udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Pรกgina 1
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Página 2
sar r era TELEFONO INTERESGARRIAK Udal telefono zenbakiak
Zerbitzuak
Informazioa 943 49 01 42 Alkatetza 943 49 18 62 Gizarte Ongizatea 943 49 05 52 Hirigintza 943 49 03 77 Kultura 943 49 10 34 Manuel Lekuona Biblioteka 943 49 38 64 Udaltzaingoa 943 49 33 11 Elorsoro Udal Kiroldegia 943 49 25 52 Udal Igerileku irekia 943 49 37 45 Arritxulo Udal Mendi-Aterpea 943 58 00 10 Atez ateko Informazio Bulegoa 900 49 11 11
Osasun zentroa 943 00 65 04 DYA 943 46 46 22 Jubilatuen elkartea 943 49 00 02 Zaharren egoitza 943 26 10 80 Taxiak 943 49 14 74 Herribus - Iparbus 943 49 18 01 Posta 943 49 35 74 Epaitegia 943 49 09 13 Nekazal bulegoak 943 49 03 47 / 943 49 06 69 Oiartzun Kirol Elkartea 943 49 36 38 Oarsoaldea eskualdearen garapenerako agentzia 943 49 41 29 Behemendi 943 49 02 19
Turismoa Hezkuntza Turismo bulegoa 943 49 45 21 Herri Musikaren Txokoa 943 49 35 78 Luberri Ikasgune Geologikoa 943 26 25 93 Komunikabideak
Haurtzaro ikastola 943 49 22 12 Elizalde Herri eskola 943 49 01 93 Oiartzungo Udal Ikastola Partzuergoa 943 49 16 59 / 943 49 00 37 AEK Intxixu euskaltegia 943 49 39 57 Helduen Heziketa Iraunkorra (Altzibar) 943 49 00 48
Oiartzun irratia 943 49 37 11 Oarsoaldeko Hitza 943 34 03 30
Harremanetarako, ekimenen berri emateko, proposamenak egiteko…hau da Oiartzungo udal aldizkariaren helbide elektronikoa:
komunikazio@oiartzun.org
OHAR GARRANTZITSUA Udal aldizkaria euskara hutsean kaleratuko da Oiartzungo Udalak urte asko daramatza euskara normalizatzearen aldeko lana eginez. Aldizkari hau bera, esate baterako, euskara hutsean kaleratzen zen, duela zenbait urte. Horregatik, 2009tik aurrera udal aldizkaria berriro euskara hutsez kaleratuko da. Nolanahi ere, nahi duenak ale bakoitzaren eduki nagusien laburpena jasoko du gaztelaniaz. Horretarako, ordea, eskaera egin beharko du udaletxeko informazio gunean, 943 49 01 42 telefono zenbakira deituz edo komunikazio@oiartzun.org helbide elektronikora mezu bat bidaliz. Eskaera egitean, nork bere datuak eman beharko ditu, aldizkaria jaso ahal izateko. NOTA IMPORTANTE La revista se publicará íntegramente en euskera El ayuntamiento de Oiartzun lleva muchos años comprometido con la normalización del euskera. Esta misma revista, por ejemplo, se publicaba únicamente en euskera, hace tan sólo unos años. Por esta y otras muchas razones, a partir de 2009 la revista se volverá a publicar íntegramente en euskera. No obstante, todo aquel que este interesado tendrá la posibilidad de recibir un resumen de los contenidos más importantes de cada número. Para ello, deberá ponerse en contacto con nosotros, acercándose a la oficina de información, llamando al número de teléfono 943490142 o enviando un correo electrónico a la dirección komunikazio@oiartzun.org. Al realizar la solicitud, el interesado deberá facilitar sus datos, para poder recibir la revista.
Argitaratzailea: Oiartzungo Udala
2
Diseinua eta maketazioa: Dixidu Diseinu Grafikoa
Inprimaketa: Cortajarena
Lege Gordailua: Donostia-1216/91
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Página 3
agur ra
Oiartzuar estimatuak: Azken lau urte hauetan, Udalaren ildo estrategiko garrantzitsuenetako bat izan da parte-hartzean sakontzea. Hau esaten dugunean zera esan nahi dugu: udalgintzako egiteko lan-moduak eraldatzea eta herritarrek udal erabakietan duten pisua gehitzea izan dela helburua. Oiartzungo herrigintza (izan euskalgintza, kulturgintza, auzo-elkarteak, kirola…) erabat errotuta dago parte-hartzearen kulturan. Herriko eragileen izatean barneratua dagoen funtzionatzeko modu hori udaletxera ekartzea izan da gure egitekoa ia bukatzera doan legegintzaldi honetan. Oiartzungo Udalean “parte-hartzea” ez da kontzeptu arrotza: Udalak aspalditik izan du joera auzoetara jotzeko egiten ari denaren berri emateko, xanistebanak antolatzeko Jai Batzordea aspalditik dago martxan… Baina egituraketa sendoago bat, garrantzia berezia (formakuntza zein alde administratibotik) eman diogu azken urteetan. Alegia, esan daiteke gaia modu anbiziotsuago batean heldu dugula. Udalaren funtzionatzeko eran parte-hartzea tresna gisa txertatzeko urratsetan (arlo guztietan integratua egongo den zeharlerro gisa; adibidez, euskara dagoeneko baden bezala), zinegotziak zein udal teknikariak inplikatzea ezinbestekoa dela uste genuenez, bai hautetsi politikoei zein udal langileei bideratutako formakuntza saioak egin dira. Formakuntza saio horietan hausnartu, ikusi eta barneratutakoak praktikan jartzeko, parte-hartze egitasmoak martxan jarri dugu. Izan ere, teoria hobetzeko duguna jakiteko errealitatea bainoa gauza hoberik ez dago! Azken urteetan egin diren parte-hartze saio horien artean aipagarriak dira Hirigintzako Plan Orokorraren harira egin den lanketa; udal aurrekontuak informatzaile izatetik parte-hartzaile izatera emandako urratsa (Udala Informatzen zenbaki honetan sakonago azalduko duguna); edota herriko zenbait gaztetxok egindako eskaeratik abiatuta, skate parkaren proiektua martxan jartzeko egin berri dena. Honekin batera, Parte-Hartze Batzordea ere martxan jarri da, egitura administratiboan garrantzia emanez. Euskarak, Kulturak, Hirigintzak edota Gizarte-Ongizateak bere batzorde propioa duten bezala, Parte-hartzeak ere badu berea propioa. Gure nahia izan da Oiartzungo Udala lehen zena baino parte-hartzaileago izatea. Eta datorren legegintzaldian oiartzuar guztiona den etxe honen ardura izango dutenei zenbait oinarri finkatuta uztea, beraiek ere geroz eta udal parte-hartzaileago bat izan dezagun lanean jarrai dezaten. Badakigu oraindik ere asko dugula egiteko, ekiteko eta ikasteko gai honen inguruan. Baina bidea egiten ari garela jakitea ez da gutxi! Bukatzeko, oiartzuarrei zuzendutako lerro hauek idazten ditudan azkeneko aldia izango denez, azken lau urteetan egindako lanak Oiartzun hobetzen lagundu denaren itxaropenez, Gobernu Talde guztiaren izenean eskerrak eman nahi dizkizuet herritar denei.
Aiora Perez de San Roman Uria. Alkatea.
3
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Pﾃ｡gina 4
udal albisteak AUZOAK, 2015 AURREKONTUETAKO INBERTSIOAK ERABAKITZEN Aurrekontuak diseinatzeko orduan herritarren erabakitzeko ahalmena gehitzeko, prozesua estandaritzeko bidea hartu du Udalak Aurrekontuak diseinatzeko garaian herritarrengana jotzea ez da nobedadea gure herrian. Aurrekontuen prozesua martxan jartzean, aspalditik du Oiartzungo Udalak auzoetara jotzeko ohitura, herritarrei azaltzeko. Pixkanaka-pixkanaka, aurrekontuei buruzko auzo batzar horiek informatibo izatetik erabakitzaile izaterako pausoak eman ditu Udalak. Legegintzaldi honetan bertan, aldaketa nabarmena dago 2011 urte bukaeran aurkeztu ziren 2012ko aurrekontuen parte-hartzearen planteamenduan edota 2014an (2015ko aurrekontuekin) egin denean.
ere jarri zituen Udalak oiartzuarren esku: korreo elektroniko bat eta puntu zehatzetan jarritako buzoiak. Udan, jasotako eskaera horien bideragarritasuna aztertu zituzten udal teknikariek (ekonomikoki, eskumen aldetik窶ｦ) eta eskaerak multzoka sailkatu. Teknikarien azterketak eskuan, berriz ere udal ordezkariak auzoetarrengana hurbildu ziren (azaro bukaeran). Auzo bakoitzeko eskaeren berri eman zen eta auzotarrek erabaki zuten zertan inbertituko zuten dirua.
Bi fase: eskaerak jaso; egitekoak erabaki Honela, 2013an 2014ko aurrekontuetan auzoetara bideratzeko diru-poltsa sortu zen. Auzo-batzarretan auzoetan zeuden beharrak identifikatu eta lehentasunak jartzeko aukera izan zuten herritarrek. Aurtengo aurrekontuetan (2015ekoak) gehiago izan da erabaki dutena: Udalak auzo bakoitzaren esku utzi du 20.000 竄ｬ zertan inbertitu.
Ongi egindakoen eta hobetzekoen gainean, autokritika Parte-hartze saio hauen inguruko hausnarketa egin dute Gobernu Taldeak eta udaletxeko teknikariek EMUNeko teknikari baten laguntzarekin. Hausnarketaren helburua ongi egindakoak zein hobetzekoak idenfitikatzea eta datozen urteetan aurrekontuak erabakitzeko prozesua geroz eta parte-hartzaileagoa eta efektiboagoa izateko urratsak estandarizatzea da.
Bi fasetan banatu da 2015eko aurrekontuak osatzeko prozesua. Lehenengo, beharren bilketa egin zen (uztailean). Auzo batzarretan, herritarrek auzoan ikusten zituzten beharrak zerrendatu zituzten, eta eskaerak egin. Proposamenak egiteko beste bi bide
Ongi egindakoen artean zerrendatu dira herritarren erabakimena handitu izana 窶電emokrazian sakontzeko ariketa da- formatu egokiarekin; zinegotzien inplikazioa handiagoa izatea; herritarrei hitza emateko bide berriak baliatu izana; egindako lanke-
Iturriozko bigarren erronda.
4
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Página 5
udal albisteak Ergoien 1) Zebrabideak eta resaltoak jartzea bidean. 2) Arditurriko zubia konpontzea eta babesa jartzea. 3) Arditurriko sarreran ispiluak eta seinalizazioa jartzea. 4) Taxibusaren kartelak jartzea, ordutegiarekin, Tolare aurreko aparkalekuan. Gurutze 1) Kamioientzako kartelak jartzea auzoaren erdigunean. 2) Motorrentzako aparkalekua. 3) Autoak ez aparkatzeko trabak jartzea espaloietan. 4) Geratzen den diruarekin, pilotalekutik aparkalekura argiteria jartzeko fase bat. Ugaldetxoko bigarren erronda.
ta teknikoa edota herritarrekin izan diren elkarrizketen kalitatea -eztabaida interesgarriak eta interes komunaren aldekoak izan baitira-. Hausnarketak autokritikarako momentu ezin hobeak dira, eta Udalak horretarako ere baliatu du aukera. Datozen urteetako prozesuei begira hobetzekoen artean, aldiz, kronograma hobeto zehaztea; auzo bakoitzean diru kopuru bera inbertitu behar den hausnartu beharra; poligonoak lanketan sartu behar ote diren; deialdiak egiteko modua berraztertzea; auzo batzarren ordutegien egokitasuna aztertzea; gauzatzen ez diren proposamenekin zer egin behar den argitzea edota ekarpenak obretara bakarrik bideratuak egon ez daitezen bideak ezartzea aipatu dira. AUZOETAKO INBERTSIOAK: Aurtengo aurrekontuan, auzo bakoitzean 20.000 € zertan inbertitu erabakitzeko ahalmena eman die Udalak auzotarrei. Hauek dira, auzoz auzo, lehenetsitako proiektuak eta aurten Udalak guztiak betetzeko ahalegina egingo du:
Iturriotz 1) Xorrolaren geltoki estalia jartzea. 2) Futbolerako bi ate jartzea (tokia zehazteke). Karrika 1) Kooperatiba berriaren pareko errekaren errebueltan bidea rekaltzea, arazoa egonkortzeko adina (hau beste modu partida batetik bideratuko da. Ikus 23. orrialdea). 2) Herribideak konpontzea. Ugaldetxo 1) Futbol zelai ondoko aparkalekua berrantolatzea (zabaldu, galiboa, sarrera leundu…). 2) Atamitxeko bidegurutzea txukuntzea. 3) Matteo pareko markesina ixtea. 4) Espaloiak konpontzea: Katalintxokoa lehenetsi zen. Hauez gain, auzoetan jasotako bestelako inbertsio batzuk ere bideratuko ditu Udalak, baina beste diru-partida batzuetatik bideratuta (bidegorria, Irisgarritasun Plana…).
Altzibar 1) Auzoko jolasparkeetako bat berritzea. 2) Olalden dagoen auzoko lokalerako proiektua idazten hastea, auzoak erabilera definitzen duenean. Arragua 1) Xorrolaren geltokia estaltzea. 2) Zubiondo eta topo inguruko eremuak txukuntzea. 3) Lartzabal etxadiko aparkalekuan belarretan autoentzako oztopoak jartzea. Elizalde 1) Argiteria hobetzea puntu ilunetan. Elizaldeko lehenengo erronda.
5
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Página 6
udal albisteak EUSKARAREN ALDEKO POLITIKAK, ESPAINIAKO GOBERNUAREN ORDEZKARIAREN JO-PUNTUAN Udalon eskuduntzetan Carlos Urquijoren esku-hartzea etengabea izan da azken lau urteetan Espainiako Gobernuaren ordezkari den Carlos Urquijok legegintzaldi honetan Udalen eskuduntzetan etengabeko esku-hartzeak egin ditu. Erasoak orokorrak izan dira, baina bereziki jo-puntuan izan ditu euskararen alde hartutako erabakiak. Euskararen ofizialtasuna bera da Urquijok eta Espainiako Gobernuak zalantzan jarri nahi dutena. Urqujoren tesiaren arabera, euskarak soilik balio du gazteleraren ondoan badoa. Alegia, gaztelera erabiltzera behartu nahi gaitu beti. Urtetako atzerakada ematea esijitu nahi digu euskaraz bizitzeko hautua egin dugun Udaloi eta herritarroi, garairik ilunenak gogora ekarriz.
Arnasguneetako hizkuntza-politika ausartak, premiazko Euskararen aldeko hizkuntza politika ausarta egitea Udalon ardura da. Batez ere, euskararen arnasgune garen herriotan (biztanleriaren %70 baino gehiago euskalduna da UEMAko kide garen udalerrietan) arduratsuki jokatu behar dugu, hizkuntza bat biziko bada nagusi den eremuak behar dituelako. Oiartzungo Udalak hautu hori bere egina du. Urquijok epaitegietan hartu duen bidearekin, hain zuzen ere, hizkuntza politika ausart horrekin emandako aurrerapausoak atzendu nahi ditu.
Aktak eta kontratazioak, oraingoz jo-puntuan Momentu honetan, Oiartzungo udalbatzarretako aktak Gobernuaren delegaritzara euskaraz bidaltzeagatik Urquijok martxan jarritako bide judizala irekita dago. UEMAko kide diren beste bederatzi herri daude gure egoera berean (Aduna, Antzuola, Arama, Bergara, Gaintza, Oñati, Usurbil, Zarautz eta Zerain), eta guztiok batera aurrera egingo dugu bide judizialean.
Oztopo guztien gainetik, euskaraz biziko gara Egoera larria dela ez dugu zalantzarik. Udalak badira ere Urquijok epaitegietan salatzen dituenak, erasoak Udalon kontrakoak baino, euskararen eta herritarron hizkuntza eskubideen kontrakoak dira. Udalean hartu ditugun erabakiak herritarren hizkuntz-irizpideak bermatzeko dira. Eta horiek dira Urquijok ezabatu nahi dituenak.
UEMAren babesaz gain, Eusko Jaurlaritzak ere gure jardunaren aldeko txostena egin du, eta babes horrekin, bide judizialean aurrera egitea erabaki dugu, kolektiboki.
Hau kontuan hartuta, Oiartzungo Udalak, Kontseiluak eta UEMAk joan den otsailaren 28an Donostian Oztopo guztien gainetik euskaraz biziko gara lelopean antolatutako manifestazioarekin bat egin zuen, eta herritarrak bertan parte hartzera deitu zituen. Izan ere, euskararen aldeko jardunean Udalok bakarrik ezin dugu aurrera egin, euskalgintza eta herritarrak funtsezkoak zarete.
Oiartzungo Udalak gure hizkuntz-politika defendatzeko gure esku dagoen guztia egiteko konpromisoa hartua du. Aurretik, udal kontratazioetan euskara lehenesteko hartutako erabakia (Oiartzungo udalbatzarrak ahobatez onartu zuena 2013ko martxoaren 20an) eraman zuen epaitegietara Urquijok, 2014ko urtarrilan. Udalak erabaki hori defendatzeko eman beharreko pauso guztiak eman ditu, eta Gipuzkoako Foru Aldundiak berak Eusko Jaurlaritzari propio laguntza eskatu zion, baina Eusko Jaurlaritzak ez zuen deus egin. Ofizialtasunari dagozkion eskumenak Eusko Jaurlaritzari dagozkio, eta UEMAko herriok behin eta berriz eskatu badiogu ere euskararen ofizialtasuna defendatzeko –lege bidez, juridikoki…-, ez dugu nahiko genukeen emaitzarik jaso kasu guztietan. Oraingoz aktak eta kontratazioak izan dira, baina argi dugu aurrerantzean euskararen normalizazioaren alde hartutako edozein erabaki izan daitekeela epaitegietara eramaten dena.
6
Herriko euskalgintzak eta Udalak batera egin diote aurre Urquijori.
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Página 7
udal albisteak ENERGIAREN ERAGINKORTASUNA HELBURU Argiteria eta eraikin publikoen gastu energetikoa murriztu eta hobetzen hasia da Udala Energia aurreztu eta eraginkorragoa izateko urratsak ematen ari da Udala. Baliabideak hobeto kudeatuta aurrezpen energetikoaz gain, ekonomikoa eta kutsadura murriztea lortzeko ere aukera ezin hobea da.
Momentuko informazioaz eta mantenurako erraztasunez gain (matxurak, grafikoak, materialaren biziraupenaren kontrola…), eraikinetan kudeaketa eraginkorragoa eta logikoagoa ahalbidetzen du sistema honek (berogailuak, argiak, aireztatzea, kontsumoa… kontrolatu daitezke).
Herri guztiko kanpoko argiteriari buruzko auditoria egin zen 2013an. Emaitza izan zen herriko argiteria deskonpentsatua zegoela: gune batzuetan potentzia gehiegi eta besteetan gutxiegi zegoela. 2008ko Efizientzia Energetikoaren Legea bete behar du argiteria berriak. Hala ere, Oiartzungo Udalaren helburua da herriko argiteria guztia berritzea eta Efizientzia Energetikoaren legearen parametroekin bat egitea. Herri guztiko argiteria aldatzea, 400.000 €ko inbertsioa 2013ko auditoriaren proposamenak argiteria konpentsatzera bideratuak daude. Honela, toki batzuetan luminaria hobea jartzea nahikoa izan daiteke energiaren kontsumoa eraginkorragoa izateko.
Mikelete kalea lehen.
Auditoria horren arabera, 400.000 € pasatxoko inbertsioa izango litzateke herri guztiko argiteria egokitzeko beharrezko materialaren kostua. Hori eginez gero, Udalak urtean 81.600 € aurreztuko lituzkeela dio txostenak. Ergoien eta Altzibar, lehenengo auzoak Pixkanaka, argiteria berritzen hasi da Udala. Ergoien (zati bat 2013an), Lanbarren eta Altzibar (hiru fasetan, auzo guztia 2014an) izan dira lehenengoak. Berrikuntzek segituan izan dute isla energiaren aurrezpenean: Ergoienen %16; Lanbarrenen %72; Altzibarko erdigunean %63, Agerre-alden %5 eta Kaleberrian %34 gutxiago gastatu da. Mikelete kalea lehen.
Ohiko mantenu lanak tokatzen direnean Udaleko elektrizitate saila mantenu integrala egiten saiatzen da. Aurten, Arragua, Elizalde, Gurutze, Iturriotz, Karrika eta Ugaldetxon mantenu eta hobekuntza lanak egitea tokatzen da. Honez gain, Lanbarrengo argiteria berritzeko bigarren faserako 100.000 € aurreikusi dira.
Doneztebe plazako eta Altzibarko (Olalde-erdigunea) argiteria dagoeneko telekontrolatuak daude. Eraikinen artean, Manuel Lekuona biblioteka txertatua dago eta Abaraxka ludoteka txertatzeko lanak hasi dira.
Telekontrol sistema, argiteria eta eraikin publikoetan Honez gain, azken urteetan telekontrol sistema integratzen ari da Oiartzungo Udala herriko argiteria eta eraikin publikoetan.
Elektrizitate zerbitzua hobetzeko tresna honek kontsumoa jaisten laguntzen du. Aurten, 10.000 € bideratuko dira sistema hau garatzen jarraitzeko.
7
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Pรกgina 8
udal albisteak Hilketa matxisten aurrean protokoloa sortu da Hilketa matxisten aurrean erantzun instituzionala bideratzeko protokoloa adostu dute eskualdeko lau Udalek. Honela, Euskal Herri mailan, eskualdean edota Oiartzunen horrelako gertakariren bat gertatuko balitz nola jokatu instituzionalizatu eta bateratu da.
Eskualdeko Udalek gizarte feministaren aldeko hautua berretsi dute Eskualdeko lau Udalek aurten ere agerraldi bateratua egin dute martxoaren 8aren harira. Eskualdean mugimendu feministak antolatutako ekimenekin bat egiteaz gain, gizarte feminista baten aldeko hautua berretsi dute lau Udalek, gizon-emakumeak berdintasunean bizitzeko eredu bakarra baita.
Mari Domingi, lehenengoz udaletxeko balkoian Joan den gabonetan, lehenengo aldiz Mari Domingik ere udaletxeko balkoian tokia izan du, Olentzeroren ondoan. Abaraxka ludotekan egin dute Mari Domingiren panpina. Gizon-emakumeen arteko parekidetasuna, iruditeria tradizionalean ere, berdintzeko hartutako neurria izan da bi pertsonaiak elkarrekin jartzea.
8
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 PĂĄgina 9
udal albisteak Hirigintzako Aholku Kontseiluaren azken bilera HPOren inguruan Hirigintzako Aholku Kontseilua azkeneko aldiz elkartu da, Hirigintzako Plan Orokorra (HPO) onartu aurretik. Azken zortzi urteetan borondatez Aholku Kontseiluan parte hartu duten elkarte eta norbanakoei egindako lanagatik eskerrak eman dizkie Udalak. Giro onean bukatu asmoz, luntx ttiki bat eskaini zitzaien azkeneko saio honetan. Azken momentuko sorpresarik ez badago, datozen egunetan onartuko da datozen 20 urterako Oiartzungo planeamendua bideratuko duen plana.
Oinezkoentzako segurtasun gehiago Altzibarren Altzibarko erdigunea oinezkoentzako seguruago bihurtzeko hartutako neurriak baloratu ditu Udalak auzotarrekin. Proba egin ondoren, orokorrean auzoko egoera hobea da, oinezkoen segurtasuna hobetu da eta aparkatzeko arazoak gainditu dira. Auzoko merkatari batzuk kexu agertu dira, aldaketak euren negozioei “kalte� egin diela esanez. Udala lanketa egiten hasi da kolektibo honekin egoera aztertzeko.
Cadarso Altzibartik joateak badu epe muga Cadarso Altzibartik Lanbarrenera tokialdatzeko epeak dagoeneko badu muga zehatza: 2016ko abendurako nahitaez joan beharko du auzotik. Dagoeneko enpresa eraikitzeko lanak hasi dira Lanbarrenen. Udalak eta Cadarsok lur trukea egin dute: Altzibarko eremua udal jabetzakoa bihurtzearen truke, enpresak Lanbarrenen eremu bat eskuratu du.
9
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Pรกgina 10
udal albisteak Auzokonposta Auzokalten eta udaletxean Auzokonpostarako bi gune berri sortu dira herrian, oiartzuarrok sortzen dugun hondakin organiko ahalik eta gehien herrian bertan kudeatzen jarrai dezagun. Honela, Auzokalte Elkarteko (Ergoien) 49 bazkideak izan dira elkarteen artean lehenak auzokonposta egiten. Udaleko bi eraikinetako (udaletxea eta Hirigintza) hondakin organikoa konpostatzen ere hasi gara, Ibarburu-enea etxearen atzealdean (Hirigintzako egoitza).
Izokinak agertu dira Oiartzun ibaian Erreken errekuperazioa bultzatzeko Udalak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak presak kentzeko eta uraren kalitatea hobetzeko hartu dituzten neurrien ondorioz, berriz ere izokinak agertu dira Oiartzun ibaian, Aldundiko teknikariek Altzibarren egindako laginketetan baieztatu dutenez. Biodibertsitatearen eta konektibitate ekologikoaren aldetik, oso garrantzitsua da izokinak berriz gurean agertu izana.
Carlos Aseginolaza Mendi eta Ingurumen teknikaria gogoan Carlos Aseginolaza, 12 urtean Oiartzungo Mendi eta Ingurumen teknikaria izandakoa istripuz hil ondoren, Udalak dolu-minak eta egindako lana eskertu nahi du publikoki. Era berean, berarekin batera zauritutako Imanol Arruti Udaleko basozainari ere animoak bidali dizkio.
10
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Página 11
udal albisteak Kirol Astea, “kirola, zertarako?” erantzunez Kirol Astean “kirola, zertarako?” galdera erantzuten jarri dira futbola, txirrindularitza, pilota, mendi lasterketak, eskubaloia…-n aritzen diren kirolariak. Honez gain, euskal kirolen inguruko (erraketistak, makil borroka eta pasaka) hitzaldiak eta erakustaldiak ere izan dira. Arrakastatsuak izan dira, saio guztietara 30 lagunetik gora hurbildu da.
Eskalada Eskola, martxan
Eskalada eskola martxan jarri da 10 eta 18 urte arteko haurrentzako eta gaztetxoentzat, Elorsoro kiroldegian. Martxel Bereau eskalatzaile eta gorputz hezkuntzako irakaslea da saioak gidatuko dituena. Oraingoz, 17 ikaslerekin hasi da ikasturtea. Honekin batera, Elorsoroko rokodromoaren mantenu eta hobetze lanak egingo dira, berriz ere balioan jartzeko.
OTXE, bizikletaren modalitate ezberdinen eskola
Oarsoaldeko Txirrindularitza Eskola (OTXE) martxan jarri da, eskualdeko gaztetxoak (12-16 urte) txirrindularitzako modalitate ezberdinen formakuntza eskola izateko bokazioz. Teknika eta mekanika; BMX; BTT; pista eta errepideko modalitateak landuko dituzte ekaina arte. Zortzi ikasle trebatzen hasi dira puntapuntako irakasleak (Arkaitz Iza; Ane Santesteban; Igor Eskudero; Aritz Petrirena; Urko Munduate; Gorka Agirrezabala; Asier Maeztu; Mikel Astarloza eta Dorleta Eskamendi). Ikasleen artean, zazpi dira oiartzuarrak.
11
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 PĂĄgina 12
udal albisteak Argazki zaharren erakusketa Argazki Artxiboak 2.500 argazki inguru bildu ditu 2009an martxan hasi zenetik. Horien arteko 101 aukeratu zituzten IĂąaki Arbelaitzek eta Eneko Salaberriak (Argazki Artxiboa osatzen aritu diren bi herritarrak) eta erakusketa egon zen ikusgai Gabonetan. Bigarren fasean bildutako argazkiak aurten jarriko dira sarean, Eusko Ikaskuntzarekin elkarlanean.
Izar Etxeberria Euskal Herriko Soinu Zahar txapeldunaren eskaintza Izar Etxeberria Arruabarrena Euskal Herriko Soinu Zahar txapeldunak Pasaian jasotako zapia eta garaikurra eskaini dizkio bigarren urtez segidan Udalari. Ohitura da irabazleak bere herriko udaletxeari eskaintzea sariak urtebeterako. Zorionak eta mila esker, Izar!
Erraldoien konpartsa berrosatu da Herritar talde batek erraldoien konpartsa osatu du, auzoetako festetan eta xanistebanetan herriko erraldoiak dantzan jartzeko. Udalak bultzatu du konpartsa berrosatzea. Honen harira, ikastaro bat egin zuten Donostiako Irrintzi konpartsakoekin. Herriko lau erraldoiak ere berritu dira (Exteban, Mikaela, Kattalin eta Antton).
12
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 PĂĄgina 13
udal albisteak Olarrirekin bost urteko hitzarmena sinatu da Olarri Dantza Taldeak eta Udalak bost urterako hitzarmena sinatu dute. Helduen dantza taldeak, gisa honetara, Karaez kaleko lokala erabili ahal izango du entseatzeko eta materiala jasotzeko. Aiora Perez de San Roman alkateak eta Nagore Ugaldebere Olarriko lehendakariak ordezkatu dituzte bi aldeak.
Musika klasikoa, herritarrei hurbiltzen Aroia Makuso pianistak eta Xavier Pimbert zeharkako txirulariak kontzertua eskaini dute. Legegintzaldi honetan, pianista oiartzuarrak urtero eskaini du musika klasikoko kontzertu bat herrian. Aldiro, bikote ezberdina ekarri du, Oiartzungo entzuleek erregistro ezberdinak ezagutzeko aukera izan dezaten.
Basolanetarako brigada osatu da Basolanetarako bi langileko brigada osatu du Udalak, Behemendiren laguntzarekin. Urte osoan zehar Oiartzungo herrilurretan baso-lanak egingo dituzte (hormigonatu gabeko herribideak garbitu; beharrezkoak ez diren itxiturak kendu; kimaketak; garbiketak‌) eta bidegorriko mantenu lanak ere bai (hesiak konpondu; kendu; sastrakak kendu‌). Bi langileak oiartzuarrak dira.
13
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 PĂĄgina 14
udal albisteak Bigarren eskuko azoka, ingurumena eta elkartasuna uztartuz Bigarren eskuko azoka antolatu du Abaraxka ludotekak, bi helbururekin: batetik, hondakinak murrizteko garaian berrerabiltzeak duen garrantzia azpimarratzea eta bestetik, elkartasuna lantzeko. Izan ere, azokan ateratako dirua (269,35 â‚Ź) Sahararen alde lan egiten duen ElWatan herriko elkarteari eman diote, atun eta azukretan.
Bretainiako Korrikaren alde, Udalaren laguntza Bretainian ere egiten dute gure Korrikaren antzeko ekimena, euren hizkuntzaren alde, Redadeg izenekoa. Oiartzungo Udalak diruz lagundu du ekimena.
KZgunea, berriz ere irekita KZguneko segurtasuna hobetzeko lanak egin ondoren, berriz ere ordenagailuak eta Internet zerbitzuak dohainik eskaintzeko zerbitzua martxan da. Herritarrak teknologia berrietan trebatzen laguntzea da KZgunearen helburuetako bat. Goizez dago irekita, 09:00etatik 13:00etara. Eusko Jaurlaritzaren zerbitzua da, Madalensoroko udal instalazioetan eskaintzen dena.
14
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Página 15
udal albisteak Skate parka egiteko, parte-hartzea bidea Herrian skate gune bat sortzeko prozesu parte-hartzailea martxan jarri da. Azpiegitura sortzea bezain garrantzitsua da Udalarentzako gazteekin egiten ari den parte-hartzearen kulturako hezkuntza lana. Aurten, 60.000 € bideratuko ditu Udalak azpiegitura hau sortzera.
Euskara Elkartera, heldutasunera iritsita Euskara Elkartera egitasmoaren fase berrian jarraitzea erabaki dute 20 elkartek. Dagoeneko elkarte barruan dituzten hutsuneak identifikatuak dituztenez, eta orain arteko ibilbideak erakutsitakoarekin, aurrera euren kabuz egiteko konpromisoa hartu dute, nahiz eta behar dutenetan Udalaren eta Ttur-Tturren laguntza izango duten.
Asiako liztorren kontrako brigada, berriz martxan Asiako liztorrak “esnatzen” diren garaia da udaberria. Aurten ere, Boluntarioen Brigada martxan jarriko da. Horretarako, Udalak hiru kideri Fraisoron gaian trebatzeko ikastaroa finantzatu dio. Herritarrei, kabirik ikusiz gero udaltzaingoari abisu emateko eskatzen zaie: 943 49 33 11.
15
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 PĂĄgina 16
udal albisteak San Markoseko udal ekarpenen kontrako helegitea jarri da San Markos Mankomunitateak 2015erako egin dituen aurrekontuetako udal ekarpenen kontrako helegitea jarri du Udalak Donostiako Administrazioarekiko Auzi-errekurtsoen Epaitegian. Oiartzungo Udalaren ustez, San Markoseko lehendakaritzak (PSE) nahi dituen bezala interpretatu ditu estatutuak, komeni izan zaionean udal bakoitzari jasotzen dituen zerbitzuengatik kobratuz eta beste batzuetan, denen artean gutxi batzuen (hondakinak atez ate biltzen ez dituztenen) zerbitzu bereziak ordainaraziz. Guk, udal bakoitzak jasotzen dituen zerbitzuengatik ordaindu behar duela defendatzen dugu.
Udalaren kontra epaitegietan dauden auzien erdia, Espainiako Gobernu ordezkariak abiatuak Oiartzungo Udalak momentu honetan bere kontra hasita dituen 12 auziri egin behar dio aurre epaitegietan. Adierazgarria da horien erdiak Carlos Urquijo, Espainiako Gobernuak EAEn duen ordezkariak abiatutako auziak dira: Espainiako bandera udaletxean ezartzea; euskararen erabilera sustatzeko neurrien kontra; euskal presoen Euskal Herriratzea eskatzen duen aldarriaren kontrakoa‌
Martin Beramendi epaitzea erabaki du Donostiako Instrukzio Epaitegiak Donostiako Instrukzio Epaitegiak Martin Beramendi epaitzea erabaki du, 2003-2007 legegintzaldian alkate izan zenean egindako prebarikazio (Txarako parkean) eta dokumentuen zaintzan desleialtasuna (dokumentu ofizialak, asko originalak eta bakarrak, udaletxetik EAko egoitzara eraman zituen) delituen zantzuak badaudelako. Oiartzungo Udalak gertatu ziren irregulartasunak aztertzea nahi du, oiartzuar guztien interesen mesedetan.
16
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Página 17
udal albisteak PLENOAK 14/12/17. 2015ko aurrekontuak onartu dira. 2015 urterako aurrekontuak onartu ziren udalbatzar honetan, Gobernu Taldearen aldeko botoarekin eta EAJren kontrakoarekin. Honez gain, 2015 urteko tasa eta zergak ere onartu ziren; gai honetan abstenitu egin zen EAJren ordezkaria. Honez gain, Eusko Jaurlaritzari gizarte larrialditarako laguntzak osorik bermatzeko eskatzen zitzaion EH Bilduren mozioa aurrera atera zen, Gobernu Taldearen eta EAJren babesarekin. Pello Aramendik azal zuenez, “legea betetzeko eskatzen dugu, eskumena Jaurlaritzarena delako, baina Udalak ez balu bere aldetik esfortzua egingo, maiatzerako agortuak izango genituzke laguntzak”. 50,75 €ko protokolo gastua egin zen abenduan. 15/01/13. Ostolaza eta beste 15 euskal herritarren atxiloketen salaketa. Onintza Ostolaza Arruabarrena herrikidea eta beste 15 euskal herritar atxilotu zituen polizia operazioa salatu zituen udalbatzarrak ahobatez (EH Bilduk eta HamaikaBatek; EAJ ez zen bertaratu). Atxilotuei zein haien senideei elkartasuna adierazi eta gisa honetako atxiloketa politikoak Euskal Herriko bake prozesurako kaltegarriak direla adierazi zuen Udalak. Atxilotu gehienak euskal preso politikoen kolektiboaren abokatuak ziren.
15/02/25. Hassanna Aaliak parte hartu zuen udalbatzarrean. Hassanna Aalia aktibista sahararrarentzako asilo politikoa eskatuz eta Saharako herriak pairatzen duen errepresioa bukatzearen aldeko mozioa onartu zen ahobatez. El-Watan elkartearen bidez, Aalia bera udalbatzarrean egon zen eta hitza hartu zuen, “Oiartzunek Saharari erakusten dion elkartasuna” eskertzeko. Euskararen inguruko gaiak ere pisu handia izan zuten: UEMAk Espainiako Gobernuak udalen hizkuntza politikan egiten duen esku-hartzea salatzeko -mozioa onartu zen ahobatez; UEMAren bulegoak Fermiñenera lekualdatzea onartu zen, nahiz eta EAJ abstenitu (dagoeneko badituzte bulegoak); eta 2013ko martxoaren 20an udalbatzarrak kontratazioetan hizkuntza irizpideak txertatzeko erabakia bertan behera utzi behar izan zen, “Udal eskumenekoa” ez dela-eta salaketa jaso delako. M8aren harira, berdintasunean biziko den Euskal Herri feminista eraikitzeko urratsak emateko mozioa onartu zuen EH Bilduk. EAJ abstenitu egin zen, “feminista” hitza agertzen zelako –“ez dakit zer esan nahi duen, baina ez zait gustatzen”, esan zuen Mikel Idiazabal jeltzaleak-. Otsailan 121 €ko protokolo gastuak egin ziren, eskela eta bidaiatan.
Herritar asko inguratu ziren udalbatzarrera. Ostolaza eta beste atxilotuen aldeko txalo zaparradarekin bukatu zen bilkura. 15/01/28. Carlos Aseginolaza Mendi eta Ingurumen teknikaria gogoan. Aste batzuk lehenago auto istripuz hil zen Carlos Aseginolaza Mendi teknikariak Oiartzungo udaletxeko langile izandako urteetan egindako lana errekonozitu eta haren familiari doluminak bidali zitzaizkion eta, Imanol Arruti udaleko basozainari animoa eman zioten udalbatzarrak (EH Bildu eta EAJ zeuden) eta udal langileek. Olaldeko BOE-n esleipen prozesuari bukaera ematea ere erabaki zen, eta esleitu gabe dauden lau etxebizitzak Etxebideren zerrendan dauden Oiartzungo, Errenteriako, Lezoko edo Pasaiako edonork eskuratu ahal izango dituzte. Donostiako Epaitegiak Martin Beramendi epaitzea erabaki duela ere jakinarazi zen, Txarako parkean prebarikazio eta dokumentazioaren zaintzan egindako ustezko delituak argitzeko. Cadarso Altzibartik lekualdatzeko atzerakontua ere dagoeneko martxan dagoela jakinarazi zen, Lanbarrengo eremuko urbanizazio lanak bukatu eta eraikitzen hasteko baimena eman delako. Protokolo gastuen berri ere eman zen: 625 € abenduan (luntx, oroigarri eta bidaiak) eta 1.409,65 € urtarrilan (eskelak). Hassanna Aalia sahararra, udalbatzarrean bere egoeraren berri ematen.
17
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 PĂĄgina 18
ir itzia Talaiako larrialdi gunearen erabilera aztertu berri du Udalak, akatsak, beharrak eta hobetzekoak identifikatzeko. Udal aldizkarian ere, erabiltzaileei galdetu diegu: zertarako erabiltzen duzue larrialdi gunea eta Garbigunea? Beharrezkoak al dira? Zer hobetuko zenuke? Josu Aristizabal Nik Gurutzen bota ditzaket hondakinak, baina batzutan hona etortzen naiz, han ez uzteagatik. Dudarik gabe, beharrezkoa dela uste dut. Garbiketa da horrelako tokietan garrantzitsuena, eta iruditzen zait txukun dagoela.
Santi GoĂąi Ongi ikusten dut gune hauek egotea, eta ongi antolatua dago, baina arazo bakarra da hondakin gehiegi ekarri behar dudala. Garbigunea eta larrialdi gunea, biak erabiltzen ditut, gauza ezberdinak utzi behar ditudalako: belarrak ekartzen ditut, papera eta kartoia... Erabiltzaile batzuk ez dira oso txukunak, baina orokorrean txukun egoten da.
Koro Leon Nik gauzak zaharberritzen ditut eta hona etortzen naiz beti dagoelako zerbait berreskuratu daitekeena. Garbigunea ez dago batere gaizki, baina jendearen esku gauza gehiago utzi beharko lituzkete. Orain badago utzitako gauzak hartzeko toki bat, baina uste dut aprobetxatu daitezken gauza gehiago badaudela eta handitu beharko luketela gune hori. Larrialde gunean ere begiratzen dut, edukiontzietan gauzak topatu izan ditudalako. Errenteriakoa naiz, baina ia egunero etortzen naiz begiratzera.
Bixen Martiarena Larrialdi gunea tarteka erabiltzen dugu. Astebururen batean etxean familia izan badugu eta ohikoa baino hondakin gehiago sortu badugu, edo egunen batean ordutegiarekin ezin izan badugu moldatu‌ Oso zerbitzu ona iruditzen zait. Oso gustura nago. Gauza handiak, egurrak‌ ditugunean, Garbigunera ekartzen ditugu.
18
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Página 19
ir itzia Javier Martinez Uste dut bikain dagoela. Nik astero erabiltzen dut, ostiralero eta larunbatero. Hemen inguruan bizi naiz eta hondakinak ekartzen ditut, oihalak… Oraingoz, primerako zerbitzua iruditzen zait. Kurioso antolatua dago, eta garbia. Iruditzen zait kanpotik ere etortzen dela jendea, eta denek ez dute ongi erabiltzen. Betikoa: batzuk beti erabiltzen dituzte desegoki zerbitzuak.
Xabier Ruiz Zerbitzu ona iruditzen zait. Bestela jendeak hondakinak bide izkinatan botatzen ditu, edo su ematen die… Hori nola egin daiteke? Txukun badago, oso zerbitzu ona da. Garbigunera ere ekartzen ditugu gauzak; jostailuak ere bai beste haurrek hartzeko… Oso ongi dago.
Zigor Zapirain Atez ateko bilketa egiten hasi aurretik birziklatzen nuen, eta ongi iruditzen zait birziklatzea. Beharrezkoa ote den, bakoitzaren kontua da… Badakit batzuk ez daudela konforme. Niri ez zait batere kostatzen egitea. Gune hau oso ongi antolatua dago, ez daukat inongo kexarik.
LARRIALDI GUNEA urte guztian zehar, 24 orduz, irekita dagoen gunea da, Talaian. Bertan, hondakin frakzio hauek uzteko edukiontziak daude: papera eta kartoia; ontzi arinak; organikoa; errefusa. GARBIGUNEA noizbehinka sortzen diren hondakin bereziak eta arriskutsuak uzteko gunea da, Talaian. Bertan jasotzen dituzte elektrogailu txikiak eta handiak, poda, eskonbroak, plastiko gogorra, pintura potoak, egurra, altzariak… Ordutegia hau da: astelehenetik ostiralera, 09:30-13:00/15:30-18:30. Larunbatetan, 9:30-13:30. Olioa, oihalak, pilak eta beira kaleko edukiontzi bidez biltzen dira gune honetan.
19
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 PĂĄgina 20
auzoak Altzibar Auzogunera, Ergoienera edota Karrikara joateko seinalizazioa jarri da zenbait puntutan. Auzoaren erdigunea oinezkoentzako seguruago izateko egindako aldaketetan, hutsune gisa identifikatu zen seinalizazioa behar bezala jarri ez izana, bai bizilagunek eta bai Udalak berak. Hutsune hau konpontzeko lehenengo urratsak dira jarri diren seinaleak. Auzoko merkataritza eta ostalaritza puntuak ere agertuko dira seinaleetan.
Arragua Torri Gukin, erretiratuentzako aisialdi eskaintza martxan jarri da. Hasiera batean, bederatzi erretiratu hasi dira astean behin biltzen Aldeguna Elkartean. Denetariko ekintzak proposatu eta egiten dituzte: kantu saioak; mahai-jolasak; Soinueneara bisita;‌
20
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Pรกgina 21
auzoak Elizalde Eskualdeko Turismo Bulegoa Aste Santuan berriz irekiko da, Mendiburu kaleko 5. zenbakian. Eskualdeko zerbitzua Errenteriara lekualdatu da, baina denboraldi altuetan (Aste Santuan, apirilaren 12a arte eta udan), Oiartzunen ere zerbitzua eskainiko da.
Ergoien Miaketa eremua berreskuratzera bideratu da aurtengo Zuhaitz Eguna. 500 haritz eta 250 zuhaixka aldatu dira bertan, 50 bolondresen laguntzarekin. Izpiritu hezitzaile berezia izan du aurtengo Zuhaitz Egunak, izan ere, iaz nahita eragindako sute batek erre zuen Miaketa eta haurrei basoan suteek dituzten eraginak bertatik bertara erakusteko baliatu da.
21
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 PĂĄgina 22
auzoak Gurutze Beloagako gaztelua babesteko eta berreskuratzeko hitzarmena sinatu dute Udalak, Beloaga Bizirik-ek eta Aranzadi Zientzia Elkarteak. Gaztelua balorera ekartzeko lehen urratsa, gune babestu izendatzea izango litzateke.
Iturriotz Skate parka Gaetxe eremuan egongo da. Udalak toki hau proposatu du abantaila handiak dituela uste duelako: segurtasuna eta irisgarritasun ona (oinez bidegorritik bertara heltzeko), bizilagun gutxi, eremuak horrelako azpiegitura bat sortzeko aukerak ematen ditu‌
22
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:34 Pรกgina 23
auzoak
Karrika Euriteen aurrean, errekaren egoera indartzeko, kooperatiba berriaren aurrean jana zegoen lur-zatia errefortzatzeko lanak egingo dira aurten, eta petrila luzatuko da, gaur egun dauden barandak ez duelako murru lana behar bezala betetzen. Gipuzkoako Foru Aldundiak itzulitako dirua bideratuko du lan hauetara.
Ugaldetxo Txaragain inguruan dagoen bidegorriko bidegurutzean burdinezko hesiak jarri dira, egurrezkoak kenduta. Egurrezkoak lurrera erorita zeuden, eta arriskutsu izateaz gain, ez zuten beren funtzioa betetzen. Burdinezko hesiak jarrita, bidegorriko gainerako bidegurutzetako hesien berak daude Ugaldetxon ere.
23
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:35 Página 24
her r iko ber r i ATSOLORRA BERRESKURATZEN: “Oso polita da haurrak denonak izatea, denon ardura izatea aurrera ateratzea” Galdetu 60 urtez goitiko edozein oiartzuarri “atsolorra” zer den badakiten. Guztiek esango dizute baietz. Orain, egin galdera bera 40 urtetik beheitikoei. Ezetz izango da erantzuna gehienetan. Galdutako ohitura da gurean, 90. hamarkadan atsolor gutxi batzuk egin baziren ere. Ezagutzen dugun azkenekoa 1995eko abenduaren 1ean Gurutzeko Koxkotene baserrian izan zen. Koadrila bat beren semealaba jaioberriekin elkartu zen orduko hartan. Gu ere Gurutzen elkartu gara, Galdoseko sukaldean, bertako Pepi Castrillejo eta Isabel Galdos alaba, Eutera baserriko Inaxi Lasa, Miren Irigoien zinegotzia eta Iñaki Arbelaitz. Honen semea, Mikel, ere hantxe zen; 13 hilabete bestetik ez dituelako, bestela hark ere gustura parte hartuko zuen tertulian. Hauxe da han kontatutakoa.
Isabel Galdos, Inaxi Lasa, Iñaki eta Mikel Arbelaitz, Pepi Castrillejo eta Miren Irigoien, Galdoseko sukaldean.
Zer da atsolorra, sekula hitza entzun ez duen batek jakin dezan? INAXI LASA: Atsolorra? Emakume batek umea izaten zuen eta juntatzen ziren atso pila bat, eta merendola egiten zuten. Soinua, filarmonika, tturru-tturu (edateko imintzioa egiten du) eta janarekin! PEPI CASTRILLEJO: Tturru-tturruarena nik ez nekien! INAXI: Ez?? Lurretik ibiltzen ziren!! Akordatzen naiz ni! Emakumeak bakarrik elkartzen ziren? INAXI eta PEPI: Bai, bai, bai! IÑAKI ARBELAITZ: Eta etxeko gizona ere ez? Aita? INAXI: Ni akordatzen naiz, Sarastin (Sasti, Iturriotzen). Ni hara bi aldiz joan naiz atsolorrera, amarekin. MIREN IRIGOIEN: Zuen ama zer aritzen zen, umea izatekoan laguntzen? INAXI: Ez, ez, bestela! Festan! Lagunak zituen, eta joan egiten zen. Eta ni berarekin eramaten ninduen.
24
MIREN: Haurrekin joaten ziren? INAXI: Ni behintzat joaten nintzen! Zein gonbidatzen ziren? INAXI: Ingurukoak. PEPI: Amak gonbidatzen zuen. Inguruko emakume helduak gonbidatzen ziren. INAXI: Hala iruditzen zitzaizkigun orduan, eta orain neska gazteak garela uste dugu! PEPI: Nik Feloagako (Pelu, Gurutzen) izeba –hemengo amaren ahizpa zena- gonbidatu nuen, eta nire aldetik, nire amabitxia, nire aitaren izebak… MIREN: Denak familiakoak? PEPI: Nik, bai. Hemengo amak ez zuen ohiturarik izango, bestela esango zidan bizilagunak gonbidatu behar nituela. Eta haurrak zenbat denbora zuenean egiten zen atsolorra? INAXI: Ttikiak zirela, bataiatu berritan. PEPI: Lehenengo alaba izan nuenean, nahiko kosta zitzaidan buelta ematen. Eta ondoren egin genuen. Baina ohiturak zioen ahalik eta azkarren egin behar zela. INAXI: Oiloak eramaten zituzten gonbidatuek, bizkotxoak, arropatxoak… Pepi, zuk alaba zaharrenarekin egin zenuen atsolorra… PEPI: Bai, Ana Maiterekin. Orain dela 53 urte. Eta inguruan egiten ziren orduan, edo dagoeneko berezi xamarra zen? PEPI: Nik amaren familiaren aldetik ezagutzen nuen ohitura. Amak esan zidan “egin beharko duzu”. Aukera ona iruditu zitzaidan izeba helduek ezagutu zezaten non bizi nintzen. Ama Ereñotzukoa nuen. Gauza gutxi gogoratzen dut atsolorraren egun hartaz: mingaina saltsan prestatu nuela eta jantokia zen tokian elkartu ginela. INAXI: Nik ez dut seme-alabekin egin. Eta ez dut uste niri egin zidatenik. MIREN: Orain ere Ereñotzun hasi da kontua. Guk hango berri ezagututa hasi dugu prozesua. Zure alabarenaz gain, besterik entzun duzue? MIREN: Gure amak esan izan dit berak gogoan duen azkenekoa Portugal-Txikiko Ramonarena dela. Ramonak soinua jotzen zuen, juerga handia izan omen zen. INAXI: Pentsa, Ramonaren seme-alabak dagoeneko aiton-amonak dira… Norbaitek erakusten zuen nola egin behar zen? PEPI: Emakumeak gonbidatu behar zenituen. Helduak. Atsolorrera etortzen zirenek erditu berri genuenoi aholkuak ematen zizkiguten. Ongietorriko zeremonia bat zen. Gizartean sartzeko. Ez bakarrik haurra; ama ere bai. MIREN: Gainera, gara hartan ez zineten orain bezain maiz elkartuko… INAXI: Baina elkar gehiago ikusten genuen! Eta gehiago laguntzen genion elkarri! Eta Miren, zergatik erabaki duzue Udalean ohitura hau berreskuratzeko apustua egitea? MIREN: Aditu nuen Ereñotzun atsolorra egin zutela, duela hiru urte… PEPI: Hara! MIREN: Bai, han hasi dira berreskuratzen. Gaur egungo gizartera egokitutako atsolorra da. Ez ditugu gizonezkoak kanpoan utzi, gaur egun
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:35 Página 25
her r iko ber r i gehiago parte hartzen dutelako euren seme-alaben zaintzan, eta guk are parte-hartze handiagoa izan dezaten nahi dugulako. Hori aldarrikatzen dugu. Garai batean, gizonak behiekin egongo ziren baina… INAXI: Ze zorte txarra izan dugun guk! MIREN: Seme-alaben zaintza amaren kontua baino ez zen lehen. INAXI: Amarena, erabat. MIREN: Ereñotzun, aurretik antropologo bat eraman zuten, Mari Karmen Basterretxea. Hark aztertua du atsolorraren zentzua, edukia… Argia-ko artikulua irakurri nuen eta pare bat esaldirekin iltzatu zitzaizkidan: atsolorra haurrari komunitatera ongietorria egitea dela eta denen konpromisoa hartzea haurra babestu eta aurrera ateratzeko. Gaur egun zaintza oso indibidualizatua dago, baina lehen gauza handia zen haur bat jaiotzea eta komunitatera iristea. Lehen, haur bat gaixo bazegoen etxe batean, ondoko emakumearekin utziko zuten. Denen artean ateratzen zituzten aurrera haurrak. Hori gustatu zitzaidan. PEPI: Bai, bai, hala zen. MIREN: Antropologo honek gehiago ikertu du. Lehen Euskal Herriko gizartea matrilineala zela, amaren leinua jarraitzen zen Erdi Aroa baino lehenagoko garaietan. Amarena zen leinu nagusia. Gero gauzak aldatu ziren eta aitak ezarri du herentzia, abizena… Abizenarena orain pixka bat aldatzen hasi da. Basterretxeak dio Euskal Herria beste era batera antolatua zegoela lehen. Instituzioak, ohiturak, legeak… aldatu zirenean galdu omen zen. Orain, berreskuratu nahi dira egiten ziren gauza horiek. PEPI: Memoria. MIREN: Oso polita dela haur bati ongietorria ematea komunitatean. Esatea, “haur hau denona da, ez soilik bere gurasoena, eta denon ardura da aurrera ateratzea”. PEPI: Denok zaintzea. Eta taldean hasi zarete lanean… MIREN: Basterretxeak dio garrantzitsua dela deialdia instituzionala izatea, jarraitzea errazagoa izango delako. Baina herri honetan gauzak elkarlanean egiten dira, eta gure zinegotzi taldean ez genuen logikoa ikusten bakarrik egitea. Inguruko gurasoak deitu nituen ea zer iruditzen zitzaien eta elkarrekin ari gara, lanak banatuta. Horietako bat zara zu, Iñaki. Zergatik animatu zarete? IÑAKI ARBELAITZ: Ez zegoen ezetz esateko arrazoirik! Bazenuen atsolorraren aditzerik? IÑAKI: Ez. Lehenengo aldiz Mirenek esanda entzun dut. Gero, gurasoei galdetu diet eta haiek zerbait kontatu didate. MIREN: Pasatu nizkien Ereñotzuko ospakizunari buruz topatu nituen artikuluak, nik adina behintzat jakin zezaten. Irailan hasi ginen elkartzen, hasiera batean hilean behin; azken aldera, hamabostero. Zer egin duzue bileretan? IÑAKI: Atsolor moderno bat prestatu dugu. Hitzaldi bat (Mari Karmen Basterretxea antropologoa eta Andoni Lizeaga ereñotzutarrarekin), egunean bertan zer egin… Ez genekien zehazki nola zen garai batean. Beraz, haurrari ongietorria egiteko ideia hartuta, proposamenak egin ditugu. MIREN: Ohitura asko iristen zaizkigu, esanahiak oso ongi ezagutu gabe. Hitzaldia prestatu da garrantzitsua delako aztertua duenak azaltzea eta nahi duenak galdetzea. Galdetzen ere aritu zarete adineko emakumeei. MIREN: Taldeko bi aritu dira horretan. Oiartzuarren baitan proiektuan testigantza gutxi batzuk badaude jasoak, eta haiekin egon ginen informazio gehiago jasotzeko. Koxkoteneko Joxe Leonek-eta egin zuten baita ere duela urte batzuk.
ISABEL GALDOS: Hor egon nintzen ni. Maddi jaio zenean. INAXI: Bai. Hori atsolor-atsolorra izan zen. ISABEL: Egon naizen atsolor bakarra da. Emakumeak bakarrik ginen. Kinitoa (edari alkoholdun bat da) eraman genuen, esaten zelako erdituberriak indartzeko ona zela!
Peio semearen atsolorra Koxkotenen, 1995ean.
Aldatu dira ederki gauzak! Zuek garai batean tturru-tturru erditu ondoren, eta orain bularra eman bitartean alkoholik ez edateko esaten da! INAXI: Baina orduan zer uste duzu, amek edaten zutela? Aitek bai! ISABEL: Ni gonbidatu egin ninduten. Auzokoak joan ginen, gonbidatuta. Nik uste nuen lehendabiziko seme edo alabarekin egiten zela… INAXI: Sagastin 16 seme-alaba izan zituzten, eta han denei egin zitzaien. PEPI: Nik zaharrenarekin bakarrik egin nuen. Baina ez dakit zergatik… Publikoa izan da Oiartzungo atsolor hau… IÑAKI: Hau hala izan da. Azken finean, atsolor moderno bat da. Ez dakit ze puntura arte izango duen zerikusia garai batekoarekin. Haurrak jaio direla ospatuko dugu. Hortik aurrera, desberdin xamarra izango da. PEPI: Lehen, landa eremuan baserriak urruti zeuden, eta gutxi elkartzen ginen; etxe bakoitzeko bat. MIREN: Hura zerbait pribatua zen. PEPI: Bai, familiak eta bizilagunak. MIREN: Publikoa izatea erabaki genuen, indartu nahi dugulako. Kuriositatea duen jendeak ere ikusi dezan. Ze haurrekin egin ere aritu gara pentsatzen: auzoka, urteko garaiaren arabera… Erabaki dugu indarrak bakarrera bideratzea. Iaz, 99 haur jaio ziren Oiartzunen. Denei gutuna bidali die Udalak, gonbidatuz. Jana edo edana eramateko eskatu diegu. Antropologoak dio garrantzitsua dela hiru belaunaldiek parte hartzea, katea eta transmisioa erreflejatzeko. Eta horrela egin dugu. Egia da gazte askok ez dutela behin ere entzun… ISABEL: Nik Koskotenera joan nintzenean jakin nuen zer zen. Amak ez zizun inoiz kontatu zer zen? PEPI: Ez. Etxean ez dugu honetaz hitz egin, egia esan. MIREN: Niri ere amak garai haietako gauza gutxi kontatu izan dizkit, baina atsolorrarena beti iruditu izan zait berezia, emakumeak elkartzeko ospakizun bat egotea.
25
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:35 PĂĄgina 26
Her r iko ber r i ERAIKINAK BAINO ASKOZ GEHIAGO Oiartzunen ondare arkeologiko eta historiko-arkitektoniko aberatsa dugu. Ezagutzen al duzu? Oiartzungo 17 eraikin monumentu izendatuak dituzte Eusko Jaurlaritzak eta Gipuzkoako Foru Aldundiak. 4/90 Legearen arabera, Eusko Jaurlaritzaren eskumena da eraikinak monumentu izendapenak egitea, baina Gipuzkoako Foru Aldundiak ere badu gaiaren inguruko bulegoa. Oiartzungo Udalak, gai honen inguruan egin behar dituen lehenengo kontsultak beti bulego horretara bideratzen ditu. Bi multzo nagusi daude: Ondare arkeologikoa eta ondare historiko-arkitektonikoa. Oiartzunen, bi multzoetan sailkatuta dauden ondarea dugu. Ondare arkeologikoa Azpimarratzekoa da Oiartzunen ondare arkeologiko asko dugula. Babes maila gorena dute Arditurriko meategietako erromatar garaiko bokamina batzuk (1984tik) eta hamahiru estazio megalitikok (mairubaratza eta trikuharriak). Bestetik, badaude presuntzio arkeologikoa duten beste zenbait eraikin. Dituzten kokapen eta ezaugarriengatik, inguruan garrantzia arkeologikoa izan dezaketen guneak dira hauek. 1997an egin zen presuntzio arkeologikoa duten eraikinen zerrenda. Oiartzunen 54 eraikinek dute sailkapen hau. Hauen artean daude Manuel Lekuona biblioteka (ospitala zen garai batean) eta atzeko aldeko Zementerio Zaharra, Iturriozko Garbuno baserria edota Ergoiengo Pagoa dorretxea.
menak edonork egin dezake: Udalak, elkarteek edota norbanakoek. Prosamenak Eusko Jaurlaritzak aztertzen ditu eta izendapenak erabakitzen ditu. Adibidez, Karrikako Artasoko zubiari ez zioten babes mailarik eman, nahiz eta XVIII. mendekoa zela baieztatu zuten. Orain, Jaurlaritzaren erabakiaren zain daude babes maila gorena lortzeko San Esteban parrokia eta, Torre eta Errekatxulo kobazuloak. Ondare historiko-arkitektonikoa Ondare historiko-arkitektonikoa duten eraikinen artean ditugu udaletxea, Garbuno, Makutxo baserria, Mendiburu kaleko 1, 3 eta 5. zenbakiak, Arpidenea etxea, Arditurriko meategiak‌ Honez gain, zerrenda luze bat izendapena lortzeko zain dago. Berrikuntza nabarmena da duela gutxi arte garai bateko baserriak, eraikuntza zibilak eta eraikuntza erlijiosoak izendatzen zituztela ondare arkitektoniko, baina azkeneko zerrendetan arkitektura garai-
Ondare arkeologikoan sartuta dauden elementu asko Santiago bidearen inguruan daudenak dira. Oiartzundik pasatzen den Santiago bidearen trazatua ere ondare izendatua dago (multzo monumental gisa). Ondare bihurtzeko proposaManuel Lekuona biblioteka.
26
Arditurri.
Catelsa.
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:35 Página 27
Her r iko ber r i kideko eta industrializazioko eraikinak ere agertzen dira. Oiartzungo kasuan, Catelsa (Eusko Jaurlaritzaren proposamena); Ramon Vizcaino, Sanchez Roman eta Talaia (Udalak proposatuak)… izendapena lortzeko proposatuak daude. Udalerri mailako babesa duten eraikinak ere badaude Oiartzunen, mordoxka. Eusko Jaurlaritzaren babesa baino erlaxatuagoa da. Herriaren ikuspuntu orokorrari erreparatuta, ondarea babestea interesgarria da, herriko aberastasuna islatzen baitute eta etorkizunean irautea errazten. Gune batzuek bi babes motak izan ditzakete: arkeologikoa eta historiko-arkitektonikoa (Santiago Bideak edota Arditurrik, adibidez).
Egitura originalaren errespetua Baina zer suposatzen du ondare bihurtutako eraikina izateak? Besteak beste, esan nahi du edozein berrikuntza egiteko orduan, konpromisoa hartzen dela arkeologoekin elkarlanean aritzekoa eta egitura originalak gehiegi alteratuko ez diren moduan mantenduko direla. Hala ere, aitortu behar da krisi ekonomikoak ondarearen kontserbazioan ere eragin duela. Garai batean, Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Eusko Jaurlaritzak nahiko erraz ematen zituzten ondare izendatutako eraikinak mantendu eta biziberritzeko laguntzak. Gaur egun, ondareak kulturalki duen garrantziaz gain, erabilera bermatuko dela –funtzio soziala izango duela, berazdemostratu behar da laguntzak jaso ahal izateko.
BABESTUTAKO ONDAREA OIARTZUNEN (babes maila ezberdinak dituzte: babes arkeologikoa; presuntzio arkeologikoa; edota ondare historiko-arkitektonikoak: Orokorra Santiago bidearen trazatua Altzibar Aranburu baserria Isasenea etxea Arragua Arizabalo baserria Auztegi-Zarra baserria Bidegurutzeta baserria Elizalde Arrieta baserria Felizenea etxea (Mendiburu, 1) Lizargarate etxea (Mendiburu, 5) Mendiburu, 3 San Esteban eliza San Juan Bautista ospitala (Legarre) Udaletxea Arpidene etxea
Arpidene (Elizalde).
Ergoien Arditurriko meategiak Azkue dorretxea Etxeluze Fagoaga dorretxea eta burdinola Larre dorretxea Olaberria burdinola Olaetxe baserria Olaizberri baserria Olaizola baserria/burdinola Olaizarra baserria Olaunditu burdinola Sein baserria Simone(ne) etxea Ugarteola burdinola Urbieta baserria Gurutze Aldako dorretxea Beloagako gotorlekua Iturriotz Araneder baserria Arbide baserria eta burdinola Eldotz errota Ezpaindegi baserria Garaño baserria Garbuno baserria Makutso baserria Oiartzabal Haundi baserria Torre
Makutso (Iturriotz).
Karrika Arraskue-errota Bidasoro baserria Zontzorroitz meategiak Ugaldetxo Garro baserria Ierobi baserria Juanita-enea baserria (San Salbador ermita) Soraburu baserria Zuaznabar baserria
Garro (Ugaldetxo).
27
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:35 PĂĄgina 28
iruditan
AbadiĂąoko hilketa matxistaren salaketa
Irakeko emakumeei buruzko hitzaldia
Txerri Eguna
Ganadu feria
Gabonak
Olentzero eta Mari Domigiren etorrera
30 ordu pilotan
Elkartasun lasterketa
Sansebastianak Urmendin
28
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:35 Pรกgina 29
iruditan
Emarriren ate irekiak
Santa Ageda
Santa Ageda
Ihoteak
Ihoteak
Ihoteak
Ihoteak
Kuestazioa (Altzibar)
Kuestazioa (Arragua)
29
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:35 Pรกgina 30
iruditan
Kuestazioa (Elizalde)
Kuestazioa (Ergoien)
Kuestazioa (Gurutze)
Kuestazioa (Iturriotz)
Kuestazioa (Karrika)
Kuestazioa (Ugaldetxo)
Inauteriak
Inauteriak
30
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:35 Pรกgina 31
iruditan
Inauteriak
Inauteriak
GED Jostunak aurkezpena
Gimnasia erritmikoko Udaberriko txapelketa
Emakumeen Astea
Emakumeen Astea
Mendizaleen basoa
Artzain eta inudeak
31
udalainformatzen76.qxp:udalainformatzen57.qxd 23/03/15 08:35 Pรกgina 32