Udala informatzen 81

Oiartzungo

81. zenbakia

2017ko urtarrila

www.oiartzun.eus

udalainformatzen

n e z t r a H elkar

2017ko aurrekontuak, auzotarrekin elkar hartzen adostuak 26 2 Sarrera | 3 Agurra | 4 Udal Albisteak | 16 Iritzia | 18 Auzoak | 20 Herriko berri | 24 Erreportajea | 26 Iruditan | 32 Gotti Betti

oiartzungoudalainformatzen

telefono interesgarriak Udal telefono zenbakiak

Zerbitzuak

Informazioa 943 49 01 42 Alkatetza 943 49 18 62 Gizarte Ongizatea 943 49 05 52 Hirigintza eta Atez ateko bulegoa 943 49 03 77 Kultura 943 49 10 34 Manuel Lekuona Biblioteka 943 49 38 64 Udaltzaingoa 943 49 33 11 Elorsoro Udal Kiroldegia 943 49 25 52 Udal Igerileku irekia 943 49 37 45 Arritxulo Udal Mendi-Aterpea 943 58 00 10

Osasun zentroa 943 00 65 04 DYA 943 46 46 22 Jubilatuen elkartea 943 49 00 02 Zaharren egoitza 943 26 10 80 Taxiak 943 49 14 74 Herribus - Iparbus 943 49 18 01 Posta 943 49 35 74 Epaitegia 943 49 09 13 Nekazal bulegoak 943 49 03 47 / 943 49 06 69 Oarsoaldea eskualdearen garapenerako agentzia 943 49 41 29 Behemendi 943 49 02 19

Turismoa Hezkuntza Turismo bulegoa 943 49 45 21 Herri Musikaren Txokoa 943 49 35 78 Luberri Ikasgune Geologikoa 943 26 25 93 Komunikabideak Oiartzun irratia 943 49 37 11 Oarsoaldeko Hitza 943 34 03 30

Haurtzaro ikastola 943 49 22 12 Elizalde Herri Eskola 943 49 01 93 Elizalde Institutua 943 49 10 17 Urmendi Haur Eskola 943 49 16 59 / 943 49 00 37 AEK Intxixu euskaltegia 943 49 39 57 Helduen Heziketa Iraunkorra (Altzibar) 943 49 00 48

Harremanetarako, ekimenen berri emateko, proposamenak egiteko… hau da Oiartzungo udal aldizkariaren helbide elektronikoa: komunikazio@oiartzun.org

ohar garrantzitsua Udal aldizkaria euskara hutsean kaleratuko da.

Oiartzungo Udalak urte asko daramatza euskara normalizatzearen aldeko lana eginez. Aldizkari hau, horregatik, euskara hutsean kaleratzen da.

Nolanahi ere, nahi duenak ale bakoitzaren eduki nagusien laburpena jasoko du gaztelaniaz. Horretarako, ordea, eskaera egin beharko du udaletxeko informazio gunean, 943 49 01 42 telefono zenbakira deituz edo komunikazio@oiartzun.org helbide elektronikora mezu bat bidaliz.

Eskaera egitean, nork bere datuak eman beharko ditu, aldizkaria jaso ahal izateko.

NOTA IMPORTANTE La revista se publicará íntegramente en euskera.

El ayuntamiento de Oiartzun lleva muchos años comprometido con la normalización del euskera. Esta misma revista, por eso, se publica únicamente en euskera.

No obstante, todo aquel que este interesado tendrá la posibilidad de recibir un resumen de los contenidos más importantes de cada número.

Para ello, deberá ponerse en contacto con nosotros, acercándose a la oficina de información, llamando al número de teléfono 943490142 o enviando un correo electrónico a la dirección komunikazio@oiartzun.org. Al realizar la solicitud, el interesado deberá facilitar sus datos, para poder recibir la revista.

Argitaratzailea: Oiartzungo Udala Diseinua eta maketazioa: Dixidu Diseinu Grafikoa Inprimaketa: Signos Lege Gordailua: Donostia-1216/91

2

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

agurra

IĂąaki Pikabea Lasa Obra eta Hirigintza zinegotzia 2017a ate joka dugun honetan, dagoeneko datorren urterako planak, aurreikuspenak eta kontuak egiten ari gara guztiok.

Udalean, 2017aren prestaketa duela bizpahiru hilabete hasi zen, aurrekontuak eta ildoak markatzeak bere denbora eskatzen duelako, batez ere, herritarrak kontuan hartuta egin nahi bada lan. Gure kasuan bezala.

Azaroan auzoz auzo ibili ginen taldekideok. Herritarrak entzutera joaten gara auzoetara eta hartueman xamurra izan dugu. Aurkezpena planteamendu ulerterrazarekin egin zen eta horrek elkarrizketa ahalbidetu du. Elkarren artean komunikatzea lortu dugunaren sentsazio gozoarekin geratu gara.

2017an, aurtengo ildo nagusiekin jarraituko ditugu. Alegia, mantenu lanek izango dute garrantzia. Urte asko dituzten azpiegitura handiak ditugu eta berriak egiten hasi aurretik (eta horretarako egoera ekonomikoak ere lagundu behar duela argi izanik), duguna zaintzea eta egoki jartzea garrantzitsua da.

Gehienetan, auzoetan jasotzen ditugun eskaerak Hirigintzarekin lotura izaten dute. Orain arte bezala, eskaera guztiak erantzuteko konpromisoa hartua dugu. Beti ez dugu nahi

genukeen erantzuna ematerik izaten, mugak (ekonomikoak, legezkoak‌) ere badaudelako. Baina oiartzuarrak esker onekoak dira: euren eskaerei arreta jartzen dizuenean kalean geratu, deitu‌ egiten dute. Jarrera goxo horiek benetan estimatzen dira.

Bestetik, merkataritza ttikiaren diagnostikoa ekarri dugu Udala Informatzen honetara. Merkataritza ttikiak bizitza ematen dio herriari. Herriko aberastasuna herrian bertan geratzea lortuko dugu merkataritza ttikia indartzen badugu. Ildo horretan lan egiteko motibazioa badu Udalak, merkatariekin elkarlanean.

Bai aurrekontuen auzo batzarrak eta baita merkataritza ttikia suspertzeko egitasmoa parte-hartzetik sustatu nahi izan dira. Horrelakoetan, askotan bertaratzen direnen kopuruari erreparatzen diegu eta, egia esan, nik nahiko nuke gehiago izango balira hurbildutakoak. Horregatik, Udalak parte hartzeko herritarren eskura jartzen dituen aukerak aprobetxatzeko esango nieke oiartzuar guztiei. Hori ere gure herriarekiko konpromisoa adieraztea baita.

Ongi bukatu urtea eta hobeto hasi datorrena!

www.oiartzun.eus

3

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak 2017ko Udal ildoak: mantenu lanak eta egitasmoekin jarraitzea Auzo batzarretan Udalaren egoera ekonomikoa, 2016ko balorazioa eta aurrera begirako ikuspegia konpartitu dira Oiartzungo Udalak ia 16 milioi €ko aurrekontua izango du 2017an. Iaz baino %2,2 gehiago da, sarrerak igoko direla aurreikusten delako. Kopuru horretatik ia bi milioi € pasatxo bideratuko dira inbertsioetara.

Tasa eta zergetan hobariak eskatzeko epea urtarrilaren 1etik otsailaren 28ra izango dira. Aurten, gainera, hobari berriak badaude: adibidez, familia ugarientzako OHZn eta ibilgailuen zergan.

Aurrekontu osoaren %14a da kopuru hori. Izan ere, Udalaren aurrekontuaren zati handiena urtero dauden gastuetara bideratzen da (pertsonal gastuak, eragile eta elkarteentzako diru-laguntzak…).

Udalaren egoera ekonomikoa, hobetzen Udalaren egoera ekonomikoa hobetzen ari da, gutxinaka.

Zor bizia (Udalak mailegutan zor duena) geroz eta txikiagoa da. 2009tik zor bizia 8 milioi €tan zegoen eta 2017rako aurreikuspenen arabera, 2 milioi €tik jaitsiko da.

Zor bizia gutxitzea garrantzitsua da, besteak beste, aurrera begira azpiegitura berrietan inbertitu ahal izateko edota kredituak eskatu ahal izateko.

2016ko lan-ildo nagusiak Legegintzaldi guztirako ikuspegiarekin planteatuta ari da Udala auzoetan eta herri mailako ekipamendu eta lanak aurrera eramaten. Lehentasun gisa hartuta ditu bidegorria; Lintzirin eremua; Elorsoro kiroldegia; ur-hoditeria berritzea; espaloiak; aparkalekuak; herribideak eta egitasmo zehatzak.

Diru-sarrerak: tasak eta zergak Oiartzungo Udalaren diru-sarrera nagusia herritarrok ordaintzen ditugun zergak eta tasak dira. Aurrekontuaren %54,7 osatzen dute.

2017ari begira, Udalaren irizpidea tasak eta zergak dauden horretan mantentzea da. Hala ere, salbuespen batzuk badaude.

Esaterako, uraren tasa %1 igoko da (arrazoia Añarbeko Urakek Udalari kobratzen dion tasa %5 igoko duela da). Etxeak saltzean Udalari ordaintzen den plusbaliaren zerga ere igoko da, %8tik %9ra (eskualde mailan zerga hau dagoen mailari egokitzeko).

OHZn (IBI) ere izan dira aldaketak, Gipuzkoako Foru Aldundiak balio katastralak berritu baititu. Udalak herritarrei kontzeptu honetan kobratzen zaien koefizientea txikitu du 0,2tik 0,17ra, aldaketak ahalik eta gutxien eragin diezaien.

4

www.oiartzun.eus

2016an, esparru horietan lan hauek egin dira, besteak beste: bidegorrian, Ergoienen hoditeria berritu, Arditurri-Ugaldetxo artean hesiak konpondu eta seinaleztapen homologatua jarri; Lintziringo barne-errepidea konpontzen hasi; Elorsoroko teilatua konpondu; Ugaldetxoko eta Bidegañako espaloiak berritu; Bidegaña, Arragua eta Euskal Herria plazako aparkalekuak txukundu; Karrikan, Ergoienen eta Iturriotzen herribideak konpondu; lehenengo sektorea biziberritzeko

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Lurbizi egitasmoa martxan jarri (Makutsoko baratzeekin), Larre Plana (mendi publikoen garbitze eta mantenurako) eta etxebizitza egitasmoak sustatu.

2017ko irizpideak 2017ko inbertsioek ildo bera mantenduko dute. Zehatzago, hauek izango dira aurreikusten diren lan eta proiektu nagusiak: udal eraikinen mantenua (Madalensoro eta Arizmendi) eta Egieneako proiektua lantzen segi; Lintziringo errepidearen hurrengo faseak; hoditeria eta argiteria berritzen jarraitu; errepide eta espaloiak txukundu (azterketa fasean daude Manuel Lekuona etorbidea; Legarrea; Karrikako sarrera eta Altzibar-Iturriotz arteko zatia); poligono industrialen mantenua; eta egitasmoak (aurreko urtekoak mantenduko dira eta merkataritza ttikia suspertzekoa gehitu).

Hortaz gain, 200.000 € bideratuko dira auzoetako beharretara.

Udalak, auzoetako behar berriak jaso ditu, baina aurreko urteetatik jasotako proposamen batzuk 2017an gauzatzeko proposamen zehatzak planteatu ditu. Auzoetan begi onez ikusi dira, beraz, lan-plangintzan txertatuko dira: ALTZIBAR: Auzo lokalaren obra gauzatu; Agerrealde txukundu eta Mikelete kaleko bidegurutzea antolatu eta AltzibarIturriotz espaloia konpondu.

ARRAGUA: Ganboxa eta bertako aparkalekuak asfaltatu.

ELIZALDE: Legarreako maldako proiektua idatzi; Manuel Lekuona etorbideko (Beheko plazatik plazarako malda) proiektua idatzi; barianteko aparkalekuen azterketa egin eta Rafael Pikabeako kirolgunea txukundu.

ERGOIEN: Iriberri-bidegorria lotura aztertu.

GURUTZE: Bidegorriaren aurrekontua egin.

ITURRIOTZ: Dorretxe inguruko eremua aztertu.

KARRIKA: Karrikako sarrerako proiektuaren zirriborroa prestatu eta ekarpenak jaso.

UGALDETXO: Kalexako jardinak txukundu.

Auzo batzarretan parte hartu dutenen jarrera, txalogarria Aurreko guztia aurrez aurre azaltzeko, aurten ere auzoz auzo erronda egin du Gobernu Taldeak.

Guztira, 110 herritarrek parte hartu dute bileretan (aurreko urteetako kopuru berdintsua) eta horiek izan duten jarrera txalotu nahi du Udalak. Oso eraikitzaileak izan dira eta ekarpen baliotsuak egin dituzte, moduak errespetatuz. Gobernu

Taldeak “entzunak eta errespetatuak” sentitu direla adierazi du, eta “auzotarren artean, iritziak –nahiz eta ezberdinak izantrukatzea zein aberasgarria den” azpimarratu nahi du.

Auzo guztietan elkarbizitza kaltetzen duten jarreten inguruko kexak helarazi dizkiote herritarrek udal ordezkariei: gaizki aparkatutako autoak, abiadura ez errespetatzea, txakur kakak nonahi… Hori dela eta, Udalak herritarrei elkarbizitza erraztu eta bermatzeko arauak errespetatzeko eskatu nahi du. www.oiartzun.eus

5

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Merkataritza ttikia, herri biziaren seinalea Egun Oiartzunen dagoen egoeraren diagnostikoa egin du Udalak, aurrera begira indarguneak sendotzeko informatika-dendak‌ Aniztasuna, egon badago.

Hala ere, ia guztiek diote egoera erdipurdikoa (%42,9) edo txarra dela (%31,2). Merkatarien ustez, prezioa, produktuen aniztasuna eta ordutegiak daramatza erosleak kanpoko komertzioetara. Hala ere, merkataritza ttikiaren indarguneak ere baloratzen dira: produktuen kalitatea, arreta pertsonalizatua eta gertutasuna. Herritarren %71,6k herriko eta auzoetako komertzioaren aldeko jarrera dute.

Hala ere, hementxe dator kontraesana: eurek onartzen baitute erosketa gutxi egiten dituztela komertzio ttikietan (janari galkor eta freskoak dira gehien erosten dituztenak) eta erosketa gehienak Oiartzungo merkatalgune handietan (%67,8), edo Donostian (%28,4) eta Errenterian (%23) egiten dituztela.

Prozesua, merkatariak eta herritarrak bidelagun Prozesuak zenbait gurutzarri izan ditu, beti ere merkatarien eta herritarren iritziak eta parte-hartzea bilatzera bideratuak.

Merkataritza ttikia herri bizi baten adierazleetako bat da.

Duela urte batzuetatik hona herriko merkataritza ttikiaren mapa asko aldatu dela uste izanda, eta herri barruko ekonomia suspertzeko asmoz, Udalak egitasmoa jarri du martxan.

Herriko merkataritza ttikiari indarra emateko asmoz, Udalak –Hiritik At eta Aztikerren laguntza teknikoarekin- diagnostikoa osatu du, hiru hilabetean.

Norbaitek kontrakoa pentsatu badezake ere, merkataritza ttikia ez da merkatarien kontua bakarrik. Oiartzuar guztiei eragiten dien arloa da: merkataritza ttikirik gabe, herri bizitza ere galdu egiten baita.

Herriko merkataritza ttikia, datutan Oiartzunen 134 komertzio txiki daude (horietako 36, ostalaritzaren gremiokoak). Denetariko negozioak dira: janaridendak, arropa dendak, estetika zentroak, arrandegiak, ile-apaindegiak, estankoak, mertzeriak, aseguru-etxeak,

6

www.oiartzun.eus

Batetik, herriko 77 merkatarik (%57), euren egoeraren berri emateko galdetegia erantzun dute. Herritarren kontsumo ohiturak ezagutzeko, berriz, telefono bidezko inkesta egin da 300 laguni.

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Larunbat arratsalde batez, merkatari eta kontsumitzaileak plazan elkartu eta mapeo kolektiboa egin zuten: herriko merkataritza ttikiak dituen ahulguneak eta indarguneak kokatu zituzten auzoz auzo, herriko egoeraren mapa birtual bat osatzeko.

Ondoren, bi foro ireki egin dira, merkatari eta herritarrekin.

Lehenengo saioan, merkataritza ttikia suspertzeko epe ertainerako ekintza plana marraztu zen, eta bigarren saioan, hori aurrera eramateko antolakuntza definitu.

Herriko eragileekin ekonomiari buruzko jardunaldi interesgarria ere gauzatu zen, elkarlanean: ekonomia sozialaren aukera errealak, Oiartzunen elikadura burujabetzaren inguruan dauden egitasmo eta aukerak ezagutu, eta merkataritza ttikiari buruzko hausnarketa kolektiboa egiteko baliatu zen (Azmarrin, Arraztalo, Elika Kooperatiba, Antiju Morik, Ernai, LAB eta Oarso Laborerekin batera antolatuta).

Etorkizuna hobetzeko, elkarlana funtsezkoa Merkataritza ttikiaren egoera hobetzeko, ezinbestekoa izango da merkatarien, Udalaren eta herritarren arteko elkarlana. Hiru zutabeak dira beharrezko, eta bat falta izanez gero, hankamotz geratuko da etorkizuna.

Diagnostikoko ondorio zehatzak jasotzeko aldizkari honen edizioa itxita zegoen, baina lehen emaitza izan du prozesuak: merkatariek bilduko dituen elkartea birsortzeko lanean hasi dira.

Hortaz gain, Udala izan da diagnostikoaren sustatzailea eta merkatariekin elkarlanean aritzeko prestutasuna agertu du hasiera-hasieratik. 2017ko lan-ildoetan, merkataritza ttikia suspertzeko egitasmo hau lehentasunetako bat izango da (besteak beste, diru-partida jaso da horretarako).

Merkataritza gune handiak mugatu eta jarduera industriala indartzeko saiakera egiten ari da Udala Azken urteetan, eta batez ere Lintzirin-N1 eremuan, merkataritza gune handiak ugaritu dira. Eusko Jaurlaritzaren eskumena da jarduera ekonomiko horiek baimentzea, eta Udalak horiek mugatzeko aukera gutxi du.

Eremu industriala izandako Lintzirin-N1 gunea sektore

ekonomiko horretara bideratzeko bitartekari lana egiten ari da Udala. Lehenengo fruitua jaso da: Ramon Vizcaino zena jarduera industrialera bideratuko du Argitze-Eder SLk. Oiartzungo Udalak eremu komertzial handiek merkataritza ttikiari kalte egiten dietela badaki, eta merkataritza beharrezkoa dela herri bizi bat mantentzeko ere bai. Hori dela eta, bere esku dagoena egiteko saiakera egin du, adibidez, Arau Subsidiarioetan merkataritzarako guneak mugatuz. www.oiartzun.eus

7

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Oiartzunek euskararen arnasgune izaten jarraitu dezan Udalak, Ttur-Tturrek eta zenbait euskaltzalek antolatuta, euskararen arnasguneei buruzko tailerra antolatu da, aurten bigarren urtez. UEMAko Goizane Arana teknikariak udalerri euskaldunen erdalduntzeaz zenbait datu eta pista eman zizkien hurbildu ziren 80 lagunei, denen artean hausnartu aurretik.

LANIN: hitzarmen zehatzen bidez euskalduntzen Enpresa ttiki eta ertainak euskalduntzeko datozen hiru urtetako plangintza diseinatu du Udalak herriko enpresari, langile, sindikatu eta euskalgintzarekin elkarlanean. Hitzarmen zehatz eta indibidualen bidez funtzionatuko du LANINek. Udalak laguntza ekonomikoak eta pertsonalak eskainiko die euskalduntzean urratsak eman nahi dituzten enpresa ttikiei.

Euskararen esperientzia, hizkuntza gutxituak biziberritzeko eredu Garabide Elkarteak antolatutako Hizkuntza Biziberritzeko Aditu tituluko 11 ikasleak (Guatemala, Peru, Ekuador, Kolonbia, Benin eta Mexikotik etorritakoak) Oiartzunen izan dira, Udalaren laguntzari esker. Euren hizkuntza gutxituak biziberritzeko ideiak hartzera etorri dira, euskararen biziberritzean egin diren pausoak eta esperientziak ezagutuz eta euren artean sinergiak sortuz. Sortutako harremanei esker, Haurtzaro Ikastolara eta Elizalde Institutura ere hurbildu dira indigenak, baita mahaiinguru ireki batean euren esperientziak azaldu.

8

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Bianditz eta Zaria garbitu dira Bianditz eta Zaria mendiak otez eta iratzez garbitzeko lanak egin dira. Udalak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak elkarlanean martxa jarritako Larre Planaren baitan kokatu behar dira egindako lanak. Hurrengo urteetan, herriko mendi publiko hauen mantenua eta gune gehiagoren garbiketarekin jarraituko da, 2017an aurtengo diru-ekarpena mantenduko baitugu bi erakundeok –urte bukaerako batzarrean abeltzainei azaldu bezala-. Honez gain, herriko abeltzainekin batera Ibaùarrietako itxitura berritu da auzolanean.

Makutsoko baratzeak, martxan Lehenengo sektorea biziberritzeko Lurbizi egitasmoaren baitan, nekazaritza-ekoizpenerako Makutsoko baratzeak martxan daude. Elika Kooperatiba eta Arraztalo Elkartea izan dira esleipendunak eta dagoeneko lanean ari dira, udaberrian lehenengo uzta jasotzeko.

Herritarren mugikortasun ohiturak ezagutzeko inkesta egin da Herritarren mugikortasun ohituren inguruko diagnostikoa egiten ari da Udala. Horretarako, on-line eta paperean inkesta egin du eta 206 herritarrek erantzun dute. Datu interesgarriak atera dira (herritarren %38k herri barruan egiten ditu desplazamenduak eta %53,4a autoz mugitzen da) eta, Xorrola eta taxibus zerbitzuak ere baloratu dituzte herritarrek. Xorrolaren, herritik kanpora joateko garraioaren, aparkalekuen eta bidegorriaren inguruko ekarpenak jaso dira. Diagnostikoa mugikortasuna hobetzeko planteamenduak egiteko baliatuko du Udalak.

www.oiartzun.eus

9

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Lintziringo barne-errepidea konpontzeko lanak hasi dira Lintziringo barne-errepidea konpontzeko lanak hasi ziren azaroan (hiru hilabeteko epeko aurreikuspenarekin).

621.000 â‚Ź pasatxoko inbertsioa egingo du Udalak bide hori konpontzeko. Eremuak, hala ere, berriztatze orokorra behar du, epe luzeagora begira. Horretarako, baina, nahitaezkoa izango da Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntza.

Ugaldetxoko bidegorriko tunelak egonkortzeko lanak Bidegorriko Ugaldetxoko tunelak egonkortzen ari da Udala.

Bi tunelen barnealdea zein kanpoko ezpondak indartuko dira, duela hilabete batzuk goiko tuneleko pendiza erori baitzen eta berriz horrelakorik ez gertatzeko. 141.000 â‚Źko inbertsioa egingo du Udalak lan hauetan.

Tronpeoko malda norabide bakarrekoa Tronpeoko malda (Iturrioztik Haurtzaro Ikastolara doana) norabide bakarrekoa da ikasturtea hasi denetik ikastetxeetako sarrera-irteera ordu nagusietan. Honela, 07:45etik 09:15era eta 16:00etatik 17:00etara jaisteko bakarra da Tronpeo.

Ikastetxeetara oinez doazenen segurtasuna hobetzeko eta ordu horietan ikastetxeen eremuan sortzen den trafiko arazoa konpontzeko asmoz hartu da neurria, Udala eta ikastetxeen artean adostuta.

10

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Soka-dantza parekidean, lehenengoz emakume aurreskularia Bigarren urtez, xanistebanetako soka-dantzan dantzarien presentzia parekidea izan da. Iaz arte, aurreskularia eta atzeskularia gizonezkoak ziren, eta neska dantzariek sokan soilik parte hartzen zuten. Iaz, lehenengoz, atzeskularia neska izan zen eta aurten, aurreskularia Izar Aizpuru izan da.

Lehenengoz bete du emakume dantzari batek soka-dantzako figura nagusia.

Eskualdeko lehentasunak: biolentzia jaso duten emakumeak laguntzea eta jaiak eraso matxistarik gabeko eremu bihurtzea 2016/2017 ikasturtean eskualde mailan Udalek izango dituzten lehentasunak erabakitzeko eta aurreko urtearen balorazioa egiteko bildu ziren Oiartzunen eskualdeko lau udaletako ordezkariak. Indarkeria matxista jaso duten emakumeentzako autolaguntza tailerrarekin jarraituko da aurten (informazioa Gizarte-Ongizate Sailean edo 943 49 05 52 telefonoan) eta jaiak eraso sexistarik gabeko eremu bihurtzeko lanketa egiten.

Azkenik, eraso sexisten kontrako eskualde mailako protokolo bateratua landuko da (hilketa matxisten kasurako badago).

Elizalde eskola ondoko pasabidea, argiztatua Kontzejupe plazatik Elorsoro kiroldegira doan bidezidorra argiztatzeko lanak egin dira. Auzoko eskaera zen pasabidea oso iluna zela. Emakumeentzako herriko puntu ilunei buruzko azterketan ere agertu zen gune hori, emakumeei segurtasun eza eragiten dieten tokien artean.

www.oiartzun.eus

11

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

18 etorriberri AISAn euskarara hurbiltzen Etorriberriak euskarara eta euskal kulturara hurbildu eta gure hizkuntza ikasteko lehenengo urratsak emateko bi talde osatu dira Oiartzunen ikasturte honetan, AISA programaren baitan.

Guztira, 18 lagun hasi dira eskolak jasotzen Intxixu AEK-ko Amaia Arruti eta Alaitz Vangeneberg irakasleekin.

Ikasle Gela zerbitzua zabaldu du Manuel Lekuona bibliotekak Manuel Lekuona bibliotekak ikasle helduentzako zerbitzua zabaldu du. Ganbara egokitu du bibliotekako ordutegian Ikasle Gela izan dadin eta beheko aretoa ere urte guztian zehar egongo da irekita 9etatik 17etara. Unibertsitateko azterketa garaian, ohi bezala, zerbitzu hori 22ak arte luzatuko da (urtarrilaren 31 arte irekita dago).

Herriko gazteen emantzipazio aukerak, beharrak eta nahiak aztertzen Oiartzungo gazteek etxetik emantzipatzeko duten errealitatearen –aukerak eta arazoak- inguruko azterketa egin du Aztikerrek, Udalak eskatuta, 16 eta 35 urte arteko 301 gazterekin eta zenbait aditurekin elkartuta. Gaia lantzeko jardunaldi batzuk ere egin dira, kanpoko esperientziak ezagutu eta Oiartzunen zer garatu daiteken lehenesteko. Besteak beste, etxebizitza plan integralean eman beharreko hurrengo urratsak zeintzuk diren jakiteko aukera emango du egindako lanak.

12

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak Etxebizitza Bulegoa martxan da Etxebizitza Bulegoa martxan da irailaz geroztik. Bertatik ari da Udala sustatzen etxe hutsak alokairu duinera bideratzeko egitasmoa, Eusko Jaurlaritzako ASAP programaren bidez.

Etxebizitza Bulegotik gaiaren inguruko tramite administratibo guztiak tramitatzen dira, Udala eta Oarsoaldea Garapen Agentziaren arteko hitzarmenari esker. Bere jabetzako etxebizitza hutsak alokairu duinean merkaturatu nahi dituztenentzako laguntzak ere jarri ditu Udalak, eta horiek ere Etxebizitza Bulegotik bideratuko dira.

Elorsoroko teilatua konpondu da Elorsoro kiroldegiko teilatua konpondu da. Honez gain, kiroldegiko zerbitzu eta azpiegiturak hobetzeko lan gehiago egin dira udan: bilera gelako irisgarritasuna egokitu eta solairuen arteko atea, automatikoki irekitzen den horietakoa jarri da.

Eskalada Eskola, aurten ere martxan Eskalada Eskola martxan jarri da aurten ere, Aitor Gonzalez eta Aitor Rufo entrenatzaileekin. Haurren eta Gazteen taldeak osatu dira. Elorsoro kiroldegiko rokodromoan egiten dira ikastaroak, eta mantenu lan batzuk ere egin dira instalazioan.

www.oiartzun.eus

13

oiartzungoudalainformatzen

udal albisteak

Zaintzaile ez profesionalek euren burua zaintzen ikasteko tailerra Mendekotasuna dutenen etxekoentzako ikastaroa antolatu du Gizarte-Ongizate zerbitzuak, euren senideen zaintzarako lagungarri izan daitezken aholku eta informazio batzuk emateaz gain, zaintzaile direnek euren burua zaintzeak duen garrantziaz jabetu daitezen.

0-3 urteko haurren gurasoak, hausnarketan 0 eta 3 urte arteko seme-alabak dituzten gurasoentzako hausnarketa tailerra antolatu du Adin Gabeko Mahaiak.

Adin-tarte horretan gurasoen kezka izaten diren jarrera asko mahai-gainera atera eta zenbait gako eman zitzaizkien saio interesgarri batean.

Indarkeria matxista eta sare sozialak, hizpide Indarkeria matxistak dituen aurpegi ezberdinak plazaratzeko, horien inguruan hausnartzeko eta kontra egiteko baliatzen da azaroaren 25aren buelta hori. Aurtengoan, Udalak gazteenei eragiten dien indarkeria matxistari buruzko hitzaldi bat antolatu du: sare sozialen bidez gauzatzen denari buruzkoa.

14

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

plenoak 16/07/27.

Hondakinen kudeaketa egokirako batzordea sortu du Udalak.

16/10/26.

Donostiako erraustegiaren kontra, errekurtsoa.

Hondakinen kudeaketa egoki baterako batzordea sortu du Udalak. Hiru zinegotzik (EH Bilduko bi eta EAJko bat), udal idazkariak, kontu-hartzaileak eta Ingurumen teknikariak osatuko dute batzordea eta erraustegiak Oiartzunen izango lituzken eraginak (ekonomikoak, ingurumenarekikoak…) aztertuko ditu. EH Bilduk aurkezteko mozio baten ondorioz sortu da batzordea.

EAJk “parte hartzeko prest” daudela adierazi zuen.

Donostiako erraustegia egiteko bidea errazteko, Gipuzkoako Hondakinen Kudeaketa SAUri, 2010ean jasotako Ingurumen baimena aldatzen utzi zion Eusko Jaurlaritzako Ingurumen sailak apirilean. Oiartzungo Udalak errekurtsoa jarri zion ebazpen horri, bertan behera uzteko eskatzeko eta 2010eko baimena iraungita dagoela uste duelako. Errekurtsoa ez du onartu Eusko Jaurlaritzako Lurralde sailburuordetzak eta ondorioz, Donostiako epaitegian Auzi Errekurtsoa jartzea erabaki zen, EH Bilduren Gobernu Taldearen aldeko botoekin.

Etxebizitza arloan, etxebizitza hutsak alokairura ateratzeko egitasmoa martxan jartzeko beste bi hitzarmen onartu zituen Udalak, ahobatez. Bat, Etxebideko tramiteak Oiartzungo udaletxean bertan egin ahal izateko. Bestea, Oarsoaldea Garapen Agentziarekin “bulego bakarraren zerbitzua” eman dezan.

Ekaineko eta uztaileko protokolo gastuak, bidaiatan, 84,82 € izan ziren.

16/09/28.

Hiesaren kontrako Nazioarteko Eguneko mozioa onartu zen.

Hiesaren Kontrako Nazioarteko Egunaren harira, mozio bat onartu zen. Batzarraren bukaeran Jexux Leonet alkateak aurreratu zuen Hondakinen Batzordearen lehenengo deialdia egin bitartean “datuak jasotzen ari gara, batzordea edukiz betetzeko”.

Lanbarrenen kamioientzako aparkalekuak antolatzeko bigarren faseari ekitea ere onartu zen, ahobatez. Horretarako, bi sektore desafektatzeko prozesua martxan jarri zen.

Urriko protokolo gastua 89,56 € izan zen, bidaiatan.

16/11/30.

Lintzirin biziberritzeko hitzarmenak.

Lintzirin eremua biziberritzeko bi hitzarmenen berri eman zuen Udalak: batetik, Ramon Vizcaino zegoen tokian jarduera industriala martxan jarriko duen Argitze-Eder SLk hango bidearen konponketaren zati bat bere gain hartzeko eta bestea, Carrefourrek barne-errepidearen gastuaren %25a finantzatzeko konpromisoa hartzen duena.

Emakumeenganako indarkeriaren kontra eta Euskararen Egunaren harira, EH Bilduk bi mozio aurkeztu zituen eta biak onartu zituzten ahobatez EH Bilduko eta EAJko zinegotziek.

Protokolo gastua 785,31 € izan ziren lore, eskela, ikurrina, garraiotan...

www.oiartzun.eus

15

oiartzungoudalainformatzen

iritzia Udalak eta Behemendik elkarlanean martxan dituzten Bidez Bide (goizetan, garraio zerbitzua) eta Bidelagun (arratsaldetan, paseo programa) egitasmoak landa eremuan bizi diren, mugikortasun arazoak dituzten edo 65 urtez goitiko herritarrei zuzenduta daude.

Erabiltzaile batzuek euren esperientzia kontatu digute. Zer moduz baloratzen dituzte zerbitzu hauek?

Programen erabiltzaile izateko interesatuek Gizarte-Ongizate sailarekin jarri behar dute harremanetan: 943 49 05 52.

Pilar BeĂąaran

Hasiberria naiz Bidelagun programan. Bizilagunak asteartetan etortzen zela esan zidan. Aukera ote zegoen galdetu nuen, eta aukera dagoenetan, etortzen naiz. Bestela ez naiz etxetik asko ateratzen. Independiente ibiltzeko aukera ematen dit programak, eta bestetik, urtetan joan ez nintzen tokietara joatekoa. Gainera, jende berria ezagutu dut. Aurretik, goizetako Bidez Bide zerbitzua erabiltzen nuen, batez ere medikutara joateko edo erosketetara. Oso ongi etortzen da, horrela ez dudalako beste inoren beharrik.

Juan Mari Esnaola

Hiru urte pasatxo dira Bidez Bide programa erabiltzen dudala, gurasoak hil zirenetik. Gaitza dut buruan eta lehengusu bat izan zen guztia mugitu zuena niretzako. Zerbitzu ona da. Batez ere, Gurutzetik medikutara joateko eta janaria erostera joateko erabiltzen dut. Asteazkenero, adibidez, erosketak egitera joaten naiz furgonetan.

Cecilia Fernandez

Duela hiruzpalau urte hasi ginen erabiltzen senarra eta biok Bidez Bide zerbitzua. Herritik urruti bizi gara, Arraguan, eta alaba udaletxera joan zen galdetzera; han azaldu zioten hau zegoela. Arratsaldetako paseo zerbitzua erabiltzea pentsatu izan dugu, baina ni oso alferra naiz etxetik ateratzeko. Zerbitzua oso ongi dago eraman eta ekarriko gaituen inor ez dugunerako.

16

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

iritzia Maria Josefa Ibarguen

Bizpahiru hilabete da Bidelagunen hasi nintzela. Ez nekien zerbitzu hau esistitzen zenik ere, Gemma Agirrezabala (zaintzailea) etxera etorri zitzaidan arte. Ez nuen dudarik egin. Aingeru guardakoa azaldu zitzaidan. Etxean nengoen, inora atera gabe, eta orain astean bitan ateratzen naiz. Etxeko atean jaso eta uzten gaituzte, eta hori diferentzia izugarria da guretzat. Enkarguak egiteko aprobetxatzen dut ateratzen naizenean. Herritik nahiko urruti bizi naiz, eta aldapa handia dago gure etxera; belauneko arazoak ditudanez, zailtasunak ditut nire kabuz ibiltzeko.

Juan Kruz Irastorza

Ni duela pare bat hilabete hasi naiz Bidez Bide programa erabiltzen. Aurretik ezagutzen nuen, aitak erabiltzen zuelako hil arte. Orain arte, motorrean eta senideekin moldatu naiz baserritik kalera jaisteko.

Altzibarrera eta kalera enkargutara joateko edo medikutara joateko erabiltzen dut zerbitzua. Ostiralero Altzibarrera etortzen naiz, enkarguak egitera. Kontentu nago.

Mari Karmen Irazabal

Zazpi urte-edo badira Bidelagunen ibiltzen naizela. Deseotan egoten naiz paseatzera etortzeko. Udaletxeko gizarte langileak gomendatu zidan hastea. Etxean nengoen eta tristura handia nuen: proposamen ezberdinak egin zizkidan etxetik ateratzeko, eta aukera hau izan zen bat. Oso pozgarria izan zen niretzat.

Astean bitan ateratzen naiz paseora, eta egunak kontatzen egoten naiz. Oso kontentu nago. Zazpi urte hauetan jende asko ezagutu dut eta laguntzaile espezialak ditugu gainera.

Maximino Martin

Emaztea ez da ongi moldatzen ibiltzeko. Erosketak egitera joateko edo medikutara joateko erabiltzen dugu normalean Bidez Bide zerbitzua. Asteazkenero edo ostegunero Mamutera joaten gara erosketak egitera.

Juan Telletxea

Zazpi bat urte badaramatzat Bidelagunen. Beteranoetako bat naiz. Koinatua Olatzene baserrian bizi zen, eta hura hasi zenean, bere errainak galdetu zidan ea hasiko ote nintzen ni ere, hari laguntzeko. Koinatua iaz hil zen, baina nik segitu egiten dut. Astean egun batean etortzen naiz. Gizon bakarra naiz asteartetan, baina dotore ibiltzen naiz, hori ez da problema bat niretzat. Dena du ona programa honek: gauza asko ikusi ditugu hor barrena eta giro oso ona dago.

www.oiartzun.eus

17

oiartzungoudalainformatzen

auzoak Altzibar

Olaldeko etxebizitzetan bigarren auzokonposta gunea jarri da, bizilagunen eskaerari erantzun ahal izateko. Honi esker, 54 familiak autokonpostatu ahal izango dute Olalden. Iazko ikasturtean Eskola Agenda 21n baitan herriko ikasleek Udalari egindako eskaera bat izan zen auzokonposta guneak zabaltzea.

Elizalde

Euskal Herria plazako aparkaleku publikoko lurra konpondu da, gutxiago irristatzeko. Hortaz gain, oinezkoentzako pasabide seguruak ere markatu dira eta aparkalekua margotu da.

18

www.oiartzun.eus

Arragua

Larzabal etxadian udalaren jabetzakoa zen aparkalekua asfaltatu eta konpondu da, eta bazterrean multikirolerako pista bat jarri da. Auzotarren eskaerak aintzat hartuta, 126.000 â‚Źko inbertsioa egin du Udalak Arraguan lan hauek egiten.

Ergoien

Oiartzungo ur-sistemari buruzko erreportajea landu du Udalak 11 Telebistan. Ergoiengo bi errekak (Penadegi eta Epele) ematen diote edateko, garbitzeko eta bizitzeko ura herri guztiari. Bideoa ikusteko: http://www.hamaika.eus/tb/ bideo/10004403.

oiartzungoudalainformatzen

auzoak

Gurutze

Bizardia Elkartearen atzean, lurra kontzeko horma bat eraiki da, auzotarren eskaera aintzat hartuta. Lurjauzi bat izan zen eta kalteak eragin zituen. Berriz halakorik ez gertatzeko egin da horma.

Karrika

Karrika errekak azpitik jandako lurra konpontzeko lanak egin dira. Gainera, horma indartzeko lanak ere egin dira. 27.000 â‚Źko aurrekontua bideratu du Udalak lan hauetara. Eusko Jaurlaritzaren Ura Agentziarekin hitzarmena sinatu behar izan du lanak gauzatu ahal izateko.

Iturriotz

Portugal herribidea konpondu du Udalak, 50.000 â‚Źko inbertsioa eginez. Baserri askotara doan bidea da hau eta azken urteetan herribideak konpontzeko martxan dagoen egitasmoaren baitan kokatu behar da.

Ugaldetxo

Katalintxoko, Mendibilgo eta Ihurritako poligonoko espaloiak konpondu dira azken hilabeteetan, aurreko urteetan Ugaldetxoko auzotarrek egindako eskaerak aintzat hartuta.

www.oiartzun.eus

19

oiartzungoudalainformatzen

herriko berri Anton Mendizabal eta Joseba Zabaleta: “Ondare izendapenak duten garrantzia ematen die gauzei�

San Esteban parrokiako ondare musikala ezagutzen lagundu gaituzte Oiartzungo Organozaleen Elkarteko Anton Mendizabalek eta Soinueneako Joseba Zabaletak.

San Esteban parrokiako ondare musikala organoak eta kanpaiek osatzen dute. Nola hasi zen zuen harremana tresna horiekin?

JOSEBA ZABALETA: 1999an hasi nintzen kanpaiak jotzen.

Herri Musikaren Txokoan Juan Mari Beltrani laguntzen ibiltzen nintzen. Oiartzungo Txalaparta Eskolan genbiltzan Larraitz Mitxelena eta biok, eta Juan Marirekin kanpandorrera igotzeko geratu ginen, grabatzera. Eguberri horietan hiru aldiz igo ginen ikustera eta entzutera. Hirugarren aldian kanpaiak jotzen hasi ginen. Joxe Mari Eguesek eta Jabi Pagadizabalek jotzen zitutzen, biak plaza ingurukoak, eta erakusten hasi zitzaizkigun. Horiei Xepeino Irigoienek erakutsi zien jotzen.

ANTON MENDIZABAL: Organoaren inguruko mugimendua eliza berritu zenean hasi zen. Eliza berritu ondoren lehenengo kontzertua, Azkuerena, 2001ean izan zen. Orduan Pagoarten genbiltzan eta pentsatu genuen organoa ere aintzat hartu behar genuela, eta ekintzak egiten hasi ginen. Urte oso oparoak izan ziren. Horrela hasi zen gure lotura.

San Esteban parrokiako ondare musikala ezaguna da herrian?

JOSEBA: Kanpaiena oso errotua dagoela uste dut. Bere garaian, jendeak bai omen zekien joaldiaren arabera zein ari zen kanpaiak jotzen. Lehen asko jotzen zen eta askok jotzen zuten. Gerra ondoren Dionisio Martiarena sakristauak izugarrizko lana egin zuen: bere meza-mutil izan ziren guztiek kanpaiak jo zituzten. Nire iritziz, horri esker jarraitzen dugu gaur egun jotzen. Dioniosiori berari izugarri gustatzen omen zitzaion kanpaiak jotzea eta oso ona omen zen.

ANTON: 2001etik aurrera hasi ginen organoarekin Pagoarten esperimentuak egiten. 2009an Pagoartek bere ekintzak bukatu arte organoak bazuen presentzia herrian. Oso bolada ona izan zen. Baina gero, gelditu egin zen. 2009an izan zen azkeneko Azkue memoriala. Etenaldi handi xamarra izan da eta uste dut organoa ahaztu egin dela herrian. Orain,

20

www.oiartzun.eus

berpiztu egin nahi dugu. Horretarako sortu dugu Oiartzungo Organozaleak Elkartea eta Azkueren memoriala beroketa izan da. Administrazio aldetik baldintza berriak sortu dira eta konplikatu egin dira gauza batzuk; ikasi behar dugu nola funtzionatu behar den.

Oiartzungo organoa berezia. Zein da bere historia?

ANTON: Cavaille-Coll aita-semeek egina da. Cavaille-Coll gehiago badaude Euskal Herrian; Gipuzkoan, 17. Oiartzungoa izan ezik, beste guztiak semeak egindakoak dira. Cavaille-Coll organo erromantikoa egin nahi zuelako esperimentatzen hasi zenean egindako lehenengo prototipoetako bat da gurea. Ez

oiartzungoudalainformatzen

herriko berri dakigu ziur zein urtetan egin zuen, 1842-43 inguruan uste dugu. Lehenengo garaiko organo txiki hauetako oso gutxi ezagutzen dira, lauzpabost daude. Denak dira monumentu historikoak, gurea izan ezik. Europan, batez ere Frantzian, oso estimatua den instrumentu bat da: zaintzen dituzte, kontzertuak ematen dituzte‌ Penintsulan ez dago aitasemeek egindako beste Cavaille-Collik. Pedigri handikoa da.

Garai hartan, Udalak erosi zuen organoa.

ANTON: Eta nahiko garesti ordaindu zuen. Argi dago Oiartzungo Udalak Cavaille-Coll bat eduki nahi zuela. Saltzailea euskalduna zen, Santesteban donostiarra, Maisua deitzen ziotena. Berak instalatu zuen Oiartzungo elizan organoa, 1860. hamarkadan.

Cavaille-Collek ez zuen bereziki Oiartzungo elizarako egin.

Enkargu bat jasotzen zuenean, egiteko denbora behar zuen, eta bitartean, ordezko organo bat uzten zuen. Badirudi, gure organoa horietako bat zela. Ordezko organo horiek oso onak ziren: ez oso handiak –azkar eraman eta azkar instalatzeko-, baina prestazio oso onekin.

Nola jotzen da organoa?

ANTON: Organoa haizezko instrumentu bat da, hodiak ditu: mihidunak edo ezpaindunak. Oiartzungo organoak 1.000 hodi dauzka, eta bi teklatu: gehienez, 108 nota. Hatz batekin zazpi hodi jarri ditzakezu martxan; eta horien loturak, soinu bat ematen du. Horrela, orkestra baten antzeko soinuak sortzen dira. Nola bideratzen da haizea organistak nahi duen hodira joateko eta nahi duen nota sortzeko? Oso mekanismo konplexua da. Hemengo organoa egin zen garaian argindarrik ez zen erabiltzen, eta dena da eskuzkoa. Teklatua estandarra da, Johann Sebastian Bachen eta klabezinaren garaitik datorrena. Baina hor loturak egiten hasten zarenean, hatzaren indarrarekin zortzi hodi itxi edo ireki behar dituzula esan nahi du, eta horrek asko zailtzen du jotzea. Orduan eta lotura gehiago egin, gogorragoa da teklatua. Hori da Oiartzungo organoaren kasua. Urteak aurrera egin ahala, Cavaille-Collek berak haizearen asistentzia sartu zuen, hatzei laguntzeko.

Ukitu erromantikoa lortzeko prozedimentu nahiko konplexuak daude.

Eliz-mutilak organistaren laguntzaile izaten ziren garai batean. Zein zen beren egitekoa?

ANTON: Argindarrik ez zegoenez, haizea behar zen. Norbaitek haizea sortu egin behar zuen, modu kontrolatuan. Organoak kutxa bat du, aire-biltegi funtzioa betetzen duena. Organista jotzen ari denaren eta ireki dituen hodi kopuruaren arabera, hauspoari gehiago eragin behar zaio presioa mantentzeko biltegi horretan, bestela notak indarra galtzen eta eraldatzen

hasiko dira. Oiartzungo organoak kanpai txiki bat du.

Organistak eliz-mutilari horrekin abisatzen zion biltegia haizez betetzen hasteko.

Gaur egun funtzio hori nola betetzen da?

ANTON: Elizan erreforma handiena egin zen garaian, 1910 inguruan, organo honek anpliazio bat izan zuen. Ordurako Cavaille-Coll enpresa desegina zegoen, eta Fernand Princek egin zuen; oso ezaguna eta Cavaille-Collekekin lan asko egindakoa. Anpliazioa egin zuenean, ezarri zituen gauza berriak ez ziren eskuzkoak. Organoaren zati batek sistema neumatikoa du. Aldaketa handia izan zen. Pentsatzen dugu garai horretan motorra jarri zitzaiola, ordurako argindarra dezente zabalduta zegoelako.

Nolako organistak izan ditugu Oiartzunen?

ANTON: Bereizketa egin behar da organista liturgiko eta kontzertisten artean. Gauza bat da elizak eskatzen duen musika egiten laguntzea eta bestea organotik bizitzea. Jose Manuel Azkue kontzertista peto-petoa zen. Ez dakit Oiartzunen beste kontzertistarik izan den orain arte.

JOSEBA: Orain mutil-gazte bat hasi da jotzen ikasten: Luix Mitxelena.

Garai batean, elizako organista izatea lanbidea zen.

ANTON: Badago lan bat Oiartzungo organista profesionalak zeintzuk izan ziren biltzen duena. Soldata udaletxeak ordaintzen zien, baina momentu batean tirabira izugarria egon zen udaletxearen eta elizaren artean. Udalak soldata kentzea erabaki zuen eta Musika Eskola sortzea. Oso historia interesgarria da: organistak musika erakutsi behar zuen herrian, baina antza denez, ez zion kasurik egiten udaletxeari eta hortik sortu zen liskarra.

Aipatu nahi dugun beste ondare musikala kanpaiak dira. Oiartzungoek badute zerbait berezia?

JOSEBA: Oiartzungo berezitasun nagusia kanpaiak baino, kanpaiak jotzeko modua da: hiru kanpai batera jotzen dira.

Euskal Herri mailan, bi erabiltzen dira.

Eta zuek dakizutenetik, hiru kanpai jo izan dira Oiartzunen?

JOSEBA: Kanpai hauek XVII. mendean hemen zeuden. XVIII. mende bukaeran kanpaijole bat, sakristaua, dokumentatua dago. Ordutik gaur egun arte, badago zerrenda bat, etenik gabekoa. Dionisio-eta horiei denei XX. mende hasieran norbaitek erakutsi zien. Guk egiten dugu orduan egiten zena, www.oiartzun.eus

21

oiartzungoudalainformatzen

herriko berri

22

nahiz eta ez dugun berdin egiten. Joaldia aldatu egin da.

Bakoitzak bere estiloa du kanpaiak jotzeko. Jo duen bakoitzak utzi du arrastoa. Hori seinale ona da, kanpaiak jotzen direlako.

Manolo Mitxelenak, adibidez, urtean 50 aldiz jotzen zituen kanpaiak, afizio ikaragarria zuelako. Eta luzeago jotzen zuten.

Lehen, prozesioak irauten zuen tarte guztian jotzen zuten.

Kanpai hauek XVII. mendetik daude kanpandorrean?

JOSEBA: Gaztelako Quintana familiak egin zituen Oiartzungo kanpaiak, 1600ean. Denborarekin kanpaiak hondatu egiten dira, jo eta jo. XIX. mendean, molde berdinarekin, eta udaletxeak ordainduta, berriz urtu ziren kanpaietako bi: San Inazio eta San Esteban.

Beraz, inprobisaziotik ere badu kanpai-jotzeak?

JOSEBA: Ez dago partiturarik. Denek belarriz ikasi eta jotzen zuten. Bi joaldi daude: sinplea eta bikoitza. Guk egiten duguna oso estatikoa da. Kanpaiak jotzea neketsua da, forman egon behar duzu. Gure artean txandak egiten ditugu. Joaldiak dira bi kanpaikada eskubiarekin, bi ezkerrarekin, bi hankarakin; hiruhiru-hiru; eta Joxe Marik eta Xeperinok beste bat sartu zuten lau-lau-laukoa. Hori, zaharrek ez zuten egiten. Nik, adibidez, errepikatzen den zatitxo bat maizago jotzen dut, gustuko dudalako. Baina besteek ez dute egiten. Lorena Zalakainek, adibidez, oso belarri ona du, eta tempo-ak aldatzen ditu, golpea aurreratzen du‌ Estiloak sortzen dira.

Kanpaiek izenak dituzte?

JOSEBA: Normalean kanpaiek izenak izaten dituzte, santuei eskainiak egoten dira. Oiartzungoak San Esteban eta San Inazio dira, Oiartzungo patroia eta Gipuzkoakoa. Hirugarrenak ez du izenik, nahiz eta arraroa den. San Inazio esku ezkerrarekin jotzen da, eta San Esteban eskubiarekin. Elizako pulpitu aldera begira daudenek dute izena, Iturriotz aldera begira dagoenak ez.

www.oiartzun.eus

Kanpaiak jotzea herri musika al da?

JOSEBA: Dudarik gabe! Kanpaiak herri musika eta herriaren hotsa dira. Ez ziren erabiltzen jai nagusietan mezatara deitzeko bakarrik, baita ere sutea zegoenean, ekaitza zetorrenean,

oiartzungoudalainformatzen

herriko berri agonian, orduetan, angelusean, etsaia zetorrela abisatzeko…

Gaur egun, kutsadura akustiko handia dugu eta gure belarriak ez daude adi. Ez du zerikusirik gizartearen antolaketak. Lehen, kanpaiak oso garrantzistuak ziren.

laugarren kanpai bat omen zegoen, baina erori egin omen zen.

Harria puskatuta dagoela ikusten da. Agian egon ziren, baina dokumentazioak beti hiru aipatzen ditu. Toki batzuetan joaldia ondare izendatua dago.

Galtzen ari da kanpaien hizkuntza. Pena da edo ezinbestekoa?

JOSEBA: 1960. hamarkadan grabatutako zinta bat dago Soinuenean, orduan jotzen ziren joaldi denekin. Badakigu zer eta nola jotzen zen. Adolfo Leibarren bidez iritsi zitzaigun.

Gauzak aldatzen dira. Ez dakit pena den hizkuntza hori galtzea…

Ondare izendatzea aipatu duzue biek. San Esteban parrokia ondare izendatua dago. Horrek ez du eraginik bertako gauzentzat?

JOSEBA: Eusko Jaurlaritzak lan gehiago egin beharko luke ondare izendatzen herri-ondarea eta ondare inmateriala.

ANTON: Jotzeko eraz aparte, kanpaien soinua ere garrantzitsua da. Oiartzungoak kanpai ederrak dira, musikalki.

Gaur egun, zein okasiotan jotzen dira kanpaiak?

JOSEBA: 20-21 aldiz urtean, Oiartzungo festa liturgiko garrantzitsuenetan: bi joaldi egiten ditugu, biak meza aurretik.

Badirudi, lehen joaldi sinplea meza aurretik jotzen zela eta bikoitza ondoren. Tradizionalki Oiartzunen jo izan diren horietaz aparte, 2007tik aurrera, Donostiako Hamabostaldirako Aitor Arozenak propio idatzitako obra bat ere jotzen dugu.

Errenteria, Lezo eta Oiartzungo kanpaien artean elkarrizketa gisako bat omen dago…

JOSEBA: “Beti miserian, beti miserian”, “hemen ere bai, hemen ere bai”, “hor konpon, hor konpon”. Adineko jende guztiak daki istorioa eta denek kantatzen dakite. Hala ere, musikalitateaz ari dira. Esan nahi balute bezala, “gure kanpaiak politagoak dira, hots hobea dute”. Oiartzungo kanpaiak oso handiak dira. Oiartzungo eliza bera oso handia da. Kanpandorrea oso handia da, oinarri zabala du, kanpandorre defentsiboa zelako.

ANTON: Bertan bizitzeko pentsatua baitzegoen.

Zenbat lagun aritzen zarete kanpaiak jotzen?

JOSEBA: Larraitz Mitxelena, Lorena Zalakain, Joxe Mari Egues, Iñaki Zabaleta eta ni. Orain, bi hasi dira ikasten: Aratz Uria eta Mirari Martiarena. Ondarearen Egunak eragina izan du.

Kanpaiak jotzen dakitenak askoz gehiago dira Oiartzunen.

Tarteka azaltzen zaizkigu, eta ongietorriak izaten dira.

Nola jotzen dira kanpaiak?

JOSEBA: Mihiari lotuta dagoen sokatik. Batzuk esaten dute Oiartzungo kanpaiei buelta osoa emanarazi izan zaiela; beste batzuk, ezetz. Lekua eta ardatza badute, baina lotuta daude haizeak ez mugitzeko. Esaten dute, baita ere, garai batean

Zer lortuko litzateke ondare babestua balira?

ANTON: Alde batetik, bere horretan mantentzea. Eta ez da gutxi. Organoak, urteen poderioz eraldatu egin dira. Gurea ere bai. Cavaille-Collek instalatu zuenari erreforma egin zitzaion, elizak gehiago behar zuelako. Eta ongi egin zen erreforma.

Baina beste batzuek esango dituzte erreforma horrek balorea galduarazi diola. Bigarren kontua, egoera onean mantentzea.

Adibidez, gure organoak errebisio oso bat behar du.

Sinesgaitza da hainbeste urtean ezer ez egin izana eta horren ongi mantendu izana. Baina epe motzean ez bazaio zerbait egiten, benetan hondatuko da. Garaiz gaude. Donostiako Santa Mariako Cavaille-Coll organoa oso ezaguna da Europa mailan.

Konponketa txikiak egiten aritu dira, eta orain, 600.000 €ko konponketa egin behar diote. Ondare izendatuta, horrelako egoerak ekiditen dituzu.

JOSEBA: Duten garrantzia ematen die gauzei. Kanpaiak jotzea gure memoriaren zati bat da, gure espresioaren eta herri kulturaren zati bat. Horrek behar du errekonomozimendua.

Baina horretarako, erakundeek lagundu behar dute eta legedia sortu edo aldatu behar dute. Euskadiko Ondare Legeak ia 30 urte ditu, nora goaz horrekin? Hala ere, Foru Aldundia hasi da gauza batzuk egiten, egile kulturalengandik geroz eta hurbilago dagoela nabaritzen dugu, hartueman zuzenagoa dago.

ANTON: Prestigioa ere garrantzitsua da. Oso jende gutxik daki Oiartzunen aita-semeen Cavaille-Coll bat dugula, eskura eta martxan. Monumetu historikoen zerrendan balego, jendea jotzera etortzen hasiko litzateke. Oso aukera ona izango litzateke kontzertuak egiteko, dinamika sortzeko… Baina horretarako, fama eduki behar du. Eta momentu honetan, ez dauka.

www.oiartzun.eus

23

oiartzungoudalainformatzen

erreportajea Emakume eta ama baserritarrak, beharraren ikasle Xanistebanetako kultur ekitaldirako ‘Oiartzuarren baitan’ egitasmoko testigantzak berreskuratu dira

24

Garai bateko emakume eta ama baserritarrak titulurik gabe erizain, mediku, ekonomialari, ingeniari agrikola… izan ziren.

Baserria, Euskal Herriko ekonomian, eta Oiartzungoan, hain garrantzitsua izan den egitura hori aurrera eraman zuten emakume horiek eta eurek egindako lana itzaletik ateratzeko saiakera egin zen xanistebanen atarian, abuztuaren 1eko kultur ekitaldiaren baitan.

Udala Informatzen-en, garai bateko emakume eta ama baserritarren figura, lana eta bizimoduaren ingurukoak berreskuratu nahi izan ditugu, testigantzetan esandakoak bilduz:

Ttur-Ttur Euskaltzaleon Bilguneak Oiartzuarren Baitan egitasmoan Oiartzungo emakume eta gizonen ahoetatik jasotako testigantzetatik abiatuta, Beharrari eskatu laguntza bideoa osatu zuten Ane Lardi eta Jon Del Olmok, Aintzane Toledoren laguntzarekin. Youtuben dago osoa ikusgai: https:// www.youtube.com/watch?v=tECE0v7ByuA

TIBURTXI ADURIZ URDANPILETA: “Balienteak ziren garai bateko emakumeak!”

www.oiartzun.eus

MAÑOLI ADURIZ LOPETEGI: “Umezain egoten nintzen eskolatik atera eta gero, eta gustatu egiten zitzaidan”.

MARIA JESUS ENBIL URDANPILETA: “Emakumeak orduan lan gogor asko egiten zuen, gizasemeak egin behar ez zuena: kanpoan eta etxean”.

oiartzungoudalainformatzen

erreportajea

botatzea. Eta hura bukatuta, ukuiluko lanak egitea… Zutik ezin egon eta…”

ARROXA PIKABEA ARTOLA: “15 urtean 11 seme-alaba izan nituen. Denak batera jaio eta denak batera hazi!”

INAXI RETEGI ELIZEGI: “Umeak eskolatik etorri eta amak etxean egon behar zuen. Amak minez jartzea ez zuen libre!”

MAITXO SAGARDIA OLANO: “Ohitura zen ezkondu behar zuenak kozinan ikastea; eta jostea iruditzen zen ondo zegoela jakitea”.

MAITXO GAZTANAGA ETXEBERRIA: “Ezkondu nintzenean amaginarrebak esan zidan behiak jaizten ez ikasi, bestela gero zerorrek egin beharko duzu!”

FRANTXISKA IRAGORRI IRIARTE: “Guri aitak hiru gauza galarazi zizkigun: behiak jaiztea, azpiak ateratzea eta segan aritzea; ez zirelako emakumeentzako lanak. Baina gerra etorri zen eta segan aritu behar izan genuen emakumeok ere”.

DOLORES UNSAIN AIZPURUA: “Sei edo zazpi hilabeteko haurdun nengoela segan ari nintzen ni, iratzea egiten maldan”.

JOXEPA ZABALEGI LAZKANOTEGI: “Gaur adina jakin izan banu, segituko nuen eskolan. Baina lanera atera behar izaten zen, sos batzuk ateratzeko, probezia handia zen”.

ERRAMUN IRAZU APEZETXEA: “Gure amonak ikasi zuen gaztetan behia gaizkituta zer egin behar zen eta premiarekin ikasia zen. Edozeinek behia hiltzeko zuenean bera joaten zen, gizon batek bezala egiten omen zuen”.

ENRIKE LEKUONA ARSUAGA: “Denbora bateko amonek zer lanak egiten zituzten!”

INAXI OIARTZABAL ETXEBERRIA: “Okerrena izaten zen menditik leher eginda etorri etxera eta gurdikada iratze www.oiartzun.eus

25

oiartzungoudalainformatzen

iruditan

26

Sahara Eguna

Haurtzaro Dantza Taldea Pragako Folklore Jaialdian

Iturriozko santiyuk

Oiartzungo Eskuzko V. Pasaka Txapelketako finala

Harri Beltzaren kontzertua

Jai Batzordearen protesta xanistebanetako ekitaldien debekuaren kontra

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

iruditan

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

www.oiartzun.eus

27

oiartzungoudalainformatzen

iruditan

28

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Xanistebanak

Karrikako festak

Comète sareari omenaldia

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

iruditan

Artikutza Eguna

Herri Musikaren jardunaldiak

Elizalde Herri Eskolan, bertso saio mundiala

Gurutzeko festak

Bide Berdeen Eguna

Ugaldetxoko festak

Oiartzuarrak Kizki Egunean (Astigarragan)

Alozeko Ikastolako haurrak Oiartzunen

Haurtzaro Ikastola: Kilometroak 2016 Erronkako txapeldun

Organoa eta kanpaiak ezagutzeko bisita gidatuak

Garagardo festa

www.oiartzun.eus

29

oiartzungoudalainformatzen

iruditan

30

Urkabeko Igoera

Haurtzaro Ikastolaren 50. urteurrena

I. Intxixu Skate festa

Ugaldetxoko Eskolen 6. urteurrena

Gau Beltza

Valle de Elorz abesbatzaren emanaldia

Erabakitzeko eskubidearen aldeko giza katea

Elkartasunezko bizikleta martxa

JM Azkue III. memoriala

Ibargain Musika Eskolako Santa Zezilia

Azaroaren 25eko ekintza feminista

www.oiartzun.eus

oiartzungoudalainformatzen

iruditan

Txondorraren piztuera

Karlos Ibarguren: Oarsoarrak saria

Ibon Iparragirreren aldeko gaztain-jatea

Lehenengo ikastola gogoratzeko ekitaldia

Euskararen Eguna

San Nikolas

San Nikolas

San Nikolas

Izar Etxeberriaren Soinu Zahar garaikurraren eskaintza

www.oiartzun.eus

31

Urtarrila DATA

ORDUA

LEKUA

ANTOLATZAILEA

1

08:30 Girizian / 09:00 Elurretxen

Urteberri eguneko irteera

Aiako Harrian

Girizia Mendi Taldea

1-31

09:00-22:00

Ikasle Gela

Manuel Lekuona biblioteka

Udala

2

16:30

Abaraxka ludotekan

Abaraxka eta Udala

2-5

09:00-14:00

Udaletxeko areto nagusian

Joxerra Perez de Renteria

3

16:30

Txotxongilo tailerra

Abaraxka ludotekan

Abaraxka eta Udala

4

11:00

Bizikleta martxa Fanderiara

Elorsoro kiroldegian

Udala eta Abaraxka

4

16:30

Organoa eta korora bisita

Doneztebe plazan

Udala eta Abaraxka

8

17:30

Elkartasun bertso saioa

Elorsoro kiroldegian

Etxerat

18:30

Elika Kooperatibaren aurkezpena + Jakoba Errekondoren hitzaldia

Udaletxeko areto nagusian

Elika Kooperatiba

13

14-21-28 09:00-13:00 14

11:30

EKINTZA

Ipuin tailerra Gabonetako herrixka

Eskola Kirola Kontzertu didaktikoa

14

16:00-18:00

Eskola Pilota

14

18:30

Neguko kontzertua

15

11:30

Kalebuelta

16-19-2326-30

19:00

Lilatoirako entrenamentu kolektiboak

Kirol instalazioetan

Udala

Soinuenean

Soinuenea Fundazioa eta Abaraxka

Haurtzaro, Elizalde eta Kontzejupeko pilotalekuetan

Udala

Soinuenean

Soinuenea Fundazioa

Elizalde auzoan

Soinuenea Fundazioa

Elorsoro kiroldegian

Antiju Morik

Elizalde Herri Eskolako mediatekan

Elizalde Herri Eskolako Guraso Elkartea

17

16:15

Guraso eskola: “Komunikazioa”

17

20:00

Irakurketa Taldea: “Kearen fiordoa” (Iñaki Petxarroman)

Manuel Lekuona bibliotekan

Udala

18

17:00

Atsolorra prestatzeko bilera

Udaletxeko areto nagusian

Udala eta 2016ko gurasoak

20

19:00

Dokumentala: “Ciutat morta”

Udaletxeko areto nagusian

Zinegileak

21

16:30

Mural apainketa

Abaraxka ludotekan

Udala eta Abaraxka

Elizalde Herri Eskolako mediatekan

Elizalde Herri Eskolako Guraso Elkartea

24

16:15

Guraso eskola: “Haurrei eskaintzen diegun denbora eta kalitatea”

26

17:30

Ipuin kontaketa (4 urtez goiti)

Manuel Lekuona bibliotekan

Udala

27

19:00

Piano eta ganbara kontzertua

Udaletxeko areto nagusian

Ibargain Musika Eskola

28

16:30

Enpatia jolasak

Abaraxka ludotekan

Udala eta Abaraxka

28

18:45

Kaldereroen konpartsaren irteera

Aialde kaletik

Oiartzungo Flauta Taldea

29

08:00

Mendi ibilaldia eta sagardotegia Petritegin

Haurtzaro Ikastolan

Girizia Mendi Taldea

29

11:15

Inude eta Artzainen konpartsaren irteera

Aialde kaletik

Oiartzungo Flauta Taldea

29

12:00

Dantza plazan

Doneztebe plazan

Soinuenea Fundazioa

29

17:00

Pirritx, Porrotx eta Marimotots

Elorsoro kiroldegian

Ugaldetxo Kultur Taldea

29

19:00

“Zergatik Jamil?”

Udaletxeko areto nagusian

Oiartzungo Antzerkizale Elkartea

deialdiak Zuen deialdiak zabaltzeko, bidali proposamenak hilaren 20a baino lehen, komunikazio@oiartzun.org helbidera.