Reporter december 2015 by Premium Nautiliaka

Πως θα κινηθούν οι μετοχές το 2016

Ποτοαπαγορευση λογω φορων

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Capital controls: Μείωση εμπορίου ΚΑΙ υφεση

Η Fed και το σύνδρομο της Κίνας

Inside Information Magazine

2016: Έτος μηδέν 771792 793005 9

Κυκλοφορεί με το πρώτο θέμα και μετά στα περίπτερα με τιμή 3,50 ευρώ

ISSN 1792-7935

για την οικονομία και την πολιτική, ύστερα από μία 5ετία στο παρά πέντε Κατέβασαν ρολά 11.000 περίπτερα

Πουλάμε γουνες στο Ντουμπάι

Ρωσία -Τουρκία: Ο νέος "ψυχρός πόλεμος"

Το Παρίσι θα «κλείσει» τα σύνορα της Ευρώπης

WIND Ελλάς

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΜΕ ΑΛΛΟΝ ΑΕΡΑ Φρέσκος αέρας εξέλιξης από την WIND με σημαντικές επενδύσεις και στρατηγικές συμμαχίες, με ένα υπερσύγχρονο δίκτυο υποδομών σε κινητή και σταθερή τηλεφωνία, με ισχυρή παρουσία στη λιανική αγορά και σύγκλιση προϊόντων και υπηρεσιών που προσδίδουν αξία στον πελάτη και συνεισφέρουν στην ελληνική οικονομία, παρά τις συνθήκες ύφεσης. WIND Ελλάς είναι μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα. Μέσα στα 22 χρόνια λειτουργίας της, καθιερώθηκε ως πρωτοπόρος στην τεχνολογία της κινητής τηλεφωνίας και παρουσίασε καινοτομικά προϊόντα που άλλαξαν τα δεδομένα στην επικοινωνία. Σήμερα, είναι η πρώτη εταιρεία τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα που πρόσφερε ολοκληρωμένες υπηρεσίες Κινητής, Σταθερής & Internet στους πελάτες της. Η Εταιρεία ιδρύθηκε το 1992 και ξεκίνησε τη δραστηριότητά της στην ελληνική αγορά τον Ιούνιο του 1993, οπότε και πραγματοποιήθηκε από το δίκτυό της η πρώτη κλήση από κινητό στην Ελλάδα.

Η WIND ήταν η πρώτη εταιρεία του

κλάδου που γρήγορα προσαρμόστηκε στις νέες συνθήκες που δημιούργησε η ύφεση. Μηδένισε το δανεισμό της μέσα από δύο επιτυχημένες αναδιαρθρώσεις και υιοθέτησε έναν πιο απλό και ευέλικτο τρόπο λειτουργίας. Οι τολμηρές αλλαγές στη λειτουργία και τη δομή της εταιρείας μείωσαν το κόστος λειτουργίας της κατά 40% και αποκατέστησαν πλήρως την ανταγωνιστικότητά της στην αγορά της κινητής και σταθερής τηλεφωνίας. Η εταιρεία επανατοποθετήθηκε εμπορικά, εστιάζοντας σε προϊόντα value for money, θέτοντας στον πυρήνα των επιχειρηματικών της ενεργειών την αξία για τους πελάτες της. Η οικονομική και επιχειρησιακή ευρωστία της WIND μεταφράστηκε σε νέες επενδύσεις για υποδομές. Από το 2010 έχει επενδύσει περισσότερα από 500

εκατομμύρια ευρώ στον εκσυγχρονισμό και την ανάπτυξη του δικτύου της πανελλαδικά, έχοντας άμεση θετική επίδραση στην οικονομία. Μόνο για την πενταετία 2015-2019 οι επενδύσεις της WIND σε δίκτυα και υποδομές θα αγγίξουν τα 300 εκατ. ευρώ. Από την ίδρυσή της ως και σήμερα η WIND έχει επενδύσει 2,6 δισ. ευρώ για τη δημιουργία τηλεπικοινωνιακών υποδομών, υλοποιώντας ένα από τα μεγαλύτερα ιδιωτικά επενδυτικά προγράμματα της Ελλάδας. Σημαντικό είναι και το ευρύτερο οικονομικό αποτύπωμα της WIND στην ελληνική οικονομία, καθώς εκτιμάται ότι μόνο την τελευταία πενταετία η Εταιρεία μαζί με το οικοσύστημά της έχει συνεισφέρει περισσότερα από 4,3 δις. ευρώ στα δημόσια έσοδα.

Υπερσύγχρονο δίκτυο Το ενιαίο δίκτυο της WIND βασίζεται σε μία ενιαία αρχιτεκτονική, με κύρια χαρακτηριστικά την ευελιξία, την αξιοπιστία και την απλότητα. Είναι μοναδικό σε μέγεθος, όχι μόνο για τα δεδομένα της ελληνικής τηλεπικοινωνιακής αγοράς, αλλά και πανευρωπαϊκά. Έ χοντας επενδύσει περισσότερα από 500 εκατ. ευρώ τα τελευταία τέσσερα χρόνια για τον εκσυγχρονισμό των υποδομών της και την ανά-

6 REPORTER |

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2015

ADVERTORIAL

πτυξη δικτύων νέας γενιάς σε κινητή και σταθερή τηλεφωνία, η WIND έχει προχωρήσει στη διάθεση υπηρεσιών 4G (LTE) με την πληθυσμιακή κάλυψη του δικτύου 4G το Δεκέμβρη του 2015 να φτάνει το 60% πανελλαδικά. Η εξαιρετικά ποιοτική υποδομή κορμού IP στο σταθερό δίκτυο της WIND συνδυάζεται πλέον με το LTE στην κινητή τηλεφωνία και η εταιρεία προσφέρει στους πελάτες της συνολική εμπειρία σταθερής και κινητής ευρυζωνικότητας (Broadband Everywhere). Χάρη στο σύγχρονο, ασφαλές και γρήγορο “all IP” δίκτυο κορμού της WIND, που βασίζεται σε οπτικές ίνες, oι καινοτομίες της τεχνολογίας LTE μεγιστοποιούνται ώστε η “end2end” εμπειρία του πελάτη να είναι πραγματικά αναβαθμισμένη.

νται στη χώρα εν μέσω ύφεσης, με άμεσες επενδύσεις συνολικού ύψους 150 εκατομμυρίων ευρώ, ενώ θα δημιουργήσει 50 εκατομμύρια ευρώ έμμεσες επενδύσεις, καθώς και 650 νέες θέσεις εργασίας στον κατασκευαστικό τομέα.

Στρατηγικές συμμαχίες και ανάπτυξη

Εταιρική Υπευθυνότητα «Στην Πράξη»

Με στόχο να δημιουργήσει συνέργειες και οικονομίες κλίμακας, η WIND επέλεξε να συνδεθεί με ισχυρά επιχειρηματικά σχήματα όπως ο Όμιλος Εταιρειών Πάνου Γερμανού. Το 2012 οι δύο πλευρές υπέγραψαν 15ετή συμφωνία για την αποκλειστική διάθεση των υπηρεσιών της WIND από το δίκτυο καταστημάτων Public. Τον Ιούλιο του 2013 συμφώνησαν με τη Vodafone Ελλάδας να προχωρήσουν σε μερική κοινή χρήση του δικτύου τους, εισάγοντας και στην ελληνική αγορά το μοντέλο του network sharing, δημοφιλές σε πολλές χώρες της Ευρώπης μεταξύ μεγάλων τηλεπικοινωνιακών οργανισμών, που ενώνουν τις δυνάμεις τους για να αναπτύξουν κοινές τεχνολογικές υποδομές με όχημα την Victus Networks, στην οποία κατέχουν ποσοστό 50% η κάθε μία. Η συνεργασία αυτή συνιστά ένα από τα μεγαλύτερα επενδυτικά προγράμματα που υλοποιού-

Η WIND Ελλάς ξεχωρίζει για την κοινωνική προσφορά της, υλοποιώντας τη στρατηγική Εταιρικής Υπευθυνότητας “Στην Πράξη”, με δράσεις που επικεντρώνονται στους άξονες Υπεύθυνη Επιχειρηματικότητα, Περιβάλλον και Κοινωνία. Δύο τομείς για τους οποίους έχει ξεχωρίσει είναι η υλοποίηση μιας πολύπλευρης εκστρατείας ενημέρωσης για την ασφάλεια των νέων τεχνολογιών από τα παιδιά (www. kidsatsafety.gr), αλλά και η συμβολή της στην εδραίωση του δρομικού κινήματος στην Ελλάδα μέσα από μια νέα προοπτική, αυτή της κοινωνικής αλληλεγγύης.

Ο δεύτερος μεγάλος άξονας ανάπτυξης της WIND είναι η αγορά της σταθερής τηλεφωνίας και η περαιτέρω σύγκλιση των υπηρεσιών όπου ήδη η εταιρεία δραστηριοποιείται με εμπορική επιτυχία. Ειδικότερα στην αγορά της σταθερής τηλεφωνίας η WIND έχει ήδη δείξει το στρατηγικό ενδιαφέρον της να αποτελέσει έναν πόλο συγκέντρωσης, καθώς όπως διαφαίνεται είναι αναπόφευκτη η συγκέντρωση μέσω εξαγορών και συγχωνεύσεων.

Σταθερή στρατηγική επιδίωξη της WIND είναι να συνεχίσει να αποτελεί έναν τηλεπικοινωνιακό πάροχο με ολοκληρωμένες προτάσεις και λύσεις για τις ανάγκες των πελατών του που μεγιστοποιούν την αξία των χρημάτων του.

Νέα εποχή καταστημάτων WIND Φιλικό, ψηφιακό, διαδραστικό είναι το νέο πρόσωπο της WIND στη λιανική αγορά. Η ανανέωση της αλυσίδας καταστημάτων της WIND αποτελεί τη μεγαλύτερη επένδυση στην ελληνική λιανική αγορά, καθώς η εταιρεία θα διαθέσει περισσότερα από 20 εκατ. ευρώ για τα νέα της καταστήματα έως το τέλος του 2015.

Reporter περιεχόμενα

Γνώμη

χρηματιστηριο Πώς θα κινηθούν οι μετοχές το 2016

10 | Δημήτρησ Τανοσ

Ασφάλεια στον κυβερνοχώρο

παγκοσμια οικονομια

12 | Μαρία Σκάγκου

Η Fed και το σύνδρομο της Κίνας

Ρυθμιστικό πλαίσιο των τηλεπικοινωνιών

αγορεσ

απασχοληση

Αναζητώντας τις καλύτερες αποδόσεις

Ανεργία: Το σκληρό εννεάμηνο του 2015, η «ελπίδα» του Οκτωβρίου & οι αισιόδοξες προβλέψεις για το 2016

40 Σταύρου Κρασαδάκη, διευθύνοντος συμβούλου της εταιρίας SingularLogic

πολιτικη

επιχειρησεισ Κατέβασαν ρολά 11.000 περίπτερα

Υπάρχει ακόμα Αριστερά σήμερα;

ρεπορταζ

Πουλάμε γουνες στο Ντουμπάι

πολιτικη Ο χορός των τεράτων

διεθνεσ εμποριο Capital controls: Μείωση εμπορίου & ύφεση

8 REPORTER |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Κρουαζιέρα: Αλλαγή πορείας το 2016

ποτα Ποτοαπαγορευση λογω φορων

aθηναϊκή Ζυθοποιια

Σε κομβικό σημείο η οικονομική ανάπτυξη

συνεντευξη

τουρισμοσ

Emerging MΑrkets

Το περιοδικό REPORTER Inside Information Magazine είναι η έντυπη έκδοση του οικονομικού & πολιτικού site

www.reporter.g r

Από το ελληνικό κριθάρι μέχρι και ...το ποτήρι

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ Εξαγορές & συγχωνεύσεις φέρνει η Solvency II στην ασφαλιστική αγορά

ενεργεια «Πακέτα» ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου ετοιμάζουν οι εναλλακτικοί πάροχοι

102

Διεθνή / τρομοκρατία Το Παρίσι θα «κλείσει» τα σύνορα

108

Διεθνή Ρωσία -Τουρκία: Ο νέος "ψυχρός πόλεμος"

w w w.r ep or ter.g r

Έτοιμοι για το αύριο! Στην Alpha Bank στεκόμαστε δίπλα στους ιδιώτες που προσπαθούν. Στηρίζουμε τις επιχειρήσεις που σχεδιάζουν. Προχωράμε με τόλμη μπροστά. Όλοι μαζί, με σταθερότητα, αισιοδοξία και εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας, κοιτάμε το αύριο στα μάτια.

www.alpha.gr 210 326 0000

Reporter περιεχόμενα ταυτότητα REPORTER 2015

Inside Information Magazine ειδικη Έκδοση ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Εκδότης

Γρηγόρης Νικολόπουλος αρχισυντακτησ Χαρά Αυγερινού

designer Μαριάννα Δεσποτοπούλου

Συντακτική ομάδα

Γιώργος Αλεξάκης, Κυριακή Αξιώτη, Χάρης Αποστολόπουλος, Χαρά Αυγερινού, Άλεξ Βάρλας, Βύρων Ζάννος, Λάμπρος Κατσαρός, Μαρία Μιχάλη, Αναστασία Σταματιάδου, Γιώργος Παπακωνσταντίνου, Πάνος Τσαγκαράκης, Γιώργος Χατζηδημητρίου

Εμπορικη Διευθυντρια

Ιδιοκτησία

Μαρία Καζάντζα

ΣΕΛΑΝΑ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ADVERTISING

Γρηγόρης Β. Νικολόπουλος

Υπεύθυνος για τον νόμο

Αναστασία Γιαννέλου

Διευθύντρια Εκδόσεων Μαριάννα Δεσποτοπούλου

Λογιστήριο

Σύμβουλος Εκδόσεων

Μιχάλης Μαγκαφάς

Βασίλης Νικολόπουλος

ΕΚΤΥΠΩΣΗ Diamond print A.E. τηλ: 210 5552250-1, fax: 210 5551428 Σελάνα Α.Ε.: Ιπποκράτους 9, Αθήνα 10679, τηλ: 2103318411, fax: 2103318408, e-mail: info@selana.gr

Γραφτείτε συνδρομητές στα περιοδικά του www.Reporter.gr Συμπληρώστε τη φόρμα συνδρομής & στείλτε την με fax στο 210-3318408 ή στη διεύθυνση ΣΕΛΑΝΑ ΑΕ, Ιπποκράτους 9, Αθήνα 10676, ΤΗΛ.: 210-3318411

ΣΥΝ Δ ΡΟΜΕΣ ΝΟΜΙΚ Ω Ν ΠΡΟΣ Ω Π Ω Ν

ΑΞΙΑ ΣΥΝ Δ ΡΟΜ Ω Ν / ΕΤΗΣΙΕΣ 1 1 ΤΕΥΧΗ

ΕΠΩΝΥΜΙΑ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ ΟΝΟΜ/ΜΟ ΥΠΕΥΘΥΝΟΥ ΘΕΣΗ ΣΤΗΝ ΕΤΑΙΡΕΙΑ Α.Φ.Μ. Δ.Ο.Υ. ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ Τ.Κ. ΠΟΛΗ ΤΗΛ. FAX E-MAIL ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΣ Ετήσια Διετής

ΕΛΛΑΔΑ

ΕΥΡΩΠΗ

ΗΠΑ/ΑΣΙΑ

ΙΔΙΩΤΕΣ

€50

€100 (£60)

$100

ΤΡΟΠΟΙ ΠΛΗΡ Ω ΜΗΣ

ΕΤΑΙΡΙΚΕΣ

€80

€100 (£60)

$100

1. Μετρητοίς στα γραφεία του περιοδικού (Ιπποκράτους 9, Αθήνα 10679) 2. Κατάθεση στην ALPHA BANK: Α.Λ.: 10300 232 000 3853 3. Online στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.reporter.gr/sindromes

Στις αναγραφόμενες τιμές περιλαμβάνεται Φ.Π.Α. *Για περισσότερες από 10 συνδρομές στην ίδια διεύθυνση, στις παραπάνω τιμές πραγματοποιείται έκπτωση 30%

Στην περίπτωση 2 παρακαλούμε αποστείλατε μέσω fax (210 3318408) την απόδειξη πληρωμής και τα στοιχεία του συνδρoμητή, υπ’ όψιν κας Χρύσας Βογιατζάκη.

Γνώμη

δυνατότητα αξιοποίησης της τεχνολογίας μεγαλώνει σημαντικά με συνέπεια η κάθε εταιρεία, ανάλογα με τα συστήματα που έχει, να μπορεί να αποκτήσει σημαντική πληροφόρηση. Η καταναλωτική συμπεριφορά των πελατών και προσωπικά δεδομένα, όπως εισόδημα και οικογενειακή κατάσταση, αποτελούν ορισμένα μόνο από τα στοιχεία που κάθε εταιρεία θέλει να γνωρίζει. Η πηγή της πληροφόρησης αυτής αποτελεί και στόχο κακόβουλων ενεργειών από ανθρώπους, που θέλουν να έχουν αυτή την πληροφόρηση. Οι εταιρείες-στόχος αυτών των ενεργειών είναι τα πιστωτικά ιδρύματα, οι ασφαλιστικές εταιρείες, οι εταιρείες λιανικού εμπορίου, όπως και οι εταιρείες παροχής υγειονομικής και νοσοκομειακής περίθαλψης. Οι «επιθέσεις» στις εταιρείες αυτές έχουν αυξηθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Πρόσφατα ο τραπεζικός κολοσσός JP Morgan ανακοίνωσε παράβαση σε περίπου 100 εκατ. τραπεζικούς λογαριασμούς πελατών εκ των οποίων 85 εκατ. ήταν της ίδιας της τράπεζας από «επίθεση» που δέχθηκε στα πληροφοριακά του συστήματα. Τέτοιου είδους επιθέσεις έχουν ανακοινώσει ότι έχουν δεχτεί εταιρείες όπως η Fiat Chrysler και η Uber αλλά και το Ηνωμένο Βασίλειο ανακοίνωσε πως 9 στις 10 εταιρείες έχουν δεχθεί μια επίθεση στα πληροφοριακά τους συστήματα τους τελευταίους 12 μήνες. Αυτό το διάστημα κάποιες ελληνικές τράπεζες έχουν πέσει επίσης θύματα τέτοιου είδους επιθέσεων, εκβιαζόμενες μάλιστα να πληρώσουν λύτρα ώστε να μην καταρρεύσουν τα συστήματά τους. Είναι αναμφίβολο πλέον ότι η κυβερνοασφάλεια, δηλαδή η προστασία των εμπιστευτικών πληροφοριών πελατών και άλλων συνεργατών, αποτελεί μια από τις πιο μεγάλες ανησυχίες των διευθυντών μεγάλων πολυεθνικών εταιρειών. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, οι εταιρείες θα πρέπει να προστατευτούν από αυτές τις σημαντικές απειλές λόγω των σημαντικών οικονομικών και όχι μόνο επιπτώσεων που προκαλούνται. Η απαξίωση του εμπορικού σήματος και της φήμης της εταιρείας, η απώλεια εσόδων, το κόστος αντικατάστασης των κλεμμένων πληροφοριών, οι δαπάνες δικαστικών ενεργειών και τυχόν πρόστιμα από τις εποπτικές αρχές είναι κάποιες από τις επιπτώσεις που μπορεί να προκληθούν και να επιβαρύνουν τις εταιρείες. Οι διοικήσεις των εταιρειών θα πρέπει να αξιολογούν τους κινδύνους που επηρεάζουν την ασφάλεια του κυβερνοχώρου σε όλο το φάσμα των πληροφοριακών τους συστημάτων, στο οποίο περιλαμβάνονται και τα συστήματα που συνδέονται με τη χρηματοοικονομική αναφορά.

12 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Ασφάλεια στον κυβερνοχώρο - ο αυξημένος λειτουργικός κίνδυνος των εταιρειών λόγω τεχνολογίας Του Δημήτρη Τανού –> Διευθυντής, Τμήμα Ελεγκτικών Υπηρεσιών, KPMG

Από την εμπειρία μας βοηθώντας τις εταιρείες να είναι προετοιμασμένες για μια τέτοια πράξη θεωρούμε πως πρέπει να κινούνται σε τέσσερις πυλώνες: • Πρόληψη • Βελτίωση • Εντοπισμός • Ανταπόκριση Η απειλή αυτή δεν είναι πρωτόγνωρη για όσους ασχολούνται με πληροφοριακά συστήματα. Η ραγδαία ανάπτυξη όμως του όγκου της πληροφόρησης και των συναλλαγών που γίνονται ηλεκτρονικά σε συνδυασμό με την πολυπλοκότητα των πολλών συστημάτων καθιστά πιο ευάλωτη την εταιρεία σε μια τέτοια επίθεση. Οι εταιρείες επίσης καλύπτονται μέσω ασφαλιστικών συμβολαίων. Η ασφαλιστική κάλυψη μπορεί να καλύψει σε ένα βαθμό ή και ολόκληρο το ποσό της χρηματικής ζημίας. Δεν μπορεί όμως να καλύψει την ζημία από την έλλειψη εμπιστοσύνης που μπορεί να υπάρχει ως αντίκτυπο. Πως θα αντιδρούσατε εσείς αν ξέρατε ότι η δική σας τράπεζα δεν μπορεί να εξασφαλίσει ότι τα στοιχεία της πιστωτικής σας κάρτας δεν μπορούν να κλαπούν; Εκτός από αυτό υπάρχει και το κόστος της αποκατάστασης και βελτίωσης των συστημάτων αλλά και το κόστος νομικών ενεργειών εναντίον της εταιρείας. Ως ελεγκτές και σύμβουλοι εταιρειών συμβουλεύουμε τους πελάτες μας να αξιολογήσουν τον «πλούτο» των δεδομένων που διαθέτουν ώστε να προβούν στις κατάλληλες ενέργειες για την προστασία αυτών πριν να είναι αργά. Ως εκ τούτο, μια σημαντική πρόκληση για τις εταιρείες είναι να διαθέτουν επαρκώς εξοπλισμένα συστήματα ώστε να βρίσκονται ένα βήμα μπροστά από τους εγκληματίες του κυβερνοχώρου . Επιπλέον οι εταιρείες μπορούν να απευθυνθούν σε εξωτερικούς συμβούλους/ελεγκτές οι οποίοι μπορούν να παρέχουν στις διοικήσεις των εταιρειών πληροφορίες και συστάσεις, που αντικατοπτρίζουν κορυφαία πρότυπα αλλά και να μοιραστούν τις εμπειρίες που έχουν κερδίσει μέσω της αλληλεπίδρασης με άλλες εταιρείες

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ KPMG

Η KPMG αποτελεί το παγκόσμιο δίκτυο ανεξάρτητων εταιρειών παροχής επαγγελματικών υπηρεσιών-μελών συνδεδεμένων με την KPMG International, ενός Ελβετικού Συνεταιρισμού. Οι εταιρείες-μέλη της KPMG παρέχουν ελεγκτικές, φορολογικές και συμβουλευτικές υπηρεσίες. Λειτουργούμε σε 155 χώρες με προσωπικό περίπου 162.000 ατόμων παγκοσμίως. Κάθε εταιρεία KPMG αποτελεί μια νομικά ξεχωριστή οντότητα. Στη χώρα μας, η KPMG παρέχει, τα τελευταία 40 και πλέον χρόνια, ολοκληρωμένες ελεγκτικές, συμβουλευτικές, λογιστικές, φορολογικές υπηρεσίες σε ελληνικές και διεθνείς εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Για περισσότερες πληροφορίες: www.kpmg.com/gr

w w w.r ep or ter.g r

Γνώμη

ανάπτυξη και το ψηφιακό μέλλον της χώρας απαιτούν μεταξύ άλλων σύγχρονες τηλεπικοινωνιακές υποδομές και υγιή ανταγωνισμό προς όφελος των πολιτών και της κοινωνίας. Στο πλαίσιο αυτό, η δημόσια διαβούλευση που διενεργεί αυτόν τον καιρό η Ευρωπαϊκή Ένωση για την αναθεώρηση του ρυθμιστικού πλαισίου των τηλεπικοινωνιών αλλά και η πρόσφατη εθνική δημόσια διαβούλευση που διενεργήθηκε από την ΕΕΤΤ για την ανάλυση των αγορών τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα αποκτούν ιδιαίτερη σημασία. Αναμφισβήτητα, η υιοθέτηση ενός αποτελεσματικού ρυθμιστικού πλαισίου αποδείχθηκε η κινητήρια δύναμη για την απεξάρτηση από το καθεστώς του μονοπωλίου στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών, την απελευθέρωση της αγοράς και τη δημιουργία ανταγωνισμού μεταξύ των τηλεπικοινωνιακών παρόχων. Οι πραγματικά ωφελούμενοι ήταν και είναι οι καταναλωτές, τόσο στην Ελλάδα όσο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο, οι οποίοι απόκτησαν πρόσβαση σε καλύτερες, πιο συμφέρουσες υπηρεσίες. Ειδικά δε για την ελληνική αγορά, όλοι αναγνωρίζουν ότι με τη σταδιακή υιοθέτηση ρυθμίσεων, αφήσαμε πίσω το μονοπώλιο, εμπεδώθηκε ο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών και δόθηκε στον καταναλωτή το δικαίωμα της πραγματικής επιλογής. Ωστόσο, πάρα τη σημαντική πρόοδο που γνώρισε ο κλάδος των τηλεπικοινωνιών τα τελευταία χρόνια, πρόσφατα άρχισαν να διατυπώνονται απόψεις από παρόχους με δεσπόζουσα θέση στην αγορά, ακριβέστερα από τα πρώην μονοπώλια, που ισχυρίζονται ότι η ρύθμιση είναι δήθεν «τροχοπέδη για τις επενδύσεις» ή ότι δεν έχει πλέον νόημα, «καθώς πλέον επιτέλεσε τον σκοπό της». Αυτό όμως, δεν είναι ακριβές. Σε πολλές ευρωπαϊκές αγορές οι πάροχοι με δεσπόζουσα θέση προτείνουν επενδύσεις που απλώς παρατείνουν τη ζωή του παλαιωμένου δικτύου χαλκού. Γιατί; Επειδή με αυτόν τον τρόπο θα συνεχίσουν να εκμεταλλεύονται μέχρι τέλους και με πολύ μικρό κόστος επένδυσης την περιουσία που έχουν «κληρονομήσει» από την εποχή που ήταν κρατικά μονοπώλια. Ταυτόχρονα, ο περιορισμος στο ελάχιστα αναγκαίο και η εκμετάλλευση του κληρονομημένου δικτύου χαλκού, τους επιτρέπει να έχουν διαρκή αύξηση εσόδων χονδρικής, αφού συνεχίζεται η εξάρτηση των λοιπών παρόχων, που αναγκαστικά ακουμπούν στο δίκτυό τους για να παρέχουν υπηρεσίες. Ακόμα δε περισσότερο, τα πρώην μονοπώλια προτείνουν τεχνολογίες, όπως

14 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Ρυθμιστικό πλαίσιο των τηλεπικοινωνιών:

από τις κατακτήσεις του παρόντος στο στοίχημα με ορίζοντα το μέλλον Τhσ ΜαρίαΣ Σκάγκου –> Διευθύντρια Νομικών και Κανονιστικών Θεμάτων & Εταιρικών Σχέσεων, Vodafone Ελλάδας

το vectoring, που αποκλείουν την επένδυση περισσοτέρων του ενός παρόχων στην ίδια περιοχή. Με δεδομένο τον έλεγχο του δικτύου χαλκού από τους δεσπόζοντες αυτούς παρόχους και την αντικειμενική πολλές φορές δυσκολία των λοιπών παρόχων να καλύψουν, παρά τη διάθεση και το επενδυτικό τους πλάνο, το έδαφος που οι δεσπόζοντες λόγω ιδιότητας έχουν ήδη καλύψει, οι τεχνολογίες αυτές απλώς κατατείνουν προς την επαναφορά του μονοπωλίου. Ταυτόχρονα, τα πρώην μονοπώλια, με τα υψηλά τους έσοδα από τη χονδρική, δηλαδή αυτά που εισπράττουν από τους λοιπούς παρόχους, αντί να επενδύσουν σε υποδομές και περιοριζόμενοι στην φθηνή και εύκολη λύση της βελτίωσης του χαλκού, πληρώνουν με άνεση τεράστια ποσά για την απόκτηση ακριβού, αποκλειστικού τηλεοπτικού περιεχομένου, το οποίο στη συνέχεια διαθέτουν ως μέρος συνδυαστικών προσφορών κλείνοντας ακόμα περισσότερο την αγορά και τελικά εγκλωβίζοντας τους καταναλωτές. Ένα σύγχρονο ρυθμιστικό πλαίσιο στις τηλεπικοινωνίες στην Ευρώπη και στην Ελλάδα οφείλει να έχει αναπτυξιακό χαρακτήρα, να προσανατολίζεται στο μέλλον και να περιλαμβάνει: • Την ενίσχυση επενδύσεων σε τεχνολογίες που έχουν μεγάλο χρονικό ορίζοντα και περισσότερες δυνατότητες υποστήριξης των διαρκώς εξελισσόμενων αναγκών της κοινωνίας και μειώνουν την εξάρτηση από τον χαλκό. • Τον έλεγχο και την υπαγωγή σε κανόνες των τεχνολογιών που οδηγούν σε αποκλεισμό και δεν επιτρέπουν την συνύπαρξη περισσότερων παρόχων. • Τη μέσω του ελέγχου διασφάλιση εύλογων τιμών και ισότιμης μεταχείρισης στην αγορά χονδρικής, ώστε να μην στραγγαλίζονται οι λοιποί πάροχοι και να διατηρούν τη δυνατότητα να προβαίνουν σε δικές τους επενδύσεις. Με δεδομένη την ιδιαίτερη πια βαρύτητα του αποκλειστικού, ακριβού (premium) τηλεοπτικού περιεχομένου, την υπαγωγή του σε έλεγχο και ρύθμιση όταν αυτό προσφέρεται από πάροχο με δεσπόζουσα θέση σε συνδυασμό με τις τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες. Με τους άξονες αυτούς, η ρύθμιση ούτε είναι «ξεπερασμένη» ούτε συνιστά «τροχοπέδη» όπως ισχυρίζονται οι δεσπόζοντες πάροχοι. Αντίθετα, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για περαιτέρω επενδύσεις και ανάπτυξη, αποτρέπει τον κίνδυνο επιστροφής σε συνθήκες μονοπωλίου και διασφαλίζει τον υγιή ανταγωνισμό και το δικαίωμα επιλογής για τον καταναλωτή.

w w w.r ep or ter.g r

Πως θα κινηθούν οι μετοχές το 2016 16 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

w w w.r ep or ter.g r

| XΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ |

νδεικτικό είναι ότι την 1η Ιανουαρίου του 2015 η κεφαλαιοποίηση του Χρηματιστηρίου Αθηνών διαμορφωνόταν στα επίπεδα των 53,8 δισ. ευρώ, ενώ στις 30/11 (οπότε και ολοκληρώνονταν οι τραπεζικές ΑΜΚ) ήταν μόλις στα 36 δισ. ευρώ. Στην τραπεζοκεντρική ελληνική αγορά, ιδιαίτερη σημασία αποκτά η πτώση της συνολικής κεφαλαιοποίησης του τραπεζικού κλάδου, η οποία στην αρχή του έτους ανερχόταν στα 21,6 δισ. ευρώ για να υποχωρήσει στα τέλη Νοεμβρίου ακόμα και σε επίπεδα κάτω του 1 δισ. ευρώ, με τιμές σχεδόν εξαϋλωμένες. Κατά τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2015, η ελληνική αγορά βρέθηκε σε κλοιό μεγάλων πιέσεων, λόγω των μαραθώνιων διαπραγματεύσεων της ελληνικής κυβέρνησης με τους δανειστές, με το φλέγον ζήτημα της χρηματοδότησης να καθιστά τη μεταβλητότητα μόνιμη στο ταμπλό. Ωστόσο, το ενδεχόμενο θετικής έκβασης των συζητήσεων με τους θεσμούς διατήρησε, εν μέρει, το επενδυτικό ενδιαφέρον, κρατώντας όμως την αγορά σε μια παρατεταμένη στάση αναμονής. Το βαρύ πλήγμα στην αγορά επήλθε με την απόφαση της κυβέρνησης να προχωρήσει σε δημοψήφισμα και τις συνέπειες που αυτό είχε. Έτσι, στο παρατεταμένο bankrun προστέθηκαν το κλείσιμο των τραπεζών και η επιβολή των capital controls, εξελίξεις που σχεδόν έδωσαν τη χαριστική βολή στην ήδη ταλαιπωρημένη ελληνική αγορά. Το Χρηματιστήριο Αθηνών έκλεισε για ένα μήνα και στη συνέχεια το άνοιγμά του, υπό καθεστώς capital controls οδήγησε σε μεγάλες ζημιές και σε καθίζηση του όγκου συναλλαγών. Το σκηνικό εγκατάλειψης και η ρηχότητα του ελληνικού χρηματιστηρίου

έγιναν ακόμα πιο εμφανή το Νοέμβριο με το ξεπούλημα των τραπεζικών μετοχών και τις τιμές που έδωσαν οι επενδυτές στην ανακεφαλαιοποίηση να καταδεικνύουν το μέγεθος της καταστροφής. Η πτώση στις τραπεζικές μετοχές από την αρχή του έτους μέχρι τέλος Νοεμβρίου αγγίζει το 95%. Ενδεικτικό είναι ότι στην αρχή του έτους ο κλαδικός δείκτης βρισκόταν στις 961 μονάδες, για να καταλήξει στις 30/11 στις 57 μονάδες. Η πτώση του τραπεζικού κλάδου συμπαρέσυρε και τον Γενικό Δείκτη, ο οποίος από την αρχή του 2015 μέχρι το τέλος Νοεμβρίου σημείωσε πτώση 23%. Ωστόσο, πρέπει να καταγραφεί ότι οι μετοχές της πραγματικής οικονομίας, δηλαδή τα μη τραπεζικά blue chips, έδειξαν αντοχές και κάποια εξ αυτών θα ολοκληρώσουν το έτος με θετικό πρόσημο παρά το δυσμενές εγχώριο περιβάλλον και την έλλειψη ρευστότητας. Η ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης θα οδηγήσει σε εξομάλυνση της κατάστασης και στη δημιουργία του κατάλληλου εδάφους για μια ενδεχόμενη αντίδραση του ελληνικού χρηματιστηρίου, αλλά οι προσδοκίες συνδέονται με τις όποιες προοπτικές ανάκαμψης της οικονομίας και των εταιρειών συνολικά, καθώς και με τη διαχείριση των «ανοιχτών πληγών» του χρηματοπιστωτικού κλάδου (κόκκινα δάνεια, ρευστότητα κ.λπ.). Η ελληνική αγορά «χρωστά» μια αντίδραση, αν και οι προκλήσεις για το 2016 παραμένουν σημαντικές και οι θετικοί καταλύτες, που θα μπορούσαν να επιδράσουν στην επενδυτική ψυχολογία εξακολουθούν να απουσιάζουν. Παρότι σε ένα τόσο ευμετάβλητο οικονομικό σκηνικό οι προβλέψεις είναι παρακινδυνευμένες, πέντε αναλυτές της αγοράς τολμούν να πάρουν θέση για το 2016.

Μια καταστροφική χρονιά ολοκληρώνεται για το ελληνικό χρηματιστήριο. Το 2015 το Χ.Α. βρέθηκε στη δίνη των περιπετειών της ελληνικής οικονομίας, των τραπεζικών αυξήσεων κεφαλαίου και βέβαια, των πολιτικών χειρισμών, χάνοντας έτσι μεγάλο μέρος της κεφαλαιοποίησής του. τησ μαριασ μιχαλη w w w.r ep or ter.g r

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ2014 2015| |R R EP EO PO RR TE TR E R1 71 7

| XΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ |

Δύσκολο και περιπετειώδες το 2016 στο ΧΑ Χρήστος Αλωνιστιώτης Τεχνικός Αναλυτής Αγορών, ForexReport.gr Το ελληνικό χρηματιστήριο αναμένεται να έχει ένα δύσκολο και ιδιαίτερα ευμετάβλητο 2016. Η πορεία του ελληνικού χρηματιστηρίου εξαρτάται από την πορεία της ελληνικής οικονομίας και όχι από την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας, από την οποία έχει αποκοπεί εδώ και έξι χρόνια. Η ελληνική οικονομία δεν αναμένεται να σημειώσει σημαντική πρόοδο εντός του 2016, ενώ το τραπεζικό πρόβλημα θα συνεχίσει να ταλαιπωρεί τους επενδυτές. Τα προβλήματα δεν έχουν επιλυθεί και μέχρι να υπάρξει μια ξεκάθαρη λύση των τραπεζικών προβλημάτων (δάνεια, εποπτικά κεφάλαια, περικοπές εξόδων κ.α) η ταλαιπωρία θα συνεχιστεί. Δε θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η Ελλάδα αυτή τη στιγμή έχει αξιολόγηση «Junk» όπως και οι τράπεζες και αυτό δεν προσελκύει σοβαρά επενδυτικά κεφάλαια αλλά κερδοσκόπους. Αυτό θα έχει σαν αποτέλεσμα οποιαδήποτε άνοδος να είναι κερδοσκοπική και σίγουρα όχι διατηρήσιμη. Και αυτό δε μπορεί να αποτελέσει εγγύηση για μια αλλαγή πορείας

18 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

στο ελληνικό χρηματιστήριο. Ακόμα και οι ανακεφαλαιοποιήσεις δεν έχουν επιλύσει σημαντικά προβλήματα και για το λόγο αυτό, κανένας από τους οίκους πιστοληπτικής αξιολόγησης δεν προχώρησε σε κάποια αναβάθμιση. Η ελληνική οικονομία αλλά και οι τράπεζες πρέπει να υλοποιήσουν πολλά προαπαιτούμενα και αυτό αποτελεί σοβαρό λόγο για διατήρηση των πιέσεων και το 2016. Οι επενδυτές που ασχολούνται με το ελληνικό χρηματιστήριο θα πρέπει να αγνοήσουν τις τράπεζες σε κάθε περίπτωση και να στραφούν σε εταιρίες όπου το κύριο μέρος των εσόδων τους προέρχεται από το εξωτερικό ή έχουν μονοπωλιακό πλεονέκτημα. Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση όμως, ένας επενδυτής οφείλει να έχει πολύ μικρό μέρος του χαρτοφυλακίου στην Ελλάδα, για έναν και μόνο λόγο: γιατί το ίδιο κάνουν και τα μεγαλύτερα και σοβαρότερα επενδυτικά σπίτια στον πλανήτη. Οι επενδυτές οφείλουν να αποφασίζουν με κριτήριο τη λογική, την αντικειμενική ανάλυση και τις οικονομικές συνθήκες και όχι με την ελπίδα ότι το ελληνικό χρηματιστήριο θα «απογειωθεί».

Καταλυτικός παράγοντας η άρση των capital controls Σέργιος Μελαχροινός Χρηματιστηριακός Αναλυτής της SOLIDUS ΑΕΠΕΥ To 2015 ήταν η πιο δύσκολη χρονιά της

25ετούς επαγγελματικής μου ενασχόλησης με το Χρηματιστήριο Αθηνών. Ήταν το έτος που είδα πολλούς πιστούς επενδυτές και επαγγελματίες του χώρου να αποθαρρύνονται και εξαντλημένοι (ψυχικά και οικονομικά) να εγκαταλείπουν τον αγώνα. Δεν υπάρχει λόγος να θυμηθούμε τι έγινε το 2015, τα ξέρουμε όλοι πολύ καλά καθώς πλέον η οικονομική ειδησιογραφία είναι η μόνη που ενδιαφέρει τους πολίτες της χώρας. Η παλιά χρηματιστηριακή παροιμία λέει πως όταν και ο τελευταίος αισιόδοξος επενδυτής πουλήσει τότε εμείς πρέπει να αγοράσουμε μετοχές, γιατί η πτώση τελείωσε. Μπορεί να συμβεί αυτό το 2016; Υπό προϋποθέσεις (πάντα) η επόμενη χρονιά μπορεί να μας αποζημιώσει για τη χρηματιστηριακή ταλαιπωρία του 2105. Καταλυτικός παράγοντας θα αποτελέσει η άρση των capital controls για αγορά μετοχών. Για όσους δεν το έχουν συνειδητοποιήσει, να θυμίσουμε ότι δεν επιτρέπεται η μεταφορά κεφαλαίων (παλαιών χρημάτων) προς τις χρηματιστηριακές εταιρείες για αγορά μετοχών. Οι μόνοι επενδυτές που μπορούν να αγοράσουν μετοχές είναι οι ξένοι επενδυτές και όσοι είχαν μετρητά που κατέθεσαν στη τράπεζα ως νέο χρήμα ή όσοι επαναπατρίζου κεφάλαια. Η επιτυχής ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών ανοίγει πλέον το δρόμο για χαλάρωση των περιορισμών στη κίνηση κεφαλαίων. Η εμπειρία της Κύπρου λέει ότι χρειάστηκαν 18 μήνες για να αρθούν οι περιορισμοί, αν και δεν είναι ίδιες οι δυο περιπτώσεις, φαίνεται πιθανό προς το τέλος του 2016 να έχουμε χαλαρότερη κίνηση κεφαλαίων από ότι στην αρχή του έτους. Το γεγονός αυτό θα ωφελήσει κυρίως τις επιχειρήσεις της πραγματικής οικονομίας και τα θετικά αποτελέσματα θα αρχίσουν να φαίνονται στις οικονομικές τους καταστάσεις. Έ να επιπλέον σημαντικό της ανακεφαλαιοποίησης είναι ότι σταδιακά θα αποκατασταθεί η χρηματοδότηση της οικονομίας μέσω τραπεζικών και ομολογιακών δανείων. Τελειώνοντας, πρέπει να τονίσουμε πως η ελληνική αγορά μετοχών μπορεί το 2016 να βρεθεί στη δύσκολη θέση w w w.r ep or ter.g r

Ασύρµατο & Ενσύρµατο

POS

Για εσένα που έχεις φυσικό κατάστηµα, π.χ. mini market, εστιατόριο κ.λπ.

Mobile POS Για εσένα που κινείσαι συνεχώς, π.χ. είσαι γιατρός, τεχνίτης κ.λπ.

e-POS Για εσένα που διαθέτεις e-shop και πραγµατοποιείς online πωλήσεις.

Γνωρίζεις ότι η επιχείρησή σου χρειάζεται POS. Έχεις όµως αυτό που πραγµατικά σου ταιριάζει; Η Τράπεζα Πειραιώς φέρνει όλες τις λύσεις POS για κάθε επιχείρηση. Απόκτησε σήµερα το POS που σε εξυπηρετεί µε: Απλή διαδικασία απόκτησης Τιµολόγηση προσαρµοσµένη στα µέτρα σου Και 2 επιπλέον υπηρεσίες που σου προσφέρουν πρόσθετα έσοδα:

easypay POINT για δυνατότητα είσπραξης λογαριασµών στην επιχείρησή σου DCC για αποδοχή καρτών εκτός ευρώ

Μάθε περισσότερα στο: T. 18 28 38

www.piraeusbank.gr

Η πρώτη τράπεζα στην Ελλάδα

| XΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ |

να ξεπερνά τα εσωτερικά της προβλήματα και να βάλλεται από αρνητικό διεθνές περιβάλλον. Μια σημαντική διόρθωση των διεθνών αγορών θα κάνει τους επενδυτές πιο συντηρητικούς και θα αποφεύγουν αγορές υψηλού κινδύνου σαν τη δική μας.

Σταθεροποιητικές τάσεις στο ΧΑ το πρώτο εξάμηνο του 2016 Δημήτρης Σαρρής Διευθύνων Σύμβουλος της Α.ΣΑΡΡΗΣ Α.Ε.Π.Ε.Υ. Οδεύουμε προς την ολοκλήρωση μιας καταστροφικής χρονιάς για το ελληνικό χρηματιστήριο, κατά την οποία η πραγματική οικονομία υπέστη βαρύτατο πλήγμα, και η συμφωνία που τελικά επιτεύχθηκε με την επιβολή ενός ακόμη βαρύτερου μνημονίου δεν μας επιτρέπει να είμαστε ιδιαίτερα αισιόδοξοι για το προσεχές μέλλον. Είναι ξεκάθαρο ότι διακαής πόθος της πραγματικής οικονομίας και της κεφαλαιαγοράς ήταν και παραμένει η δημιουργία οικουμενικής κυβέρνησης. Οποιοσδήποτε άλλος κυβερνητικός σχηματισμός θα αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ψήφιση και εφαρμογή των απαιτήσεων του μνημονίου. Μοναδικό μέλημα της παρούσας κυβέρνησης είναι η - με οποιοδήποτε κόστος για το παραγωγικό δυναμικό της χώρας - εξασφάλιση των χρηματοδοτικών ανα-

20 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

γκών της και όχι η προσπάθεια να αλλάξουν οι δομές και οι μηχανισμοί και να γίνουν οι απαραίτητες μεταρρυθμίσεις για να βγει η χώρα από το αδιέξοδο. Με αυτόν τον τρόπο, η πολιτική αστάθεια θα συντηρείται και το υφιστάμενο επενδυτικό περιβάλλον σε συνθήκες υπερφορολόγησης θα είναι αποθαρρυντικό για οποιεσδήποτε επενδύσεις στη χώρα. Με αυτά τα δεδομένα δεν μπορούμε να είμαστε ιδιαίτερα αισιόδοξοι για τη νέα χρονιά, καθώς όλες οι εκτιμήσεις συγκλίνουν στο ότι και το 2016 θα είναι μία δύσκολη χρονιά για την οικονομία και το χρηματιστήριο τουλάχιστον το πρώτο εξάμηνο. Ασταθές πολιτικό σκηνικό, υπερφορολόγηση των επιχειρήσεων και αντικίνητρα για επενδύσεις συνθέτουν ένα αρνητικό μίγμα δεδομένων, που αποτελεί τροχοπέδη στην προσπάθεια ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας. Παρόλα αυτά, η επιτυχημένη ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών δημιουργεί κάποια ψήγματα αισιοδοξίας για το άμεσο μέλλον, καθώς αναμένεται να συμβάλλει στην χαλάρωση των capital controls και στην απελευθέρωση ρευστότητας, ώστε το σύστημα να αρχίσει να κινείται σε κανονικούς ρυθμούς. Θεωρείται, επίσης, μετά την ανακεφαλαιοποίηση άνευ ουσίας η ύπαρξη οποιωνδήποτε περιορισμών στο ελληνικό χρηματιστήριο και επιβάλλεται η άμεση άρση τους έτσι ώστε να ενισχυθούν οι όγκοι συναλλαγών και να επιστρέψει η αγορά στα ραντάρ των ξένων κεφαλαίων. Η ολοκλήρωση της ανακεφαλαιοποίησης ακόμα και σε αυτές τις εξευτελιστικές τιμές δείχνει, επίσης, ότι ακόμα και σε τέτοιες συνθήκες υπάρχουν επενδυτές που ποντάρουν στην ελληνική οικονομία. Αν οι διοικήσεις των τραπεζών παραμείνουν ανεξάρτητες και αφεθούν ελεύθερες να ανοικοδομήσουν, από τις στάχτες του, το τραπεζικό σύστημα με τα κεφάλαια αυτά και τη σωστή και επωφελή διαχείριση των «κόκκινων» δανείων, μπορούν να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις για τόνωση της πραγματικής οικονομίας με ρευστότητα. Όσο

και αν ακούγεται παράδοξο η δεξαμενή των 100 και πλέον δισ. «κόκκινων» δανείων μπορεί να λειτουργήσει ως πηγή ρευστότητας για το τραπεζικό σύστημα και κατά συνέπεια για την ελληνική οικονομία. Σε κάθε περίπτωση βασικό ζητούμενο για το 2016 αποτελεί ο περιορισμός της βαθιάς ύφεσης που προκάλεσαν τα capital controls και οι λανθασμένοι χειρισμοί μέσα στο 2015 και η σταθεροποίηση της ελληνικής οικονομίας, με σκοπό δειλά-δειλά να ελπίζουμε σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης μέσα στο 2017. Με βάση αυτό το σενάριο αναμένουμε σταθεροποιητικές τάσεις στο ελληνικό χρηματιστήριο για το πρώτο εξάμηνο του 2016 και σταδιακή ανάκαμψη από το δεύτερο εξάμηνο.

Το τραπεζικό σύστημα να συμβάλλει στην ανάκτηση της επενδυτικής εμπιστοσύνης Γιάννης Χριστόπουλος Οικονομολόγος Η ελληνική οικονομία ύστερα από πέντε περίπου χρόνια μνημονίων και ύφεσης βρίσκεται σε αναζήτηση ενός εθνικού στρατηγικού μοντέλου ανάπτυξης. Σε εγχώριο επίπεδο οι προκλήσεις της οικονομίας θα εξαρτώνται από την κυβερνητική αποτελεσματικότητα, τον βαθμό τήρηw w w.r ep or ter.g r

ADVERTORIAL

Η Vodafone οδηγεί τις εξελίξεις στις τηλεπικοινωνίες Με συμβολή στην ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα Vodafone Ελλάδας είναι μέλος του Ομίλου Vodafone, μίας από τις μεγαλύτερες εταιρείες τηλεπικοινωνιών σε όλο τον κόσμο, με στρατηγική παρουσία στην αγορά της κινητής, σταθερής και του internet της χώρας. Ως τηλεπικοινωνιακός πάροχος με όραμα και τεχνογνωσία, η Vodafone στηρίζει ενεργά ιδιώτες και επιχειρήσεις, παρέχοντάς τους καινοτόμα προϊόντα επικοινωνίας, ολοκληρωμένες υπηρεσίες και εξαιρετική εμπειρία πελάτη. Στα 20 και πλέον χρόνια δραστηριοποίησή της στην Ελλάδα, η Vodafone έχει υλοποιήσει και συνεχίζει να πραγματοποιεί επενδύσεις, οι οποίες την τελευταία επτατία αγγίζουν το 1,5 δισ. ευρώ, συμβάλλοντας ενεργά στην αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών, των υποδομών και στην ανάπτυξη της χώρας γενικότερα. Η Vodafone Ελλάδας διαθέτει σήμερα ένα προηγμένο τεχνολογικά τηλεπικοινωνιακό δίκτυο που χαρακτηρίζεται από αξιοπιστία, ποιότητα και υψηλές ταχύτητες mobile internet, καθώς και εκτενή κάλυψη 3G και 4G. Στο πλαίσιο της συνεχούς εξέλιξης του δικτύου της, η Vodafone διαθέτει εμπορικά το 4G+επιτυγχάνοντας πολύ υψηλές ταχύτητες και αποδεικνύοντας για μια ακόμη φορά τη δέσμευσή της να επενδύει σε καινοτόμες τεχνολογίες κινητής επικοινωνίας. Η Vodafone διαθέτει

επίσης τις υποδομές και έχει πετύχει ταχύτητες 375Mbps, μέσω της τεχνολογίας LTE Advanced – 3xCarrier Aggregation (3CA). Η ενσωμάτωση της hellas online και η καθιέρωση μιας ενιαίας εμπορικής μάρκας και για τις δύο εταιρείες έφερε το Vodafone Home, μια μοναδική εμπειρία σταθερής και Internet για κάθε σπίτι, που συνοδεύεται από δύο πρωτοποριακές υπηρεσίες για τα ελληνικά δεδομένα, τη Δωρεάν Προσωπική Εξυπηρέτηση και τη Δωρεάν «Ρεζέρβα Επικοινωνίας». Πρόθεση της εταιρίας είναι να συνεχίσει να οδηγεί τις εξελίξεις στις τηλεπικοινωνίες και να ξεχωρίζει για τα πρωτοποριακά προϊόντα και την ποιότητα των υπηρεσιών της, στηρίζοντας παράλληλα τις σύγχρονες ψηφιακές υποδομές της χώρας. Με ένα ισχυρό εμπορικό δίκτυο λιανικής πώλησης σε όλη την Ελλάδα η Vodafone διευρύνει διαρκώς τις επιλογές των προϊόντων και των υπηρεσιών που διαθέτει στους πελάτες της, ώστε να μπορούν να επιλέξουν αυτό που πραγματικά ανταποκρίνεται στις ανάγκες και στις απαιτήσεις τους. Ταυτόχρονα, έχει θέσει ως στρατηγική της προτεραιότητα τη βέλτιστη εξυπηρέτηση και την παροχή άριστης εμπειρίας στους πελάτες της. Για το λόγο αυτό, εξελίσσει και να ανανεώνει διαρκώς τις υπηρεσίες εξυπηρέτησης που παρέχει, καθώς και τα μέσα που διαθέτει προκειμένου οι πελάτες της να έχουν άμεση και εύκολη

εξυπηρέτηση όποτε το επιθυμούν. Μέσα από σύγχρονα και αξιόπιστα προγράμματα συμβολαίου και καρτοκινητής η Vodafone προσφέρει στους πελάτες την πιο ολοκληρωμένη πρόταση επικοινωνίας, δίνοντας τους παράλληλα τη δυνατότητα να απολαμβάνουν μοναδικά οφέλη και υπηρεσίες που καλύπτουν κάθε ανάγκη. Η καινοτομία των προγραμμάτων συμβολαίου της Vodafone, αλλά και των προϊόντων καρτοκινητής είναι ότι προσφέρουν στους καταναλωτές πολλά περισσότερα, καθώς τους επιτρέπουν να επιλέξουν αυτό που πραγματικά τους ταιριάζει και να νιώσουν απελευθέρωση και ασφάλεια. Παράλληλα, η Vodafone στέκεται δίπλα στις επιχειρήσεις και τον επαγγελματία ως αξιόπιστος συνεργάτης, παρέχοντας μία σειρά από υπηρεσίες, έξυπνες εφαρμογές, αλλά και ολοκληρωμένες λύσεις επικοινωνίας. Επιχειρήσεις ανεξαρτήτως μεγέθους και επαγγελματίες μπορούν να επιλέξουν τον κατάλληλο για αυτούς συνδυασμό υπηρεσιών για την επικοινωνία τους έτσι ώστε να βρίσκονται συνεχώς σε επαφή με τους συνεργάτες και πελάτες τους. Η Vodafone σήμερα πρωτοπορεί και παρέχει το Vodafone M2M Full Control, ένα πλήρες πακέτο ολοκληρωμένων λύσεων και εξειδικευμένων υπηρεσιών ασύρματης επικοινωνίας μεταξύ συσκευών (M2M – Machine-to-Machine) που συμβάλουν στο να γίνει κάθε επιχείρηση και κάθε επαγγελματίας Ready Business, δηλαδή ικανοί να εξελίσσονται διαρκώς και να ανταποκρίνονται με επιτυχία στις αυξανόμενες προκλήσεις της αγοράς. Παράλληλα, η Vodafone είναι πάντα δίπλα τους με τον Προσωπικό τους Σύμβουλο, να τους συμβουλέψει με κάθε τρόπο για τις υποδομές και τις πληροφορίες που χρειάζονται.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 21

| XΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ |

σης των συμφωνηθέντων, καθώς και τον ρυθμό προόδου των μεταρρυθμίσεων. Το, για μια ακόμα φορά (ελπίζουμε τελευταία), ανακεφαλαιοποιημένο τραπεζικό σύστημα θα κληθεί να εμπλακεί δημιουργικά στην ανασυγκρότηση των επιχειρήσεων και της δόμησης της χαμένης επενδυτικής εμπιστοσύνης. Το νέο επιχειρησιακό μοντέλο του τραπεζικού συστήματος, καθώς επίσης η επιτυχία στην πράξη των ρυθμίσεων των κόκκινων δανείων και η ικανότητα προσέλκυσης και επιστροφής καταθέσεων θα κρίνουν εν πολλοίς την ανάσχεση της υφεσιακής πορείας της οικονομίας. Στο ελληνικό χρηματιστήριο ιδιαίτερα τον τόνο θα δώσει η συμπεριφορά των μετοχών των συστημικών τραπεζών, που μετά την πρόσφατη ανακεφαλαιοποιησή τους σε ιστορικά χαμηλές τιμές θα προσελκύσουν επενδυτικά κεφάλαια. Η πρόοδος των αποκρατικοποιήσεων θα βάλει στις επενδυτικές επιλογές τις μετοχές των ΟΛΠ, ΕΥΑΠΣ, ΕΥΔΑΠ, ΔΕΗ και ΟΛΘ. Μετοχές των εταιρειών της πραγματικής οικονομίας, που και στην φετινή δύσκολη συγκυρία κατάφεραν να έχουν θετικά οικονομικά αποτελέσματα (ΟΤΕ, ΟΠΑΠ, ΜΥΤΙΛ, ΕΛΠΕ) αναμένεται να κινηθούν σε υψηλότερα επίπεδα τιμών και να βοηθήσουν και στην άνοδο του Γενικού Δείκτη. Στο διεθνές περιβάλλον σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της συγκυρίας θα παίξει η γεωπολιτική σταθερότητα, αν και τα τελευταία γεγονότα δεν προκαλούν αισιοδοξία. Οι κινήσεις των κεντρικών τραπεζών τόσο σε επίπεδο ποσοτικής χαλάρωσης όσο και σε επίπεδο επιτοκίων θα καθορίσουν σε μεγάλο βαθμό την πορεία των κεφαλαιαγορών. Άξια προσοχής είναι και η αντίθετη πορεία μεταξύ της ΕΚΤ και της Federal Reserve. Ο κίνδυνος για τις κεφαλαιαγορές τη χρονιά που έρχεται εντοπίζεται στο πεδίο των νομισμάτων και οποιαδήποτε αστάθεια θα οδηγήσει σε έντονες διακυμάνσεις και ανακατατάξεις επενδυτικών επιλογών.

22 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Πιθανό έτος επιστροφής στην κανονικότητα το 2016 Στρατής Πολυχρονέας Υπεύθυνος Επενδυτικής Στρατηγικής της ΜΙΔΑΣ ΑΧΕΠΕΥ Ως έτος επιστροφής στην κανονικότητα μπορεί να θεωρηθεί το 2016, ξεκινώντας από την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, της οποίας δυστυχώς η επιτυχία έχει να κάνει μόνο με την ολοκλήρωσή της, καθώς ο τρόπος και η διαδικασία προβλημάτισαν εγχώριους επενδυτές και όχι μόνο. Την επιστροφή στην κανονικότητα άλλωστε προμηνύει και η νέα ομολογιακή έκδοση του ΟΤΕ, η οποία έτυχε υπερκάλυψης κατά περίπου δύο φορές, εν μέσω capital controls. Απαραίτητα βήματα, αποτελούν η άρση των capital controls και η αναδιαπραγμάτευση του ελληνικού χρέους, με το τελευταίο μάλιστα να αποτελεί καταλυτικό παράγοντα στην προέλκυση ξένων επενδύσεων. Ωστόσο, πρέπει να αναγνωριστεί η ύπαρξη πολιτικών και οικονομικών σκοπέλων, όπως η υπερψήφιση δύσκολων μεταρρυθμίσεων στη Βουλή (ασφαλιστικό, αγροτικό), η δυσκολία χρηματοδότησης παρά την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών και βέβαια

η επίδραση των capital controls στην ιδιωτική οικονομία (δεν έχει φανεί ακόμα). Επιλεγμένες τραπεζικές μετοχές, επιλεγμένα κρατικά και εταιρικά χρεόγραφα, όπως και εταιρείες με ισχυρό εξαγωγικό προσανατολισμό, προβάλλουν ως οι εγχώριες επενδυτικές επιλογές για το 2016, για τις οποίες θα πρέπει να τεθούν αρχικοί βραχυπρόθεσμοι στόχοι. Ως ιδιαίτερα εντυπωσιακός μπορεί να χαρακτηρισθεί ο ανοδικός κύκλος των ανεπτυγμένων χρηματιστηρίων, ο οποίος έχει ξεκινήσει από το Μάρτιο του 2009 χωρίς να έχει ανακοπεί ακόμα. Ούτε η χρηματοπιστωτική κρίση στην Ευρώπη, ούτε τρομοκρατικές επιθέσεις, αλλά ούτε και παγκόσμια σκάνδαλα, όπως αυτό της Volkswagen, αλλά και ούτε και η σημαντική υποχώρηση των εμπορευμάτων μπόρεσαν να αναστρέψουν την πορεία τους μέχρι τώρα. Ωστόσο πραγματικοί κίνδυνοι για τη μελλοντική πορεία τους, αποτελούν η επέκταση της εμπόλεμης κατάστασης στη Συρία και οι «τρομοκρατικές» προεκτάσεις της, η επιβράδυνση της κινεζικής οικονομίας, η ήπια ανάπτυξη της αμερικανικής οικονομίας και το τέλος της περιόδου «ανεξάντλητης» ρευστότητας μέσω των μηδενικών επιτοκίων (σηματοδοτείται από την αύξηση των επιτοκίων από τη FED το Δεκέμβριο του 2015 ή το αργότερο το 2016). Οι επενδυτές θα πρέπει να διαθέτουν αυξημένα αντανακλαστικά, τηρώντας παράλληλα τους άγραφους επενδυτικούς κανόνες, προκειμένου να αποφύγουν δυσάρεστες εκπλήξεις. Οι κινήσεις των κεντρικών τραπεζών θα είναι καθοριστικές και το 2016, με τη διαφορά φάσης FED και EKT να προκρίνει την περαιτέρω ενίσχυση του δολαρίου έναντι του ευρώ. Επιλεκτικές τοποθετήσεις σε ξένες μετοχές με ισχυρά θεμελιώδη και σε κλάδους που ευνοούνται από τις τρέχουσες συνθήκες μπορούν να αποτελέσουν επενδυτική επιλογή. w w w.r ep or ter.g r

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

➔

Η Fed και το σύνδρομο της Κίνας ο απόγευμα της 24ης Αυγούστου, ο πιο διαδεδομένος δείκτης φόβου των αγορών προσέγγισε, προς στιγμήν, επίπεδα που έχει ξεπεράσει μόνο την περίοδο κατάρρευσης της Lehman Brothers.

ΤΟΥ ΑΛΕΞ ΒΑΡΛΑ Η ημέρα χαρακτηρίσθηκε δικαίως ως Μαύρη Δευτέρα του 2015 παρ’ ότι οι Έλληνες καταθέτες θα δικαιούντο να θέσουν υποψηφιότητα και για τη Δευτέρα 29/6 που έκλεισαν οι τράπεζες.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 25

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Η εντεινόμενη ανησυχία για την πρώτη, ύστερα από 7 χρόνια, αύξηση επιτοκίων της Ομοσπονδιακής Τράπεζας των ΗΠΑ, καθώς και οι κλυδωνισμοί στην Κίνα μετά την υποτίμηση του νομίσματός της θεωρήθηκε ότι σηματοδοτούν το τέλος ενός ανοδικού κύκλου, που βασίστηκε σε έκτακτα μέτρα ποσοτικής και νομισματικής χαλάρωσης και την προερχόμενη από τις αναπτυσσόμενες οικονομίες τροφοδότηση της παγκόσμιας ανάπτυξης. ι αγορές ανέκτησαν την ψυχραιμία τους, σε μεγάλο βαθμό, ως αποτέλεσμα της απρόσμενης διατήρησης αμετάβλητων των βασικών αμερικανικών επιτοκίων το Σεπτέμβριο, ενώ καθησυχαστικά λειτούργησε και η δεδηλωμένη πρόθεση των κεντρικών τραπεζών της Ευρωζώνης, της Ιαπωνίας και της Κίνας να συνεχίσουν και να επεκτείνουν μέτρα αποτροπής της ύφεσης και του αποπληθωρισμού. Φαίνεται όμως ότι η ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας, σε αναντιστοιχία με τον οικονομικό κύκλο των υπόλοιπων οικονομιών, διαμορφώνει συνθήκες διευρυνόμενης απόκλισης πολιτικών με συνέπειες για τις επενδυτικές προοπτικές της.

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στην τελευταία του έκθεσή αναθεώρησε εκ νέου προς τα κάτω τις εκτιμήσεις για την παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη του 2015, σε επίπεδα δηλαδή χαμηλότερα

26 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Καμπύλη Αποδόσεων Κρατικών Ομολόγων ΗΠΑ το Νοέμβριο 2015 και Νοέμβριο 2014 25/11/2015

3.0

25/11/2014

2.0

1.0

0 1MO

3MO

6MO

1YR

2YR

του 2014. Οι κυριότεροι λόγοι έχουν να κάνουν με το πλήγμα που υπέστησαν οι πιο ευάλωτες αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες ως αποτέλεσμα της κατακόρυφης πτώσης στις τιμές των εμπορευμάτων και στις ισοτιμίες των νομισμάτων. Αναμένει όμως ισχυροποίηση της παγκόσμιας ανάπτυξης για το 2016 με την επιταχυνόμενη βελτίωση των αναπτυγμένων χωρών και τον περιορισμό της ύφεσης σε χώρες όπως η Ρωσία και η Βραζιλία να αντισταθμίζουν την επιβράδυνση της Κίνας.

ΗΠΑ Υπό στενή παρακολούθηση, καθώς θα καθορίσει την πορεία των αγορών τον επόμενο χρόνο αναμένεται να είναι η στάση της ομοσπονδιακής τράπεζας των ΗΠΑ. Παρά τους κραδασμούς και τις ανησυχίες, που προκάλεσε η προοπτική ανόδου των επιτοκίων το καλοκαίρι, οι αγορές είχαν προεξοφλήσει από τις αρχές Δεκεμβρίου ότι η Fed θα προχωρούσε σε μια πρώτη αύξηση επιτοκίων, κατά 0,25% στη συνεδρίαση της 16ης Δεκεμβρίου. Ήδη η πρόεδρος Γιέλεν έχει δηλώσει την πρόθεσή της

3YR

5YR

7YR

10YR

20YR

30YR

να προβεί σε περιορισμό της διευκολυντικής πολιτικής της Fed φροντίζοντας όμως να είναι καθησυχαστική για το ενδεχόμενο σημαντικών ή και ραγδαίων αυξήσεων. Το παραπάνω γράφημα συγκρίνει τις καμπύλες επιτοκίων των κρατικών ομολόγων των ΗΠΑ μεταξύ των τελών Νοεμβρίου του 2015 και 12 μηνών νωρίτερα, όπου η Fed φαινόταν διατεθειμένη να διατηρήσει τα επιτόκια αμετάβλητα. Παρατηρούμε ότι η αλλαγή στάσης της Fed έχει επιφέρει μικρή μόνο μεταβολή στις βραχυπρόθεσμες διάρκειες και ουσιαστικά καμία για λήξεις πέραν της πενταετίας. Υποδηλώνει δηλαδή ότι η εκτίμηση των αγορών είναι για συγκρατημένη μόνο αύξηση των επιτοκίων που δεν θα ξεπεράσει το 1% (στο οποίο έχει συμπιεστεί περίπου η διαφορά απόδοσης μεταξύ 2ετούς και 10ετούς ομολόγου), ενώ οι αποδόσεις από το πενταετές ως το long bond, που εξαρτώνται περισσότερο από τις προσδοκίες ισχυρότερης οικονομικής ανάκαμψης και πληθωρισμού, έχουν μείνει απαράλλαχτες. Τα τελευταία data points πάντως, όπως π.χ. οι ενδείξεις μισθολογικών πιέσεων στο Μπεζ Βιβλίο w w w.r ep or ter.g r

ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

Εκτός από την άμεση επίδραση στο δείκτη τιμών η ενέργεια αποτελεί σημαντικό παράγοντα κόστους εισροών σε σειρά προϊόντων και υπηρεσιών

28 R E P O R T E R |

ΑΕΠ%

2014

2015

2016

Παγκόσμια Οικονομία

3.40%

3.10%

3.60%

Αναπτυγμένες Οικονομίες

1.80%

2.00%

2.20%

Αναπτυσσόμενες Οικονομίες

4.60%

4.00%

4.50%

ΗΠΑ

2.40%

2.60%

2.80%

Ευρωζώνη

0.90%

1.50%

1.60%

Ιαπωνία

-0.10%

0.60%

1.00%

Κίνα

7.30%

6.80%

6.30%

του Δεκεμβρίου, αυξάνουν την πιθανότητα οι αγορές να υποεκτιμούν σήμερα τόσο το ρυθμό όσο και το μέγεθος του περιορισμού της επεκτατικής πολιτικής της Fed. Ένας επιπλέον παράγοντας που μπορεί εντέλει να συμβάλει στην επιστροφή του πληθωρισμού έχει να κάνει με το ενδεχόμενο ανόδου της τιμής του πετρελαίου σε σύγκριση με τα χαμηλά επίπεδα στα οποία έχει υποχωρήσει φέτος, ιδίως εφόσον επαληθευθούν οι αισιόδοξες προβλέψεις του ΔΝΤ για την παγκόσμια οικονομία και ο ΟΠΕΚ προχωρήσει σε περιορισμό της παραγωγής του. Εκτός από την άμεση επίδραση στο δείκτη τιμών, που λαμβάνεται υπόψιν και κατά κανόνα εξαιρείται, η ενέργεια αποτελεί σημαντικό παράγοντα κόστους εισροών σε σειρά προϊόντων και υπηρεσιών.

ΚΙΝΑ Πριν από λίγες ημέρες, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο αποφάσισε να προσθέσει το κινεζικό ρενμίνμπι στο καλάθι των νομισμάτων, που συγκροτεί τα Ειδικά Τραβηκτικά Δικαιώματα (SDRs). Εκτός από το συμβολισμό της κίνησης, η εξέλιξη επιβεβαιώνει την επιτυχία της φιλοδοξίας της Κίνας να αποτελέσει το νέο σημαντικό παίκτη της παγκόσμιας οικονομίας. H δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου επιχειρεί όμως να μεταβεί από ένα βιομηχανικό μοντέλο ανάπτυξης σε ένα μοντέλο υπηρεσιών, που όχι μόνο επιφέρει μείωση του ρυθμού ανάπτυξης σε ένα περιβάλλον ύφεσης των διεθνών εμπορικών ροών αλλά αφήνει βιομηΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

χανικούς τομείς με πλεονάζον παραγωγικό δυναμικό και υψηλά εταιρικά χρέη. Χρέη που υποστήριξαν και μια υπερβολή στον τομέα των ακινήτων, οδηγώντας σε φόβους για την ύπαρξη σημαντικού ύψους επισφαλών δανείων. Η κυβέρνηση και η κεντρική τράπεζα έχουν ήδη προχωρήσει σε μέτρα με στόχο την εξομάλυνση της μετάβασης από την «παλαιά» στη «νέα» οικονομία, που σε συνδυασμό με τα ύψους 3,5 τρισ. δολαρίων συναλλαγματικά αποθέματα δημιουργούν μια σχετική ασφάλεια για την αποφυγή της ανώμαλης προσγείωσης της οικονομίας.

ΕΥΡΩΖΩΝΗ Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα προχώρησε στις 3 Δεκεμβρίου σε επέκταση των μέτρων ποσοτικής χαλάρωσης. Εκτιμάται δε ότι θα προβεί και σε περαιτέρω διευκολύνσεις στο προσεχές μέλλον με το χαμηλότερο κόστος δανεισμού να συμβάλει στην τόνωση της οικονομικής δραστηριότητας και ιδιαίτερη μνεία στα οφέλη για την ελληνική οικονομία εφόσον σταματήσει η εξάρτηση των τραπεζών από τον ELA και τα ελληνικά ομόλογα καταστούν επιλέξιμα για QE. Η Ευρώπη επωφελείται επίσης από το αδύναμο ευρώ και τη χαμηλή τιμή του πετρελαίου, αν και η υποχώρηση του παγκόσμιου εμπορίου εξαρτά την ανάκαμψη από την τόνωση της εσωτερικής κατανάλωσης. Το υψηλό χρέος και οι πολιτικές αβεβαιότητες εν όψει εκλογικών αναμετρήσεων σε Ισπανία, Πορτογαλία αλλά και του δημοψηφίσματος στην Αγγλία (BREXIT) επιδρούν αρνητικά, ενώ ερωτηματικά υπάρχουν και για το πακέτο Γιούνκερ ύψους 315 δισ. ευρώ.

Αφήνοντας κατά μέρος τη γεωπολιτική απειλή, από τις οικονομικές αβεβαιότητες για το 2016 εστιάζουμε στα ενδεχόμενα: • Μιας περαιτέρω επιβράδυνσης στην οικονομία της Κίνας • Του ενδεχομένου ισχυρότερης από την προσδοκώμενη ανάπτυξης στις ΗΠΑ, με συνέπειες για την πολιτική της Fed και το δολάριο • Ανόδου της τιμής του πετρελαίου Στα ως άνω, προστίθεται η τεχνική διαπίστωση της παρατηρούμενης αυξημένης μεταβλητότητας αλλά και της ισχυροποίησης του βαθμού συσχέτισης μεταξύ διαφορετικών περιουσιακών στοιχείων, που συνδυαστικά σημαίνουν ότι οι μεταβολές των αγορών είναι πιθανόν να είναι εντονότερες, αλλά και τα προσδοκώμενα οφέλη της διαφοροποίησης ενός χαρτοφυλακίου, μικρότερα. w w w.r ep or ter.g r

Αναζητώντας τις καλύτερες αποδόσεις 32 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

w w w.r ep or ter.g r

Διεθνή

Τι προβλέπουν οι ειδικοί για την παγκόσμια οικονομία το 2016. w w w.r ep or ter.g r

Ανάπτυξη

Μικτές είναι οι προβλέψεις των διεθνών αναλυτών για την πορεία της παγκόσμιας οικονομίας το 2016. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ2014 2015| |R R EP EO PO RR TE TR E R3 33 3

ι περισσότεροι δεν προβλέπουν επιτάχυνση των ρυθμών ανάπτυξης, πολλοί προβλέπουν βαθύτερη ύφεση, ενώ ιδιαίτερη ανησυχία προκαλούν οι γεωπολιτικές εξελίξεις και το προσφυγικό πρόβλημα στην Ευρώπη. Ορισμένοι εκφράζουν αισιοδοξία για την πορεία των μετοχών και αρκετοί είναι επιφυλακτικοί για τις εξελίξεις στις αγορές ομολόγων. Όπου υπάρχει αισιοδοξία, εδράζεται κυρίως στις ελπίδες για αποδόσεις από τις καινοτόμες εταιρίες.

Οι απόψεις για την Κίνα, που καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τις εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία διίστανται. Άλλοι θεωρούν ότι η Κίνα θα συνεχίσει να αναπτύσσεται έστω και με μικρότερους ρυθμούς και άλλοι ότι θα αποτελέσει την πηγή της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Το διεθνές πρακτορείο Bloomberg πραγματοποίησε μια δημοσιογραφική έρευνα μεταξύ κορυφαίων αναλυτών και δημοσίευσε τις δηλώσεις τους.

34 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Έρχεται παγκόσμια ύφεση

Οι μετοχές θα πάνε καλά το 2016

Ruchir Sharma

Thomas J. Lee

Επικεφαλής σε θέματα μετοχικών αγορών των αναδυόμενων χωρών στη Morgan Stanley Investment Management

Διευθύνων σύμβουλος στη Fundstrat Global Advisors

«Απέχουμε μόνο ένα βήμα από μια παγκόσμια ύφεση και η επόμενη φαίνεται πως μάλλον θα ξεκινήσει από την Κίνα, όπου το βαρύ χρέος, η υπερβολική επένδυση και η μείωση του πληθυσμού μαζί υπονομεύουν την ανάπτυξη, ενώ χώρες με σχετικά χαμηλό χρέος από την ανατολική Ευρώπη μέχρι την Νότια Ασία δείχνουν να είναι περισσότερο σε θέση να αντιμετωπίσουν την επόμενη μεταστροφή».

«Οι μετοχές θα τα πάνε πολύ καλά το 2016, ιδιαίτερα αυτές των τραπεζών και των εταιριών υψηλής κεφαλαιοποίησης. Οι τράπεζες θα επωφεληθούν από τη σύσφιξη της Fed και θα τονώσουν τις αποδόσεις των μετοχών τους, καθώς η οικονομία αναπτύσσεται. Και αν δούμε τις εταιρίες υψηλής κεφαλαιοποίησης, θα αποκτήσουν την ικανότητα να παράγουν ισχυρότερες αποδόσεις καθώς η οικονομία ανακάμπτει».

w w w.r ep or ter.g r

| ΑΓΟΡΕΣ |

Η μεγαλύτερη πρόκληση της Ευρώπης

Προσοχή στα ομόλογα υψηλής απόδοσης

Έρχεται αύξηση κυβερνητικών ομολόγων

Rebecca Patterson

Dan Fuss

Jim Caron

Επικεφαλής επενδύσεων στη Bessemer Trust, που επιβλέπει περιουσιακά στοιχεία αξίας άνω των 100 δισ. ευρώ

Aντιπρόεδρος στη Loomis Sayles και συνδιαχειριστής του χαρτοφυλακίου αξίας 20 δισ. δολαρίων του Loomis Sayles Bond Fund

Διευθύνων σύμβουλος στη Morgan Stanley Investment Management

Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την Ευρώπη φέτος είναι η προσφυγική κρίση, τονίζει η Patterson. «Νομίζω πως είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για την Ευρωπαϊκή Έ νωση μέχρι στιγμής. Οι φρικτές τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι αύξησαν τον κίνδυνο η προσφυγική κρίση να οδηγήσει σε μια πολιτική αλλαγή ή αλλαγή στις πολιτικές ή απλά να οδηγήσει τους καταναλωτές στο να αλλάξουν τα μοτίβα των δαπανών τους. Ή θα μπορούσε να επηρεάσει το αίσθημα σχετικά με την ευρωπαϊκή ανάπτυξη και τα εταιρικά κέρδη». Η οικονομολόγος είναι σε επιφυλακή για τέτοιου είδους αλλαγές, αλλά διατηρεί τη σύσταση overweight για τις ευρωπαϊκές μετοχές και αναμένει αποδυνάμωση του ευρώ. «Οι επιθέσεις στο Παρίσι δυστυχώς κατέστησαν σαφέστερη την προσφυγική κρίση. Υποθέτω πως περισσότεροι επενδυτές παγκοσμίως σκέφτονται τώρα τι μπορεί να σημαίνουν τα εκατομμύρια των μεταναστών για μια οικονομία και τις αντίστοιχες αγορές. Ωστόσο, ακόμη δεν είμαι σίγουρη πως οι επενδυτές παγκοσμίως έχουν σκεφτεί επαρκώς, τι διάχυση στην αγορά θα μπορούσε να πυροδοτήσει η προσφυγική κρίση τον επόμενο χρόνο». w w w.r ep or ter.g r

«Οι αποδόσεις των δεκαετών ομολόγων του υπουργείου Οικονομικών πιθανώς θα αυξηθούν σε 2,6 με 2,8% μέχρι τα τέλη του 2016, αλλά η τρέχουσα γεωπολιτική αναταραχή καθιστά τις προβλέψεις ιδιαιτέρως δύσκολες», εκτιμά. Για επενδυτές με χαρτοφυλάκιο ομολόγων αυτή την ασταθή περίοδο, ο Fuss προτείνει μια μίξη κυβερνητικών ομολόγων, εταιρικών ομολόγων με χαμηλό ρίσκο (με λήξη στα πέντε με 12 έτη) και χρέος υψηλής απόδοσης. Μάλιστα, τονίζει πως θα πρέπει να είναι κανείς ιδιαίτερα επιλεκτικός όταν πρόκειται για ομόλογα υψηλής απόδοσης: «Είναι αρκετά σαφές, πως τα ομόλογα υψηλής απόδοσης έχουν μεγαλύτερη αξία συγκριτικά με τις μετοχές, αλλά εκεί υπάρχει πολύ μεγαλύτερη διασπορά».

«Πιστεύω πως τα ασφάλιστρα πληθωριστικού κινδύνου θα επιστρέψουν στις αγορές. Αυτό θα πρέπει να δώσει μια αύξηση στα κυβερνητικά ομόλογα τριακονταετίας, πιθανώς προς το 3,75%. Οι αγορές, επίσης, μπορεί να εκπλαγούν από το πόσο αργά θα αυξήσει τα επιτόκια η Fed, ενόψει αυτού που πιστεύουμε πως θα είναι ένα βελτιωμένο οικονομικό κλίμα».

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014 2015| |R R EP EO PO RR TE TR E R3 53 5

| ΑΓΟΡΕΣ |

Η αναζήτηση για αποδόσεις θα ενταθεί

Να δούμε ποιοι «μονόκεροι» θα επιτύχουν

Θα ανακάμψουν οι τιμές των φυσικών πόρων

Russ Koesterich

Αlan Patricof

Barbara Byrne

Επικεφαλής παγκόσμιας επενδυτικής στρατηγικής στη BlackRock, το μεγαλύτερο διαχειριστή κεφαλαίων στον κόσμο

Συνιδρυτής της Greycroft Partners

Αντιπρόεδρος επενδυτικής τραπεζικής στη Barclays Capital

«Η Fed δε θα είναι τόσο σημαντική το 2016», τονίζει ο Koesterich, ο οποίος αναμένει ότι η Πρόεδρος της FED Janet Yellen θα αυξήσει τα επιτόκια σταδιακά. Προβλέπει, πως η παγκόσμια ανάπτυξη θα παραμείνει βραδεία, αυξάνοντας τη «δίψα» για περιουσιακά στοιχεία υψηλότερων αποδόσεων. Οι επενδυτές, που έχουν βασιστεί σε ομόλογα με υψηλό κουπόνι, τα οποία αγόρασαν πριν τη χρηματοπιστωτική κρίση, ξεμένουν από εξασφαλίσεις. «Δε θα μπορέσουμε να χρηματοδοτήσουμε εισόδημα χωρίς κινδύνους. Κατηγορίες περιουσιακών στοιχείων από ετερόρρυθμες εταιρίες μέχρι ομόλογα υψηλής απόδοσης, όλες έχουν τα ρίσκα τους – και καμία από αυτές δεν είναι φθηνή».

36 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

«Ανησυχώ για την υπερβολική χρηματοδότηση των startups. Είναι υπερβολικά πολλές αυτή τη στιγμή και δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα για να τις στηρίξουν. Νομίζω πως αναπόφευκτα θα δούμε πολλούς από αυτούς τους «Μονόκερους» (νέες εταιρίες που αποτιμώνται πάνω από ένα δισ. δολάρια) να δοκιμάζουν τη δημόσια αγορά και αυτό τελικά θα μας δείξει αν μπορούν να στηρίξουν τους εαυτούς τους. Δεν νομίζω πως υπάρχουν αρκετά χρήματα για να στηριχθούν όλες. Πρόκειται να μάθουμε ποιοι Μονόκεροι μπορούν να τα καταφέρουν».

«Θα αρχίσουμε να βλέπουμε μια ανάκαμψη στις τιμές φυσικών πόρων για κυρίως πολιτικούς -και κρίσιμης σημασίας- λόγους. Αρχίζουμε να βλέπουμε κρατικά επενδυτικά ταμεία να πέφτουν – σε Νορβηγία, Σαουδική Αραβία. Νομίζω πως θα δούμε μια ανατροπή σε αυτό. Οι χώρες δε θα έχουν περιθώριο για διακυμάνσεις στα αποθεματικά τους. Πιθανώς θα μετακινηθούμε προς μια πιο σταθερή τιμή στο πετρέλαιο, η οποία θα έλεγα πως είναι στα 60 δολάρια το βαρέλι. Και νομίζω πως περιουσιακά στοιχεία, που σχετίζονται με την ενέργεια και επενδύουν στη βιωσιμότητα την ίδια στιγμή που εστιάζουν στο να ανταποκριθούν στις ανάγκες της τρέχουσας ζήτησης, πιθανώς θα τα πάνε καλά».

w w w.r ep or ter.g r

HILT High Intensity Laser Therapy

Πρωτοποριακή μέθοδος θεραπείας μυοσκελετικών παθήσεων

Το Τμήμα Φυσικής και Ιατρικής Αποκατάστασης του ΥΓΕΙΑ είναι αναγνωρισμένο Κέντρο HILT θεραπείας.

Οι παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος ταλαιπωρούν γυναίκες και άνδρες σε κάθε ηλικία, εξαιτίας του καθημερινού τρόπου ζωής και της κακής στάσης του σώματος.

Ωστόσο, ένα νέο «όπλο» έρχεται να βοηθήσει στην αποκατάσταση των παθήσεων αυτών. Η μέθοδος HILT (High Intensity Laser Therapy).

T O H I LT Π Ρ Ο Σ Φ Ε Ρ Ε Ι Θ Ε ΡΑ Π Ε Ι Α Στις φλεγμονώδεις μυοσκελετικές παθήσεις, επιτυγχάνοντας από την πρώτη κιόλας εφαρμογή σημαντική μείωση του πόνου και αποκατάσταση της κινητικότητας.

Στις επώδυνες παθήσεις του μυοσκελετικού συστήματος, όπως οσφυαλγίες, αυχεναλγίες, θλάσεις, τενοντίτιδες, θυλακίτιδες, αρθρίτιδες, αντιμετωπίζοντας με απόλυτη επιτυχία τον πόνο, τη φλεγμονή και το οίδημα, χωρίς ανεπιθύμητες συνέπειες.

Τμήμα Φυσικής και Ιατρικής Αποκατάστασης

H 1η συνεδρία είναι δωρεάν Παρέχονται εξειδικευμένα προγράμματα θεραπείας σε προνομιακές τιμές.

210 686 7477 Facebook/Hygeia Hospital LinkedIn/Hygeia Hospital/Υγεία Youtube/ygeiahospital

www.hygeia.gr

Στις εκφυλιστικές και χρόνιες φλεγμονές, οδηγώντας ενέργεια στην επιφάνεια των αρθρώσεων, ευνοώντας τη θρέψη των χόνδρων.

| ΑΓΟΡΕΣ |

Αχτίδα φωτός από την Αργεντινή

Το 2016 θα είναι «μια απ’ τα ίδια»»

Οι επενδύσεις με κοινωνικά οφέλη θα εστιάσουν στον καρκίνο

Tulio Vera

Joseph LaVorgna

Mark Haefele

Επικεφαλής παγκόσμιας επενδυτικής στρατηγικής στη J.P. Morgan Latin American Private Bank

Ανώτατος οικονομολόγος για τις ΗΠΑ στη Deutsche Bank

Επικεφαλής παγκόσμιας επένδυσης στη UBS Wealth Management

«Υπάρχει μια αχτίδα φωτός από την Αργεντινή», επισημαίνει ο Vera, τονίζοντας πως «αυτό δεν είναι σημαντικό μόνο για τη χώρα αλλά και για την περιοχή». Αν και ο ειδικός υπογραμμίζει πως το επενδυτικό τοπίο στη Βραζιλία παραμένει αβέβαιο, βλέπει το Μεξικό να συνεχίζει να επωφελείται από την ανάκαμψη της αμερικανικής οικονομίας, ιδιαίτερα στον κλάδο της αυτοκινητοβιομηχανίας. «Θα υπάρξουν κάποια πολύ ενδιαφέροντα σημεία εισόδου σε περιουσιακά στοιχεία στη Λατινική Αμερική, από τώρα μέχρι τα τέλη του ερχόμενου έτους (...) Πλησιάζουμε σε μια στιγμή επανεισόδου σε κάποιες από αυτές τις αγορές», υποστήριξε.

38 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

«Βλέπω την ανάπτυξη να επιταχύνεται κάπως γιατί υπάρχουν λόγοι για τους οποίους η οικονομία θα έπρεπε να βελτιωθεί, αλλά είναι ανησυχητικό το ότι το 2010 ήταν η καλύτερη χρονιά για την ανάκαμψη από την περίοδο πριν την ύφεση. Καθώς κοιτάω στο μέλλον, το μήνυμα είναι "μια απ’ τα ίδια", με ίσως λίγη αισιοδοξία το 2017 ότι όποιον εκλέξουν πρόεδρο οι Ηνωμένες Πολιτείες θα επιδιώξει αναπτυξιακές πολιτικές, από τη στιγμή που αυτή η οικονομία δεν τα έχει πάει καλά».

«Οι πληθυσμοί του κόσμου γερνούν και η ζήτηση για θεραπείες καρκίνων μόνο θα αυξηθεί», αναφέρει ο Haefele και σημειώνει: «ωστόσο η προσφορά κεφαλαίου για τα πιο επικίνδυνα στάδια ανάπτυξης είναι περιορισμένη». Οι εταιρίες ιατρικής φροντίδας τείνουν να εστιάζουν σε έρευνα προχωρημένου σταδίου, δίνοντας την ευκαιρία στους επενδυτές στα πρώτα στάδια να κερδίσουν μια ελκυστική μακροπρόθεσμη απόδοση και να ωφελήσουν την κοινωνία. «Αυτού του τύπου η πρακτική (επενδύσεις με στόχο και το κοινωνικό όφελος και τα κέρδη) πιθανώς θα γίνει πιο δημοφιλής, καθώς οι επενδυτές προσπαθούν να ευθυγραμμίσουν τα χαρτοφυλάκιά τους με τις κοινωνικές τους αξίες, αλλά και να έχουν κέρδη», τόνισε ο Haefele. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014w|wRwE. rPeOpRoTr E t eRr .3g8r

| ΑΓΟΡΕΣ |

Reporter.gr

Ο πληθωρισμός θα μας σώσει παγκόσμια οικονομία αντιμετωπίζει ένα πολύ παράξενο φαινόμενο. Διαθέτει τεράστια ρευστότητα η οποία όμως δεν επενδύεται και ταυτόχρονα, οι τιμές των εμπορευμάτων, των πρώτων υλών, της ενέργειας, των μετάλλων είναι πολύ χαμηλές. Φαίνεται ότι κανένας από τους «πλούσιους» , δηλαδή τα funds που διαχειρίζονται όλη αυτή την υπερβολική ρευστότητα, δεν θέλει να επενδύσει. Γιατί συμβαίνει αυτό; Προφανώς γιατί οι αποδόσεις είναι πολύ χαμηλές. Και είναι φυσιολογικό, αφού τα επιτόκια βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, όλες οι αποδόσεις να είναι μειωμένες. Υπάρχει λοιπόν χρήμα για επενδύσεις, αλλά επενδύσεις δεν γίνονται επειδή δεν υπάρχουν αποδόσεις. Πώς μπορούν να αυξηθούν οι αποδόσεις; Η απάντηση δεν είναι εύκολη, αλλά το σήμα για την αύξηση τους θα το δώσει μάλλον η αμερικανική Fed αν και όταν αυξήσει, όπως αναμένεται, τα επιτόκια. Η αύξηση των αμερικανικών επιτοκίων θα προκαλέσει σταδιακά αυξήσεις και άλλων αποδόσεων, οπότε κάποιες τοποθετήσεις μπορεί να γίνουν πιο ελκυστικές. Και αυτό διότι το επιτόκιο προσδιορίζει την αξία του χρήματος και όταν το επιτόκιο είναι σχεδόν μηδενικό η αξία του χρήματος είναι πολύ περιορισμένη. Για να υπάρχουν όμως αρκετά υψηλότερα επιτόκια της τάξης του 3 ή 5% στις καταθέσεις θα πρέπει να υπάρχει και πληθωρισμός και ζήτηση για νέες επενδύσεις. Και αντί για πληθωρισμό, η παγκόσμια οικονομία ζει σε συνθήκες αποπληθωρισμού, δηλαδή μείωσης των τιμών. Μια χαλάρωση της Ευρωπαικής οικονομικής πολιτικής, ή και η εγκατάλειψη της πολιτικής της ασφυκτικής λιτότητας που επιβάλει η Γερμανία, η οποία θα οδηγούσε σε μικρή έστω αύξηση του πληθωρισμού, ίσως είναι αναγκαία και για να αναθερμανθεί η οικονομία αλλά και για να εμφανιστούν ξανά αποδόσεις που θα κινητοποιήσουν το «παρκαρισμένο» χρήμα να επενδυθεί.

40 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Θα υπάρξει απόκλιση μεταξύ Fed και ΕΚΤ

Η Κίνα θα τα πάει καλά

Erik Nielsen

Yang Zhao

Ανώτατος οικονομολόγος στη UniCredit

Ανώτατος οικονομολόγος για την Κίνα στη Nomura Holdings

«Να αναμένετε περισσότερη απόκλιση μεταξύ Fed και ΕΚΤ, με την πρώτη να ανεβάζει τα επιτόκια μερικές φορές το επόμενο έτος και την τελευταία να επεκτείνει τον ισολογισμό της περισσότερο απ’ ότι έχει ανακοινώσει αυτή τη στιγμή».

«Θα υπάρξει ανώμαλη προσγείωση για τη Κίνα; Δεν νομίζω. Η αγορά εργασίας παραμένει σε μεγάλο βαθμό ισορροπημένη. Ακόμη και με 5,8% ανάπτυξη του ΑΕΠ, η οικονομία θα δημιουργήσει θέσεις εργασίας ιδιαίτερα στον τομέα υπηρεσιών υψηλής έντασης. Και δεν είναι πιθανό ο χρηματοπιστωτικός κλάδος της Κίνας να οδηγείται σε κρίση γιατί τα περισσότερα ιδρύματα της χώρας υποστηρίζονται από την κυβέρνηση. Αν κάποια συστημικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα έχουν προβλήματα, πιστεύουμε πως η κυβέρνηση θα επέμβει για να τα σώσει».

w w w.r ep or ter.g r

Συνέντευξη

ε έμφαση στην ανάπτυξη σε νέες αγορές μπαίνει ο νέος χρόνος για τη SingularLogic, τη μεγαλύτερη ελληνική εταιρία λογισμικού και ολοκληρωμένων λύσεων πληροφορικής. Όπως τονίζει μιλώντας στο Reporter o Σταύρος Κρασαδάκης, διευθύνων σύμβουλος της εταιρίας, «η SingularLogic είναι ελληνική εταιρία με διεθνή προσανατολισμό και παρουσία σε πάνω από 10 χώρες». Στη δεδομένη συγκυρία, όπως αναφέρει, περιμένει η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών να βελτιώσει τους όρους ρευστότητας στην αγορά, ενώ υπογραμμίζει την ανάγκη πολιτικής σταθερότητας ώστε να «αναπνεύσουν» πλέον οι επιχειρήσεις. Τέλος υποστηρίζει ότι το ανθρώπινο δυναμικό της χώρας, ειδικά στον κλάδο, είναι μοναδικό και αποτελεί εγγύηση για την πορεία της οικονομίας. Ζούμε στη λεγόμενη ψηφιακή εποχή. Η πληροφορία δίνει δύναμη. Τι ζητάνε σήμερα – εν μέσω κρίσης- οι επιχειρήσεις; Έ τσι όπως έχει εξελιχθεί πλέον η πληροφορική απαντά σε νέες ανάγκες των εταιριών. Κάνει αποτύπωση των συμβάντων στην πορεία μιας επιχείρησης. Λειτουργεί ως η καρδιά και το πνεύμα του «επιχειρείν». Προσπαθεί να καταγράψει και να δει τις σχέσεις κόστους - οφέλους της επιχείρησης. Παρακολουθεί όλη την εξέλιξη των αγορών και των δραστηριοτήτων της εταιρίας. Είναι με άλλα λόγια το business intelligence της εταιρίας, η επιχειρηματική της ευφυΐα. Αυτά ζητούν οι επιχειρήσεις να αποτυπώνουν τα σύγχρονα πληροφοριακά συστήματα. Αυτή η υπεραξία, που δίνει μια καλή πληροφοριακή οργάνωση είναι κτήμα των επιχειρήσεων; Τα τελευταία 5 χρόνια βλέπουμε όλο και περισσότερες επιχειρήσεις να θέτουν ερωτήματα για την πορεία τους. Η κλασική έννοια του πελάτη έχει επανατοποθετηθεί. Ολοένα και περισσότερες επιχειρήσεις κατανοούν ότι πρέπει να δουν τις συμπεριφορές των υφιστάμενων πελατών τους, αλλά και να δουν τις τακτικές για την προσέγγιση νέων. Δεν γίνεται αυτό χωρίς την πληροφορική, χωρίς τα λεγόμενα CRM (Customer Relationship Management) συστήματα. Αυτό γίνεται και από τις ΜμΕ στη χώρα μας; Οι μεσαίες επιχειρήσεις προχωρούν σε αυτές τις τεχνικές. Οι μικρές προσπαθούν να λύσουν άλλα θέματα, ζωτικά για την επιβίωσή τους. Όμως όλες αυτές οι τεχνικές αναπτύχθηκαν γιατί κάποιοι θέλησαν να δουν συμπεριφορές πελατών τους και να βελτιώσουν τις δικές τους προσεγγίσεις. Αυτό λοιπόν είναι προνόμιο λίγων; Όχι απαραί-

42 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Ο προσανατολισμός μας είναι αυτός της εξωστρέφειας» Συνέντευξη Σταύρου Κρασαδάκη διευθύνοντος συμβούλου της εταιρίας SingularLogic του γιωργου αλεξακη

τητα. Στις μεσαίες επιχειρήσεις υπάρχουν νέοι άνθρωποι, που έχουν αναπτύξει νέες τεχνικές. Π.χ το digital marketing, δίνει οικονομικές εναλλακτικές. Μπορούν να δουν μέσα από αυτά τα εργαλεία «έξυπνες» τακτικές. Πολλά επιτυχημένα επιχειρηματικά παραδείγματα είναι απότοκα έξυπνης χρήσης διαδικτύου και όχι παραδοσιακών τεχνικών marketing. Μια εταιρία, π.χ. με 1% του budget κάποιας άλλης και με πολλαπλάσιους πόρους μπορεί να έχει μεγαλύτερη διείσδυση. Αυτά είναι τα πλεονεκτήματα που προσφέρει η νέα γκάμα δραστηριοτήτων της πληροφορικής. Υπηρεσία ή προϊόντα; Πού επενδύετε περισσότερο; Η εταιρία μας έχει μια μεγάλη ιστορία. Εξυπηρετούμε 40.000 μικρομεσαίες επιχειρήσεις και 700 μεγάλες. Στο πλαίσιο αυτό έχουμε να εκτελέσουμε τρεις ρόλους. Να λειτουργήσουμε τα υφιστάμενα προγράμματα που έχουν οι επιχειρήσεις, πελάτες μας. Να τροφοδοτήσουμε την αγορά με νέα προϊόντα και να παρακολουθούμε στενά τις διεθνείς τεχνολογικές εξελίξεις, οι οποίες τρέχουν με μεγάλη ταχύτητα και δεν εξελίσσονται όλες σε προφανή σημεία. Π.χ. υπάρχουν ενδιαφέρουσες λύσεις που δημιουργούνται από μικρές εταιρίες. Εμείς οφείλουμε να παρακολουθούμε μέχρι και αυτές, προκειμένου να εξυπηρετήσουμε τους πελάτες μας. Έ τσι διασφαλίζουμε το σήμερα στις επιχειρήσεις, ενώ παράλληλα κουβαλούμε στιβαρά το χτες και πάντα με μάτι στο αύριο. Χωρίς πληροφορική οι επιχειρήσεις είναι τυφλές. Η πληροφορική είναι αυτή που τις διασφαλίζει. Εμείς πρέπει να τροφοδοτούμε με νέα προϊόντα και υπηρεσίες την αγορά παρακολουθώντας τις εξελίξεις. Η χώρα έχει διεθνή αναφορά στον τομέα της καινοτομίας; Εμείς έχουμε πάνω από 500 εργαζόμενους. Άνω του 90% των εργαζομένων μας είναι άνθρωποι της τεχνολογίας. Όλοι παράγουν κι εργάζονται πάνω στις διεθνείς τάσεις. Στα προϊόντα μας δίνουμε έμφαση πλέον στις τεχνολογίες cloud enabled. Να γίνεται κάτι κτήμα των επιχειρήσεων και των ανθρώπων χωρίς να γίνεται χρήση δικών τους υποδομών αλλά μέσω διαδικτύου. Αυτή είναι η τάση. Αυτό ακολουθούμε κι εμείς. Άλλωστε η SingularLogic είναι η ηγέτιδα εταιρία στο επιχειρησιακό λογισμικό. Σας απασχολεί η εξωστρέφεια της επιχείρησης; Πρέπει, να κινηθούμε στην ευρύτερη περιοχή αλλά και στην Ελλάδα. Ο προσανατολισμός μας είναι αυτός της εξωστρέφειας. Να δώσουμε προϊόντα, που έχουν διεθνή αναφορά. Ήδη υλοποιούμε έργα από την Κένυα μέχρι την Ουγκάντα, τη Ρουμανία και Αλβανία. Γιατί όχι, αύριο και στη Ρωσία ή όπου αλ-

w w w.r ep or ter.g r

Συνέντευξη λού είναι οι πελάτες μας ή ζητήσουν τις υπηρεσίες μας. Η SingularLogic είναι ελληνική εταιρία με διεθνή προσανατολισμό. Πού έχετε παρουσία; Έ χουμε θυγατρικές στην Κύπρο, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Προγραμματίζουμε άμεσα την κάλυψη άλλων 10 χωρών. Στόχος είναι η Βαλκανική, η Μέση Ανατολή και οι Υποσαχάριες χώρες. Πώς αποτυπώνεται σε νούμερα η εξωστρέφεια; Το 10 - 15% των εσόδων μας είναι από χώρες του εξωτερικού. Θα πρέπει τα επόμενα χρόνια να ανέβει το ποσοστό αυτό, στο 50%. Οι εταιρίες πάντως πληροφορικής ακολουθούν τα βήματα των πελατών τους. Και σε ορισμένες περιπτώσεις τους οδηγούμε. Εκεί όπου βρίσκονται αυτοί απλωνόμαστε κι εμείς. Αυτό κάνουμε και νομίζω αρκετά μεθοδικά. Σας επηρέασε η συρρίκνωση των τραπεζών στα Βαλκάνια; Δεν μας επηρέασε. Υπήρχε αντιστάθμισμα με επιχειρήσεις που μεταφέρθηκαν εκεί. Άλλωστε στη Βαλκανική υποστηρίζουμε παραγωγικές εταιρίες και εμπορικές. Αυτές μας στηρίζουν. Πώς κρίνετε την πορεία των τραπεζών; Σε σχέση με τις τράπεζες θεωρώ ότι ο χώρος θα βρει περπατησιά. Οι Έ λληνες τραπεζίτες πάντα διέπρεπαν. Μαζί με τους εφοπλιστές είναι τα λαμπρά παραδείγματα του ελληνικού «επιχειρείν». Στελέχη θα ξαναέλθουν. Στο δικό μας το μέγεθος καμία άλλη χώρα δεν έχει αυτό το δυναμικό. Η διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης επηρέασε; Όλη η αγορά περιμένει να ολοκληρωθεί στις τράπεζες ο κύκλος της εσωστρέφειας. Σήμερα δεν υπάρχει επιχείρηση που να μην έχει ωριμάσει από την κρίση των τελευταίων ετών, που να μην προσδοκά την εξεύρεση χρηματοδοτικών κεφαλαίων για την ανάπτυξή της. Νέες αγορές αναζητούνται. Βασική προϋπόθεση για αυτό είναι να ανοίξουν οι τράπεζες. Η στενότητα της ρευστότητας, το κόστος δανεισμού σας δημιούργησε προβλήματα; Σε όλους δημιουργήθηκαν προβλήματα. Εμείς, όμως, ως εταιρία έχουμε μια ευτυχή συγκυρία. Είμαστε μέλος της οικογένειας της MIG. Έ χουμε πρόσβαση σε εργαλεία

w w w.r ep or ter.g r

σχεδίασης της καθημερινότητας και χάραξης πολιτικής, που δεν έχουν πολλοί. Αυτό μας έκανε να μπορούμε να παίρνουμε έγκαιρα και σωστές αποφάσεις. Τα αποτελέσματα 9μηνου της MIG αποτυπώνουν μια δυναμική λειτουργικής κερδοφορίας σε όλες σχεδόν τις θυγατρικές, που πιστεύω ότι θα ενισχυθεί την ερχόμενη χρονιά. Αυτό είναι απότοκο της πολιτικής του ομίλου και του Management που έχουμε. Ποια η εικόνα της εταιρίας φέτος; Η φετινή χρονιά είναι καλύτερη των τελευταίων ετών. Κλείνουμε περίπου με 50 εκατ. κύκλο εργασιών σε επίπεδο Ομίλου. Επίσης θα έχουμε πολύ καλά αποτελέσματα EBIΤDA στο 9-10% του κύκλου εργασιών μας. Αισιοδοξούμε και για το 2016. Θεωρώ ότι θα είμαστε συνολικά σε ανοδική τροχιά. Η εικόνα από το δημόσιο που έχετε είναι ότι κάνουμε βήματα εκσυγχρονισμού; Στο Δημόσιο, δεν έχουμε αφήσει πίσω τις κακές συνήθειες τελείως. Έ χουν ωστόσο γίνει βήματα. Ίσως οι πολίτες να μην τα ξέρουν. Π.χ. το Κτηματολόγιο. Έ να έργο πολύ δύσκολο, λόγω της υφής των ιδιοκτησιών και των νομικών προβλημάτων τους. Είμαστε μια χώρα που έχει προκύψει από την Οθωμανική Αυτοκρατορία με χρυσόβουλα και αυξημένο δείκτη δυσκολίας καταγραφής των δικαιωμάτων ιδιοκτησίας. Δεν έχει ολοκληρωθεί το έργο αλλά έχει μεγάλη εξέλιξη. Επίσης το έργο στο Γενικό Λογιστήριο, για το οποίο είμαστε περήφανοι κι εμείς, είναι ένα παράδειγμα. Το γεγονός ότι σήμερα καταφέρνουμε να αποτυπώνουμε στοιχεία, προς τους εταίρους μας και προς το σύστημα της Ε.Ε. ανά μήνα, για να μην πω ανά βδομάδα, είναι δείγμα προόδου. Πλέον, μπορούμε να… πούμε ότι τα στοιχεία διατίθενται σε όλους όσοι ενδιαφέρονται με επαρκή τρόπο. Αυτό είναι δείγμα της προόδου που έχει γίνει. Άλλο ένα δείγμα αποτελούν τα πληροφοριακά συστήματα των Δήμων. Κι εκεί ως εταιρία έχουμε συμβάλλει. Έ χουμε ένα μεγάλο μερίδιο από την επιτυχία αυτή. Οι συναλλαγές με τους δημότες γίνονται πλέον με πληροφοριακά συστήματα, όπως το δημοτολόγιο, που είναι προσβάσιμο από κάθε γωνιά του κάθε δήμου. Συνεπώς έχουν γίνει βήματα. Θα ήμασταν πάντως υπερβολικοί αν λέγαμε ότι οι παθογένειες είναι παρελθόν.

Ελπίζετε ότι το ΕΣΠΑ θα δώσει πνοή; Στις χώρες όπου το κράτος δεν παρεμβαίνει χρηματοδοτικά δεν υπάρχει πρόοδος. Δείτε τη Γερμανία. Κινητήρια δύναμη είναι η ύπαρξη του κρατικού τομέα ως προς τη χρηματοδότηση. Το ΕΣΠΑ στο φόντο αυτό θα κάνει καλό, σε πολλές πτυχές. Θα κληθούν πολλές επιχειρήσεις να μηχανογραφηθούν και να γίνουν κι άλλα βήματα προς την καινοτομία. Θα δώσει βήμα στην οικονομία και σε νέους ανθρώπους. Αυτό είναι κάτι που κι εμείς ως εταιρία θα μπορέσουμε με νέα σχήματα να ανταποκριθούμε. Έχετε συνεργασία με Πανεπιστήμια, ποια είναι η σχέση σας με το ζωντανό κομμάτι της κοινωνίας; Βρίσκετε στελέχη λόγω μετανάστευσης; Τα ελληνικά Πανεπιστήμια βγάζουν πολύ καλούς επιστήμονες. Τα ξένα πανεπιστήμια θεωρούν ότι το ΕΜΠ π.χ. έχει από τους καλύτερους φοιτητές. Έχουμε ήδη συνεργασία λοιπόν με τα ΑΕΙ και μπορώ να πω ότι διαθέτουμε αρκετή εμπειρία. Χρειάζεται, όμως, μία πιο θεσμοθετημένη και δυνατή συνεργασία. Άλλωστε όσο πιο κοντά είναι η εκπαίδευση με την επιχειρηματικότητα τόσο πιο πολύ θα κερδίσουν και οι δύο. Όσο πιο απλά γίνεται πρέπει να ανοίξουμε διαύλους με τα πανεπιστήμια. Το παράδειγμα του ΙΤΕ στην Κρήτη είναι χαρακτηριστικό. Πρέπει συνεπώς να δούμε πιο ευέλικτα σχήματα. Αυτό λείπει. Τι τα εμποδίζει σήμερα; Δεν υπάρχει νομικό θέμα. Χρειάζονται πιο ευέλικτα σχήματα, όπως είπα. Πέρα από χρηματοδοτούμενα προγράμματα. Τώρα εμείς οι ίδιοι πρέπει να χρηματοδοτήσουμε προγράμματα. Πλέον έχουμε ωριμάσει και οι δύο πλευρές. Να δούμε, πλέον, συνεργασία πέρα από χρηματοδοτικά σχήματα που ενσωματώνουν μια γραφειοκρατία. Βρισκόμαστε σε διαδικασία διερεύνησης του πλαισίου σε αυτήν τη φάση. Υπάρχει περίπτωση η χώρα να προσελκύσει εταιρίες ηγέτιδες διεθνώς του κλάδου; Η χώρα στον κλάδο έχει πλεονεκτήματα και παράδοση στο λογισμικό. Έ χουμε μεγάλη πληθώρα επιστημόνων. Όμως η αστάθεια του περιβάλλοντος, η φορολογική αστάθεια, το πολιτικό κλίμα, η εικόνα στα διεθνή ΜΜΕ δημιουργούν προβλήματα. Αν δεν εκλείψουν αυτά, δεν είναι εύκολο να έλθουν επενδυτές.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 43

44 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Υ Υπάρχει ακόμα Αριστερά σήμερα;

➔

πήρχε μια εποχή για τον ΣΥΡΙΖΑ που ο άνεμος κουβαλούσε μονάχα ευχές. Πως έγινε και σε τόσο βραχύ διάστημα κατάφερε να διαλύσει όλες τις προσδοκίες, στέλνοντας σε άδοξη αποστρατεία αύτανδρο το ηθικό οπλοστάσιο της Αριστεράς;

Ό,τι χτίστηκε με φλογερές διακηρύξεις στους δρόμους των κινημάτων, σκορπίστηκε εν ψυχρώ πίσω από κλειστές αίθουσες, όπου ο Αλέξης Τσίπρας και το κόμμα του σύρθηκαν ταπεινωτικά και με ολέθριο αποτέλεσμα για τη χώρα, σε υποχρεωτική προσγείωση στο έδαφος μιας εφιαλτικής πραγματικότητας. Πολλοί λένε ότι έτσι έπρεπε να συμβούν τα πράγματα, μήπως και η Αριστερά επινοήσει ξανά τον εαυτό της και ξεβολευτεί από τους αυτάρεσκους μύθους της που δεν έχουν πια καμιά εμπράγματη αντιστοιχία. Μέσα από μακρόσυρτες και ατέρμονες διαπραγματεύσεις στις οποίες η Ελλάδα σπατάλησε πολύτιμο χρόνο, ο πρωθυπουργός και η ηγετική ομάδα, έωλοι, ερασιτέχνες και πολιτικά μετέωροι, κατάφεραν να εκπροσωπούν πλέον μια Αριστερά που δεν κατοικεί στα λόγια της και δικαιώνει παρά την εμμονή σε μια στερεότυπη ρητορική, τη θεωρία του οικονομικού μονόδρομου. Στα χέρια του κ. Τσίπρα η κυβερνητική Αριστερά, υποχρεώθηκε να πληρώσει πανάκριβα το τί-

Στα χέρια του κ. Τσίπρα η κυβερνητική Αριστερά, υποχρεώθηκε να πληρώσει πανάκριβα το τίμημα μιας άχαρης ενηλικίωσης τOY ΓιώργοY Χατζηδημητρίου

w w w.r ep or ter.g r

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ2014 2015| |R R EP EO PO RR TE TR E R4 54 5

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

μημα μιας άχαρης ενηλικίωσης, εγκαταλείποντας τα ομοσπονδιακά χαρακτηριστικά του κόμματος, προκειμένου το κόμμα να αφομοιώσει τον ιδεολογικό και πολιτικό χώρο της σοσιαλδημοκρατίας που μετά την καθίζηση του ΠΑΣΟΚ, παρέμενε χωρίς εκπροσώπηση.

ο προεκλογικό σύνθημα «Πρώτη φορά Αριστερά», θα μπορούσε στην πραγματικότητα να μεταποιηθεί σε «δεύτερη ευκαιρία στο ΠΑΣΟΚ»…Ήταν άλλωστε κοινό μυστικό. Αν εξαιρέσει κανείς τη ριζοσπαστική πτέρυγα που αποχώρησε για να εισπράξει μια βαρειά εκλογική αποτυχία, τα περισσότερα ανανεωτικά στελέχη κινούνταν πάντοτε στις παρυφές του άλλοτε κραταιού ΠΑΣΟΚ, στήριζαν την ηγεμονία του και αποτελούσαν γι΄αυτό, μια ζωτική «δεξαμενή σκέψης». Η εσωκομματική περιπέτεια και η αναπόφευκτη εσωτερική κρίση στην οποία βύθισε τον ΣΥΡΙΖΑ η αναπάντεχα ατελής και απολύτως απρογραμμάτιστη κυβερνητική διαχείριση, συνιστά σύμφωνα με μια βάσιμη εκτίμηση στην πολιτική αγορά, το πραγματικό τέλος του μεταπολιτευτικού κύκλου. Στην αυλαία ενός επτάμηνου διαπραγματευτικού ψυχοδράματος, το κυβερνητικό κόμμα έφτασε στο τέλος του δρόμου εξουθενωμένο και βαθειά απογοητευμένο από τις ίδιες τις ματαιωμένες του προσδοκίες. Το βασικό πρόβλημα της Αριστεράς σήμερα, όπως υπογραμμίζουν, όσοι παρακολουθούν από σχετική εγγύτητα τις περιπέτειες του χώρου, αποδεικνύεται πως είναι ο ίδιος πάντα βραχνάς: η απογοητευτική έλλειψη στρατηγικής. Η Αριστερά τις τελευταίες δεκαετίες δεν έδειξε ούτε μια στιγμή πως είχε επεξεργασμένη στρατηγική για τη χώρα και τη θέση της στον σύγχρονο κόσμο. Όπως ακριβώς και οι εκπρόσωποι του «αστικού κορμού», έτσι και οι ηγεσίες της Αριστεράς, δυσκολεύονται να εξηγήσουν πειστικά πως γίνεται να είναι εθνικά υπερήφανο ένα κράτος -παρίας που επαιτεί ατιμωτικά την ελεημοσύνη των ανελέητων δανειστών του.

46 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Στην αυλαία ενός επτάμηνου διαπραγματευτικού ψυχοδράματος, το κυβερνητικό κόμμα έφτασε στο τέλος του δρόμου εξουθενωμένο και βαθειά απογοητευμένο από τις ίδιες τις ματαιωμένες του προσδοκίες

Αργά και βασανιστικά, ένας κόσμος που κούρνιαζε για πάνω από μισόν αιώνα στη θαλπωρή των μύθων μιας επικής και ηρωϊκής Αριστεράς, που κάπνιζαν τα ρούχα της από διώξεις και ανιδιοτελείς θυσίες, ανακαλύπτει ότι η θέση της χώρας είναι στην Ευρώπη. Το ανακαλύπτουν οδυνηρά αυτό, όσοι σήμερα «λερώνουν τα χέρια» τους στο κυβερνητικό μεροκάματο… Η κατάρρευση της Σοβιετικής δεσποτείας, απελευθέρωσε όλους τους δαίμονες των αγορών εις βάρος του κόσμου της εργασίας. Είναι φανερό στον καθένα τώρα ότι η παληά γεωγραφία του κόσμου, έχει δραματικά αλλάξει. Και όλο και περισσότεροι, έστω με σημαντική καθυστέρηση, συνειδητοποιούν πως χωρίς την Ευρώπη και μια ξεκάθαρη στρατηγική που θα εγγυάται την στιβαρή της παρουσία στο ευρωπαϊκό κεκτημένο, η χώρα απειλείται να καθηλωθεί σε μια ιδιότυπη διεθνή απομόνωση, μακριά πολύ και από τα θλιβερά βαλκανικά στερεότυπα που μεταβάλλονται ραγδαία. Στο κλασσικό ερώτημα του Λένιν «Τι να κάνουμε;» κανένα ελληνικό κόμμα δεν έχει για την ώρα απάντηση και προφανώς, ούτε και η Αριστερά. Το ΚΚΕ, είναι κοινή διαπίστωση, πως είναι περιχαρακωμένο στον επίπεδο αναλυτικό κόσμο του ηγετικού του κύκλου, ένα κόμμα με συνέπεια μεν στους λαϊκούς αγώνες, αλλά υπό συνθήκες διαρκούς αναδίπλωσης. Και γι' αυτό δεν ευθύνεται μόνο η αντοχή του καπιταλισμού. Δεν έχει εξηγηθεί τόσα χρόνια μετά το καταλυτικό 1989, γιατί κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος το σοσιαλιστικό στρατόπεδο και έγινε έρμαιο στα χέρια του ιδεολογικού του αντιπάλου. Οι ερωτήσεις έχουν αλλάξει από καιρό, όμως κάποιοι επιμένουν να δίνουν τις ίδιες πάντοτε απαντήσεις. Σαν να αποφεύγει η Αριστερά να αναμετρηθεί με το βάρος υπαρξιακών προβλημάτων. Ποια ακριβώς είναι η ταξική διάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας; Και γιατί τόσο εύκολα λόγου χάρη, η περιβόητη εργατική τάξη εις το όνομα της οποίας δίνονται όλοι -οι οικονομικοί κατά βάση- αγώνες έχει ενσωματωθεί τόσο βαθειά, πολιτικά και ιδεολογικά στο καπιταλιστικό σύστημα;

w w w.r ep or ter.g r

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ασφαλώς τα συστημικά ιδεολογικά εργαλεία κάνουν τη δουλειά τους- ποιος εργάτης δε θα ζήλευε τη μοίρα ενός μικροαστού; Όμως όποιος στέκεται μόνο σε αυτόν τον θεμελιώδη παράγοντα, εκούσια ή άθελα, επιμένει να παραβλέπει την μεγάλη παρακμή των κομμουνιστικών κομμάτων, που αφήνουν χωρίς πολιτική εκπροσώπηση μεγάλα τμήματα του κόσμου της εργασίας και των νέων. Στο λεξιλόγιο του ΣΥΡΙΖΑ, αφετέρου, απουσιάζει εκκωφαντικά η λέξη σοσιαλισμός. Είναι σαν ενοχλητικός επισκέπτης, που όλοι θέλουν να τον ξεφορτωθούν. Όμως και στις άλλες αριστερές και κομμουνιστικές εστίες, ουδείς αισθάνεται βολικά όταν η ερώτηση είναι «πως θα επιτευχθεί ο σοσιαλισμός;».

τη Σοβιετική Ένωση, εξαιτίας της οποίας εν πολλοίς οικοδομήθηκε το κοινωνικό κράτος στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης, υπήρχε δουλειά για όλους και όλα τα μέσα παραγωγής ήταν στη διάθεση του κράτους. Η οικονομική διαχείριση όμως, ήταν δεσποτική και οι άνθρωποι, όσο κι αν απολάμβαναν ένα καλό επίπεδο Παιδείας και Υγείας, αλέθονταν κάτω από έναν σκαιό ουρανό, χωρίς ελευθερίες και Δημοκρατία. Η πείρα έδειξε ότι ο κρατικιστικός Σοβιετικός τρόπος οργάνωσης της παραγωγής άφησε πίσω του τοξικά κουφάρια και βαρειά οικολογικά τραύματα σε ένα φυσικό περιβάλλον που δεν μπορεί να ξεπεράσει τις πληγές του. Στο ίδιο το κλασσικό πλέον δίλημμα «Ευρώ ή Δραχμή;» η Αριστερά πελάγωσε αμήχανη και απολογητική, καθώς οι πολιτικοί της αντίπαλοι, φρόντισαν να θέσουν το ερώτημα εγκαίρως και να σπεύσουν δώσουν τις απαντήσεις, ανοίγοντας ένα προνομιακό πεδίο αντιπαράθεσης που κόστισε πολλές ήττες. Πως μπορεί η χώρα να βγει από την «Ευρώπη των μονοπωλίων», όπως υποστηρίζει το ΚΚΕ και μεγάλο μέρος της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς; Και πως γίνεται να οικοδομηθεί η «Ευρώπη των λαών» όπως προσβλέπουν οι δυνάμεις του λεγόμενου «ανανεωτικού» χώρου και της σοσιαλδημοκρατίας

48 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Η «πρώτη φορά Αριστερά» κυβέρνηση, ΟΠΩΣ ομολογούν τα ίδια τα στελέχη της, δεν είχε και δεν έχει ακόμα και τώρα κανένα απολύτως σχέδιο για τη χώρα

στις παρούσες συνθήκες; Που πρέπει, εν κατακλείδι, να «ανήκει» η Ελλάδα; Η φτώχεια του προβληματισμού γι΄ αυτά τα θέματα στην Αριστερά, δεν μπορεί να καλυφθεί πίσω από τις παληές βεβαιότητες. Αντί να θίξει η αριστερή διανόηση τα ζητήματα της εγχώριας παρασιτικής Οικονομίας που βουλιάζει ανερμάτιστη, επέμενε, υπηρετώντας έναν άγονο συνδικαλισμό, να υπερθεματίζει σε θέματα πελατειακών εκδουλεύσεων, χωρίς όμως να αποκομίζει ιδιαίτερα εκλογικά οφέλη. Στο «πρόσωπο» του ΣΥΡΙΖΑ, αποδείχθηκε πόσο αχρείαστη είναι η Αριστερά της καταγγελίας. Η αποθέωση του πολιτικού ακτιβισμού και ο κομματικός παραγοντισμός κατέρρευσαν θεαματικά μπροστά στις πρώτες δυσκολίες κυβερνητικής διαχειριστικής ευθύνης. Η «πρώτη φορά Αριστερά» κυβέρνηση, το ομολογούν τα ίδια τα στελέχη της, δεν είχε και δεν έχει ακόμα και τώρα κανένα απολύτως σχέδιο για τη χώρα. Πέτρωσε όταν αντίκρυσε το βλέμμα της κρατικής Μέδουσας. Προφανώς δεν ευθύνεται η Αριστερά στον ίδιο βαθμό με τους εκπροσώπους του δικομματισμού, που οδήγησαν τη χώρα στη βαρειά χρεοκοπία. Όμως έχει κι αυτή το μερτικό της στα πολιτικά βάρη. Γιατί, έκανε ό,τι περνούσε απ' το χέρι της για να εξασφαλίζουν ένα αριστερό άλλοθι οι πελατειακές εξυπηρετήσεις. Το ΚΚΕ, αφετέρου επαναλαμβάνει αενάως τον εαυτό του, κοιτώντας αυτάρεσκα τον κόσμο από τα περίκλειστά τείχη του Περισσού. Η άκαμπτη επιμονή του να διεκδικεί την πολιτική και ιδεολογική ηγεμονία χωρίς κάποιες εκπτώσεις στο θέμα των συμμαχιών, αποθαρρύνει τις προσπάθειες για ενότητα σε στοιχειώδη συλλογικά προβλήματα. Και η εξωκοινοβουλευτική Αριστερά, μονίμως θορυβώδης, θέτει υπερφίαλους στόχους καλώντας αόριστα σε ρήξη και ανατροπή, ασύντακτη και έτοιμη ανά πάσα στιγμή να διασπάσει ακόμα και τον εαυτό της στην παραμικρή διαφωνία. Επάλληλοι κύκλοι που κινούνται στη μεθόριο της ιστορίας, σαν να έχουν λησμονήσει την διάσταση του χρόνου στην οποία υφαίνεται πραγματικά η μοίρα των κανονικών ανθρώπων.

w w w.r ep or ter.g r

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Ο χορός των τεράτων Αναζητώντας ηγεσίες σε μία χώρα υπό ξένη διοίκηση Του κ. αντωνιου

w w w.r ep or ter.g r

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 51

χει περάσει κάτι περισσότερο από ένας αιώνας από την κομβική εκείνη στιγμή στην ελληνική Ιστορία, κατά την οποία μπήκαν τα θεμέλια για τη δημιουργία του νέου ελληνικού κράτους.

Ήταν λίγο πριν την Πρωτοχρονιά του 1910, όταν ο Ελευθέριος Βενιζέλος έφθασε με πλοίο στον Πειραιά, έπειτα από πρόσκληση του Στρατιωτικού Συνδέσμου και αφότου είχε προηγηθεί το Κίνημα στο Γουδί, προκειμένου να αναλάβει ρόλο πολιτικού συμβούλου. Η εικόνα της χώρας την περίοδο εκεί-

52 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

νη έμοιαζε απελπιστικά με την σημερινή. Μία δεκαετία έπειτα από την ταπεινωτική ήττα από την Τουρκία στον πόλεμο του 1897 και την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου, εσωστρέφεια, παραίτηση και απαισιοδοξία κυριαρχούσαν στην πολιτική και την κοινωνική ζωή. Η διακυβέρνηση μοιραζόταν εναλλάξ μεταξύ δύο κομμάτων: από την μία πλευρά το Τρικουπικό με επικεφαλής τον Γεώργιο Θεοτόκη και από την άλλη το Δηλιγιαννικό με αρχηγό τον Θεόδωρο Δηλιγιάννη και, μετά τη δολοφονία του το 1905, τους Δημήτριο Ράλλη και Κυριακούλη Μαυρομιχάλη. Στην πραγματικότητα, την εποχή εκείνη τίποτα το αξιοσημείωτο δεν συνέβη στην Ελλάδα, η χώρα είχε περιέλθει σε πλήρη ανυποληψία και η οικονομική κρίση, τα αδιέξοδα μεγάλων κοινωνικών ομάδων και η ανάδυση των αδυναμιών του πολιτικού κατεστημένου δημιούργησαν τις συνθήκες για την ανάπτυ-

ξη αντίδρασης, η οποία εκδηλώθηκε με το Κίνημα στο Γουδί – το οποίο, σημειωτέον, είχε αρχικώς καθαρά «συντεχνιακά» κίνητρα εκ μέρους των αξιωματικών του Στρατού, που ταπεινωμένοι από την στρατιωτική καταστροφή του ’97 διεκδικούσαν «κεκτημένα». Όμως, ταυτόχρονα εξέφρασαν μια γενικότερη κοινωνική ανάγκη για απεγκλωβισμό. Λίγους μήνες αργότερα και έπειτα από τις εκλογές του Αυγούστου 1910 ο Βενιζέλος έλαβε από τον Γεώργιο τον Α’ την εντολή σχηματισμού κυβέρνησης. Έ ναν αιώνα και πλέον έπειτα από την εποχή εκείνη, η Ελλάδα μοιάζει να μην έχει προοδεύσει καθόλου: τηρουμένων των αναλογιών και δεδομένων των διεθνών συσχετισμών, η θέση της στον κόσμο είναι αντίστοιχη με εκείνην του 1909. Το κύρος της ανύπαρκτο, η πτώχευση επί θύραις ή πάντως εν εξελίξει, η κατάρρευση θεσμών και αξιών αισθητή καθημερινώς, η ανυποληψία των πολιτικών ηγεσιών βαθιά και αποχαυνωτική, η κοιw w w.r ep or ter.g r

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Οι Έλληνες, αν και εφόσον οι προειδοποιήσεις γίνουν αποφάσεις, θα είναι πλέον δεύτερης κατηγορίας πολίτες της Ένωσης

w w w.r ep or ter.g r

νωνική παραίτηση, η απουσία οράματος προσδοκίας και ελπίδας διαλυτική. Υπό αυτές τις συνθήκες και έπειτα από έξι χρόνια οικονομικής κατάπτωσης, τα θεμέλια του πολιτικού επιτεύγματος της λεγόμενης μεταπολίτευσης αποκαλύπτονται και η σήψη τους είναι ορατή. Παρά ταύτα, το θέαμα φαίνεται πως δεν είναι σε όλους αντιληπτό. Έ να από τα μεγαλύτερα κεκτημένα της περιόδου που ακολούθησε την Χούντα ήταν η πολιτική σταθερότητα στην χώρα. Έως και το 2007 οι εκλεγμένες κυβερνήσεις ήταν πανίσχυρες, λίγο πολύ πλησίαζαν στην εξάντληση της συνταγματικής τους θητείας και πάντως οι κυβερνητικές εναλλαγές ήταν ομαλές. Από το 2009 κι έπειτα έχουν πραγματοποιηθεί πέντε εκλογικές αναμετρήσεις (χωρίς να υπολογίζονται αυτοδιοικητικές εκλογές, ευρωεκλογές και… δημοψηφίσματα) και η κρίση έχει «καταπιεί» έως στιγμής τέσσερις κυβερνήσεις, αν σε αυτές συνυπολογίσουμε και την «πρώτη φορά αριστερά» του Ιανουαρίου 2015, η οποία μετά την καταλυτική για την πολιτική τάξη της χώρας συμφωνία του Ιουλίου 2015 κατέρρευσε μετά την διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ. Κατά το ίδιο διάστημα κόμματα ισχυρά εξαφανίστηκαν, πάλαι ποτέ ισχυροί πρωθυπουργοί περιθωριοποιήθηκαν, νέα πολιτικά μορφώματα με περιθωριακά χαρακτηριστικά αναδύθηκαν και νέοι ηγετίσκοι ανήλθαν στην εξουσία. Παρά ταύτα, πρόοδος ουσιαστική δεν συντελέστηκε, τα προβλήματα δεν αντιμετωπίστηκαν. Στο τέλος του 2015, η Ελλάδα και οι πολίτες της εξακολουθούν να ζουν στην αυταπάτη των «καλύτερων ημερών», αρνούνται να αναγνωρίσουν την έλευση χειρότερων συνθηκών και κατευθύνονται από μία πολιτική ηγεσία που ασκείται στο ψέμα και την πολιτική απάτη, χωρίς όραμα, χωρίς στόχο και, στην πραγματικότητα, χωρίς κανένα περιθώριο αυτονομίας κινήσεων, καθώς η λήψη αποφάσεων εκτός Ελλάδος είναι μία δυσάρεστη πραγματικότητα. Η συμφωνία του Ιουλίου 2015, στην οποία σύρθηκε χωρίς συναίσθηση των ενεργειών του ο σημερινός Πρωθυπουργός, έχει ουσιαστικά αλλάξει το στάτους της χώρας στην Έ νωση κρατών στην οποία, πλέον, απλώς φιλοξενείται. Με ευθύνη του ιδίου, η όποια παραγωγική δραστηριότητα έχει ανασταλεί, οι κεφαλαιακοί έλεγχοι έχουν φέρει την Ελλάδα σε μία καραντίνα με άγνωστη ημερομηνία λήξης, το τραπεζικό σύστημα της χώρας τελεί πλέον υπό εξωχώριο έλεγχο, ενώ μία νέα παράμετρος επιδρά καθοριστικά και διαμορφώνει το μέλλον της χώρας: η

➔

προσφυγική κρίση. Μία ορατή εξέλιξη για την οποία πριν από μερικές εβδομάδες προειδοποιήθηκε η ελληνική κυβέρνηση, πιθανώς να αλλάζει την κατεύθυνση της χώρας και να την απειλεί περισσότερο ακόμη και από μία ενδεχόμενη έξοδο από την ευρωζώνη: η απειλή αποβολής της Ελλάδας από την ζώνη Σένγκεν, λόγω παραλείψεων και ανεπάρκειας της κυβέρνησής της ως προς την αντιμετώπιση της προσφυγικής κρίσης, ενδέχεται να κατεδαφίσει τον βασικότερο πυλώνα του ευρωπαϊκού οράματος. Την ελευθερία στις μετακινήσεις. Οι Έ λληνες, αν και εφόσον οι προειδοποιήσεις γίνουν αποφάσεις, θα είναι πλέον δεύτερης κατηγορίας πολίτες της Έ νωσης. Υπό αυτές τις συνθήκες της ευρωπαϊκής επιτροπείας, η πολιτική κατάσταση στην χώρα είναι ένας ιδιόμορφος χορός των τεράτων. ία δήθεν αριστερή κυβέρνηση καλείται να εφαρμόσει πολιτικές τις οποίες δεν αντιλαμβάνεται και δεν πιστεύει. Έ νας πρωθυπουργός επηρμένος και μεθυσμένος από την εξουσία που (δεν) διαθέτει, συμπεριφέρεται με πρωτοφανή αλαζονεία και κατασπαταλά κάθε θεσμική και συνταγματική πρόβλεψη για ίδιον όφελος. Από την τυχοδιωκτική άρνηση να ψηφίσει Πρόεδρο της Δημοκρατίας και να αποφευχθούν οι εκλογές του Ιανουαρίου 2015, έως το δημοψήφισμα – τραγωδία του Ιουλίου, την διαδικασία για την προκήρυξη εκλογών και το πρόσφατο συμβούλιο πολιτικών αρχηγών του Νοεμβρίου, η πολιτική πρακτική του ΑλέξηΤσίπρα φανερώνει το αδιέξοδο: όσο μεγαλώνει η αγωνία του για παραμονή στην εξουσία, τόσο επιτείνεται η πολιτική φθορά του και η σύγκρουσή του με την πραγματικότητα. Την ίδια στιγμή, οι αντιπολιτευόμενες δυνάμεις βυθίζονται στα αδιέξοδά τους και την δική τους πολιτική ανεπάρκεια, ριζωμένη στο τερατώδες πρόβλημα, που οι ίδιες δημιούργησαν τις προηγούμενες δεκαετίες. Το ΠαΣοΚ, θύμα του εαυτού του, επιδιώκει απλώς να ισορροπήσει σε ένα περιβάλλον άγνωστο και αφιλόξενο, χωρίς κρατικό χρήμα και μηχανισμούς εξουσίας, το πάλαι ποτέ ελπιδοφόρο Ποτάμι έχει παρεκτραπεί προς άγνωστη κατεύθυνση και η πολιτική του ρηχότητα το οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην πολιτική του αποξήρανση, ενώ η ΝΔ χτυπημένη από την μάστιγα των οικογενειών, που την διαφεντεύουν οδηγείται είτε στην διάλυση, είτε στην διάσπαση, είτε στην μοιραία μετατροπή της σε στοιχείο της μετέωρης πολιτικής ανασύνθεσης.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 53

δυσμενής διεθνής θέση της χώρας, η κωματώδης πολιτική ιδιοσυγκρασία των πολιτών της και η εθελοτυφλία τους μπροστά στην απειλή της ύπαρξης και της επιβίωσης κάνει τον φαύλο κύκλο να φαίνεται απειλητικός και προμηνύει την μετατροπή του σε ορμητική καθοδική περιδίνηση. Η χώρα και το πολιτικό της σύστημα βρίσκονται σε μία «μαύρη τρύπα», η οποία απειλεί να παρασύρει κατ’ αρχάς τους ίδιους τους πολιτικούς οργανισμούς και εν συνεχεία την Ελλάδα την ίδια και τις σαθρές δομές της, οι οποίες δεν μπορούν αντεπεξέλθουν στις συνθήκες της περιόδου. Με αυτούς τους όρους, η αναζήτηση ηγεσιών με την Ελλάδα υπό ομηρία (κατά κάποιους) ή σε καραντίνα (κατ’ άλλους) είναι διαδικασία χωρίς ορατή έκβαση υπό τις παρούσες συνθήκες. Παρά το γεγονός ότι σε κρίσιμες ιστορικές περιόδους στην διακυβέρνηση της χώρας βρέθηκαν είτε πρόσωπα με φώτιση και όραμα είτε με διαχειριστική επάρκεια, τίποτε από τα δύο δεν φαίνεται

54 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

να υπάρχει σήμερα. Μοναδική λύση και διέξοδος μπορεί να διασφαλιστεί μόνον υπό μία βασική και καθοριστικής σημασίας προϋπόθεση: να διαμορφωθεί εμπεδωμένη αντίληψη και παραδοχή της παρακμής, να περιγραφεί η εικόνα στους εθελοτυφλούντες πολίτες και να αναπροσανατολιστούν οι προτεραιότητες της χώρας, η οποία σήμερα δεν είναι σε θέση να περιγράψει ούτε για ποιο λόγο υπάρχει, ούτε πώς. Η αυταπάτη του ΣΥΡΙΖΑ και του επικεφαλής του ότι θα κυριαρχήσει δια παντός στην πολιτική ζωή και στην Ιστορία, αποτελεί μία παράμετρο καθοριστική αυτήν την στιγμή. Η απουσία αντιπολιτευτικού αντιλόγου και αντιπρότασης στο ιδιότυπο ολοκληρωτικό καθεστώς που επιχειρείται να «χτιστεί», είναι η άλλη όψη του κάλπικου νομίσματος.

«Εκσυγχρονισμός 2.0» Στην πραγματικότητα η εποχή απαιτεί όλες τις δυνατές υπερβάσεις και την απελευθέρωση από τα σχήματα του παρελθόντος. Όσο ο ΣΥΡΙΖΑ μιλά για «αριστερά», οι άλλοι για «δεξιά» και οι υπόλοιποι για «σοσι-

Προτεραιότητα μίας νέας και προς το παρόν απούσας - ηγεσίας, θα έπρεπε να είναι η δημιουργία νέων δομών, νέων θεσμών και νέων πολιτικών διαδικασιών

w w w.r ep or ter.g r

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

αλισμό» και «σοσιαλδημοκρατία», η πορεία προς το χάος δεν θα έχει επιστροφή. Προτεραιότητα μίας νέας - και προς το παρόν απούσας - ηγεσίας, θα έπρεπε να είναι η δημιουργία νέων δομών, νέων θεσμών και νέων πολιτικών διαδικασιών. Ο «Εκσυγχρονισμός 2.0» θα μπορούσε και θα έπρεπε να είναι το νέο πολιτικό σύνθημα και το μόνο που θα μπορούσε να έχει περιεχόμενο. Στο πλαίσιο αυτό, προτεραιότητα μοιάζει να είναι και η αλλαγή της δομής του πολιτεύματος, το οποίο δεν λειτουργεί (απόδειξη: οι συνταγματικές παραβάσεις των τελευταίων ετών, η συμμετοχή του Προέδρου της Δημοκρατίας σε ευτελή πολιτικά παιχνίδια, το φιάσκο του συμβουλίου των αρχηγών…). Αν επανέλθει κάποιος στην περίοδο του 1909, ένα στοιχείο είναι αξιοπρόσεκτο. Η βασική πρόταση του Βενιζέλου προς τον Βασιλιά Γεώργιο Α’ μετά την επανάσταση στο Γουδί, ήταν η προκήρυξη εκλογών και η σύγκληση Αναθεωρητικής Βουλής. Με αυτήν την ενέργεια ως βασική προϋπόθεση και έπειτα από την ανάδειξη του Βενιζέλου στην Πρωθυπουργία, ξεκίνησε μία δεκαετής περίοδος προόδου και ανασυγκρότησης της Ελλάδας ως σύγχρονου κράτους, επί τη βάσει μεταρρυθμίσεων και καινοτομιών. Στον πυρήνα της μεταρρύθμισης εκείνης βρέθηκε η άνοδος και πρόοδος των μεσαίων αστικών στρωμάτων, τα οποία, έχοντας επαφή με τις οικονομικές εξελίξεις των τελευταίων ετών του 19ου αιώνα και ενισχυόμενα από αυτές, αξίωσαν και διαμόρφωσαν την πολιτική τους εκπροσώπηση και τη δημιουργία των θεσμικών προϋποθέσεων που θα επέτρεπαν την οικονομική τους δράση και πρόοδο. Αυτό που πραγματικά καταρρέει στην σημερινή περίοδο είναι τα ίδια αυτά αστικά στρώματα, με την μορφή και την διάρθρωση που απέκτησαν στην πορεία των δεκαετιw w w.r ep or ter.g r

ών. Είναι εκείνα που συνέβαλαν στην πρόοδο της χώρας την τελευταία 50ετία και τα οποία αποτελούν την κοινωνική βάση της Δημοκρατίας. Είναι άλλωστε ιστορικό αξίωμα: όποτε διαλύθηκε η μεσαία τάξη, οι πολιτικές εκτροπές έγιναν αναπόφευκτες. Η εξέλιξη αυτή ορθώνεται όμως ως εφιαλτική απειλή για την Ελλάδα του 21ου αιώνα. Στην πραγματικότητα κάθε πολιτική διαδικασία προς αναζήτηση ηγεσιών θα ισοδυναμεί με ματαιοπονία και αδιέξοδη προσπάθεια, όσο θα λείπει ο καταλύτης της οργανωμένης ενεργοποίησης των κοινωνικών ομάδων, που απειλούνται και εγκλωβίζονται. Όσο οι σημερινές ηγεσίες, κατεστημένες ή επίδοξες, ενεργούν και υποκινούνται από ψευδεπίγραφα «αφηγήματα» και κενολογίες του παρελθόντος, η ασθένεια θα εξαπλώνεται, θα υποτροπιάζει και η χώρα θα περιέρχεται σε κατάσταση μη αναστρέψιμη. Παρ’ όλα αυτά η λύση είναι απλή, αλλά εξαιρετικά δύσκολη και τα διδάγματα αντλούνται μόνο από την Ιστορία.

ι μεγάλοι ηγέτες της εκάστοτε εποχής (κυρίως διεθνώς, απ’ όπου κάποια στιγμή θα πρέπει να αντληθούν παραδείγματα), είτε σε συνθήκες κρίσης είτε σε συνθήκες πολέμου, δεν είπαν στους πολίτες τους ψέματα ή πάντως, δεν το είχαν ως προτεραιότητα και δεν διέπρεψαν σε αυτό. Κλήθηκαν να διαχειριστούν καταστροφές, περιέγραψαν τις δυσκολίες και ενέπνευσαν μεγάλες ομάδες για δράση προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση και ένα στόχο. Στην Ελλάδα του 2015, κανένα από τα παραπάνω δεν συναντάται. Η τύχη της χώρας αποφασίζεται αλλού, η ηγεσία της παραπλανά και εμπαίζει, οι δημιουργικές της ομάδες καταδιώκονται και η κοινωνική αποσύνθεση είναι ήδη ορατή. Τι λείπει; Ένας «Βενιζέλος» του 2015. Πώς θα προκύψει; Όταν μία οργανωμένη ομάδα διεκδικήσει και επιδιώξει την πρόοδο. Ποια θα είναι αυτή; Δεν μπορεί να είναι άλλη από εκείνη που ασπάζεται το οικονομικό και πολιτικό φιλελεύθερο όραμα στην πραγματική του διάσταση. Αυτό που αναζητείται από την εποχή του Καποδίστρια.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 55

56 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

w w w.r ep or ter.g r

ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ

➔

Capital controls: Μείωση εμπορίου ΚΑΙ υφεση Τα capital controls περιόρισαν το 2015 τη συνολική αξία του διεθνούς εμπορίου, περιορίζοντας τις εισαγωγές αλλά και τις εξαγωγές μας. ο ευχάριστο νέο είναι ότι αν αφαιρέσουμε τα πετρελαιοειδή, οι εξαγωγές ελληνικών προιόντων αυξάνονται έστω και με περιορισμενο ρυθμό.

w w w.r ep or ter.g r

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 57

ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ

αύξηση αυτή δυστυχώς είναι τόσο μικρή ακόμη, ώστε δεν επαρκεί ούτε για να αναζωογονήσει την ελληνική παραγωγή, ούτε για να καλύψει το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου. Η μείωση του διεθνούς εμπορίου ενισχύει την ύφεση της οικονομίας, ενώ βλάπτει και την παραγωγή μας, η οποία στηρίζεται σε πολύ μεγάλο βαθμό σε εισαγόμενες πρώτες ύλες και σε μεταποίηση εισαγομένων προιόντων. Τελικά το αποτέλεσμα των capital controls στην οικονομία ήταν αρνητικό, με μόνη θετική επίπτωση τον περιορισμό της φυγής κεφαλαίων. Η ανάλυση του Πανελληνίου Συνδέσμου Εξαγωγέων και του Κέντρου Εξαγωγικών Ερευνών και Μελετών (ΚΕΕΜ), για το 9μηνο του 2015 δείχνει πως το τρίτο τρίμηνο του έτους καταγράφεται μεγάλη υποχώρηση των εισαγωγών προϊόντων, πρώτων υλών και ενδιάμεσων προϊόντων μεταποίησης, ενώ η καθήλωση των διεθνών τιμών του πετρελαίου επηρεάζει αρνητικά τη συνολική αξία και των εξαγωγών, παρά τις αντοχές που επέδειξαν αρκετοί κλάδοι της ελληνικής οικονομίας. Όπως επισημαίνει η μελέτη, η επανεμφάνιση των αρνητικών προσήμων στο εξωτερικό εμπόριο ενισχύει την ένταση των υφεσιακών ρυθμών στην οικονομία, παρά το γεγονός ότι συνεχίζεται η βελτίωση των όρων τόσο του εμπορικού ισοζυγίου, όσο κυρίως του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία, την περίοδο Ιανουαρίου-Σεπτεμβρίου 2015, προκύπτει μείωση της συνολικής αξίας των εξαγωγών κατά 4,6% (στα 19 δισ. ευρώ, από 19,92 δισ. του 9μηνου του 2014), ενώ στο 6μηνο του έτους η υποχώρηση υπολογίζονταν στα επίπεδα του 2,2%. Ωστόσο, εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών, την ίδια περίοδο προκύπτει αύξηση της τάξης του 10,6%, ήτοι αύξηση κατά 1,27 δισ. ευρώ (έναντι αύξησης 13,4% στο 6μηνο του έτους). Η ενίσχυση των πτωτικών ρυθμών στη

Αν εξαιρεθούν τα πετρελαιοειδή, οι χωρεσ τησ ε.ε. διατηρουν μεριδιο μεγαλυτερο των 3/4 του συνολου των εξαγωγων

➔

συνολική αξία, αλλά και ο περιορισμός της αύξησης στους υπόλοιπους κλάδους πλην πετρελαιοειδών, αποδίδεται στις χειρότερες επιδόσεις του τρίτου τριμήνου του τρέχοντος έτους, κατά το οποίο επεβλήθησαν κεφαλαιακοί έλεγχοι και περιορισμοί στα εμβάσματα προς το εξωτερικό. Ειδικότερα, στο εν λόγω τρίμηνο η συνολική αξία των εξαγωγών μειώθηκε κατά 8,55% (στα 6,21 δισ. ευρώ έναντι 6,79 δισ. ευρώ του τρίτου τριμήνου του 2014). Αντίστοιχα, η αύξηση των υπόλοιπων κλάδων (εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών) περιορίστηκε στο +6,20% (ή 4,28 δις ευρώ έναντι 4,03 δισ. πέρυσι). Σε όρους εσόδων από εξαγωγές, σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, οι πληρωμές από το εξωτερικό για ελληνικά προϊόντα στο 9μηνο του έτους μειώθηκαν κατά 6,9% (στα 18,55 δισ. ευρώ από 19,91 δισ. του 9μηνου του 2014). Εξαιρουμένων των πετρελαιοειδών προκύπτει αύξηση της τάξης του 4,07% (στα 13,54 δισ. ευρώ έναντι 13,01 δισ. την αντίστοιχη περυσινή περίοδο). Από τη σύγκριση των στοιχείων της ΕΛ-ΣΤΑΤ και της ΤτΕ, προκύπτει βαθμός κάλυψης των εσόδων από εξαγωγές προς τη συνολική αξία εξαγόμενων εμπορευμάτων στα επίπεδα του 97,63% (έναντι ποσοστού 99,95% πέρυσι), ήτοι καταγράφονται νέες καθυστερήσεις στις εξοφλήσεις των Ελλήνων Εξαγωγέων. Να σημειωθεί πάντως ότι από την πλευρά της, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις χειμερινές προβλέψεις για την Ελλάδα, που στηρίζονται στα στοιχεία της Τραπέζης της Ελλάδος, αναθεώρησε ανοδικά τις εκτιμήσεις για την πορεία εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, αναπροσαρμόζοντας τους ρυθμούς αύξησης ξανά στο 5,6%, έναντι πρόβλεψης για αύξηση κατά 4,1% στην εαρινή της έκθεση, όπου γινοτάν λόγος για διατήρηση των θετικών προσδοκιών σε επίπεδο τουρισμού και ναυτιλίας, καθώς και ευνοϊκής συγκυρίας από την υποχώρηση του ευρώ. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 59

Ο χάρτης των εξαγωγών

ΟΙ 20 ΚΥΡΙΟΤΕΡΕΣ ΑΓΟΡΕΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - 9ΜΗΝΟ 2015 ΣΕΙΡΑ ΚΑΤΑΤΑΞΗΣ 9ΜΗΝΟΥ 2015

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

ΣΕΙΡΑ ΚΑΤΑΤΑΞΗΣ 9ΜΗΝΟΥ 2014

2 3 1 5 4 10 7 8 17 12 15 13 14 11 19 9 23 24 18 28

ΧΩΡΑ

ΙΤΑΛΙΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΤΟΥΡΚΙΑ ΚΥΠΡΟΣ ΒΟΥΛΓΑΡΙΑ Η.Π.Α. ΗΝ. ΒΑΣΙΛΕΙΟ ΑΙΓΥΠΤΟΣ ΛΙΒΑΝΟΣ ΣΑΟΥΔΙΚΗ ΑΡΑΒΙΑ ΡΟΥΜΑΝΙΑ ΙΣΠΑΝΙΑ ΓΑΛΛΙΑ Π.Γ.Δ.Μ. ΟΛΛΑΝΔΙΑ ΓΙΒΡΑΛΤΑΡ ΒΕΛΓΙΟ ΠΟΛΩΝΙΑ ΑΛΒΑΝΙΑ Ν.ΚΟΡΕΑ

ΑΞΙΑ

2.245,4 1.430,0 1.282,4 1.127,8 987,8 906,2 816,6 715,6 564,4 545,3 537,2 525,6 513,7 441,7 377,9 313,9 273,5 262,5 259,3 246,3

Σε ότι αφορά τους προορισμούς των ελληνικών εξαγωγών, σε επίπεδο συνολικής αξίας για το 9μηνο του 2015, προκύπτει αύξηση κατά 14,1% προς τις χώρες της Ε.Ε. και μείωση -20% προς τις Τρίτες Χώρες. Ως αποτέλεσμα αυτών των μεταβολών, το μερίδιο στη συνολική αξία εξαγωγών για τις χώρες της ΕΕ διαμορφώνεται 54%, έναντι ποσοστού 46% για τις Τρίτες Χώρες, συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών, από αντίστοιχα μερίδια την προηγούμενη χρονιά 45,2% προς την Ε.Ε. και 54,8% για τις Τρίτες Χώρες. Αν εξαιρεθούν τα πετρελαιοειδή, οι χώρες της Ε.Ε. διατηρούν μερίδιο μεγαλύτερο των 3/4 του συνόλου των εξαγωγών. Αξιοσημείωτες είναι οι μεταβολές ως προς τους κύριους προορισμούς των ελληνικών εξαγωγών, εξαιτίας κυρίως της σημαντικής μείωσης της αξίας των πετρελαιοειδών. Έτσι, η Τουρκία υποχωρεί σημαντικά και από την πρώτη θέση σε ότι αφορά τους προορισμούς των ελ-

Οι ισχυρές πιέσεις στις εισαγωγές, είχαν ως αποτέλεσμα να μειωθεί το 9μηνο του έτους το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου κατά -20,1%, στα 12.154 δισ. €

ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ

ληνικών εξαγώγιμων προϊόντων, το 9-μηνο του 2015 εμφανίζεται πλέον στην 3η θέση. Στην 1η θέση περνάει η Ιταλία ύστερα η Γερμανία και ακολουθούν κατά σειρά η Κύπρος, η Βουλγαρία ενώ στην 6η θέση (από τη 10η) ανήλθαν οι ΗΠΑ. Στην 7η θέση βρίσκεται το Ηνωμένο Βασίλειο, στην ίδια με την αντίστοιχη περσινή, ομοίως και η Αίγυπτος στην 8η θέση. Την πρώτη δεκάδα συμπληρώνουν, ο Λίβανος, ο οποίος καταγράφει μεγάλη αύξηση εξαγωγών και από την 17η θέση ανεβαίνει στην 9η και η Σαουδική Αραβία από 12η. Αναλυτικότερα, οι εξαγωγές της Ελλάδας προς την Ε.Ε. (28) εμφανίζουν σημαντική αύξηση (14,1%) και συμπεριλαμβανομένων των πετρελαιοειδών καταλαμβάνουν το 54% των συνολικών εξαγωγών. Ακόμα μεγαλύτερο (17,4%) είναι το ποσοστό αύξησης των εξαγωγών προς τις χώρες της Ευρωζώνης. Μεγάλη αύξηση καταγράφεται για τις εξαγωγές προς τη Β. Αμερική κατά 55,1%, τις Λοιπές Χώρες της Αμερικής κατά 145,4% και τις χώρες της Αφρικής κατά 21,7%. Μικρότερες ποσοστιαίες αυξήσεις παρατηρούνται στις εξαγωγές προς τις Λοιπές Χώρες Ε.Ε. (εκτός ευρώ) κατά 6,9% και προς την Ωκεανία (8,8%). Αντίθετα, μεγάλη μείωση καταγράφεται στις εξαγωγές που αφορούν εφοδιασμούς πλοίων είτε από την Ε.Ε. είτε από Τρίτες Χώρες (-89,3% και -85,2%) αντίστοιχα, αλλά και προς τις χώρες της Ευρώπης (εκτός Ε.Ε.) κατά -35,5%, ενώ πτωτική είναι η τάση στις εξαγωγές(-8,8%) προς τις χώρες της Ασίας (πλην Μ. Ανατολής). Τέλος, ουσιαστικά στάσιμες εμφανίζονται οι εξαγωγές προς τις Χώρες της Μ. Ανατολής & Β. Αφρικής (-0,6%) . Ως προς τους προορισμούς των ελληνικών εξαγωγών ανά οικονομική ένωση, πέραν της ήδη αναφερθείσας σημαντικής αύξησης προς την Ε.Ε. και προς τις 18 χώ-

ρες της Ευρωζώνης, οι εξαγωγές προς τις χώρες του G7 αυξήθηκαν κατά 21%. Στην αντίθετη κατεύθυνση, σημαντικές μειώσεις των εξαγωγών παρατηρούνται προς τις BRICS (-24,4%), προς τις χώρες του OPEC (-13%), προς τις χώρες της Οικονομικής Συνεργασίας Μαύρης Θάλασσας(ΟΣΕΠ) (-28,5%) και προς τις χώρες της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης (-39%). Σε ότι αφορά τις νέες εισόδους στην κατάταξη των 100 κορυφαίων αγορών για τα ελληνικά προϊόντα ξεχωρίζουν οι: Λιβερία (52η θέση), Μπαχάμες (67η), Κένυα (69η), Λουξεμβούργο (79η), Αντίγκουα (84η), Βερμούδες (87η θέση) και Ακτή Ελεφαντοστού (99η θέση),. Αντίθετα, μεγάλη είναι η υποχώρηση στην κατάταξη αγορών όπως: Γιβραλτάρ, Εφοδιασμοί Πλοίων (ειδική κατηγορία), Σιγκαπούρη, Λιβύη, Μαυροβούνιο, Ινδονησία, Νιγηρία, Ιορδανία, Κατάρ.

➔

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ Εξαγωγεσ ΣΤΟ 3Ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2014/2015 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

9ΜΗΝΟ 2014

9ΜΗΝΟ 2105

ΜΕΤΑΒΟΛΗ

ΤΡΟΦΙΜΑ & ΖΩΝΤΑ ΖΩΑ ΠΟΤΑ & ΚΑΠΝΟΣ ΠΡΩΤΕΣ ΥΛΕΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΗ - ΚΑΥΣΙΜΑ ΛΑΔΙΑ ΧΗΜΙΚΑ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΜΗΧΑΝΗΜΑΤΑ ΔΙΑΦ. ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΑ ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΣΥΝΟΛΟ ΕΞΑΙΡΟΥΜΕΝΩΝ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΕΙΔΩΝ

934,2 156,3 185,2

1.005,6 163,6 185,4

7,6% 4,7% 0,1%

2.755,9 52,9 662,6 909,6 558,6 452,6

1.924,5 146,9 667,5 972,8 569,1 453,4

-30,2% 177,7% 0,7% 6,9% 1,9% 0,2%

127,2 6.795,1

125,5 6.214,3

-1,3% -8,55%

4.039,2

4.289,8

6,20%

εκατ. €

Πηγή: ΠΣΑ-ΚΕΕΜ *Ανάλυση επί των μηνών της ΕΛΣΤΑΤ

Τα κορυφαία εξαγόμενα προϊόντα Ως προς τη σύνθεση των εξαγωγών κατά μεγάλες κατηγορίες προϊόντων, η συνολική μείωση, οφείλεται στην σημαντική πτώση των εξαγωγών καυσίμων (κατά -27,6%). Αντίθετα, οι εξαγωγές αγροτικών προϊόντων εμφανίζονται πολύ αυξημένες κατά 16,5%, οι εξαγωγές βιομηχανικών προϊόντων κινούνται επίσης ανοδικά κατά 8,8% και μικρότερες αυξήσεις παρατηρούνται στις εξαγωγές πρώτων υλών (4%) και στις χαμηλές σε αξία εξαγωγές της κατηγορίας Είδη & συναλλαγές μη ταξινομημένα (κατά 6,6%). Σε ότι αφορά επιμέρους κατηγορίες προϊόντων, ασφαλώς ξεχωρίζει η άνοδος του παρθένου ελαιολάδου στην 4η θέση, η εμφάνιση των μηχανών επεξεργασίας πληροφοριών (lap top, smartphones, tablets, gps κτλ) στην 9η θέση, η καταγραφή σωλήνων για αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου (18ηθέση) και ασφάλτου από πετρέλαιο, για πρώτη φορά στο ΤΟΡ 20 των προϊόντων (20η θέση).

ΟΙ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΣΤΟ 3Ο ΤΡΙΜΗΝΟ 2014/2015 ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

3Ο 3ΜΗΝΟ 2014

3Ο 3ΜΗΝΟ 2015

ΑΞΙΑ ΠΕΡΥΣΙ ΑΞΙΑ ΦΕΤΟΣ εκατ. € εκατ. €

ΜΕΤΑΒΟΛΗ %

1.315,50 129,60 274,30

1.202,90 124,80 232,50

-8,6% -3,7% -15,2%

4.407,30 79,70 1.591,00 1.220,50 1.720,10 1.205,90

2.853,30 68,30 1.503,90 989,50 1.535,90 1.059,50

-35,3% -14,3% -5,5% -18,9% -10,7% -12,1%

4,30 11.948,20

25,10 9.595,70

483,7% -19,7%

7.540.90

6.742,40

-10,59%

Πηγή: ΠΣΑ-ΚΕΕΜ *Ανάλυση επί των μηνών της ΕΛ-ΣΤΑΤ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 61

ΔΙΕΘΝΕΣ ΕΜΠΟΡΙΟ

Reporter.gr

ΤΑ 20 ΚΥΡΙΟΤΕΡΑ ΕΞΑΓΩΜΕΝΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ - 9ΜΗΝΟ 2015 ΣΕΙΡΑ ΚΑΤΑΤΑΞΗΣ 9ΜΗΝΟΥ 2015

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20

ΣΕΙΡΑ ΚΑΤΑΤΑΞΗΣ 9ΜΗΝΟΥ 2014

1 2 3 16 4 5 6 7 9 8 14 11 12 10 17 19 15 58 13 22

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ

ΑΞΙΑ εκατ. €

ΠΟΣΟΤΗΤΑ τόνοι

ΟΡΥΚΤΕΛΑΙΑ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ

5.463,5 521,5 445,1 422,8 385,0 333,1 292,1 290,4 274,3 271,4 200,8 187,4 181,7 181,0 173,6 139,6 128,9 124,4 121,7 117,3

12.236,105,0 14.538,1 149.188,6 114.724,7 107.596,2 61.548,2 125.796,8 49.993,1 2.676,3 46.663,7 19.589,9 91.243,1 55.107,1 192.914,2 59.577,2 103.910,4 185.069,9 134.749,5 105.552,9 517.403,5

ΦΑΡΜΑΚΑ ΓΙΑ ΤΗ ΛΙΑΝΙΚΗ ΠΩΛΗΣΗ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ ΠΛΑΚΕΣ, ΤΑΙΝΙΕΣ & ΦΥΛΛΑ >0,2mm ΠΑΡΘΕΝΟ ΛΑΔΙ ΕΜΠΙΣΤΕΥΤΙΚΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ ΨΑΡΙΑ ΕΛΙΕΣ & ΛΑΧΑΝΟΔΙΑΤΗΡΗΜΕΝΑ ΤΥΡΙΑ ΜΗΧΑΝΕΣ ΑΥΤΟΜΑΤΕΣ ΕΠΕΞ. ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ ΣΩΛΗΝΕΣ ΚΑΘΕ ΕΙΔΟΥΣ ΤΣΙΓΑΡΑ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ ΣΕ ΚΡΑΜΑΤΑ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ ΣΕ ΦΥΛΛΑ <0,2mm ΡΟΔΑΚΙΝΑ, ΒΕΡΙΚΟΚΑ, ΚΕΡΑΣΙΑ ΑΛΟΥΜΙΝΙΟ ΣΕ ΡΑΒΔΟΥΣ ΒΑΜΒΑΚΙ ΦΡΟΥΤΑ ΜΕ ΚΟΥΚΟΥΤΣΙΑ, μ.α.κ. ΝΩΠΑ ΣΩΛΗΝΕΣ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ Η ΑΕΡΙΟΥ ΠΟΛΥΠΡΟΠΥΛΕΝΙΟ ΑΣΦΑΛΤΟΣ ΑΠΟ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟ

Οι εισαγωγές Σε ότι αφορά τις εισαγωγές, στο 9μηνο του 2015, καταγράφεται ένταση της πτωτικής πορείας (-11,4%), που ξεκίνησε από τις αρχές του έτους, μετά τη μικρή άνοδο με την οποία έκλεισε το 2014. Η αξία τους διαμορφώθηκε σε 31.157 δισ. ευρώ έναντι 35.183 δισ. ευρώ στο αντίστοιχο 9μηνο του 2014. Η αντίστοιχη μεταβολή, χωρίς τα πετρελαιοειδή δείχνει μικρή μείωση -3,1%, ή κατά 723,7 εκατ. ευρώ. Και στην περίπτωση των εισαγωγών, η ένταση των μεταβολών ενισχύθηκε ιδιαίτερα στο 3ο τρίμηνο του έτους, εξαιτίας της επιβολής κεφαλαιακών ελέγχων, που κατέστησαν δυσχερή την καταβολή εμβασμάτων προς το εξωτερικό, όπως φαίνεται από την καθολική υποχώρηση όλων των κλάδων, με εξαίρεση τα εμπιστευτικά προϊόντα (+483,7%). Οι ισχυρές πιέσεις στις εισαγωγές, είχαν ως αποτέλεσμα να μειωθεί για το 9μηνο του έτους το έλλειμμα του εμπορικού ισοζυγίου κατά -20,1%, στα -12.154 δισ. ευρώ (από -15.25 δισ. ευρώ στο 9μηνο του 2014).

Αλλάξτε τώρα τη λογική των capital controls κακός σχεδιασμός της εφαρμογής των Capital controls, δημιούργησε περισσότερα προβλήματα από όσα έλυσε. Η γενική απαγόρευση όλων των εξαγωγών κεφαλαίων, προκάλεσε στις αρχές του δευτέρου εξαμήνου του 2015 σημαντικές δυσκολίες στις επιχειρήσεις και βάθυνε την ύφεση. Παρόλο που δεν μπορούμε ακόμη να τα εγκαταλείψουμε αφού δεν έχει αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία, πρέπει άμεσα να αλλάξουμε τη λογική τους. Στόχος είναι να αποκατασταθεί το διεθνές εμπόριο ώστε να διευκολυνθούν και οι εξαγωγές μας και η παραγωγή μας η οποία χρειάζεται εισαγόμενες πρώτες ύλες χωρίς να κινδυνεύσει το τραπεζικό σύστημα από ένα νέο κύμα φυγής κεφαλαίων. Για να πετύχουμε αυτό το στόχο πρέπει να επιτραπούν όλες οι εξαγωγές κεφαλαίων για πληρωμή εμπορικών συναλλαγών και να διατηρηθούν (αφού δυστυχώς δεν μπορούν τώρα να αρθούν) οι απαγορεύσεις εξαγωγών κεφαλαίων για επενδύσεις. Η ελληνική βιομηχανία εξαιτίας των capital controls αποκλείστηκε ουσιαστικά από τις διεθνείς συναλλαγές και αυτό απεικονίζεται και στη μείωση του διεθνούς εμπορίου, δηλαδή των εξαγωγών και των εισαγωγών, αλλά και στην παραγωγή η οποία δεν μπορεί να εισάγει πρώτες ύλες. Βεβαίως η «αγορά» βρήκε τρόπους να αποκαταστήσει μέρος της ζημιάς, αλλά οι τρόποι αυτοί είναι είτε παράνομοι (λαθρεμπόριο) είτε παράτυποι. Η Τράπεζα της Ελλάδος οφείλει να αλλάξει τις διατυπώσεις των σχετικών απαγορεύσεων για να διευκολύνει την παραγωγή και τις εξαγωγές αλλά και για να περιορίσει την ύφεση. Διότι η μείωση του διεθνούς εμπορίου της χώρας συμβάλει αποφασιστικά και στην ύφεση της οικονομίας.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 63

64 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

w w w.r ep or ter.g r

| ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ |

Ανεργία: Το σκληρό εννεάμηνο του 2015, η «ελπίδα» του Οκτωβρίου & οι αισιόδοξες προβλέψεις για το 2016 Η εμφανής αποτυχία όλων των κυβερνήσεων από το 2010, που η χώρα μπήκε στα μνημόνια, να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της ανεργίας επιβεβαιώνει την επείγουσα ανάγκη ενός εθνικού σχεδίου που θα δώσει ανάσα στην οικονομία και θα δημιουργήσει θέσεις απασχόλησης.

TOY ΛάμπροY ΚατσαρόY

w w w.r ep or ter.g r

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014 2015| |R R EP EO PO RR TE TR E R6 56 5

«Στο κόκκινο» η ανεργία μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2015 - 10.100 νέες θέσεις εργασίας τον Οκτώβριο

εκτίναξη της ανεργίας τοποθέτησε τη χώρα στην κορυφή των ευρωπαίων εταίρων της. Παράλληλα η επιβολή των μέτρων λιτότητας από το Μάιο του 2010 έχει υπονομεύσει την ανάπτυξη της οικονομίας με κόστος σε θέσεις εργασίας.

Η Ελλάδα εξακολουθεί να διατηρεί την Ευρωπαϊκή αρνητική πρωτιά στην ανεργία, καθώς η πλήρης απορρύθμιση της αγοράς εργασίας έχει απομακρύνει την επενδυτική προοπτική από τη χώρα, καταργώντας παράλληλα χιλιάδες θέσεις εργασίας. Όπως αναφέρεται στην έκθεση της Eurostat για τον Αύγουστο, η ανεργία στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στο 24,6% σημειώνοντας οριακή πτώση 0,3 ποσοστιαίων μονάδων έναντι του Ιουλίου (24,9%). Πρόκειται για το υψηλότερο επίπεδο μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. και της Ευρωζώνης, καθώς σύμφωνα με την Eurostat, η ανεργία στην Ισπανία (που καταγράφει τη δεύτερη χειρότερη επίδοση μετά την Ελλάδα) ανήλθε στο 21,6% , στην Κροατία στο 15,8% και στην Κύπρο στο 15,1%. Η ανεργία των νέων, που αποτελεί και τον μεγαλύτερο βραχνά της ελληνικής οικονομίας, εκτινάσσεται στο 47,9% καταγράφοντας επίσης το υψηλότερο επίπεδο μεταξύ των χωρών της Ευρωζώνης και της Ευρωπαϊκής Έ νωσης.

66 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του Πληροφοριακού Συστήματος «ΕΡΓΑΝΗ», το πρώτο εννεάμηνο του 2015 σημειώθηκαν 1.341.392 προσλήψεις και 1.168.371 αποχωρήσεις. Από αυτές οι 635.694 ήταν καταγγελίες συμβάσεων αορίστου χρόνου και λήξεις συμβάσεων ορισμένου χρόνου, ενώ οι 532.677 ήταν οικειοθελείς αποχωρήσεις. Το θετικό ισοζύγιο προσλήψεων - αποχωρήσεων κυμάνθηκε στο 173.021. Το πρώτο εννεάμηνο του 2014 καταγράφηκαν 1.186.928 προσλήψεις και 1.000.005 αποχωρήσεις. Από αυτές οι 560.562 ήταν καταγγελίες συμβάσεων αορίστου χρόνου και λήξεις συμβάσεων ορισμένου χρόνου, ενώ οι 439.443 οικειοθελείς αποχωρήσεις. Το θετικό ισοζύγιο προσλήψεων-αποχωρήσεων του έτους 2014 κυμάνθηκε στο 186.923. Όπως προκύπτει από τα αποτελέσματα του Πληροφοριακού Συστήματος για το 2015, κατά το Σεπτέμβριο καταγράφηκε μείωση της μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα, καθώς προκύπτει αρνητικό ισοζύγιο προσλήψεων – αποχωρήσεων κατά 13.003 θέσεις εργασίας. πινακασ 1 ΣΕ ΘΕΣΕΙΣ ΕΡΓΑΣΙΑΣ

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2015 (1)

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014 (2)

ΑΝΑΦΟΡΑ

Α' 9ΜΗΝΟ 2014 (4)

ΑΝΑΦΟΡΑ

( 1 -2 )

Α' 9ΜΗΝΟ 2015 (3)

Ι. ΠΡΟΣΛΗΨΕΙΣ ΙΙ. ΑΠΟΧΩΡΗΣΕΙΣ Α. Καταγγελίες συμβάσεων αορίστου χρόνου & λήξεις συμβάσεων ορισμένου χρόνου Β. Οικειοθελείς αποχωρήσεις ΙΙΙ. Ισοζύγιο (Ι-ΙΙ)

175.954

166.041

9.913

1.341.392

1.186.928

154.464

188.957 99.901

170.001

18.956

1.168.371

1.000.005

168.366

91.531

8.370

635.694

560.592

75.132

89.056

78.470

10.586

532.677

439.443

93.234

-13.003

-3.960

-9.043

173.021

186.923

-13.902

Σύμφωνα με τα στοιχεία των ροών μισθωτής απασχόλησης Σεπτεμβρίου 2015, οι αναγγελίες πρόσληψης ανήλθαν σε 175.954, ενώ οι αποχωρήσεις σε 188.957. Από τις 188.957 συνολικά, οι 89.056 προήλθαν από οικειοθελείς αποχωρήσεις και οι 99.901 από καταγγελίες συμβάσεων αορίστου χρόνου ή λήξεις συμβάσεων ορισμένου χρόνου. Επιδείνωση εμφάνισε η εικόνα του ισοζυγίου προσλήψεων – αποχωρήσεων τον Σεπτέμβριο του 2015 σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Tο Σεπτέμβριο του

( 3-4 )

2015 το αρνητικό ισοζύγιο διαμορφώθηκε στις 13.003 θέσεις εργασίας, έναντι αρνητικού ισοζυγίου 3.960 τον αντίστοιχο μήνα του 2014. Tο ισοζύγιο ροών μισθωτής απασχόλησης τον Σεπτέμβριο του 2010, οπότε η χώρα τέθηκε υπό καθεστώς επιτήρησης, είναι το υψηλότερο αρνητικό από το 2001 και μετά καθώς διαμορφώθηκε στις -15.797. Αντιθέτως το ισοζύγιο του Σεπτεμβρίου του 2013 είναι το υψηλότερο θετικό και διαμορφώνεται στις 63.122. w w w.r ep or ter.g r

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

Οι παραδοσιακές μορφές απασχόλησης είναι παρελθόν –> Συνολικά

3.915

συμβάσεις εργασίας κατά τη διάρκεια του Σεπτεμβρίου μετατράπηκαν από πλήρους απασχόλησης σε μερικής.

Ο «καλός» Οκτώβριος Θετικό ωστόσο, ήταν το ισοζύγιο των ροών μισθωτής απασχόλησης του πρώτου δεκάμηνου του 2015 καθώς διαμορφώθηκε στις 116.548 νέες θέσεις εργασίας, σύμφωνα με το Πληροφοριακό Σύστημα «ΕΡΓΑΝΗ», που καταγράφει με ηλεκτρονικό τρόπο τις ροές μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα. Την περίοδο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2015, οι αναγγελίες προσλήψεων ανήλθαν στις 1.525.315 θέσεις εργασίας και οι αποχωρήσεις έφτασαν τις 1.408.767, εκ των οποίων οι 810.255 ήταν αποτέλεσμα καταγγελιών συμβάσεων αορίστου χρόνου ή λήξεων συμβάσεων ορισμένου χρόνου και οι 598.512 οικειοθελείς αποχωρήσεις. Από τη σύγκριση των ισοζυγίων του Οκτωβρίου του 2015 και του 2014, προκύπτει θετική επίδοση κατά 10.163 θέσεις εργασίας για τον Οκτώβριο 2015 (αρνητικό ισοζύγιο 56.473 θέσεων εργασίας), έναντι αρνητικού ισοζυγίου 66.636 τον Οκτώβριο του 2014. w w w.r ep or ter.g r

–> 1.945 συμβάσεις εργασίας πλήρους απασχόλησης μετατράπηκαν σε εκ περιτροπή, κατόπιν συμφωνίας εργαζομένου και εργοδότη,

Μεταξύ άλλων η ΕΑΕΕ προτείνει τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου πλαισίου –> 1.126 Επαγγελματικών συμβάσεις εργασίας πλήρους Συντάξεων απασχόλησης στημετατράπηκαν χώρα μας σε συμβάσεις μεεκενεργό περιτροπής απασχόλησητων συμμετοχή με μονομερή ασφαλιστικών απόφαση του εργοδότη. εταιριών

➔

Προσλήψεις μερικής και πλήρους απασχόλησης Στο διάστημα από 1/1/2015 έως 30/9/2015 το 36,39% των νέων προσλήψεων ήταν μερικής απασχόλησης, το 45.17% πλήρους, ενώ το υπόλοιπο 18,44% εκ περιτροπής. Όπως μαρτυρούν τα στοιχεία του πληροφοριακού συστήματος «ΕΡΓΑΝΗ», την 1/9/2015 παρατηρούμε ότι έγιναν 5.060 αναγγελίες προσλήψεων πλήρους απασχόλησης. Την ίδια ημέρα σημειώθηκε και το μεγαλύτερο ποσοστό αναγγελιών προσλήψεων μερικής απασχόλησης (4.894). Λίγες ημέρες αργότερα και συγκεκριμένα στις 25/9/2015 έγιναν 2.070 αναγγελίες προσλήψεων εκ περιτροπής.

Η ανθρωπογεωγραφία του Σεπτεμβρίου

Το Σεπτέμβριο προσλήφθηκαν 90.025 άνδρες, ενώ αποχώρησαν άλλοι 49.925.

Οι προσλήψεις μεταξύ του γυναικείου πληθυσμού, που πλήττεται βαριά από την κρίση, ήταν λιγότερες καθώς κυμάνθηκαν στις 85.929, ενώ οι αποχωρήσεις στις

39.131.

• Η ηλικιακή ομάδα που δέχτηκε τις περισσότερες προσλήψεις τον Σεπτέμβριο του 2015 ήταν τα άτομα μεταξύ 30 και 44 ετών με 74.600 προσλήψεις. Ακολουθούν άτομα μεταξύ 45 και 64 ετών, με 36.308, οι 15 έως 24 ετών με 32.687, οι 25 έως 29 ετών με 31.742 και οι άνω των 64, με 617 προσλήψεις. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 67

πινακασ 2

| ΙΣΟΖΥΓΙΟ ΠΡΟΣΛΗΨΕΩΝ - ΑΠΟΛΥΣΕΩΝ ΑΝΑ ΗΛΙΚΙΑΚΗ ΟΜΑΔΑ | ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2015

10.000

4.301

5.000

15-24

25-29 -543

30-44

40-64

64+

-782

-167

-5.000 -10.000 -15.000

-15.902 -20.000

τον πίνακα των ομάδων αποχώρησης, την πρωτιά για το Σεπτέμβριο κατείχαν οι άκρως παραγωγικές ηλικίες από 30 έως 44 με 30.568 αποχωρήσεις. Ακολουθούν οι 15-24 ετών με 28.075 αποχωρήσεις. Στην τρίτη θέση βρίσκονται οι 25-29 ετών με 16.493 αποχωρήσεις, ενώ στην τέταρτη οι 45-64 ετών με 13.620 αποχωρήσεις. Τέλος τον πίνακα ολοκληρώνει η ομάδα των άνω των 64 ετών με 300 αποχωρήσεις. Συνολικά τον μήνα Σεπτέμβριο, οι αναγγελίες προσλήψεων έφτασαν τις 175.954, ενώ οι αναγγελίες αποχωρήσεων τις 89.056.

Ποια επαγγέλματα είχαν μεγαλύτερη ζήτηση και προσφορά το Σεπτέμβριο του 2015 • Στο χώρο της παιδείας σημειώθηκαν

35.868 προσλήψεις, ενώ 1.014 αποχώρησαν οικειοθελώς και παρατηρήθηκαν 346 καταγγελίες συμβάσεων αορίστου χρόνου. • Στον τομέα των χερσαίων μεταφορών και των μεταφορών μέσω αγωγών οι προσλήψεις έφτασαν τις 3.595, οι οικειοθελείς αποχωρήσεις τις 1.418 ενώ οι καταγγέλθη-

68 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

καν 456 συμβάσεις αορίστου χρόνου. • Στο χώρο του αθλητισμού καθώς και της ψυχαγωγίας σημειώθηκαν 5.009 προσλήψεις, 2.384 οικειοθελείς αποχωρήσεις ενώ 344 καταγγελίες συμβάσεων εργασίας. • Στο χώρο της υγείας αναγγέλθηκαν 1.961 προσλήψεις, ενώ κατεγράφησαν 670 αποχωρήσεις και 440 καταγγελίες συμβάσεων. Και στις τέσσερις προαναφερόμενες κατηγορίες, οι οποίες σε συνθήκες καχεξίας δείχνουν κάποιον δυναμισμό, το ισοζύγιο προσλήψεων-αποχωρήσεων «έκλεισε» με θετικό πρόσημο. Αντιθέτως αρνητικό ισοζύγιο για τον μήνα Σεπτέμβριο εμφάνισαν οι παρακάτω κατηγορίες επαγγελμάτων, αποτυπώνοντας το κλίμα γενικότερης καθίζησης στην οικονομία. • Στο χώρο της δημόσιας υγείας και άμυνας αναγγέλθηκαν 1.022 προσλήψεις, ενώ αποχώρησαν οικειοθελώς 147 εργαζόμενοι και καταγγέλθηκαν 55 συμβάσεις. Επιπλέον έληξαν οι συμβάσεις 2.248 εργαζομένων. • Στο λιανικό εμπόριο υπήρξαν 9.911 αναγγελίες προσλήψεων, αποχώρησαν οικειοθελώς 6.277 και καταγγέλθηκαν οι συμβάσεις 3.571 εργαζομένων. • Στον τομέα της βιομηχανίας τροφίμων κατεγράφησαν 7.152 προσλήψεις, ενώ αποχώρησαν 4.382 εργαζόμενοι και

1.705 προχώρησαν σε καταγγελία της σύμβασης εργασίας. • Τέλος στις δραστηριότητες εστίασης υπήρξαν 44.212 αναγγελίες προσλήψεων ενώ 43.131 αποχώρησαν οικειοθελώς και καταγράφηκαν 9.771 καταγγελίες συμβάσεων εργασίας αορίστου χρόνου.

Τη μεγαλύτερη απορρόφηση εργαζομένων για το Σεπτέμβριο εμφάνισαν: • Εκπαιδευτικοί και δάσκαλοι φροντιστηρίων • Γραμματείς και υπάλληλοι γραφείου • Οδηγοί • Καθαριστές και καθαρίστριες γραφείων • Υπάλληλοι υπηρεσιών μεταφορών και διανομής ταχυδρομικών δεμάτων • Χορευτές, μουσικοί και τραγουδιστές • Γυμναστές και προπονητές • Ανειδίκευτοι εργάτες • Συνοδοί μαθητών • Χειριστές μηχανημάτων Αντιθέτως στη κορυφή όσων αποχώρησαν οικειοθελώς ή απολύθηκαν βρίσκονται οι γραμματείς και οι υπάλληλοι γραφείου, οι οδηγοί, ενώ ακολουθούν καθαριστές και καθαρίστριες γραφείων (η υψηλή θέση που κατέχει αυτή η κατηγορία στον κατάλογο της απορρόφησης υποδηλώνει αυξημένη ανακύκλωση εργαζομένων στον κλάδο και συνθήκες «ευέλικτης» εργασίας.

Σε ποιες περιοχές ενισχυθηκε η ανεργία και σε ποιες υπήρξε αυξημένη προσφορά εργασίας Η Αττική συγκέντρωσε το Σεπτέμβριο του 2015 το μεγαλύτερο αριθμό αναγγελιών προσλήψεων φτάνοντας τις 82.612. Ακολούθησαν η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με 26.871 καθώς και αυτή της Κρήτης με 11.671. Οι λιγότερες προσλήψεις παρατηρήθηκαν στην περιφέρεια Ιονίων Νήσων με 2.521. Στο μέτωπο των οικειοθελών αποχωρήσεων στην κορυφή της κατάταξης βρίσκεται w w w.r ep or ter.g r

ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ

και πάλι η περιφέρεια Αττικής με 28.425 εργαζομένους. Ακολουθεί η περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας με 15.164, ενώ την τρίτη θέση καταλαμβάνει η περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου. Τελευταία στην κατάταξη του πίνακα αποχωρήσεων βρίσκεται η περιφέρεια Δυτικής Μακεδονίας. Ίδια ακριβώς παραμένει και η σειρά στη λίστα με τις απολύσεις (καταγγελίες συμβάσεων αορίστου χρόνου). Στην κορυφή βρίσκεται η περιφέρεια Αττικής με 10.811 και ακολουθούν αυτές της Κεντρικής Μακεδονίας με 6.227 και του Νοτίου Αιγαίου με 3.691. Τελευταία στη κατάταξη βρίσκεται η περιφέρεια Βορείου Αιγαίου.

Έλενα Κατσίνα Group Business Leader, Premium HR Solutions, στην εταιρία «People for Business» Η Έ λενα Κατσίνα, Group Business Leader, Premium HR Solutions, στην εταιρία «People for Business» μίλησε στο Reporter για το πώς κινείται η αγορά εργασίας τη δεδομένη χρονική στιγμή αλλά και ποιες είναι οι προβλέψεις για τη νέα χρονιά. «Το μοντέλο της εργασίας στην εποχή μας έχει αλλάξει ριζικά, έχει γίνει πολύ πιο ευέλικτο και μαζί με αυτό έχουν αλλάξει και οι όροι του παρελθόντος. Σημαντικό επακόλουθο είναι η εξωστρέφεια και οι συνέργειες, που πλέον είναι απαραίτητες για τις επιχειρήσεις, όπως και η κινητικότητα για τους εργαζομένους. Αυτό σημαίνει ότι οι ανάγκες των εταιρειών και των υποψηφίων δεν περιορίζονται σε μια αγορά, αλλά σε περισσότερες. Πλέον ένας εργαζόμενος μπορεί να απασχολείw w w.r ep or ter.g r

ται με βάση ένα έργο, ανεξάρτητα από τη γεωγραφική θέση στην οποία βρίσκεται. Ή μπορεί να απασχολείται για ορισμένο χρονικό διάστημα σε μια εταιρεία, με βάση συγκεκριμένες ανάγκες, στην υλοποίηση των οποίων μπορεί να προσδώσει αξία κι εμπειρία. Μάλιστα, με αυτόν τον τρόπο αντιμετωπίζεται σε σημαντικό βαθμό και το θέμα της απασχόλησης για την γενιά των 45+ αλλά και οι νεώτεροι έχουν την ευκαιρία να αποκτήσουν πολυδιάστατη εμπειρία και να χτίσουν ένα ανταγωνιστικό βιογραφικό. Το μοντέλο του «ξεκινάω σε μια εταιρεία και από αυτήν παίρνω σύνταξη» δεν υφίσταται πια και δυστυχώς όποιος δεν το έχει αντιληφθεί έγκαιρα, μένει εκτός αγοράς εργασίας. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει όμως ότι, ένας εργαζόμενος που προσθέτει αξία σε μία επιχείρηση και σκέφτεται με καινοτομία και ευελιξία - βασικές συμπεριφορές που έτσι κι αλλιώς αναζητά η σύγχρονη επιχείρηση- δεν έχει να φοβάται τίποτα, ούτε να αισθάνεται αβεβαιότητα για το μέλλον του» . Όσον αφορά το εσωτερικό εργασιακό μέτωπο η κ. Κατσίνα φάνηκε αισιόδοξη ιδιαιτέρως για το δεύτερο εξάμηνο του 2016. «Η Ελλάδα, αναμφίβολα, βγαίνει τραυματισμένη από την κρίση των τελευταίων ετών και με πολύ υψηλά ποσοστά ανεργίας. Σίγουρα και τη νέα χρονιά τα πράγματα στον τομέα αυτό δεν θα είναι ρόδινα. Όμως πιστεύουμε ότι από το δεύτερο εξάμηνο του 2016 και μετά θα παρουσιαστούν ευκαιρίες σε κλάδους, που σχετίζονται με την αξιοποίηση των φυσικών πόρων και έχουν να κάνουν είτε με την πρωτογενή παραγωγή ελληνικών προϊόντων και την προώθησή τους σε αγορές του εξωτερικού, είτε με τον τουρισμό και τις εναλλακτικές μορφές του, αξιοποιώντας το κλίμα και την πολυμορφία της ελληνικής φύσης και γεωγραφίας. Από την άλλη πλευρά, είναι σημαντικό να αναπτύξουμε επαγγελματικές υπηρεσίες και παροχές στον τουρισμό μας και να προσελκύσουμε τουρίστες όλο τον χρόνο είτε για διακοπές, είτε για χόμπι είτε για άλλους λόγους. Είναι μια εξαιρετική ευκαιρία μέσα στην οικονομική κρίση που διανύουμε, που αν την αξιοποιήσου-

➔

με σωστά, θα δημιουργηθούν ουσιαστικές θέσεις εργασίας. Όμως και ο τομέας της ενέργειας και της διαχείρισής της, σε μια χώρα που έχει πραγματικά πολλές και διαφορετικές πηγές ενέργειες, φαίνεται ότι είναι ένας αναπτυσσόμενος κλάδος, που σε συνεργασία με την τεχνολογία, μπορεί να παρουσιάσει σημαντικές δυνατότητες.» Αρκετές και σημαντικές είναι οι ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν στο εξωτερικό, όπως τόνισε η ίδια «όσον αφορά τώρα στο εξωτερικό, αναμφίβολα, οι αγορές των χωρών της Νοτιοανατολικής Μεσογείου προσφέρουν σημαντικές ευκαιρίες ανάπτυξης στους τομείς των υπηρεσιών, της ναυτιλίας, του τουρισμού, της τεχνολογίας και της ενέργειας. Στο πλαίσιο αυτό, η PfB επεκτάθηκε τον Οκτώβριο του 2015 στη συγκεκριμένη περιοχή, αναπτύσσοντας τις δραστηριότητες της, μετά την Ελλάδα και στην Κύπρο – και σύντομα και στις αγορές της Μάλτας και του Ντουμπάι. Αυτή την περίοδο επαγγελματικές ευκαιρίες κυρίως στον κατασκευαστικό κλάδο – αν και όχι μόνο - συναντά κανείς στις χώρες της Αραβικής Χερσονήσου, αλλά και σε άλλες αναδυόμενες αγορές όπως η Αφρική, αλλά και στην Σιγκαπούρη και το Χονγκ Κονγκ. Όσο για την Ευρώπη, μάλλον έχει κορεστεί και οι ανάγκες είναι πλέον πιο μεμονωμένες, όμως υπάρχει πάντα σημαντική ζήτηση για επαγγέλματα τεχνολογίας ειδικά στις Κάτω Χώρες.» Μένει να διαπιστωθεί αν οι προβλέψεις για μία πιο αισιόδοξη χρονιά θα πάρουν σάρκα και οστά.

Το μοντέλο της εργασίας στην εποχή μας έχει αλλάξει ριζικά, έχει γίνει πολύ πιο ευέλικτο και μαζί με αυτό έχουν αλλάξει και οι όροι του παρελθόντος

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 69

Κατέβασαν

ρολά

11.000 περίπτερα

Βαρύ πλήγμα υπέστησαν οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις την περίοδο της κρίσης, καθώς μέσα σε μια πενταετια ο αριθμός τους μειώθηκε κατά περίπου

25%

ΤΗΣ Κυριακήσ Αξιώτη

70 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

ην ίδια στιγμή τα περίπτερα στους δρόμους της χώρας υπολογίζονται στα 11.500 από 22.500, που λειτουργούσαν το 2009. Το 2008 οι Μικρομεσαίες Επιχειρήσεις (ΜμΕ) στην Ελλάδα ήταν 849.200 (820.000 πολύ μικρές, 25.700 μικρές και 3.500 μεσαίες), ενώ εξασφάλιζαν 2.310.000 θέσεις συνολικής απασχόλησης (αυτοαπασχολούμενοι – εργοδότες – μισθωτοί). Το 2014 ωστόσο κατέληξαν στις 644.000 (620.000 πολύ μικρές, 21.000 μικρές και 2.500 μεσαίες) προσφέροντας πλέον 1.600.000 θέσεις συνολικής απασχόλησης. Κατά το διάστημα 2009-2014 έβαλαν λουκέτο περίπου 205.000 ΜμΕ, ενώ χάθηκαν 710.000 θέσεις συνολικής απασχόλησης. Η αγορά των ΜμΕ περιελάμβανε το 2009 και τα καταστήματα μικρής λιανικής, που πουλούσαν τσιγάρα (περίπτερα- ψιλικά –mini market – εποχιακά – βενζινάδικα ), τα οποία ήταν 40.000 περίπου σε όλη την Ελλάδα.

Λουκέτο στα μισά περίπτερα της χώρας Ο κλάδος των περιπτερούχων - που απασχολεί άμεσα και έμμεσα 100.000 εργαζομένους και επιβιώνει ως επί το πλείστον από την πώληση καπνικών – έχει πληγεί σημαντικά από την κρίση με τον αφανισμό του να είναι προ των πυλών, όπως εξηγούν οι εκπρόσωποί του. Οι καπνοβιομηχανίες στο άμεσο μέλλον θα έχουν τη δυνατότητα να ανοίγουν καταστήματα μικρής λιανικής, θέτοντας στο περιθώριο τους επαγγελματίες του χώρου, όπως καταγγέλλουν οι διάφοροι παράγοντες. Από το 2012 – οπότε και τα περίπτερα έπαψαν να αποτελούν ευεργετήματα για τους ανάπηρους και τα θύματα του πολέμου – όταν ένα από αυτά χηρεύει περνά στην κυριότητα των δήμων με τη δυνατότητα να μπορούν να το βγάλουν σε πλειστηριασμό. Oι περισ-

➔

σότεροι από αυτούς, παρ’ όλα αυτά ευνοούν μεγάλες αλυσίδες, που δημιουργούν καταστήματα εξυπηρετώντας κυρίως τα συμφέροντα συγκεκριμένων καπνοβιομηχανιών, όπως υποστηρίζουν οι εκπρόσωποι του κλάδου. Την ίδια στιγμή, οι φόροι αλλά και τα πρόστιμα, που καλούνται να πληρώσουν οι περιπτεράδες εάν αυθαιρετήσουν είναι τριπλάσια, επισημαίνουν, σε σχέση με άλλες επιχειρήσεις όπως για παράδειγμα οι καφετέριες. Ακόμη ένα μέτωπο που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι περιπτερούχοι είναι το λαθρεμπόριο καπνικών προϊόντων. Οι συνολικές απώλειες για το κράτος από το φαινόμενο αγγίζουν τα 2 δισ. ευρώ, τη στιγμή που η κυβέρνηση ψάχνει παντού να βρει ισοδύναμα. Το ποσοστό λαθρεμπορίου καπνικών προϊόντων στην Ελλάδα το 2015, σύμφωνα με όσα καταγράφονται από τις Αρχές, είναι 23%, ενώ τα πραγματικά στοιχεία αγγίζουν το 33%, σύμφωνα με τις καταγγελίες. Όπως επισημαίνει ο πρόεδρος του Συνδικάτου Επαγγελματιών Περιπτερούχων Αττικής, κ. Γιώργος Δούκας, εάν δεν υπάρξει πολιτική βούληση από τη συγκυβέρνηση για δημιουργία σχετικού νομοσχεδίου για την πάταξη της λαθρεμπορίας καπνικών, καθώς και για τη θωράκιση των λιανεμπόρων καπνικών, το μέλλον προβλέπεται δυσοίωνο, ενώ με λουκέτο κινδυνεύει το 50% των υπόλοιπων περιπτέρων της χώρας. Οι εμπλεκόμενοι σημειώνουν ότι έχουν διατυπώσει τις προτάσεις τους σε όλα τα συναρμόδια υπουργεία αλλά και σε όλα τα κοινοβουλευτικά κόμματα προκειμένου να δράσουν.

Δύο χρόνια άντεξε το ψιλικατζίδικο Για δύο χρόνια κατάφερε να κρατήσει το ψιλικατζίδικο της ανοιχτό η κ. Μαρία Βαγενά, όπως εξηγεί. Άνοιξε το κατάστημα τον Ιούνιο του 2008 έπειτα από επιδότηση, που έλαβε από τον ΟΑΕΔ, ωστόσο με το πέρασμα του χρόνου το μαγαζί άρχισε να «μπαίνει μέσα», ενώ μέρος ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 71

των υπόλοιπων εσόδων της οικογένειας προοριζόταν για να καλύψει τα έξοδα του μικρού καταστήματος στην περιοχή του Αιγάλεω. Πέρα από τα γραφειοκρατικά θέματα, που εμποδίζουν και καθυστερούν τις διαδικασίες για το άνοιγμα ενός ανάλογου μαγαζιού, σημαντική παράμετρος για την κρίση στα ψιλικατζίδικα και τις μικρές επιχειρήσεις αποτελεί ταυτόχρονα η μέχρι πρότινος λογική του κόσμου, όπως εξηγεί η κ. Βαγενά. «Οι καταναλωτές αγοράζουν μαζικά τα προϊόντα από τα σούπερ μάρκετ, ενώ επισκέπτονται το ψιλικατζίδικο και παίρνουν βερεσέ μόνο αν έχουν ξεχάσει κάτι», συμπληρώνει η ίδια. Τα περισσότερα χρήματα, που δίνει κάποιος μικροεπιχειρηματίας για το μαγαζί του είναι για τα τσιγάρα από τα οποία μάλιστα έχει σχεδόν μηδενικό κέρδος. Πολλοί θεωρούν πως τα καπνικά λειτουργούν ως κράχτης ωθώντας τον πελάτη να αγοράσει και κάτι άλλο, στην πραγματικότητα όμως τίποτα τέτοιο δεν ισχύει, καταλήγει η κ. Βαγενά.

απασχοληση στισ μικρομεσαιεσ επιχειρησεισ (ιαν. - ιουλ. 2015)

3,7%

Αυξήθηκε κατά 1 άτομο

0,5%

Αυξήθηκε κατά 2 άτομα

0,3%

Αυξήθηκε κατά 3 άτομα

0,3%

Αυξήθηκε με περισσότερα από 3 άτομα

4,5%

Μειώθηκε κατά 1 άτομο

Αλλάζει η σύνθεση της ελληνικής επιχειρηματικότητας

2,7%

Μειώθηκε κατά 2 άτομα

1,3%

Μειώθηκε κατά 3 άτομα

Για αλλαγή της δομής της ελληνικής επιχειρηματικότητας και των αθηναϊκών δρόμων κάνει από την άλλη λόγο ο πρόεδρος του Βιοτεχνικού Επιμελητήριου, κ. Παύλος Ραβάνης.

2,5%

Μειώθηκε με περισσότερα από 3 άτομα

Μόνο φέτος έκλεισαν 30.000-40.000 επιχειρήσεις, ενώ η πτώση του τζίρου τους επηρεάστηκε από τα capital controls, που επιβλήθηκαν το καλοκαίρι. Η βαριά φορολογία, οι υποχρεώσεις στους ασφαλιστικούς φορείς αλλά και η αδυναμία των τραπεζών να παρέχουν ρευστότητα «στεγνώνουν» την αγορά, δημιουργώντας ασφυκτικό περιβάλλον στις μικρές και πολύ μικρές επιχειρήσεις. Στο ίδιο πλαίσιο θα κινηθεί η επιχειρηματικότητα και το 2016 μετά τη λήξη των capital controls και την εξασφάλιση της ένεσης ρευστότητας των επιχειρήσεων από τις τράπεζες, αφού εξετάσουν τα τραπεζικά τους διαθέσιμα, καθώς ολοκληρώθηκε η διαδικασία ανακεφαλαιοποίησης, τονίζει ο κ. Ραβάνης. Ο μικρός επιχειρηματίας παλεύει για την εξωστρέφεια, ενώ έχει αναγκαστεί να απολύσει υπαλλήλους για να ανταπεξέλθει στις αυξημένες οικονομικές απαιτήσεις. Έ να ιδιαίτερα θετικό στοιχείο, που παρατηρείται το τελευταίο ωστόσο διάστημα είναι η στροφή των καταναλωτών στα ελληνικά προϊόντα, παρ’ όλο που αυτά συνήθως είναι ακριβότερα. Ο Έ λληνας καταναλωτής για την ακρίβεια έχει συνειδητοποιήσει

Παρέμεινε σταθερό

πως με το να αγοράσει ένα εισαγόμενο αλλά πιο φθηνό προϊόν θα κερδίσει μεν οικονομικά αλλά θα χάσει στην ποιότητα, υποστηρίζει ο κ. Ραβάνης.

Tο κυριότερο πρόβλημα των ΜμΕ εντοπίζεται στα μεγάλα αστικά κέντρα και λιγότερο στις επαρχίες

«Κάποτε διεκδικούσαμε από την πολιτεία, τώρα δεν μπορούμε να πράξουμε ούτε αυτό», συμπληρώνει ο ίδιος. Αίτημα του κλάδου είναι η πολιτική σταθερότητα, ως προαπαιτούμενο για την κίνηση στην αγορά αλλά και ένα φιλικό προς τους μικροεπιχειρηματίες φορολογικό καθεστώς, έτσι ώστε οι ίδιοι να μην αγωνιούν για τη βιωσιμότητά των επιχειρήσεων τους. Tο κυριότερο πρόβλημα των ΜμΕ εντοπίζεται στα μεγάλα αστικά κέντρα και λιγότερο στις επαρχίες, αναφέρει στη συνέχεια. «Οι Έ λληνες παραγωγοί οφείλουμε να εξασφαλίζουμε για τον καταναλωτή ποιοτικά προϊόντα ανάλογα της τιμής τους. Με τον τρόπο αυτό κι εκείνος θα προτιμά τα εγχώρια προϊόντα, ενώ η εξωστρέφεια θα αφήνει περιθώρια για κέρδος στον επιχειρηματία», σημειώνει ο κ. Ραβάνης, που προσθέτει πως ό,τι και να γίνει η μικρή επιχείρηση δεν θα εκλείψει ποτέ, καθώς είναι απαραίτητη για τον ιστό και τους ρυθμούς της πόλης.

72 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

82,6%

w w w.r ep or ter.g r

επιχειρησεισ

Ο πρόεδρος της Γενικής Συνομοσπονδίας Επαγγελματιών Βιοτεχνών Εμπόρων Ελλάδος (ΓΣΕΒΕΕ) κ. Γιώργος Καββαθάς επισημαίνει από την άλλη πλευρά, πως τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι μικρομεσαίες και πολύ μικρές επιχειρήσεις είναι ποικίλα, ενώ η μικρομεσαία επιχειρηματικότητα – η οποία άντεξε τα χρόνια της κρίσης – καλείται εκ νέου να σταθεί στα πόδια της ξεπερνώντας τις πληγές του τρίτου μνημονίου που επιβάλλει αυτή την ώρα η κυβέρνηση. H εικόνα των αθηναϊκών δρόμων σήμερα αν συγκριθεί με την περίοδο του 2010 έχει δίχως αμφιβολία αλλάξει πολύ, αφού η μία στις δύο μικρές επιχειρήσεις έχει αναγκαστεί να κατεβάσει ρολά. Το 2016 αναμένεται περαιτέρω ύφεση η οποία θα πλήξει το χώρο και τα ανάλογου μεγέθους καταστήματα, εξηγεί ο κ. Καββαθάς ενώ προσθέτει, πως αν η κυβέρνηση δεν αλλάξει πολιτική θέτοντας στο επίκεντρο την μικρομεσαία επιχειρηματικότητα όπως προϋποθέτει και το «το small business act» (σκέψου πρώτα σε μικρή κλίμακα) της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, θα έχουμε σίγουρα νέες απώλειες με τη w w w.r ep or ter.g r

στουσ κλάδουσ των κατασκευών, του χονδρικού και του λιανικού εμπορίου παρατηρούνται οι μεγαλύτερες απώλειες

➔

νέα χρονιά. «Ας μην ξεχνάμε πως το 75% της απασχόλησης της χώρας όπως και το 57% της προστιθέμενης αξίας το έχουν οι μικρές και οι πολύ μικρές επιχειρήσεις», σημειώνει. Ο πρόεδρος της ΓΣΕΒΕΕ ζητά από την κυβέρνηση, τα πολιτικά κόμματα, τους παραγωγικούς φορείς αλλά και τους κοινωνικούς εταίρους να καθίσουν σε ένα τραπέζι προκειμένου να καθορίσουν εθνικό στρατηγικό σχέδιο για την ανάπτυξη της χώρας, συζητώντας για τους κλάδους εκείνους της οικονομίας, που μπορούν να λειτουργήσουν ως πολλαπλασιαστές. Οι κλάδοι των ΜμΕ στους οποίους παρατηρούνται οι μεγαλύτερες απώλειες τα τελευταία χρόνια είναι των κατασκευών, του χονδρικού και του λιανικού εμπορίου. Συγκεκριμένα, ο κλάδος των κατασκευών μετράει κατά την εξεταζόμενη περίοδο την απώλεια 82.000 επιχειρήσεων, 215.000 θέσεων εργασίας και 2,5 δισ. ευρώ προστιθέμενης αξίας και ο κλάδος του εμπορίου την απώλεια 61.000 επιχειρήσεων (σ.σ. πρόκειται για το καθαρό ισοζύγιο), 206.000 θέσεων εργασίας και 9,6 δισ. ευρώ προστιθέμενης αξίας. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 73

ι αιτίες της κρίσης στη μικρομεσαία επιχείρηση ωστόσο δεν σχετίζονται μόνο με τις δυσκολίες που προκάλεσε η οικονομική αστάθεια των τελευταίων χρόνων αλλά και με την περιορισμένη δυνατότητα πρόσβασης των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην τραπεζική χρηματοδότηση, σύμφωνα με τις επισημάνσεις των παραγόντων του κλάδου. Η οικονομική κρίση ήταν μάλλον αυτή που ανέδειξε τα δομικά προβλήματα της μικρομεσαίας επιχειρηματικότητας στην Ελλάδα και δη το μεγάλο βαθμό εξάρτησής της από την εγχώρια ζήτηση και την υποεπένδυση στην παραγωγή διεθνώς εμπορεύσιμων αγαθών και υπηρεσιών.

ΦΟΒΟΣ ΓΙΑ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΟ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΟ ΓΡΑΦΗΜΑ μαϊοσ 2009 - ιουλιοσ 2015

60 52,7 50

51.2

44.4

53.3 49.6

51.2

47.8 47.1

44.5

46.3

40 32.9 30

20 11.7

Όπως αναφέρεται σε μελέτη του ΚΕΠΕ (Κέντρο Προγραμματισμού Οικονομικών Ερευνών), η κρίση ενδέχεται να δημιούργησε σοβαρότερα προβλήματα επιβίωσης στις μεσαίου μεγέθους επιχειρήσεις (με προσωπικό κάτω από 250 άτομα) σε σχέση με τις μικρές (που απασχολούν λιγότερους από 50 εργαζομένους), καθώς το μεγαλύτερο μέγεθος τείνει να συνεπάγεται υψηλότερα πάγια λειτουργικά έξοδα, μεγαλύτερες δανειακές ανάγκες και ενδεχομένως μικρότερη ευελιξία ως προς την προσαρμογή σε μεταβαλλόμενες συνθήκες της αγοράς. Επιπλέον, η έστω και μερική αναπλήρωση επιχειρήσεων που εξέρχονται από την αγορά με την είσοδο νέων επιχειρήσεων είναι πολύ δυσκολότερη στην περίπτωση των μεσαίων επιχειρήσεων απ’ ό,τι στην περίπτωση των πολύ μικρών και μικρών, καθώς η ίδρυση μεσαίου μεγέθους μονάδων έχει πολύ υψηλότερες προϋποθέσεις από πλευράς κεφαλαίων και τείνει να απαιτεί ευνοϊκότερο οικονομικό κλίμα. 74 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

15 20

15 20 ΙΟΥΛΙΟΣ

ΦΕ

2 ΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 014

14 20 ΙΟΥΛΙΟΣ

2 ΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 013 ΦΕ

13 20 ΙΟΥΛΙΟΣ

2 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 201

12 20 ΙΟΥΛΙΟΣ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2011

11 20 ΙΟΥΛΙΟΣ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010

20 0 ΙΟΥΛΙΟΣ 9

0 ΜΑΪΟΣ

Μεγαλύτερο πλήγμα για τις μεσαίες παρά τις μικρές επιχειρήσεις

Ο αδύναμος κρίκος μεταξύ της ΕΕ η ίδρυση μεσαίου μεγέθους μονάδων έχει πολύ υψηλότερες προϋποθέσεις από πλευράς κεφαλαίων και τείνει να απαιτεί ευνοϊκότερο οικονομικό κλίμα

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας για τη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων στην Ευρωζώνη - με βάση τα οποία τόσο η πρόσβαση στον τραπεζικό δανεισμό όσο και η πορεία της κερδοφορίας και του τζίρου επιδεινώθηκαν περαιτέρω το διάστημα Οκτωβρίου 2014 – Μαρτίου 2015 – οι ελληνικές ΜμΕ αποτελούν τον αδύναμο κρίκο της Ευρωζώνης. Συγκεκριμένα καταγράφουν τη μεγαλύτερη μείωση του τζίρου τους, που φθάνει το 18% έναντι 1% που είχε καταγραφεί στην προηγούμενη έρευνα, ενώ η πτώση της κερδοφορίας φθάνει το 46%. Οι ελληνικές μικρομεσαίες αναφέρουν ως ένα από τα βασικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, σε ποσοστό 34%, την πρόσβαση στην τραπεζική χρηματοδότηση, δίνοντας βαθμό 7 σε κλίμακα από το 1 μέχρι το 10. Είναι μάλιστα ενδεικτικό ότι στις υπόλοιπες χώρες της Ευρωζώνης η πρόσβαση στη χρηματοδότηw w w.r ep or ter.g r

ΔΙΕΘΝΕΣ επιχειρησεισ ΕΜΠΟΡΙΟ

ΚΛΑΔΟΣ

ΑΥΞΗΘΗΚΕ ΜΕΙΩΘΗΚΕ ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΟΣ/Η ΔΑ

ΕΤΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ

ΠΕΡΙΟΧΗ

ΕΩΣ 5 ΧΡΟΝΙΑ

5 - 10 ΧΡΟΝΙΑ

15 ΧΡΟΝΙΑ ΚΑΙ ΑΝΩ

ΑΤΤΙΚΗ

ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΕΛΛΑΔΑ

6.5

13.4

7.9

7.3

8.3

7.6

74.9

62.7

79.8

75.5

76.5

73.8

18.7

17.6

20.9

12.4

16.6

15.0

17.4

0.0

1.0

3.0

0.0

0.7

0.3

1.1

ΕΜΠΟΡΙΟ

ΜΕΤΑΠΟΙΗΣΗ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

8,0

10.0

76.9

71.4

14.1 1.1

η πρόσβαση στη χρηματοδότηση παραμένει η κυρίαρχη ανησυχία για τις μικρομεσαίες στην Ελλάδα τζιροσ α'6μηνο 2015 ΤΖΙΡΟΣ

ΑΥΞΗΘΗΚΕ ΜΕΙΩΘΗΚΕ ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΟΣ/Η ΔΑ

ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ

ΚΑΤΩ ΑΠΟ 50 ΧΙΛΙΑΔΕΣ

50 -100 ΧΙΛΙΑΔΕΣ

100-300 ΧΙΛΙΑΔΕΣ

ΠΑΝΩ ΑΠΟ ΧΩΡΙΣ 1 ΑΤΟΜΟ 300 ΧΙΛΙΑΔΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ

5.6

10.6

17.6

4.7

77.7

81.8

70.4

61.3

81.7

16.5

11.6

18.5

21.0

0.2

1.0

0.5

0.0

2-3 ΑΤΟΜΑ

ΠΑΝΩ ΑΠΟ 5 ΑΤΟΜΑ

6.5

14.0

13.5

70.2

67.7

65.4

12.9

22.6

15.1

20.3

0.7

0.8

3.2

0.8

η πορεια των επιχειρησεων ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

ΕΠΙΔΕΙΝΩΣΗ

88.1

87.3

84.3

82.0

81.3

80.2

ΣΤΑΘΕΡΟΠΟΙΗΣΗ

75.4 64.7

71.8

58.6

32.9

10.7

8.4

10.9

4.8

ΙΟΥΛΙΟΣ

2 ΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 014

6.6

ΦΕ

5.8

ΙΟΥΛΙΟΣ

13 20

2 ΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 013

4.0

2.6 2

12 20 ΙΟΥΛΙΟΣ

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2011

11 20

w w w.r ep or ter.g r

2.7

24.4

13.9

9.1

ΦΕ

9.9

ΙΟΥΛΙΟΣ

15.1 3.3

ΙΟΥΛΙΟΣ

20 1 ΙΟΥΛΙΟΣ 0

2.9 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2010

ΦΕ

ΒΡΟΥΑΡΙΟΣ

3.7

13.2

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 201

16.6

23.1

18.8

24.4

➔

ση δεν συνιστά ουσιαστικό πρόβλημα για τις μικρομεσαίες επιχειρήσεις, καθώς αναφέρεται ως εμπόδιο μόνο από το 11% των ερωτηθέντων. Στην τελευταία έκθεση της ΕΚΤ από την άλλη, οι ευρωπαϊκές μικρομεσαίες επιχειρήσεις φανερώνουν περαιτέρω βελτίωση στη διαθεσιμότητα εξωτερικών πηγών χρηματοδότησης, καθώς και αύξηση της προθυμίας των τραπεζών να διαθέσουν δάνεια. Η εικόνα είναι και πάλι διαφορετική για τις ελληνικές επιχειρήσεις, οι οποίες συνεχίζουν να δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν χρηματοδότηση. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΚΤ, η πρόσβαση στη χρηματοδότηση παραμένει η κυρίαρχη ανησυχία για τις μικρομεσαίες στην Ελλάδα με το ποσοστό (σ.σ. ανησυχίας) να διαμορφώνεται στο 30% από 34% στην προηγούμενη έρευνα. Το αντίστοιχο ποσοστό σε Γερμανία, Αυστρία και Φινλανδία είναι μόλις 7%, ενώ συνολικά για την Ευρωζώνη διαμορφώνεται στο 11%. Η ΕΚΤ αναφέρει ακόμα ότι στην Ελλάδα, η διαθεσιμότητα τραπεζικών δανείων περιορίστηκε περαιτέρω, καθώς το 38% των μικρομεσαίων επιχειρήσεων (από 28% στην προηγούμενη έρευνα) ανέφερε ότι αντιμετώπισε αυξημένες δυσκολίες στην πρόσβαση σε τραπεζικό δανεισμό. Οι μικρομεσαίες της Ευρωζώνης αναφέρουν επίσης αύξηση του τζίρου τους με εξαίρεση την Ελλάδα. Ειδικότερα, οι μικρομεσαίες στην Ελλάδα ανέφεραν περαιτέρω επιδείνωση του τζίρου τους σε καθαρούς όρους (-29% από -18% στην προηγούμενη έρευνα). Στη Γερμανία το 29% των επιχειρήσεων έκανε λόγο για αυξημένο τζίρο, ενώ στην Ισπανία το ποσοστό αυτό διαμορφώθηκε στο 27% και στην Ιταλία στο 8%. Η έρευνα αφορά στην περίοδο Απριλίου - Σεπτεμβρίου 2015. Πραγματοποιήθηκε μεταξύ 21 Σεπτεμβρίου και 26 Οκτωβρίου σε δείγμα 11.226 επιχειρήσεων, εκ των οποίων οι 10.238 (91%) απασχολούσαν λιγότερους από 250 εργαζόμενους. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 75

76 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

w w w.r ep or ter.g r

ρεπορταζ

➔

Πουλάμε γουνες στο Ντουμπάι ΤΟΥ γιωργου χατζηδημητριου

το περιθώριο του κρατικού ενδιαφέροντος, όπως συνέβαινε πάντα, οι Καστοριανοί γουναράδες, ετοιμάζονται να ζήσουν έναν ακόμα βαρύ εξαγωγικό χειμώνα.

w w w.r ep or ter.g r

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 77

επινοητικότητα των γουνοποιών τους οδήγησε στις άκρες του κόσμου. Όμως από μόνη της δεν αρκεί, ώστε να πάει μπροστά ένας κλάδος που φέρνει ζεστό χρήμα στην άνυδρη Οικονομία. Για τί μεγέθη μιλάμε;

Τί να 'ναι άραγε αυτή η βιομηχανία της γούνας; Ο πρώτος που ξαφνιάστηκε από την ερώτηση ήταν ο πρώην πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής. Στην δεύτερη επίσκεψή του στην Ελλάδα ο Ρώσος ηγέτης Βλαντίμιρ Πούτιν τον έπιασε από το μπράτσο και του είπε: «Κώστα σου δίνω πάρα πολλά λεφτά για γούνες». Ήταν οι εποχές που οι εξαγωγές γουναρικών στη Ρωσία, το 80% στο σύνολο του τζίρου, ξεπερνούσαν τα 300 εκ. ευρώ. Κοσμοπολίτες και με τη σοφία πολλών γενεών οι Καστοριανοί τεχνίτες όπως και οι έμποροι της Σιάτιστας, κατέκτησαν όλες τις αγορές. Έφτασαν ακόμα και να πουλάνε γούνες στο Ντουμπάϊ, στην παλαιά πόλη της Ντέϊρα, εκεί όπου χτυπάει η εμπορική καρδιά του Εμιράτου, σε θερμοκρασίες 40 βαθμών υπό σκιάν. Πως το σκέφτηκαν; Υπολόγισαν ήδη από το 1990 τη στροφή του Εμιράτου στην τουριστική βιομηχανία και διέβλεψαν σωστά τις προοπτικές που διανοίγονταν λόγω της μαζικής εισροής των εκπροσώπων του «νέου χρήματος», από την Κίνα και τη Ρωσία. Σήμερα στα Εμιράτα λειτουργούν πάνω από 150 επιχειρήσεις γούναςστη συντριπτική πλειοψηφία τους ελληνικές- και παρά τα προβλήματα της δεινής οικονομικής συγκυρίας, αντέχουν και εκπροσωπούν επάξια τη δυναμική της εγχώριας οικονομίας. Στο σημείο που φτάσαμε όμως το πράγμα

78 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

δε σηκώνει ψιμύθια και ωραιοποιήσεις. Ο κλάδος βιώνει μια πρωτόγνωρη κρίση και οι αντοχές λιγοστεύουν. Οι Καστοριανοί και οι Σιατιστινοί επιχειρηματίες, έχουν να αντιμετωπίσουν καθημερινά όλους τους «δαίμονες της νέας εποχής». Δεν είναι μόνο η δυναμική είσοδος της Κίνας που «σαρώνει» ό,τι βρίσκει μπροστά της στα διεθνή δημοπρατήρια της γούνας, εκτοξεύοντας στα ύψη τις τιμές της πρώτης ύλης. Είναι και η γεωπολιτική αστάθεια που διαμορφώνει συνθήκες υποχώρησης της επιχειρηματικότητας, η οποία αλέθεται στο μύλο πολιτικών προτεραιοτήτων. « Διανύουμε τον δεύτερο χρόνο της κρίσης και όλα τα στοιχεία συνηγορούν στην εκτίμηση ότι η φετεινή χρονιά θα είναι χειρότερη από την προηγούμενη » προβλέπει δυσοίωνα ο Γιάννης Κορεντσίδης, πρόεδρος του Συνδέσμου Γουνοποιών Καστοριάς «Ο προφήτης Ηλίας».

Οι λόγοι όπως προσθέτει, είναι κυρίως εξωγενείς και σχετίζονται:

Με την πτώση της τιμής του πετρελαίου που έχει δραματικά αποτελέσματα στη ρωσική οικονομία- βασικό πελάτη των γουναράδων και προκαλεί συνακόλουθα μισθολογική συγκράτηση και στροφή σε άμεσες βιοτικές ανάγκες

2 3

Με την αυξομείωση της ισοτιμίας στο ρούβλι, η οποία προκαλεί αστάθμητες συμπεριφορές. Με την εμπόλεμη κατάσταση στις σχέσεις Ρωσίας- Ουκρανίας. w w w.r ep or ter.g r

ρεπορταζ

επιβολή του εμπορικού αποκλεισμού μεταξύ Ρωσίας - Ε.Ε, επισημαίνει ο κ. Κορεντσίδης δεν περιελάμβανε βέβαια το προϊόν της γούνας, ωστόσο, οι πολίτες της Ρωσίας, με προτροπή κρατικών παραγόντων, αποφεύγουν τις επισκέψεις σε χώρες της Έ νωσης, με αποτέλεσμα να χτυπάνε μύγες τα καταστήματα λιανικής πώλησης γούνας το καλοκαίρι. Εξίσου δυνατό όμως ήταν το πλήγμα από την επιβολή των ελέγχων στην κίνηση κεφαλαίων. Μπορεί η εικόνα στα τηλεοπτικά δελτία να εστίαζε επιδερμικά στις ουρές έξω από τα τραπεζικά μηχανήματα ανάληψης στο Λεκανοπέδιο, ωστόσο την ίδια ώρα άνθρωποι που ασχολούνται στον κατεξοχήν εξωστρεφή κλάδο της γούνας, βίωναν δραματικά αδιέξοδα, δεδομένου ότι δεν μπορούσαν να στείλουν εμβάσματα για να αγοράσουν πρώτη ύλη από το εξωτερικό, ούτε και να πιστωθούν από ξένους πελάτες. Σύμφωνα με τα στοιχεία του Επιμελητηρίου, οι επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στην Καστοριά στον κλάδο της γούνας, είναι 1.600. Κατά τις εκτιμήσεις των γουναράδων, πάντως, ο αριθμός είναι αισθητά μικρότερος και υπολογίζεται στις 600- οι υπόλοιπες είναι αδρανείς. «Οι εξαγωγές προς τη Ρωσία έχουν μειωθεί κατά 80%, όταν το 2012-13 προσέγγιζαν τα 300 εκ. ευρώ» διαπιστώνει ο Μηνάς Κουτσουλιώτας πρόεδρος του έτερου Συνδέσμου Ελλήνων Γουνοποιών στο νομό. Η εικόνα που περιγράφει, είναι αποκαλυπτική: «Οι επιχειρήσεις υπολειτουργούν, με ένα μεγάλο μέρος από αυτές να έχει αναστείλει ή να είναι στα πρόθυρα αναστολής της λειτουργίας τους. Η ανεργία στον κλάδο των τεχνιτών γούνας έχει το τελευταίο χρόνο αγγίξει ύψη ρεκόρ για την περιοχή. Μαζί με αυτούς θα χαθεί ένα πολύτιμο απόθεμα γνώσης και τέχνης. Οι επενδύσεις για την καθετοποίηση του κλάδου έχουν αντίστοιχα δεχθεί μεγάλο πλήγμα. Η καταβαράθρωση της τιμής της πρώτης ύλης (γουνοδερμάτων), από τα 140$-120$(Μ.Ο) στα 40-20$ (Μ.Ο) έχει επιφέρει μεγάλες απώλειες και στις μονάδες εκτροφής γουνοφόρων ζώων πολλές από τις οποίες δημιουργήθηκαν πρόσφατα. Η κρίση είναι πρωτόγνωρη και ενώ παλαιότερα άγγιζε μόνο ένα κομμάτι του κλάδου (εκτροφή ή παραγωγή) σήμερα αγγίζει το σύνολο της παραγωγικής διαδικασίας. Πολλές επιχειρήσεις έχουν ιδιαίτερα προβλήματα καθώς στην προσπάθεια τους να καθετοποιηθούν επένδυσαν στην εκτροφή γουνοφόρων ζώων κλάδος που επίσης βρίσκεται σε μεγάλη κρίση» Στους δρόμους της άλλοτε ανθούσας και κραταιάς πόλης που έφερνε συνάλλαγμα το οποίο ανταγωνιζόταν τα έσοδα από τα μεγάλα λιμάνια της χώρας, η

Πολλές επιχειρήσεις έχουν προβλήματα καθώς στην προσπάθεια τους να καθετοποιηθούν επένδυσαν στην εκτροφή γουνοφόρων ζώων κλάδος που επίσης βρίσκεται σε μεγάλη κρίση

w w w.r ep or ter.g r

➔

πικρία της διαπίστωσης είναι κοινή: Οι Καστοριανοί μάστορες της τέχνης, αγωνίζονται ερήμην της κρατικής υποστήριξης να διασώσουν τις επιχειρήσεις τους στον καθημερινό αγώνα της βιωτής. Η γραφειοκρατία, η ανύπαρκτη σχεδόν προβολή του ελληνικού ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος που είναι η γουνοποιία (με εξαίρεση τις δράσεις που είχαν γίνει από κοινού με τον ΟΠΕ), αποτελούν σημαντικούς παράγοντες που επέτειναν τις επιπτώσεις της κρίσης. Επιχειρηματίες από την Καστοριά και την Σιάτιστα ανοίχθηκαν στις αγορές της Ιαπωνίας και της Κίνας, όπου οι προοπτικές μακροπρόθεσμα είναι σημαντικές, αλλά όλη η προσπάθεια διεξάγεται υπό την εχθρική αδιαφορία των αρμόδιων αρχών και τη λοιδορία κάποιων ανόητων οικολόγων που δεν εξικνούνται πάντοτε από το έδαφος της ανιδιοτέλειας… Η γούνα «δίνει ψωμί», ή τουλάχιστον έδινε σε όλη την Δυτική Μακεδονία και όχι μόνο. Πολλοί εργαζόμενοι, από όλη τη χώρα, πέρασαν από τη γουνοποιία κι έκαναν κομπόδεμα που τους κράτησε στη ζώνη της αξιοπρέπειας για τα κατοπινά χρόνια. Το συνοψίζει καίρια ο Μπάμπης Καραταγλίδης, πρόεδρος του Εμπορικού και Βιοτεχνικού Επιμελητηρίου του νομού, λέγοντας «Η τοπική επιχειρηματικότητα στην Καστοριά χαρακτηρίζεται εντόνως από τη "μονοκαλλιέργεια" του κλάδου της γούνας ο οποίος τον τελευταίο ενάμιση χρόνο πλήττεται σφοδρότατα. Οι επιχειρήσεις γούνας λειτουργούν σε Παγκοσμιοποιημένο, αμφίδρομης επιρροής, πλαίσιο. Το επιχειρηματικό περιβάλλον που έχει όμως διαμορφωθεί συνολικά για τις ελληνικές επιχειρήσεις είναι εκτός διεθνών και ευρωπαϊκών πλαισίων υγιούς λειτουργίας και ανάπτυξης ( capital control, έλλειψη χρηματοδότησης, υψηλή φορολογία). Η πραγματική οικονομία βρίσκεται, ως εκ τούτου, σε συνθήκες εικονικής πραγματικότητας και οι επιχειρήσεις καλούνται να λειτουργήσουν αυτοσχεδιάζοντας. Στον αντίποδα, η ελληνική γουνοποιία είναι κατά 98% εξαγωγική και ο μεγαλύτερος πελάτης της είναι η Ρωσία και οι χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ. Ο συνδυασμός λοιπόν της κρίσης στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ Ευρωπαϊκής ένωσης και Ρωσίας, της διολίσθησης του ρουβλίου η οποία άγγιξε μέχρι και το 100% και η παρατεταμένη πολεμική κατάσταση αρχικά με την Ουκρανία και τώρα με τον ISIS, έχουν ως αποτέλεσμα την πτώση των πωλήσεων που σε σχέση με το 2013 υπολογίζεται πάνω από 65% και ο κίνδυνος για λουκέτα είναι ορατός». Θα τους ακούσει κανείς, ή μήπως η Καστοριά βρίσκεται τόσο μακριά από το κέντρο; ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 79

| ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ |

Κρουαζιέρα:

Αλλαγή πορείας το 2016 Σε Μύκονο & Σαντορίνη κατευθύνονται τα κρουαζιερόπλοια - πέφτει ο Πειραιάς

α λιμάνια της Μυκόνου και της Σαντορίνης κερδίζουν μερίδιο στην αγορά κρουαζιέρας, σε βάρος του Πειραιά ο οποίος παρουσιάζει μικρή υποχώρηση, εξαιτίας και της λειτουργίας του λιμανιού του Λαυρίου.

Του ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΛΕΞΑΚΗ w w w.r ep or ter.g r

oikonomia

2015 Oι προσεγγίσεις κρουαζιεροπλοίων έφτασαν τις 4.177

1. Πειραιάς 622 προσεγγίσεις

2. σαντορινη 592 προσεγγίσεις

3. ΜΥΚΟΝΟΣ 540 προσεγγίσεις

2016 * Oι προσεγγίσεις κρουαζιεροπλοίων εκτιμάται ότι θα φτάσουν τις

4.067

1. Πειραιάς 510 προσεγγίσεις

2. σαντορινη 595 προσεγγίσεις

3. ΜΥΚΟΝΟΣ 550 προσεγγίσεις

ΠΗΓΗ: Ένωση Εφοπλιστών Κρουαζιέροπλοίων και Φορέων Ναυτιλίας * Εκτιμήσεις

| ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ |

ο λιμάνι της Σαντορίνης θα φτάσει σχεδόν το επίπεδο του λιμανιού του Πειραιά σε κίνηση επιβατών κρουαζιέρας το 2016 το οποίο όμως θα έχει σημαντικά λιγότερες προσεγγίσεις. Ο ανταγωνισμός για την ελληνική κρουαζιέρα προέρχεται από τις «νέες» αγορές της Ασίας και Ωκεανίας, τη στιγμή που η κρουαζιέρα παραμένει ένας από τους βασικούς πυλώνες τουριστικών εσόδων. Το 2015 ήταν μια πολύ καλή χρονιά και αναμένεται ότι και το 2016 θα είναι επίσης ιδιαίτερα θετικό. Τα περιθώρια βελτίωσης παραμένουν μεγάλα, αρκεί η Ελλάδα να επενδύσει σε λιμενικές και τουριστικές υποδομές.

Αυξημένη, οριακά, αναμένεται το 2016 η κίνηση σε κάποια περιφερειακά λιμάνια και κυρίως στη Μύκονο, Σαντορίνη, Κέρκυρα, Πάτμο, Κατάκολο

Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ένωσης Εφοπλιστών Κρουαζιέροπλοίων ΚΑΙ Φορέων Ναυτιλίας Το 2015 οι προσεγγίσεις κρουαζιεροπλοίων έφτασαν στις 4.177 και οριακά λιγότερες αναμένονται για το 2016 με τους επισκέπτες να ανέρχονται στους 5.423.340 φέτος. Το 2016 η εκτίμηση είναι για 4.067 προσεγγίσεις και 5.243.875 επιβάτες. Πρωταθλητής είναι το λιμάνι του Πειραιά με 1.083.000, με το 2016 να έχει συρρίκνωση στους 888.000 επιβάτες, με 510 προσεγγίσεις, 112 λιγότερες σε σχέση με το 2015. Σημειώνεται ότι το 2012 οι επισκέπτες έφθασαν σε επίπεδο ρεκόρ στους 1.208.050, πάντα σύμφωνα με τα στοιχεία της Έ νωσης. Αυξημένη, οριακά, αναμένεται το 2016 η κίνηση σε κάποια περιφερειακά λιμάνια και κυρίως στη Μύκονο, Σαντορίνη, Κέρκυρα, Πάτμο, Κατάκολο. Σε άλλα ωστόσο αναμένεται να κινηθεί στα ίδια επίπεδα όπως πχ στην Κρήτη. Στη Σαντορίνη αναμένονται 595 προσεγγίσεις (592 φέτος) με 863.000 επιβάτες από 859.000 φέτος. Ουσιαστικά του χρόνου η Σαντορίνη θα φτάσει το επίπεδο του λιμανιού του Πειραιά κι όλα αυτά χωρίς υποδομές. Στη Μύκονο κι εκεί αναμένεται αύξηση, δηλαδή οι προσεγγίσεις θα φτάσουν τις 550 κατά 10 περισσότερες σε σχέση με φέτος με τους επιβάτες να φτάνουν τις 760.000 από 747.000 φέτος.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 83

| ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ | O πρόεδρός της Ένωσης Εφοπλιστών Κρουαζιέροπλοίων & Φορέων Ναυτιλίας Θεόδωρος Κόντες παρουσιάζει τα οφέλη από την Κρουαζιέρα και προτείνει λύσεις για να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που εμφανίζονται.:

Προτάσεις που θα βοηθήσουν την ανάπτυξη • Συγκρότηση Εθνι-

κής Επιτροπής Κρουαζιέρας από τα συναρμόδια Υπουργεία / Φορείς για την απλοποίηση / Επίλυση θεμάτων και προώθηση κλάδου. • Έργα Υποδομών στα λιμάνια κρουαζιέρας με βάση τα σημερινά δεδομένα και νέες κατασκευές / μεγέθη που απαιτούνται. • Δημιουργία ειδικών δικαστηρίων στον Πειραιά για ναυτικές υποθέσεις. • Λιμενική πολιτική για αξιοποίηση περαιτέρω λιμένων κρουαζιέρας. • Δημιουργία φιλικού προς τα κρουαζιερόπλοια περιβάλλοντος στα Ελληνικά λιμάνια. • Υπερατλαντικές πτήσεις συνδέσεις με Ελλάδα για επιβίβαση τουριστών.

•

Ε παρκής στελέχωση των Υπηρεσιών των λιμένων που εξυπηρετούν μεγάλο αριθμό κρουαζιεροπλοίων (security, τελωνείου, πιλότους, Λιμενικό, Αστυνομία κλπ). • Ένταξη πλοηγών σε Οργανισμούς Λιμένων και Λιμενικά Ταμεία της Περιφέρειας. • Μείωση γραφειοκρατίας και διευκόλυνση ελέγχου εγγράφων πλοίων κ΄ επιβαινόντων. • Απλούστευση διαδικασιών και χορήγηση visa για Non Schengen τουρίστες. • Τιμολογιακή πολιτική λιμένων και υπηρεσιών για να υπάρξει ανταγωνιστικότητα. • Αύξηση κατόπιν αξιολόγησης των πυλών εισόδου σε διάφορους λιμένες.

•

Εφαρμογή του berth allocation στους λιμένες προορισμού globally για την εξασφάλιση θέσης στον λιμένα και καλύτερη εξυπηρέτηση πλοίου και τουριστών. • Βελτίωση οδικών δικτύων και ρύθμιση κυκλοφοριακού για εξυπηρέτηση τουριστών από/προς αρχαιολογικούς χώρους - αεροδρόμια κλπ. • Διεύρυνση τουριστικής περιόδου με στόχο full year operation. • Διεύρυνση λίστας Μουσείων / Αρχαιολογικών χώρων με διευρυμένο ωράριο κατά τη διάρκεια τουριστικής περιόδου. • Απλοποίηση / Αναδιοργάνωση μεθόδου παράδοσης πετρελαιοειδών καταλοίπων και απορριμμάτων.

Πολιτική ανάπτυξης -σωστή διαχείριση • Να γίνουμε

ανταγωνιστικοί ως προς τα αεροδρόμια και λιμάνια της γείτονος Τουρκίας.

• Να βελτιώσουμε

υποδομές λιμένων / αεροδρομίων / οδικών δικτύων.

• Να βελτιώσουμε υπηρεσίες γενικότερα και να δημιουργήσουμε ένα φιλικό περιβάλλον προς τους τουρίστες. • Να είμαστε

ανταγωνιστικοί σε όλες τις υπηρεσίες και προμήθειες.

• Να

απλοποιηθούν οι διαδικασίες και ει δυνατόν να μειωθούν στο ελάχιστον οι υπηρεσίες που απαιτούνται σήμερα για τη διαχείριση άφιξης – απόπλου του πλοίου.

• Αερογέφυρα με Κίνα και ΗΠΑ για να διακινήσουμε τους επισκέπτες. • Η Ελλάδα πρέπει

ια την ευέλικτη και χωρίς χρονοτριβή εξέταση των εκάστοτε θεμάτων - προβλημάτων που παρουσιάζονται, κρίνεται αναγκαίος ένας μηχανισμός, που θα λειτουργεί με ταχύτητα και αποτελεσματικότητα στη μελέτη των θεμάτων και τη μεθόδευση λήψεως των αναγκαίων μέτρων. Ο μηχανισμός αυτός έχει προταθεί από την Ένωσή μας εδώ και αρκετό καιρό στην Κεντρική Διοίκηση και είναι: «η συγκρότηση Εθνικής Συντονιστικής Επιτροπής Κρουαζιέρας» στην οποία θα πρέπει να συμμετέχουν πρόσωπα και φορείς του κλάδου της τουριστικής ναυτιλίας με εμπειρία και γνώση του αντικειμένου, και με εκπροσώπους της Κεντρικής Διοίκησης από τα Υπουργεία που τυγχάνουν να έχουν αρμοδιότητα ή συναρμοδιότητα στα θέματα – προβλήματα που αναφύονται.

84 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

να γίνει το hub της Ανατολικής Μεσογείçου με κύριο λιμάνι τον Πειραιά και κατ’ επέκταση άλλα λιμάνια (Ηράκλειο / Ρόδο / Κέρκυρα κλπ) για πληρέστερους προορισμούς και shortcruising.

Οφέλη που αποφέρει η κρουαζιέρα • Οικονομικά οφέλη

στις τοπικές κοινωνίες και στην οικονομία της Ελλάδος.

• Η καλύτερη διαφήμι-

ση της Χώρας μας γενικά, αλλά και προορισμών με αποτέλεσμα να αυξάνεται το τουριστικό ρεύμα γενικότερα (25%).

• Διαφήμιση – προώθηση Ελληνικών και τοπικών προϊόντων.

• Ανάπτυξη τοπικών

κοινωνιών και επενδύσεις γενικότερα.

• Απασχόληση ανθρώ-

πινου δυναμικού σε διάφορους προορισμούς, που ασχολούνται με την λειτουργία, εξυπηρέτηση, προμήθειες του πλοίου και εξυπηρέτηση τουριστών.

• Οφέλη από προμήθειες υλικών, τροφίμων, καυσίμων κλπ. ως επίσης και επισκευές, ναυπηγεία, υπηρεσίες διαφόρων ειδών.

• Αυξημένα οφέλη θα

επιφέρει η ανάπτυξη του homeporting (υπηρεσίες, αεροδρόμια, ξενοδοχεία).

• Αύξηση των συναλ-

λαγματικών αποθεμάτων στη Χώρα μας.

• Προσπάθεια να αναπτυχθεί η Ελλάδα ως ιδανικός προορισμός κρουαζιέρας.

w w w.r ep or ter.g r

Welcome in the new living space

103 Thisseos Avenue, Ekali Tel. +30 211 10 67 400 Fax. +30 210 6229353 info-lifegallery@bluegr.com

| ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ |

Τα 42 λιμάνια κρουαζιέρας πίνακας, δίνει την εικόνα κίνησης των τελευταίων 5 ετών (2012 – 2016), με μεγάλη προσέγγιση των στοιχείων του 2015 και σχετικές προβλέψεις για το 2016 και αυτό λόγω της αστάθειας στην γειτονική και ευρύτερη περιοχή της Ευρώπης, κατάσταση που επιβάλλει επιφυλακτικότητα στις εξελίξεις και τον βαθμό που μπορεί να επηρεάσουν οι καταστάσεις την ομαλή κίνηση της κρουαζιέρας σε ολόκληρη την λεκάνη της Μεσογείου, στην οποία φυσικά ανήκουν και οι λιμένες της Χώρας μας.

Όπως εμφανίζεται η ανάλυση από πλευράς προσεγγίσεων κρουαζιεροπλοίων και αριθμού επισκεπτών, στα 42 λιμάνια της Χώρας, μπορούν να εξαχθούν τα ακόλουθα συμπεράσματα και να δοθούν οι δυνατές εξηγήσεις.

• Οι αυξομειώσεις ανά έτος δείχνουν την αστάθεια που υπάρχει στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, η οποία ασφαλώς επηρεΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ ΣΕ ΚΥΡΙΑ ΛΙΜΑΝΙΑ α/α ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ

Αριθμός αφίξεων κ/ζ

2013 2014 2015*

προσέγγιση

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21

ΠΕΙΡΑΙΑΣ ΣΑΝΤΟΡΙΝΗ ΚΕΡΚΥΡΑ ΜΥΚΟΝΟΣ ΚΑΤΑΚΟΛΟ ΡΟΔΟΣ ΗΡΑΚΛΕΙΟ ΠΑΤΜΟΣ ΚΕΦΑΛΛΟΝΙΑ ΒΟΛΟΣ ΑΓ.ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΩΣ ΜΥΤΙΛΗΝΗ ΧΑΝΙΑ - ΣΟΥΔΑ ΛΑΥΡΙΟ ΝΑΥΠΛΙΟ ΣΑΜΟΣ ΣΥΜΗ ΣΥΡΟΣ ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

α/α πρόβλεψη

606

622

510

582

512

592

595

480

395

404

408

485

441

540

550

307

251

256

261

373

314

308

300

177

160

172

165

177

156

165

185

100

Αριθμός αφίξεων κ/ζ

2013 2014 2015* 2016*

2016*

711

86 R E P O R T E R |

ΠΡΟΟΡΙΣΜΟΙ

προσέγγιση πρόβλεψη

22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42

ΓΥΘΕΙΟ ΚΑΛΑΜΑΤΑ ΧΙΟΣ ΚΑΒΑΛΑ ΖΑΚΥΝΘΟΣ ΜΗΛΟΣ ΙΤΕΑ ΛΗΜΝΟΣ ΠΑΡΟΣ ΣΚΙΑΘΟΣ ΡΕΘΥΜΝΟ ΗΓΟΥΜΕΝΙΤΣΑ ΣΗΤΕΙΑ ΠΥΛΟΣ ΠΡΕΒΕΖΑ ΝΑΞΟΣ ΠΑΤΡΑ ΣΚΟΠΕΛΟΣ ΚΥΘΗΡΑ ΑΝΔΡΟΣ ΑΛΕΞ/ΠΟΛΗ συνολο ç

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

4,177

4,067

4,288 3,826

1. Άγιος Νικόλαος 2. Αλεξανδρούπολη 3. Άνδρος 4. Βόλος 5. Γύθειο 6. Ζάκυνθος 7. Ηγουμενίτσα 8. Ηράκλειο 9. Θεσσαλονίκη 10. Ιτέα 11. Καβάλα 12. Καλαμάτα 13. Κατάκολο 14. Κέρκυρα 15. Κεφαλλονιά 16. Κύθηρα 17. Κως 18. Λαύριο 19. Λήμνος 20. Μήλος 21. Μονεμβασιά 22. Μύκονος 23. Μυτιλήνη 24. Νάξος 25. Ναύπλιο 26. Πάρος 27. Πάτμος 28. Πάτρα 29. Πειραιάς 30. Πρέβεζα 31. Πύλος 32. Ρέθυμνο 33. Ρόδος 34. Σάμος 35. Σαντορίνη 36. Σητεία 37. Σκιάθος 38. Σκόπελος 39. Σύμη 40. Σύρος 41. Χανιά 42. Χίος

άζει την κίνηση στους λιμένες της Χώρας μας. • Παρατηρούμε τη σταθερή αύξηση επισκέψεων στους κύριους προορισμούς. • Το 2015, η αρχική πρόβλεψη της κίνησης ήταν χαμηλότερη από το 2014, λόγω απρόβλεπτων καταστάσεων τόσο στην Τουρκία όσο και σε άλλες χώρες της Ανατολικής Μεσογείου, με αποτέλεσμα να υπάρξουν αρκετές extra προσεγγίσεις προς το τέλος της περιόδου, από τις οποίες επήλθε αύξηση των επισκεπτών και τελικά άνοδος της κίνησης σε σύγκριση με το 2014. • Παρατηρούμε μείωση των επισκεπτών στα νησιά που έχουν μετατραπεί σε πύλη εισόδου των προσφύγων. • Το Λαύριο δείχνει αύξηση σε μεγάλο βαθμό, κυρίως λόγω της δραστηριότητος της εταιρίας Celestyal Cruises, που έχει στόχο να μεταφέρει αρκετή κίνηση στο Λαύριο, από τον Πειραιά, με έμφαση στο Homeporting. • Αναμένουμε τα τελικά αποτελέσματα του 2015,λόγω του γεγονότος ότι συνεχίζονται οι προσεγγίσεις, βασικά στους κύριους προορισμούς. Η τελική εικόνα θα μπορέσει να παρουσιαστεί αργότερα. Σχετικά με την πρόβλεψη του 2016, είναι πολύ νωρίς για ασφαλή αξιολόγηση των αφίξεων, λόγω καθυστερήσεως κρατήσεων από λόγους που οφείλονται κυρίως: • Στις απρόβλεπτες εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο. • Στα προβλήματα από το κύμα των προσφύγων. • Στις τελευταίες εξελίξεις στο μέτωπο της τρομοκρατίας. • Στην τάση που υπάρχει για αλλαγή προορισμών προς Ασία - Αυστραλία - Σιγκαπούρη κλπ.

w w w.r ep or ter.g r

Τα προϊόντα που παράγει και αντιπροσωπεύει ο Όμιλος Σαράντη ανήκουν στις κατηγορίες:

w w w.r ep or ter.g r

ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2015

| R E P O R T E R 87

Ποτοαπαγορευση λογω φορων 88 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

w w w.r ep or ter.g r

Διεθνή

Ανάπτυξη

Η πάταξη της παράνομης παραγωγής και διακίνησης χύμα τσίπουρου αποτελεί στοίχημα με τριπλή απόδοση σε όρους φορολογικών εσόδων για το κράτος, φορολογικής ανάσας για τους πολίτες, και βιωσιμότητας για τους νόμιμους αποσταγματοποιούς. Ιδού «πεδίο δόξης λαμπρόν» για μια πτυχή ενός νέου αναπτυξιακού μοντέλου, που μπορεί να μετατρέψει μια μαύρη τρύπα εσόδων σε θαυμαστή ευκαιρία ανάπτυξης της επιχειρηματικότητας. τoy γιωργου αλεξακη w w w.r ep or ter.g r

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014 2015| |R R EP EO PO RR TE TR E R8 98 9

ο πώς θα διαχειριστούμε το θέμα, που έχει προκύψει με το τσίπουρο θα αποτελέσει πρόκριμα για το αν η χώρα θα καταφέρει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της κρίσης και των μνημονίων». Αυτό αναφέρει με μια δόση ενδοσκοπικής κριτικής ο Σπύρος Λαφαζάνης, αντιπρόεδρος της Ένωσης Αποσταγματοποιών Αμπελοοινικών Προϊόντων Ελλάδας ΕΝΑΠΑΠΕ και αποσταγματοποιός ο ίδιος. Με αφορμή το ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ζήτησε το Σεπτέμβρη από την Ελλάδα να τροποποιήσει το καθεστώς φόρου κατανάλωσης για το τσίπουρο και την τσικουδιά άνοιξε μια ολόκληρη συζήτηση για το πώς μπορεί να διαμορφωθεί μια αγορά που πατάει στην παράδοση, έχει τρομακτική δυναμική αλλά τεράστιες παθογένειες. Κάτι σαν την κατάσταση της χώρας δηλαδή, όπως περιγράφει ο κ. Λαφαζάνης.

Πλέον η Ελλάδα αντιμετωπίζει πίεση από την ΕΕ να καταργήσει το ειδικό φορολογικό καθεστώς στα δύο προϊόντα, δηλαδή, ούζο και τσίπουρο, που απολαμβάνουν - ως παραδοσιακά προϊόντα -έκπτωση 50% στον κανονικό συντελεστή του ΕΦΚ. Αυτή είναι η πρώτη απειλή για μια βιομηχανία, που μπορεί να δώσει υπεραξία στον γεωργικό, τον μεταποιητικό και τον τουριστικό κλάδο. Σύμφωνα με την κοινοτική νομοθεσία ένα μόνο παραδοσιακό ποτό ανά κράτος μέλος μπορεί να είναι σε ευνοϊκό καθεστώς. Όπως λένε οι κοινοτικοί, η Ελλάδα καταφέρνει αυτή τη στιγμή να περνάει δύο ποτά από τη «χαραμάδα» του κανονισμού. Ήδη η ελληνική κυβέρνηση ετοιμάζει την απάντησή της και την υπερασπιστική της γραμμή. Το κεντρικό επιχείρημα είναι ότι το τσίπουρο είναι συνοδευτικό φαγητού κι όχι ποτό κι άρα μπορεί να έχει χαμηλότερο φόρο.

90 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Το αποτύπωμα ανάπτυξης της μεταποίησης του τσίπουρου Η μάχη αυτή όμως έχει σημαντικό οικονομικό ενδιαφέρον για τη χώρα που βλέπει να βρίσκεται υπό πίεση μια βασική μεταποιητική δραστηριότητα. Ο κλάδος των αλκοολούχων ποτών έχει υποφέρει τα τελευταία χρόνια υπό το βάρος της υπερφορολόγησης, ενώ στην διαπραγμάτευση του Νοεμβρίου, για το σετ των 48 προαπαιτούμενων αντιμετώπισε το ενδεχόμενο νέας αύξησης ΕΦΚ. Τελικά το κρασί ήταν αυτό που πλήρωσε τη “νύφη”. Έγινε το θύμα στην αναζήτηση ισοδύναμων που θα επέτρεπαν την απόσυρση της αύξησης του ΦΠΑ στην εκπαίδευση. Για άλλη μια φορά ένας δυναμικός κλάδος της οικονομίας μπαίνει στο στόχαστρο και απειλείται λόγω της υπερφορολόγησης. Η χώρα μας είναι η μοναδική οινοπαραγωγός άλλωστε που επιβάλλει φόρο στο κρασί.

Πίεση στην απασχόληση Γενικά ο κλάδος των οινοπνευματωδών ποτών από μοχλός ανάπτυξης της οικονομίας βρίσκεται σήμερα σε ιδιαίτερα δυσχερή θέση, και αν «περάσει» της Κομισιόν θα βρεθεί υπό ακόμη δυσκολότερες συνθήκες. Ο χώρος των οινοπνευματωδών ποτών απασχολούσε συνολικά 37.000 ανθρώπους το 2010 και σήμερα 27.000, αποδίδοντας φορολογικά έσοδα -παρά την κάμψη των πωλήσεων εν μέσω κρίσης- περί τα 300 εκ. ευρώ και παράγοντας προστιθέμενη αξία 1,2 δισ. ευρώ για την ελληνική οικονομία. Ο κλάδος μπορεί να γνωρίσει άνθιση, εάν υπάρξει σωστή διαχείριση, όπως έγινε κατ' αντιστοιχία στην Ιταλία με την grappa, ή ακόμη στην Ελλάδα με τις ζυθοποιίες ή τα οινοποιεία. Είναι μια πρόκληση καθώς μια διαδικασία διάσωσης του φορολογικού στάτους θα δώσει το αναγκαίο υπόστρωμα για την ανάπτυξη του κλάδου. w w w.r ep or ter.g r

ΠΟΤΑ

Η λαθραία διακίνηση

Όμως το όλο θέμα έχει και… ουρές, όπως λένε όσοι ξέρουν από καζάνια. Ο λόγος για τη δεύτερη μεγάλη πρόκληση που είναι η παράνομη διακίνηση. «Άμεσα πρέπει να αντιμετωπίσουμε τη λαθραία διακίνηση του τσίπουρου» αναφέρει ο κ. Λαφαζάνης περιγράφοντας τη δεύτερη μεγάλη πρόκληση – απειλή μετά τις αιτιάσεις της επιτροπής για την αγορά του παραδοσιακού αυτού ποτού. «Δεν υπάρχει άλλος δρόμος πέρα από το να σταματήσει η χύμα διακίνηση σε μεγάλη κλίμακα». Στο ίδιο μήκος κύματος και ο Γιάννης Κίτσιος πρόεδρος του αγροτικού Συνεταιρισμού Νέας Αγχιάλου «Δήμητρα» τονίζει ότι το προϊόν νοθεύεται συστηματικά απειλώντας την υγεία του κόσμου που απολαμβάνει το τσιπουράκι του. «Δηλητηριάζουν τον κόσμο. Το 35% των δειγμάτων που εξετάστηκαν στο Γενικό Χημείο του Βόλου από τα μαγαζιά με βάσει τα περυσινά στοιχεία ήταν ακατάλληλο. Καίνε όλο το χειμώνα τα καζάνια. Παίρνουν χύμα κρασί και το αποστάσουν παράνομα» τονίζει κρούοντας τον κώδωνα του κινδύνου. άσει εκτιμήσεων κρατικών υπηρεσιών (Γενικό Χημείο του Κράτους, οικονομικές υπηρεσίες) και μελετών που εκπονούνται από επιστημονικούς φορείς (ΙΟΒΕ), ο όγκος του παράνομα διακινούμενου χύμα τσίπουρου στην Ελλάδα αγγίζει τα 25 εκατομμύρια λίτρα, με τις απώλειες από μη είσπραξη φορολογικών εσόδων να υπολογίζονται σε περίπου 100 εκατ. ευρώ ετησίως, και σε 300 εκατ. ευρώ όταν συνυπολογίζεται το σύνολο της αξιακής αλυσίδας. Η προέλαση της παράνομης δραστηριότητας αποδίδεται στη διαφορά της φορολογίας ανάμεσα στο χύμα και τυποποιημένο τσίπουρο, με αποτέλεσμα το καθεστώς των διήμερων παραγωγών να καταστρατηγείται συστηματικά από κερδοσκόπους, όπως υπογραμμίζουν παράγοντες της αγοράς. Σύμφωνα με τα όσα ισχύουν σήμερα, οι αποσταγματοποιοί εμφιαλωμένων προϊόντων επιβαρύνονται με ΕΦΚΟΠ 12,75 ευρώ ανά λίτρο άνυδρης αλκοόλης, όταν οι διήμεροι παραγωγοί χύμα τσίπουρου φορολογούνται με εφάπαξ κατ’ αποκοπή φόρο 1,40 ευρώ ανά λίτρο αιθυλικής αλκοόλης ή 0,59 ευρώ ανά κιλό τελικού προϊόντος. Η κατάργηση της διακίνησης χύμα τσίπουρου χωρίς παραστατικά, ως μέτρο για την επιτυχή αντιμετώπιση του λαθρεμπορίου και την ενίσχυση των δημοσίων εσόδων, περιλαμβάνεται, εξάλλου, στη δεύτερη εργαλειοθήκη του ΟΟΣΑ, την οποία η Ελλάδα έχει δεσμευτεί στην πρόσφατη συμφωνία με τους δανειστές ότι θα εφαρμόσει πλήρως

Η προέλαση της παράνομης δραστηριότητας αποδίδεται στη διαφορά της φορολογίας ανάμεσα στο χύμα και τυποποιημένο τσίπουρο

w w w.r ep or ter.g r

➔

Ζητούμενο η νομιμότητα Με την κυβέρνηση να βρίσκεται σε αναζήτηση ισοδύναμων μέτρων για να μειωθούν τα βάρη του τρίτου Μνημονίου στους πολίτες, η εξίσωση της φορολόγησης χύμα τσίπουρου με τον φόρο, που επιβάλλεται στο τυποποιημένο προϊόν προβάλλει στους κύκλους της αγοράς ως εν δυνάμει ισοδύναμο, το οποίο θα επιτρέψει ταυτόχρονα στη χώρα να συμμορφωθεί, τουλάχιστον εν μέρει, με την αιτιολογημένη γνώμη, που υπέβαλε προ ημερών η Κομισιόν. Ζητήματα νομιμότητας, δικαιοσύνης, ανταγωνισμού, αλλά και δημόσιας υγείας θέτουν από την πλευρά τους οι επίσημοι αποσταγματοποιοί της χώρας, όπως προκύπτει από τις πρόσφατες δηλώσεις και του Δημήτρη Αποστολάκη, Προέδρου της Έ νωσης Αποσταγματοποιών Αμπελοοινικών Προϊόντων Ελλάδας. Ο κλάδος τάσσεται υπέρ της διατήρησης των παραδοσιακών καζανιών, αλλά κατά της διάθεσης του χύμα τσίπουρου στην αγορά. Αντ’ αυτού, καλούν όσους διήμερους παραγωγούς το επιθυμούν να εμπορεύονται τα προϊόντα τους, να βγάλουν τις απαραίτητες άδειες και να ενισχύσουν με τη δραστηριότητά τους την νόμιμη αποσταγματοποιΐα στη χώρα. Τονίζουν, επίσης, ότι το νόμιμα παραγόμενο τσίπουρο, ως προϊόν προστατευόμενης γεωγραφικής ένδειξης θα πρέπει – όπως και το ούζο – να δικαιούται της ισχύουσας έκπτωσης 50% στον καταβαλλόμενο ΕΦΚΟΠ. Στο πλαίσιο αυτό μια σειρά προτάσεων φαντάζουν ως η θεραπεία της τρίτης πρόκλησης απειλής, που είναι η λειτουργία των 6.000 περίπου «διήμερων» νόμιμων καζανιών στη χώρα: • Ενδεχόμενη πιστοποίηση υφιστάμενων εγκαταστάσεων ώστε να δοθεί η ευκαιρία σε νέους επιχειρηματίες να αναπτυχθούν. • Πιστοποίηση και ένταξη με πλήρη φορολογικά στοιχεία των διήμερων ώστε να βγουν επώνυμα στην αγορά. • Βελτίωση των ελέγχων των πρώτων υλών (σταφυλιών). • Έ νταση υποχρεωτικής διακίνησης παραστατικών από τους αγρότες • Μείωση των ΕΦΚ. Τα παραπάνω φαντάζουν απλές αλλά αποτελεσματικές κινήσεις που μπορεί να φέρουν την άνοιξη. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 91

aθηναϊκή Από το ελληνικό κριθάρι Ζυθοποιια μέχρι και ...το ποτήρι 92 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

w w w.r ep or ter.g r

ΠΟΤΑ

πό το 2008 μέχρι και σήμερα έχει επενδύσει 137 εκατ. ευρώ στην εγχώρια αγορά, απασχολώντας περίπου 1.000 εργαζόμενους. Ταυτόχρονα η δραστηριότητα της εταιρείας έχει ανοίξει, εμμέσως, περίπου 28.000 θέσεις απασχόλησης, ενώ για κάθε ένα ευρώ προστιθέμενης αξίας της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας δημιουργούνται σχεδόν 7 ευρώ προστιθέμενης αξίας στην ευρύτερη οικονομία.

Οι μαρτυρίες των παραγωγών κριθαριού, των ερευνητών του Πανεπιστημίου Αθηνών, των υαλουργών και όλων των άλλων Ελλήνων παραγωγών που συνεργάζονται για να φτιαχτούν οι ελληνικές μπύρες με τα διεθνή σήματα, επιβεβαιώνουν τον πολύ σημαντικό ρόλο αυτής της βιομηχανίας για την ελληνική οικονομία. Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία υλοποιεί εδώ και 3 χρόνια ένα πρόγραμμα συνεργασίας με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, που αφορά στην αξιολόγηση ποικιλιών κριθαριού ως προς την αποδοτικότητα τους και ως προς τα επιθυμητά τους χαρακτηριστικά. Οι μελέτες του εργαστηρίου επικεντρώνονται σε μεθόδους που θεραπεύουν τα αντικείμενα των φυτών μεγάλης καλλιέργειας όπως το σιτάρι, το κριθάρι, τον καπνό και τα βιομηχανικά φυτά. «Δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στους κώδικες ορθής γεωργικής πρακτικής, δηλαδή στην εφαρμογή συστημάτων, που θωρακίζουν τις καλλιέργειες ως προς την αντιμετώπιση εχθρών, ασθενειών

➔

και ζιζανίων αλλά περισσότερο προσβλέπουμε στην απόκτηση προϊόντων υψηλής ποιότητας» εξηγεί η κ. Γαρυφαλλιά Οικονόμου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, στο Εργαστήριο Γεωργίας του Γεωπονικού Πανεπιστημίου Αθηνών. Εκπονούνται πειράματα σε 4 περιοχές «στόχους» που ξεκινούν από τη Βόρειο Ελλάδα, το Θεσσαλικό κάμπο, τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο. «Στο πλαίσιο της συνεργασίας με την Αθηναϊκή Ζυθοποιία υλοποιούμε ένα ακόμη πείραμα, μέσω του οποίου αξιολογούμε, κάτω από συγκεκριμένο πειραματικό σχέδιο, τις ίδιες ποικιλίες και εφαρμόζουμε συμπληρωματική άρδευση. Στόχος είναι να πάρουμε κάποια στοιχεία για την αξιολόγηση της αντοχής κάποιων από αυτές τις ποικιλίες στην ξηρασία, που θα βοηθήσει στην επιλογή των καλλιεργειών στο πρόγραμμα της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας για να αυξήσει την αποδοτικότητά της. Σήμερα η εταιρία έχει "πιάσει" πλέον το στόχο παραγωγής του 100% της βύνης από ελληνικό κριθάρι, ενώ μέσω των προγραμμάτων της εξάγει τυχόν υπερβάλλουσα παραγωγή των αγροτών» συμπληρώνει η κ. Οικονόμου. Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία έχει δημιουργήσει το πρώτο και μεγαλύτερο, μέχρι τώρα, πρόγραμμα συμβολαιακής καλλιέργειας στην Ελλάδα, καθώς συνεργάζεται με 3.000 παραγωγούς έχοντας ανοίξει 800 θέσεις εργασίας στον αγροτικό τομέα. Συγκεκριμένα από 600 παραγωγούς που είχε στο πρόγραμμά της το 2008, αυτοί αυξήθηκαν στους 3.010 το 2014 και επεκτάθηκαν από 11 περιοχές σε 23.

Με παρουσία στην Ελλάδα για πάνω από 50 χρόνια, εξαγωγική δραστηριότητα, η οποία μετρά 40 έτη και εξαγωγές που την τελευταία διετία άγγιξαν τα 30 εκατ. ευρώ, η Αθηναϊκή Ζυθοποιια συνεχίζει να επενδύει και να αναπτύσσει την αγορά μπύρας στη χώρα. w w w.r ep or ter.g r

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014 2015| |R R EP EO PO RR TE TR E R9 39 3

«Το πρόγραμμα συμβολαιακής καλλιέργειας παρέχει στον αγρότη συγκεκριμένη, ηλεγμένη ποικιλία σπόρου, αποδοτική όσον αφορά στην παραγωγή του αλλά όσον αφορά και τη βυνοποίηση.» περιγράφει ο συγκεντρωτής, Μιχάλης Κεραστάς. «Εξασφαλίζει στον αγρότη, την πλήρη διάθεση του προϊόντος του και την απορρόφησή του. Ακόμα και αν πετύχουμε μια εξαιρετική χρονιά με υπερπαραγωγή ο αγρότης απαλλάσσεται από το άγχος της μη απορρόφησης της παραγωγής του. Επιπλέον το πρόγραμμα προσφέρει την τεχνογνωσία, ενώ παρέχει και γεωπόνους που παρακολουθούν την καλλιέργεια καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους». «Προσπαθούμε να μαθαίνουμε καινούριους τρόπους καλλιέργειας και η συμβολαιακή καλλιέργεια είναι αυτή, που δίνει το πλεονέκτημα στο γεωργό πριν σπείρει το χωράφι του να ξέρει ότι θα δώσει την παραγωγή του σε μια προκαθορισμένη τιμή» τονίζει ο Κώστας Κωστακόπουλος, παραγωγός κριθαριού από τη Λειβαδιά Βοιωτίας, που συνεργάζεται εδώ και χρόνια με την Αθηναϊκή Ζυθοποιία, υπό τις καλύτερες συνθήκες όπως εξηγεί ο ίδιος. «Αισθανόμαστε ασφάλεια, σιγουριά και εμπιστοσύνη, που έχουμε στο πλάι μας μια τόσο μεγάλη εταιρεία» επισημαίνει. Ο ίδιος είναι στο επάγγελμα από τότε που θυμάται τον εαυτό του και είναι εκπρόσωπος της 4ης γενιάς αγροτών της οικογένειας.«Θέλω να ευχηθώ στην εταιρεία να πραγματοποιήσει τους στόχους που έχει βάλει ώστε όλο το κριθάρι της να το προμηθεύεται από Έλληνες παραγωγούς» δηλώνει τονίζοντας ότι θέλει να ευχαριστήσει την Αθηναϊκή Ζυθοποιία για την εξαιρετική συνεργασία που διατηρούν. «Σε όλη τη διάρκεια της συνεργασίας μας έχουν χρησιμοποιηθεί από την περιοχή μας γύρω στους 8.000 τόνους κριθαριού για την παραγωγή των προϊόντων της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας.» δηλώνει η Μίνα Παπαλάμπρου, παραγωγός κριθαριού από τον Ορχομενό, που συνεργάζεται με την εταιρεία

94 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

εδώ και πέντε χρόνια. «Όλη η οικογένεια είμαστε αγρότες και καλλιεργούμε διάφορα προϊόντα όπως σιτάρι, κριθάρι και άλλα.» περιγράφει και εξηγεί τις δυσκολίες του επαγγέλματος. «Το να ασχολείται κανείς με τη γεωργία είναι δύσκολο και πολύ απαιτητικό, ειδικά για μια γυναίκα. Οι απαιτήσεις της κάθε καλλιέργειας είναι διαφορετικές ενώ εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό η δουλειά από τις καιρικές συνθήκες.». Η καλλιέργεια της οικογένειας της κ.Παπαλάμπρου έχει χρησιμοποιηθεί για το σύνολο σχεδόν της γκάμας των προϊόντων της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας για τα οποία η ίδια μιλά με αγάπη. «Τα προϊόντα, στην συμμετοχή των οποίων συμβάλλουμε, τα αγαπάμε και τα θεωρούμε πλέον δικά μας». Σχέση εμπιστοσύνης που ξεπερνά τα τυπικά όρια προμηθευτή – πελάτη έχει οικοδομηθεί μεταξύ Αθηναϊκής Ζυθοποιίας και υαλουργίας ΓΙΟΥΛΑ, που συνεργάζονται εδώ και 30 χρόνια. «Σήμερα στις εγκαταστάσεις μας, εδώ στο Αιγάλεω παράγουμε φιάλες για τις μπύρες Amstel, Heineken, Fischer και Αλφα καθώς και για το φυσικό μεταλλικό νερό Ιόλη. Η επιτυχημένη πορεία της υαλουρ-

γίας ΓΙΟΥΛΑ είναι άμεσα συνυφασμένη με την Αθηναϊκή Ζυθοποιία. Φανταστείτε ότι τα τελευταία τρία χρόνια έχουν παραχθεί πάνω από 120.000.000 φιάλες για τα προϊόντα της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας. Όλοι εμείς οι εργαζόμενοι της εταιρίας αισθανόμαστε υπερήφανοι γιατί αποτελούμε κομμάτι της μοναδικής υαλουργικής βιομηχανίας, που υπάρχει στην Ελλάδα σήμερα.» εξηγεί ο Δημήτρης Παπαδόπουλος, διευθυντής του εργοστασίου ΓΙΟΥΛΑ ΑΕ.

Ελληνική υπογραφή στο καπάκι Η ΑΣΤΗΡ Αφοί Βητόγιαννη ειδικεύεται στην κατασκευή μεταλλικών πωμάτων για μπύρες και αναψυκτικά. «Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία με τους πολύ αυστηρούς τους κανόνες, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά και τα διεθνή πρότυπα μας έχει βοηθήσει επαγωγικά να ενσωματώσουμε και εμείς άρτιες διαδικασίες παραγωγής και να καθιερωθούμε σαν ένας από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές πωμάτων στην παγκόσμια αγορά.» περιγράφει ο διευθύνων σύμβουλος της ΑΣΤΗΡ Αφοί Βητόγιαννη, Στέλιος Βητόγιαννης. «Αξίζει να σημειώσουμε ότι κάθε χρόνο βραβευόμαστε για την ποιοτική υπεροχή των πωμάτων μας. Οφείλουμε ένα πολύ w w w.r ep or ter.g r

Μια µπίρα της Αθηναϊκής Ζυ είναι κάτι παραπάνω από µια Είναι αξία για την Ελλά ΠΟΤΑ

CMY

επιτρέπει να διατηρεί πελάτες σε όλη τη χώρα, μεγάλο ευχαριστώ στην Αθηναϊκή Ζυθοποιία όπως εξηγεί η κ. Αντωνίου. «Στόχος μας είναι να για τη στήριξη και τη συνεργασία της καθώς Με θέσεις εργασίας, έσοδα για το κράτος και κλάδων της συνεισ υποστηρίζουμε τηνστήριξη τοπική κοινωνία κατ’οικονοµίας αρχάς και στα στελέχη της που μας αγκαλιάζουν µε τη δραστηριότητά της στην θέσεις Ελλάδαεργαδιατηρώντας τις ήδη υπάρχουσες τόσα χρόνια.» συμπληρώνει. σίας ή προσφέροντας νέες». «Η διαδικασία παραγωγής είναι πλέον πολύ περίπλοκη και σύνθετη. Κάθε μηχανή παράΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ γει 5.000 πώματα το λεπτό. Συνολικά παράΟΙΚΟΝΟΜΙΑ* γουμε 1.500.000 καπάκια την ώρα. Σε αυτές - Ξεπερνά το ένα δισεκατοµµύριο ευρώ η συτις ταχύτητες θα ήταν αδύνατον να παρέμβει νολική προστιθέµενη αξία των δραστηριοτήάνθρωπος γι’ ελέγχουμε την παραγωτωναυτό της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας (0,5% του ΑΕΠ). γή μας και -τα μας μεάµεση τα τελειότερα 124προϊόντα εκατοµµύρια ευρώ προστιθέµενη αξία (0,1% του ΑΕΠ). διαθέσιμα ηλεκτρονικά και μηχανικά μέσα. - Για κάθε 1 ευρώ προστιθέµενης αξίας στην Κάμερες υψηλής ευκρίνειας, εξελιγμένα συΑθηναϊκή Ζυθοποιία προστίθενται 7 ευρώ στήματα ποιοτικού ελέγχου.» εξηγεί ο διευστην ευρύτερη ελληνική οικονοµία. θυντής παραγωγής της ΑΣΤΗΡ Αφοί Βυτόγιαν- Η Αθηναϊκή Ζυθοποιία στηρίζει φορολογικά νη, Παναγιώτης Παραβάλος. έσοδα 507 εκατοµµυρίων ευρώ σε όλη την αλυσίδα επιρροής. - 87 εκατοµµύρια ευρώ αποτελούν προϊόν «Με την Αθηναϊκή Ζυθοποιία συνεργαζόμαάµεσης φορολόγησης της εταιρίας. στε αρμονικά από τη δεκαετία του 70’. Καταβά- Αν η Αθηναϊκή Ζυθοποιία έκανε εισαγωγή λουμε κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να είμαόλων των προϊόντων της, η ελληνική οικονοστε συνεπείςµία και αντάξιοι των απαιτήσεων και θα έχανε 83 εκατοµµύρια ευρώ προστιθέµενηςτης. αξίαςΆλλωστε και 1.500 θέσεις εργασίας. της εμπιστοσύνης όχι μόνο είναι ο μεγαλύτερος πελάτης μας στην Ελλάδα αλλά και η μητρική εταιρία μας τιμά συμπεριλαμβάνοντας την ΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΑΣΤΗΡ στους προτεινόμενους προΣΤΗΝ ΑΠΑΣΧΟΛΗΣΗ* μηθευτές της παγκοσμίως.» εξηγεί ο διευθυ- Κάθε θέση εργασίας στην Αθηναϊκή Ζυθοποιία, υποστηρίζει έµµεσα 28 θέσεις στην ευρύντής πωλήσεων Γιώργος Παγίδας.

τερη οικονοµία. - Σε 27.600 θέσεις εργασίας υπολογίζεται η «Ντύνοντας» τη φιάλη συνολική συµβολή της Αθηναϊκής Ζυθοποιίας Τα 31 χρόνια συνεργασίας της - Αντωστην απασχόληση (τοAntopack 0,7% της συνολικής στην Ελλάδα). νίου Α.Ε., μιααπασχόλησης από τις πλέον σύγχρονες βιομη-

Σχέση εμπιστοσύνης που ξεπερνά τα τυπικά όρια προμηθευτή – πελάτη έχει οικοδομηθεί μεταξύ Αθηναϊκής Ζυθοποιϊας και υαλουργίας ΓΙΟΥΛΑ, που συνεργάζονται εδώ και 30 χρόνια

w w w.r ep or ter.g r

χανικές μονάδες εκτυπώσεων στην Ευρώπη με εμπειρία 115 χρόνων, με την Αθηναϊκή Ζυθοποιία έχει μετατρέψει τη σχέση τουςΑΓΡΟΤΙΚΗ σε οικογενειΣΥΝΕΙΣΦΟΡΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ* ακή. «Οι αυστηρές της προδιαγραφές μας βοκριθάρι από την ελληνική γη για ήθησαν να Επιλέγοντας προσφέρουμε προϊόντα σε υψηλή τα προϊόντα της, η Αθηναϊκή Ζυθοποιία έχει ποιότητα και ανταγωνιστικές τιμές. Από την δηµιουργήσει, από το 2008, 830 θέσεις εργασίαρχή της συνεργασίας έχουμε εκτυπώας στον αγροτικόμας τοµέα και προστιθέµενη αξία σει πάνω από 5 δισ. ετικέτες αγαπημένες για τους 3.000 Ελληνεςγια παραγωγούς και συνερτης, που ξεπερνά τα 20ηεκατοµµύρια μας μάρκεςγάτες όπως είναι η Amstel, Heineken, ευρώ. Το 2014 η εταιρία αναµένεται να καλύψει η Αλφα, η Fischer.» περιγράφει η διευθύνουσα το 100% των αναγκών παραγωγής της από σύμβουλοςελληνικό της Antopack κριθάρι. - Αντωνίου Α.Ε, Τέα Αντωνίου. «Αναμφισβήτητα η συνεργασία με μεγάλες*Τα επιχειρήσεις προσφέρει ασφάλεια παραπάνω στοιχεία προκύπτουν από τη 2η Μελέτη και στις μέρες μαςκαιείναι πολύΑντίκτυπου δύσκολο βρειςγια την Οικονοµικού Κοινωνικού πουνα διεξήγαγε Αθηναϊκή Ζυθοποιία η εταιρία Steward RedQueen, τo 2013. οικονομικά υγιείς πελάτες» συμπληρώνει. Στόχος της εταιρείας είναι να αναπτύσσει το πελατολόγιό της με επιχειρήσεις, που δίνουν έμφαση στην υψηλή ποιότητα, την αξιοκρατία και τη σκληρή δουλειά. Πρόκειται για μια οικογενειακή επιχείρηση με έδρα το Βόλο. Η γεωγραφική θέση των εγκαταστάσεών της, της

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΖΥΘΟΠΟΙΙΑΣΑΘΗΝΑΪΚΗΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ

ΖΥΘΟΠΟΙΙΑΣ • Παρουσία πάνω από 50 χρόνια

-στην Παρουσία Ελλάδαπάνω από 50 χρόνια στην Ελλάδα Τέσσερις μονάδες: Αθήνα, Πάτρα, - Τέσσερις µονάδες: Αθήνα, Πάτρα, Θεσσαλονίκη, Λαμία Θεσσαλονίκη, Λαµία 1.000 εργαζόμενοι - 1.000 εργαζόµενοι Παράγειστην στηνΕλλάδα Ελλάδα1111αγαπηαγαπη- Παράγει µένεςμάρκες µάρκεςμπίρας: µπίρας: Amstel, Amstel, μένες Amstel Pils, Amstel Bock, Amstel Amstel Pils, Amstel Bock, Amstel Free, Amstel Radler, Heineken, Free, Amstel Radler, Heineken, ΑΛΦΑ, ΑΛΦΑ Strong, Fischer, ΒΙΟΣ ΑΛΦΑ 5, Buckler ΑΛΦΑ, Strong, Fischer, -ΒΙΟΣ Εισάγει γνωστές µάρκες, όπως: 5, Buckler Sol, McFarland, Affligem, Erdinger, Εισάγει γνωστές Krusovice, Moretti,μάρκες, Murphisόπως: κ.ά. Sol, McFarland, Affligem, - Προϊόντα που το 90% της Erdinger, αξίας τους παραµένει στην Ελλάδακ.ά. Krusovice, Moretti, Murphis - 4.350 Ελληνες Προϊόντα πουπροµηθευτές το 90% της αξίας -τους Εξαγωγές στις 5στην ηπείρους παραμένει Ελλάδα

• • •

• •

• 4.350 Ελληνες προμηθευτές • Εξαγωγές στις 5 ηπείρους

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ

➔

Εξαγορές & συγχωνεύσεις φέρνει η Solvency II στην ασφαλιστική αγορά νόψει σημαντικών αλλαγών βρίσκεται η Ευρωπαϊκή και κατ' επέκταση η ελληνική ασφαλιστική αγορά, καθώς από τον Ιανουάριο του 2016 τίθεται σε ισχύ η νέα κοινοτική οδηγία γνωστή ως «Solvency II» (Φερεγγυότητα ΙΙ) η οποία καθορίζει νέες αυξημένες κεφαλαιακές απαIτήσεις για τις ασφαλιστικές εταιρείες.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 97

ην περίοδο αυτή όλη η ευρωπαϊκή ασφαλιστική αγορά, όπως και η ελληνική βρίσκεται στο στάδιο της προετοιμασίας υποδοχής της νέας οδηγίας.

Όλοι οι παράγοντες της ασφαλιστικής αγοράς συμφωνούν, ότι η νέα οδηγία φέρνει μαζί της δραματικές αλλαγές σε επιχειρηματικό επίπεδο, που θα οδηγήσουν σε μία μείωση του αριθμού των εν λειτουργία ασφαλιστικών εταιρειών αλλά ταυτόχρονα στην ενίσχυση της αξιοπιστίας και φερεγγυότητας όσων απομείνουν. Οι εξαγορές και συγχωνεύσεις, καθώς και οι «αποχωρήσεις» «συντεταγμένα» από συγκεκριμένους ασφαλιστικούς κλάδους

98 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

είτε και συνολικά από την αγορά, είναι προ των πυλών. Ήδη μέχρι στιγμής ένας έλληνας μέτοχος ασφαλιστικής εταιρείας ο κ. Νίκος Βελλιάδης, ιδρυτής της Αιγαίον Ασφαλιστικής αποφάσισε η εταιρεία του να σταματήσει να δέχεται νέες εργασίες και να προχωρήσει σε run off, σε συνεργασία με εξειδικευμένη εταιρεία στα θέματα αυτά. Έτσι η Αιγαίον Ασφαλιστική θα συνεχίσει να λειτουργεί μόνο για να παρέχει αποζημιώσεις, στους ήδη ασφαλισμένους της. Ωστόσο ο κ. Βελλιάδης θα συνεχίσει να επενδύει στον ασφαλιστικό κλάδο μέσω μεσιτικών ασφαλιστικών εταιρειών. Το «μοντέλο Βελλιάδη» θα μπορούσαν να ακολουθήσουν και άλλοι μέτοχοι, που εκτιμούν ότι δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν επενδυτικά στο νέο περιβάλλον λειτουργίας των ασφαλιστικών εταιρειών, έτσι όπως θα διαμορφωθεί από την οδηγία Solvency II. Η Εποπτική Αρχή, σύμφωνα με πληροφορίες του Reporter, βλέπει θετικά την «επανάληψη» αυτού του μοντέ-

λου, όπως επίσης και τυχόν κινήσεις εξαγορών μικρών ελληνικών ασφαλιστικών εταιρειών από άλλες μεγαλύτερες, ελληνικές ή πολυεθνικές. Η Εθνική Ασφαλιστική από την μία πλευρά και πολυεθνικές όπως η Allianz, η Generali, η Metlife κ.α. από την άλλη πλευρά θα μπορούσαν να πρωταγωνιστήσουν υπό προϋποθέσεις, εξαγοράζοντας μικρομεσαίες ελληνικές ασφαλιστικές εταιρείες, έτσι ώστε η προσαρμογή στο Solvency II να γίνει ομαλά για την ελληνική ασφαλιστική αγορά.

Ακολουθεί διετία ανατροπών To 2016 θα είναι χρονιά μεγάλων ανατροπών, που θα προκαλέσει σειρά εξαγορών και συγχωνεύσεων και κατά συνέπεια τη ριζική αναμόρφωση του χάρτη των ασφαλιστικών επιχειρήσεων, εκτιμά ο πρόεδρος της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος, Αλέξανδρος Σαρρηγεωργίου, θεωρώντας ότι ο κλάδος θα εισέλθει στην τελική ευθεία για την αναζήτηση των κεφαλαίων, που απαιτεί w w w.r ep or ter.g r

ΑΣΦΑΛΙΣΤΙΚΕΣ

το καθεστώς Solvency II. Παράλληλα, σύμφωνα με τον ίδιο, η ασφαλιστική βιομηχανία περνά μέσα από το νέο, αυστηρό θεσμικό πλαίσιο σε μια περίοδο που θεσμικά, πλέον, δεν θα επιτρέπεται να αναπτυχθούν παθογένειες, όπως αυτές που καταδίκασαν τα περασμένα χρόνια την ελληνική ιδιωτική ασφάλιση σε έναν αναιμικό ρόλο. Υπενθυμίζουμε ότι το κύρος της ιδιωτικής ασφάλισης έχει πληγεί στο παρελθόν στη χώρα μας, από τα κύματα αφαίρεσης αδειών αφερέγγυων ασφαλιστικών εταιρειών με αποκορύφωμα το σκάνδαλο του Ομίλου Ασπίς. Άλλοι παράγοντες της ασφαλιστικής αγοράς κινούμενοι στο ίδιο μήκος κύματος εκτιμούν ότι τα επόμενα δύο χρόνια θα συντελεστούν όλες οι αλλαγές. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η ελληνική εποπτική αρχή, η Τράπεζα της Ελλάδος, έχει δώσει ένα περιθώριο προσαρμογής των ασφαλιστικών εταιρειών στη νέα κατάσταση. Πληροφορίες από την Διεύθυνση Εποπτείας της ΤτΕ, αναφέρουν ότι προκειμένου μία ασφαλιστική εταιρεία, να συνεχίσει απρόσκοπτα τη λειτουργία της, προϋπόθεση είναι να καλύπτει τις κεφαλαιακές απαιτήσεις του Solvency I. Εφόσον αυτό συμβαίνει, η Τράπεζα της Ελλάδος είναι διατεθειμένη να δώσει παράταση ενός χρόνου προκειμένου οι εταιρείες να επιτύχουν το MCR (Minimum Capital Requirement) και δυο χρόνια για να επιτύχουν το SCR (Solvency Capital Requirement) με βάση τη νέα κοινοτική οδηγία για το Solvency II, που θα αρχίσει να εφαρμόζεται από την 1/1/2016. Τα MCR και τα SCR προκύπτουν από τις οικονομικές καταστάσεις εννεάμηνου του 2015, που έχουν αποστείλει στην ΤτΕ οι ασφαλιστικές εταιρaείες. Παράλληλα το ζητούμενο είναι το νέο έτος να είναι χρονιά ανάπτυξης της ασφαλιστικής αγοράς ύστερα από έξι χρόνια μείωσης των ασφαλιστικών εργασιών. Και το 2015 θα είναι αρνητικό εάν ισχύσει η τάση, που έχει καταγραφεί στο εννεάμηνο, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ένωσης Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος. Η παραγωγή ασφαλίστρων, εμφανίζει μείωση κατά 3,6%, η οποία αναλύεται σε αύξηση κατά 1,4% στις ασφαλίσεις Ζωής και μείωση κατά 8,0% στις ασφαλίσεις κατά Ζημιών. Σημειώνεται η παραγωγή ασφαw w w.r ep or ter.g r

λειών ζωής «έτρεχε» με υψηλότερους ρυθμούς, όμως λόγω των capital controls «πάγωσε» η διάθεση ασφαλιστηρίων συμβολαίων unit linked με αποτέλεσμα να μειωθούν οι έντονα, μέχρι τον Ιούνιο, αυξητικοί ρυθμοί. Πάντως ο ασφαλιστικός κλάδος αναμένει ότι σταδιακά η εικόνα θα αλλάζει επί το θετικότερο και αυτό θα οφείλεται κατά τη γνώμη των στελεχών της σε δυο παράγοντες. Αφενός οι συνταρακτικές αλλαγές στο δημόσιο σύστημα ασφάλισης θα υποχρεώσει πολλούς κυρίως από την εναπομένουσα «μεσαία τάξη» να αναζητήσουν συμπληρωματική σύνταξη αλλά και ασφάλιση υγείας στις ιδιωτικές ασφαλιστικές επιχειρήσεις. Αφετέρου η επιστροφή της ελληνικής οικονομίας σε αναπτυξιακούς ρυθμούς θα επηρεάσει και πάλι θετικά τις ασφαλίσεις εμπορικών και βιομηχανιών κινδύνων, μεταφορών κ.λ.π.

Πώς θα αλλάξει το τοπίο διαίτερη σημασία έχει για τον ασφαλιστικό κλάδο και μία μεταρρύθμιση στο λεγόμενο δεύτερο πυλώνα ασφάλισης, που στη χώρα μας είναι ακόμη στα σπάργανα. Αν ο πρώτος πυλώνας είναι η κοινωνική ασφάλιση και ο τρίτος πυλώνας τα ατομικά ασφαλιστήρια συμβόλαια ως δεύτερο πυλώνα ορίζουμε τα επαγγελματικά ταμεία. Η Ένωση Ασφαλιστικών Εταιρειών Ελλάδος προτείνει την αναδιατύπωση της σχετικής νομοθεσίας έτσι ώστε να ευνοεί την ανάπτυξη αυτών των ταμείων. Μεταξύ άλλων η ΕΑΕΕ προτείνει τη διαμόρφωση ενός βιώσιμου πλαισίου Επαγγελματικών Συντάξεων στη χώρα μας, με ενεργό συμμετοχή των ασφαλιστικών εταιριών και με τα εξής βασικά χαρακτηριστικά: Υποχρεωτικότητα συμμετοχής για τους εργαζόμενους, άσκησή του από ανεξάρτητες εταιρίες συντάξεων και ασφαλιστικές εταιρίες κλάδου Ζωής, ελεύθερη επιλογή του ασφαλιστικού φορέα, χρηματοδότηση από εργοδότη και εργαζόμενο.

Εξαγορές & συγχωνεύσεις Ο χορός των εξαγορών και συγχωνεύσεων στην ελληνική ασφαλιστική αγορά αναμένεται να ξεκινήσει από την τραπεζοασφαλιστική αγορά όπως εκτιμούν πολλοί. Μάλιστα σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες το χορό αναμένεται να σύρει πρώτη η Eurolife ERB, θυγατρική της Eurobank, για την οποία οι σχετικές συζητήσεις με ενδιαφερόμενους επενδυτές έχουν ήδη ξεκινήσει. Η πώληση αφορά το 80% της Eurolife ERB Insurance Group, που είναι εταιρεία holding και ανήκει κατά 100% ως θυγατρική στη Eurobank. Στη Eurolife ERB Insurance Group έχουν ενταχθεί η εταιρεία γενικών ασφαλίσεων (Eurolife ΑΕΓΑ), η εταιρεία ζωής (Eurolife ΑΕΑΖ) και η πρακτορειακή ERB Ασφαλιστικές Υπηρεσίες ΑΕΜA. Εκτός από το 100% των τριών ασφαλιστικών εταιρειών, η holding ελέγχει και τις δύο ασφαλιστικές δραστηριότητες του ομίλου στη Ρουμανία (Eurolife ERB Asigurari de Viata SA και Eurolife ERB Asigurari Generale SA). Η αποτίμηση του ομίλου υπολογίζεται στα 400 εκατ. ευρώ και είναι χαρακτηριστικό ότι είναι διπλάσια σχεδόν από τη σημερινή αποτίμηση στο ταμπλό της Eurobank. Η Eurolife ERB είναι ο τρίτος μεγαλύτερος ασφαλιστικός όμιλος στη χώρα, και με βάση τα στοιχεία του πρώτου εξαμήνου του 2015, τα μεικτά ασφάλιστρα του κλάδου ζωής ανήλθαν στα 156 εκατ. ευρώ και του κλάδου γενικών ασφαλίσεων στα 26 εκατ. ευρώ. Η κερδοφορία (πριν από φόρους) της εταιρείας ζωής στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στα 3,5 εκατ. ευρώ, ενώ στα 15,1 εκατ. ευρώ διαμορφώθηκε η κερδοφορία της εταιρείας γενικών ασφαλίσεων. Προς πώληση οδεύουν και άλλες ασφαλιστικές θυγατρικές τραπεζών. Σε μεταγενέστερο χρόνο τοποθετείται από την Εθνική Τράπεζα, η πώληση της Εθνικής Ασφαλιστικής, ενώ για την Τράπεζα Πειραιώς εκκρεμεί η μεταβίβαση της Αγροτικής Ασφαλιστικής στον γερμανικό όμιλο της Ergo. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 99

100 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

w w w.r ep or ter.g r

ενεργεια

➔

«Πακέτα» ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου ετοιμάζουν οι εναλλακτικοί πάροχοι ναπροσπαρμόζουν τη στρατηγική τους οι συνολικά επτά εταιρίες, που δραστηριοποιούνται ήδη στο χώρο, για τη διεκδίκηση ενός ποσού ύψους 1 δισ. ευρώ περίπου στη λιανική αγορά ενέργειας, που ανοίγει κατ’ εφαρμογήν του μνημονίου από το 2018 και με ορίζοντα το 2020.

w w w.r ep or ter.g r

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 101

ι τρεις εξ αυτών είναι καθετοποιημένες μεγάλων ενεργειακών Ομίλων Elpedison (EΛΠΕΕdison, Ελλάκτωρ και Βιοχάλκο), Protergia (όμιλος Μυτιληναίου) και Ηρων Ενεργειακή (ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ) και οι τέσσερις μικρότερες Green, Watt+Volt, Voltera και NPG.

Μερίδιο από την «πίτα» του 1 δισ. ευρώ αναμένεται να διεκδικήσουν και νέοι παίκτες που εισέρχονται στην αγορά καταθέτοντας αιτήσεις για άδεια προμηθευτή στη ΡΑΕ, όπως τα ΕΛΤΑ, ο ΟΤΕ, η ΕΛΙΝΟΙΛ αλλά και μεγάλοι βιομηχανικοί καταναλωτές. Κινητικότητα σε αυτή την κατεύθυνση αναπτύσσεται ήδη, με τους ενεργούς παίχτες του κλάδου να ενισχύουν την διαφημιστική τους καμπάνια, έχοντας αυξήσει σημαντικά τα συνολικά μερίδιά τους που κυμαίνονται πλέον γύρω στο 6%. Το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς εκτός ΔΕΗ διαθέτει ο Ήρωνας, που είναι η κοινοπραξία της ΓΕΚ Τέρνα με τη γαλλική GdF Suez, με 1,9% της αγοράς. Οι περισσότεροι πελάτες του Ήρωνα βρίσκονται στη μέση τάση, ενώ και στη χαμηλή τάση η εταιρεία έχει το μεγαλύτερο μερίδιο από τους ιδιώτες. Ακολουθεί η Elpedison, η κοινή εταιρεία των Ελληνικών Πετρελαίων, της ιταλικής Edison και του ομίλου Ελλάκτωρ με μερίδιο 1,6%, που επίσης μοιράζεται μεταξύ μέσης και χαμηλής τάσης. Σημαντική αύξηση καταγράφεται στα μερίδια και της Protergia του ομίλου Μυτιληναίος, η οποία πλέον έχει μερίδιο 1,2%. Στο υπόλοιπο 1% δραστηριοποιούνται μικρότεροι προμηθευτές, όπως η Green, η Watt+Volt, η Voltera και η NPG. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι το μερίδιο των ιδιωτικών εταιρειών, μετά την αρνητική εμπειρία των Energa και Hellas Power είχε πέσει γύρω στο 3%. Οι εκτιμήσεις της αγοράς συνηγορούν ότι οι εναλλακτικοί πάροχοι θα «χτυπήσουν» περί το 7% στο τέλος του έτους. Οι ιδιώτες πάροχοι αξιοποιώντας και την ευνοϊκή συγκυρία της χαμηλής τιμής παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας από φυσικό αέριο προσφέρουν αυτή τη στιγμή εκπτώσεις έως και 10% στα οικιακά τιμολόγια όπου και τοποθετούνται για πρώτη φορά πιο στοχευμένα. Παράλληλα στο κομμάτι των βιομηχανικών πελατών, οι μεγάλες τουλάχιστον εταιρίες που δραστηριοποιούνται και στην παραγωγή ενέργειας αξιοποιώντας και το σταδιακό άνοιγμα της αγοράς φυσικού

102 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

Οι εκτιμήσεις της αγοράς συνηγορούν ότι οι εναλλακτικοί πάροχοι θα «χτυπήσουν» περί το 7% στο τέλος του έτους

αερίου μέσω δημοπρασιών, αναμένεται να ενισχύσουν τα μερίδιά τους διαθέτοντας στην αγορά «πακέτα» ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου. Στόχος, σε πρώτη φάση, είναι οι βιομηχανικές καταναλώσεις φυσικού αερίου, που, με βάση το μνημόνιο, θα απεγκλωβιστούν από το μονοπώλιο των ΕΠΑ να μπορούν να επιλέξουν τον προμηθευτή τους με την έναρξη του 2016. Παράλληλα «καλοβλέπουν» και το 25% των οικιακών καταναλώσεων ηλεκτρικού ρεύματος που, με βάση επίσης το μνημόνιο, θα πρέπει να χάσει η ΔΕΗ μέχρι το 2018. Η βολιδοσκόπηση γίνεται στη βάση της προσφοράς «πακέτων» ηλεκτρικού ρεύματος και φυσικού αερίου κατά τα πρότυπα ανοίγματος της αγοράς κινητής τηλεφωνίας. Τα αρμόδια επιτελεία των παραπάνω ομίλων εργάζονται αυτή την περίοδο πυρετωδώς, αναλύοντας την αγορά και τις προοπτικές της και αξιολογώντας τα νέα ρίσκα που καλούνται να αναλάβουν και συνδέονται κυρίως σε αυτήν τη φάση με το φαινόμενο των απλήρωτων λογαριασμών. Η αξιολόγηση της φερεγγυότητας των πελατών αποτελεί ένα από τα ζητούμενα των επενδυτών και σε αυτή την κατεύθυνση αναζητούν διάφορα εργαλεία. Για την ολοκλήρωση των επενδυτικών τους σχεδίων, οι ιδιώτες πάροχοι αναμένουν να ξεκαθαρίσουν κάποιες ασάφειες του νόμου για το άνοιγμα της αγοράς φυσικού αερίου, ενώ για την αγορά του ηλεκτρισμού αναμένουν το σχέδιο της ΡΑΕ για τις δημοπρασίες (ΝΟΜΕ). Μέσω αυτών, η ΔΕΗ, με βάση το μνημόνιο, θα πρέπει να διαθέσει άμεσα και μέχρι το 2018 λιγνιτική και υδροηλεκτρική ισχύ, έτσι ώστε το μερίδιό της στη λιανική αγορά να περιοριστεί κατά 25% μέχρι το 2018 και κατά 50% μέχρι το 2020. w w w.r ep or ter.g r

ενεργεια

Βεβαίως οι καταναλωτές θα πρέπει να γνωρίζουν ότι οι εκπτώσεις από τους ιδιώτες παρόχους αφορούν μόνο στο ανταγωνιστικό κομμάτι του λογαριασμού ρεύματος, που αφορά την κατανάλωση ενέργειας. Το μέρος του λογαριασμού, που αφορά τις αποκαλούμενες ρυθμιστικές χρεώσεις (τέλη δικτύου, τέλη και φόροι υπέρ τρίτων, ΕΤΜΕΑΡ κλπ) είναι κοινό για όλους τους παρόχους με βάση την ελληνική και την ευρωπαϊκή νομοθεσία. Ο λογαριασμός ρεύματος επιβαρύνεται με υψηλή φορολογία και μια σειρά από τέλη υπέρ τρίτων καθιστώντας δύσκολη την αποπληρωμή τους από τους καταναλωτές στην παρούσα συγκυρία της ύφεσης. Αποτέλεσμα είναι η ΔΕΗ να επιβαρύνεται σήμερα με ανεξόφλητες οφειλές που ξεπερνούν το 1 δισ. ευρώ. Πάγιο αίτημα της ΔΕΗ αλλά και των ιδιωτών παρόχων είναι η αποφορολόγηση του λογαριασμού ρεύματος, θέμα που έχει θίξει κατ’ επανάληψη και η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας (ΡΑΕ). Είναι ενδεικτική επ’ αυτού η φράση του πρώην προέδρου της ΡΑΕ Νίκου Βασιλάκου στη Βουλή «Αυτός δεν είναι λογαριασμός ηλεκτρικού ρεύματος, αλλά... ό,τι μαζέψουμε» για να υποστηρίξει ότι «οι φόροι είναι αυτοί που ανεβάζουν τους λογαριασμούς και όχι η τιμή του ρεύματος, που είναι χαμηλή». Παρέπεμψε μάλιστα σε στοιχεία που δείχνουν ότι οι φόροι και τα τέλη που εισπράττονται μέσω του λογαριασμού της ΔΕΗ αντιπροσωπεύουν το 30% του ποσού που καλείται να πληρώσει ένα μέσο νοικοκυριό.

Οι καταναλωτές πληρώνουν μέσω του λογαριασμού ρεύματος συνολικά 11 χρεώσεις, εκ των οποίων οι τρεις μόνο σχετίζονται με την ηλεκτρική ενέργεια w w w.r ep or ter.g r

Τι πληρώνουμε για φόρους και τέλη στο λογαριασμό ρεύματος Είναι γεγονός ότι το ένα τρίτο του λογαριασμού, που οι καταναλωτές καλούνται να πληρώσουν στη ΔΕΗ δεν αφορά το κόστος ρεύματος και δεν καταλήγει στα ταμεία της ΔΕΗ και των άλλων ιδιωτών παρόχων αλλά μέσω αυτών σε ρόλο «εισπράκτορα» κατευθύνεται σε άλλα «ταμεία», όπως του Δημοσίου, των δήμων, της ΕΡΤ και των παραγωγών ΑΠΕ. Οι καταναλωτές πληρώνουν μέσω του λογαριασμού ρεύματος συνολικά 11 χρεώσεις, εκ των οποίων οι τρεις μόνο σχετίζονται με την ηλεκτρική ενέργεια. Η χρέωση προμήθειας ρεύματος σε ένα μέσο νοικοκυριό με κατανάλωση 1.600 κιλοβατώρες το τετράμηνο αντιπροσωπεύει το 35% του συνολικού λογαριασμού. Οι ρυθμιζόμενες χρεώσεις που αφορούν το ρεύμα είναι δύο. Η χρέωση συστήματος μεταφοράς, για την κάλυψη δαπανών συντήρησης, λειτουργίας και ανάπτυξης του συστήματος που μεταφέρει την ενέργεια από τις μονάδες παραγωγής στους υποσταθμούς της ΔΕΗ και τις ενεργοβόρες βιομηχανίες, και η χρέωση συστήματος διανομής, για την κάλυψη αντίστοιχων δαπανών του δικτύου, που μεταφέρει την ενέργεια από τους υποσταθ-

➔

μούς στα σπίτια μας και στις μικρές επιχειρήσεις. Οι δύο αυτές χρεώσεις μαζί αντιπροσωπεύουν περίπου το 30% του συνολικού λογαριασμού. Δηλαδή, συνολικά το κόστος προμήθειας, μεταφοράς και διανομής της ηλεκτρικής ενέργειας, που πληρώνει ο κάθε καταναλωτής καλύπτει περίπου το 65% του συνολικού λογαριασμού του. Το υπόλοιπο 35% καλύπτει δύο ακόμη «ρυθμιζόμενες χρεώσεις», που όμως δεν έχουν σχέση με κατανάλωση, φόρους και τέλη: Χρέωση για Υπηρεσίες Κοινής Ωφέλειας (ΥΚΩ) είναι η πρώτη και Χρέωση για Ειδικό Τιμολόγιο Μείωσης Εκπομπών Αερίων Ρύπων (ΕΤΜΕΑΡ) η δεύτερη. Μέσω της χρέωσης ΥΚΩ, η Πολιτεία έχει μεταφέρει στους καταναλωτές ένα κόστος της τάξεως του 1 δισ. ευρώ ετησίως, το οποίο σε ποσοστό 80%, περίπου, αφορά την ηλεκτροδότηση των νησιών και της Κρήτης, ποσό που θα εξέλιπε εάν είχαν γίνει τα έργα διασύνδεσης. Το υπόλοιπο ποσοστό αφορά το Κοινωνικό Οικιακό Τιμολόγιο και το ειδικό τιμολόγιο των πολυτέκνων. Με τη δεύτερη χρέωση, ΕΤΜΕΑΡ, η Πολιτεία διαμέσου της ΡΑΕ έχει μεταφέρει στους καταναλωτές την κάλυψη της εγγυημένης τιμής που βάσει νόμου παρέχει στους παραγωγούς των ΑΠΕ. Σύμφωνα με στοιχεία του Συμβουλίου ΡΑΕ της Ε.Ε., οι χρεώσεις για τις ΑΠΕ στην Ελλάδα εμφάνισαν τη μεγαλύτερη αύξηση μεταξύ των 28 χωρών της Ε.Ε., με ποσοστό 119%, την περίοδο 2008-2013. Οι χρεώσεις για ΑΠΕ, σύμφωνα με τα ίδια στοιχεία, αντιστοιχούν στην Ελλάδα στο 12% του λογαριασμού ηλεκτρικού ρεύματος.

Η τρίτη κατηγορία χρεώσεων στους λογαριασμούς ρεύματος αφορά τέλη και φόρους ως εξής:

Ειδικός Φόρος Κατανάλωσης. Επιβλήθηκε για πρώτη φορά το 2010 και στο οικιακό τιμολόγιο ορίστηκε στα 5 ευρώ η μεγαβατώρα.

Ειδικό Τέλος 5 επί τοις χιλίοις υπέρ των τελωνειακών υπαλλήλων.

3 4 5

Χρεώσεις Δήμων, δηλαδή δημοτικά τέλη, τέλη φωτισμού και τέλος ακίνητης περιουσίας. Χρέωση ΕΡΤ, υπέρ της δημόσιας τηλεόρασης. ΦΠΑ 13%. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 103

Το Παρίσι

θα «κλείσει»

τα σύνορα

της Ευρώπης; Στην επιφανεια, με τον πιο δραστικο τροπο εφεραν τη μεταναστευτικη κριση οι τρομοκρατικεσ επιθεσεισ στο παρισι. ΤΗΣ ΑναστασίαΣ Σταματιάδου

απειλή της τρομοκρατίας ξεσκέπασε το πρόβλημα που η Ευρώπη είχε επιλέξει να κρύψει κάτω από το χαλί. Την ίδια στιγμή οι πρώτοι ψίθυροι περί περιορισμού της ελεύθερης μετακίνησης πολιτών μεταξύ των χωρών της ΕΕ μετατράπηκαν σε υψηλής έντασης φωνές, ανοίγοντας διάπλατα τη συζήτηση περί ενίσχυσης των μέτρων ασφαλείας.

Η Γαλλία από την πρώτη στιγμή επιμένει ότι το Ισλαμικό Κράτος είχε προγραμματίσει τις επιθέσεις. Από την άλλη, η υποψία ότι τουλάχιστον ένας εκ των εγκεφάλων του τρομοκρατικού χτυπήματος μπορεί να πέρασε από τα Ελληνικά σύνορα ως Σύρος πρόσφυγας, άνοιξε διάπλατα τον ασκό του Αιόλου του μεταναστευτικού ζητήματος. Τροφοδότησε επιχειρήματα για τον βαθμό προστασίας της Ευρώπης από τρομοκράτες οι οποίοι διεισδύουν στους κόλπους της γηραιάς ηπείρου από τη Μέση Ανατολή και όχι μόνο, υπό το μανδύα του πρόσφυγα. Στοιχεία που θέλουν ορισμένους εκ των δραστών της επίθεσης να έχουν διασχίσει τα χερσαία – εσωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Έ νωσης για να φτάσουν στο Παρίσι έθεσαν υπό αμφισβήτηση το σύστημα των ανοιχτών συνόρων της Ε.Ε. Για τους υποστηρικτές της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, οι επιθέσεις τονίζουν την ανάγκη αυξημένης συνεργασίας της Ε.Ε. σε θέματα ασφάλειας με στόχο την αποτελεσματικότερη και κοινή προστασία των εξωτερικών συνόρων του μπλοκ. Αλλά αυτές οι φωνές, υπό την ηγεσία της Γερμανίδας Καγκελαρίου Άνγκελα Μέρκελ, είναι πλέον πολύ πιθανό να βρουν ακόμη μεγαλύτερη αντίσταση από τους πολιτικούς, που θέλουν να δείξουν ότι λαμβάνουν την εθνική ασφάλεια πιο σοβαρά από ό, τι τα «ευγενή ευρωπαϊκά ιδεώδη».

106 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

«Οι αυξημένης έντασης συνοριακοί έλεγχοι εντός της ΕΕ θα μπορούσαν να οδηγήσουν, σε υπονόμευση της ευρωπαϊκής συμφωνίας για τη ζώνη Σένγκεν, που προβλέπει ταξίδια χωρίς διαβατήριο κατά μήκος των συνόρων των 26 χωρών που έχουν υπογράψει», δήλωσε ο Γιόζεφ Γιάνινγκ, επικεφαλής του γραφείου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων, στο Βερολίνο. «Η πίεση αυξάνεται και οι χώρες πρέπει πλέον να δράσουν», δήλωσε ο κ. Γιάνινγκ, ενώ υποστήριξε ότι «δεν υπάρχει η δυνατότητα να γίνει αυτό σε (σ.σ. συνολικό) ευρωπαϊκό επίπεδο». Η ηγέτης της γαλλικής ακροδεξιάς Μαρίν Λε Πεν, δήλωσε στον πρόεδρο Φρανσουά Ολάντ ότι η κίνηση να επιβάλλει προσωρινούς ελέγχους συνόρων στον απόηχο των επιθέσεων ήταν ανεπαρκής. Αντ'αυτού, είπε, οι ελευθερίες της Σένγκεν θα πρέπει να καταργηθούν και να αποκατασταθεί η προστασία των συνόρων της Γαλλίας. «Χωρίς σύνορα, δεν είναι δυνατή ούτε η προστασία ούτε η ασφάλεια», δήλωσε χαρακτηριστικά η Λεπέν. Το πρώτο, ενδεχομένως, δείγμα του πολιτικού αντίκτυπου των επιθέσεων ήρθε από τη Βαρσοβία, λίγες ώρες μετά την τρομοκρατική επίθεση στο Παρίσι. Ο υπουργός για τις Ευρωπαϊκές Υποθέσεις της Πολωνίας, Κόνραντ Ζυμάνσκι ανέφερε ότι η συντηρητική κυβέρνηση της χώρας, δεν θα τηρήσει τη δέσμευσή των προκατόχων της να δεχτούν περίπου 7.000 αιτούντες άσυλο, ως μέρος του σχεδίου της Έ υρωπαϊκής Ένωσης για την αναδιανομή μεταναστών σε όλο το μπλοκ. Η συμφωνία της ΕΕ για τη διανομή των προσφύγων σε ολόκληρη την Ευρώπη εξακολουθεί να είναι νομικά δεσμευτική, υποστήριξε ο Ζυμάνσκι σε άρθρο του στο διαδίκτυο. «Αλλά όταν ερχόμαστε αντιμέτωποι με τα τραγικά γεγονότα στο Παρίσι, δεν βλέπουμε τις πολιτικές δυνατότητες για την εφαρμογή του.» συμπλήρωσε.

Ιταλός πρωθυπουργός Ματέο Ρέντζι - η χώρα του οποίου βρίσκεται από καιρό στην πρώτη γραμμή της μαζικής μετανάστευσης - αντιμετωπίζει επίσης κριτική από την αντι-μεταναστευτική Λίγκα του Βορρά, ο ηγέτης της οποίας Ματέο Σαλβίνι έκανε έκκληση για αύξηση των περιορισμών στην είσοδο των μεταναστών ενώ, πρότεινε το κλείσιμο των ευ-

ρωπαϊκών συνόρων. Η Άνγκελα Μέρκελ μαζί με τους υπόλοιπους ευρωπαίους, που θέλουν να κρατήσουν τα ευρωπαϊκά σύνορα ανοιχτά έρχονται τώρα αντιμέτωποι με μια ακόμη πιο ισχυρή πρόκληση. Πρακτικά, πρέπει να βρουν τρόπους να βελτιώσουν τους κοινούς ευρωπαϊκούς μηχανισμούς ασφαλείας, που αποδείχθηκαν περιορισμένης αποτελεσματικότητας. Στη συνάντηση κορυφής στην Τουρκία, η κ. Μέρκελ χαρακτήρισε την ανάγκη εξασφάλισης των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε. ως «επιτακτική» και είπε ότι η πα-

Διεθνή | τρομοκρατία | τη διεύρυνση των συνομιλιών ένταξης της χώρας του στην ΕΕ, τις οποίες οι ηγέτες της Ε.Ε. ήταν απρόθυμες να χορηγήσουν.

Θα μείνουν ανοιχτά τα σύνορα; Οι υφιστάμενες πολιτικές της ΕΕ για τον έλεγχο όσων εισέρχονται στην Ευρώπη φαίνεται να καταρρέουν. Η Άνγκελα Μέρκελ και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχουν επικεντρωθεί στην παρούσα φάση στη λύση της καταγραφής των μεταναστών σε κέντρα επεξεργασίας, ή αλλιώς «hot spots» στην Ελλάδα και την Ιταλία, και τη διανομή τους, στη συνέχεια, σε όλη την Ε.Ε. στο πλαίσιο ενός συστήματος ποσοστώσεων. Αλλά η ιδέα της διανομής φαίνεται τώρα ακόμα πιο δύσκολα εφαρμόσιμη με δεδομένες και τις αντιδράσεις πολλών χωρών. Και η καταγραφή των εκατοντάδων χιλιάδων μεταναστών με τα προσωπικά στοιχεία τους, ακόμη και με τα δακτυλικά τους αποτυπώματα εμφανίζεται, στον απόηχο του Παρισιού, μια αναποτελεσματική μέθοδος καταστολής των επιθέσεων του ισλαμικού κράτους. Στη Γερμανία, οι επιθέσεις έδωσαν λαβή στους πολιτικούς αντιπάλους της Μέρκελ. Η γερμανική αστυνομία, που έχει αναπτυχθεί κατά μήκος των συνόρων των τελευταίων μηνών έχει ήδη λάβει τα δακτυλικά αποτυπώματα των μεταναστών και τα διασταυρώνουν σύμφωνα με τα δεδομένα του διεθνούς ποινικού δικαίου. Σύμφωνα όμως με τους επικριτές της, η διαδικασία εξακολουθεί να αφήνει πάρα πολλά κενά, και η ίδια η έκταση της μετανάστευσης αυξάνει τους κινδύνους της εισόδου τρομοκρατών.

ράνομη μετανάστευση από πρόσφυγες πρέπει να αντικατασταθεί το συντομότερο δυνατό από ένα νομικό μηχανισμό. Έ νας βασικός σύμμαχος της Μέρκελ στις Βρυξέλλες, ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Jean-Claude Juncker, τόνισε επίσης την επείγουσα ανάγκη προστασίας των εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης. Αλλά στην περίπτωση της Ελλάδας, που αποτελεί και τον κυριότερο διάδρομο εισροής μεταναστών από τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη, δεν είναι σαφές τι σημαίνει αυτό. Λίγοι Ευρωπαίοι ηγέτες ήταν πρόθυμοι να ζητήσουν από την Ελλάδα να σταματήσει τη διάσωση μεταναστών, που κινδυνεύουν στα θαλάσσια

σύνορα της χώρας, καθώς αυτό θα οδηγούσε σε εκτόξευση του αριθμού των νεκρών. Η Ευρώπη έχει επιχειρήσει να ασκήσει πίεση στην Τουρκία, ώστε να σταματήσει να διακινεί τους μετανάστες από το Αιγαίο πέλαγος προς την Ελλάδα, με στόχο να περιορίσει τη μεταναστευτική ροή. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν αποπειράθηκε να καρπωθεί της κατάστασης διεκδικώντας μια σειρά από παραχωρήσεις σε αντάλλαγμα, όπως για παράδειγμα την κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους ταξιδιώτες προς την Ευρώπη αλλά και

Ο Jürgen Hardt, βουλευτής με τους συντηρητικούς της κ. Μέρκελ και ειδικός σε θέματα εξωτερικής πολιτικής δήλωσε ότι οι επιθέσεις στο Παρίσι θα μπορούσαν να περιπλέξουν τις προσπάθειες της κυβέρνησης να κρατήσει τα σύνορά της ανοιχτά για τους πρόσφυγες, ακόμα και αν αυτές τονίζουν τα δεινά των ανθρώπων στη Μέση Ανατολή. « Η εμπάθεια των ανθρώπων για την τύχη των προσφύγων θα αυξηθεί», δήλωσε ο Hardt σε μια συνέντευξη. «Αλλά έτσι πάντα θα έχουμε το φόβο ότι ολοένα και περισσότεροι τρομοκράτες μπορούν να περνούν απαρατήρητοι ανάμεσα στους εκατοντάδες χιλιάδες που έρχονται.»

άν οι φόβοι της ασφάλειας οδηγήσουν πλέον σε μόνιμο κλείσιμο των εθνικών συνόρων σε όλη την Ευρώπη, το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι μια ταχεία συσσώρευση των μεταναστών στις χώρες που βρίσκονται στα σύνορα της Ευρώπης, όπως δηλαδή την Ελλάδα και την Ιταλία, καθώς και σε χώρες των Βαλκανίων. Η έλλειψη όμως χώρων και πόρων για τη στέγαση των μεταναστών με τις χειμερινές καιρικές συνθήκες θα μπορούσε να οδηγήσει σε καταστροφή, προειδοποιούν οι αναλυτές. « Η Ελλάδα θα δεχτεί ένα πραγματικά άσχημο χτύπημα αν τα σύνορα ξεκινήσουν να κλείνουν στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη,» δήλωσε ο Φρανσουά Χάισμπουργκ, Γάλλος ειδικός σε θέματα ασφαλείας. Η τεράστια συμφόρηση των πραγματικών προσφύγων στην Ελλάδα και στους βαλκάνιους γείτονές της θα οδηγούσε στο «να αποκτήσετε μια ανθρωπιστική κρίση χειρότερη και μεγαλύτερη από αυτή που ήδη βιώνει η χώρα τα τελευταία χρόνια.»

Τρομοκρατικά χτυπήματα που συντάραξαν την Ευρώπη Το 2015 - πριν ακόμη την εκπνοή του – καταγράφεται ως η χρονιά με το μεγαλύτερο αριθμό θανάτων (148), που προκλήθηκαν από τρομοκρατικές επιθέσεις στη Δυτική Ευρώπη από το 2004. Τότε, 196 άνθρωποι σκοτώθηκαν και πάνω από 1.850 τραυματίστηκαν. Η πιο θανατηφόρα επίθεση που σημειώθηκε στην ηπειρωτική Ευρώπη, από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ήταν στο δίκτυο του προαστιακού Cercanas στη Μαδρίτη όπου 191 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και πάνω από 2.000 τραυματίστηκαν. Τα θύματα του 2015 προήλθαν κυρίως από τις δύο σειρές επιθέσεων στη Γαλλία, η μία τον Ιανουάριο, κατά του περιοδικού Charlie Hebdo, και το Νοέμβριο, σε διάφορετικά σημεία ταυτόχρονα στο Παρίσι. Τα συγκεκριμένα, τραγικά επεισόδια συγκλονίζουν ιδιαίτερα υπό το φως της σχετικής ηρεμίας που βασίλευε σε όλη την Ευρώπη τα τελευταία 20 χρόνια. Εκτός από τη Μαδρίτη και το Παρίσι, μεγάλες επιθέσεις (από το 1995 και μετά) σημειώθηκαν στη Νορβηγία, όπου 77 άνθρωποι

108 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ (1970-2015) 1,100 825 550 275 0 '75 '80 '85 '90 '95 '00

'05

'10

Πηγή: Global Terrorism Database

ΝΕΚΡΟΙ & ΤΡΑΥΜΑΤΙΕΣ ΣΕ ΤΡΟΜΟΚΡΑΤΙΚΕΣ ΕΠΙΘΕΣΕΙΣ ΣΤΗ ΔΥΤΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ (1970-2015) ΣΥΝΟΛΟ ΘΑΝΑΤΩΝ

ΣΥΝΟΛΟ ΤΡΑΥΜΑΤΙΣΜΩΝ

2,000 1,500 1,000 500 0 '70 '75 '80 '85 '90 '95 '00

'05

Πηγή: Global Terrorism Database

Τα καθυστερημένα αντανακλαστικά των Η.Π.Α. στο θέμα τησ αντιμετώπισης του ISIS φέρνουν αλλεπαλληλες «νίκες» του Ισλαμικού Κράτους, ενώ η υπερδύναμη επιμένει να κυνηγά την περιθωριοποιημένη, πλέον, AL-Qaida

'10

σκοτώθηκαν από τον ακροδεξιό τρομοκράτη Άντερς Μπέρινγκ Μπρέιβικ το 2011, και στο Λονδίνο το 2005 , όπου 52 άνθρωποι σκοτώθηκαν από τρομοκρατικό χτύπημα τεσσάρων ισλαμιστών εξτρεμιστών. Μεταξύ 1970 και 1994, ωστόσο, οι τρομοκρατικές επιθέσεις στην Ευρώπη ήταν πολύ συχνότερες. Από τον Ιρλανδικό Δημοκρατικό Στρατό (IRA) και τη βασκική αυτονομιστικής ομάδα της Ισπανίας Euskadi Ta Askatasuna (ΕΤΑ) αλλά και της ιταλικής Anni di Piombo (Μολυβένια Χρόνια), οι εξτρεμιστικές πολιτικές ομάδες που οργάνωναν βομβιστικές επιθέσεις στις χώρες προέλευσής τους, καθιστούσαν την τρομοκρατία στην Ευρώπη ένα «τοπικό» φαινόμενο, εξίσου δυσοίωνο, όπως η τρέχουσα απειλή από το Ισλαμικό Κράτος. Κατά τα τελευταία 45 χρόνια, έχουν γίνει περισσότερες από 16.000 τρομοκρατικές επιθέσεις στη Δυτική Ευρώπη (κατά μέσο όρο 350 ανά έτος) σύμφωνα με την Παγκόσμια Βάση Δεδομένων για την τρομοκρατία. Η κορύφωσή τους ήρθε το 1979, όταν 1.019 επιθέσεις διαπράχθηκαν στην Ευρώπη, αλλά και σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970, του 1980, και μέσα του 1990 όπου σημειώθηκαν επιθέσεις με μέση συχνότητα περίπου 10 ανά εβδομάδα. Από το 1997, το διάγραμμα της τάσης είναι ακόμα χαμηλότερο. Η φετινή χρονιά όμως ξεχωρίζει σε επίπεδο θυμάτων. Τόσο ο αριθμός των νεκρών όσο και των τραυματιών είναι πάνω από το μέσο όρο των τελευταίων 45 ετών, αν και παραμένει κάτω από τα επίπεδα του 1970 και του 1980. Η πιο θανατηφόρα χρονιά ήταν το 1988, όταν το Boeing 747, που εκτελούσε την πτήση 103 της Pan American, απογειώθηκε από το αεροδρόμιο Χίθροου και λίγη ώρα μετά την απογείωση και ενώ η πτήση βρισκόταν πάνω από το Λόκερμπι της Σκωτίας, οι ελεγκτές εναέριας κυκλοφορίας έχασαν το στίγμα του αεροπλάνου. Μια βόμβα διέλυσε την άτρακτο και το Boeing συνετρίβη πάνω από την πόλη της Σκωτίας. Οι συνολικά 243 επιβάτες και 16 μέλη του πληρώματος σκοτώθηκαν. Την ευθύνη για την επίθεση ανέλαβε ο τότε ηγέτης της Λιβύης Μουαμάρ Καντάφι. Ο μεγαλύτερος αριθμός των τραυματιών, 1.853 στον αριθμό, ήρθε το 2004, με τις επιθέσεις στη Μαδρίτη.

ΡΩΣΙΑ-ΤΟΥΡΚΙΑ: Ο νέος "ψυχρός πόλεμος" 110 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

w w w.r ep or ter.g r

Διεθνή

Ανάπτυξη

Την άμεση αντίδραση της Ρωσίας πυροδότησε η κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους από την Τουρκία, στα τέλη Νοεμβρίου. Άμεση συνέπεια ήταν η επιβολή κυρώσεων στην Τουρκία, που φέρνει στην επιφάνεια την οικονομική σχέση των δύο κρατών και κυρίως την εξάρτηση που διατηρεί η τησ Αναστασίασ Σταματιάδου γείτονα χώρα από τη Ρωσία. w w w.r ep or ter.g r

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2014 2015| |R R EP EO PO RR TE TR E R1 1111 1

ροβάλλοντας ένα φαινομενικά - πιο ψύχραιμο προφίλ η Άγκυρα έσπευσε να κάνει έκκληση για ηρεμία, η οποία όμως δεν βρήκε ανταπόκριση από την απέναντι πλευρά. Ο πρωθυπουργός της Ρωσίας Ντμίτρι Μεντβέντεφ ζήτησε άμεσα από τους υπουργούς του να λάβουν μέτρα, εντός δύο ημερών, για τον περιορισμό των οικονομικών σχέσεων, συμπεριλαμβανομένων του εμπορίου, του τουρισμού αλλά και των μέχρι πρότινος κοινών επενδυτικών σχεδίων.

«Αυτή θα είναι η απάντηση μας στην πράξη επιθετικότητας των Τούρκων» δήλωσε στο υπουργικό συμβούλιο ο Μεντβέντεφ. Στην Τουρκία από την άλλη, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν προέτρεψε τη Μόσχα να εγκαταλείψει «την συναισθηματική» στάση για το συμβάν απορρίπτοντας παράλληλα τις ρωσικές «απαιτήσεις» για μια «συγγνώμη». «Εμείς δεν το βρίσκουμε πολύ σωστό να επεκτείνει η Ρωσία ένα περιστατικό - όπου όλος ο κόσμος μάς δικαιώνει τόσο στον πολιτικό όσο και στον οικονομικό τομέα», είπε ο Ερντογάν με περίσσευμα αλαζονείας. Η Ρωσία αντέδρασε «οργισμένα» στην κατάρριψη του αεροσκάφους της κατά τη διάρκεια μιας σειράς βομβαρδισμών στη Συρία, ένα περιστατικό το οποίο ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν περιέγραψε ως « ύπουλη πισώπλατη μαχαιριά από εκείνους, που θεωρούνταν συνεργάτες ». Ταυτόχρονα απέρριψε την πιθανότητα μιας στρατιωτικής απάντησης στο περιστατικό, με όπλο την επιβολή οικονομικών μέτρων ενάντια στην Τουρκία. Η Ρωσία μπορεί να μην ανακοίνωσε κάποιο πλήρη κατάλογο των «εμποδίων» που θα έθετε στην Τουρκία στους τομείς του εμπορίου και του τουρισμού, αλλά απείλησε ευθέως τις οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών. Συγκεκριμένα ο πρωθυπουργός Μεντβέντεφ δήλωσε ότι οι πε-

112 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

ριορισμοί εναντίον της Τουρκίας θα μπορούσαν να επεκταθούν τόσο ώστε να περιλαμβάνουν τις χρηματοοικονομικές και εμπορικές συναλλαγές μέχρι και την απαγόρευση της τουρκικής δραστηριότητας στη Ρωσία. Σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομίας, Αλεξέι Ουλουκάγεφ, τα σχέδια όπως ο αγωγός αερίου TurkStream και η κατασκευή του πυρηνικού σταθμού Ακουγιού στην Τουρκία είναι ανάμεσα στα επενδυτικά προγράμματα, που ενδεχομένως να παγώσουν ή να ακυρωθούν στο πλαίσιο των περιοριστικών μέτρων, που προγραμματίζονται να επιβληθούν σε βάρος της Άγκυρας. Ο Ερντογάν είχε προηγουμένως δηλώσει ότι η Τουρκία μπορεί να βρει άλλους εταίρους για την κατασκευή του πρώτου πυρηνικού σταθμού της. Ο Ρώσος υπουργός Γεωργίας από την άλλη, διέταξε τον αυστηρότερο έλεγχο των γεωργικών προϊόντων από την Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων πρόσθετων ελέγχων στα σύνορα και στις εγκαταστάσεις παραγωγής, λέγοντας ότι το 15% των τουρκικών προϊόντων δεν πληρούν τα ρωσικά πρότυπα. Η ένταση μεταξύ των δύο χωρών προφανώς «θύμισε» στον Ρώσο υπουργό Γεωργίας ότι σε ορισμένα προϊόντα ζωικής προέλευσης είχαν βρεθεί επιβλαβείς και απαγορευμένες ουσίες, ενώ είχαν διαπιστωθεί και υπερβολικές ποσότητες φυτοφαρμάκων και νιτρικών αλάτων σε φρούτα και λαχανικά, όπως είπε. Όσα Τουρκικά φορτηγά, επεδίωξαν να εισέλθουν στη Ρωσία υποβλήθηκαν σε εξαντλητικούς και πρωτοφανείς ελέγχους στα σύνορα, που οδήγησαν σε σημαντικές καθυστερήσεις λίγες ημέρες μετά την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους,σ όπως κατήγγειλαν επαγγελματικές οργανώσεις. Ο Πούτιν επανέλαβε τη θέση της Ρωσίας ότι το αεροσκάφος ήταν στον εναέριο χώρο της Συρίας, λέγοντας ότι η ηγεσία της Τουρκίας «εσκεμμένα έσπρωξε τις ρωσοτουρκικές σχέσεις σε αδιέξοδο», εν μέσω της κρίσης. «Δεν ακούσαμε ακόμη ούτε συγνώμη σε στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο στην Τουρκία, ούτε για την αποζημίωση των ζημιών, αλλά ούτε και μια υπόσχεση να τιμωρήσει τους εγκληματίες για την αξιόποινη πράξη που διαπράχθηκε», είπε. Τούρκοι αξιωματούχοι συνέχισαν να υποστηρίζουν ότι επανειλημμένα είχαν προειδοποιήσει το ρωσικό στρατό σχετικά με τους κινδύνους, που αντιμετωπίζουν τα αεροπλάνα τους, εφόσον παραβιάσουν τον Τουρκικό εναέριο χώρο, και ότι το ρωσικό αεροπλάνο είχε προειδοποιηθεί αρκετές φορές πριν. «Εάν η ίδια παράβαση σημειωθεί και πάλι σήμερα, η Τουρκία θα ανταποκριθεί και πάλι με τον ίδιο τρόπο», δήλωσε ο Ερντογάν.

«Εάν η ίδια παράβαση σημειωθεί και πάλι σήμερα, η Τουρκία θα ανταποκριθεί και πάλι με τον ίδιο τρόπο»

«Δεν ακούσαμε ακόμη ούτε συγνώμη σε στρατιωτικό και πολιτικό επίπεδο στην Τουρκία, ούτε για την αποζημίωση των ζημιών, αλλά ούτε και μια υπόσχεση να τιμωρήσει τους εγκληματίες για την αξιόποινη πράξη που διαπράχθηκε» - Βλαντίμιρ Πούτιν

w w w.r ep or ter.g r

ΤΟΥΡΚΙΑ

ΑΔΑΝΑ

ΧΑΛΕΠΙ h πορεια του ρωσικού πολεμικόυ αεροπλάνου, σύμφωνα με Τούρκους αξιωματούχους

Ράκα

Λαττάκεια ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΗ ΒΑΣΗ

O τουρκικός στρατός λέει ότι κατέρριψε ένα ρωσικό πολεμικό αεροπλάνο που παραβίασε τον εναέριο χώρο της

ΣΥΡΙΑ ΤΑΡΤΟΥΣ

ΧΟΜΣ

MEΣΟΓΕΙΟΣ ΘΑΛΑΣΣΑ

ΠΑΛΜΥΡΑ

λιβανοσ

ιρακ

ΔΑΜΑΣΚΟΣ

ΡΩΣΙΚΕΣ ΑΕΡΟΠΟΡΙΚΕΣ ΕΠΕΜΒΑΣΕΙΣ

Σε τεντωμένο σχοινί οι εμπορικές σχέσεις των δύο χωρών Οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ Ρωσίας και Τουρκίας έχουν αναπτυχθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια. Η αξία των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ των δύο χωρών ανήλθε στα 18 δισεκατομμύρια δολάρια κατά τους πρώτους εννέα μήνες του τρέχοντος έτους, σύμφωw w w.r ep or ter.g r

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΥ ΕΛΕΓΧΕΙ ΤΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΑΣΑΝΤ

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΥ ΕΛΕΓΧΟΥΝ ΟΙ ΑΝΤΑΡΤΕΣ

να με την ρωσική Ομοσπονδιακή Τελωνειακή Υπηρεσία, κυρίως από τις προμήθειες φυσικού αερίου προς την Τουρκία, που αποτελεί και το δεύτερο μεγαλύτερο αγοραστή του καυσίμου από τη Ρωσία. Κατά την επίσκεψή του στην Άγκυρα τον περασμένο Δεκέμβριο, ο Πούτιν ανακοίνωσε τα σχέδιά του για την επέκταση ενός αγωγού φυσικού αερίου προκειμένου να υπάρξουν στενότεροι εμπορικοί δεσμοί με την Τουρκία, εν μέσω επέκτασης του ρωσικού εμπάργκο από τη Δύση λόγω της Ουκρανίας. Ο Ερντογάν είχε δηλώσει τότε ότι θέλει να τριπλασιάσει τον όγκο συναλλαγών

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΥ ΕΛΕΓΧΕΙ ΤΟ ΙΣΛΑΜΙΚΟ ΚΡΑΤΟΣ

ΠΕΡΙΟΧΗ ΠΟΥ ΕΛΕΓΧOYN ΣΥΡΙΟΙ ΚΟΥΡΔΟΙ

στα 100 δισ. μέχρι το 2020. « Οι Ρώσοι είχαν, με τη βοήθεια της Τουρκίας, πολλά πλεονεκτήματα, ενώ είχαμε βρει τρόπους να προχωρήσουμε σε επενδύσεις, που στο παρελθόν δεν θα μπορούσαμε να εκτελέσουμε», δήλωσε ο Ογκούζ Καλαΐτσιογλου, σύμβουλος στο Ρωσο-τουρκικό Επιχειρηματικό Σύνδεσμο. « Αυτή τη στιγμή, το σύνολο σχεδόν του αναδυόμενου εμπορίου μας είναι σε κίνδυνο.» Τώρα, η Τουρκία κινδυνεύει να χάσει περίπου 12 δισ. δολάρια, ή περίπου 1,6% του ετήσιου ΑΕΠ της, από την επιβολή των ρωσικών κυρώσεων, σύμφωνα με την Nomura International. ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 113

Τουρισμός Μετά την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους, το κρατικό πρακτορείο τουρισμού της Ρωσίας, Rostourism, πρότεινε την αναστολή των πωλήσεων όλων των πακέτων ταξιδιών στην Τουρκία.

ατά το 9μηνο του 2013 συνολικά 3,6 εκατ. Ρώσοι επισκέφθηκαν την Τουρκία, καθιστώντας την μία από τους πιο δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα διαθέσιμα στοιχεία της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Τουρισμού της Ρωσίας. Το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας συνέστησε επίσης στους Ρώσους πολίτες να μην επισκέπτονται την Τουρκία. Την ίδια στιγμή ανακοίνωσε ότι θα μπορούσε να περιορίσει τις αεροπορικές συνδέσεις μεταξύ των δύο χωρών, κάτι που θα αποτελέσει ισχυρό πλήγμα για την οικονομία της Τουρκίας, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό και ιδιαίτερα τον Ρωσικό. Τα έσοδα της Τουρκίας από το τουριστικό συνάλλαγμα το φετινό 9μηνο ανήλθαν σε 21 δισ. δολάρια διατηρώντας υπό σχετικό έλεγχο το υψηλό έλλειμμα ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών. Το έλλειμμα (σ.σ. τρεχουσών συναλλαγών) αναμενόταν να υποχωρήσει στο 5% του ΑΕΠ από 5,8% το 2014 και 8% το 2013, σύμφωνα με τις προβλέψεις του Bloomberg. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλα-

Διώξεις Τούρκων επιχειρηματιών από τη Ρωσία Περίπου 30 Τούρκοι επιχειρηματίες, που δραστηριοποιούνταν στον γεωργικό τομέα συνελήφθησαν, σε μια πόλη στη νότια Ρωσία, για παραβιάσεις και οδηγήθηκαν στη δικαιοσύνη όπου τους επιβλήθηκε πρόστιμο και διαταγή εξόδου από τη χώρα, σύμφωνα με εκπρόσωπο της τουρκικής πρεσβείας στη Μόσχα. 114 R E P O R T E R |

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

γών έχει ξεχωριστή σημασία, επειδή η τουρκική οικονομία είναι ευάλωτη στις μεταβολές του επενδυτικού κλίματος έναντι των αναδυόμενων αγορών, καθώς η αμερικανική Κεντρική Τράπεζα (Fed) ετοιμάζεται να αυξήσει τα επιτόκια, όπως δήλωσε αναλυτής του London Capital Group. Για να μειωθεί το έλλειμμα, η Τουρκία επέβαλε πριν από δύο χρόνια περιορισμούς στην καταναλωτική πίστη, ώστε να μειωθεί η εγχώρια ζήτηση, με αποτέλεσμα να επιβραδυνθεί ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας της. «Η τουριστική βιομηχανία της Τουρκίας έχει ήδη κλονισθεί από τις αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις. Οι ακυρώσεις από τους Ρώσους μπορεί να αντιστρέψουν την πρόσφατη βελτίωση στο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών», πρόσθεσε ο ίδιος αναλυτής. Η τουριστική βιομηχανία διαθέτει επίσης ένα σύνολο 2,1 εκατ. θέσεων εργασίας στην Τουρκία, ξεπερνώντας τους απασχολούμενους στην εξόρυξη, στην παραγωγή χημικών προϊόντων, στις κατασκευές αυτοκινήτων, τις χρηματοοικονομικές και τραπεζικές υπηρεσίες. Παράλληλα, η Τουρκία είναι μεταξύ των κορυφαίων προμηθευτών φρούτων και λαχανικών στη Ρωσία, ενώ και οι κατασκευαστικές εταιρίες της έχουν ισχυρή παρουσία στη χώρα. Σύμφωνα με το πρακτορείο Interfax ο υπεύθυνος των καταναλωτών της Ρωσίας δήλωσε ότι έχουν αποσυρθεί περισσότερα από 800 κιλά τουρκικών τροφίμων από τα καταστήματα σε όλη τη Ρωσία. Εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, επικαλούμενος «τρομοκρατικές απειλές», δήλωσε ότι οι Ρώσοι δεν θα πρέπει να επισκέπτονται την Τουρκία, ενώ προέτρεψε όσους βρίσκονται ήδη εκεί, να επιστρέψουν.

Δεκάδες ήταν αυτοί που αντιμετώπισαν πρόβλημα κατά την είσοδο τους στη Ρωσία, ενώ τουλάχιστον 30 άνθρωποι εστάλησαν πίσω στην Τουρκία. Ο εκπρόσωπος της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Μετανάστευσης της Ρωσίας αρνήθηκε να σχολιάσει τα παραπάνω περιστατικά. Οι αναλυτές εκτιμούν ότι τα παραπάνω μέτρα που λαμβάνονται, αν και μεμονωμένα, θα μπορούσαν να βλάψουν και τη Ρωσία.

Ο πληθωρισμός, που ήδη κινείται κοντά στο 15%, θα μπορούσε να αυξηθεί μετά την απαγόρευση στις εισαγωγές τουρκικών φρούτων και λαχανικών. « Εντυπωσιάζομαι με τα μέτρα που παίρνει η Ρωσία κατά της Τουρκίας. Ενισχύει την αίσθηση ότι η Ρωσία προσπαθεί ολοένα και περισσότερο να αυξήσει τη διεθνή της απομόνωση» δήλωσε ο Τιμ Ας, οικονομολόγος της Nomura International.

Εντυπωσιάζομαι με τα μέτρα που παίρνει η Ρωσία κατά της Τουρκίας. Ενισχύει την αίσθηση ότι η Ρωσία προσπαθεί ολοένα και περισσότερο να αυξήσει τη διεθνή της απομόνωση - Τιμ Ας, Nomura International.

«Η τουριστική βιομηχανία της Τουρκίας έχει ήδη κλονισθεί από τις αυξανόμενες γεωπολιτικές εντάσεις. Οι ακυρώσεις από τους Ρώσους μπορεί να αντιστρέψουν την πρόσφατη βελτίωση στο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών» - Αναλυτής του London Capital Group

w w w.r ep or ter.g r

πινακασ 1 | ΑΕΠ ρωσιασ (1989 -2016*) | ΔΙΣ. $ (2013)

Τα νούμερα δεν επιτρέπουν στο Κρεμλίνο να υποστηρίζει ότι η ανάκαμψη πλησιάζει. Αντ αυτού, δηλώνει ότι η οικονομία έχει «πιάσει πάτο», ενώ οι αισιόδοξες προοπτικές που έκαναν λόγο για οικονομική ανάπτυξη το 2016 δίνουν τη θέση τους σε προβλέψεις για μηδενική ανάπτυξη. Σε αντίθεση με την περίοδο 20082009, δεν υπάρχουν σημάδια ανάκαμψης στον ορίζοντα. Η Ρωσία πρέπει να μάθει να ζει με αρνητική ανάπτυξη για το εγγύς μέλλον. Τα τριμηνιαία στοιχεία του ΑΕΠ από τη Ρωσική Στατιστική Υπηρεσία (Rosstat) αποτελούν την πιο στενή παρακολούθηση των δεικτών των ρωσικών οικονομικών επιδόσεων. Ο πίνακας 1 παρουσιάζει τα ποσοστά αύξησης του ΑΕΠ της Rosstat (σε τριμηνιαία βάση) από το 2010 έως σήμερα. Όπως φαίνεται από το διάγραμμα τα σημάδια της επικείμενης ανάπτυξης που είχε «υποσχεθεί» το Κρεμλίνο, δε φαίνεται να έρχονται. Καταδεικνύει μάλιστα την επιδεινούμενη πορεία του ΑΕΠ από το 2014. Από τα δώδεκα τρίμηνα του 2013 μέχρι το 2015, δύο είναι ουσιαστικά στο μηδέν και έξι από αυτά έχουν αρνητική απόδοση - μια θλιβερή ουσιαστικά εικόνα για μια οικονομία που εντάχθηκε στην BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα και Νότια Αφρική), το 2006, λόγω της ταχείας ανάπτυξης της χώρας. Οι Ρώσοι καταναλωτές, εργαζόμενοι και συνταξιούχοι έχουν πληγεί περισσότερο από την οικονομική ύφεση και τις αυξανόμενες αμυντικές δαπάνες, ενώ w w w.r ep or ter.g r

πινακασ 2 | μεταβολεσ στο βιοτικο επιπεδο τησ ρωσιασ

2015

2016*

2014

2013

VLADIMIR PUTIN 2012

2011

2010

2009

2008

2007

2006

DMITRY MEDVEDEV 2005

2004

2003

2002

2001

2000

1999

1998

VLADIMIR PUTIN 1997

1996

1985

1994

1993

1992

BORIS YELTSIN 1991

αθώς το 2015 οδεύει προς τη δύση του, η Ρωσία, παρουσιάζει συρρίκνωση του ΑΕΠ κατά 4% και μια πτώση του βιοτικού επιπέδου δύο φορές μεγαλύτερη απ' ότι προβλεπόταν.

1990

Ρωσία

2.700 2.600 2.500 2.400 2.300 2.200 2.100 2.000 1.900 1.800 1.700 1.600 1.500 1.400 1.300 1.200 1.100 1.000 1989

ΟΙ ΔΥΟ ΧΩΡΕΣ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

ΠΟΣΟΣΤΙΑΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΗ

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΞΕΙΣ ΓΗΡΑΤΟΣ, 2013-2015 ΠΡΑΓΜΑΤΙΚOI ΜΙΣΘΟΙ, 2015 ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΝΑΛΩΣΗ, 2015 ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ | ΥΓΕΙΑ, 2012-2015 ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΕΣ ΔΑΠΑΝΕΣ | ΠΑΙΔΕΙΑ, 2012-2015 ΜΕΣΟΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΜΙΣΘΟΣ ( ΣΕ ΔΟΛΑΡΙΑ) | ΙΑΝ.2014-ΑΥΓ. 2015 ΜΕΣΟΣ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ, 2014 ΚΑΙ 2015 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ (ΣΕ ΔΟΛΑΡΙΑ), ΣΕΠΤ. 2014-15 ΡΩΣΟΙ ΤΟΥΡΙΣΤΕΣ ΣΕ ΑΛΑΛΕΣ ΧΩΡΕΣ, ΣΕΠΤ. 2014-2015

-3,2 -9 -9 -32 -30 -46 10.5 -36 -40

πινακασ 3 | ΠΡΟΒΛεΨΕΙΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΥ ρωσιασ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΑΕΠ

ΤΡΑΠΕΖΑ ΤΗΣ ΡΩΣΙΑΣ διεθνές νομισματικό ταμείο ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΡΑΠΕΖΑ HIGHER SCHOOL OF ECONOMICS STANDARD & POOR MORGAN STANLEY MINISTRY OF FINANCE CITIBANK MEΣΟΣ ΟΡΟΣ

ΕΠΙΣΗΜΗ ΠΡΟΒΛΕΨΗ

ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΟΣ

2016

2017

2016

2017

-0.75*

1.0

—

-0.6

—

8.6

-0.6

1.5

7.5

—

-0.8

-0.1

6.4

0.3

—

0.3

1.9

—

0.7

1.9

—

1.6

—

.001

1.4

5.3

0.7

1.5

6.4

* MΕΣΟΣ ΟΡΟΣ ΥΨΗΛΩΝ ΚΑΙ ΧΑΜΗΛΩΝ ΠΟΣΟΣΤΩΝ

η κυβέρνηση προσπαθεί συνεχώς να απαλλαγεί από την «προπαγάνδα». Ο πίνακας 2 προσφέρει μια εικόνα του πώς βιώνει ο ρωσικός πληθυσμός την επιδείνωση της ρωσικής οικονομίας. Οι Ρώσοι έρχονται αντιμέτωποι με τον υψηλό πληθωρισμό, τη μείωση της κατανάλωσης, τον περιορισμό των δαπανών για εκπαίδευση και υγειονομική περίθαλψη, αλλά και την υπαναχώρηση της κυβέρνησης σχετικά με την τιμαριθμική αναπροσαρμογή των συντάξεων. Καλούνται να περικόψουν τις δαπάνες για αγορά εισαγόμενων προϊόντων αλλά και ταξίδια στο εξωτερικό. Ήδη

έχουν αρχίσει να περιορίζονται οι πτήσεις τσάρτερ σε χαμηλού κόστους τουριστικούς προορισμούς, όπως τα αιγυπτιακά παραθαλάσσια θέρετρα. Ο πίνακας 3 συνοψίζει τις τελευταίες προβλέψεις για το 2016 και το 2017. Σύμφωνα με τις έρευνες η ρωσική οικονομία θα παραμείνει σε ουσιαστικά μηδενική ανάπτυξη για τουλάχιστον ένα ακόμα έτος, ενώ η περιορισμένη αύξηση, στη συνέχεια, δεν θα κάμψει τις απώλειες της ύφεσης των τελευταίων τριών ετών. Μοναδικός θετικός δείκτης αποτελεί εκείνος που παρουσιάζει μείωση των θανάτων.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

| R E P O R T E R 115

πινακασ 4 | κατά κεφαλήν εισόδημα τουρκιασ | σε $ (2002-2014)

ΟΙ ΔΥΟ ΧΩΡΕΣ ΣΕ ΑΡΙΘΜΟΥΣ

$12.000

Τουρκία

$9.240

$10.022

$7.586

$8.000

Διψήφιος αριθμός ανάπτυξης δεν είναι σπάνιος, με δεδομένο μάλιστα ότι ξεκινούσε από ιδιαίτερα χαμηλό σημείο αναφοράς. Φέτος ωστόσο, μέχρι το τέλος του χρόνου προβλέπεται καθίζηση με το ποσοστό ανάπτυξης μετά βίας να φτάνει το 3%. Η ανεργία άγγιξε το 11%, επίπεδο ρεκόρ για τη γείτονα χώρα των τελευταίων ετών. Μέσα σε 2 χρόνια η τουρκική λίρα έχασε σχεδόν το 40% της αξίας της έναντι του δολαρίου. Παράλληλα οι εξαγωγές μειώθηκαν σε σχέση με τις εισαγωγές, με αποτέλεσμα το ισοζύγιο τρεχουσών εμπορικών συναλλαγών να διαμορφώνεται σε ζημιές 100 δισ. δολαρίων. Ο αυταρχικός τρόπος διακυβέρνησης του Τούρκου προέδρου συμβάλει στο κλίμα ανασφάλειας. Οι παρεμβάσεις της κυβέρνησης στη πολιτική της Κεντρικής Τράπεζας και οι φυλακίσεις δικαστών και εισαγγελέων έχουν φοβίσει τους ξένους επενδυτές, καταγγέλλει ο Οζάν Σακάρ, τραπεζίτης στην επενδυτική τράπεζα Descartes Capital. Τα τελευταία χρόνια καταγράφεται έντονη ανακατανομή του πλούτου. Με βάση τα στοιχεία το 2002, χρονιά που για πρώτη φορά ανέλαβε τη διακυβέρνηση το ΑΚΡ, το πλουσιότερο 1% της Τουρκίας κατείχε το 39,4% του πλούτου της χώρας, ενώ το υπόλοιπο 99% μοιραζόταν το 60,6% του συνολικού πλούΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2015

$10.404

$5.764

$6.000

$4.000

$10.497

$8.599

$7.022

πί 13 χρόνια η τουρκική οικονομία διέγραφε ανοδική τροχιά. Η κυβέρνηση του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) υπό τον Ερντογάν εκτόξευσε την Τουρκία, βρίσκοντάς της μια θέση ανάμεσα στις 20 πιο ισχυρές οικονομικά χώρες του κόσμου.

116 R E P O R T E R |

$10.000

$10.822

$10.466

$10.483

$4.559

$3.492

$2.000

2002

2003

2004

2005

2006

2007

του. Όμως η προαναφερθείσα ισορροπία αλλάζει σταδιακά προς όφελος του 1% του πληθυσμού της χώρας κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης του ΑΚΡ. Συγκεκριμένα το 2012 για πρώτη φορά περισσότερο από 50% του πλούτου μεταφέρθηκε στο 1% του πληθυσμού και το 2014 το πλουσιότερο 1% της Τουρκίας κατέχει το 54,3% του συνολικού πλούτου, αφήνοντας το υπόλοιπο 45,7% στο 99% της κοινωνίας. Το κατά κεφαλήν εισόδημα της Τουρκίας εξαιτίας τόσο των χαμηλών ρυθμών ανάπτυξης, όσο και της υποτίμησης της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου τα τελευταία χρόνια, δεν έχει αυξηθεί πολύ πάνω από το επίπεδο του 2008, το οποίο διατηρείται μέχρι και σήμερα. Όπως φαίνεται στον πίνακα 4 το 20 1 4 , τ ο κ α τά κ εφα λ ήν εισ όδημα ήταν 10.404 δολάρια ετησίως. Αυτό το ποσό είναι κάτω από το στόχο, που προβλέφθηκε στο μεσοπρόθεσμο οικονομικό πρόγραμμα της κυβέρνησης (10.527 δολ.), κάτω από το ποσό του 2013 (που ήταν 10.822), αλλά και κάτω από το κατά κεφαλήν εισόδημα του 2008, το οποίο ήταν 10.483. Η οικονομία της χώρας φαίνεται ότι πισωγύρισε στα επίπεδα του 2008. Σύμφωνα με αναλυτές της τουρκικής οικονομίας, εάν και το 2015 διατηρηθούν οι ίδιοι παράγοντες - η υποτίμηση της τουρκικής λίρας και οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης (το δεύτερο

2008

2009

2010

2011

2012

2013

2014

θεωρείται σχεδόν σίγουρο) - τότε η Τουρκία αντιμετωπίζει τον κίνδυνο περεταίρω συρρίκνωσης του κατά κεφαλήν εισοδήματος. Το εθνικό εισόδημα της Τουρκίας από το 1987 μέχρι και το 2014 κινείται μεταξύ του 1,3% και 1,42% του παγκόσμιου εθνικού εισοδήματος. Το 1,42% είναι το υψηλότερο ποσοστό μερίσματος της Τουρκίας από την παγκόσμια οικονομία με όρους εθνικού εισοδήματος. Το ποσοστό αυτό καταγράφηκε το 1998, το 2011 και το 2013. Σύμφωνα με πολλούς οικονομολόγους, αυτά τα ποσοστά δείχνουν ένα κράτος με οικονομική ισχύ στο μέσο όρο της παγκόσμιας κατάστασης. Η έλλειψη αναπτυξιακού σχεδιασμού σε τομείς πέραν του τουρισμού, των συγκοινωνιών και του κατασκευαστικού κλάδου, αλλά και η συνέχιση της μείωσης του κατά κεφαλήν εισοδήματος σε επίπεδα κάτω από εκείνα του 2008 θα συνεχίζουν να ταλανίζουν την τουρκική οικονομία στο άμεσο μέλλον. Η Τουρκία αντιμετωπίζει το ρίσκο εγκλωβισμού στην «παγίδα των 10 χιλιάδων δολαρίων» κατά κεφαλήν εισοδήματος, πέραν από το οποίο δεν μπορεί να κάνει το μεγάλο άλμα. Αν διατηρηθούν οι χαμηλοί ρυθμοί ανάπτυξης και το 2015, τότε η Τουρκία θα έχει ακόμα χειρότερη θέση ανάμεσα σε άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες, η σύγκριση με τις οποίες την έχει ευνοήσει τα τελευταία χρόνια. w w w.r ep or ter.g r

Οι νέες πρωτοποριακές ιδέες winbank που κάνουν το smartphone σου ακόµα πιο smart. winbank quick login για να κάνεις τις τραπεζικές συναλλαγές σου ακόµα πιο γρήγορα. Γιατί αρκεί ένας 4ψήφιος αριθµός για να έχεις πρόσβαση στο winbank mobile banking app. winbank mycard για να µην χάνεις καµία από τις προσφορές των καρτών σου. Γιατί ενηµερώνεσαι άµεσα µε ειδοποιήσεις στο smartwatch (Apple Watch, Samsung Gear 2 & Android Wear) ή στο smartphone σου (iOS & Android), µέσω geofencing, όταν πλησιάζεις σε κάποιο συνεργαζόµενο κατάστηµα.

quick login mycard

Η ΠΡΩΤΗ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΤΡΑΠΕΖΙΚΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑ∆Α