez duk horrela!” eta kantari hasi zitzaien. Orduan ikasi genuen nola kantatzen zuten Oiartzunen. PILI: Oso bertso eta kanta gutxi ikasi dizkiogu, oso puntualak eta oso egoera berezietan kantatzen zituztenak: koadrilakoak dantzara joaten zirenekoak, amonak lokartzeko kantatzen zizkienak… Esaten zuen bertsolariak ez zuela berak kantatutako bertsoa bi aldiz kantatu behar. Bertsokera asko aldatu da eta zuen aitak ezagutu zuen oraingo moldea ere. Zer esaten zuen aldaketa honi buruz? PILI: Asko aldatu zela esaten zuen, baina ez zuen esaten oraingoa okerragoa zenik. Ez ziren bertsolari eskolatuak eta oraingoek eskola handia dute, hizkuntza landua… Adibidez, Andoni Egaña entzuten disfrutatzen zuen. IRENE: Bera erdiparean zegoen. Gehiago tiratzen zuen, hala ere, zaharretara. Hori ikasi zuen eta. Egañak lehenengo txapelketa irabazi zuenean esan zuen, “honek gutxienez lau irabaziko ditu”, baita egin ere! PILI: Maialen Lujanbio ere gustatzen zitzaion, Amets Arzallus... Baina bere erreferentziak Uztapide, Lizaso zaharraren etorria, Joxe Agirre… ziren. Joxe eta berak urte askoren diferentzia ez zuten, eta asko ibili ziren elkarreklin. IRENE: Joxek ere dena baserri mundua zuen… Asko maite zuen Agirre. Eneko biloba aritu da bertsotan. Noizbait aritu al dira aitona-bilobak elkarrekin? IRENE: Iñakik –anaia gazteena- ere izugarrizko etorria du! Umore handia du. PILI: Eneko ibili zen Eskolarteko Txapelketan eta aholkuak ematen zizkion: “plazagizonak hau eta hura behar dik!”. Aitak kantatu zizkion bertso pare bat ikastolako lan baterako. Kantatzen zizkion doinuak. Oso ahots ederra zuen. IRENE: Xabier Amurizak bai omen du idatzia berarentzako ahotsik onenetarikoa zuen bertsolaria gure aita zela! Aita oso euskaltzalea zenuten. Oraindik euskaraz ikasteko aukerarik ez zegoenean, bere seme-alabentzat hautu hori egin zuen. Bere erabakia izan zen? PILI: Erabakiaren atzean ama ere bazegoen. Gure aitak antena piztua izaten zuen gai garrantzitsuetarako. Ikastolaren sorreraren alde apostua egin zuten Julian Bergaretxek, Martiarenak, Goikoetxeatarrek, elizatik On Juan Mariak, Lekuonatarrek
aholkularitzarekin… eta gure aitak bazuen mundu horrekin harremana. Bestetik, gure amak eskola emateko irrika zuen. Oso garbi izan zuten ikastolara joango ginela, baserri mundukoak oso konta ahala ginen garai batean. Aitak Aranalde eta beste euskaltzale batzuekin bazuen harremana, eta hortik piztu ote zitzaion euskararekiko jarrera… Gure aita herri mugimenduan, beti hor zegoen. Konparazio batera: Oiartzungo baserritarren kooperatiba sortu zenean, lehendakari izan zen urtetan; Udalak hormigoia jartzen zuenean baserrietara bideak egiteko, auzolanean, ere erruz borrokatu zuen; baserritara ura pasatzeko; gero udaletxean sartu zen… Euskara, beraz, barruan zeraman… IRENE: Guk hika hitz egiten diogu elkarri. Erakutsi zigun hika zaharrei ezin geniela hitz egin. Galtzen ari da eta berarentzako oso gogorra zen hori. PILI: Gai batzuekiko oso sensiblea zen. Benetan mina sentitzen zuen. IRENE: Euskal Telebistan Andoni Aizpuruk eguerdion esaten zuen bakoitzean hasten zen “nondik atera dik hori? Laister hasiko dituk eguerdikohamabietaerdiakon!...”, kar-kar-kar! Legegintzaldi batez zinegotzi izan zen. Udalgintzaz oroitzapen ona zuen? IRENE: Norbaitek eskatu omen zion zinegotzi izateko, eta hitza eman omen zuen, “orain ezin diat, baina noizbait izango nauk”. Balorazio ona egiten zuen. PILI: Bazeukan herrigintzarako grina. Juanito Iñarra alkate zela egon zen zinegotzi, EAtik. Esaten zuen alderdi guztietan zegoela jende ona eta, politikaz aparte, herria atera behar zela aurrera. Joxe Mari Bergaretxe HBko zinegotzia zen, eta oso maitea zuen. Iñarra ere asko maite zuen, eta politikoki zuria eta beltza ziren garai hartan, oso politizatua zegoen kontua. Gure ama ere horretan oso irekia izan da beti, denei aditu behar dela esaten duen horietakoa, eta elkar ikusi behar dugunez, elkar errespetatu. Udalak eta Oiartzungo Bertso Eskolak omenaldia egin zioten joan den abenduan. Nola bizitu zenuten? PILI: Herritik proposamena etorri zitzaigunean, iruditu zitzaigun Oiartzungo herriak merezi zuela eta gure aitak ere bai. Ahal genuen neurrian erantzungo genuela esan genuen. Ilusioz hartu genuen, poza eman zigun. IRENE: Emozionatuta. Bere argazkia ikusi nuenean, barrenak buelta eman zidan. Oso polita izan zen. Guk ez ditugun argazki zahar pila horiek denak… eta umore aldetik oso ukitu polita eman zioten. PILI: Ander Lizarralderekin hitz egin genuenean, esan genion ez genuela nahi oroitzapen tristea izatea, gure aita ez baitzen horrelakoa. Nahi genuen gure estiloko zerbait: baserritar oiartzuar sinple batzuk gara. Neurri-neurrikoa izan zen. www.oiartzun.eus
23
oiartzungoudalainformatzen
erreportajea Girizia Mendi Taldea: probatu ez duenak, ez daki zer den hau! 30 urte bete ditu Girizia Mendi taldeak martxoaren 16an 1986ko martxoaren 16an, Aiako Harrian, Txurrumurruko tontorrean, txori bat jarri zuen Girizia Mendi Taldeak. “Taldearen lehenengo irteera izan zen, eta urteurrena hor kokatzen dugu”.
Euskal Herrian, eta Euskal Herritik kanpora 30 urtean, 330 irteera antolatu ditu Girizia Mendi Taldeak: urtero 11 (abuztuan izan ezik, hilero). “Euskal Herrian izena duten mendi guztiak igo ditugu”, dio Iñarrak. Irailan ikasturteko agenda egiten hasten direnean, taldeko bakoitzak bere proposamenak egiten ditu. Proposamena egin duenaren ardura izan ohi da irteera baino lehen mendira joan eta bidea ikastea, bizpahiru lagunekin. “Garrantzitsua da batek bakarrik ez jakitea bidea, gaixotzen bada ere…”. Euskal Herritik kanpo, Pirinioetara urtero pare bat bidaia, behintzat, egiten dituzte. Azken bi urteetan, Extremadurara irteerak egin dituzte. Eta ongi gogoan dute 25. urteurrenean Tubkalera (Maroko) egindako bidaia. “Taldekide bat, Hassan, hangoa da eta erdi-brometan hasi zena antolatu genuen”, du gogoan Aristizabalek. “Urruntasunagatik eta handiena izan delako, Tubkal izan da egin dugun bereziena”, dio Iñarrak.
Baina taldea sortzeko lana ia bi urte lehenago hasi zen. 70. eta 80. hamarkadan, oso ohikoa zen gazteen artean mendirako plana egitea. Baita Oiartzunen ere. Horregatik, taldetxo batek mendi taldea sortzeko saiakera egin zuen, eta deialdi ireki bat egin zuten. Itziar Iñarra orduan batu zen taldera: “Jende dexente elkartu ginen”. Iñarraz gain, Fermin Zabalegi, Jon Iragorri, Lourdes Arbelaitz, Arantzazu Urkia, Imanol Barrenetxea Torres… buru-belarri aritu ziren Girizia Mendi Taldeko hastapenetan. Hasierako urteak, potenteak Larraitz Aristizabal beranduago sartu zen taldean, duela 25 urte inguru, “hasieran bezero gisa eta gero antolakuntzan”, baina 1986ko martxoaren 16ko irteeran parte hartu zuen. 15 urte zituen eta aitarekin joan zen. Hasierako garai hura potentea izan zen. Lehenengo urteetan bi autobus ateratzen ziren edozein irteeratara, “baita Pirinioetara!”. Parte-hartzaileen kopurua jaisten joan zen, hamarkadek aurrera egin ahala. “Guraso izaten hasi zirenean desagertu egin ziren asko. Eta berririk ez zen etorri…”, dio Aristizabalek. “Batzuk orain berriz bueltan etorri dira, seme-alabak handitutakoan”, gaineratu du Iñarrak.
24
www.oiartzun.eus
Eskalada taldea, BTT eta Intxixu Trail Eskalada saila izan du urte luzetan Girizia Mendi Taldeak. “Madalensoron rokodromoa egin zenean, haurrentzako ikastaroak antolatzen hasi ginen eta kiroldegikoa ere segidan izan zen. Horien harira sortu zen taldea”, kontatu du Aristizabalek. “Esperientzia zoragarria izan zen”. Haur horietako askok jarraitu dute bidea egiten eskalatzaile gisa: Iratz Inziarte, Mikel Ajuria, Oier Etxebeste… Istripuren bat gertatuz gero egongo liratekeen aseguru arazoek ikastaroen ardura uztera behartu zuten Girizia. “Kiroldegiari eta Udalari eskatu genien beraien gain hartzeko horrelako
oiartzungoudalainformatzen
erreportajea ikastaroak antolatzea. Zorionez, berriz martxan jarri da”. Eskalada Taldeak urtetan antolatu zuen Eskalada Txapelketa Herrikoia. “Parte-hartze handia izaten zuen, baina jendea erre egin zen”. Gorka Eizagirre arduraduna herriko eskalatzaileek erreleboa har zezaten saiatu zen. “Jendea laguntzeko prest egoten da, baina antolaketarako ez”, dio Iñarrak. BTT eta Intxixu Trail mendi lasterketako taldeak ere badaude Girizia mendi taldearen barruan. “Babesa eskatu ziguten lanerako eta azpiegitura legalerako”, azaldu du Aristizabalek. Mendizaleen Basoan, 136 zuhaitz Duela bost urte, Mendizaleen Basoarekin hasi ziren. Itziar Iñarrak proposatu zuen, 25. urteurrena ospatzen hasi zirenean. “Baso bat denentzako da ona, eta festa giroan ibiltzen gara”. Udaletxera jo zuten toki eske eta Oialeku ingurua aukeratu zuten. “Joaten den guztiak du zuhaitz bat landatzeko aukera. Norbait berria baldin badago, berari ematen diogu lehentasuna”. Bakoitzak, horrela, bere izena daraman zuhaitza du basoan. “Handik pasatzen naizenetan beti joaten naiz nire zuhaitza nola dagoen ikustera”, gehitu du Aristizabalek.
Ikusi behar zenuten peajeetan nora begiratzen gintuzten behia genekarrela!”, kontatu du barrez Iñarrak. Haurtzaro Ikastolak mendi taldea sortu zuenean, 90. hamarkadan, hasieratik gida lanetan aritu dira Giriziako mendizaleak. “Taldeko batzuk ikastolako guraso ere izan direnez, lotura lanak egin dituzte: Xabier Albisuk eta Elurtza Etxebestek, Imanol Ibarguenek orain…”. Arritxulo aterpetxearen proiektuan ere buru-belarri aritu zen Girizia Mendi Taldea. “Diseinua, obraren jarraipena, kudeaketa egitasmoa… egin genituen eta mendi taldeko jendea hasi zen aterpetxean lanean (Iñigo Brun, Pello Portu…)”. Kilometroetan, Intsumiso Egunean… “gauza potolo guztietan parte hartu dugu herrian!”, dio Iñarrak. “Laguntzaile gisa oso fama ona dugu!”, dio umoretsu Aristizabalek. “Gustatzen zaigu herriarei zerbait eskaintzea, horregatik gaude talde batean”. Etorkizuna? Gaur egun, asteartero mendi taldearen egoitzan egoten dira, jendeari arreta emateko. Aurten, dagoeneko 210 lagun federatu dituzte. “Pentsa zenbat federatzen ditugun eta gurekin zenbat datozen… Jendea mendian ibiltzen da, baina bere kabuz”. Errelebo falta da Girizia Mendi Taldearen arazo handiena. Gaur egun, taldean antolakuntzan eta irteeretan dabiltzanen adina nahiko altua da: 40 urteren bueltan dabiltza gazteenak. Niretzako familia bat da Girizia Mendi Taldea” dio Aristizabalek. “Gure artean oso giro ona dugu, baina nekea sumatzen da”, gaineratu, Itziar Iñarrak. “Nire iritzian, urte gutxiko bizia du taldeak”. Gazteak taldera nola erakarri, mila buelta eman izan dizkio Giriziak. “Hasieran uste genuen arazoa gurea zela, ez genekiela belaunaldi berriekin konektatzen; baina onartu dugu gizartea dela aldatu dena”, diote biek.
Urtero, Girizia Mendi Taldeak duen adina haina zuhaitz landatzen dituzte. Aurten, beste 30 pago aldatu dituzte bertan. Dagoeneko, 136 zuhaitz daude. Herriko ekintzetan, laguntzaile paregabeak Herriarekin ere lotura estua izan du hasieratik Girizia Mendi Taldeak. Ihoteak 1990ean hasi ziren ospatzen, baina 1988an, Ugaldetxo Kultur Taldeko kideak zakuak jantzi eta auzoz auzo ibili ziren. Hurrengo urtean, Pirinioetan Aranoetara egindako irteera batetik behi hezurdura bat ekarri zuten Giriziako mendizaleek. “Felipe Mitxelena, Herme Agirrezabala, Jon Iragorri… inauterietan hezurdura horrekin atera ziren kalera. Oso famosoa izan zen.
Hala ere, gonbita luzatu dute, “baten bat animatuko balitz” eta Fermin Muguruzaren Gora Herria-ren estrofa kantatuz bukatu du Aristizabalek: “Probatu ez duenak ez daki zer den hau!”. 2016ko IRTEERAK:
Apirila: Bidarrai-Urritzate-Bustanzelai-Baigorri Maiatza: Larraine-Otxogorrigaina-Beloaga Ekaina: Lizara-Somport (Senda Camille) Uztaila: Asolaze-Lakartxela-Rincon de Belagoa Iraila: Gabietos Urria: Cuencan mendi zeharkaldia Azaroa: Negu Festa (Errioxan, upategia) www.oiartzun.eus
25
oiartzungoudalainformatzen
iruditan
Euskal Herriko Truk Txapelketa
Txerri Eguna eta ganadu azoka
Gabon kantuak
Olentzero eta Mari Domingiren etorrera
26
www.oiartzun.eus
Txerri Eguna eta ganadu azoka
Gabon kantuak
Gabon kantuak
Elkartasun lasterketa
oiartzungoudalainformatzen
iruditan
Gospel kontzertua
Pirritx, Porrotx eta Marimototsen emanaldia
21 aulki mikroerrezitaldiak
Ihoteak
Etxerat-en bertso saioa
Gasteizko hilketa eta eraso matxisten kontrako elkarretaratzea
Ihoteak
Ihoteak www.oiartzun.eus
27
oiartzungoudalainformatzen
iruditan
28
www.oiartzun.eus
Ihoteak
Kuestazioa (Altzibar)
Kuestazioa (Arragua)
Kuestazioa (Elizalde)
Kuestazioa (Ergoien)
Kuestazioa (Gurutze)
Kuestazioa (Iturriotz)
Kuestazioa (Karrika)
oiartzungoudalainformatzen
iruditan
Kuestazioa (Ugaldetxo)
Santa ageda
Santa ageda
Inauteriak
Inauteriak
Inauteriak
Inauteriak www.oiartzun.eus
29
oiartzungoudalainformatzen
iruditan
30
www.oiartzun.eus
Torturaren kontrako ekitaldia
Ibargaingo piano jaialdia
Artzain eta inudeak
Espetxe martxa Soriara
Oiartzungo Flauta Taldearen urteurren bazkaria
Kontxa Murgiari omenaldia
Elkartasun azoka
Tximeletaren jardunaldia
oiartzungoudalainformatzen
iruditan
Barrikotea Auzokalten
Beiraren diska aurkezpena
Soinu Zahar Txapelketa
M8ko ekimenak
M8ko ekimenak
Gipuzkoako Joko Garbiko finalak
www.oiartzun.eus
31
Apirila DATA
ORDUA
1
17:00
1-30
-
2-3-9-10- 08:30-13:30 16-17-23- 15:00-17:00 (larunbatetan) 24-30
EKINTZA Sukaldaritza Oiartzun 2016 urtekarirako lanen entrega Euskal Herriko Pala Txapelketa
LEKUA
ANTOLATZAILEA
Abaraxka ludotekan
Tta-k
Manuel Lekuona bibliotekan / kultura@oiartzun.org
Udala
Madalensoron
Girizia Pilota Saila
Udaletxeko pleno aretoan
Tta-k
Elorsoro kiroldegian
Artaso Elkartea
Manuel Lekuona bibliotekatik
Oiartzungo Feministen Asanblada
Udaletxeko areto nagusian
Alternatiben Oihartzuna taldea
Haurtzaro ikastolatik
Girizia mendi taldea
Elizalde auzoan
Soinuenea Fundazioa
2
17:00
“Futbolariak eta printzesak”
2
21:00
Barrikotea
9
11:00
‘Feministok prest!’ manifestaziora autobusa
9
17:30
“Gure kabuz ala hil”
10
07:00
Mendi irteera: Bidarrai-Baigorri
10
12:00
Kalebuelta (dultzaina)
11
18:00
Parkinsonari buruzko hitzaldia
Manuel Lekuona bibliotekan
Udala
13
17:30
Ipuin-kontaketa (2-3 urte)
Manuel Lekuona bibliotekan
Udala
14
18:00-20:00
Odol erauzketa
Anbulatorioan
Oiartzungo Odol Emaileen Elkartea
16
Egun osoan
Alternatiben oihartzuna
Doneztebe plazan
Alternatiben Oihartzuna Taldea
16
10:00
Arditurriko Interpretazio Zentroan
Gipuzkoako Parketxe Sarea
Haurtzaro Ikastolatik
Udala
17
Kantu txoriak ezagutzeko ibilaldia
09:00 (oinez)/10:00 Zuhaitz landaketa (busez)
17
19:00
Talaka (Mairu antzerki taldea)
Udaletxeko areto nagusian
Oiartzungo Antzerkizale Elkartea
19
18:00
Hitzaldia: “Osasuna eta kiropraktika”
Manuel Lekuona bibliotekan
Udala
19
20:00
Irakurketa Taldea: “Intemperies” (Lourdes Oñederra)
Manuel Lekuona bibliotekan
Udala
23-24
-
-
Haurtzaro Mendi Taldea
23
09:00etatik
Udaletxeko areto nagusian
Oiartzungo Flauta Taldea
23
11:00
Kontzertu didaktikoa: Xeremiers de Mur
Soinuenean (Ergoien)
Soinuenea Fundazioa eta Abaraxka ludoteka
23
18:30
Udaberriko Kontzertua: Xeremiers de Mur eta Hernaniko txistulariak
Soinuenean (Ergoien)
Soinuenea Fundazioa
24
07:30
Mendi Martxa
Doneztebe plazatik
Bizardia Elkartea
24
11:00
Dantzari Txiki Eguna
Doneztebe plazan
Haurtzaro Dantza Taldea
24
12:00
Dantza plazan
Elizalde auzoan
Soinuenea Fundazioa
28
19:30
21 aulki: “Hautudeterminazioa”
100TZE (Kontzejuerreka, 16)
100TZE Sormen espazioa
Kanpaldia III. Flauta Jaialdia
deialdiak Zuen deialdiak zabaltzeko, bidali proposamenak hilaren 20a baino lehen, komunikazio@oiartzun.org helbidera.