Reporter Δεκέμβριος 2023 by Premium Nautiliaka

Π Α Π Α Σ Τ Ρ Α Τ Ο Σ

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

M E G A P L A N T

Δ Ε Η -

Ο Π Α Π

Τ Ρ Α Π Ε Ζ Ε Σ

INSIDE INFORMATION MAGAZINE

Γ. ΣΤΟΥΡΝΆΡΑΣ Κ. ΧΑΤΖΗΔΆΚΗΣ Ο. ΚΕΦΑΛΟΓΙΆΝΝΗ Γ. ΠΑΓΟΥΛΆΤΟΣ Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΉ ΑΦΈΛΕΙΑ ΤΗΣ Ε.Ε ΕΛΛΗΝΙΚΆ ΚΟΙΤΆΣΜΑΤΑ 250 ΔΙΣ. ΟΙ 2 ΌΨΕΙΣ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΤΉΣ ΝΟΗΜΟΣΎΝΗΣ

ΕΥ. ΜΥΤΙΛΗΝΑΊΟΣ ΚΡ. ΧΑΤΖΗΜΗΝΆΣ Γ. ΜΑΝΙΆΤΗΣ Κ. ΚΑΚΟΎΡΗΣ

771792 793005 9

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΜΕ ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ

ISSN 1792-7935

ΕΥΡΩΠΗ

Κατάργηση βέτο, Ευρωπαϊκός στρατός, Ευρωομόλογα Τ ΡΟ Φ Ι Μ Α - Υ Γ Ε Ι Α - Ν ΑΥ Τ Ι Λ Ι Α - X Ρ Η Μ ΑΤ Ι Σ Τ Η Ρ Ι Ο

4 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Δ Η Μ Ο Κ ΡΑΤ Ι Α

Υπουργείο Ανάπτυξης

Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η Δ Η Μ Ο Κ ΡΑΤ Ι Α

Υπουργείο Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών

Η υποστηριζόμενη χρηματοδότηση πραγματοποιείται από το Ταμείο με την επωνυμία «Development Law Financial Instrument Guarantee Fund (DeLFI GF)» που διαχειρίζεται η Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Α.Ε. (HDB) με πόρους που χρηματοδοτούνται από το Ελληνικό Δημόσιο μέσω του Προγράμματος Δημοσίων Επενδύσεων.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 66

Εξασφαλίστε την απρόσκοπτη υλοποίηση του Επενδυτικού σας Σχεδίου, που έχει ενταχθεί στον Αναπτυξιακό Νόμο Ν.4887/2022, με το πρόγραμμα Ταμείο Εγγυοδοσίας «Development Law Financial Instrument Guarantee Fund (DeLFI GF)» και με Εγγύηση 80% της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας (HDB).

Προσφέρουμε συμβουλευτική τραπεζική και τεχνική στήριξη σε κάθε στάδιο της επένδυσης παρέχοντας τα απαραίτητα κεφάλαια με ιδιαίτερα ελκυστικούς όρους: • Ευέλικτο σχήμα αποπληρωμής σύμφωνα με την πρόοδο εργασιών • Προεξόφληση της επιχορήγησης του Αν. Νόμου • Δυνατότητα επιλογής σταθερού ή/και κυμαινόμενου επιτοκίου.

Γνώμη 08 | ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ 2024: Αισιοδοξούμε υπό προϋποθέσεις

10 | ΑΓΓΕΛΟΣ ΚΩΒΑΙΟΣ 16 | ΣΤΟΥΡΝΑΡΑΣ – ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ

Η χρονιά της πλήξης ή της έκπληξης;

74 | ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΗΡΙΟ ΑΘΗΝΩΝ

18 | Η ΕΥΡΩΠΗ ΣΕ ΚΡΙΣΗ

12 | ΣΠΥΡΟΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ

84 | WALL STREET

Η Ευρώπη μπορεί, αρκεί να θέλει

Οι μεγάλες προκλήσεις για το 2024

24 | ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΝΙΑΤΗΣ

Η ενεργειακή αφέλεια της ΕΕ

32 | ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΟΣ

«Πράσινο» Megaplant στον Ασπρόπυργο

Ο λαϊκισμός αντεπιτίθεται

14 | ΠΑΝΟΣ ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗΣ Τι αναμένεται για το λιανεμπόριο το 2024

42 | ΟΛΓΑ ΚΕΦΑΛΟΓΙΑΝΝΗ

58 | ΤΕΧΝΗΤΗ ΝΟΗΜΟΣΥΝΗ

Επανάσταση... διπλής όψεως Συνέντευξη Γιώργου Παγουλάτου

66 | ΕΠΑΡΚΕΙΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ Η καινοτομία στη γεωργία

6 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

88 | ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΚΑΚΟΥΡΗΣ

Τα σχέδια της ΕΤΕΠ σε Ελλάδα και Κύπρο

96 | ΤΡΑΠΕΖΕΣ

Μιλά στο Reporter ο αντιπρόεδρος του ΙΕΝΕ

106 | ΝΑΥΤΙΛΙΑ

Τουρισμός. Αρθρο της Ολγας Κεφαλογιάννη στο Reporter Magazine Τι φέρνει η επενδυτική βαθμίδα

Τι προβλέπουν οι αναλυτές

100 | ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΕΠΑΡΚΕΙΑ

Εξαγωγικός πρωταθλητής στις αμυντικές τεχνολογίες

52 | ΚΩΣΤΗΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ

Πολλά υποσχόμενο το 2024

Σε fast track mode η αποεπένδυση του ΤΧΣ

36 | THEON GROUP

Επάγγελμα Ναυτικός Το περιοδικό REPORTER Inside Information Magazine είναι η έντυπη έκδοση του οικονομικού & πολιτικού site

www.reporter.gr

Απευθυνθείτε σήμερα στον Επιχειρηματικό Σύμβουλο Gold της Alpha Bank, για άμεση δέσμευση των σχετικών πόρων των Προγραμμάτων.

112 | ΑΥΤΟΚΙΝΗΤΟ

Εξελίξτε τη δυναμική της επιχείρησής σας

Η χρηματοδότηση πραγματοποιείται με την Εγγύηση που παρέχεται από το Ταμείο Εγγυοδοσίας της Ελληνικής Αναπτυξιακής Τράπεζας, που χρηματοδοτείται από το Ελληνικό Δημόσιο.

Alpha Bank. Η πρώτη Τράπεζα στη Χρηματοδότηση Επιχειρήσεων το 2022

Ο εξηλεκτρισμός σε σταθερή τροχιά

118 | ΦΑΡΜΑΚΑ ΑΔΥΝΑΤΙΣΜΑΤΟΣ Μία νέα μεγάλη αγορά δισεκατομμυρίων

122 | LAST PAGE

Η Λαγκάρντ θα μείνει στην Ιστορία

w w w.re porter.gr

alpha.gr

ταυτότητα REPORTER 2023

INSIDE INFORMATION MAGAZINE ΕΙΔΙΚΗ ΈΚΔΟΣΗ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ΕΚΔΌΤΗΣ

Γρηγόρης Νικολόπουλος ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Σπύρος Πολυχρονόπουλος

ART DIRECTION Πέγκυ Δαδάκη

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΉ ΟΜΆΔΑ Γιώργος Αλεξάκης Αγγελος Κωβαίος Νίκος Λιβανός Νατάσα Παπαδημητροπούλου Αριστοτέλης Παππάς Xριστίνα Περλέγκα Αργυρώ Σουμπάκα Πάνος Τσαγκαράκης

ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ Αναστασία Γιαννέλου

ΙΔΙΟΚΤΗΣΊΑ ΣΕΛΑΝΑ ΑΝΩΝΥΜΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΕΚΔΟΣΕΩΝ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΥΠΕΎΘΥΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΌΜΟ Γρηγόρης Β. Νικολόπουλος

ΛΟΓΙΣΤΉΡΙΟ Μιχάλης Μαγκαφάς

ΕΚΤΥΠΩΣΗ Β. & Ι. Συκάρης Σελάνα Α.Ε.: Βασ. Κωνσταντίνου 46, Αθήνα 116 35, τηλ: 2103318411, fax: 2103318408, e-mail: info@selana.gr

8 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

Editorial

Το 2024 είναι έτος Ευρωεκλογών που θα προσφέρουν ενδείξεις για το πολιτικό μέλλον της χώρας. Είναι και η χρονιά που θα ισχύει ένα νέο καθεστώς στον χώρο της Παιδείας (μη κρατικά Πανεπιστήμια). Άλλες σπουδαίες μεταρρυθμίσεις δυστυχώς δεν σχεδιάζονται αν και είναι αναγκαίες κυρίως στη Δικαιοσύνη και σε όλες τις βαθμίδες της Παιδείας - κυρίως στο Δημοτικό σχολείο. Οι μεταρρυθμίσεις στον τρόπο λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης είναι επίσης αναγκαίες, αλλά δεν αναμένεται κάποια σημαντική κυβερνητική απόφαση. Όσον αφορά στην οικονομία, είναι μια χρονιά που θα πρέπει η κυβέρνηση Μητσοτάκη να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα την ακρίβεια η οποία εξαντλεί το εισόδημα των καταναλωτών, να διασφαλίσει την εισροή ξένων κεφαλαίων για επενδύσεις και να διευκολύνει και τις ελληνικές επενδύσεις, να κινηθεί δημοσιονομικά εντός ενός χαλαρότερου μεν από το παρελθόν ευρωπαϊκού πλαισίου, αλλά χωρίς να “ξεφύγει”. Θα πρέπει να εγκρίνει και να αρχίσει να υλοποιεί μεγάλες επενδύσεις στις υποδομές και στα ενεργειακά και να βρει τρόπο να στηρίξει την ελληνική παραγωγή η οποία επί δεκαετίες συρρικνώνεται, κυρίως την πρωτογενή. Όσον αφορά στην κοινωνία, τα πράγματα είναι εξαιρετικά δύσκολα αφού είναι υπερεπείγον να αντιμετωπίσει την εγκληματικότητα κάθε είδους, από την απλή παραβατικότητα στην οδική συμπεριφορά (που όμως κοστίζει υπερβολικά πολύ σε ανθρώπινες ζωές κάθε χρόνο ακόμη και μέσα στην πόλη), μέχρι τις εγκληματικές συμμορίες των χούλιγκαν, των μπράβων της νύχτας και της ημέρας, των διακινητών ναρκωτικών και ανθρώπων. Όλοι αυτοί είναι συνδεδεμένοι με διεθνή εγκληματικά κυκλώματα εντός και εκτός φυλακών που υπό κάποια έννοια τελικά καταλήγουν να δρουν ανεξέλεγκτα. Όσο αφορά στο διεθνές περιβάλλον από το οποίο ασφαλώς είμαστε και εμείς εδώ εξαιρετικά εξαρτημένοι, το 2024 είναι ένα έτος μεγάλων αλλαγών. Ξεκινώντας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, στο ECOFIN Δεκεμβρίου φάνηκε ότι αρχίζει να βρίσκεται ένα καλύτερο πεδίο συνεννόησης μεταξύ Βορρά - Νότου. Το Σύμφωνο Σταθερότητας χαλαρώνει χρονικά, οι αμυντικές δαπάνες αντιμετωπίζονται με επιείκια, για το μεταναστευτικό δημιουργούνται νέοι κανόνες, η ευρωπαϊκή αλληλεγγύη αυξάνεται. Όμως αυτά δεν επαρκούν αυτή την περίοδο που οι γεωπολιτικές προκλή-

10 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

2024: ΑΙΣΙΟΔΟΞΟΎΜΕ ΥΠΌ ΠΡΟΫΠΟΘΈΣΕΙΣ

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ

σεις είναι μεγάλες, χρειάζεται η δημιουργία ενιαίας ευρωπαϊκής πολιτικής σε όλους τους τομείς, με πρώτους την ευρωπαϊκή άμυνα και την ενεργειακή επάρκεια της Ευρώπης. Για να γίνουν αυτά πρέπει να γίνει δημοσιονομική ενοποίηση που ξεκινά με την έκδοση ευρωομολόγων αντί για εθνικά ομόλογα, τον ενιαίο αμυντικό προυπολογισμό, ένα μεγάλο προϋπολογισμό για την πράσινη μετάβαση, ενιαίο προϋπολογισμό επενδύσεων για την καινοτομία και τεχνολογία και πολλά άλλα. Όμως αυτά δεν είναι εφικτό να προχωρήσουν με ομόφωνες αποφάσεις αλλά μόνο με πλειοψηφικές. Όσο υπάρχει λοιπόν το βέτο, η Ευρωπαϊκή ενοποίηση δεν θα προχωρήσει. Περνώντας τον Ατλαντικό και φθάνοντας στις ΗΠΑ, ο σημαντικότερος παράγων αστάθειας για ολόκληρο τον κόσμο είναι οι εκλογές τον Νοέμβριο του 2024. Ανεξαρτήτως το αν θα είναι υποψήφιος και αν θα κερδίσει ή όχι ο Τραμπ, το ζήτημα είναι ότι η Αμερική είναι διχασμένη. Υπάρχουν δυο τάσεις. Η μία είναι η διατήρηση της αμερικανικής παρέμβασης στα διεθνή ζητήματα σε όλο τον κόσμο, η δεύτερη (Τραμπ) είναι η απομόνωση των ΗΠΑ στα σύνορα της. Αυτή η δεύτερη αν επικρατήσει θα είναι από βαριά προβληματική μέχρι καταστροφική για την Ευρώπη και για την Ελλάδα σε μεγάλο βαθμό, αφού οι ΗΠΑ ήταν πάντα η προστάτιδα δύναμη της Ευρώπης. Χωρίς τις ΗΠΑ, η ΕΕ θα πρέπει να στηριχτεί στις δικές της δυνάμεις, οικονομικές και στρατιωτικές, οι οποίες πολύ απέχουν από το να είναι επαρκείς. Παράγοντες γεωπολιτικής αστάθειας και μεγάλου κινδύνου αποτελούν φυσικά και οι δυο συνεχιζόμενοι πόλεμοι, σε Ουκρανία και Μέση Ανατολή, που είναι άγνωστο ακόμη πως θα εξελιχθούν. Αυτοί σχετίζονται και με το κόστος και την επάρκεια της ενέργειας για όλη την Ευρώπη και την Ελλάδα. Τέλος οι τεχνολογικές εξελίξεις αλλάζουν την ζωή στον πλανήτη και θα αλλάξουν και τις γεωπολιτικές ισορροπίες. Για όλα αυτά θα διαβάσετε σε αυτό το τεύχος του Reporter Magazine τις απόψεις έμπειρων ειδικών από τον χώρο της πολιτικής, της οικονομίας και των επιχειρήσεων. Το δικό μας συμπέρασμα για το 2024 είναι μάλλον αισιόδοξο. Ελπίζουμε να μη διαψευστούμε. w w w.re porter.gr

Γνώμη

Το 2024, θεωρητικά τουλάχιστον, ξεκινάει με τους καλύτερους οιωνούς για την Ελλάδα. Θετικές προοπτικές ανάπτυξης, επενδυτική βαθμίδα που δικαιολογεί υψηλές επενδυτικές προσδοκίες, πρωτογενή πλεονάσματα, μείωση της ανεργίας, ήρεμα νερά και ουρανοί στο Αιγαίο, σε ό,τι αφορά την νέα φάση της ελληνοτουρκικής επικοινωνίας, κ.λπ. Μπορεί όλα αυτά να μην αρκούν για να διαμορφωθεί η ειδυλλιακή εικόνα της χώρας, που άλλωστε οι περισσότεροι διαπιστώνουν ότι δεν υπάρχει, έστω και αν ουδεμία σχέση έχει η σημερινή πραγματικότητα με την αντίστοιχη της προηγούμενης δεκαετίας. Τα προβλήματα παραμένουν πολλά και δεν είναι ασήμαντα, αφού επηρεάζουν όλες τις πτυχές αυτού που ονομάζουμε γενικώς και αορίστως «καθημερινότητα». Ακρίβεια, Υγεία, Παιδεία, εγκληματικότητα, συγκοινωνίες και τόσα άλλα στοιχεία επηρεάζουν τη ζωή όλων και τελικά, αυτά είναι που διαμορφώνουν και το πολιτικό κλίμα. Οι ρυθμοί ανάπτυξης και αύξησης των επενδύσεων δεν λένε τίποτε, όση σημασία και αν έχουν, αν ο μήνας βγαίνει με δυσκολία, μικρότερη ή μεγαλύτερη. Υπό αυτές τις αφετηριακές συνθήκες λοιπόν, το 2024 αν και δεν έχει κάποιο ορατό στοιχείο κρίσης για την Ελλάδα (και ποτέ δεν μπορεί να είναι κανείς σίγουρος για το τι θα συμβεί), έχει και τη σημασία του και την ιδιαιτερότητά του. Η ιδιαιτερότητα συνοψίζεται σε μία ακόμη εκλογική αναμέτρηση, αυτή των ευρωεκλογών του Ιουνίου. Προφανώς σε αυτές τις κάλπες δεν θα κριθεί ποιος θα κυβερνήσει τη χώρα, αυτό έχει αποφασιστεί από τον περασμένο Ιούνιο και, εκτός κάποιου δραματικού απροόπτου, για τα επόμενα τέσσερα χρόνια. Θα κριθεί όμως η πολιτική ατμόσφαιρα του επόμενου διαστήματος. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η κυβέρνησή του εξακολουθούν να έχουν σημαντικό δημοσκοπικό προβάδισμα και λογικά θα το διατηρήσουν έως και τις ευρωεκλογές. Το στοίχημα για αυτούς είναι αν θα καταγράψουν κάποιες απώλειες στις κάλπες και πόσες θα είναι αυτές. Αν θα στοιχειοθετήσουν δηλαδή βασίμως την αίσθηση ότι έπειτα από πέντε χρόνια, η κυβέρνηση υφίσταται πολιτική φθορά. Αν αυτό δεν συμβεί, όλα θα συνεχίσουν κατά τα προβλεπόμενα. Αν όμως υπάρξει και καταγραφεί κυβερνητική φθορά άξια λόγου, η συζήτηση θα αλλάξει. Το θέμα προφανώς θα είναι σε αυτήν την περίπτωση, αν κάποιος θα

12 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ΘΑ ΕΊΝΑΙ ΤΟ 2024 Η ΧΡΟΝΙΆ ΤΗΣ ΠΛΉΞΗΣ Ή ΤΗΣ ΈΚΠΛΗΞΗΣ; AΓΓΕΛΟΣ ΚΩΒΑΙΟΣ

εισπράξει τη φθορά και ποιος θα είναι αυτός. Κατά την περίοδο που διανύουμε δεν υπάρχουν ενδείξεις για κάτι τέτοιο. Η ΝΔ κυριαρχεί, ο ΣΥΡΙΖΑ καταρρέει, το ΠαΣοΚ ανεβαίνει (μόνο επειδή πέφτει ο ΣΥΡΙΖΑ) και για τους υπόλοιπους δεν έχει και πολύ νόημα να συζητάει κανείς, με την εξαίρεση ίσως του ΚΚΕ, που εμφανίζει αρκετά ενδιαφέρουσες τάσεις ανόδου. Όλα αυτά που παρατηρούνται και αναλύονται εδώ και μερικούς μήνες θα μορφοποιηθούν και θα προσλάβουν πολιτική υπόσταση στις ευρωεκλογές του Ιουνίου. Από πού μπορεί να αναμένει κανείς εκπλήξεις; Στην πολιτική δεν υπάρχουν βεβαιότητες, ούτε εγγυημένη γραμμικότητα στις εξελίξεις. Μπορεί πολλά να ανατραπούν από τη μία στιγμή στην άλλη και τα δεδομένα να διαμορφώσουν ένα πολύ διαφορετικό περιβάλλον. Και υπάρχουν ήδη κάποιες εκτιμήσεις, σύμφωνα με τις οποίες και τηρούμενων των αναλογιών, μπορεί οι ευρωεκλογές του 2024 να έχουν μία αναλογία με τις εθνικές εκλογές του 2012, ως προς την πολιτική τους επίδραση. Όσο πάντως οφείλει κανείς να παρατηρεί με βάση αυτά που έχει μπροστά του, η πολιτική ανωμαλία δεν είναι ένα ορατό σενάριο. Η αναστάτωση όμως δεν μπορεί να αποκλειστεί. Και ούτε πρέπει. Όπως ήδη διαπιστώθηκε στις τελευταίες ημέρες του 2023, όσο εξακολουθεί να απουσιάζει η αντιπολίτευση με την έννοια της εναλλακτικής και αξιόπιστης πρότασης διακυβέρνησης, οι τάσεις αποστασιοποίησης και διαφοροποίησης, σχεδόν νομοτελειακά αναπτύσσονται στο εσωτερικό της ΝΔ. Και φαίνεται, από τη στάση που τηρεί και τα όσα διακηρύττει πλέον ο Αντώνης Σαμαράς, ότι η πολιτική πλατφόρμα, που θα προβληματίσει σε κάθε περίπτωση τον Κυριάκο Μητσοτάκη, είναι αυτή της «καθαρόαιμης» δεξιάς, απέναντι στη δική του, την κεντρώα και φιλελεύθερη. Με ό,τι αυτό μπορεί να συνεπάγεται για τη φύση και το χαρακτήρα των όποιων μεταρρυθμιστικών σχεδίων. Αυτό που βάσιμα μπορεί κανείς να αναμένει με τα σημερινά δεδομένα, είναι ότι η συζήτηση αυτή θα συνεχιστεί και θα εξελιχθεί, αναλόγως και του αν η κυβέρνηση θα απειληθεί εκλογικά από μία άλλη δύναμη, εν προκειμένω το ΠαΣοΚ. Όσο δεν υπάρχει εξωτερική απειλή, η εσωτερική χαλαρότητα ευνοείται και ο καθένας κάνει και λέει σχεδόν ό,τι θέλει. Αν και εφόσον υπάρξει, θα έχουμε άλλα δεδομένα. Για όσους αγωνιούν, υπομονή έως τις ευρωεκλογές τον Ιούνιο 2024. w w w.re porter.gr

Γνώμη

Ο ΛΑΪΚΙΣΜΌΣ ΑΝΤΕΠΙΤΊΘΕΤΑΙ

Το 2024 είναι χρονιά εκλογών σε Ευρώπη, ΗΠΑ και… Ρωσία, με το λαϊκισμό να επανέρχεται δριμύτερος και τις γραμμές άμυνες να είναι εξασθενημένες. Μετά την αποτυχία του Brexit, το πέρας της οικονομικής κρίσης και κυρίως μετά την ήττα του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ υπήρξε μία διάχυτη αισιοδοξία στη Δύση πως η «μπογιά» του λαϊκισμού πέρασε. Ωστόσο, πέντε χρόνια μετά, ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέφει δριμύτερος (ο κλώνος του ήδη εξελέγη στην Αργεντινή), ο Βλαντιμίρ Πούτιν, κατόπιν «λαϊκής απαίτησης», θα επανεκλεγεί τον Μάρτιο και η Ευρώπη μετράει ήδη αρκετές ήττες εντός των τειχών. Η νίκη της Μελόνι στην Ιταλία, η επικράτηση του Βίλντερς στην Ολλανδία ήρθαν να προστεθούν στις ήδη επικρατούσες ακροδεξιές δυνάμεις στην Ουγγαρία και την Πολωνία (παρά την ανάσα με τη νίκη Τουσκ, πρόεδρος παραμένει ο συντηρητικός, ομοφοβικός Ντούντα). Στη Σλοβακία επανήλθε ο «φίλος του Πούτιν», Ρόμπερτ Φίτσο, ενώ ακόμα και στη Σκανδιναβία οι πολίτες έστριψαν προς τα Δεξιά. Ενόψει ευρωεκλογών, που η ψήφος είναι «παραδοσιακά» πιο χαλαρή, τα μηνύματα δεν είναι αισιόδοξα ακόμα και στις ηγέτιδες δυνάμεις της Ευρώπης. Στη Γαλλία η Λεπέν καλπάζει, ενώ στη Γερμανία οι σοσιαλδημοκράτες καταρρέουν, με τους χριστιανοδημοκράτες να αποτελούν… ανάχωμα στην άνοδο του ακροδεξιού AfD, που πάντως, καταγράφει ιστορικά υψηλά. Όλα τα παραπάνω έχουν ασφαλώς ως κοινό παρονομαστή το μεταναστευτικό, που «πουλάει» σαν φρέσκο ψωμί για τους ακροδεξιούς σε όλη την Ευρώπη, ενώ φυσικά κρίσιμο ρόλο παίζει και η οικονομία. Η ενεργειακή κρίση και η άνοδος του πληθωρισμού, τον οποίο έχουν «χρεωθεί» οι γραφειοκράτες των Βρυξελλών, αποτελούν βαρίδι για τις φιλοευρωπαϊκές κυβερνήσεις. Σε αυτό το φόντο, ο Ιούνιος του 2024 αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον και το διακύβευμα είναι ασφαλώς το νέο μωσαϊκό που θα διαμορφωθεί

14 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ΣΠΥΡΟΣ ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ

στο Ευρωκοινοβούλιο. Ποια θα είναι η ποσόστωση ανάμεσα σε φιλοευρωπαίους και ευρωσκεπτικιστές, οι οποίοι φιλοδοξούν να κερδίσουν περισσότερες έδρες και τη δυνατότητα να μπλοκάρουν κρίσιμες αποφάσεις για την επόμενη μέρα της Ευρώπης. Προφανώς, η αναμέτρηση των ευρωεκλογών αποτελεί και πρόβα τζενεράλε για τις εθνικές εκλογές τόσο στη Γαλλία, όσο και στη Γερμανία, αλλά και σε άλλες χώρες που ακροδεξιοί διεκδικούν την πρωτιά. Λίγους μήνες αργότερα, η σκυτάλη θα περάσει στις ΗΠΑ, όπου τον Νοέμβριο αναμένεται να επαναληφθεί το ντέρμπι ανάμεσα στον Τζο Μπάιντεν και τον Ντόναλντ Τραμπ. Ένας Αμερικανός κωμικός σχολίασε με χιούμορ πως οι Αμερικανοί ψηφοφόροι είναι σαν να βρίσκονται σε ένα αυτοκίνητο που τρέχει με 100 και έχουν να επιλέξουν για το αν θέλουν οδηγό έναν που κοιμάται στο τιμόνι ή έναν που οδηγεί μεθυσμένος. Ανεξάρτητα από το ποιο θα είναι το τελικό αποτέλεσμα σε όλα τα παραπάνω, είναι βέβαιο πως ο λαϊκισμός δεν τελείωσε και πως επανέρχεται με ένα νέο ακροδεξιό κύμα, τροφοδοτούμενο από τους πολέμους, που ανεβάζουν τις τιμές και επιβαρύνουν το μεταναστευτικό. Το μεγαλύτερο δε πρόβλημα είναι πως η νέα γενιά (σε μεγάλο ποσοστό) δεν εμπιστεύεται τους θεσμούς, νιώθει αποκομμένη από τους πολιτικούς και εμπιστεύεται σχεδόν «τυφλά» τα social media, που παίζουν ρόλο «αναθεωρητή» της ιστορίας. Στο TikTok η επικρατούσα άποψη είναι ότι δεν πατήσαμε ποτέ στη Σελήνη και κάθε είδους συνωμοσιολογικά βιντεάκια κερδίζουν έδαφος καθημερινά στον αλγόριθμο. Με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης, το ψέμα δύσκολα ξεχωρίζει από την αλήθεια και τελικά ο λαϊκισμός όχι απλά δεν αποτελεί παρελθόν, όπως πολλές φορές «κομπάζει» ο Κυριάκος Μητσοτάκης για να... πικάρει τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά είναι πιο ισχυρός από ποτέ. w w w.re porter.gr

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

H EΥΡΩΠΗ ΣΕ ΚΡΙΣΗ

Γνώμη

Το 2024, η συμπεριφορά των καταναλωτών θα διαμορφωθεί από τη συνεχιζόμενη οικονομική αβεβαιότητα. Παράλληλα, οι έμποροι λιανικής αναμένεται να αντιμετωπίσουν ποικιλία ανταγωνιστικών δυνάμεων που θα επηρεάσουν τον τρόπο λειτουργίας τους. Ενώ νεότεροι παίκτες ηλεκτρονικού εμπορίου με δεσμούς με την Κίνα θα αναταράξουν τις αγορές και η τεχνητή νοημοσύνη θα οδηγήσει σε υπερεξατομίκευση. Το 2023 αυξήθηκε η δημοτικότητα των άκρως εξατομικευμένων προτάσεων και εμπειριών προϊόντων που βασίζονται σε βαθύτερες γνώσεις συμπεριφοράς των πελατών. Το 2024, αναμένεται πως ο τομέας αυτός θα συνεχίσει να αναπτύσσεται καθώς κυκλοφορούν πιο προηγμένες τεχνολογίες και συστήματα βασισμένα σε τεχνητή νοημοσύνη συλλέγουν και επεξεργάζονται τεράστιες ποσότητες δεδομένων. Από την άλλη πλευρά, στον απόηχο της παγκόσμιας ευαισθητοποίησης για περιβαλλοντικά και κοινωνικά ζητήματα, η διαφάνεια στις αλυσίδες εφοδιασμού και στις επιχειρηματικές πρακτικές θα αποτελέσει κρίσιμο σημείο. Οι καταναλωτές συνειδητοποιούν όλο και περισσότερο από πού προέρχονται και πώς κατασκευάζονται τα προϊόντα που αγοράζουν, προχωρώντας στις επιλογές τους. Σύμφωνα, λοιπόν, με τους ειδικούς του λιανικού εμπορίου οι βασικές τάσεις που αναμένονται στον κλάδο είναι οι εξής: Η συνεχής επέκταση των διαδικτυακών αγορών είναι βασική τάση. Με σημαντική αύξηση των καταναλωτών που επιλέγουν να ψωνίσουν στο διαδίκτυο, οι έμποροι λιανικής επενδύουν σε μεγάλο βαθμό σε πλατφόρμες ηλεκτρονικού εμπορίου. Αυτή η ανάπτυξη δεν είναι απλώς μια παροδική φάση, αλλά θεμελιώδης αλλαγή στον τρόπο με τον οποίο οι καταναλωτές ψωνίζουν, καθοδηγούμενη από την ευκολία και την ποικιλία που προσφέρουν οι διαδικτυακοί λιανοπωλητές. Οι πολυκαναλικές λιανικές πωλήσεις, είναι μια άλλη σημαντική τάση. Οι μεγάλες επιχειρήσεις

16 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ΤΙ ΑΝΑΜΈΝΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΛΙΑΝΙΚΌ ΕΜΠΌΡΙΟ ΤΟ 2024

ΠΆΝΟΣ ΤΣΑΓΚΑΡΆΚΗΣ

λιανικής πρωτοστατούν σε αυτή, προσφέροντας στους πελάτες τους απρόσκοπτη εμπειρία αγορών είτε βρίσκονται στο κατάστημα, είτε σε εφαρμογή για κινητά είτε περιηγούνται σε ιστότοπο. Αυτή η στρατηγική όχι μόνο ενισχύει την ικανοποίηση των πελατών, αλλά και την αφοσίωση και την επανάληψη των αγορών τους. Οι ανησυχίες για τη βιωσιμότητα οδηγούν στην επανάσταση του επανεμπορίου και η μεταπώληση μεταχειρισμένων αγαθών κυριαρχεί όλο και περισσότερο. Έμποροι λιανικής κεφαλαιοποιούν αυτή την τάση, προσφέροντας στους καταναλωτές μια πλατφόρμα για να αγοράζουν και να πωλούν μεταχειρισμένα προϊόντα τους. Αυτή η κίνηση προς πιο βιώσιμες πρακτικές αγορών αναμένεται να συνεχίσει να κερδίζει δυναμική. Πλατφόρμες όπως το Tik Tok ανοίγουν το δρόμο για live video αγορές, παρέχοντας έναν καινοτόμο τρόπο αλληλεπίδρασης των εμπόρων με τους καταναλωτές. Αυτή η διαδραστική εμπειρία αγορών επιτρέπει την συμμετοχή σε πραγματικό χρόνο και εξατομικευμένες προτάσεις, δημιουργώντας ένα μοναδικό και συναρπαστικό περιβάλλον αγορών. Καθώς οι προσδοκίες των καταναλωτών αυξάνονται, η παράδοση αυθημερόν τείνει να γίνει κανόνας. Οι έμποροι λιανικής βρίσκονται υπό πίεση για να καλύψουν αυτή τη ζήτηση. Εταιρείες όπως η Amazon έχουν θέσει τα πρότυπα με την υπηρεσία παράδοσης Prime, πιέζοντας άλλους λιανοπωλητές να ακολουθήσουν το παράδειγμά τους. Η αυξανόμενη χρήση κωδικών QR για πληρωμές είναι επίσης αξιοσημείωτη τάση. Αυτή η ανέπαφη και βολική επιλογή πληρωμής έχει υιοθετηθεί ευρέως σε περιοχές όπως η Ασία και αναμένεται να γίνει πιο διαδεδομένη παγκοσμίως. Προσφέρει στους καταναλωτές έναν γρήγορο και εύκολο τρόπο πληρωμής και στους εμπόρους απλοποιημένη διαδικασία πληρωμής. Έτσι, ο κλάδος λιανικής το 2024 θα χαρακτηρίζεται από αυξημένη ψηφιοποίηση, εξατομίκευση, ταχύτητα και βιωσιμότητα. w w w.re porter.gr

«Είτε η Ευρώπη θα ενεργήσει από κοινού και θα γίνει μια βαθύτερη ένωση, μια ένωση ικανή να εκφράσει μια εξωτερική πολιτική και μια αμυντική πολιτική, ανεξάρτητα από όλες τις οικονομικές πολιτικές, είτε φοβάμαι ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δε θα επιβιώσει σαν κάτι περισσότερο από μια ενιαία αγορά». ΜΆΡΙΟ ΝΤΡΆΓΚΙ w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

H EΥΡΩΠΗ ΣΕ ΚΡΙΣΗ

Η Ευρώπη σε Κρίση

Η ΕΥΡΏΠΗ ΚΑΙ ΤΙ ΜΕΛΛΕΙ ΓΕΝΕΣΘΑΙ... Η Ευρωπαϊκή Ένωση καλείται να λάβει γενναίες αποφάσεις προκειμένου να ξεπεράσει τα εγγενή της προβλήματα και να καταφέρει να σταθεί με αξιώσεις στον αυξανόμενο διεθνή ανταγωνισμό. Ο κεντρικός τραπεζίτης Γιάννης Στουρνάρας και ο κορυφαίος επιχειρηματίας Ευάγγελος Μυτιληναίος εντοπίζουν τις αδυναμίες της Ε.Ε. και εξηγούν τι πρέπει να γίνει.

Η ΕΥΡΏΠΗ ΘΈΛΕΙ ΚΑΙ ΜΠΟΡΕΊ; Ο Ευάγγελος Μυτιληναίος, ως κορυφαίος Έλληνας επιχειρηματίας αλλά και ως Πρόεδρος της Eurometal της Ένωσης Μεταλλουργικών Βιομηχανιών Ευρώπης, γνωρίζει όσο ελάχιστοι το πλέγμα των δυσκολιών που ταλανίζουν την Ευρωπαϊκή Ένωση, τις πολύ μεγάλες δυσκολίες στη λήψη αποφάσεων, την πολυπλοκότητα των ζητημάτων και των διαδικασιών, τους γεωπολιτικούς και οικονομικούς κινδύνους τους οποίους ήδη αντιμετωπίζει σήμερα και θα αντιμετωπίσει εντονότερα τα επόμενα χρόνια η Ευρωπαϊκή Ένωση. Και τα γνωρίζει όλα αυτά από δυο πλευρές. Από την επιχειρηματική αλλά και από την πολιτική, αφού βρίσκεται σε διαρκή επαφή με τις πολιτικές ηγεσίες της Ευρώπης προσπαθώντας να βρεί λύσεις για την ευρωπαϊκή βαριά βιομηχανία. Σε μια συζήτηση που είχαμε μαζί του, μας εξέθεσε τους προβληματισμούς του αλλά και την αγωνία που έχει ως φανατικός υπέρμαχος της Ενωμένης Ευρώπης, βλέπο-

ντας το ευρωπαϊκό οικοδόμημα να καθυστερεί και να κινδυνεύει να καταντήσει ουραγός στις διεθνείς εξελίξεις. Μεταξύ άλλων, ο Μυτιληναίος μας είπε: Ανησυχώ για την πορεία της Ευρώπης διότι της λείπει η αποφασιστικότητα και η ταχύτητα στη λήψη αποφάσεων. Σήμερα βιώνουμε σημαντικές γεωπολιτικές αλλαγές που ενδεχομένως η επίπτωση τους να κορυφωθεί μέσα στο 2024. Οι πόλεμοι, στην Ουκρανία και στο Ισραήλ, το ενδεχόμενο μείωσης της αμυντικής βοήθειας που προσφέρουν οι ΗΠΑ στην Ευρώπη μετά τις αμερικανικές εκλογές, η επιδείνωση των σχέσεων Ευρώπης - Ρωσίας από την οποία η ΕΕ εξαρτάται ενεργειακά. Αυτές οι γεωπολιτικές εξελίξεις οδηγούν αναγκαστικά σε αύξηση όλων των ευρωπαϊκών δαπανών, τόσο για την κάλυψη των αμυντικών αναγκών, όσο και για την ενεργειακή ανεξαρτησία της ΕΕ. Απαιτούν δαπάνες πάρα πολύ μεγαλύτερες από αυτές που αντιλαμβανόμαστε σήμερα και που κανένα κράτος δεν μπορεί να αντιμετωπίσει από μόνο του, με τον δικό του προϋπολογισμό. Και αντί να

18 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

συζητάνε οι ηγέτες στη Σύνοδο Κορυφής το πόσο θα αυξήσουν τις δαπάνες, συζητάνε ξανά το Σύμφωνο Σταθερότητας και την αποθέρμανση των οικονομιών. Την ίδια στιγμή, η Ευρωπαϊκή Ένωση ως η παγκόσμια δύναμη με τις πιο μεγάλες κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πολιτισμικές ευαισθησίες, αντιλαμβανόμενη την ανάγκη προστασίας του πλανήτη, προχωράει στην πράσινη μετάβαση με άλματα που όμως, πολύ φοβάμαι, ότι η βιομηχανία της αλλά και οι Ευρωπαίοι καταναλωτές - φορολογούμενοι, δεν έχουν τη δυνατότητα να ακολουθήσουν. Η πράσινη μετάβαση έχει τεράστιο κόστος για τις επιχειρήσεις και για τα κράτη. Απαιτεί κολοσσιαίες επενδύσεις, απαιτεί μεγάλες υποδομές, απαιτεί επενδύσεις σε νέες τεχνολογίες, απαιτεί πολύ έρευνα και τεχνολογία. Δεν γίνεται από τη μια στιγμή στην άλλη, επειδή οι κυβερνήσεις και η γραφειοκρατία των Βρυξελλών το αποφάσισαν. Κάποιος πρέπει να βάλει τα λεφτά για αυτές τις επενδύσεις και κάποιος πρέπει να πληρώσει για να αποσβεσθούν οι επενδύσεις

μελλοντικά. Οι ευρωπαϊκές βιομηχανίες θα βάλουν φυσικά τα λεφτά και ο καταναλωτής θα πληρώσει για την απόσβεση. Όμως δεν αρκούν τα κεφάλαια των ευρωπαϊκών βιομηχανιών, ούτε τα χρήματα των καταναλωτών. Χρειάζεται πολύ μεγάλη χρηματοδότηση από τα κράτη στις βιομηχανίες και πολύ μεγάλη στήριξη των καταναλωτών για να πληρώσουν αυτό το κόστος. Χρειάζονται λοιπόν αυξημένες κρατικές δαπάνες, ενδεχομένως να είναι αναπόφευκτη η δημιουργία μεγάλων ελλειμμάτων και μεγάλων χρεών.

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΜΥΤΙΛΗΝΑΙΟΣ Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της Mytilineos w w w.re porter.gr

Υπάρχουν στιγμές στην ιστορική διαδρομή των εθνών, που αναγκαστικά (π.χ. λόγω πολέμων, πανδημίας, άλλων κρίσεων ή και όλων αυτών μαζί) η κοινωνία “δανείζεται” χρήματα από τις επόμενες γενιές, για να τα βγάλει πέρα σε έκτακτες και αντίξοες συνθήκες. Εκεί είμαστε τώρα. Συνεπώς η Ευρώπη πρέπει να αλλάξει και τους δημοσιονομικούς αλλά και τους νομισματικούς κανόνες για να μπορέσει να περάσει αυτό το εκρηκτικά μεταβαλλόμενο σκηνικό και να επανέλθει σε μια κανονικότητα, οπότε τότε θα μπορέσει να αποκτήσει κοινωνικές και οικονομικές ισορροπίες. Τίποτα από αυτά δε γίνεται, μόνο ατέρμονες συζητήσεις και διαπραγματεύσεις μεταξύ των κρατών, που αντί να συνεργάζονται ανταγωνίζονται σκληρά μεταξύ τους. Το διεθνές πολιτικό και οικονομικό περιβάλλον, η ενίσχυση άλλων οικονομικών και στρατιωτικών υπερδυνάμεων, οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις που αλλάζουν την ανθρωπότητα, οι ενεργειακές απαιτήσεις τόσο για την επιβίωση του πλανήτη όσο και για κάλυψη των αυξανόμενων απαιτήσεων των ανθρώπων, οι ξαφνικές στρατιωτικές συρράξεις και οι μεταβολές στις συμμαχικές σχέσεις, οι μεγάλες μεταναστευτικές ροές που διαρκώς θα αυξάνονται, οι εξελίξεις στην αγορά εργασίας και στον τρόπο ζωής, όλα αυτά απαιτούν μεγάλες και γρήγορες αποφάσεις, από την Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία όμως δυστυχώς δεν διαθέτει ακόμη τη δομή που απαι-

w w w.re porter.gr

τείται - δεν έχει τολμήσει να προχωρήσει σε οικονομική και πολιτική ενοποίηση - αλλά φαίνεται ότι δεν διαθέτει ούτε καν τη διάθεση να υπερβεί τον σημερινό προβληματικό εαυτό της.

Η ΕΥΡΏΠΗ ΠΡΈΠΕΙ ΆΜΕΣΑ ΝΑ ΕΝΩΘΕΊ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΆ “Οι συνθήκες απαιτούν άμεσα περισσότερη Ευρωπαϊκή Ένωση, όχι λιγότερη”, υποστηρίζει ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γιάννης Στουρνάρας ο οποίος σε μια συζήτηση που είχαμε μαζί του για το τι χρειάζεται να γίνει στην ΕΕ το 2024 μας είπε: Βρισκόμαστε μπροστά σε σημαντικές προκλήσεις που θα έχουν επιπτώσεις στην ανθρωπότητα. Η Τεχνητή Νοημοσύνη και οι Κβαντικοί Υπολογιστές θα αλλάξουν τον οικονομικό χάρτη του πλανήτη. Και το ερώτημα είναι αν η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει αυτές τις προκλήσεις. Το βασικό πρόβλημα της Ε.Ε. είναι πως δεν έχει γίνει πολιτική, οικονομική και νομική ενοποίηση, αλλά μόνο νομισματική ένωση. Ο μόνος χώρος με ευρωπαϊκή δομή είναι το Ευρωσύστημα και οι Κεντρικές Τράπεζες. Ακόμη και η τραπεζική ένωση είναι ατελής, διότι δεν υπάρχει ασφάλιση των καταθέσεων,

ούτε σύστημα προστασίας στις τραπεζικές κρίσεις. Δεν υπάρχει κοινή δημοσιονομική πολιτική, δεν υπάρχει κοινή πολιτική για την πράσινη μετάβαση, δεν υπάρχει ενιαία αμυντική πολιτική, δεν υπάρχει ενιαία πολιτική για την καινοτομία και τις νέες τεχνολογίες. Δεν υπάρχει καν ενιαία αγορά κεφαλαίων, κάτι που θα μπορούσε να γίνει ακόμη και αύριο, τόσο εύκολο είναι, αλλά και ταυτόχρονα εξαιρετικά αναγκαίο για να ανταγωνιστεί η Ευρώπη τις ΗΠΑ και την Κίνα στις κεφαλαιαγορές. Το να φτιαχτεί δηλαδή μια ενιαία Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, να ισχύσουν ενιαίοι κανόνες για την άντληση κεφαλαίων. Σήμερα η κάθε χώρα έχει άλλους κανόνες και έτσι χάνουμε σημαντικά κεφάλαια. Το δίλημμα λοιπόν φέτος για την Ευρώπη, είναι αν θέλει να ανταγωνιστεί στη διεθνή σκακιέρα ή αν θα καταλήξει ουραγός. Για να ανταγωνιστεί και να αναπτυχθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να προχωρήσει άμεσα σε οικονομική και πολιτική ενοποίηση, δηλαδή να εφαρμόσει ενιαίες πολιτικές σε όλους αυτούς τους τομείς. Τον τρόπο λειτουργίας τον ξέρει. Παράδειγμα bona fides είναι ο τρόπος με τον οποίο λαμβάνονται οι αποφάσεις στην Ευρωπαική Κεντρική Τράπεζα. Τα ζητήματα πλέον γίνονται επείγοντα και οι αποφάσεις πρέπει να είναι άμεσες. Δεν μπορεί να μην έχουμε μια ελάχιστη έστω δημοσιονομική πολιτική μέσω της έκδοσης κοινών ομολόγων - αυτό

έγινε μόνο για την πανδημία και πέτυχε- δεν μπορεί να μην έχουμε μια κοινή αντιμετώπιση των αμυντικών δαπανών, όταν βλέπουμε πώς εξελίσσεται η γεωπολιτική κατάσταση γύρω μας, δεν μπορεί να μην έχουμε κάποια κοινή, έστω και ελάχιστη θεσμική βάση, για το πως υιοθετούμε την τεχνολογία και την καινοτομία, ακόμη περισσότερο δε, για την πράσινη μετάβαση, που είναι πιεστική ανάγκη. Δυστυχώς, εξαιτίας της έλλειψης ενοποίησης, η Ευρώπη δεν έχει καταφέρει να πετύχει οικονομίες κλίμακας, ούτε διαθέτει ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα έναντι των ΗΠΑ και της Κίνας. Και μόνο μέσω της ταχείας οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης θα τα καταφέρει. Αλλιώς, οι ισχυρές χώρες θα συνεχίσουν να αποφασίζουν εις βάρος των λιγότερο ισχυρών. Όμως το διεθνές περιβάλλον και η συγκυρία επιβάλουν τώρα περισσότερη ενοποίηση στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αυτό είναι το στοίχημα που πρέπει να κερδίσουμε.

ΓΙΆΝΝΗΣ ΣΤΟΥΡΝΆΡΑΣ Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

H EΥΡΩΠΗ ΣΕ ΚΡΙΣΗ

Η Ευρώπη σε Κρίση

ΟΙ ΜΕΓΆΛΕΣ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΤΟ 2024 ΤΟΥ ΕΙΔΙΚΟΥ ΣΥΝΕΡΓΑΤΗ

Unsplash

Η μυθολογία της Ευρώπης λέει ότι από κάθε κρίση βγαίνει πιο ισχυρή, αλλά στην πραγματικότητα βρίσκει... μεσοβέζικες λύσεις. Αυτή τη φορά, όμως, οι προκλήσεις είναι τέτοιες που για να τα καταφέρει πρέπει να κάνει μεγάλες και ουσιαστικές τομές στον πυρήνα της.

20 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

Η λέξη «κρίσιμη» έχει υποστεί κατάχρηση μέχρις σημείου απώλειας του νοήματος της. Για παράδειγμα, κάθε εκλογική αναμέτρηση στην Ελλάδα παγίως περιγράφεται ως η «πιο κρίσιμη της Μεταπολίτευσης». Το να χαρακτηρίσουμε επομένως το 2024 «κρίσιμο» δεν προσθέτει ιδιαίτερα στην ανάλυση. Αφήνοντας κατά μέρος τέτοια κλισέ, ας επικεντρωθούμε σε τρία ενδιαφέροντα – και αλληλένδετα – ερωτήματα για την Ευρώπη, που θα απαντηθούν με τη νέα χρονιά: Το πρώτο αφορά την εξέλιξη της πολεμικής σύγκρουσης στην Ουκρανία. Μολονότι το θέμα έχει υποχωρήσει από τα πρωτοσέλιδα, από εκεί εξαρτώνται πολλά για την ΕΕ. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, η κατάσταση στο μέτωπο έχει παγώσει - κυριολεκτικά και μεταφορικά -υπό το φώς πληροφοριών ότι στο παρασκήνιο αναζητείται διπλωματική διέξοδος.

Ωστόσο, είναι σαφές ότι ο αρχικός ενθουσιασμός για τη γενναία αντίσταση των Ουκρανικών στρατευμάτων, συμπεριλαμβανομένης και της ανακατάληψης εδαφών, έχει δώσει τη θέση του στον έντονο προβληματισμό. Μετά το φιάσκο της αρχικής επίθεσης, η μαζική πολεμική κινητοποίηση της Ρωσίας έχει επιτρέψει στον Πούτιν να ανακτήσει την πρωτοβουλία των κινήσεων και να καταγράφει εδαφικά κέρδη. Υπό μία έννοια, δεν είναι έκπληξη: όσο ο πόλεμος τραβάει, τα μεγαλύτερα αποθέματα της Ρωσίας σε ανθρώπινο δυναμικό και βιομηχανική παραγωγή γέρνουν την πλάστιγγα. Το πρόβλημα για την Ευρώπη είναι ότι έχει εκτεθεί πολιτικά, υποσχόμενη αμέριστη στήριξη στην Ουκρανία. Ωστόσο, ούτε η στρατιωτική, ούτε η οικονομική βοήθεια που έχει διοχετεύσει στο Κίεβο μέχρι σήμερα, συμβαδί-

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Η Ευρώπη σε Κρίση

ΤΟ ΠΡΌΒΛΗΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ ΕΊΝΑΙ ΌΤΙ ΈΧΕΙ ΕΚΤΕΘΕΊ ΠΟΛΙΤΙΚΆ, ΥΠΟΣΧΌΜΕΝΗ ΑΜΈΡΙΣΤΗ ΣΤΉΡΙΞΗ ΣΤΗΝ ΟΥΚΡΑΝΊΑ.

ζουν με τα μεγάλα λόγια. Εν μέρει τα Ευρωπαϊκά προβλήματα είναι πρακτικής φύσεως: με την έναρξη του πολέμου, η ΕΕ συνειδητοποίησε ότι δεν διαθέτει ούτε αποθέματα πυρομαχικών, ούτε την παραγωγική βάση για να υποστηρίξει μία μεγάλης έκτασης παρατεταμένη πολεμική σύγκρουση. «Μετά από λίγες ώρες μάχης, θα αναγκαστούμε να πετάμε πέτρες» δήλωσε άρτι αποστρατευθείς αντιστράτηγος του Βελγικού Γενικού Επιτελείου τον περασμένο μήνα, περιγράφοντας τη δεινή κατάσταση αποθεμάτων του στρατού της χώρας του. Κυρίως όμως, η ΕΕ στην πράξη έδωσε προτεραιότητα σε επιχειρηματικά συμφέροντα και μικροπολιτικές επιδιώξεις στα κράτη-μέλη της έναντι των γεωπολιτικών δεσμεύσεων της. Έτσι, ο οικονομικός στραγγαλισμός της Ρωσίας ουδέποτε εφαρμόστηκε – οι εξαγωγές αγαθών συνεχίζονται μέσω πρώην Σοβιετικών Δημοκρατιών, οι περιορισμοί στις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου έχουν γίνει σουρωτήρι και η οικονομική και στρατιωτική αρωγή στην Ουκρανία είναι κραυγαλέα ανεπαρκής. Απαραίτητη παρένθεση: με το όρο «Ευρώπη» εννοούμε τις εκλεγμένες κυβερνήσεις της, οι οποίες νομοθετούν στο Συμβούλιο της ΕΕ, είτε με ενισχυμένη πλειοψηφία, είτε με ομοφωνία. Ειδικά για τα θέματα εξωτερικής πολιτικής, όπως άλλωστε και φο-

Η Ευρώπη σε Κρίση

ρολογίας, αλλά και για τις αποφάσεις που λαμβάνονται σε επίπεδο αρχηγών, απαιτείται ομοφωνία. Η Κομισιόν και οι «Βρυξέλλες», οι οποίες τόσο συχνά κατηγορούνται για τα πάντα, είναι αρμόδιες μόνο για να προτείνουν κοινές πολιτικές και να εποπτεύουν την εφαρμογή τους. Η τελική διαμόρφωση των κανόνων αυτών υπόκειται σε αποφάσεις των κρατών μελών. Επιστροφή στο Ουκρανικό: Το πρόβλημα της αναντιστοιχίας μεταξύ λόγων και έργων θα γίνει ιδιαίτερα οξύ αν ο Πούτιν καταφέρει να επικρατήσει στο πεδίο της μάχης ή οδηγήσει τα πράγματα σε μια εκεχειρία που μοιάζει με νίκη. Αν δοθεί δηλαδή η εντύπωση, ότι η προσωποποίηση όσων εναντιώνονται στο αφήγημα της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, ένας μετασοβιετικός δικτάτορας, παρουσιαστεί ως θριαμβευτής έναντι των συνδυασμένων δυνάμεων της Ε.Ε και των ΗΠΑ. Μολονότι η εντύπωση αυτή θα είναι εσφαλμένη – ακριβώς επειδή ούτε η ΕΕ, ούτε οι ΗΠΑ έδωσαν όση στήριξη θα μπορούσαν για την επικράτηση της Ουκρανίας – οι εντυπώσεις μετράνε.

ΕΠΙΣΤΡΟΦΉ ΤΗΣ ΗΛΙΘΙΟΚΡΑΤΊΑΣ Ο κίνδυνος αυτός μας φέρνει στο δεύτερο διακύβευμα. Πιθανή επικράτηση της Ρωσίας στο μέτωπο από στρατιωτικής άποψης θα ενισχύσει ακόμη περισσότερο τις δυ-

νάμεις της ηλιθιοκρατίας, οι οποίες κάνουν επέλαση. Διαδοχικές εκλογικές αναμετρήσεις στην ΕΕ, από την Ιταλία μέχρι τη Σλοβακία και την Ολλανδία επιβεβαιώνουν ότι όσοι δίνουν τις πιο απλοϊκές απαντήσεις στα πιο περίπλοκα ερωτήματα, επιβραβεύονται στις κάλπες. Παρά τις φωτεινές εξαιρέσεις – όπως τα αποτελέσματα των εκλογών σε Ισπανία και Πολωνία – η τάση είναι ανησυχητική, ειδικά σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως δείχνουν τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων στην Γερμανία και τη Γαλλία. Αν επιβεβαιωθούν στις ευρωεκλογές του Ιουνίου, είναι ορατό το ενδεχόμενο πολιτικής παράλυσης στην ΕΕ, καθώς οι δυνάμεις της αντίδρασης θα αποκτήσουν καταλυτικό ρόλο στις εξελίξεις. Οι λόγοι που μας οδηγούν προς την ηλιθιοκρατία είναι ασαφείς. Μεταξύ των υπόπτων είναι η ανισότητα πλούτου και ευκαιριών. Παρά το γεγονός ότι το ερώτημα αν η ανισότητα αυτή έχει ενταθεί τις τελευταίες δεκαετίες αποτελεί θέμα έντονων συζητήσεων μεταξύ των οικονομολόγων, είναι δεδομένο ότι οι πολίτες είναι πιο εκτεθειμένοι στο θέαμα της και μέσω των κοινωνικών δικτύων και μέσω των παραδοσιακών μέσων ενημέρωσης. Η αδυναμία των κυβερνήσεων να την ελέγξουν – και στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ – είναι βούτυρο στο ψωμί των λαϊκιστών, ακόμη και όταν οι ίδιοι προw w w.re porter.gr

έρχονται από την ελίτ του πλούτου την οποία κατακευραυνώνουν. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι ειδικά στην Ε.Ε, πολιτικές ηγεσίες αδυνατούν να υπερασπιστούν το έργο τους με αποφασιστικότητα. Κραυγαλέο παράδειγμα: όταν ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία το 2022 και έκλεισαν οι στρόφιγγες φυσικού αερίου, οι περισσότεροι αναλυτές προέβλεπαν βαθειά ύφεση και w w w.re porter.gr

εκτεταμένα μπλακάουτ. Αντ’ αυτού, η Ευρωπαϊκή οικονομία αναπτύχθηκε το 2022 με ταχύτερους ρυθμούς και από την Κίνα και από τις ΗΠΑ, ενώ η ανεργία έπεσε σε ιστορικά χαμηλά. Μολονότι τα σημάδια της οικονομικής στασιμότητας είναι πλέον εμφανή, τα πράγματα από οικονομικής απόψεως είναι πολύ καλύτερα απ’ ότι θα μπορούσαν να είναι. Ας μην ξεχνάμε ότι η

ΕΕ, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, δεν είναι μεγαλοπαραγωγός πετρελαίου και αερίου και ήταν εξαιρετικά εκτεθειμένη στη Ρωσία. Παρά τα όσα υποστηρίζουν – και οι εν Ελλάδι – υποστηρικτές του Πούτιν, η ΕΕ δεν είχε απομονώσει τη Ρωσία πριν τον πόλεμο. Αντιθέτως, η Ρωσία ήταν από τους κορυφαίους εμπορικούς εταίρους της ΕΕ και οι σχέσεις των δύο – από την ενέργεια, μέχρι τον τουρισμό

και το real estate – ήταν πολύ στενές. Όταν ο Πούτιν διέβη τον Ρουβίκωνα (ή ακριβέστερα: τον Δνείπερο), η ΕΕ ήταν εξαιρετικά ευάλωτη. Παρόλα αυτά, ελάχιστες κυβερνήσεις – με εξαίρεση την ελληνική – κατάφεραν να υπερασπιστούν τη διαχειριστική τους επάρκεια, καίτοι κατάφεραν να περιορίσουν τις οικονομικές επιπτώσεις της κρίσης. Η φοβική και απολογητική στάση, απένα-

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Η Ευρώπη σε Κρίση

ντι στους λαϊκιστές επικριτές τους, ενισχύει σήμερα την ηλιθιοκρατία. Οι δυσεξήγητες φοβίες των μετριοπαθών – υποτίθεται – κυβερνήσεων δεν σταματάνε εκεί. Επι χρόνια δίστασαν να υπερασπιστούν αυτό που γνωρίζει ο κάθε πρωτοετής φοιτητής οικονομικών. Ότι δηλαδή η μετανάστευση έχει θετικές επιπτώσεις στην οικονομική δραστηριότητα και αυξάνει το ΑΕΠ, ειδικά για κοινωνίες όπως οι Ευρωπαϊκές που γερνάνε ραγδαία και οι θάνατοι παραμένουν σταθερά υψηλότεροι από τις γεννήσεις. Αντί να εξηγήσουν στους ψηφοφόρους ότι χρειαζόμαστε επειγόντως εργατικά χέρια – για να μαζέψουν τις σοδειές μας, να φροντίσουν τους γέροντες μας, κλπ - άγονταν και φέρονταν από ηλιθίους που υποστήριζαν ότι η μετανάστευση θα πρέπει να είναι μηδενική. Τώρα – δειλά, δειλά – οι Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις παραδέχονται ότι χρειαζόμαστε κάθε χρόνο εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες. Ή μάλλον δεν το παραδέχονται, αλλά τους νομιμοποιούν στην πράξη. Ωστόσο, το νερό που έχουν ρίξει στο μύλο της ηλιθιοκρατίας είναι ήδη πολύ και τώρα καλούνται να υπερασπιστούν τις πράξεις τους, χωρίς να έχουν αφήγημα. Με μπροστάρηδες τον Πούτιν, τον Τραμπ και τους μιμητές του στις ΗΠΑ, και τα κακέκτυπά τους στην Ευρώπη,

24 | R E P O R T E R | ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2022

w w w.re porter.gr

οι ακροδεξιοί συνωμοσιολόγοι προελαύνουν.

ΚΛΙΜΑΤΙΚΉ ΚΡΊΣΗ Η πλέον δραματική συνέπεια της παράδοσης των μετριοπαθών κομμάτων στην Αυτοκρατορία των Ηλιθίων είναι το μέτωπο της κλιματικής κρίσης. Και εδώ είναι το τρίτο μεγάλο διακύβευμα. Ήδη το 2023 πήραμε μία γεύση των δημοσιονομικών επιπτώσεων της αβελτηρίας μας. Δεν ήταν μόνο τα θύματα που είχαμε και στην Ελλάδα από τις πρωτοφανείς σε ένταση βροχοπτώσεις και τις πρωτοφανείς σε ένταση πυρκαγιές. Τα όλο και πιο συχνά και έντονα φαινόμενα της κλιματικής κρίσης έχουν πλέον και ουσιαστικές δημοσιονομικές επιπτώσεις. Ο λογαριασμός τους πληρώνεται από τον προϋπολογισμό – του κράτους, των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Και ακόμη είμαστε στην αρχή. Σε λίγα χρόνια, το καλοκαίρι του 2023 θα το θυμόμαστε σαν «τις παλιές καλές εποχές». Παρόλα αυτά, το Ευρωπαϊκό Λαϊκό Κόμμα – ο σύνδεσμος κεντροδεξιών κομμάτων της ΕΕ και μεγαλύτερη παράταξη στην Ευρωβουλή – έχει εν μέρει υιοθετήσει το παρανοϊκό αφήγημα ότι για την επιβράδυνση της οικονομίας δεν ευθύνεται η εξάρτηση μας από τα ορυκτά καύσιμα, αλλά οι πράσινες πολιτικές. Έτσι, ο ρυθμός και η φιλοδοξία στην εφαρμογή της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας

μειώνονται, λόγω των δισταγμών των μεγάλων κομμάτων της κεντροδεξιάς. Ο κίνδυνος είναι να χάσει ως εκ τούτου η Ευρώπη το τρένο της μετάβασης στην οικονομία χαμηλών ρύπων. Ήδη, οι επενδύσεις της Κίνας σε πράσινες τεχνολογίες είναι πολλαπλάσιες των Ευρωπαϊκών, και η Αμερική καλύπτει γοργά το χαμένο έδαφος χάρη στην – ατυχώς αποκαλούμενη – «Νομοθετική Πράξη Για τη Μείωση του Πληθωρισμού» που κατάφερε να περάσει η κυβέρνηση Μπάιντεν. Ήδη, για κάθε ευρώ που επενδύεται σε πετρέλαιο, άνθρακα και φυσικό αέριο, παγκοσμίως κάθε χρόνο, τα διπλάσια ποσά επενδύονται σε ανανεώσιμες πηγές. Την ίδια στιγμή, στην Ελλάδα ονειρευόμαστε ακόμη γεωτρήσεις και αγωγούς αερίου και στη Γερμανία προσπαθούν να διασώσουν τις μηχανές εσωτερικής καύσης

ΜΕ ΜΠΡΟΣΤΆΡΗΔΕΣ ΤΟΝ ΠΟΎΤΙΝ ΚΑΙ ΤΟΝ ΤΡΑΜΠ, ΤΑ ΚΑΚΈΚΤΥΠΆ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ, ΠΡΟΕΛΑΎΝΟΥΝ.

για την άλλοτε κραταιά αυτοκινητοβιομηχανία τους. Προσκολλημένοι στο παρελθόν, κινδυνεύουμε να χάσουμε το μέλλον. Προφανώς, τίποτε από τα παραπάνω δεν σημαίνει ότι η μετάβαση στη νέα οικονομία θα είναι εύκολη. Ήδη έχουμε χάσει πολύ χρόνο και ορισμένες από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής είναι μη αναστρέψιμες. Χρειάζονται επομένως γιγαντιαίες επενδύσεις σε υποδομές ανθεκτικότητας και αντοχής σε ένα πλανήτη που θα γίνεται όλο και πιο θερμός και άρα πιο εχθρικός για τις πόλεις μας, την οικονομία και τη γεωργία. Και απαιτούνται αναδιανεμητικές πολιτικές ώστε να επιμεριστεί δίκαια τόσο το κόστος, όσο και οι ευκαιρίες, από τη μετάβαση στην οικονομία μηδενικών ρύπων. Αντί να επικεντρώνεται σε αυτές τις προκλήσεις, η Ευρώπη σκέφτεται αν πρέπει να κατεβάσει την ταχύτητα της πράσινης μετάβασης. Το 2024 θα δείξει αν αυτή η καταστροφική αμφιταλάντευση θα συνεχιστεί. Τα δυσμενή σενάρια που περιγράψαμε είναι πιθανόν να μην επαληθευτούν. Η μυθολογία της Ευρώπης λέει ότι από κάθε κρίση βγαίνει πιο ισχυρή. Η αλήθεια είναι ότι απλά τα κουτσοκαταφέρνει. Δεδομένων των προκλήσεων που θα αντιμετωπίσει φέτος, αν τα κουτσοκαταφέρει πάλι, δεν θα είναι καθόλου μικρό επίτευγμα.

H EΥΡΩΠΗ ΣΕ ΚΡΙΣΗ

Συνέντευξη

Ο Γιάννης Μανιάτης μιλά στο Reporter Magazine για τα λάθη της ΕΕ στην ενεργειακή κρίση, σημειώνοντας, ωστόσο, πως υπάρχει ακόμα χρόνος να διορθωθούν και προτείνει λύσεις. Την ίδια ώρα η Ελλάδα αντιμετωπίζει προκλήσεις, αλλά και ευκαιρίες. ΣΥΝΈΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΆΓΓΕΛΟ ΚΩΒΑΊΟ

ΓΙΆΝΝΗΣ ΜΑΝΙΆΤΗΣ

*ΚΑΘΗΓΗΤΉΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΊΟΥ ΠΕΙΡΑΙΆ ΠΡ. ΥΠΟΥΡΓΌΣ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΈΡΓΕΙΑΣ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΤΙΚΉΣ ΑΛΛΑΓΉΣ

Η ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΉ ΑΦΈΛΕΙΑ ΤΗΣ ΕΥΡΏΠΗΣ, ΤΑ ΕΘΝΙΚΆ ΚΟΙΤΆΣΜΑΤΑ ΤΩΝ 250 ΔΙΣ. € ΚΑΙ ΤΑ ΛΆΘΗ ΜΑΣ ΣΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΊΗΣΗ ΤΟΥΣ

Κύριε Μανιάτη, η ενεργειακή κρίση που ξεκίνησε με τον πόλεμο στην Ουκρανία, δεν έχει πάρει μέχρι στιγμής την καταστροφική έκταση που προβλεπόταν. Τώρα προστίθεται στις παραμέτρους και η κρίση στη Μέση Ανατολή. Έρχονται τα χειρότερα; Ο πόλεμος στην Ουκρανία ανέδειξε ένα από τρωτά σημεία της ευρωπαϊκής ενεργειακής πολιτικής, αυτό που σχετίζεται με την ανυπαρξία στρατηγικής και πηγών τροφοδοσίας για διασφάλιση της Ενεργειακής Ασφάλειας. Με χαλαρότητα και αφέλεια, η Ε.Ε., υποκινούμενη κυρίως από τη Γερμανία, θεώρησε ότι μπορεί για πολλές 10ετιες να τροφοδοτείται με αγωγούς μεταφοράς ρωσικού φυσικού αερί-

26 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ου, το οποίο η ίδια αγόραζε σε τιμές πολύ πιο χαμηλές από τις τιμές της Ελλάδας, ή άλλων κρατών. Ως αποτέλεσμα, μετά την ρωσική εισβολή και τις ευρωπαϊκές κυρώσεις σε βάρος της Ρωσίας, εκτινάχθηκαν οι τιμές του φυσικού αερίου και του ηλεκτρισμού σε εξωπραγματικά επίπεδα. Έτσι, αναγκάστηκαν οι εθνικές κυβερνήσεις των 27 Κρατών - Μελών (μεταξύ αυτών και η ελληνική) να δαπανήσουν υπέρογκα ποσά της τάξης των 600 δισ. ευρώ, προκειμένου να στηρίξουν τους λογαριασμούς ηλεκτρικού και φυσικού αερίου των ευρωπαϊκών νοικοκυριών κι επιχειρήσεων. Ασφαλώς αυτά τα 600δισ. ευρώ, δημόσιο χρήμα, από δημόσια ταμεία, ή δανεισμό, κατέληξαν τελικά στις

τσέπες των χωρών και κυρίως των μεσαζόντων, που τροφοδοτούσαν την Ε.Ε. με υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG). Σήμερα, ουσιαστικά η παλιά εξάρτηση της Ε.Ε. από το ρωσικό φυσικό αέριο έχει αντικατασταθεί με εξάρτηση από το LNG από ΗΠΑ, Κατάρ, Νορβηγία, Αλγερία, Αζερμπαϊτζάν, κ.α. Μάλιστα, πρόσφατη μελέτη του ΟΟΣΑ αποκάλυψε ότι το συνολικό κόστος επιδοτήσεων και μέτρων στήριξης νοικοκυριών κι επιχειρήσεων σε 82 οικονομίες, διπλασιάστηκαν, από $770δισ. το 2021, σε $1.480 δισ. το 2022. Σήμερα, με την κρίση στη Μέση Ανατολή και την τραγωδία που βρίσκεται σε εξέλιξη στη Γάζα, μετά την τρομοκρατική εισβολή της Χαμάς στο Ισραήλ, φαίνεται ότι προς το παρόν δεν έχουν συμβεί τα χειρότερα σενάρια, που αφορούσαν κυρίως στην άμεση εμπλοκή του Ιράν, κλείσιμο των Στενών του Ορμούζ, πιθανές κυρώσεις αραβικών κρατών σε βάρος του Ισραήλ, κ.α. Οι αγορές πετρελαίου και φυσικού αερίου κρατούν στάση αναμονής, ελπίζοντας ότι δεν θα συμβούν τα χειρότερα. Ας ελπίσουμε ότι η κρίση στη Μέση Ανατολή θα σταματήσει σύντομα. Πόσο επηρεάζονται οι ενεργειακοί σχεδιασμοί στη ΝΑ Μεσόγειο; Υπάρχει απειλή ματαίωσης τους;

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Συνέντευξη

«ΔΥΣΤΥΧΏΣ ΣΤΟΥΣ ΥΔΡΟΓΟΝΆΝΘΡΑΚΕΣ ΔΕΝ ΚΆΝΑΜΕ ΤΊΠΟΤΑ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ 7-8 ΧΡΌΝΙΑ. ΕΛΠΊΖΩ ΣΉΜΕΡΑ ΝΑ ΈΧΟΥΜΕ ΜΆΘΕΙ ΑΠΌ ΤΑ ΛΆΘΗ ΜΑΣ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΌΝΤΟΣ».

Και ποιες είναι οι ρεαλιστικές προσδοκίες για αξιοποίηση των κατά τόπους εθνικών κοιτασμάτων; Προφανώς οι ενεργειακοί σχεδιασμοί στη ΝΑ Μεσόγειο, έχουν σήμερα παγώσει, σε καμία όμως περίπτωση δεν θεωρώ ότι υπάρχει απειλή πλήρους ματαίωσής τους. Η γεωπολιτική ομαλοποίηση της κατάστασης που ελπίζουμε να συμβεί το συντομότερο δυνατό, είναι βέβαιο ότι θα επανενεργοποιήσει τόσο το επενδυτικό ενδιαφέρον, όσο και τις ενέργειες αξιοποίησης των πλούσιων κοιτασμάτων της περιοχής. Τα κοιτάσματα του Ισραήλ, της Κύπρου και της Αιγύπτου μπορούν να αποτελέσουν μια νέα ελπιδοφόρα πηγή τροφοδοσίας της Ε.Ε. Αν σε αυτά προστεθούν και οι ενδιαφέρουσες προοπτικές στο Λίβανο, καθώς και κυρίως, οι εξαιρετικά ελπιδοφόρες προοπτικές των πλούσιων ελληνικών κοιτασμάτων σε Ιόνιο και Νότια Κρήτη, τότε τα κοιτάσματα της περιοχής μας επαρκούν και για να τροφοδοτήσουν τον γεωπολιτικά σπουδαίο αγωγό EastMed, αλλά και πιθανή εγκατάσταση υγροποίησης φυσικού αερίου στην Κύπρο.

Θεωρείτε ότι η χώρα βρίσκεται σε σωστό δρόμο ως προς την ενεργειακή στρατηγική της; Η χώρα από το 2011 έως και σήμερα βρίσκεται στο σωστό δρόμο σχετικά με την Ενεργειακή Στρατηγική της, η οποία βασίζεται στους ακόλουθους άξονες: Μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των ΑΠΕ (κυρίως φωτοβολταϊκών κι αιολικών). Ήδη το 2014, σχεδόν πριν μια 10ετία, η Ελλάδα είχε ανέλθει στην 3η καλύτερη θέση του κόσμου στην παραγωγή φωτοβολταϊκής ενέργειας ανά κάτοικο, καθώς και στην 8η καλύτερη θέση της Ε.Ε. στην αιολική ενέργεια (μαζί με τη Γερμανία). Αυτές τις καλές θέσεις συνεχίζουμε να διατηρούμε και σήμερα. Στρατηγικές συνεργασίες με γείτονες που αποδέχονται τις αρχές του Διεθνούς Δικαίου, του Δικαίου της Θάλασσας. Ξεκινώντας με Ισραήλ και στη συνέχεια Αίγυπτο, ένα από τα αποτελέσματα αυτής της ελληνικής ενεργειακής στρατηγικής που ξεκίνησε το 2011 και συνεχίζεται και σήμερα, είναι η δημιουργία του EastMed Gas Forum (EMGF), όπου συμμετέχουν Ελλάδα,

28 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

Κύπρος Ισραήλ, Αίγυπτος, Παλαιστινιακή Αρχή, Ιταλία, Γαλλία, ΗΠΑ, Ε.Ε., ένας διεθνής οργανισμός που θα μπορούσε να αποτελέσει πρόπλασμα μιας ευρύτερης συνεργασίας στην περιοχή κατά το ανάλογο της ΕΚΑΧ (Ευρωπαϊκή Κοινότητα Άνθρακα Χάλυβα), από την οποία ξεκίνησε η Ενωμένη Ευρώπη. Ο μετασχηματισμός της χώρας σε ενεργειακό κόμβο διαμετακόμισης φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού. Από το 2013, είχαμε ήδη μελετήσει και καταφέραμε να εντάξουμε στα Ευρωπαϊκά Χρηματοδοτούμενα Προγράμματα (PCIs), κορυφαία ενεργειακά έργα για τα οποία σήμερα είμαστε περήφανοι. Ο αγωγός TAP (από Κασπία έως Ιταλία), ο ελληνοβουλγαρικός IGB (Ελλάδα, Βουλγαρία, Ρουμανία, Ουγγαρία, Μολδαβία ως «Δυτικός Διάδρομος» – Vertical Corridor), η πλωτή μονάδα υγροποιημένου αερίου στην Αλεξανδρούπολη (FSRU), ο αγωγός φυσικού αερίου EastMed με εξαιρετικά θετικές προοπτικές υλοποίησης, είναι πλέον σήμερα μια λειτουργική πραγματικότητα, έχουν αναβαθμίσει γεωπολιτι-

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Συνέντευξη

προς την Ανατολή (Κίνα, Ινδία). Στο τομέα της ενέργειας, αν η Ευρώπη δεν ακολουθήσει τις πετυχημένες στρατηγικές σοβαρών κρατών (όπως ΗΠΑ και Νορβηγία), που αξιοποιούν όλο τον φυσικό ορυκτό τους πλούτο, θα συνεχίσει την οικονομική και γεωπολιτική απίσχνασή της, με κίνδυνο εκτός από αμελητέα ποσότητα στα σκληρά θέματα διεθνούς εξωτερικής πολιτικής και αμυντικών θωρακίσεων, να εξελιχθεί και σε μία απολύτως εξαρτημένη και διαρκώς εκβιαζόμενη διεθνή οντότητα και στα οικονομικά.

κά και ενεργειακά τη χώρα. Αντίστοιχη πορεία υλοποίησης ακολουθεί το καλώδιο EuroAsia Interconnector (Ισραήλ, Κύπρος, Κρήτη, Αττική) το οποίο έχει ήδη χρηματοδοτηθεί με πάνω από €630εκατ. από την Ε.Ε. και βρίσκεται σε στάδιο υλοποίησης. Συνολικά την περίοδο 2011-2014, εντάξαμε για χρηματοδότηση στις μεγάλες ευρωπαϊκές ενεργειακές επενδύσεις 12 σπουδαία έργα, τα οποία σήμερα, μετά από μια 10ετία, τα βλέπουμε να υλοποιούνται. Στα παρα-

πάνω να προσθέσουμε, εκτός των άλλων το πρόσφατο καλώδιο GREGΥ, που αναμένεται να συνδέσει τα επόμενα χρόνια την Αίγυπτο με την Ελλάδα. Η αξιοποίηση των εθνικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, κυρίως σε Ιόνιο και Νότια Κρήτη. Η παραπάνω στρατηγική ακολουθείται τα τελευταία 10 χρόνια, με διαφοροποιήσεις, βεβαίως, ως προς την ταχύτητα και την πολιτική υποστήριξη των επιμέρους πυλώνων της, αλλά τουλά-

30 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

χιστον τα 3 μεγαλύτερα κόμματα της χώρας (ΝΔ, ΠΑΣΟΚ, ΣΥΡΙΖΑ) έχουν στηρίξει την πορεία αυτή. Μπορεί η ευρωπαϊκή αγορά να συντονιστεί στον τομέα της ενέργειας ή είναι καταδικασμένη να παρακολουθεί αμέτοχη τις γεωπολιτικές εξελίξεις, με ό,τι επιπτώσεις αυτές έχουν στην οικονομία της; Φοβάμαι ότι βρισκόμαστε σε μια πορεία πλήρους μεταφοράς Ήπιας Ισχύος από τη Δύση (κυρίως την Ευρώπη)

«ΑΝΑΦΟΡΙΚΆ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΆΔΟΞΟ ΤΩΝ ΤΙΜΏΝ ΠΕΤΡΕΛΑΊΟΥ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΟΎ ΑΕΡΊΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ, ΕΛΠΊΖΩ ΚΆΠΟΙΑ ΣΤΙΓΜΉ ΝΑ ΜΑΣ ΕΝΗΜΕΡΏΣΟΥΝ ΟΙ ΑΡΜΌΔΙΟΙ ΦΟΡΕΊΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΈΑ ΤΗΣ ΑΝΆΠΤΥΞΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑΣ».

w w w.re porter.gr

Μήπως είναι ορατή μία επιστροφή στις ενεργειακές πηγές της Ρωσίας; Κανείς δεν γνωρίζει ποιες θα είναι οι πολιτικές της Ε.Ε. 1-2 χρόνια μετά την λήξη του πολέμου στην Ουκρανία. Πολύ περισσότερο που είναι άγνωστη η εξέλιξη των ενδο-δυτικών σχέσεων είτε στο ΝΑΤΟ, είτε σε οικονομικές συνεργασίες, σε περίπτωση που στις αμερικανικές εκλογές της επόμενης χρονιάς εκλεγεί πρόεδρος των ΗΠΑ, ο Ντόλαντ Τράμπ. Μια απευκταία εξέλιξη για όλα τα θέματα Δημοκρατίας, σεβασμού του Διεθνούς Δικαίου, αμυντικής θωράκισης της Ευρώπης. Ειδικότερα σε ό,τι αφορά τις ενεργειακές συμφωνίες που περιλαμβάνουν την Ελλάδα, την Κύπρο, την Αίγυπτο και το Ισραήλ, υπάρχει κάποια ρεαλιστική προσδοκία υλοποίησης; Και ποιος είναι ο ρόλος της Τουρκίας; Θεωρώ απολύτως ρεαλιστική την προοπτική υλοποίησης όλων των μέχρι σήμερα

w w w.re porter.gr

συμφωνηθέντων Ελλάδας, Κύπρου, Αιγύπτου, Ισραήλ. Ο ρόλος της Τουρκίας μπορεί να είναι χρήσιμος, υπό την προϋπόθεση ότι θα σεβαστεί τις αρχές του Δικαίου της Θάλασσας και τα εθνικά κυριαρχικά δικαιώματα Ελλάδας και Κύπρου. Οι ενεργειακοί σχεδιασμοί των προηγουμένων ετών βασίστηκαν στην αξιοποίηση υδρογονανθράκων. Σήμερα βλέπουμε μία επενδυτική και πολιτική στροφή στις ανανεώσιμες πηγές. Θεωρείτε ότι ειδικά για την Ελλάδα υπάρχει πραγματική στρατηγική για μετατροπή της χώρας σε ενεργειακό κόμβο, όπως ακούγαμε τα προηγούμενα χρόνια; Εφαρμόζουμε μια διαχρονικά σταθερή, από το 2011 μέχρι σήμερα, Εθνική Πατριωτική Ενεργειακή Στρατηγική για μετατροπή της χώρας σε ενεργειακό κόμβο, τόσο σε επίπεδο ΑΠΕ, όσο και σε επίπεδο αξιοποίησης των εθνικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων (αξίας άνω των €250δισ.), με ενεργή συμμετοχή των διεθνών αγωγών φυσικού αερίου και ηλεκτρικών καλωδίων που διασχίζουν τη χώρα και καταλήγουν στην υπόλοιπη Ευρώπη. Δυστυχώς στους υδρογονάνθρακες δεν κάναμε τίποτα τα τελευταία 7-8 χρόνια. Ελπίζω σήμερα να έχουμε μάθει από τα λάθη μας του παρελθόντος. Γιατί στη χώρα μας πληρώνουμε την ακριβότερη ενέργεια στην Ευρώπη; Και γιατί εξακολουθεί να συμβαίνει το παράδοξο, να μην υποχωρούν οι τιμές στην εγχώρια αγορά όταν συμβαίνει αυτό

Κατάσταση παραχωρήσεων στην Ελλάδα 2022

Πηγή: ΕΔΕΥ (2022), ΙΕΝΕ

στις διεθνείς τιμές πετρελαίου και φυσικού αερίου; Γιατί ακόμη στη χώρα η αγορά ενέργειας βρίσκεται σε ανώριμο στάδιο, γιατί δεν έχουμε τις αναγκαίες ηλεκτρικές διασυνδέσεις με τις γειτονικές χώρες, γιατί προχωρήσαμε σε απολιγνιτοποίηση χωρίς επιτάχυνση των ερευνών υδρογονανθράκων, ώστε να έχουμε το δικό μας πολύ φθηνότερο φυσικό αέριο, γιατί πληρώσαμε πιο ακριβά από τους εταίρους μας την ανοησία των χωρών της Κεντρικής Ευρώπης να μην αποδέχονται τις προτάσεις του ευρωπαϊκού Νότου για επιβολή πλαφόν στις εξωπραγματικές τιμές φυσικού αερίου στο ολλανδικό TTF, που τελικά λειτούργησε ως Ελντοράντο πολλών άπληστων κερδοσκόπων. Ευτυχώς, έγινε συνείδηση στις Βρυξέλλες, μετά την κρίση, ότι χρειαζόμαστε έναν ανασχεδιασμό

(Reform) της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, όπως και μηχανισμούς ενεργειακής αλληλεγγύης μεταξύ των Κρατών – Μελών. Αναφορικά με το παράδοξο των τιμών πετρελαίου και φυσικού αερίου στην Ελλάδα, ελπίζω κάποια στιγμή να μας ενημερώσουν οι αρμόδιοι φορείς στον τομέα της Ανάπτυξης και της Οικονομίας. Τι προβλέπετε για τις τιμές στην εγχώρια αγορά ηλεκτρικού ρεύματος και την επιβάρυνση των νοικοκυριών, μετά τη λήξη της επιδότησης των λογαριασμών; Θέλω να ελπίζω ότι οι αρμόδιοι έχουν προετοιμάσει εναλλακτικά σενάρια, ώστε οι επιλογές των καταναλωτών να γίνονται με απλό, κατανοητό κι εύκολο τρόπο, με τελικό στόχο οι τιμές ηλεκτρισμού να είναι ανεκτές από τα ευπαθή και μεσαία νοικοκυριά.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

ΧΤΊΖΕΙ ΤΗΝ ΤΡΆΠΕΖΑ ΤΟΥ ΜΈΛΛΟΝΤΟΣ ΚΑΙ ΣΤΗΡΊΖΕΙ ΤΟ ΒΙΏΣΙΜΟ ΑΎΡΙΟ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΉΣ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑΣ

Υλοποιώντας με συνέπεια μια ξεκάθαρη συνεκτική στρατηγική η Τράπεζα Πειραιώς έχει δεσμευτεί να παίξει ηγετικό ρόλο για τον μετασχηματισμό και την ισχυρή ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας ως θεμέλιο για τη δημιουργία ενός βιώσιμου και συμπεριληπτικού μέλλοντος. Κλειδί για την ταχεία προώθηση των αναγκαίων μετασχηματισμών είναι η επαρκής αλλά και στοχευμένη χρηματοδότηση με στόχο να υποστηριχθεί ο ιδιωτικός επιχειρηματικός τομέας που θα πρέπει να βρίσκεται στην αιχμή της προσπάθειας για τις μεγάλες αλλαγές και την ανάπτυξη. Και σε αυτό το πεδίο ο ρόλος των τραπεζών είναι καταλυτικός. Η συγκυρία για τη χώρα είναι ιδιαίτερα ευνοϊκή καθώς υπάρχουν διαθέσιμοι τεράστιοι χρηματοδοτικοί πόροι από την ΕΕ που αποτελούν μέγιστη ευκαιρία για τον αποτελεσματικό μετασχηματισμό της οικονομίας και την αλλαγή του μοντέλου ανάπτυξης με βάση τις νέες στρατηγικές προτεραιότητες που έχουν προκριθεί σε ευρωπαικό επίπεδο και θέτουν στο επίκεντρο την πρά-

σινη και την ψηφιακή μετάβαση. Ένα μεγάλο μέρος αυτών των πόρων θα κατευθυνθεί στη χρηματοδότηση της πράσινης οικονομίας και της ενεργειακής μετάβασης της χώρας καθώς εκτιμάται ότι θα απαιτηθούν σημαντικές επενδύσεις που κυμαίνονται στα 500 δισ. ευρώ έως το 2050.

ΧΡΗΜΑΤΟΔΟΤΗΣΗ ΤΗΣ ΒΙΩΣΙΜΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ Η Πειραιώς, παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο σε ότι αφορά στην αξιοποίηση των χρηματοδοτικών πόρων της ΕΕ από διάφορα προγράμματα, όπως το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), το RePowerEU, το EΣΠΑ, με το σύνολο των ευρωπαϊκών κεφαλαίων που θα κατευθυνθούν στην Ελλάδα έως το 2027 να εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν τα 60 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τα στοιχεία η Ελλάδα συνολικά έχει επιτύχει τη μέγιστη κατανομή κεφαλαίων από το ΤΑΑ και μετά την πρόσφατη έγκριση του τροποποιημένου Σχεδίου Ανθεκτικότητας και Ανάκαμψης της χώρας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τα συνολικά κεφάλαιά του για την Ελλάδα ανέρχονται συνολικά σε 36 δισ. ευρώ.

32 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ΔΙΠΛΑ ΣΤΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΑ ΝΟΙΚΟΚΥΡΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΑΣΙΝΗ ΚΑΙ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΗ ΜΕΤΑΒΑΣΗ Κρίσιμος παράγοντας για την αξιοποίηση των πόρων αυτών προς την σωστή κατεύθυνση και την υποστήριξη της πράσινης μετάβασης του επιχειρηματικού τομέα είναι η ικανότητα των επιχειρήσε-

«ΠΡΑΣΙΝΕΣ»ΕΠΙΔΟΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΕΙΡΑΙΩΣ Μέσω των πολιτικών που ακολουθεί η Τράπεζα έχει πετύχει:

» Η συνολική ισχύς των έργων ΑΠΕ που έχουν χρηματοδοτηθεί από την Τράπεζα ανέρχεται σε 2,1 GW » Οι επενδύσεις σε έργα ΑΠΕ έχουν ως αποτέλεσμα να μην εκλύονται ετησίως 4,1 εκατ. τόνοι CO2

ων να προσαρμοστούν υιοθετώντας τις κατάλληλες αλλαγές και πραγματοποιώντας αντίστοιχα κατάλληλες επενδύσεις. Η Πειραιώς δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην υποστήριξη των πελατών της έχοντας αναπτύξει ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο συνεργασίας που περιλαμβάνει την καθοδήγησή τους με συμβουλευτικές εξατομικευμένες υπηρεσίες και χρηματοδοτικές λύσεις που εμπεριέχουν όλες τις παραμέτρους των αναγκαίων προσαρμογών που συνδέονται με τα έργα της ενεργειακής τους μετάβασης, λαμβάνοντας υπόψη την ανάγκη για ενεργειακή ασφάλεια και αυτονομία και τους εθνικούς στόχους για τη μείωση των εκπομπών άνθρακα. Η Τράπεζα έχει ως στόχο να δώσει τη δυνατότητα στις ελληνικές επιχειρήσεις να προσαρμοστούν στο νέο μοντέλο βιώσιμης ανάπτυξης και εξοικονόμησης ενέργειας που θα τους επιτρέψει να ενισχύσουν την ανταγωνιστικότητά τους στην αγορά, να μειώσουν το λειτουργικό τους κόστος και να εισέλθουν σε νέους καινοτόμους τομείς. w w w.re porter.gr

freepick.com

ΤΡΑΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΩΣ

Ειδικότερα η Πειραιώς έχει ήδη λάβει την 5η δόση από το Ταμείο & Ανάκαμψης Ανθεκτικότητας Το Ταμείο Ανάκαμψης & Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ) εδραιώνοντας την ηγετική θέση του Ομίλου στην ανάληψη προγραμμάτων του Ταμείου με μερίδιο αγοράς 40%. Έχει ήδη συνάψει 71 δάνεια συνδεδεμένα με το ΤΤΑ, με περίπου 4 δισ. ευρώ προϋπολογισμένα έργα, εκ των οποίων το 1 δισ. ευρώ αφορά χρηματοδότηση από την Τράπεζα. Η ζήτηση επικεντρώνεται κυρίως σε έργα φωτοβολταϊκών/πράσινων έργων, ξενοδοχειακών επιχειρήσεων και έργα ανάπτυξης δικτύων οπτικών ινών ενώ από τις 71 συμβάσεις, οι 46 αφορούν μικρομεσαίες επιχειρήσεις, χρηματοδοτώντας επενδύσεις ύψους 600 εκατ. ευρώ, κατανεμημένες σε διάφορους τομείς, όπως Τουρισμός, Μεταποίηση, IT - Software, Logistics». Η Πειραιώς έχει σχεδιάσει και υλοποιεί το Σχέδιο Μετάβασης Ενέργειας, ένα τεκμηριωμένο εμπορικό σχέδιο δράσης, που θα έχει ως αποτέλεσμα στοχευμενες χρηματοδοτήσεις στον τομέα αυτό ύψους 5 δισ. ευρώ έως το 2025 που θα φθάσουν συνολικά τα €8 δισ. συμπεριλαμβανομένων της έκδοσης ομολόγων και των αμοιβαίων κεφαλαίων.

Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην υποστήριξη των μικρών και μεσαίων επιχειρήσεων αλλά και των νοικοκυριών τους οποίους υποστηρίζει ολοκληρωμένα για την επιλογή τεχνολογιών φιλικών προς το περιβάλλον, προκειμένου να επιτευχθεί η αναβάθμιση της ενεργειακής απόδοσης των κατοικιών ή των εγκαταστάσεών τους. Με αυτόν τον τρόπο επιτυγχάνεται η αυτονομία των ενεργειακών αναγκών τους, η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας από ΑΠΕ και γενικά η προώθηση επενδύσεων βιώσιμης επιχειρηματικότητας. Οι βασικοί τομείς όπου υπάρχουν σημαντικές ευκαιρίες επενδύσεων σε έργα «Πράσινης» Μετάβασης είναι: • Ταχεία ανάπτυξη Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας • Αποθήκευση ενέργειας • Ενεργειακή απόδοση • Ηλεκτρισμός ελαφρών μεταφορών • Οικονομία πράσινου υδρογόνου • Συνθετικά πράσινα καύσιμα • Καινοτομία και συστημικές λύσεις στη δέσμευση άνθρακα Σημειώνεται ότι η Πειραιώς, w w w.re porter.gr

είναι η πρώτη τράπεζα στην Ελλάδα που, ήδη από το 2020, προχώρησε σε εταιρικές χρηματοδοτήσεις εντάσσοντας στη διαδικασία αξιολόγησης κριτήρια ESG και, μέχρι σήμερα, έχει υλοποιήσει έναν σημαντικό αριθμό χορηγήσεων που αφορούν μεγάλες και μεσαίες επιχειρήσεις. Τα κριτήρια αυτά συμπεριλαμβάνουν μετρήσιμους στόχους που σχετίζονται με: • τη βελτιστοποίηση της ενεργειακής αποδοτικότητας, • τη μείωση των εκπομπών του διοξειδίου του άνθρακα • την ορθολογική κατανάλωση νερού, • τη μείωση και διαχείριση των απορριμμάτων τους, • την ανακύκλωση σχετικών υλικών της παραγωγικής διαδικασίας και • εργασιακά και κοινωνικά θέματα. Αντίστοιχα, εξειδικευμένες υπηρεσίες παρέχει η Τράπεζα και στα νοικοκυριά υποστηρίζοντας την αναβάθμιση και αποδοτικότητα των κτιρίων τους και τη βελτίωση των περιβαλλοντικών επιδόσέων τους, με ταυτόχρονη μείωση του ενεργειακού τους κόστους.

» Έχει 40.600 «πράσινους» πελάτες » Τα εγκεκριμένα πιστωτικά όρια πράσινης χρηματοδότησης ανέρχονται σε 2,4 δισ. ευρώ Από το 2020 ο Όμιλος έχει επιτύχει μηδενικές εκπομπές της κατηγορίας Scope 2 υλοποιώντας συστηματικά τη δέσμευσή του να προμηθεύεται την ηλεκτρική ενέργεια που καταναλώνει για τη λειτουργία των κτιρίων του κατά 100% αποκλειστικά από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας. Θέτοντας και μακροπρόθεσμους στόχους και με έτος βάσης το 2019, η Πειραιώς επιδιώκει να επιτύχει: - 50% μείωση της συνολικής κατανάλωσης ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2030. - 50% μείωση της συνολικής κατανάλωσης χαρτιού έως το 2030.

ΨΗΦΙΑΚΟΣ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ Ο άλλος πυλώνας της στρατηγικής της Πειραιώς αφορά στην υλοποίηση ενός ολοκληρωμένου σχεδίου οργανωτικού και ψηφιακού μετα-

σχηματισμού αξιοποιώντας προς όφελος των πελατών αλλά και των εργαζομένων της τις εξελίξεις στο ψηφιακό περιβάλλον. Η χρήση των ψηφιακών τραπεζικών καναλιών της Τράπεζας διευρύνεται συνεχώς με το 97% του συνολικού όγκου συναλλαγών να πραγματοποιείται πλέον ψηφιακά. Με βάση την πελατοκεντρική καινοτομία, στον πυρήνα του ψηφιακού μετασχηματισμού βρίσκεται το νέο μοντέλο καταστημάτων όπου αξιοποιούνται πλήρως η ψηφιακή τεχνολογία και ενσωματώνονται οι πλέον σύγχρονες ευρωπαϊκές τραπεζικές τάσεις.. Στο νέο κατάστημα της Τράπεζας Πειραιώς, οι συναλλαγές γίνονται ηλεκτρονικά μέσω μηχανημάτων που αξιοποιούν το ολοκληρωμένο δίκτυο ψηφιακών καναλιών, με τη βοήθεια του ανθρώπινου δυναμικού της Τράπεζας όπου είναι απαραίτητο. Με τη χρήση των ψηφιακών μέσων και την ψηφιοποίηση των λειτουργιών, επιτυγχάνεται ο δραστικός περιορισμός των αναγκαίων εντύπων, με αποτέλεσμα, τόσο τον περαιτέρω περιορισμό του χρόνου ολοκλήρωσης των συναλλαγών, όσο και τη σημαντική μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος της Τράπεζας. Η μετατροπή των καταστημάτων έχει ήδη ξεκινήσει και θα ολοκληρωθεί σταδιακά. Έως τα τέλη του έτους, περί τα 30 καταστήματα του δικτύου της Τράπεζας θα έχουν υιοθετήσει το νέο μοντέλο και στα τέλη του 2024 θα έχει σταδιακά ολοκληρωθεί η μετάβαση για το σύνολο των καταστημάτων της Τράπεζας.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Βιομηχανία

ΠΑΠΑΣΤΡΆΤΟΣ ΤΟ “ΠΡΆΣΙΝΟ” MEGAPLANT ΣΤΟΝ ΑΣΠΡΌΠΥΡΓΟ :

Με συνεχείς επενδύσεις, το εργοστάσιο της Παπαστράτος γίνεται πρότυπο βιωσιμότητας. TOY ΓΙΏΡΓΟY ΛΟΥΚΊΔΗ

Ήδη το 100% της ηλεκτρικής ενέργειας που χρησιμοποιεί το εργοστάσιο της στον Ασπρόπυργο προέρχεται από Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας και τώρα ξεκινάει μια επένδυση ύψους 10 εκατομ. Ευρώ για να μειώσει το περιβαλλοντικό της αποτύπωμα. Η Παπαστράτος θα επενδύσει σε φωτοβολταϊκά που θα εγκατασταθούν στις οροφές του κτιρίου της και θα καλύπτουν έκταση 11.000 τετραγωνικών μέτρων, αντλίες θερμότητας και ηλεκτρικό μπόιλερ, προκειμένου να επιτευχθεί μείωση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα κατά 30% μέχρι το 2025. Από τις συζητήσεις μας με τον Διευθυντή Λειτουρ-

34 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

γιών Εργοστασίου κ. Umer Jawaid και με τον Διευθυντή Βιωσιμότητας Εργοστασίου κ. Γιώργο Κωσταρέλη, διαπιστώσαμε ότι η επένδυση αυτή ίσως αποτελεί έναν οδηγό για πολλές άλλες βιομηχανίες. Αφενός διότι έχει εξαιρετικά σημαντικά περιβαλλοντικά αποτελέσματα και αφετέρου διότι σε αντίθεση με όσα πιστεύουν πολλοί επιχειρηματίες, είναι και οικονομικά συμφέρουσα. Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος της επένδυσης ο κ. Jawaid μας εξήγησε ότι η ηλεκτροπαραγωγή του εργοστασίου μόνο από τα φωτοβολταϊκά, θα αντιστοιχεί στις ανάγκες περίπου 1.100 νοικοκυριών, ενώ η απόδοση των αντλιών θερμότητας

Ο Διευθυντής Λειτουργιών Εργοστασίου κ. UMER JAWAID (αριστερά) και ο Διευθυντής Βιωσιμότητας Εργοστασίου κ. ΓΙΏΡΓΟΣ ΚΩΣΤΑΡΈΛΗΣ w w w.re porter.gr

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Βιομηχανία

ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΊΑ 6 ΧΡΌΝΙΑ Η ΕΤΑΙΡΕΊΑ ΈΧΕΙ ΕΠΕΝΔΎΣΕΙ 700 ΕΚ. ΕΥΡΏ, Η ΑΞΊΑ ΤΩΝ ΕΞΑΓΩΓΏΝ ΤΗΣ ΞΕΠΕΡΝΆ ΤΑ 300 ΕΚ. ΕΥΡΏ ΕΤΗΣΊΩΣ ΚΑΙ ΈΧΕΙ ΠΡΟΣΛΆΒΕΙ ΠΆΝΩ ΑΠΌ 1.000 ΝΈΟΥΣ ΕΡΓΑΖΌΜΕΝΟΥΣ

Βιομηχανία

θα επαρκούσε για την κάλυψη των αναγκών θέρμανσης 4.500 νοικοκυριών. Όσον αφορά στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα που θα πετύχει η επένδυση, ο κ. Κωσταρέλης την αντιστοιχεί με την απόσυρση 5.000 αυτοκινήτων από τους δρόμους της Ελλάδας. Και από οικονομικής άποψης όμως η επένδυση είναι πρωτοποριακή διότι η γενική πεποίθηση στην Ελλάδα είναι ότι οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας απαιτούν τόσο μεγάλες επενδύσεις που δεν είναι συμφέρουσες για μια επιχείρηση. Όμως με την επένδυση αυτή, η Παπαστράτος αποδεικνύει ότι οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας αφενός συμβάλλουν θετικά στην προστασία του περιβάλλοντος, και αφετέρου είναι οικονομικά αποτελεσματικές. Και με το δεδομένο ότι θα έχει αποσβεστεί σε 5 χρόνια, - στο πιο συντηρητικό σενάριο - καθίσταται εξαιρετικά συμφέρουσα. Το project πραγματοποιείται σε συνεργασία με την ομάδα του Εργαστηρίου Θερμικών Διεργασιών της Σχολής Μηχανολόγων Μηχανικών του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, το οποίο παρέχει την τεχνογνωσία και την υψηλού επιπέδου απαιτούμενη τεχνική καθοδήγηση.

Η ΠΑΠΑΣΤΡΆΤΟΣ ΠΕΤΥΧΑΊΝΕΙ ΜΕ ΤΗΝ ΕΠΈΝΔΥΣΗ ΑΥΤΉ ΤΡΕΙΣ ΣΤΌΧΟΥΣ:

• Πρώτον αναβαθμίζεται ενεργειακά.

• Δεύτερον εξοικονομεί χρήματα μειώνοντας το ενεργειακό της κόστος. • Τρίτον κάνει ένα μεγάλο βήμα για την ολοκλήρωση ενός υπερσύγχρονου megaplant και για την δημιουργία μιας βιώσιμης Βιομηχανίας του Μέλλοντος (Manufacturing of the Future). Στο πλαίσιο του προγράμματος Zero Carbon Tech που εφαρμόζει, η Philip Morris International - και στο οποίο εντάσσεται η πράσινη επένδυση της Παπαστράτος - θα επενδύσει συνολικά 120 εκατομμύρια ευρώ στα 16 εργοστάσια της ανά τον κόσμο. Το εργοστάσιο της Παπαστράτος είναι ένα από τα πρώτα που θα υλοποιήσουν αυτή την επένδυση, πιστοποιώντας τον κομβικής σημασίας ρόλο της Παπαστράτος στον στρατηγικό σχεδιασμό της PMI. Τα τελευταία 6 χρόνια, η Παπαστράτος έχει επενδύσει 700 εκατομμύρια Ευρώ και είναι η πρώτη και η μόνη εταιρεία στη χώρα που παράγει στο εργοστάσιο της εναλλακτικά προϊόντα καπνού μειωμένου κινδύνου που αποφέρουν αξία εξαγωγών 300 εκατομμυρίων ευρώ σε ετήσια βάση για την Ελλάδα, ενώ παράλληλα οι προσλήψεις ξεπέρασαν τους 1.000 νέους εργαζόμενους σε διάφορες ειδικότητες. Όσον αφορά στη σκοπιμότητα της επένδυσης και τα τεχνικά χαρακτηριστικά της, ο κ. Umer Jawaid, εξηγεί: “Επενδύουμε 10 εκατ. ευρώ προκειμένου να μειώσουμε

τις ενεργειακές μας ανάγκες σε ηλεκτρικό ρεύμα και φυσικό αέριο με την εγκατάσταση: • Φωτοβολταϊκών στοιχείων ισχύος 3MW στις οροφές των κτιρίων μας στον Ασπρόπυργο. Η συνολική επιφάνεια που θα καλύψουμε είναι πάνω από 11.000 τετραγωνικά μέτρα ενώ η ηλεκτροπαραγωγή μας θα αντιστοιχεί στις ανάγκες περίπου 1.100 νοικοκυριών μόνο από αυτό. • Αντλίες Θερμότητας για τη θέρμανση των κτιρίων μας, συνολικής ισχύος έως 3MW και Ηλεκτρικό Boiler παραγωγής ατμού ισχύος άνω των 5MW. Συνεπώς, πρόκειται για εγκατάσταση θερμικής ικανότητας συνολικά άνω των 11MW. Με απλά λόγια, αυτό αντιστοιχεί στην κάλυψη αναγκών περίπου 4.500 νοικοκυριών. Η συγκεκριμένη εγκατάσταση είναι από τις πρώτες που θα γίνουν στην Ελλάδα και είμαστε ιδιαίτερα περήφανοι γι’ αυτό”. Σχετικά με το κόστος και την οικονομική απόδοση της επένδυσης, ο κ. Jawaid αναλύει: “Σε μια περίοδο που οι τιμές της ενέργειας αυξάνονται, τέτοιου μεγέθους έργα γίνονται κοστολογικά πολύ πιο ενδιαφέροντα από ό,τι ήταν ακόμη και δύο χρόνια πριν. Υπολογίζουμε ότι το σύνολο της επένδυσης θα αποσβεσθεί σε λιγότερο από 5 χρόνια, στην πιο συντηρητική εκτίμηση που μπορούμε να κάνουμε σήμερα. Άρα και σε αυτή την περίπτωση αποδεικνύεται ότι η βιωσιμότητα και η επιχειρηματική

w w w.re porter.gr

ανάπτυξη μπορούν να συνυπάρχουν αποτελεσματικά”. Ο κ. Γιώργος Κωσταρέλης, αναφερόμενος στα οφέλη της επένδυσης για την εταιρεία, λέει: “Η Παπαστράτος προμηθεύεται από το 2017 το σύνολο της ηλεκτρικής της ενέργειας από ΑΠΕ. Επομένως, η χρήση ηλεκτρικής ενέργειας στο εργοστάσιο μας έχει μηδενικές εκπομπές και κατ’ επέκταση τα φωτοβολταϊκά που θα τοποθετήσουμε θα μας βοηθήσουν κυρίως στη μείωση τους κόστους παραγωγής μας. Επιπλέον, τα θερμικά έργα που θα κάνουμε, οι Αντλίες Θερμότητας και το Ηλεκτρικό boiler, θα έχουν άμεση επίπτωση στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα από το εργοστάσιο μας. Υπολογίζουμε ότι θα πετύχουμε έως και 30% μείωση

w w w.re porter.gr

ανά μονάδα προϊόντος μέχρι το 2025, που, ενδεικτικά, αντιστοιχεί στην αφαίρεση περίπου 5.000 συμβατικών αυτοκινήτων από τους δρόμους της Ελλάδας». Η Παπαστράτος είναι μια επιχείρηση που έχει θέσει υψηλούς περιβαλλοντικούς στόχους, τους οποίους επιδιώκει συστηματικά και αποτελεσματικά. • Το 2020 η εταιρεία δεσμεύτηκε να μειώσει την κατανάλωση ενέργειας και νερού ανά μονάδα προϊόντος κατά 20% σε βάθος 5ετίας. Όμως πέτυχε τον στόχο της ταχύτερα, στα 2,5 χρόνια. • Από το 2017 η εταιρεία προμηθεύεται το σύνολο της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώνει αποκλειστικά από ΑΠΕ. Σύμφωνα με την Ενιαία Έκθεση Βιώσιμης Ανάπτυξης που

δημοσίευσε πρόσφατα η εταιρεία και έχοντας ως κεντρικό άξονα της επιχειρηματικής και επενδυτικής της στρατηγικής την προώθηση της βιωσιμότητας και την ενίσχυση της πράσινης μετάβασης, μόνο κατά το 2022, η Παπαστράτος υλοποίησε μια σειρά από καινοτόμες δράσεις: • Προχώρησε σε 100% κάλυψη της ηλεκτρικής ενέργειας που καταναλώθηκε από Εγγυήσεις Προέλευσης από ΑΠΕ. • Επαναχρησιμοποίησε το 80% του αέρα από τις μονάδες κλιματισμού, εξοικονομώντας ηλεκτρική και θερμική ενέργεια. • Κανένα απόβλητο που παράχθηκε στο εργοστάσιο δεν κατέληξε σε ΧΥΤΑ. • Πέτυχε μείωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης με 267.724 λιγότερα πλαστι-

κά μιας χρήσης μέσω της πρωτοβουλίας «Zero Plastic & Recycling Project». • Έλαβε την επαναπιστοποίηση του προτύπου «Συµµαχία για το Νερό» (Alliance for Water Stewardship) για την ορθή διαχείριση των υδάτινων πόρων. Ο μεγάλος εταιρικός μετασχηματισμός της Παπαστράτος που ξεκίνησε το 2017 εξελίσσεται δυναμικά. Συνδυάζει τους οικονομικούς στόχους της εταιρείας με τους στόχους για μηδενικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, την ενίσχυση του ανθρώπινου κεφαλαίου, τη συνεχή εκπαίδευση του, την αύξηση των ελληνικών εξαγωγών, την εκτεταμένη χρήση της καινοτομίας και των νέων τεχνολογιών και την μεγιστοποίηση της κοινωνικής της συνεισφοράς.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Επιχειρήσεις

THEON GROUP

Κ. ΧΑΤΖΗΜΗΝΆΣ ΑΝΑΒΑΘΜΊΖΕΤΑΙ Ο ΡΌΛΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΉΣ ΑΜΥΝΤΙΚΉΣ ΒΙΟΜΗΧΑΝΊΑΣ Ο Κρίστιαν Χατζημηνάς διευθύνει τον Όμιλο Εταιρειών THEON, ο οποίος είναι εξαγωγικός πρωταθλητής για την Ελλάδα στις αμυντικές τεχνολογίες. Έχοντας μια πολύ διεθνή ματιά στην αγορά, διαθέτει ολοκληρωμένη άποψη για τις γεωπολιτικές εξελίξεις και για τις ανάγκες της ΕΕ (στρατιωτικές και οικονομικές), για τις οποίες μιλά στο Reporter Magazine. TOY ΒΥΡΩΝΑ ΖΑΝΝΟΥ

Με τα σύνορα της Ευρώπης να καίγονται από τους πολέμους στην Ουκρανία και στη Μέση Ανατολή, την Τουρκία να αποτελεί πάντα έναν απρόβλεπτο και επικίνδυνο στρατιωτικό παράγοντα στην περιοχή της Μεσογείου, το ενδεχόμενο περιορισμού της στρατιωτικής υποστήριξης από τις ΗΠΑ προς την Ευρώπη ανάλογα με το αποτέλεσμα των αμερικανικών εκλογών τον ερχόμενο Νοέμβριο, η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία αποκτά έναν αναβαθμισμένο ρόλο.

38 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

Ο 'Ομιλος εταιρειών THEON τον οποίο διευθύνει ο Κρίστιαν Χατζημηνάς, είναι ένας εξαγωγικός πρωταθλητής για την Ελλάδα στις αμυντικές τεχνολογίες. Παράγει στην Ελλάδα και εξάγει διεθνώς συστήματα νυχτερινής όρασης, drones, software διαστημικής τεχνολογίας και ένα πλήθος άλλων προϊόντων και εφαρμογών πολύ υψηλής τεχνολογίας. Ο Κρίστιαν Χατζημηνάς, ταξιδεύει διαρκώς σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες και στις ΗΠΑ αλλά και σε χώρες της

Ασίας και της Αραβικής Χερσονήσου, κλείνοντας συμφωνίες για πωλήσεις και για συμπαραγωγές των προϊόντων της ΤΗΕΟΝ. Η εταιρεία του η οποία ανήκει στον τομέα της αμυντικής βιομηχανίας, (στον “ήπιο κλάδο των Non Lethal αμυντικών συστημάτων”) έχει ήδη υποβάλει αίτημα εισαγωγής στο Χρηματιστήριο Euronext του Άμστερνταμ. Η τελική απόφαση της εταιρείας για την εισαγωγή της αναμένεται μέσα στο πρώτο τρίμηνο του 2024.

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Επιχειρήσεις R

Επιχειρήσεις

Η ΕΝΊΣΧΥΣΗ ΤΩΝ ΤΟΠΙΚΏΝ ΑΜΥΝΤΙΚΏΝ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΏΝ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΓΊΝΕΤΑΙ ΜΕ ΆΛΛΟ ΤΡΌΠΟ ΚΑΙ ΌΧΙ ΜΈΣΩ ΤΩΝ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΏΝ ΔΙΑΤΆΞΕΩΝ ΣΤΙΣ ΠΡΟΚΗΡΎΞΕΙΣ Ή ΜΕ ΈΜΜΕΣΟΥΣ ΤΡΌΠΟΥΣ

Προτίθεται να αντλήσει 100 εκατ. Ευρώ για ανάπτυξη παραγωγής και εξαγορές μικρότερων εταιρειών του κλάδου. Το ενδιαφέρον των θεσμικών επενδυτών εκδηλώνεται ήδη, αφού η εταιρεία είναι ένα growth story με ανάπτυξη άνω του 50% ετησίως σε όρους τζίρου, ενώ με κέρδη προ τόκων και και φόρων (EBIT) στο 28% ξεπερνά κατά πολύ τις άλλες ευρωπαϊκές εταιρείες του κλάδου της. Ο τζίρος το 2022 ήταν 147 εκατ. Ευρώ αλλά αναμένεται ότι θα αυξηθεί πολύ το 2023 καθώς το πρώτο εννεάμηνο του έτους είχε ήδη αύξηση 65% σε σχέση με το αντίστοιχο διάστημα του ’22. Έχοντας μια πολύ διεθνή ματιά στην αγορά, ο Κρίστιαν Χατζημηνάς διαθέτει ολοκληρωμένη άποψη για τις γεωπολιτικές εξελίξεις και για τις ανάγκες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, τόσο τις στρατιωτικές, όσο και τις οικονομικές. Θεωρεί καταρχήν ότι είναι 100% αναγκαία η δημιουργία ευρωπαϊκού στρατού ώστε η Ευρώπη να είναι πιο ισχυρή στρατιωτικά και η άμυνα της να μην εξαρτά-

40 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

ται σε τόσο μεγάλο βαθμό από τις ΗΠΑ, που ανάλογα με τις εκεί πολιτικές εξελίξεις, ενδέχεται να διαφοροποιήσουν τη διεθνή τους πολιτική και κατ’ επέκταση το στρατιωτικό τους δόγμα. Θεωρεί επίσης απαραίτητη την ταχύτατη προώθηση της οικονομικής και πολιτικής ενοποίησης της Ευρώπης με στόχο να υπάρχουν ενιαίες πολιτικές σε όλους τους τομείς. Επισημαίνει όμως, ότι για να γίνει αυτό, θα πρέπει η Ευρωπαϊκή Ένωση να εγκαταλείψει τον κανόνα των ομόφωνων αποφάσεων και τη λογική του veto που μπλοκάρει τις μεγάλες αποφάσεις της. “Η ΕΕ πρέπει να αποφασίζει με ενισχυμένη πλειοψηφία και το veto πρέπει να καταργηθεί (με εξαίρεση βέβαια σημαντικές αποφάσεις που αφορούν την εθνική υπόσταση ενός μέλους κράτους) διότι αποτελεί το βασικό εμπόδιο στη λήψη γενναίων ευρωπαϊκών αποφάσεων”, λέει και εξηγεί, ότι η ενοποίηση της Ευρώπης είναι αναγκαία και επιτακτική και ότι σε δεύτερο στάδιο

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Επιχειρήσεις R

Επιχειρήσεις

ΠΙΣΤΕΎΩ ΌΤΙ Η ΕΥΡΏΠΗ ΘΑ ΠΆΕΙ ΕΚ ΤΩΝ ΠΡΑΓΜΆΤΩΝ ΣΕ ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΗ ΕΝΟΠΟΊΗΣΗ

είναι επίσης αναγκαία και η ενίσχυση της συμμαχίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Βόρεια Αμερική και την ομογενοποίηση των κανόνων στις δυο ηπείρους. Απαντώντας σε ερώτηση μας σχετικά με τις δυσκολίες χρηματοδότησης της αμυντικής βιομηχανίας από τον τραπεζικό τομέα, ο κ. Χατζημηνάς δηλώνει αισιόδοξος. “Ήδη”, λέει, “οι τράπεζες χρηματοδοτούν ευκολότερα τις

42 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

αμυντικές βιομηχανίες, ειδικά στον non lethal κλάδο που ανήκει η Theon”. Όμως αυτό που χρειάζεται είναι οι ευρωπαϊκοί φορείς να θεσμοθετήσουν για αυτές τις χρηματοδοτήσεις περαιτέρω, αποδεχόμενες τα κριτήρια της τραπεζικής αγοράς, ώστε οι διαδικασίες να είναι πολύ πιο γρήγορες και απλές”.

ΌΧΙ ΣΤΟΝ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΣΜΌ “Ο τομέας της Άμυνας στην

Ευρώπη, δεν λειτουργεί με κανόνες Κοινής Αγοράς” λέει ο κ. Χατζημηνάς. Υπάρχει δυστυχώς ακόμη προστατευτισμός από ορισμένα κράτη. “Υπάρχει ο ευρωπαϊκός οργανισμός OCCAR που διενεργεί διαγωνισμούς με κοινές ευρωπαϊκές προκηρύξεις. Τώρα έχει αρχίσει να χρησιμοποιείται από πολλές χώρες και διασφαλίζει αξιοπιστία. Παρόλα αυτά, κάποιες χώρες, όπως η Γαλλία,

w w w.re porter.gr

η Ισπανία, και η Πολωνία , καταφέρνουν βάζοντας είτε φωτογραφικούς όρους στις προκηρύξεις τους είτε με άλλους έμμεσους τρόπους να νοθεύουν τον ανταγωνισμό υπέρ των δικών τους εταιρειών. Χρειάζεται ίσως ένας ευρωπαϊκός εποπτικός οργανισμός των διατάξεων αυτών, ο οποίος θα διασφαλίζει την αντικειμενικότητα των διαγωνισμών, παρεμβαίνοντας άμεσα με την ανακοίνωση των όρων για να περιορίσει τις φωτογραφικές διατάξεις. Είναι παράδοξο αυτό που γίνεται από αυτές τις χώρες, όταν την ίδια στιγμή η Γερμανία ή Ολλανδία, η Σουηδία, το Βέλγιο είναι πολύ ξεκάθαρες στους διαγωνισμούς τους. Όσον αφορά στην ανάγκη στήριξης των εθνικών αμυντικών βιομηχανιών, ο κ. Χατζημηνάς λέει: “Η ενίσχυση των τοπικών αμυντικών βιομηχανιών πρέπει να γίνεται με άλλο τρόπο και όχι μέσω των φωτογραφικών διατάξεων στις προκηρύξεις ή με έμμεσους τρόπους. Μπορεί να γίνει για παράδειγμα με τη μέθοδο των αντισταθμιστικών ωφελημάτων/βιομηχανικής συνεργασίας, που ίσχυε παλιότερα και στην Ελλάδα και που εφαρμόζεται ακόμη σε αρκετές ευρωπαϊκές χώρες”.

w w w.re porter.gr

Η μέθοδος αυτή αναγκάζει όποιον κατασκευαστή κερδίσει ένα μεγάλο συμβόλαιο αμυντικών συστημάτων να ανταποδώσει κάτι στην τοπική βιομηχανία της χώρας που αγοράζει το σύστημα, μέσω της ενίσχυσης της τοπικής της αμυντικής βιομηχανίας. Συνήθως περιλαμβάνει κάποιες από τις τοπικές βιομηχανίες στη λίστα των συμπαραγωγών της ή τις εντάσσει στις εφοδιαστικές του αλυσσίδες και έτσι ενισχύεται υγιώς η τοπική αμυντική βιομηχανία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αντικειμενικών διαγωνισμών, υποστηρίζει ο κ. Χατζημηνάς, είναι ο διαγωνισμός που κέρδισε το 2021 η ΤΗΕΟΝ για την προμήθεια συστημάτων νυχτερινής όρασης για τον γερμανικό και τον βελγικό στρατό μέσω OCCAR (ο πρώτος ανταγωνιστικός διαγωνισμός στην 25 έτη ιστορία του οργανισμού). “Αποτέλεσμα αυτού του διαγωνισμού ήταν ότι ενώ μέχρι τότε οι ΗΠΑ και το Ισραήλ π.χ. είχαν δεσπόζουσα θέση σε αυτή την αγορά, όταν κέρδισε η ΤΗΕΟΝ πολλές χώρες άρχισαν να προμηθεύονται τα προϊόντα και τα συστήματά μας και αυτό είναι όφελος, όχι μόνο για εμάς, αλλά και για την ευρωπαϊκή εξαγωγική αμυντική

βιομηχανία συνολικά.” Όσον αφορά στα αντισταθμιστικά ο κ. Χατζημηνάς αναφέρει ότι “στη Δανία πουλάμε με αντισταθμιστικά οφέλη και βοηθάμε τις τοπικές αμυντικές βιομηχανίες. Αυτό πρέπει να γίνει και στην Ελλάδα, όπως γινόταν παλιότερα, παρά το γεγονός ότι τότε δεν το χειρίστηκαν καλά οι κυβερνήσεις και κάποιοι δυστυχώς το εκμεταλλεύτηκαν για εύκολο κέρδος χωρίς περαιτέρω επενδύσεις. Θα υπήρχε μεγάλη βοήθεια στην τοπική αμυντική βιομηχανία, αν εφαρμόζαμε ξανά τα αντισταθμιστικά /βιομηχανική συνεργασία και οφείλω να ομολογήσω ότι η THEON, στο ξεκίνημα της πριν από 20 χρόνια, βοηθήθηκε πολύ από τα αντισταθμιστικά και τώρα έχει φτάσει να είναι νούμερο ένα παγκοσμίως στον τομέα της. Και αυτό διότι ενισχύθηκε οικονομικά στα πρώτα δύσκολα της βήματα, μπήκαμε σε διεθνή εφοδιαστικά δίκτυα και μετέπειτα κάναμε συμμαχίες και μπήκαμε στον διεθνή ανταγωνισμό. Αν εφαρμοστούν τα αντισταθμιστικά ή άλλες κρατικές πολιτικές, θα ενισχυθούν και άλλες ελληνικές εταιρείες.” Καταλήγοντας, ο κ. Χατζημηνάς εμφανίζεται αισιόδοξος για τις ευρωπαϊκές προ-

οπτικές παρά τις μεγάλες προκλήσεις που υπάρχουν σήμερα: “Η Ευρώπη είναι soft power παγκοσμίως. Νομοθετεί και δημιουργεί κανόνες διεθνείς που προφυλάσσουν τη δημοκρατία από τον λαϊκισμό και την κατάχρηση εξουσίας, πχ στα social media και στην τεχνητή νοημοσύνη. Η Ευρώπη θέτει τους κανόνες που εφαρμόζονται τελικά διεθνώς και είναι ο θεματοφύλακας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοκρατικών θεσμών. Πιστεύω ότι η Ευρώπη θα πάει εκ των πραγμάτων σε περισσότερη ενοποίηση. Υπάρχουν ακόμη λαϊκίστικες φωνές κυρίως στην πιο ακραία δεξιά, αλλά δεν υπάρχει πλέον ο κίνδυνος αποχωρήσεων από την ΕΕ και διάλυσής της. Ο κίνδυνος που υπάρχει είναι να μην προχωρήσουμε σε ενοποίηση και να χάσουμε έτσι όλα τα στοιχήματα στον διεθνή ανταγωνισμό. Έχουμε απέναντι μας μεγάλους και ισχυρούς πόλους, τόσο στην Ασία όσο και στην Αμερικανική ήπειρο, το οποίο το βρίσκω υγιές, αλλά που πρέπει να τους ανταγωνιστούμε ή να συνεργαστούμε περαιτέρω και βέβαια, ο μόνος τρόπος είναι μέσω της επιτάχυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης”.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Τουρισμός

ΣΧΈΔΙΟ ΓΙΑ ΜΙΑ ΝΈΑ ΑΡΧΉ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΌ ΤΟΥΡΙΣΜΌ EΝΔΥΝΆΜΩΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΚΥΒΈΡΝΗΣΗΣ ΤΩΝ ΠΡΟΟΡΙΣΜΏΝ ΚΑΙ ΈΡΓΑ ΥΠΟΔΟΜΏΝ

Η 'Ολγα Κεφαλογιάννη γράφει στο Reporter Magazine

Παρά την αλληλουχία πρωτόγνωρων διεθνών κρίσεων και προκλήσεων της πρόσφατης περιόδου, ο ελληνικός τουρισμός εμφανίζει ανθεκτικότητα και διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη της οικονομίας και στην πρόοδο της ελληνικής κοινωνίας. 44 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

Τα θετικά αποτελέσματα για το 2023, τόσο ως προς τις αφίξεις όσο και ως προς τα έσοδα, επιβεβαιώνουν την δυναμική που έχει αναπτύξει η χώρα μας, και τη θέση που κατέχει ως ένας από τους κορυφαίους ταξιδιωτικούς προορισμούς παγκοσμίως. Ωστόσο, η Πολιτεία, οι φορείς και το ανθρώπινο κεφάλαιο του τουρισμού, οφείλουμε ασφαλώς να κοιτάζουμε πέρα από τις επιδόσεις μιας συγκεκριμένης περιόδου και να μεριμνούμε για μακροπρόθεσμα οφέλη από την τουριστική ανάπτυξη. Με δεδομένο το έντονα ανταγωνιστικό παγκόσμιο ταξιδιωτικό τοπίο που εξελίσσεται διαρκώς, το Υπουργείο Τουρισμού υλοποιεί βάσει κυβερνητικού σχεδιασμού, μία πολιτική που απαντά στις σύγχρονες και σύνθετες προκλήσεις.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Τουρισμός

ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΎΜΕ ΤΙΣ ΣΥΝΘΉΚΕΣ, ΓΙΑ ΜΊΑ ΝΈΑ ΑΡΧΉ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΌ ΤΟΥΡΙΣΜΌ, ΜΕ ΌΡΑΜΑ ΚΑΙ ΣΤΌΧΟ ΤΗ ΒΙΩΣΙΜΌΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΡΟΟΡΙΣΜΏΝ ΚΑΙ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΤΙΚΟΎ ΠΡΟΪΌΝΤΟΣ

Δημιουργούμε τις συνθήκες, για μία νέα αρχή για τον ελληνικό τουρισμό, με όραμα και στόχο τη βιωσιμότητα των προορισμών και του τουριστικού προϊόντος. Η οικονομική ανάπτυξη αποτελεί ασφαλώς κύρια προτεραιότητα, με παράλληλη όμως εξασφάλιση ίσων ευκαιριών για όλους, με μέριμνα για το φυσικό περιβάλλον και το πολιτιστικό κεφάλαιο και για τη διαφύλαξη και ανάδειξη της ταυτότητας των προορισμών. Με πρωτοβουλίες, παρεμβάσεις στο θεσμικό πλαίσιο, και αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων εργαλείων, στοχεύουμε λοιπόν στο να συνθέσουμε ένα τουριστικό προϊόν πρότυπο στο διεθνές περιβάλλον. Προς αυτή την κατεύθυνση, αποτελεί, μεταξύ άλλων, στρατηγική επιλογή μας να συμπεριλάβουμε τις τοπικές κοινωνίες στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και να ενθαρρύνουμε τη συμμετοχή μεγαλύτερου μέρους της κοινωνίας στο νέο αναπτυξιακό μοντέλο για τον τουρισμό. Για την αποδοτικότερη διαχείριση και προβολή των επιμέρους προορισμών της χώρας μας, προωθούμε την

46 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ενδυνάμωση της διακυβέρνησης σε τοπικό επίπεδο, όπως και την ενίσχυση της συνεργασίας ανάμεσα στην Κεντρική Διοίκηση, την τοπική αυτοδιοίκηση και την ιδιωτική πρωτοβουλία. Με το νόμο 5061/2023, θεσμοθετήσαμε το Περιφερειακό Συμβούλιο Τουρισμού, το οποίο συγκαλείται από τον Υπουργό Τουρισμού και συμμετέχουν οι 13 Περιφερειάρχες της χώρας, με αρμοδιότητα τη διατύπωση εισηγήσεων για θέματα όπως ο σχεδιασμός της ισόρροπης τουριστικής ανάπτυξης, τόσο σε εθνικό επίπεδο, όσο και στις επιμέρους περιφέρειες. Επιπλέον, με γνώμονα τη βελτιστοποίηση της διαχείρισης και προβολής των προορισμών της χώρας, στηρίζουμε τη δημιουργία ενός νέου προτύπου διακυβέρνησής τους. Μέσω έργου που χρηματοδοτείται από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΤΑΑ), προχωράμε στη δημιουργία συνθηκών για τη σύσταση των Οργανισμών Διαχείρισης και Προώθησης Προορισμών. Παράλληλα, έχει δρομολογηθεί και η εξειδίκευση του θεσμικού πλαισίου λει-

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

ADVERTORIAL

Τουρισμός

ΕΊΝΑΙ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΉ ΕΠΙΛΟΓΉ ΜΑΣ ΝΑ ΣΥΜΠΕΡΙΛΆΒΟΥΜΕ ΤΙΣ ΤΟΠΙΚΈΣ ΚΟΙΝΩΝΊΕΣ ΣΤΗ ΔΙΑΔΙΚΑΣΊΑ ΛΉΨΗΣ ΑΠΟΦΆΣΕΩΝ ΚΑΙ ΝΑ ΕΝΘΑΡΡΎΝΟΥΜΕ ΤΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΉ ΣΤΟ ΝΈΟ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΌ ΜΟΝΤΈΛΟ ΓΙΑ ΤΟΝ ΤΟΥΡΙΣΜΌ

τουργίας τους, ενώ σχεδιάζεται και η τροποποίηση και ολοκλήρωση του θεσμικού πλαισίου για τους Πρότυπους Τουριστικούς Προορισμούς Ολοκληρωμένης Διαχείρισης, που αφορά σε προορισμούς με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και δυνατότητες βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης. Ταυτόχρονα, ως μέρος της δέσμης πρωτοβουλιών για τη διαφοροποίηση του τουριστικού προϊόντος και βεβαίως την επέκταση της τουριστικής δραστηριότητας σε όλη τη χώρα, επεξεργαζόμαστε την εισαγωγή πλαισίου για την περαιτέρω απλο-

ποίηση των διαδικασιών που αφορούν στην αδειοδότηση των τουριστικών υποδομών, όπως οι τουριστικοί λιμένες και οι ιαματικές πηγές. Βεβαίως, πέρα από τις παρεμβάσεις στο θεσμικό πλαίσιο, εργαζόμαστε με εντατικούς ρυθμούς για την υλοποιηση έργων που θα συμβάλλουν στην προώθηση των ειδικών μορφών τουρισμού. Με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, έχουν δρομολογηθεί και υλοποιούνται έργα αναβάθμισης υποδομών ορεινού τουρισμού, καθώς και έργο που αφορά στην αναβάθμιση λειτουργίας των τουριστι-

48 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

κών λιμένων, με σκοπό την προώθηση του θαλάσσιου τουρισμού. Ένα επιπλέον έργο αφορά στην ανάπτυξη υποδομών προσβασιμότητας σε παραλίες της χώρας μας, ενώ έχουν επίσης δρομολογηθεί και έργα για την προώθηση δραστηριοτήτων όπως ο τουρισμός υγείας και ευεξίας, ο καταδυτικός τουρισμός και ο αγροτουρισμός. Με σκοπό την αναβάθμιση της τουριστικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, ώστε η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών να συμβαδίζει απόλυτα με τη σύγχρονη ταυτότητα Ελλάδας ως τουριστικού προ-

ορισμού, έχουν προγραμματιστεί επίσης δράσεις για την ενίσχυση της ειδίκευσης και επανειδίκευσης στον τομέα του τουρισμού. Προς την υλοποίηση τέλος του κεντρικού μας στόχου για ενίσχυση της προώθησης και προβολής του ελληνικού τουριστικού προϊόντος, έχει μεταξύ άλλων, δρομολογηθεί δράση, επίσης με πόρους του ΤΑΑ, που στοχεύει στην ακόμα πιο ποιοτική και με σύγχρονους επικοινωνιακά όρους πληροφόρηση των επισκεπτών μας. Αφορά σε έργα όπως η δημιουργία ψηφιακού τουριστικού χάρτη, αλλά και διαδικτυακής πύλης που θα αποτελέσει την μετεξέλιξη του υφιστάμενου portal visitgreece.gr. Μέσω λοιπόν των δράσεων αυτών μεριμνούμε για την ενίσχυση της ανθεκτικότητας και την περαιτέρω αναβάθμιση του brand Ελλάδα και αναδεικνύουμε τα χαρακτηριστικά διαφοροποίησής του για τα επόμενα χρόνια. Με προσήλωση στον σχεδιασμό μας, αλλά και με τη συμβολή φορέων, επιχειρήσεων και ανθρώπινου δυναμικού, στοχεύουμε τελικά σε μία τουριστική ανάπτυξη που θα αφορά ολόκληρη τη χώρα. Σε μία ανάπτυξη της οποίας τα οφέλη θα μοιράζονται στην ελληνική κοινωνία και στους πολίτες ισόρροπα, δίκαια και ανταποδοτικά.

w w w.re porter.gr

Private Banking σε Λουξεμβούργο και Λονδίνο, απέφερε στον Όμιλο καθαρά κέρδη 342 εκ. ευρώ το εννεάμηνο 2023, αυξημένα κατά 85,3% από το εννεάμηνο του 2022. Επιπρόσθετα, η Eurobank αύξησε στο 55% το ποσοστό της στην Ελληνική Τράπεζα Κύπρου, κίνηση που τελεί υπό την αίρεση των εγκρίσεων των εποπτικών αρχών, ενώ ενισχύει τους οικονομικούς και επιχειρηματικούς δεσμούς με την Ινδία.

EUROBANK ΣΎΜΜΑΧΟΣ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΉΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΌΤΗΤΑΣ

«Επένδυση στις επενδύσεις». Αυτό πρέπει να είναι το moto του 2024, ενός έτους με δυναμική να καταστεί σημείο αναφοράς για τη στροφή της ελληνικής οικονομίας προς ένα νέο, βιώσιμο και ανταγωνιστικό παραγωγικό μοντέλο. Το στοίχημα είναι μεγάλο, καθώς για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος θα πρέπει να αυξηθούν οι επενδύσεις παγίων ως ποσοστό του ΑΕΠ από περίπου 14% το 2022 σε τουλάχιστον 22%, κοντά στο μέσο όρο της ευρωζώνης. Πρόκειται για αναγκαίες επενδύσεις 40 δισ. ευρώ σε ετήσια βάση. Ώθηση στην κατεύθυνση αυτή δίνουν ήδη η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας, η σταδιακή αποεπένδυση του ΤΧΣ από τις ελληνικές τράπεζες και οι σχεδόν 80

w w w.re porter.gr

δισ. ευρώ πόροι που θα εισρεύσουν στη χώρα τα επόμενα χρόνια. Καταλύτης, εντούτοις, οφείλει να είναι το τραπεζικό σύστημα συμβάλλοντας στην αξιοποίηση των διαθέσιμων πόρων. Με αδιαπραγμάτευτη δέσμευση ότι θα βρίσκεται δίπλα στην κοινωνία «Σε κάθε Μπροστά» η Eurobank θέτει στο επίκεντρο της στρατηγικής της την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ελληνικών επιχειρήσεων από την ισχυρή θέση που της εξασφαλίζει το γεγονός ότι είναι η πρώτη πλήρως ιδιωτικοποιημένη ελληνική συστημική τράπεζα που: – Καταγράφει ισχυρά αποτελέσματα. Το 3ο τρίμηνο του 2023 η ενσώματη λογιστική αξία ανά μετοχή αυξήθηκε κατά 16% στο 1,97 ευρώ, ενώ τα οργανικά λειτουργικά κέρδη προ φόρων αυξήθηκαν

κατά 85,1% σε 1.077 εκ. ευρώ το εννεάμηνο 2023. Τα προσαρμοσμένα κέρδη προ φόρων ανήλθαν σε 1.112 εκ. ευρώ και τα προσαρμοσμένα καθαρά κέρδη σε 916 εκ. ευρώ. Παράλληλα, ο δείκτης των NPEs διαμορφώθηκε σε χαμηλό δεκαπενταετίας κάτω του 5%. – Απολαμβάνει της εμπιστοσύνης των επενδυτών όπως διαπιστώθηκε κατά τη δεύτερη, εντός του 2023, έκδοση ομολόγου 500 εκ. ευρώ υψηλής εξοφλητικής προτεραιότητας. Η ζήτηση υπερκάλυψε την έκδοση πάνω από 3 φορές, ενώ ο δείκτης κάλυψης των MREL κεφαλαίων διαμορφώνεται κοντά στο 25% βάσει των στοιχείων του εννεαμήνου 2023. – Διαθέτει δυναμικό διεθνές αποτύπωμα σε Ελλάδα, Βουλγαρία και Κύπρο που, από κοινού με τη δραστηριοποίηση στον τομέα του

ΣΤΗΡΊΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ Ως Τράπεζα της Ανάπτυξης και του Τουρισμού, η Eurobank υλοποιεί έναν ευρύ σχεδιασμό ενδυνάμωσης της ελληνικής επιχειρηματικότητας, χρηματοδοτώντας εμβληματικά έργα και επενδύσεις σε πέντε πυλώνες: Υποδομές και εμπορικό Real Estate, Ενέργεια, Τηλεπικοινωνίες, καινοτόμος βιομηχανία και Τουρισμό, όπου πραγματοποιεί παρεμβάσεις 1,5 δισ. ευρώ στην τετραετία 2020 – 2024. Παράλληλα, πρωτοστατεί στην απορρόφηση των κονδυλίων του ΤΑΑ χρηματοδοτώντας 55 επενδυτικά σχέδια προϋπολογισμού 3,4 δισ. ευρώ, με πόρους 925 εκ. ευρώ του TAA με την έγκριση και της 5ης δόσης και 687,4 εκατ. ευρώ μέσω δανείων. Τέλος, έχει χορηγήσει 2,5 δισ. ευρώ σε επιχειρήσεις με τζίρο έως 5 εκ. ευρώ από το 2020, ενώ διευκολύνει τη χρηματοδότηση μικρών επιχειρήσεων μέσω ευρωπαϊκών και εθνικών προγραμμάτων.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

ADVERTORIAL

Η ΔΕΗ ΜΕΓΑΛΩΝΕΙ: ΤΙ ΦΈΡΝΟΥΝ ΟΙ ΕΞΑΓΟΡΈΣ ΚΩΤΣΌΒΟΛΟΣ ΚΑΙ ENEL Σταθερή ανάπτυξη σε τρεις πυλώνες στήνει η ΔΕΗ, που το 2023 πάτησε γκάζι με τις εξαγορές της Κωτσόβολος και ENEL Ρουμανίας, βάζοντας τις βάσεις για τον πολυεπίπεδο μετασχηματισμό της, που θα γίνει πράξη αρχής γενομένης από το 2024.

Ο Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΗ, κ. Γιώργος Στάσσης, δεν κρύβει πως είναι ιδιαίτερα υπερήφανος για το επιτυχημένο μοντέλο της εταιρείας, η οποία από τα πρόθυρα της χρεοκοπίας, αποτελεί σήμερα κορυφαία εταιρεία καθαρής ενέργειας, με διαχρονική αξία και πρωταγωνιστικό ρόλο στην Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η ΔΕΗ είναι ήδη ο μεγαλύτερος παραγωγός και προμηθευτής ηλεκτρικής ενέργειας στην Ελλάδα εξυπηρετώντας περίπου 5,6 εκατομμύρια τελικούς καταναλωτές. Επιπλέον, κατέχει το 51% των μετοχών του Διαχειριστή Ελληνικού Δικτύου Διανομής Ηλεκτρικής Ενέργειας Α.Ε., που είναι ο αποκλειστικός κύριος και διαχειριστής του δικτύου διανομής ηλεκτρικής ενέργειας. Για περισσότερα από 70 χρόνια, παραμένει στο προσκήνιο της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας της Ελλάδας και αποτελεί ένα αναπόσπαστο κομμάτι της διαδικασίας εξηλεκτρισμού όλης της

50 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

χώρας. Είναι εισηγμένη εταιρεία και οι μετοχές της αποτελούν αντικείμενο διαπραγμάτευσης στην Κύρια Αγορά του Χρηματιστηρίου Αθηνών, με χρηματιστηριακή αξία ύψους 3,5 δισ. ευρώ περίπου. Τα παραπάνω επιτεύγματα, όμως, δεν… φρενάρουν το όραμα της διοίκησης της εταιρείας, που βάζει ακόμα πιο ψηλά τον πήχη. Έχει χαράξει ένα συγκεκριμένο μοντέλο ανάπτυξης για το μέλλον, το οποίο θα στηριχθεί σε τρεις πυλώνες, οι οποίοι είναι: -Μετάβαση στην πράσινη ενέργεια μέσα από επενδύσεις σε Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), απολιγνιτοποίηση κ.λπ. -Ψηφιακό Μετασχηματισμό σε όλες τις δραστηριότητες με επενδύσεις σε έξυπνους μετρητές και σε όλο το δίκτυο. -Πελατοκεντρική Πολιτική: Θέλουμε να είμαστε πρώτοι επειδή ανταποκρινόμαστε σε αυτό που θέλει ο πελάτης. Παρά το μέγεθος της εταιρείας καταφέρνουμε να

έχουμε νέα και ανακαινισμένα καταστήματα, νέα προϊόντα, σύγχρονα call centers, omnichannel, καταστήματα που λειτουργούν ακόμα και τα Σαββατοκύριακα κι άλλες πολλές υπηρεσίες.

ΕΠΙΤΆΧΥΝΣΗ ΤΟΥ ΠΕΛΑΤΟΚΕΝΤΡΙΚΟΎ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΎ Η πρόσφατη εξαγορά της Κωτσόβολος σηματοδοτεί την μετατροπή της ΔΕΗ σε έναν ολοκληρωμένο πάροχο προϊόντων και υπηρεσιών που μπορεί να αναπτύξει νέες συνεργασίες και να διw w w.re porter.gr

εκδικήσει δυναμικά τη θέση που της αρμόζει στις διεθνείς αγορές. Η στρατηγική ανάπτυξης της ΔΕΗ εστιάζει σε εξαγορές και στρατηγικές συνεργασίες. Η συμφωνία της ΔΕΗ με την Currys plc για την εξαγορά της Κωτσόβολος έναντι αντιτίμου που αντιστοιχεί σε αξία επιχείρησης €200 εκατ., αποτελεί μία στρατηγική κίνηση μετασχηματισμού, σε μία αγορά που αλλάζει σε παγκόσμιο επίπεδο. Με την εξαγορά της Κωτσόβολος η ΔΕΗ προχωράει ακόμη γρηγορότερα στον μεw w w.re porter.gr

τασχηματισμό της σε έναν ολοκληρωμένο πάροχο προϊόντων και υπηρεσιών. Η Κωτσόβολος είναι ένα πολύ δυνατό και αγαπημένο brand στην Ελληνική αγορά. Η εταιρεία διαθέτει 95 καταστήματα, σε Ελλάδα και Κύπρο, εκ των οποίων τα 27 megastores. Επιπλέον του εκτεταμένου δικτύου φυσικών καταστημάτων, η Κωτσόβολος διαθέτει ένα ολοκληρωμένο, πανελλαδικό δίκτυο, εφοδιαστικής αλυσίδας με δικές της αποθήκες, ιδιόκτητο στόλο οχημάτων και ένα μεγάλο δίκτυο συνεργατών

για εγκαταστάσεις των συσκευών. Διαθέτει ένα πολυκαναλικό (omnichannel) δίκτυο πωλήσεων που, εκτός από τα φυσικά καταστήματα, περιλαμβάνει call center και ένα επιτυχημένο e-shop (kotsovolos.gr). Για την οικονομική χρήση 1.5.2022 – 29.4.2023, η Κωτσόβολος είχε κύκλο εργασιών 733 εκατ. ευρώ, παρουσιάζοντας αύξηση κατά 12% σε σχέση με το 2022, το EBITDA διαμορφώθηκε σε €49 εκατ. (στη βάση του IFRS 16) και ο τραπεζικός δανεισμός ήταν σχεδόν μηδενικός.

Τα παραπάνω αποτελέσματα που παράχθηκαν στο πλαίσιο του επιτυχημένου management της Κωτσόβολος δημιουργούν θετικές προσδοκίες για τα μεγέθη της επόμενης οικονομικής χρήσης. Ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΗ, κ. Γεώργιος Στάσσης, δήλωσε πως «με την ολοκλήρωση της συμφωνίας η ΔΕΗ θα είναι μία άλλη εταιρεία: Ένας ολοκληρωμένος, πελατοκεντρικός πάροχος προϊόντων και υπηρεσιών σε ψηφιακό και φυσικό επίπεδο. Η εξαγορά

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

ADVERTORIAL

Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας της Enel στη Ρουμανία προέρχεται από ΑΠΕ, γεγονός που αυξάνει το ποσοστό «πράσινου EBITDA» της ΔΕΗ

της Κωτσόβολος, ως μέρος του επενδυτικού μας πλάνου ύψους €9 δισ., επιταχύνει σημαντικά την υλοποίηση του επιχειρησιακού μας σχεδιασμού, ο οποίος βασίζεται σε τρεις πυλώνες, την πράσινη ανάπτυξη, την ψηφιοποίηση όλων των λειτουργιών και την πελατοκεντρικότητα». Σημειώνεται επίσης ότι η εξαγορά της Κωτσόβολος θα φέρει εξοικονόμηση ποσού περίπου 100 εκατ. ευρώ το οποίο, σύμφωνα με το επενδυτικό πλάνο, προοριζόταν για την δημιουργία δικτύου logistics και υποδομών μεταφορών αλλά και συστημάτων πληροφορικής για διαχείριση αυτών. Η ολοκλήρωση της εξαγοράς αναμένεται να πραγματοποιηθεί εντός του πρώτου τριμήνου του 2024 και υπόκειται στις συνήθεις για τέτοιες συναλλαγές εγκρίσεις από αρμόδιες αρχές, περιλαμβανομένης της έγκρισης των μετόχων στη Γενική Συνέλευση της Currys plc καθώς και είτε της Ευρωπαϊκής Επιτροπής είτε της Ελληνικής Επιτροπής Ανταγωνισμού (conditions precedent).

Η ΠΡΏΤΗ ΣΗΜΑΝΤΙΚΉ ΕΠΈΚΤΑΣΗ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΌ Η ΔΕΗ ολοκλήρωσε το 2023 και την εξαγορά των δραστη-

ριοτήτων της Enel στη Ρουμανία φέρνοντας με επιτυχία εις πέρας την πρώτη σημαντική επέκτασή της στο εξωτερικό. Η εξαγορά αποτελεί ορόσημο για τη στρατηγική ανάπτυξης της ΔΕΗ, με την απόκτηση ενός σημαντικού χαρτοφυλακίου ανανεώσιμων πηγών ενέργειας (τόσο έργων σε λειτουργία όσο και έργων σε διαδικασία ωρίμανσης), καθώς και δραστηριοτήτων διανομής και εμπορίας, όπου οι εξαγορασθείσες εταιρείες κατέχουν ηγετική θέση στην αγορά της Ρουμανίας. Συγκεκριμένα, η ΔΕΗ ολοκλήρωσε την εξαγορά του συνόλου των συμμετοχών που κατέχονται από την Enel και τις θυγατρικές της στη Ρουμανία μετά από την εκπλήρωση ορισμένων προϋποθέσεων (conditions precedent), συνήθων σε τέτοιου είδους συναλλαγές, οι οποίες είχαν τεθεί στην σχετική συμφωνία πώλησης που υπογράφηκε στις 9 Μαρτίου 2023. Σύμφωνα με την προαναφερθείσα συμφωνία, η ΔΕΗ κατέβαλε αντίτιμο περίπου 1.240 εκατ. ευρώ, που ισοδυναμεί με συνολική αξία επιχείρησης ύψους περίπου 1.900 εκατ. ευρώ (για το 100%). Με την ολοκλήρωση της εξαγοράς των δραστηριοτήτων

52 | R E P O R T E R | ΙΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

της Enel στη Ρουμανία, ο Όμιλος ΔΕΗ έχει πλέον συνολικά σχεδόν 9 εκατομμύρια πελάτες και η συνολική εγκατεστημένη ισχύς των ΑΠΕ του Ομίλου (υδροηλεκτρικά, αιολικά, φωτοβολταϊκά κλπ) αυξάνεται σε περίπου 4,4GW. Η Ρυθμιζόμενη Περιουσιακή Βάση της Διανομής αυξάνεται κατά 40%. Επιπλέον, όλη η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας της Enel στη Ρουμανία προέρχεται από ΑΠΕ, γεγονός που αυξάνει το ποσοστό «πράσινου EBITDA» στο συνολικό EBITDA της ΔΕΗ και βελτιώνει τους σχετικούς δείκτες ESG. Ο Πρόεδρος και Διευθύνων Σύμβουλος της ΔΕΗ, κ. Γεώργιος Στάσσης, δήλωσε: «Στόχος της ΔΕΗ είναι να μετατραπεί σε κορυφαία εταιρεία καθαρής ενέργειας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη. Η εξαγορά των δραστηριοτήτων της Enel στη Ρουμανία αποτελεί ιδανική επιλογή τόσο από γεωγραφική όσο και από επιχειρηματική άποψη. Θέλω να ευχαριστήσω όλες τις ομάδες που εργάστηκαν όλο αυτό το διάστημα για να ολοκληρωθεί η εξαγορά. Σήμερα ξεκινάμε ένα ταξίδι ανάπτυξης και μετασχηματισμού στη Ρουμανία, με φιλοδοξία να γίνουμε η αδιαμφισβήτητη ηγέτιδα εταιρεία ενέργειας της χώρας.»

Η Enel Ρουμανίας είναι ένας από τους βασικότερους παίκτες της αγοράς ενέργειας της Ρουμανίας. Είναι νούμερο 1 σε ΑΠΕ με συνολική εγκατεστημένη ισχύ 600 MW και με επιπλέον 5 GW σε πορεία υλοποίησης, κάτι που ταιριάζει απόλυτα με τη στρατηγική της ΔΕΗ. Στην προμήθεια ηλεκτρικής ενέργειας και φυσικού αερίου η εταιρεία έχει 3,1 εκατομμύρια πελάτες και 81 καταστήματα σε όλη τη χώρα. Κατέχει το δίκτυο διανομής σε 3 περιφέρειες της χώρας, μεταξύ των οποίων και στο Βουκουρέστι, μακράν η πιο σημαντική περιφέρεια της χώρας. Διανέμει ενέργεια στο 1/3 περίπου της Ρουμανίας με πάνω από 133.000 χλμ δικτύου ενώ έχει ήδη εγκαταστήσει πάνω από 1,4 εκατ. έξυπνους μετρητές σε σπίτια και επιχειρήσεις.

ENEL ΚΑΙ ΚΩΤΣΌΒΟΛΟΣ ΠΡΟΣΘΈΤΟΥΝ 350 ΕΚΑΤ. ΣΤΑ EBITDA ΤΗΣ ΔΕΗ Να σημειωθεί τέλος, ότι οι δύο εξαγορές της ΔΕΗ έχουν και ισχυρό αριθμητικό αποτύπωμα, το οποίο η διοίκηση υπολογίζει πως θα προσθέσει 350 εκατ. ευρώ ετησίως στα επαναλαμβανόμενα EBITDA της εταιρείας. Κατά συνέπεια, η λειτουργική της κερδοφορία ανεβαίνει στο 1,5 δισ. ευρώ. w w w.re porter.gr

Οικονομία

Οικονομία R

ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ

ΟΙ ΠΡΟΟΠΤΙΚΈΣ ΓΙΑ ΤΟ 2024 Τι φ έ ρ ν ε ι η επενδυτική βαθμίδα ΔΉΛΩΣΗ ΚΩΣΤΉ ΧΑΤΖΗΔΆΚΗ

ΤΗΣ ΝΑΤΆΣΑΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΟΠΟΎΛΟΥ

Τα... παράσημα της Ελλάδας από τους οίκους αξιολόγησης δημιουργούν υψηλές προσδοκίες για το 2024. Το μήνυμα Χατζηδάκη μέσω του Reporter Magazine για το New Year's resolution της κυβέρνησης μετά την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας. 54 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Οικονομία

Το 2023 που μας αποχαιρέτησε αποτέλεσε χρονιάορόσημο για την ελληνική οικονομία, αφού η χώρα ανέκτησε έπειτα από 13 χρόνια την επενδυτική βαθμίδα. Η αναβάθμιση φέρνει πολλαπλά οφέλη, καθώς συνεπάγεται μεταξύ άλλων αύξηση των ξένων επενδύσεων, ενίσχυση του κλίματος εμπιστοσύνης για την Ελλάδα που μπορεί να αποτυπωθεί και στο κόστος δανεισμού, καθώς και καλύτερες συνθήκες δανεισμού για τις επιχειρήσεις, αλλά και τις τράπεζες που θα μπορούν να δανείζονται, αλλά και να δανείζουν φθηνότερα. Ο προϋπολογισμός του 2024 προβλέπει μεταξύ άλλων ρεκόρ δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων, οι οποίες αναμένεται να αυξηθούν κατά 15,1% το 2024 από 7,1% τη χρονιά που ολοκληρώθηκε, με «όπλο» την επενδυτική βαθμίδα. Για το 2024 προβλέπεται ανάπτυξη 2,9% και υποχώρηση του πληθωρισμού στο 2,6%, με το πρωτογενές πλεόνασμα να αναρριχάται στο 2,1% του ΑΕΠ, σύμφωνα με τους στόχους του Προγράμματος Σταθερότητας. Το χρέος της Γενικής Κυβέρνησης αναμένεται να αποκλιμακωθεί εντυπωσιακά από 172,6% του ΑΕΠ το 2022 σε 160,3% το 2023 και σε 152,3% το 2024, ενώ η ανεργία να υποχωρήσει τη χρονιά που ξεκίνησε, στο 10,6%.

ΨΉΦΟΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΎΝΗΣ ΑΠΌ ΤΟΥΣ ΟΊΚΟΥΣ ΑΞΙΟΛΌΓΗΣΗΣ Η αρχή στο ταξίδι της... επιστροφής στις ράγες, έγινε στις 4 Αυγούστου του 2023,

56 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

όταν η Scope Ratings έγινε ο πρώτος επίσημος επενδυτικός οίκος (σ.σ. αν και τότε δεν συγκαταλεγόταν ακόμη σε αυτούς, αλλά αναμένεται να προστεθεί), έχοντας προηγηθεί ο μη αναγνωρισμένος από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ιαπωνικός R&I, που αναβάθμισε την ελληνική οικονομία σε καθεστώς επενδυτικής βαθμίδας. Πιο συγκεκριμένα, ο οίκος αξιολόγησης προχώρησε σε αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ελλάδας σε «BBB-» από «BB+» με σταθερό outlook, που συνιστά επίπεδο investment grade. Παράλληλα, ο οίκος αναμένει ανάπτυξη 2,4% το 2023 και 1,6% το 2024. Ως σημεία- «κλειδιά» για την απόφαση του αναφέρονται: - Η διατήρηση της ευρωπαϊκής θεσμικής υποστήριξης για την Ελλάδα, αντανακλώντας τις αλλαγές μετά την κρίση του Covid-19 για τη στήριξη των ευάλωτων κρατών-μελών της ευρωζώνης μέσω παρεμβάσεων νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής. Αυτό αντανακλά, από το 2020, καινοτομίες στα προγράμματα αγοράς περιουσιακών στοιχείων της ΕΚΤ και χαλάρωση των απαιτήσεων πλαισίου εξασφαλίσεων που έχουν διασφαλίσει την καταλληλότητα για τίτλους ελληνικών κρατικών ομολόγων. Τα μέτρα της ΕΚΤ, σε συνδυασμό με την έγκριση του σχεδίου ανάκαμψης και ανθεκτικότητας ύψους 30,5 δισ. ευρώ (13,7% του μέσου ΑΕΠ 20212026) για την Ελλάδα, παράλληλα με τη δυνατότητα περαιτέρω μακροπρόθεσμης

αντιμετώπισης του χρέους από Ευρωπαίους εταίρους, υποστηρίζουν τη βιωσιμότητα του χρέους και δημιουργούν δημοσιονομικό χώρο για την κυβέρνηση να αυξήσει τις δημόσιες επενδύσεις. - Η σταθερή τροχιά μείωσης του δημόσιου χρέους, λόγω του υψηλού πληθωρισμού, της πραγματικής οικονομικής ανάπτυξης, του χαμηλού μέσου κόστους επιτοκίων και της επίτευξης πρωτογενών δημοσιονομικών πλεονασμάτων. Ο λόγος του δημόσι-

ου χρέους της Ελλάδας προς το ΑΕΠ αναμένεται να μειωθεί στο 160,7% το 2023, σημειώνοντας μείωση 46 π.μ. από την κορύφωση του 2020. - Οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις που περιόρισαν ουσιαστικά τους δείκτες των υψηλών μη εξυπηρετούμενων δανείων (NPLs) και ενίσχυσαν τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος, παράλληλα με τις πολιτικές που ευθυγραμμίζονται με τη χρηματοδότηση του RRF και κινητοποιούν τις επεν-

δύσεις, ενισχύουν την ανάκαμψη. Τη... σκυτάλη πήρε στις 8 Σεπτεμβρίου του 2023 η DBRS, που με τη σειρά της προχώρησε σε upgrade του ελληνικού αξιόχρεου, κάνοντας, μάλιστα, ένα «βήμα» παραπάνω απ’ ότι αναμενόταν, αφού αναβάθμισε την Ελλάδα στη βαθμίδα BBB (low) με σταθερές προοπτικές (trend), ενώ προηγουμένως τη βαθμολογούσε με BB (high) και σταθερές προοπτικές, δηλαδή ένα «σκαλοπάτι» κάτω

ΤΟ ΧΡΈΟΣ ΤΗΣ ΓΕΝΙΚΉΣ ΚΥΒΈΡΝΗΣΗΣ ΑΝΑΜΈΝΕΤΑΙ ΝΑ ΑΠΟΚΛΙΜΑΚΩΘΕΊ ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΆ ΑΠΌ 172,6% ΤΟΥ ΑΕΠ ΤΟ 2022 ΣΕ 160,3% ΤΟ 2023 ΚΑΙ ΣΕ 152,3% ΤΟ 2024

από το investment grade. Η έκθεση στέκεται στις εντυπωσιακές επιδόσεις που έχει καταφέρει να πετύχει η Ελλάδα, με την κυβέρνηση να παραμένει δεσμευμένη στη δημοσιονομική ορθότητα και στην περαιτέρω πτώση του δημοσίου χρέους. Σημειώνει ότι αναμένεται πλεόνασμα 1,1% το 2023 και 2,1% το 2024, επισημαίνοντας μεταξύ άλλων ότι, παρά τις δύσκολες οικονομικές συνθήκες το 2022, η ελληνική οικονομία έδειξε αν-

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Οικονομία

KΩΣΤΗΣ ΧΑΤΖΗΔΆΚΗΣ:

«ΔΕΝ ΘΈΛΟΥΜΕ ΝΑ ΕΊΜΑΣΤΕ ΤΕΛΕΥΤΑΊΟΙ ΜΕΤΑΞΎ ΤΩΝ ΠΡΏΤΩΝ»

Η MOODY'S ΠΡΟΒΛΈΠΕΙ ΜΈΣΗ ΕΤΉΣΙΑ ΑΎΞΗΣΗ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΎ ΑΕΠ 2,2% ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΊΟΔΟ 2023-27

θεκτικότητα, σημειώνοντας ανάπτυξη 5,9% με συνεχείς βελτιώσεις στην αγορά εργασίας, υποστηριζόμενη από την ισχυρή ιδιωτική κατανάλωση και επενδύσεις, αλλά και την ανάκαμψη στον τουριστικό τομέα. Μια εβδομάδα αργότερα, στις 15 Σεπτεμβρίου, η Moody’s έκανε την έκπληξη, αναβαθμίζοντας το ελληνικό αξιόχρεο σε Ba1 με σταθερές προοπτικές (stable outlook), «ανεβάζοντας» τη χώρα μας δύο βαθμίδες. Έτσι, τη διατήρησε ένα «σκαλοπάτι» μακριά από την επενδυτική (από τρία προηγουμένως), καθώς μέχρι πρότινος και συγκεκριμένα από το 2020, ο συγκεκριμένος οίκος αξιολογούσε την Ελλάδα με Ba3 και σταθερό outlook. Όπως επισημαίνει στην έκθεσή της, «το upgrade δύο βαθμίδων αντανακλά την άποψη της Moody's ότι η ελληνική οικονομία, τα δημόσια οικονομικά, οι θεσμοί και το τραπεζικό σύστημα βιώνουν βαθιές διαρθρωτικές αλλαγές που θα υποστηρίξουν τη συνεχιζόμενη υλική βελτίωση των πιστωτικών μετρήσεων και την ανθεκτικότητα σε μελλοντικούς πιθανούς κραδασμούς». Η Moody's προβλέπει μέση ετήσια αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ 2,2% για την περίοδο 2023-27, ποσοστό που πρόκειται για μια πολύ σημαντική βελτίωση σε σύ-

γκριση με τη μέση ανάπτυξη 0,8% ετησίως τα πέντε χρόνια πριν από την πανδημία. Εκτιμά ότι οι επενδύσεις και η κατανάλωση θα αποτελέσουν τους κύριους μοχλούς ανάπτυξης, με τη συμβολή των καθαρών εξαγωγών να αυξάνεται με αργό ρυθμό. Στις 20 Οκτωβρίου του 2023, η ελληνική οικονομία έλαβε άλλο ένα.. παράσημο, καθώς ο οίκος Standard and Poor's επιβεβαίωσε τις προβλέψεις και ανακοίνωσε την αναβάθμιση του ελληνικού αξιόχρεου σε καθεστώς επενδυτικής βαθμίδας, σε ΒΒΒ- από ΒΒ+, δίνοντας στην αξιολόγηση σταθερό outlook. Ο οίκος σημειώνει μεταξύ άλλων πως τα δημόσια οικονομικά της χώρας βελτιώνονται, λόγω και των προσπαθειών δημοσιονομικής σύγκλισης, ενώ από την κρίση του 2009-15 έχει καταγραφεί σημαντική πρόοδος στην αντιμετώπιση των οικονομικών και δημοσιονομικών ανισορροπιών. «Οι πρόσθετες δομικές και οικονομικές μεταρρυθμίσεις, σε συνδυασμό με τα κεφάλαια της ΕΕ, θα στηρίξουν ισχυρή ανάπτυξη έως το 2026, υποστηρίζοντας και τη συνεχιζόμενη μείωση του χρέους», λέει ακόμα, προβλέποντας αύξηση του πραγματικού ΑΕΠ κατά 2,5% για το 2023, δίνοντας ιδιαίτερο βάρος στον τουρισμό. Ο κύκλος των αξιολογήσε-

58 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ων για το 2023 έκλεισε με τη Fitch Ratings, η οποία με τη σειρά της προχώρησε την 1η Δεκεμβρίου στην αναβάθμιση του ελληνικού αξιόχρεου, βαθμολογώντας τη χώρα με BBB- από BB+ και με σταθερές προοπτικές (outlook). Μεταξύ άλλων, ο αμερικανικός οίκος προβλέπει ότι ο δείκτης χρέους θα μειωθεί στο 160,8% το 2023 και στο 141,2% το 2027 από 171,4% το 2022. Η προβλεπόμενη πτώση του δείκτη χρέους κατά 65 ποσοστιαίες μονάδες από το υψηλό πανδημίας 205% του ΑΕΠ συγκαταλέγεται στις καλύτερες επιδόσεις οποιωνδήποτε κρατικών ομολόγων που αξιολογεί η Fitch, αν και ο δείκτης χρέους εξακολουθεί να προβλέπεται ότι είναι κοντά στο τριπλάσιο της μέσης τιμής «BBB». Προβλέπει ότι το πρωτογενές πλεόνασμα θα αυξηθεί στο 1,1% του ΑΕΠ το 2023 και κατά μέσο όρο στο 2,2% το 2024-2025. Επίσης, εκτιμά ότι η ελληνική οικονομία θα αναπτυχθεί κατά 2,4% το 2023, σε μια ελαφρά ανοδική αναθεώρηση από την τελευταία της αξιολόγηση και ότι η ανάπτυξη το 2024-2025 θα παραμείνει σε παρόμοια επίπεδα (κατά μέσο όρο 2,4%), βοηθούμενη από τον χαμηλότερο πληθωρισμό, τη συνεχιζόμενη απορρόφηση των πόρων της ΕΕ και τη βελτίωση της οικονομικής εμπιστοσύνης.

ΤΙ ΠΡΟΒΛΈΠΟΥΝ ΟΙ ΞΈΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΠΛΗΘΩΡΙΣΜΌ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ ΤΟ 2024

«Τρεις από τους τέσσερις αναγνωρισμένους από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα οίκους αξιολόγησης (Fitch, Standard & Poor's, DBRS) αναβάθμισαν τη χώρα μας στην επενδυτική κατηγορία. Εκτός αυτών είχαμε και τις αντίστοιχες θετικές αξιολογήσεις από τον ιαπωνικό οίκο R&I, το γερμανικό Scope (ο οποίος θα προστεθεί στους αναγνωρισμένους από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα οίκους αξιολόγησης), τους δύο κινέζικους οίκους, ενώ και ο οίκος Moody’s μας αναβάθμισε κατά δύο κατηγορίες. Όλα αυτά δεν είναι τυχαία. Αντανακλούν την μεγάλη πρόοδο της ελληνικής οικονομίας. Χάρη στην επιλογή των Ελλήνων να κλείσουν οριστικά την πόρτα στον λαϊκισμό και με τις πολιτικές της κυβέρνησης τα τελευταία τέσσερα χρόνια η Ελλάδα έχει γυρίσει σελίδα. Το 2019, υποσχεθήκαμε ισχυρή ανάπτυξη και αυτή έφτασε το 2022 να είναι η τρίτη ισχυρότερη στην ΕΕ. Υποσχεθήκαμε αύξηση των επενδύσεων και οι επενδύσεις -ιδιαίτερα οι Άμεσες Ξένες Επενδύσεις- αυξήθηκαν εντυπωσιακά. Υποσχεθήκαμε αύξηση των εξαγωγών και είχαμε μεγάλη αύξηση τους στην τετραετία. Υποσχεθήκαμε μείωση της ανεργίας και η ανεργία μειώθηκε κατά σχεδόν 8 μονάδες: από το 17,5% το 2019 στο προ κρίσης επίπεδο του 9,6% τον περασμένο Οκτώβριο.! Είναι ακριβώς αυτή την πρόοδο της ελληνικής οικονομίας που έρχονται να πιστοποιήσουν οι αλλεπάλληλες αναβαθμίσεις των οίκων αξιολόγησης. Δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για περαιτέρω ενίσχυση της εισροής επενδύσεων, καλύτερες συνθήκες χρηματοδότησης της οικονομίας, ανάπτυξη και αύξηση της απασχόλησης», σχολιάζει στο Reporter Magazine o υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, Κωστής Χατζηδάκης. Και υπογραμμίζει, κλείνοντας: «Ωστόσο, ακόμη και μετά την ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας δεν θέλουμε να είμαστε τελευταίοι μεταξύ των πρώτων. Αλλά να έχουμε καλή βαθμολογία και μέσα στην επενδυτική κατηγορία. Γι’αυτό και θα συνεχίσουμε με ακόμη μεγαλύτερη επιμονή να εφαρμόζουμε το μείγμα οικονομικής πολιτικής που πέτυχε μέχρι σήμερα: δηλαδή προσήλωση στη δημοσιονομική σταθερότητα, συνέχιση των μεταρρυθμίσεων, ενίσχυση της επιχειρηματικότητας και της ανταγωνιστικότητας, και βεβαίως συνδυάζοντας την ισχυρή και βιώσιμη ανάπτυξη με την κοινωνική ευαισθησία».

Κορυφαίες τράπεζες, αλλά και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προβλέπουν με τη σειρά τους επιβράδυνση της ανάπτυξης, αλλά και μείωση του πληθωρισμού το 2024. Συγκεκριμένα: UBS • Επιβράδυνση της ανάπτυξης στο 3,2% • Μείωση του πληθωρισμού στο 2,2% Morgan Stanley • Επιβράδυνση της ανάπτυξης στο 2,4% • Μείωση του πληθωρισμού στο 2,2% Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) • Επιβράδυνση της ανάπτυξης στο 2% • Μείωση του πληθωρισμού στο 2,8% Ευρωπαϊκή Επιτροπή • Επιβράδυνση της ανάπτυξης στο 2,3% • Μείωση του πληθωρισμού στο 2,8% Διεθνές Νομισματικό Ταμείο • Επιβράδυνση της ανάπτυξης στο 2% • Μείωση του πληθωρισμού στο 2,8%

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Συνέντευξη

ΤΕΧΝΗΤΉ ΝΟΗΜΟΣΎΝΗ

«ΕΠΑΝΆΣΤΑΣΗ» ΔΙΠΛΉΣ ΌΨΕΩΣ ΕΥΚΑΙΡΊΕΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΓΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ, ΕΡΓΑΣΊΑ ΚΑΙ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΌΤΗΤΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΏΝ Συνέντευξη του Γιώργου Παγουλάτου στο Reporter Magazine

Η Τεχνητή Νοημοσύνη είναι ένα νόμισμα που στις δύο όψεις του έχει δημιουργικές, αλλά και καταστροφικές συνέπειες. Το κρίσιμο ζήτημα είναι η αναλογία που θα προκύψει όταν θα κάνουμε «ταμείο» για τα «κέρδη» και τις «ζημιές» της νέας τεχνολογικής επανάστασης. Στο πλαίσιο αυτό, η Ελλάδα «τρέχει», ώστε να μη μείνει πίσω στις εξελίξεις. Συστάθηκε ήδη Συμβουλευτική Επιτροπή για την Τεχνητή Νοημοσύνη με επικεφαλής τον Κωνσταντίνο Δασκαλάκη, ο οποίος έχει στην ομάδα του σημαντικούς επιστήμονες. Ένας από αυτούς είναι ο Καθηγητής Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, Πρέσβης της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ, Γιώργος Παγουλάτος, ο οποίος μιλά στο Reporter Magazine για τις αλλαγές που έρχονται στην οικονομία, την εργασία και την καθημερινότητα των πολιτών. Σκοπός της Συμβουλευτικής Επιτροπής υπό τον Πρωθυπουργό είναι να συμβάλει στην συνολική προετοιμασία της χώρας για την αξιοποίηση των σημαντικών δυνατοτήτων που δημιουργεί η Τεχνητή Νοημοσύνη αλλά και την αντιμετώπιση των προκλήσεων και κινδύνων που συνδέονται με τη νέα αυτή πραγματικότητα.

ΤΟΥ ΣΠΎΡΟΥ ΠΟΛΥΧΡΟΝΌΠΟΥΛΟΥ

60 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Συνέντευξη

Η Επιτροπή θα θέσει κατευθυντήριες γραμμές για την διαμόρφωση μιας μακρόπνοης εθνικής στρατηγικής με εστίαση στους τομείς ιδιαίτερου ενδιαφέροντος για την Ελλάδα. Θα εστιάσει ιδιαίτερα στη βελτίωση της παραγωγικότητας, στην ενίσχυση υπο-

62 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

δομών και τη διαχείριση των επιπτώσεων της κλιματικής κρίσης, στην υποστήριξη του ανθρώπινου δυναμικού και της κοινωνικής συνοχής, στη δημιουργία ποιοτικών θέσεων εργασίας, την προάσπιση της εθνικής ψηφιακής κυριαρχίας και τη βελτίωση της λειτουργίας του Δημοσίου.

«Περαιτέρω φιλοδοξία μας όμως είναι να εντοπίσουμε τους τομείς εκείνους όπου η χώρα μας διαθέτει ανταγωνιστικό πλεονέκτημα και όπου μπορεί να τεθεί στην πρωτοπορία του διεθνούς διαλόγου για την καλύτερη χρήση της ΤΝ», υπογραμμίζει ο κ. Παγουλάτος.

w w w.re porter.gr

ΣΤΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΉ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΉ ΠΟΥ ΣΥΝΙΣΤΆ Η ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΚΉ ΕΠΑΝΆΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΤΝ ΔΕΝ ΓΝΩΡΊΖΟΥΜΕ ΑΚΌΜΑ ΤΗΝ ΑΚΡΙΒΉ ΑΝΑΛΟΓΊΑ ΜΕΤΑΞΎ ΤΩΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΏΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΏΝ ΤΗΣ ΣΥΝΕΠΕΙΏΝ.

w w w.re porter.gr

Αναλυτικά η συνέντευξη: Η ελληνική κυβέρνηση ανακοίνωσε την αξιοποίηση της Τεχνητής Νοημοσύνης για την αναβάθμιση των υπηρεσιών του gov.gr. Σε ποιες άλλες περιπτώσεις μπορεί να αξιοποιηθεί στο μέλλον η ΑΙ τεχνολογία στη χώρα μας; «H ΤΝ είναι ήδη πραγματικότητα στη χώρα μας. Καταρχάς, αξιοποιείται ήδη από εργαλεία του διαδικτύου που χρησιμοποιούμε καθημερινά, από τις μηχανές αναζήτησης μέχρι τους αυτόματους μεταφραστές. Επίσης εισάγεται ή χρησιμοποιείται ήδη από φορείς του κράτους και από πρωτοποριακές ελληνικές επιχειρήσεις, για την βελτιστοποίηση της βιομηχανικής παραγωγής ή του αγροτοδιατροφικού τομέα. Είναι τεράστιο το εύρος των δυνητικών εφαρμογών της ΤΝ, για δημόσιο και ιδιωτικό τομέα, που στηρίζονται στην ανάλυση και μετα-ανάλυση μεγάλου όγκου δεδομένων. Από τον καλύτερο εντοπισμό της φοροδιαφυγής μέχρι την αποτελεσματικότερη εξωτερική και εσωτερική ασφάλεια, από την ακριβέστερη χαρτογράφηση της χώρας μέχρι την έγκαιρη προειδοποίηση, προετοιμασία και αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών και επικίνδυνων κλιματικών φαινομένων, από τις ευρύτατες εφαρμογές στον τομέα της υγείας και ποιότητας ζωής μέχρι την υποβοήθηση της έρευνας και τη βελτίωση των μεθόδων διδασκαλίας στην εκπαίδευση. Ζητήματα όπως τα παραπά-

νω συζητώνται στην Επιτροπή και τις επιμέρους ομάδες εργασίας». Ως Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ γνωρίζετε καλά τα οικονομικά θέματα. Είναι η Τεχνητή Νοημοσύνη ένα «εργαλείο» ανάπτυξης και πώς πρέπει να αξιοποιηθεί; «Πρόκειται για ένα εξελιγμένο τεχνολογικό εργαλείο που βρίσκεται σε διαρκή βελτίωση και εξέλιξη. Είναι βέβαιο ότι οι παγκόσμιες ραγδαίες μεταβολές στην ΤΝ δεν αφήνουν περιθώρια για βραδείες αντιδράσεις. Επιβάλλονται έξυπνες, καινοτόμες και ανταγωνιστικές λύσεις με ευρύτερα κοινωνικοοικονομικά οφέλη, προκειμένου να ανταγωνιστούμε ισότιμα ξένες οικονομίες. Το νόμισμα έχει δύο όψεις: Από τη μία, η ΤΝ, προβλέπεται ότι θα συμβάλει στο μεγάλο άλμα της παραγωγικότητας με την αυτοματοποίηση εργασιών που προηγουμένως απαιτούσαν πολύ χρόνο και πόρους, με τη δημιουργία πλούτου, τη βελτίωση του ανθρώπινου βιοτικού επιπέδου και την αύξηση ευκαιριών για το διεθνές εμπόριο. Μεγάλα γλωσσικά μοντέλα, όπως το ChatGPT, αυξάνουν τον ρυθμό καινοτομίας, θέτοντας τα θεμέλια για σημαντική επιτάχυνση της οικονομικής ανάπτυξης. Η γενετική ΤΝ (generative AI) ενισχύει την απόδοση σε λειτουργίες όπως οι πωλήσεις, το μάρκετινγκ, τα logistics, η ανάπτυξη λογισμικού, βελτιώνοντας την παραγωγικότητα σε

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Συνέντευξη

ΤΟ ΣΤΟΊΧΗΜΑ ΈΓΚΕΙΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΟΚΕΝΤΡΙΚΉ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΟΚΕΝΤΡΙΚΉ ΚΑΤΕΎΘΥΝΣΗ ΤΩΝ ΨΗΦΙΑΚΏΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΏΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΤΝ

εύρος τομέων από τον χρηματοπιστωτικό τομέα έως τις βιοεπιστήμες. Συγχρόνως οι τεχνολογικές ευκαιρίες συνοδεύονται από προκλήσεις και κινδύνους, ελλείψει ακόμα επαρκούς διεθνούς ρυθμιστικού πλαισίου για τη χρήση της ΤΝ. Η ΤΝ έχει πολλές δυνατότητες αλλά αυτές πρέπει να ωφελήσουν το κοινωνικό σύνολο, αποτρέποντας για παράδειγμα την υπέρμετρη συγκέντρωση πλούτου και ισχύος σε τεχνολογικούς κολοσσούς. Συνιστάται η εμβάθυνση της παγκόσμιας συνεργασίας για τη θέσπιση προτύπων που ενθαρρύνουν την υπεύθυνη και ανθρωποκεντρική εξέλιξη των τεχνολογιών ΤΝ, σύμφωνα με τις Αρχές του ΟΟΣΑ για την ΤΝ που η χώρα μας έχει υιοθετήσει». Πολλοί πιστεύουν επίσης πως η Τεχνητή Νοημοσύνη θα απορρυθμίσει την αγορά εργασίας, θα φέρει ανεργία και κοινωνικές αναταράξεις. Ποια είναι η δική σας άποψη; «Σε πρώτη φάση, η ΤΝ υποκαθιστά χειρωνακτικές εργασίες χαμηλής ή μεσαίας εξειδίκευσης και επαναληπτικού τύπου (π.χ. οδηγούς στις χερσαίες συγκοινωνίες, βιομηχανικούς εργάτες,

ταμίες, κλπ), καταργώντας αντίστοιχες θέσεις εργασίας. Αυτό είναι τυπικό χαρακτηριστικό κάθε τεχνολογικής επανάστασης, κατά τον ίδιο τρόπο που η εμφάνιση του αυτοκινήτου κατάργησε τους αμαξάδες και τους πεταλωτήδες και η εξέλιξη της τηλεφωνίας τους παραδοσιακούς υπαλλήλους τηλεφωνητές. Σε δεύτερο επίπεδο, η ΤΝ θα τείνει να υποκαθιστά επαγγέλματα υψηλότερης ειδίκευσης και πολυπλοκότητας, στον χρηματοπιστωτικό τομέα, τις νομικές και ιατρικές επιστήμες, κ.ά. Όμως παράλληλα θα εκτυλίσσονται δυο δημιουργικές διαδικασίες. Πρώτον, νέα επαγγέλματα θα προκύπτουν, σε ορισμένα από τα οποία υπάρχει ήδη αυξημένη ζήτηση και ανεπαρκής προσφορά (επιστήμονες δεδομένων, ειδικοί στην κυβερνοασφάλεια και στη ρομποτική, κλπ). Δεύτερον, η ΤΝ δεν θα οδηγεί σε απώλεια αλλά σε αναπροσανατολισμό του αντικειμένου εργασίας και επανακατάρτιση έτσι ώστε να μπορεί (ο γιατρός, ο συμβολαιογράφος, ο οικονομικός αναλυτής, ο μηχανικός, κλπ) να χρησιμοποιεί τις δυνατότητες της ΤΝ. Η ΤΝ θα μας δώσει ίσως τη δυνατότητα να εστιαστούμε στο πιο

64 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

δημιουργικό μέρος της επαγγελματικής μας δράσης, αξιοποιώντας περισσότερο τις δυνατότητες της ανθρώπινης επαφής και ενσυναίσθησης, όπου η ΤΝ ακόμα υπολείπεται. Όμως αυτό είναι το αισιόδοξο σενάριο. Η αλήθεια είναι ότι δεν ξέρουμε ακόμα το εύρος και το βάθος των επικείμενων αλλαγών. Στη δημιουργική καταστροφή που συνιστά η τεχνολογική επανάσταση της ΤΝ δεν γνωρίζουμε ακόμα την ακριβή αναλογία μεταξύ των δημιουργικών και των καταστροφικών της συνεπειών. Ιδιαίτερη εξέχουσα διάσταση είναι αυτή που αφορά την προστασία της ιδιωτικής σφαίρας αλλά και της ίδιας της δημοκρατίας από τους κινδύνους παραποίησης γεγονότων και σκόπιμης αποπληροφόρησης που η γενετική ΤΝ δημιουργεί. Αυτό θα μπορούσε να πυροδοτήσει κοινωνικές αναταράξεις. Εκεί εξελίσσονται ρυθμιστικές πρωτοβουλίες σε διεθνές επίπεδο, με κεντρικό το ρόλο του ΟΟΣΑ και της ΕΕ». Είναι τελικά το ChatGPT «επανάσταση» ή ακόμα είναι νωρίς να μιλάμε για κάτι τέτοιο; Σε πόσα χρόνια μπορεί να φανούν οι… επιπτώσεις αυτής της τεχνολογι-

κής εξέλιξης; «Η επανάσταση είναι ήδη εδώ. Τα ερωτήματα που γεννιούνται διατρέχουν όλο το κοινωνικο-οικονομικό φάσμα με άμεσο αντίκτυπο και στις δημοκρατίες μας. Το ChatGPT, ως ταχύτατα αναπτυσσόμενη εφαρμογή Διαδικτύου, βρίσκεται στο επίκεντρο της αλληλεπίδρασης του ανθρώπου με τα συστήματα ΤΝ. Ανησυχίες υπάρχουν σχετικά με το μέλλον της δημιουργικής γραφής και της καλλιτεχνικής δημιουργίας γενικότερα. Στους τομείς της εκπαίδευσης και της έρευνας προβληματι-

w w w.re porter.gr

σμός δημιουργείται από την κατάχρηση εργαλείων αυτού του είδους ή τη λογοκλοπή, την απομάκρυνση από τη παραδοσιακή παραγωγή λόγου, που είναι βασικό συστατικό της ανθρωπιστικής εκπαίδευσης, και τον πιθανό περιορισμό της ανάπτυξης της κριτικής σκέψης των μαθητών. Η συνεχής ανάπτυξη και βελτίωση της ΤΝ δεν πρέπει να υποκαθιστά τον ενθουσιασμό μας για τις μέχρι τώρα άγνωστες δυνατότητες του ανθρώπινου εγκεφάλου. Η χρήση εργαλείων ΤΝ πρέπει να είναι ισορροπημένη και να στρέφεται στην αύ-

w w w.re porter.gr

ξηση της παραγωγικότητας των εργαζομένων, χωρίς να υποκαθιστά τη δημιουργικότητα, την κρίση ή την ευαισθησία στις ανθρώπινες ανάγκες και συναισθήματα. Έτσι το σημερινό στοίχημα έγκειται στην ανθρωποκεντρική και πολιτοκεντρική κατεύθυνση των ψηφιακών τεχνολογιών και της ΤΝ». Είστε Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ από τον Μάιο 2023. Πείτε μας για την Ελληνική Προεδρία στην Ομάδα Παγκόσμιας Στρατηγικής του ΟΟΣΑ. «Τον Μάιο που ανέλαβα

πλήρως τα καθήκοντά μου στο Παρίσι έπρεπε να οργανωθούν πολλά σε ασφυκτικά σύντομο χρονικό διάστημα. Αναλάβαμε την πρωτοβουλία και οργανώσαμε με δική μας θεματολογία την Ελληνική Προεδρία της Ομάδας Παγκόσμιας Στρατηγικής (Global Strategy Group) του ΟΟΣΑ. Πρόκειται για τακτική διοργάνωση στην οποία οι 38 χώρες-μέλη του ΟΟΣΑ, εκπροσωπούμενες σε υψηλό κυβερνητικό επίπεδο, μαζί με την ηγεσία του Οργανισμού, συζητούν επί διήμερο, σε κλειστές ανεπίσημες συνεδρίες, για την διεθνή κατά-

σταση και την ακολουθητέα πολιτική του ΟΟΣΑ απέναντι στις παγκόσμιες προκλήσεις. Η διήμερη συνεδρία 7-8 Δεκεμβρίου 2023 είχε ως αντικείμενο τον ανασχεδιασμό κρατικών και δημοσιονομικών πολιτικών ενόψει της νέας γεωπολιτικής πραγματικότητας. Οργανώσαμε, στη βάση τεσσάρων διαφορετικών σεναρίων και δύο θεματικών ενοτήτων, το πυκνότερο ίσως πρόγραμμα συζητήσεων στην ιστορία του θεσμού, με μεγάλη ανταπόκριση από τους συμμετέχοντες και σημαντική προβολή της Ελλάδας».

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Eπιχειρήσεις

BAT HELLAS

•ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΌΣ ΣΕ ΤΈΣΣΕΡΙΣ ΚΎΡΙΟΥΣ ΠΥΛΏΝΕΣ •TΟ ΑΠΟΤΎΠΩΜΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΉ ΟΙΚΟΝΟΜΊΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΊΑ

H Η BAT Hellas είναι μια από τις κορυφαίες εταιρείες στην ελληνική αγορά, με σημαντική συνεισφορά στην ελληνική οικονομία και κοινωνία, υψηλές διακρίσεις σε θέματα βιώσιμης ανάπτυξης, εταιρικής ευθύνης και απασχόλησης, με έμφαση σε καινοτόμες πρωτοβουλίες.

Η εταιρεία ανήκει στην British American Tobacco plc, έναν διεθνή Όμιλο που λειτουργεί από το 1902, απασχολεί περισσότερους από 50.000 εργαζόμενους και δραστηριοποιείται σε περισσότερες από 175 αγορές. Η Ελλάδα αποτελεί διαχρονικά στρατηγική αγορά για την ΒΑΤ και μια από τις πρώτες χώρες που επιλέχθηκαν παγκοσμίως για να εισαχθούν οι Νέες Κατηγορίες προϊόντων δυνητικά μειωμένου κινδύνου. Η εταιρεία εμπιστεύεται τη δυνατότητα και τις προοπτικές της χώρας και επενδύει στη δυναμική της, καθώς η Ελλάδα έχει επιλεγεί ως μια από τις κύριες χώρες διεθνώς για επενδύσεις με άξονα την τεχνολογία. Η Ελλάδα, άλλωστε, αποτελεί το περιφερειακό κέντρο και για την Κύπρο, το Ισραήλ και τη Μάλτα.

ΤΑΞΊΔΙ ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΎ Ο Όμιλος βρίσκεται σε ένα διαρκές ταξίδι μετασχηματισμού που βασίζεται σε τέσσερις κύριους πυλώνες που

66 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

αφορούν την υψηλή τεχνολογία, την πρόοδο, την απασχόληση, και την επιστήμη. Αυτοί είναι οι άξονες δράσης που ενισχύουν τη δυναμική παρουσία της ΒΑΤ στην Ελλάδα με σκοπό να συνεχίσει να δημιουργεί ένα Καλύτερο Αύριο για τους ενήλικες καταναλωτές, για την κοινωνία και για τους ανθρώπους της εταιρείας. Η BAT επενδύει σημαντικά στην Έρευνα και Ανάπτυξη των εναλλακτικών στο κάπνισμα προϊόντων, κάνοντας πράξη τη δέσμευσή της για επενδύσεις στην Ελλάδα μέσα από τα προϊόντα προηγμένης τεχνολογίας, το προϊόν θέρμανσης καπνού glo και το προϊόν ατμίσματος Vuse. Παγκοσμίως, πάνω από 1.500 επιστήμονες εργάζονται στα κέντρα Έρευνας και Ανάπτυξης της εταιρείας, με στόχο να εξασφαλίσουν ότι οι ενήλικες καπνιστές έχουν στη διάθεσή τους μια ευρεία γκάμα καινοτόμων προϊόντων, υψηλής ποιότητας και προδιαγραφών, τα οποία αναπτύσσονται με βάση σημαντικά, επιστημονικά δεδομένα και καινοτόμα στοιχεία.

ΣΥΜΒΟΛΉ 3,2 ΔΙΣ. ΕΥΡΏ ΣΤΑ ΔΗΜΌΣΙΑ ΈΣΟΔΑ Η δυναμική επιχειρηματική δραστηριότητα της BAT στην Ελλάδα σηματοδοτείται με την επιλογή του Πειραιά ως Διεθνούς Διαμετακομιστικού Κέντρου, όπου διακινούνται ετησίως προϊόντα αξίας περίπου 1,1 δισ. ευρώ και 2,5 εκατ. εμπορευματοκιβώτια, συμβάλλοντας ενεργά στην ενίσχυση της απασχόλησης με τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, καθώς και στην εμπορευματική κίνηση στο λιμάνι. Παράλληλα, η εταιρεία στηρίζει περίπου 30.000 εργαζόμενους στο δίκτυο λιανοπωλητών και διανομέων, αλλά και περίπου 10.000 εργαζόμενους στην καπνοπαραγωγή με σημαντική συνεισφορά στους Έλληνες αγρότες για αγορά καπνού σε σταθερή βάση. Τα τελευταία χρόνια, επιπλέον, η εταιρεία έχει συμβάλλει 3,2 δισεκατομμύρια ευρώ στα δημόσια έσοδα, στηρίζοντας την ελληνική οικονομία μέσα από την επιχειρηματική της δραστηριότητα. Η εταιρεία επενδύει σταθερά στην Ελλάδα τα τελευταία w w w.re porter.gr

χρόνια, στηρίζοντας δυναμικά την ελληνική οικονομία και καινωνία, ενώ συντελεί στη δημιουργία νέων ευκαιριών απασχόλησης, παρέχει στήριξη στο λιανεμπόριο και ταυτόχρονα λαμβάνει σημαντικές πρωτοβουλίες στον τομέα του ESG (ΠεριβάλλονΚοινωνία-Διακυβέρνηση) με σημαντικό κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο. Τα τελευταία χρόνια η εταιρεία έχει παρουσιάσει σειρά καινοτόμων δράσεων με μακροπρόθεσμο προσανατολισμό. Η BAT Hellas προχώρησε στην αναβάθμιση και στον καλλωπισμό του Βοτανικού Κήπου Ιουλίας και Αλεξάνδρου Ν. Διομήδους, του μεγαλύτερου Βοτανικού Κήπου της Ελλάδος και ενός από τους μεγαλύτερους στον κόσμο. Mέσα από ένα πλέγμα πρωτοβουλιών, με γνώμονα την καινοτομία, την τεχνολογία και τον σεβασμό προς το περιβάλλον, η εταιρεία και οι εργαζόμενοί της προχώρησαν στην ανάδειξη w w w.re porter.gr

αυτής της πράσινης όασης για την Αττική. Τα τελευταία χρόνια υλοποιείται από την BAT Hellas, σε συνεργασία με τον οργανισμό Aegean Rebreath, η περιβαλλοντική πρωτοβουλία «Μικρές Πράξεις, Μεγάλα Εγκλήματα». Είναι ένα τεχνολογικά καινοτόμο πρόγραμμα, διεθνών προδιαγραφών, που αφορά την αλόγιστη απόρριψη των αποτσίγαρων και στοχεύει στην περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση του κοινού. Η εφαρμογή του ξεκίνησε από τη Ραφήνα, ενώ πλέον έχει επεκταθεί στο νησί της Νάξου και υλοποιείται υπό την αιγίδα του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας, σε συνεργασία με τους Δήμους Ραφήνας - Πικερμίου, καθώς και Νάξου & Μικρών Κυκλάδων. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει πληθώρα δράσεων, όπως ειδικά σχεδιασμένους συλλεκτήρες σε κεντρικά σημεία για τη σωστή απόρριψη των αποτσίγαρων, αλλά

και ειδική σηματοδότηση ευαισθητοποίησης και ενημέρωσης για το ζήτημα. Επιπλέον, χρησιμοποιείται για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένα καινοτόμο δορυφορικό πρόγραμμα, το οποίο χαρτογραφεί τις περιοχές και «υποδεικνύει» τα σημεία που είναι περισσότερο επιβαρυμένα περιβαλλοντικά, με τη βοήθεια της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI). Τα αποτελέσματα είναι πραγματικά εντυπωσιακά, καθώς μέσα σε μόλις ένα έτος καταγράφηκε μείωση κατά 64% στον αριθμό των αποτσίγαρων στο έδαφος της Ραφήνας, ενώ στο νησί της Νάξου η μείωση κυμάνθηκε στο 54%. Ταυτόχρονα, στους ειδικούς συλλεκτήρες έχουν συγκεντρωθεί περισσότερα από 255.000 αποτσίγαρα συνολικά στη Ραφήνα και στη Νάξο. Η εταιρεία, επιπλέον, σε συνεργασία με τον Δήμο Αμαρουσίου δημιούργησε το πρώτο e-Πάρκο στην Ελλάδα. Το e-Πάρκο, αποτελεί

τον πρώτο «έξυπνο» δημόσιο χώρο στην Ελλάδα, καθώς λειτουργεί αποκλειστικά με καινοτόμες και περιβαλλοντικά φιλικές τεχνολογίες που αξιοποιούν τη δύναμη της ηλιακής ενέργειας. Ειδικότερα, έχει εγκατασταθεί smart εξοπλισμός, όπως ηλιακοί στύλοι φωτισμού, ηλιακά παγκάκια και τραπέζια, ειδικά διαμορφωμένος χώρος φόρτισης ηλεκτρικών αυτοκινήτων και «έξυπνο» σύστημα ποτισμού, στοιχεία που συμβάλλουν στην 100% αυτονομία ενέργειας και συντελούν στη μείωση κατά 80% των εκπομπών άνθρακα, σε σχέση με ένα πάρκο που λειτουργεί με παραδοσιακά μέσα ηλεκτρισμού. Στο διαρκές ταξίδι βιωσιμότητάς της, η ΒΑΤ στην Ελλάδα έχει διακριθεί με περισσότερα από 50 βραβεία για ενέργειες σχετικά με τον χώρο εργασίας, το περιβάλλον και τις καινοτόμες κοινωνικές δράσεις της τα τελευταία χρόνια.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Τρόφιμα R

Τρόφιμα

Η ΚΑΙΝΟΤΟΜΊΑ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΊΑ ΘΑ ΕΞΑΣΦΑΛΊΣΕΙ ΕΠΆΡΚΕΙΑ ΤΡΟΦΊΜΩΝ ΚΛΊΜΑ, ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΣΜΌΣ ΚΑΙ ΕΝΈΡΓΕΙΑ:

KΡΊΣΙΜΗ «ΤΡΊΛΙΖΑ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΙΤΙΣΤΙΚΉ ΑΣΦΆΛΕΙΑ Καμπανάκι για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, της προωθούμενης «ανόρθωσης» συνόρων αλλά και των ενεργειακών προκλήσεων, κρούουν παράγοντες της αγοράς και εκπρόσωποι φορέων και διεθνών οργανισμών, με αιχμή τα τρόφιμα, τις τιμές και την επάρκεια τους. ΤΟΥ ΓΙΏΡΓΟΥ ΑΛΕΞΆΚΗ

68 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

θα περάσουμε στην έλλειψη αγαθών. Το πρώτο προϊόν το οποίο θα μας λείψει το επόμενο δωδεκάμηνο, είναι τα πορτοκάλια».

ΧΩΡΊΣ ΠΟΡΤΟΚΆΛΙΑ ΚΑΙ ΛΆΔΙ Όπως εξήγησε, ο μεγαλύτερος πορτοκαλεώνας στη Νότιο Αμερική έχει καεί και αυτή τη στιγμή αν κάποιος θέλει να αγοράσει χυμό δεν μπορεί να βρει. Οι τιμές των πορτοκαλιών για παράδειγμα στη Βραζιλία έχουν αυξηθεί στα 6,5 ευρώ από 2,5 ευρώ το κιλό αλλά όσο υψηλές τιμές και να προσφέρουμε στους προμηθευτές δεν έχουν προϊόν να παραδώσουν, συμπλήρωσε.

freepick.com

Η επάρκεια τροφίμων θα είναι η επόμενη μεγάλη πρόκληση, συνέχεια του πληθωρισμού, σύμφωνα με όσα ανέφερε ο Σπύρος Θεοδωρόπουλος, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Βespoke σε πάνελ συζήτησης με θέμα “Αγορά και ασύμμετρες απειλές”, στο πλαίσιο του συνεδρίου του Κύκλου Ιδεών “Η Ελλάδα Μετά”. Ήδη, όπως είπε, έχουμε τα πρώτα σημάδια μέσα από τις υπερβολικές αυξήσεις των τιμών στα αγαθά της γεωργίας, «αλλά αυτό είναι μόνο η αρχή». Εξήγησε πως αυτό σημαίνει ότι «σταδιακά μπαίνουμε στο δεύτερο στάδιο, όπου από τις υψηλές τιμές

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Τρόφιμα R

Τρόφιμα

ΤΈΣΣΕΡΙΣ ΣΤΟΥΣ ΠΈΝΤΕ ΑΓΡΌΤΕΣ ΛΑΜΒΆΝΟΥΝ ΉΔΗ ΜΈΤΡΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΊΑ ΤΟΥ ΠΕΡΙΒΆΛΛΟΝΤΟΣ, ΕΝΏ ΠΡΟΣΔΟΚΟΎΝ ΠΟΛΛΆ ΑΠΌ ΤΗΝ ΚΑΙΝΟΤΟΜΊΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΉ ΓΕΩΡΓΊΑ

«Στην ίδια λογική αλλά μικρότερης έκτασης είναι, το πρόβλημα που αντιμετωπίζεται και στην αγορά του ελαιολάδου», είπε ο κ. Θεοδωρόπουλος και εκτίμησε ότι «αστυνομικά και αγορανομικά μέτρα δεν θα λύσουν το πρόβλημα». Αντίθετα, λύσεις μπορεί να δώσει η τεχνολογία με τα θερμοκήπια και την προστατευόμενη γεωργική παραγωγή. Ήδη η εικόνα σε βασικά προϊόντα, που είναι και της εποχής, όπως τα εσπεριδοειδή, τα καρύδια, το ελαιόλαδο, λόγω του κλίματος είναι άκρως ανησυχητική. Ενέργεια και κλιματική κρίση, διαμορφώνουν ένα «εκρηκτικό» κοκτέιλ για την αγροτική παραγωγή διεθνώς, που βλέπει ήδη τις παραγωγές να συρρικνώνονται και τα κόστη να απογειώνονται. Χαρακτηριστικό είναι ότι με βάση όσα καταγράφηκαν σε έρευνα με τίτλο η «Φωνή των Αγροτών», που διενεργήθηκε σε 800 παραγωγούς 8 κρατών του πλανήτη από ανεξάρτητη εταιρεία και παρουσιάστηκε σε εκδήλωση στα κεντρικά γραφεία της Bayer στο Μόνχαιμ της Γερμανίας, η ενέργεια και τα αυξημένα κόστη με τα οποία επιβαρύνει τα εφόδια, αποτελούν μεγάλο «πονοκέφαλο» για τους αγρότες. Συγκεκριμένα, όπως αναφέρθηκε στην έρευνα, οι αγρότες ιεραρχούν τέσσερις μεγάλες προκλήσεις για την επόμενη τριετία οι οποίες είναι: -Οι τιμές των λιπασμάτων, -Το κόστος της ενέργειας, -Η μεταβλητότητα σε τιμές

70 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

και εισοδήματα -Το κόστος της φυτοπροστασίας. Στην θετική πλευρά, οι συνθήκες αυτές κινητοποιούν τους καλλιεργητές και τους κτηνοτρόφους, ώστε να «πρασινίσουν» τις παραγωγικές τους διαδικασίες, και να συμβάλλουν στη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου. Το 80% των ερωτηθέντων απάντησε ότι είτε έχει ήδη πάρει ή προτίθεται να πάρει μέτρα προς αυτήν την κατεύθυνση. Το 43%, όπως ειπώθηκε, χρησιμοποιεί ή προτίθεται να χρησιμοποιήσει καλλιέργειες κάλυψης (cover crops),το 37% χρησιμοποιεί «καθαρή» ενέργεια ή βιοκαύσιμα και το 33% καινοτόμο πολλαπλασιαστικό υλικό, για να μειώσει τη χρήση λιπασμάτων και φυτοπροστατευτικών προϊόντων. Συνολικά, το 54% εφαρμόζει ή πρόκειται να εφαρμόσει μέτρα για να προστατέψει τα ωφέλιμα έντομα στη γη του.

ΑΠΏΛΕΙΕΣ ΕΙΣΟΔΉΜΑΤΟΣ Όπως αναφέρθηκε πάντως, ο ένας στους έξι αγρότες την τελευταία διετία είχαν απώλειες πάνω από το 25% στο εισόδημα τους, εξαιτίας της κλιματικής κρίσης. Επίσης, 4 στους 10 δηλώνουν ότι θα αλλάξουν καλλιέργεια ακριβώς λόγω της κλιματικής αλλαγής και 1 στους 3 αναμένει να συνεχιστεί η έντονη μεταβλητότητα στις τιμές. Τέσσερις στους πέντε αγρότες λαμβάνουν ήδη μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος, ενώ προσδοκούν πολλά από την καινοτομία

και την ψηφιακή γεωργία. Σύμφωνα με την ίδια έρευνα, την τελευταία διετία η απώλεια εισοδήματος στους αγρότες λόγω της κλιματικής αλλαγής υπολογίζεται κατά μέσο όρο στο 15,7%, ενώ το 73% των αγροτών παρατηρεί αυξημένες εντομολογικές προσβολές και περισσότερες ασθένειες στις καλλιέργειες τους. Όσον αφορά στα ακραία καιρικά φαινόμενα: -το 70% των παραγωγών αναφέρει μεγάλες περιόδους ζέστης σε συνδυασμό με ξηρασία, -το 45% πολύ υψηλές θερμοκρασίες, -το 35% μεγάλες περιόδους υψηλών θερμοκρασιών, -το 33% ξηρασία, -το 31% ραγδαίες αλλαγές του καιρού σε σύντομο χρονικό διάστημα, -το 30% αλλαγή στην αρχή και το τέλος κάθε εποχής του χρόνου, -το 27% πολύ ισχυρούς ανέμους, -το 24% έντονες βροχοπτώσεις και πλημμύρες, -το 14% πολύ χαμηλές θερμοκρασίες και το 12% μεγάλες περιόδους χαμηλών θερμοκρασιών. Οι αγρότες σε πολύ μεγάλο ποσοστό (76%), είναι ιδιαίτερα ανήσυχοι και για το μέλλον λόγω της κλιματικής αλλαγής. Το 40% προβλέπει ότι θα καλλιεργεί πιο ανθεκτικές ποικιλίες, το 39% εκτιμά ότι θα αλλάξει καλλιέργειες, το 37% αναμένει μειωμένες αποδόσεις, το 34% μεγαλύτερη μεταβλητότητα στις τιμές, το 30% αυξημένες εντομολο-

w w w.re porter.gr

freepick.com

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Τρόφιμα R

Τρόφιμα

γικές προσβολές, το 28% μεγαλύτερη απώλεια παραγωγής. Καταγράφεται, πάντως, κι ένα 3% που αναμένει αυξημένο εισόδημα, από τα δικαιώματα άνθρακα.

ΚΑΙΝΟΤΟΜΊΑ

Η ΤΑΧΎΤΕΡΗ ΕΝΣΩΜΆΤΩΣΗ ΤΩΝ ΝΈΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΏΝ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΏΝ ΕΥΦΥΟΎΣ ΓΕΩΡΓΊΑΣ, ΣΥΝΙΣΤΟΎΝ ΤΗΝ ΠΛΈΟΝ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΉ ΘΩΡΆΚΙΣΗ ΠΡΟΚΕΙΜΈΝΟΥ ΤΑ ΓΕΩΡΓΙΚΆ ΣΥΣΤΉΜΑΤΑ ΝΑ ΠΡΟΣΑΡΜΌΖΟΝΤΑΙ ΣΤΗΝ ΚΛΙΜΑΤΙΚΉ ΑΛΛΑΓΉ ΚΑΙ ΝΑ ΣΤΗΡΊΖΟΥΝ ΤΗ ΒΙΟΠΟΙΚΙΛΌΤΗΤΑ

Με βάση τα στοιχεία της έρευνας, οι αγρότες αναζητούν τη λύση στην καινοτομία, καθώς, πάνω από τους μισούς (53%) εκτιμούν ότι οι καλλιέργειες τους θα ωφεληθούν από βελτιωμένους σπόρους και ποικιλίες που θα προσαρμόζονται καλύτερα στα ακραία καιρικά φαινόμενα. Επίσης, το 50% κρίνει αναγκαία την καινοτομία στα προϊόντα φυτοπροστασίας και το 42% στην άρδευση. Όπως αναφέρεται, η αποτελεσματική χρήση της γης, η διεύρυνση του χαρτοφυλακίου των καλλιεργειών και η καλύτερη υγεία του εδάφους θεωρούνται οι πιο σημαντικοί δρόμοι για την επιτυχία. Ιδιαίτερη σημασία αποδίδουν στη ψηφιακή γεωργία καθώς στο σύνολο τους, είτε χρησιμοποιούν ήδη, είτε προτίθενται να χρησιμοποιήσουν στο μέλλον, τουλάχιστον μία εφαρμογή ψηφιακής γεωργίας: -το 54% εστιάζει στην αξιοποίηση εικόνων από drones και δορυφόρους, καθώς και στη χρήση ψηφιακών χαρτών και ηλεκτρονικών εργαλείων οργάνωσης της καλλιέργειας -το 50% στην ψηφιακή διαχείριση εισροών και εκροών -και το 45% στις ηλεκτρονι-

72 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

κές αγορές εφοδίων και πωλήσεις προϊόντων.

Η ΑΠΕΙΛΉ ΤΟΥ ΠΡΟΣΤΑΤΕΥΤΙΣΜΟΎ Παράλληλα, όμως, με το κλίμα, τα κόστη ενέργειας και την άνοδο του κόστους εισροών, διογκούμενη είναι και η πίεση για άνοδο των προστατευτικών πολιτικών. Η Doaa Abdel-Motaal, εκπρόσωπος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου, σε εκδήλωση στο Μόνχαιμ της Γερμανίας, τόνισε τη σημασία της διασφάλισης του ελεύθερου εμπορίου. «Πρέπει να ενισχύσουμε το διεθνές εμπόριο», τόνισε και έφερε το παράδειγμα της Αιγύπτου: «Π.χ η Αίγυπτος από όπου κατάγομαι αναγκάζεται να εισάγει προϊόντα που απαιτούν πολύ νερό, καθώς η χώρα έχει σπάνη ύδατος. Γη, ενέργεια και νερό είναι το τρίπτυχο της παραγωγής και πρέπει να το δούμε, πώς θα αξιοποιείται με τον βέλτιστο τρόπο», ανέφερε και πρόσθεσε: «Προσπαθούμε να μειώσουμε μέτρα που στρεβλώνουν τον ανταγωνισμό. Δεν γυρίζει πίσω η παγκοσμιοποίηση, χρειάζεται να συνεργαστεί η μια χώρα με την άλλη. Είμαστε σε δύσκολη συγκυρία, λόγω των πολέμων, ειδικά για τα σιτηρά. Έχουμε επίσης περιορισμούς σε εξαγωγές, για λόγους εθνικής επισιτιστικής ασφάλειας. Αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα αφού πρέπει να εστιάσουμε στο αντίθετο, δηλαδή,

προσώπων της κεντρικής κυβέρνησης, της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και φορέων αγροτικής επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης. Κοινός τόπος μεταξύ των ομιλητών, ήταν η αναγκαιότητα της πρόσβασης σε μια πλήρη εργαλειοθήκη λύσεων προστασίας των καλλιεργειών, συμπεριλαμβανομένων εργαλείων συμβατικής (conventional) γεωργίας (συμβατικά φυτοπροστατευτικά προϊόντα και λιπάσματα) για τους παραγωγούς, με έμφαση στην υπεύθυνη χρήση τους, ως απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη των στόχων της βιώσιμης γεωργίας.

στην ανάπτυξη αξιοπιστίας, ότι μια χώρα μπορεί να βασίζεται στην άλλη για την επισιτιστική της ασφάλεια».

ΤΟ ΜΈΛΛΟΝ ΤΗΣ ΓΕΩΡΓΊΑΣ ΣΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΉ ΚΑΙ ΠΡΆΣΙΝΗ ΕΠΟΧΉ Στο μεταξύ, η ταχύτερη ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών και εφαρμογών ευφυούς γεωργίας, συνιστούν την πλέον αποτελεσματική θωράκιση προκειμένου τα γεωργικά συστήματα να προσαρμόζονται στην κλιματική αλλαγή και να στηρίζουν τη βιοποικιλότητα, μέσω της βελτιστοποίησης και υπεύθυνης χρήσης διαθέσιμων πόρων, νερού, ενέργειας και γης. Στο πλαίσιο αυτό, άλλωστε «πατάει» και η Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία «Από το Αγρόκτημα στο πιάτο». Η σημασία της ψηφιακής γεωργίας για τη φυτοπροστασία του μέλλοντος, με στόχο τη διασφάλιση της επισιτιστικής επάρκειας, βρέθηκε στο επίκεντρο του περιφερειακού συνεδρίου AgriBusiness Forum 2023 που διοργάνωσε ο Ελληνικός Σύνδεσμος Φυτοπροστασίας (ΕΣΥΦ) στη Λεπτοκαρυά Πιερίας, με θέμα «Η φυτοπροστασία καταλύτης για το μετασχηματισμό των αγροδιατροφικών συστημάτων στην ψηφιακή και πράσινη εποχή», με τη συμμετοχή περίπου 45 ομιλητών από την Ελλάδα και το εξωτερικό από τον ακαδημαϊκό και επιχειρηματικό χώρο, εκ-

w w w.re porter.gr

ΦΥΤΟΠΡΟΣΤΑΣΊΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΛΟΓΊΑ

freepick.com

Σύμφωνα με τους ομιλητές του συνεδρίου, μέσω σύγχρονων εφαρμογών ψηφιακής γεωργίας (π.χ. αγρομετεωρολογικοί σταθμοί, αισθητήρες, συνδεσιμότητα στη γεωργία κ.ά), η εφαρμογή της φυτοπροστασίας γίνεται αποτελεσματικότερη, η γεωργική παραγωγικότητα αυξάνει και οι περιβαλλοντικές επιπτώσεις της γεωργίας μειώνονται σημαντικά, σε ευθυγράμμιση με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας της ΕΕ. Για παράδειγμα, νέες τεχνικές γονιδιακής επεξεργασίας μεταξύ χρωμοσωμάτων φυτικών κυττάρων (New Genomic Techniques- NGTs) συμβάλλουν στο μετασχηματισμό της φυτοπροστασίας, βελτιώνουν την από-

w w w.re porter.gr

δοση και απλουστεύουν τη συγκομιδή των παραγωγών, συμβάλλοντας ταυτόχρονα σε πιο υγιείς καλλιέργειες, υψηλότερης διατροφικής αξίας για τον καταναλωτή. Τα ψηφιακά εργαλεία επιτρέπουν στους αγρότες τη συλλογή και ανάλυση επιτόπιων δεδομένων, βοηθώντας τους να λαμβάνουν πιο ενημερωμένες αποφάσεις διαχείρισης στο χωράφι. Στο πλαίσιο του συνεδρίου, αναδείχθηκε ακριβώς αυτή η σημασία καινοτόμων, εναλλακτικών πρακτικών φυτοπροστασίας για το μέλλον, όπως τα βιοφυτοπροστατευτικά (βιοχημικά, μικροβιακά φυτοφάρμακα και φυτικά ενσωματωμένα προστατευτικά), με στόχο την αποτελεσματική αντιμετώπιση και εξάλειψη των ζιζανίων. Σε αυτό το επίπεδο, ο ρόλος της ΕΕ είναι ιδιαίτερα σημαντικός, προκειμένου να προβεί σε συλλογικές ενέργειες που διασφαλίζουν την ταχεία διαθεσιμότητα των βιοφυτοπροστατευτικών στην ευρωπαϊκή αγορά. Όπως επίσης αναφέρθηκε, η ενσωμάτωση ψηφιακών τεχνολογιών και εφαρμογών ακριβείας στη γεωργία (precision agriculture), βοηθά τους αγρότες-γεωργούς να υιοθετήσουν πιο βιώσιμες πρακτικές, όπως η μείωση της άροσης, η αποτελεσματικότερη χρήση φυτοπροστασίας και λιπασμάτων, αλλά και η εφαρμογή περιβαλλοντικών πρακτικών γεωργίας για τη διατήρηση των εδαφών (conservation

agriculture), προκειμένου να μεγιστοποιείται η απόδοση της συγκομιδής, να μειώνονται οι εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα, να αυξάνεται η εξοικονόμηση ενέργειας και να βελτιώνεται η βιοποικιλότητα των σύγχρονων οικοσυστημάτων.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

ADVERTORIAL

INTERAMERICAN

ΚΑΙΝΟΤΟΜΊΑ ΕΣΤΙΑΣΜΈΝΗ ΣΤΙΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΈΣ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΠΟΧΉΣ

Σε έναν κόσμο που μεταμορφώνεται ταχύτατα, παράγοντες όπως η γήρανση του πληθυσμού, η κλιματική αλλαγή, οι κοινωνίες των 24 ωρών, η ψηφιοποίηση και η επανάσταση του ΑΙ αλλάζουν τον τρόπο που ζούμε, εργαζόμαστε και επικοινωνούμε. Αυτές οι μνημειώδεις αλλαγές θέτουν υπό αμφισβήτηση τους σημερινούς τρόπους μας, αλλά υπογραμμίζουν επίσης την επιτακτική ανάγκη για καινοτομία που είναι βαθιά ανθρωποκεντρική: η καινοτομία ενισχύει την ανθρώπινη ζωή μέσα σε ένα ευρύ, εξελισσόμενο τοπίο. Η υιοθέτηση μιας τέτοιας ολιστικής προσέγγισης είναι ζωτικής σημασίας για την επίτευξη ουσιαστικής και βιώσιμης προόδου τα επόμενα χρόνια.

74 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

Σε αυτό το σύνθετο τοπίο, το Interamerican Innovation Hub αποτελεί έναν κόμβο δικτύωσης, που θα αποτελέσει μέρος του ευρύτερου οικοσυστήματος καινοτομίας στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το Interamerican Innovation Hub έχει ως στόχο να συμβάλλει στην εξέλιξη του ασφαλιστικού κλάδου, μέσω πρωτοποριακών προϊόντων και υπηρεσιών που ανταποκρίνονται στις κυριότερες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσουν οι άνθρωποι στο άμεσο μέλλον. To Interamerican Innovation Hub αναζητά νέες λειτουργικές λύσεις που καλύπτουν τις ανάγκες, πέρα από τα παραδοσιακά όρια της ασφάλισης σε τομείς ενδιαφέροντος όπως η φροντίδα της τρίτης ηλικίας, η βιώσιμη και ασφαλής αστική κινητικότητα, το σπίτι του μέλλοντος και η ευεξία. «Η Ευρώπη παρουσιάζει αδιαμφισβήτητη δημογραφική στροφή προς έναν πληθυσμό μεγαλύτερης ηλικίας. Μέχρι το 2024, προβλέπεται ότι ο πληθυσμός των ατόμων ηλικίας άνω των 65 ετών θα ξεπεράσει σε αριθμό εκείνους κάτω των 15 ετών στην Ευρωπαϊκή Περιφέρεια. Έτσι παρουσιάζονται νέες κοινωνικές, οικονομικές και υγειονομικές προκλήσεις, τονίζοντας τη

σημασία της εστίασης στην υγιή γήρανση. Η έκθεση του ΠΟΥ υπογραμμίζει την ανάγκη για πολιτικές και δράσεις που υποστηρίζουν την υγιή μακροζωία, ιδιαίτερα μέσω της διατροφής και της σωματικής δραστηριότητας», εξηγεί η Εύα Μούντριχα, Innovation Leader της Interamerican ερωτώμενη σχετικά με τη γήρανση του πληθυσμού. Δεν παραλείπει να προσθέσει ότι η γήρανση αποτελεί μία διπλή πρόκληση, καθώς γενιές όπως οι Gen X και οι Millennials καλούνται ήδη να προνοήσουν για το δικό τους μέλλον, αλλά και – σε συντομότερο ορίζοντα - των γονέων τους. « Οι ασφαλιστικές λύσεις όπως τα αποταμιευτικά, επενδυτικά και συνταξιοδοτικά προβλήματα συνιστούν τη μία όψη του νομίσματος στην υγιή γήρανση. Η εξασφάλιση της οικονομικής ευημερίας είναι μία σημαντική προϋπόθεση της ευζωίας, η οποία απαιτεί ακόμα την πρόσβαση σε υπηρεσίας υγείας αλλά και φροντίδας στην καθημερινότητα. Επίσης, η έγκαιρη ευαισθητοποίηση βοηθά στην υιοθέτηση ενός καλύτερου τρόπου ζωής που, μακροπρόθεσμα, θα έχει ως συνέπεια τη μειωμένη νοσηρότητα», ολοκληρώνει. Τι κάνει λοιπόν το Interamerican w w w.re porter.gr

Innovation Hub; Το Hub επιδιώκει να συνεργαστεί με ομάδες που προσφέρουν ώριμες, δοκιμασμένες λύσεις, ικανές να βελτιώσουν τη ζωή των ανθρώπων. Έτσι αναζητά και αξιολογεί καινοτόμες ψηφιακές υπηρεσίες σε συνεργασία με start up, ερευνητικά κέντρα και πανεπιστήμια. Την ίδια στιγμή, παράγει και διανέμει περιεχόμενο πάνω στους τομείς ενδιαφέροντός του, με διττό στόχο: αφενός την ενημέρωση της κοινωνίας, αφετέρου το community building στο οικοσύστημα της καινοτομίας. «Ένα από τα πιο εντυπωσιακά γεγονότα σχετικά με την αλλαγή του κλίματος το 2023 είναι ότι η συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα έφτασε τα 421 μέρη ανά εκατομμύριο τον Μάιο του 2022, το οποίο αποτελεί το υψηλότερο επίπεδο στην ανθρώπινη ιστορία. Αυτό καταδεικνύει τις κλιμακούμενες προκλήσεις της αλλαγής του κλίματος και τονίζει την επιτακτική ανάγκη για αποτελεσματική δράση κατά της κλιματικής αλλαγής. Σε αυτό το πλαίσιο η βιώσιμη αστική κινητικότητα μπορεί να παίξει σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της αλλαγής του κλίματος μέσω της μείωσης των εκπομπών αερίων. Με την υιοθέτηση πιο βιώσιμων μεθόδων μετακίνησης, όπως τα ηλεκτρικά ή υβριδικά οχήματα, τα δημόσια μέσα μεταφοράς, την ποδηλασία και το περπάτημα αλλά και τη βελτίωση της υποδομής και της διαχείρισης των μεταφορών μπορούμε να πετύχουμε την μείωση των συw w w.re porter.gr

νολικών εκπομπών και στην ενίσχυση της αειφόρου ανάπτυξης στις αστικές περιοχές. Η Interamerican μπορεί να επηρεάσει το πρώτο μέρος της λύσης, διαθέτοντας ασφαλιστικά προγράμματα από την Anytime, όπως το Short Green Drive - η πρώτη πράσινη ασφάλεια αυτοκινήτου στην Ελλάδα, που υπολογίζει τους εκπεμπόμενους ρύπους των αυτοκίνητων, αντισταθμίζοντάς τους σε πιστοποιημένα περιβαλλοντικά έργα που έχουν θετικό αντίκτυπο για τον πλανήτη μας – τα πρoγράμματα εναλλακτικών μέσων μετακίνησης - e scooter και e bike – και η ασφάλιση των πρώτων delivery robots που κυκλοφορούν στην πόλη των Τρικάλων. Την ίδια στιγμή, μέσω του περιεχομένου επιδιώκουμε να εμπνεύσουμε τους ανθρώπους ώστε να φέρουν την βιώσιμη κινητικότητα στη ζωή τους, με τρόπο που αντιλαμβάνεται την καθημερινότητα, τις ανάγκες και τα προβλήματα του μέσου ανθρώπου καθημερινά», εξηγεί η Εύα Μούντριχα. Το 2023 ήταν μία σημαντική χρονιά, για ένα ακόμα λόγο, καθώς το Interamerican Innovation Hub ενίσχυσε έναν θεσμό εξωστρέφειας, τα Meet Up Events. Tα Meetup Events συνδέουν την εταιρεία Interamerican με το ευρύτερο οικοσύστημα καινοτομίας και φέρνουν κοντά επαγγελματίες από διάφορες ειδικότητες και κλάδους. Οι εκδηλώσεις είναι προσαρμοσμένες για τη «ζωντανή δεξαμενή» ταλέντων που καλλιεργεί η Interamerican και συγκεντρώνει κορυφαίους ειδικούς, οι οποίοι συνδέο-

νται μέσω αμοιβαίων συμφερόντων, απολαμβάνουν την ανταλλαγή βέλτιστων πρακτικών και ενδιαφέρονται για τον εντοπισμό τάσεων στο επαγγελματικό τους αντικείμενο. «Τα Meetup Events της Interamerican αποτελούν μια κομβική στρατηγική, καθώς επικοινωνούν το όραμα καινοτομίας της Interamerican, τοποθετώντας μας σταθερά στο οικοσύστημα καινοτομίας, αλλά και χρησιμεύουν ως μετασχηματιστικό εργαλείο για την εσωτερική κουλτούρα μας και την αναβάθμιση δεξιοτήτων μας», σχολιάζει η Εύα Μούντριχα. Μέχρι στιγμής, η Interamerican έχει πραγματοποιήσει 3 Meetup Events, σχετικά με τους τομείς Business Intelligence and Analytics, UX Design και Marketing. Ενδεικτικά, το πιο πρόσφατο Meet Up Event προσέλκυσε περισσότερους από 100 επαγγελματίες του ψηφιακού μάρκετινγκ, εστιάζοντας στη δύναμη του marketing περιεχομένου και τις στρατηγικές omnichannel. What’s next λοιπόν για τo Interamerican innovation Hub; « Συνεχίζουμε να αναζητάμε λύσεις σε όλες τις περιοχές ενδιαφέροντός μας. Με ξεχωριστή προσοχή αντιμετωπίζουμε το θέμα της ευεξίας και της ψυχικής υγείας. Η ψυχική υγεία είναι μια κρίσιμη πτυχή της συνολικής ευημερίας, επηρεάζοντας σημαντικά τα άτομα μεμονωμένα και την κοινωνία συνολικά. Η κακή ψυχική υγεία μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα ενός ατόμου να λειτουργεί στην καθημερινή ζωή, συμπεριλαμβανομένης

της ικανότητάς του να εργάζεται, να διατηρεί σχέσεις και να συμμετέχει σε κοινοτικές δραστηριότητες. Οι καταστάσεις ψυχικής υγείας δεν είναι σπάνιες. Υπολογίζεται ότι μία στις τρεις γυναίκες και ένας στους πέντε άνδρες θα εμφανίσουν σοβαρή κατά θλιψη στη διάρκεια της ζωής τους. Συχνά υπάρχει έλλειψη κατάλληλης θεραπείας και πολλοί άνθρωποι αισθάνονται άβολα να συζητούν τα συμπτώματα της ψυχικής τους υγείας με επαγγελματίες υγείας», σχολιάζει η Εύα Μούντριχα. Όσον αφορά στο έξυπνο σπίτι, η τάση τροφοδοτείται από την αυξανόμενη ανάπτυξη της αγοράς, την ενσωμάτωση στις ανακαινίσεις σπιτιών για βελτιωμένη ασφάλεια, ευκολία και ενεργειακή απόδοση, καθώς και τις εξελίξεις στην τεχνολογία που κάνουν αυτά τα συστήματα πιο προσιτά και προσαρμόσιμα σε διάφορα οικιακά περιβάλλοντα.

Στο Interamerican Innovation Hub αναζητάμε λειτουργικές ψηφιακές λύσεις που συμπληρώνουν την ασφάλιση, βελτιώνοντας και αναβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής όλων. Δεν έχει σημασία αν είστε μια νεοσύστατη εταιρεία, πανεπιστήμιο ή μία μεγάλη επιχείρηση. Αν έχετε ένα ψηφιακό working solution που σχετίζεται με τους τομείς ενδιαφέροντος, θα χαρούμε να μας το παρουσιάσετε! h t t p s : / / w w w . interamerican.gr/ idiotes/omilosinteramerican/ innovation-hub

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Χρηματιστήριο

ΝΈΕΣ ΕΙΣΑΓΩΓΈΣ ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΉΡΙΟ

freepick.com

ΠΟΛΛΆ ΥΠΟΣΧΌΜΕΝΟ ΤΟ 2024 ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΈΛΗ ΠΑΠΠΆ

76 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

Στον «αστερισμό» της επενδυτικής βαθμίδας κινείται η ελληνική οικονομία, η οποία με τη σειρά της έχει ανοίξει το «δρόμο» για τη μετάταξη του Χρηματιστηρίου Αθηνών από τις αναδυόμενες, στις ανεπτυγμένες αγορές.

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Χρηματιστήριο

Το αναβαθμισμένο προφίλ του Χ.Α. αποτελεί σηματωρό για την προσέλκυση νέων επιχειρήσεων υψηλών προδιαγραφών. Η εισαγωγή τους έχει πολλαπλά οφέλη, καθώς αναμένεται αφενός να συμβάλει στην αύξηση της κεφαλαιοποίησης της αγοράς και αφετέρου να δώσει στις εταιρείες τη δυνατότητα άντλησης πρόσθετων κεφαλαίων από το Χρηματιστήριο. Το 2024 θα είναι έτος ορόσημο για τον Όμιλο Χρηματιστηρίου Αθηνών (ATHEX Group) σχετικά με την είσοδο νέων εταιρειών. Ο «προθάλαμος» του Χ.Α. είναι ήδη γεμάτος από επιχειρήσεις, που δραστηριοποιούνται σε πολλούς και διαφορετικούς κλάδους, με τις διαδικασίες να αναμένονται ραγδαίες εντός της νέας χρονιάς.

ΔΙΕΘΝΉΣ ΑΕΡΟΛΙΜΈΝΑΣ ΑΘΗΝΏΝ

Ο «ΠΡΟΘΆΛΑΜΟΣ» ΤΟΥ Χ.Α. ΕΊΝΑΙ ΓΕΜΆΤΟΣ ΑΠΌ ΕΠΙΧΕΙΡΉΣΕΙΣ, ΠΟΥ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΠΟΙΟΎΝΤΑΙ ΣΕ ΠΟΛΛΟΥΣ KAI ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΟΥΣ ΚΛΆΔΟΥΣ

Πρώτη χρονικά τοποθετείται η mega IPO (αρχική δημόσια εγγραφή) του Διεθνούς Αερολιμένα Αθηνών, ΔΑΑ, (αεροδρόμιο Ελ. Βενιζέλος), η οποία προβλέπεται ότι θα πραγματοποιηθεί το α’ τρίμηνο και πιθανότατα τον Φεβρουάριο. Όπως έχει αναφέρει επανειλημμένα η διοίκηση του ATHEX Group, η επικείμενη είσοδος του αεροδρομίου φέρνει στις «πύλες» του Χρηματιστηρίου

έναν νέο κλάδο, αυτόν του τουρισμού. Η IPO αφορά το 20% από το συνολικά 30% που κατέχει το ΤΑΙΠΕΔ στο αεροδρόμιο. Σύμφωνα με τον προγραμματισμό, το καναδικό συνταξιοδοτικό ταμείο PSP Investments, μέσω του ομίλου AviAlliance, θα αγοράσει με premium το υπόλοιπο 10% συμμετέχοντας ως cornerstone investor (εξέχων επενδυτής), ανεβάζοντας το ποσοστό του στο 50+%. Η αποτίμηση μπορεί να ξεπεράσει ακόμα και τα 3 δισ. ευρώ, με τα έσοδα για το ΤΑΙΠΕΔ να υπολογίζονται σε 1 δισ. ευρώ.

NOVAL PROPERTY Εντός του α’ τριμήνου του 2024 αναμένεται να πραγματοποιηθεί η είσοδος της Noval Property, επενδυτικού βραχίονα της Viohalco. Η δημόσια εγγραφή εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει τα 100 εκατ. ευρώ (περίπου 89,6 εκατ. ευρώ μέσω αύξησης μετοχικού κεφαλαίου και 10,5 εκατ. ευρώ μέσω του μετατρέψιμου ομολογιακού δανείου της EBRD). Η αύξηση κεφαλαίου θα υλοποιηθεί προκειμένου να επιτευχθεί επαρκής διασπορά, καθώς η Viohalco ελέγχει περίπου 81% της Noval. Σημειώνεται ότι η εταιρεία είχε εξασφαλίσει παράταση για την εισαγωγή της έως τις 15 Οκτωβρίου

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Χρηματιστήριο

κτροπαραγωγή, το βιομεθάνιο και τη συμμετοχή της σε υποδομές φυσικού αερίου.

ΟΙ ΈΞΙ ΕΙΣΑΓΩΓΈΣ ΤΟΥ 2023

Xρηματιστήριο Αθηνών του τρέχοντος έτους. Αρχικά η IPO είχε προγραμματιστεί για το 2023, αλλά αναβλήθηκε μετά το ξέσπασμα του πολέμου στη Μέση Ανατολή. Η Noval αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη εταιρεία επενδύσεων σε ακίνητα στην Ελλάδα, με χαρτοφυλάκιο αξίας άνω των 500 εκατ. ευρώ, ενώ έχει σε εξέλιξη ένα σημαντικό αναπτυξιακό επενδυτικό πρόγραμμα, που ξεπερνά τα 350 εκατ. ευρώ. Το πρόγραμμα εστιάζει αποκλειστικά σε «πράσινα» ακίνητα, κυρίως μέσω της αξιοποίησης υφιστάμενων εκτάσεων και κτιρίων του χαρτοφυλακίου της εταιρείας.

LAMDA MALLS Προγραμματισμένη για τα τέλη του πρώτου με αρχές του δεύτερου εξαμήνου του 2024 (μεταξύ Μαΐου και Σεπτεμβρίου) είναι η είσοδος της Lamda Malls, του επενδυτικού βραχίονα της Lamda Development στα εμπορικά κέντρα. Σύμφωνα με τη διοίκηση του ομίλου, τα έσοδα από την IPO αναμένεται

να «αγγίξουν» τα 150 εκατ. ευρώ, τα οποία θα αξιοποιηθούν για τη μείωση του δανεισμού και την κατασκευή των δύο νέων εμπορικών πάρκων στο Ελληνικό. Στόχος της μητρικής εταιρείας είναι κάτω από τη Lamda Malls να περάσουν οι έξι νομικές οντότητες, κάθε μία από τις οποίες αντιπροσωπεύει και ένα εμπορικό κέντρο. Πρόκειται για το The Mall Athens, το Golden Hall, το Designer Outlet Athens (πρώην McArthur Glen), το Mediterranean Cosmos και τα δύο νέα εμπορικά στο Ελληνικό (Riviera Galleria και Vouliagmenis Mall). Παράλληλα, στόχος της απόσχισης της Lamda Malls και της εισαγωγής της στο Χρηματιστήριο είναι η κεφαλαιοποίηση μίας σημαντικής υπεραξίας, ενώ θα δοθεί η δυνατότητα επένδυσης σε όσους ενδιαφερόμενους προτιμούν την εξασφάλιση κερδών σε τακτική βάση.

ΔΕΠΑ ΕΜΠΟΡΊΑΣ Στα σκαριά βρίσκεται η μετο-

80 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

χοποίηση της ΔΕΠΑ Εμπορίας, με το ΤΑΙΠΕΔ να εξετάζει σενάρια για την καλύτερη αξιοποίηση του πακέτου μετοχών 65% που κατέχει. Το υπόλοιπο 35% ανήκει στην HELLENiQ ENERGY και οι πληροφορίες θέλουν την εξαγορά του από το Δημόσιο και στη συνέχεια μετοχοποίηση της εταιρείας. Στόχος είναι να προχωρήσει η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ Εμπορίας μέσω εισαγωγής στο Χρηματιστήριο και όχι μέσω στρατηγικού επενδυτή, προκειμένου να εξασφαλιστεί η διασπορά της μετοχής και η απόδοση υπεραξιών στους μετόχους. Η ενδεχόμενη είσοδος της ΔΕΠΑ Εμπορίας στο Χ.Α. έρχεται σε μία εποχή που υλοποιείται ο μετασχηματισμός της σε έναν ευρύτερο ενεργειακό όμιλο. Με τα κεφάλαια που θα αντλήσει, η ΔΕΠΑ Εμπορίας θα επιταχύνει το επενδυτικό της πρόγραμμα, το οποίο περιλαμβάνει την ανάπτυξή της στις Ανανεώσιμες Πηγές Ενέργειας (ΑΠΕ), τη θερμική ηλε-

Έξι προσθήκες (τέσσερις στην Κύρια Αγορά και δύο στην Εναλλακτική) επιφύλασσε το 2023 για το Χρηματιστήριο Αθηνών. Οι δύο νεο-εισηγμένες προέρχονται από τον χώρο της τεχνολογίας και της πληροφορικής, δύο από τον κλάδο του real estate (Ανώνυμες Εταιρείες Επενδύσεων σε Ακίνητη Περιουσία - ΑΕΕΑΠ), μία από τον τραπεζικό τομέα και μία που δραστηριοποιείται στο εμπόριο ενδυμάτων.

Austriacard Holdings Η είσοδος της Austriacard Holdings αποτελεί προϊόν της συγχώνευσης με απορρόφηση της ελληνικής εταιρείας Inform Π. Λύκος -οι μετοχές της τελούσαν ήδη υπό διαπραγμάτευση στο Χ.Α.- από τον αυστριακό όμιλο. Στις 17 Μαρτίου απέκτησε νομική ισχύ η διασυνοριακή συγχώνευση, με αποτέλεσμα να διαγραφούν οι μετοχές της Inform από το Χρηματιστήριο. Λίγες ημέρες αργότερα, στις 23 Μαρτίου, ξεκίνησε η διαπραγμάτευση των 18.176.934 μετοχών της Austriacard Holdings, αξίας 1 ευρώ εκάστη, στα χρηματιστήρια Αθηνών (ATHEX) και Βιέννης (VSE). Η εισαγωγή των αρχικών μετοχών στο ελληνικό χρηματιστήριο -με ανα-

w w w.re porter.gr

στολή διαπραγμάτευσης έως την ημερομηνία διαπραγμάτευσης- έλαβε χώρα στα τέλη Ιανουαρίου.

MED ΑΒΕΕ Στην κατηγορία ΕΝ.Α. PLUS της Εναλλακτικής Αγοράς του Χρηματιστηρίου Αθηνών εντάχθηκε το καλοκαίρι η MED ΑΒΕΕ, με την έναρξη διαπραγμάτευσης των 11.917.870 μετοχών της να πραγματοποιείται στις 7 Ιουλίου. Τιμή έναρξης της διαπραγμάτευσης ήταν τα 0,85 ευρώ ανά μετοχή. Η MED δραστηριοποιείται στον κλάδο του ρουχισμού και συγκεκριμένα στην κατασκευή, χονδρικό και λιανικό εμπόριο μαγιό, εσωρούχων, ειδών κολύμβησης, εξάρτησης ανδρικής, γυναικείας και παιδικής, υποδημάτων, τσαντών, πετσετών, γυαλιών ηλίου και άλλων παρόμοιων ειδών.

μεγάλη δραστηριότητα στην ελληνική περιφέρεια.

Optima Bank Την πρώτη είσοδο τράπεζας στο Χρηματιστήριο Αθηνών μετά από 17 χρόνια σηματοδότησε η IPO της Optima Bank στα τέλη του περασμένου Σεπτεμβρίου, δίνοντας νέα πνοή στον κλάδο. Ειδικότερα, το τριήμερο 27-29 Σεπτεμβρίου η τράπεζα πραγματοποίησε αύξηση μετοχικού κεφαλαίου μέσω δημόσιας προσφοράς και εισαγωγή των μετοχών της στο Χ.Α., με τη διάθεση 21 εκατ. νέων μετοχών, που αποτελούν το 28,5% του συνολικού κεφαλαίου της. Η ζήτηση αποτυπώθηκε με εμφατικό τρόπο, φθάνοντας τα 548,6 εκατ. ευρώ, υπερκαλύπτοντας τις συνολικές νέες μετοχές κατά 3,7 φορές. Η τελική τιμή διάθεσης διαμορφώθηκε στα 7,2

Dotsoft Στις 10 Αυγούστου ξεκίνησε η διαπραγμάτευση του συνόλου των 3,12 εκατ. μετοχών της Dotsoft στη γενική κατηγορία διαπραγμάτευσης της Εναλλακτικής Αγοράς. Τιμή έναρξης διαπραγμάτευσης των μετοχών της εταιρείας ήταν τα 3,85 ευρώ ανά μετοχή. Η Dotsoft είναι μία από τις πιο καινοτόμες και πρωτοπόρες εταιρείες πληροφορικής και επικοινωνιών, με μακρά τεχνογνωσία και εμπειρία στην ανάπτυξη και υποστήριξη σύνθετων έργων πληροφορικής και με

w w w.re porter.gr

ΈΞΙ ΠΡΟΣΘΉΚΕΣ (ΤΈΣΣΕΡΙΣ ΣΤΗΝ ΚΎΡΙΑ ΑΓΟΡΆ ΚΑΙ ΔΎΟ ΣΤΗΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΉ) ΤΟ 2023 ΣΤΟ ΧΡΗΜΑΤΙΣΤΉΡΙΟ ΑΘΗΝΏΝ

ευρώ ανά μετοχή και το συνολικό ύψος των κεφαλαίων που αντλήθηκαν διαμορφώθηκε στα 150,9 εκατ. ευρώ. Εξαιρουμένων των μετοχών που αντιστοιχούν στη ζήτηση του κυρίου μετόχου Ireon Investments Ltd - ανήκει στον όμιλο Βαρδινογιάννηκαι των cornerstone επενδυτών (7.083.612 μετοχές), οι προς διάθεση 13.916.388 νέες μετοχές υπερκαλύφθηκαν 5,1 φορές. Η 4η Οκτωβρίου ήταν η πρώτη ημέρα διαπραγμάτευσης της μετοχής της τράπεζας στην Κύρια Αγορά του Χρηματιστηρίου.

Trade Estates Από την 1η έως τις 3 Νοεμβρίου έλαβε χώρα η δημόσια προσφορά για την εισαγωγή του συνόλου των μετοχών της Trade Estates ΑΕΕΑΠ, μέλους του Ομίλου Fourlis, στο Χρηματιστήριο Αθηνών. Ο στόχος της ΑΜΚ καλύφθηκε πλήρως με τη διάθεση 28.169.015 νέων μετοχών. Η συνολική έγκυρη ζήτηση ανήλθε σε 29.484.114 μετοχές στα 1,92 ευρώ ανά μετοχή, ήτοι ποσό 56.609.498,88 ευρώ. Παράλληλα, η ιδιωτική τοποθέτηση των 938.968 νέων μετοχών της Trade Estates καλύφθηκε εξ ολοκλήρου από τη μέτοχο της εταιρείας, Autohellas. Το σύνολο των καθαρών εσόδων από την αύξηση μετοχικού κεφαλαίου τέθηκε προς διάθεση για την αποπληρωμή μέρους του τιμήματος για την απόκτηση του εμπορι-

κού πάρκου Smart Park στα Σπάτα. Την Παρασκευή 10 Νοεμβρίου ξεκίνησε η διαπραγμάτευση των μετοχών της Trade Estates στο Χρηματιστήριο Αθηνών, σηματοδοτώντας ένα νέο κεφάλαιο στην επιχειρηματική πορεία της εταιρείας.

Orilina Properties Στις 6 Δεκεμβρίου ολοκληρώθηκε η δημόσια προσφορά και η διάθεση μέσω αυτής 32,2 εκατ. μετοχών της Orilina Properties. Η τιμή διάθεσης καθορίστηκε στα 0,95 ευρώ ανά μετοχή και τα συνολικά αντληθέντα κεφάλαια της αύξησης, πριν από την αφαίρεση των δαπανών έκδοσης, ανέρχονται σε 30,59 εκατ. ευρώ. Η συνολική έγκυρη ζήτηση ανήλθε σε 40.547.728 μετοχές (ήτοι ποσό 38.520.341,60 ευρώ), υπερκαλύπτοντας τις προς διάθεση μετοχές κατά περίπου 1,26 φορές. Μετά την αφαίρεση των εκτιμώμενων δαπανών έκδοσης ύψους 791 χιλ. ευρώ, τα συνολικά καθαρά αντληθέντα κεφάλαια της αύξησης διαμορφώθηκαν σε 29,799 εκατ. ευρώ και θα διατεθούν από την εταιρεία για ανάγκες χρηματοδότησης της υλοποίησης των επενδύσεων που έχει αναλάβει στο Μητροπολιτικό Πόλο Ελληνικού. Η διαπραγμάτευση των μετοχών της Orilina Properties στη Ρυθμιζόμενη Αγορά του Χρηματιστηρίου Αθηνών ξεκίνησε στις 11 Δεκεμβρίου.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Επιχειρήσεις

ΟΠΑΠ

ΣΥΝΔΥΆΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΉ ΕΞΈΛΙΞΗ ΜΕ ΤΙΣ ΙΣΧΥΡΈΣ ΕΠΙΔΌΣΕΙΣ

Το 2023, ο ΟΠΑΠ, η κορυφαία εταιρεία τυχερών παιχνιδιών στην Ελλάδα, συνέχισε δυναμικά τον εκτεταμένο μετασχηματισμό του, μέσω στρατηγικών πρωτοβουλιών για την εξέλιξη των retail και online δραστηριοτήτων, καθώς και για την περαιτέρω αναβάθμιση της εμπειρίας διασκέδασης των πελατών του. Ταυτόχρονα, ήταν μια ακόμη χρονιά αξιοσημείωτων οικονομικών επιδόσεων, αλλά και επιβεβαίωσης της εξέχουσας θέσης του ΟΠΑΠ στον τομέα της εταιρικής υπευθυνότητας, καθώς και σε θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης (ESG).

ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΑΠΟΤΕΛΈΣΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΝΤΑΜΟΙΒΉ ΤΩΝ ΜΕΤΌΧΩΝ Στο εννεάμηνο του 2023, τα καθαρά έσοδα προ εισφο-

82 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ρών (GGR) του ΟΠΑΠ ανήλθαν στα €1.506,5 εκατομμύρια (+7,8% ετησίως), με τα κέρδη προ τόκων, φόρων και αποσβέσεων (EBITDA) να διαμορφώνονται στα €519,9 εκατομμύρια (-2,5% ετησίως) και τα καθαρά κέρδη στα €307,7 εκατομμύρια (+7,7% ετησίως). Στο πλαίσιο αυτό, η διοίκηση της εταιρείας έχει εκφράσει την εκτίμηση ότι τα EBITDA για το σύνολο του 2023 θα φτάσουν στα 720-740 εκατομμύρια ευρώ. Ταυτόχρονα, ιδιαίτερα ισχυρή είναι η ταμειακή θέση της εταιρείας, που της επιτρέπει να προσφέρει γενναιόδωρες ανταμοιβές στους μετόχους της. Στο πλαίσιο αυτό, ο ΟΠΑΠ έχει ήδη διανείμει προμέρισμα ύψους 1 ευρώ ανά μετοχή, ενώ υλοποιεί πρόγραμμα επαναγοράς ιδίων μετοχών, ύψους έως 150 εκατ. ευρώ, το οποίο θα ολο-

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Επιχειρήσεις

κληρωθεί έως το τέλος του 2024.

ΝΈΑ ΠΡΟΪΌΝΤΑ, ΕΠΈΚΤΑΣΗ ΣΤΟ ONLINE ΚΑΙ ΑΝΑΒΆΘΜΙΣΗ ΤΗΣ ΕΜΠΕΙΡΊΑΣ ΤΟΥ ΠΕΛΆΤΗ

ΔΥΝΑΜΙΚΉ ΕΞΈΛΙΞΗ ΤΩΝ RETAIL ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΉΤΩΝ Οι retail δραστηριότητες του ΟΠΑΠ συνεχίζουν να εξελίσσονται με επιτυχία, χάρη στις πρωτοβουλίες για την ψηφιοποίηση του δικτύου και την αναβάθμιση του προϊοντικού χαρτοφυλακίου. Μεταξύ άλλων, η νέα πλατφόρμα του Πάμε Στοίχημα προσφέρει στους πελάτες των καταστημάτων ΟΠΑΠ μια αναβαθμισμένη πρόταση και εμπειρία στοιχηματισμού, μέσα από χαρακτηριστικά όπως το σημαντικά βελτιωμένο cash out και το νέο bet builder. Επιπλέον το Free Win, το πρώτο δωρεάν παιχνίδι για τα πρακτορεία ΟΠΑΠ, που είναι διαθέσιμο μέσω της εφαρμογής OPAP Store App, συμβάλλει στην προσέλκυση νέων κοινών και στην ενίσχυση του loyalty των πελάτων. Συνολικά, το Free Win έχει στηρίξει την περαιτέρω άνοδο του OPAP Store App, καθώς από την έναρξη της διάθεσής του, 100.000 νέοι πελάτες έχουν εγγραφεί στην εφαρμογή, η οποία διαθέτει μια βάση 800.000 χρηστών.

ΑΝΑΝΈΩΣΗ ΤΩΝ ΑΡΙΘΜΟΠΑΙΧΝΙΔΙΏΝ Σημαντική στρατηγική πρωτοβουλία για τον ΟΠΑΠ είναι και η ανανέωση του χαρτοφυλακίου των αριθμοπαιχνιδιών που διεξάγονται μέσω κληρώσεων. Η κίνηση αυτή λαμβάνει χώρα ενόψει και της διάθεσης του

JAN KARAS Διευθύνων Σύμβουλος ΟΠΑΠ

84 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

Eurojackpot στην Ελλάδα, εντός του α΄ εξαμήνου του 2024. Στο πλαίσιο αυτό, τον Οκτώβριο, πραγματοποιήθηκε η επανατοποθέτηση του ΛΟΤΤΟ ως παιχνιδιού μηνιαίων καταβολών κερδών. Η κίνηση αυτή έχει τύχει θερμής υποδοχής από τους πελάτες και τους πράκτορες του ΟΠΑΠ, σημειώνοντας ενθαρρυντικά αποτελέσματα για την εταιρεία. Επιπλέον, στις αρχές Δεκεμβρίου, ανανεώθηκε και το ΤΖΟΚΕΡ, με την δυναμική του δημοφιλούς παιχνιδιού να διατηρείται σε ιδιαίτερα υψηλά επίπεδα.

ΣΥΝΕΧΙΖΌΜΕΝΗ ΑΝΆΠΤΥΞΗ ΣΤΟ ONLINE Η ανάπτυξη των online δραστηριοτήτων συνεχίστηκε δυναμικά, χάρη στο ανανεωμένο χαρτοφυλάκιο online παιχνιδιών που είναι διαθέσιμο προς τους πελάτες του ΟΠΑΠ. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ΟΠΑΠ διαθέτει ένα από τα πιο ολοκληρωμένα online χαρτοφυλάκια διεθνώς, το οποίο καλύπτει τόσο το αθλητικό στοίχημα και τα αριθμοπαιχνίδια, όσο και παιχνίδια καζίνο. Στα highlights του 2023 είναι το Opaponline.gr, η νέα iLottery πλατφόρμα του ΟΠΑΠ, που παρουσιάστηκε τους προηγούμενους μήνες και καταγράφει διψήφιους ρυθμούς ανάπτυξης. Επιπλέον, η νέα πλατφόρμα αθλητικού στοιχηματισμού του Pamestoixima.gr και οι προωθητικές ενέργειες της εταιρείας (π.χ. νέα δωρεάν παιχνίδια, promos για

online casino κ.α.), ενισχύουν την παικτική δραστηριότητα και την αλληλεπίδραση με τους παίκτες.

ΕΤΑΙΡΙΚΉ ΚΟΙΝΩΝΙΚΉ ΕΥΘΎΝΗ ΚΑΙ ESG ΣΕ ΠΡΏΤΟ ΠΛΆΝΟ Το 2023, ο ΟΠΑΠ συνέχισε να πρωταγωνιστεί στον τομέα της κοινωνικής συνεισφοράς, υλοποιώντας στοχευμένες δράσεις στους άξονες της υγείας, του αθλητισμού, της απασχόλησης και της στήριξης ευάλωτων κοινωνικών ομάδων. Ξεχωριστή θέση είχε η πρωτοβουλία «Ευχοστολίδια ΟΠΑΠ», που συμπλήρωσε 10 χρόνια ζωής, κάνοντας πραγματικότητα τις χριστουγεννιάτικες ευχές παιδιών που έχουν ανάγκη. Η συγκεκριμένη πρωτοβουλία είναι από τις μακροβιότερες στην Ελλάδα και γνωρίζει ευρεία κοινωνική αποδοχή και συμμετοχή, καθώς μέσω αυτής έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 50.000 παιδικές ευχές και 49 έργα υποστήριξης σε συνεργαζόμενους φορείς. Επίσης, για τέταρτη συνεχή χρονιά, η MSCI επιβεβαίωσε την αξιολόγηση «ΑΑ» του ΟΠΑΠ σε σχέση με κριτήρια ESG (Environmental, Social, Governance). Η αξιολόγηση αυτή είναι η υψηλότερη που έχει αποδοθεί σε εταιρεία τυχερών παιχνιδιών διεθνώς, γεγονός που αναδεικνύει την εστίαση του ΟΠΑΠ σε δράσεις, πολιτικές και μετρήσιμους δείκτες που αφορούν το περιβάλλον, την κοινωνία και την εταιρική διακυβέρνηση.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Διεθνείς Αγορές R

Διεθνείς Αγορές

WALL STREET

ΤΑ ΣΕΝΆΡΙΑ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΒΛΈΨΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟ 2024 Οι περισσότεροι στρατηγικοί αναλυτές υποτίμησαν τις αμερικανικές μετοχές το 2023, ωστόσο, για το 2024 εμφανίζονται πιο... γενναιόδωροι. ΤΗΣ ΑΡΓΥΡΩΣ ΣΟΥΜΠΑΚΑ

86 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

Οι προσδοκίες των επενδυτών για το έτος που μόλις ξεκίνησε είναι σε γενικές γραμμές θετικές, καθώς θεωρούν πως η νομισματική πολιτική της Fed θα αρχίσει να εξομαλύνεται. Ο πληθωρισμός πέφτει και η ύφεση ακόμα κι αν εμφανιστεί τελικά στις ΗΠΑ, εκτιμούν πως θα είναι βραχυπρόθεσμη. Υπάρχουν βέβαια και οι ασύμμετρες απειλές. Η Ουκρανία, η κρίση στη Μέση Ανατολή και η κλιματική κρίση που φρενάρουν κάπως τις προσδοκίες. Στο Reporter Magazine συγκεντρώσαμε τις σημαντικότερες προβλέψεις από τους αναλυτές των κορυφαίων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων, προκειμένου να διαμορφώσουμε μία εικόνα για «τα καλά, τα κακά και τα άσχημα» σενάρια για τη Wall Street, καθώς και τις

ευκαιρίες και τις προκλήσεις του 2024.

ΑΝΘΕΚΤΙΚΌΤΗΤΑ ΠΡΟΒΛΈΠΕΙ Η CITI Οι αναλυτές της Citi έχουν μία αισιόδοξη εικόνα για το νέο έτος, αναμένοντας κέρδη για τον S&P 500, παρά τις ανησυχίες για τα μακροοικονομικά στοιχεία και την αυξημένη πιθανότητα ύφεσης της αμερικανικής οικονομίας. Οι αναλυτές θεωρούν πως μία βραχυχρόνια ύφεση, πιθανότατα να μην έχει ιδιαίτερα αρνητικές επιπτώσεις στις αγορές, και αναμένουν τελικά ένα καλό σενάριο για την πορεία του S&P 500. Τον Ιούλιο, η Citi είχε ανακοινώσει πως τιμή-στόχος για τον S&P 500 στα μέσα του 2024 είναι οι 5.000 μονάδες, ωστόσο δεν έχει παρουσιάσει νέα πρόβλεψη. Οι προβλέψεις των αναλυ-

τών περιλαμβάνουν θετική πορεία για τον αμερικανικό δείκτη, με άνοδο 11% στα κέρδη ανά μετοχή, καθώς και αύξηση στον αριθμό των εταιρειών που εμφανίζουν ισχυρή κερδοφορία, οι οποίες πιθανώς θα φτάσουν σε υψηλό 20ετίας

FOCUS ΣΤΗΝ ΠΟΙΌΤΗΤΑ ΛΈΕΙ Η UBS H UBS προβλέπει ήπια άνοδο στις αγορές για το 2024, διατηρώντας σχετικά ουδέτερη στάση. Υποστηρίζει επενδύσεις σε ποιοτικές μετοχές, ιδίως στον τεχνολογικό τομέα, καθώς είναι πιθανό να έχουν καλές επιδόσεις, ακόμα και σε μία περίοδο επιβράδυνσης της οικονομίας. Η ανάπτυξη της τεχνητής νοημοσύνης που τροφοδότησε το ράλι του 2023 μπορεί να αποτελέσει καταλύτη και για το 2024.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Διεθνείς Αγορές R

Διεθνείς Αγορές

ΟΙ ΑΝΑΛΥΤΈΣ ΘΕΩΡΟΎΝ ΠΩΣ ΜΊΑ ΒΡΑΧΥΧΡΌΝΙΑ ΎΦΕΣΗ, ΠΙΘΑΝΌΤΑΤΑ ΝΑ ΜΗΝ ΈΧΕΙ ΙΔΙΑΊΤΕΡΑ ΑΡΝΗΤΙΚΈΣ ΕΠΙΠΤΏΣΕΙΣ ΣΤΙΣ ΑΓΟΡΈΣ, ΚΑΘΏΣ ΑΝΑΜΈΝΟΥΝ «ΟΜΑΛΉ ΠΡΟΣΓΕΊΩΣΗ» ΚΑΙ ΤΕΛΙΚΆ ΈΝΑ ΚΑΛΌ ΣΕΝΆΡΙΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΡΕΊΑ ΤΟΥ S&P 500

Η MORGAN STANLEY ΕΊΝΑΙ ΚΆΠΩΣ ΕΠΙΦΥΛΑΚΤΙΚΉ Η Morgan Stanley θεωρεί πως το 2024 οι επενδυτές πρέπει να επιδιώξουν την τελειότητα στο χαρτοφυλάκιο τους, καθώς δεν υπάρχουν περιθώρια για σφάλματα. Αν και υπάρχουν θετικά δείγματα για την αμερικανική οικονομία, όπως σταδιακή υποχώρηση του πληθωρισμού, η οποία θα οδηγήσει σε μείωση των επιτοκίων, οι προκλήσεις θα είναι υπαρκτές και με το νέο έτος, ενώ η πιθανότητα ύφεσης δεν έχει αποκλειστεί. Ωστόσο, όσον αφορά την πορεία του S&P 500, οι προβλέψεις είναι «γενναιόδωρες», με τους αναλυτές να θέτουν ως τιμή-στόχο για τον Δεκέμβριο του 2024 τις 5.200 μονάδες, αναμένοντας πως η πτώση του πληθωρισμού και η

χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής μπορεί να προκαλέσουν ένα νέο ράλι.

ΠΙΟ ΑΠΑΙΣΙΌΔΟΞΗ Η ΠΡΌΒΛΕΨΗ ΤΗΣ JP MORGAN Η πρόβλεψη της JP Morgan ξεχωρίζει «αρνητικά», καθώς αποτελεί την πιο απαισιόδοξη πρόβλεψη για τις αγορές και την πορεία του S&P 500 το 2024.Σημαντικοί κίνδυνοι χαρακτηρίζονται η επιβράδυνση της ανάπτυξης, η μείωση των ιδιωτικών αποταμιεύσεων και οι γεωπολιτικές εντάσεις, όμως αναγνωρίζονται κάποιες προοπτικές όσον αφορά στο μακροοικονομικό περιβάλλον. Η JP Morgan προβλέπει πως ο S&P500 ως το τέλος του 2024 θα κινηθεί κοντά στις 4.200 μονάδες, τιμή αρκετά χαμηλότερη σε σχέση με την εικόνα του 2023. Οι αναλυτές της βλέπουν ύφεση, με τους κινδύνους της φετινής χρονιάς να μετατοπίζονται στις αγορές και το επόμενο έτος.

DEUTSCHE BANK Η Deutsche Bank αναμένει περαιτέρω κέρδη για τις αμερικανικές μετοχές το επόμενο έτος, παρόλο που μια ύφεση παραμένει μια σοβαρή πιθανότητα. Η εταιρεία με έδρα τη Φρανκφούρτη εί-

88 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ναι πεπεισμένη ότι τα εταιρικά κέρδη θα βασιστούν στα φετινά κέρδη το 2024 και δεν ανησυχεί για τις αποτιμήσεις των μετοχών. Μέχρι το τέλος του 2024, ο S&P 500 θα πρέπει να έχει κέρδη πολλαπλάσια του 20x, σύμφωνα με την Deutsche Bank. Ο δείκτης μπορεί να φτάσει τις 5.500 μονάδες σε ένα βέλτιστο σενάριο όπου η οικονομία συνεχίζει να αναπτύσσεται και τα κέρδη αυξάνονται περαιτέρω.

GOLDMAN SACHS Το επόμενο έτος θα είναι σχετικά ατάραχο στις αγορές, σύμφωνα με την Goldman Sachs. Ο David Kostin, επικεφαλής στρατηγικής μετοχών της εταιρείας στις ΗΠΑ, βλέπει μεσαία μονοψήφια κέρδη λόγω της σταθερής, αν και όχι θεαματικής, αύξησης των κερδών κατά 5%. «Οι μακροοικονομικές προβλέψεις μας υποδηλώνουν ένα ευνοϊκό αποτέλεσμα για τις μετοχές, αλλά το τρέχον σημείο εκκίνησης θα περιορίσει την πιθανή ανατίμηση του δείκτη αναφοράς μετοχών των ΗΠΑ το 2024», έγραψε ο Kostin σε σημείωμα σχετικά με τις προοπτικές για το 2024. Η Goldman Sachs έχει στόχο τιμής S&P 500, στα μέσα

του έτους, στις 4.500 μονάδες, πράγμα που σημαίνει ότι οι αμερικανικές μετοχές θα περάσουν τους πρώτους έξι μήνες του έτους στη… συντήρηση. Ούτε τα περιθώρια κέρδους ούτε τα πολλαπλάσια κερδών είναι πιθανό να αυξηθούν σημαντικά, έγραψε ο Kostin, γεγονός που θα πρέπει να διατηρήσει τις τιμές των μετοχών υπό έλεγχο.

w w w.re porter.gr

ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΉ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΉ

freepick.com

Οι αναλυτές της UBS είναι συγκρατημένα αισιόδοξοι σχετικά με την πορεία του S&P 500, έχοντας προβλέψει τιμή-στόχο για τον Δεκέμβριο του 2024 στις 4.700 μονάδες, ενώ γενικότερα, θεωρούν πολύ πιθανή την ύπαρξη αστάθειας και σημαντικών διακυμάνσεων στις τιμές των μετοχών, εν μέσω αβεβαιότητας για τη νομισματική πολιτική που θα εφαρμοστεί το νέο έτος.

Καθώς το 2023 τελείωσε, μπροστά μας βρίσκεται ένα νέο σκηνικό. Οι προβλέψεις των κορυφαίων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων δημιουργούν μία σύνθετη εικόνα από προβλέψεις που καλύπτουν από την πιο αισιόδοξη μέχρι και την πιο απαισιόδοξη προσέγγιση των διαθέσιμων στοιχείων.

w w w.re porter.gr

Ο Νοέμβριος αποτέλεσε έναν εξαιρετικό μήνα για τις αγορές, με ευνοϊκές συνθήκες και ανοδική πορεία, δημιουργώντας αισιοδοξία στους επενδυτές για ένα κερδοφόρο 2024. Τα κέρδη του S&P 500 για το 2023 έχουν ξεπεράσει το 16,5%, φτάνοντας τον δείκτη στην τιμή των 4600+ μονάδων, όμως οι προβλέψεις μας υπενθυμί-

ζουν πως οι συνθήκες δεν είναι ιδανικές, επομένως οι ρεαλιστικές προσδοκίες για το νέο έτος και οι σωστές επενδυτικές επιλογές είναι απαραίτητες. Η ιδανική στρατηγική είναι συνδυασμός πολλών πραγμάτων. Χρειάζεται έμφαση στην ποιότητα, συγκρατημένη αισιοδοξία, αξιολόγηση των κινδύνων και φυσικά,

προσαρμοστικότητα, καθώς η σταθερότητα δεν είναι ποτέ δεδομένη. Οι παραπάνω προβλέψεις μπορούν να αποτελέσουν μία βάση για σωστές επενδυτικές κινήσεις, καθώς οι επενδυτές δεν αποτελούν απλούς παρατηρητές, αλλά ενεργούς συμμετέχοντες που διαμορφώνουν την αγορά και αποτελούν κομμάτι της.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Συνέντευξη

ΚΥΡΙΆΚΟΣ ΚΑΚΟΎΡΗΣ Ο ΑΝΤΙΠΡΌΕΔΡΟΣ ΤΗΣ ΕΤΕΠ ΣΤΟ REPORTER MAGAZINE O Κυριάκος Κακουρής, Αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων, μιλά στο Reporter Magazine για τις επενδύσεις που «θωρακίζουν» Ελλάδα και Κύπρο απέναντι στην ενεργειακή και την κλιματική κρίση.

ΠΡΌΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΔΕΚΑΕΤΊΑΣ Η ΑΝΑΒΆΘΜΙΣΗ ΔΙΚΤΎΩΝ

«ΠΕΤΑΜΈΝΑ ΛΕΦΤΆ» ΟΙ ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ ΣΕ ΥΔΡΟΓΟΝΆΝΘΡΑΚΕΣ TΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΠΟΛΥΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΥ

90 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

Η w w w.re porter.gr

«Η αναβάθμιση των δικτύων είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση στον τομέα της ενέργειας αυτή τη δεκαετία, όχι μόνο για την Ευρώπη, αλλά και για όλο τον κόσμο», τονίζει ο κ. Κακούρης, ο οποίος έχει τεράστια πείρα στη διαχείριση έργων και στη συνεργασία με διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς. Γι’ αυτό άλλωστε επελέγη για τη νευραλγική αυτή θέση και είναι ο πρώτος Κύπριος που τα καταφέρνει. Δεν κρύβει μάλιστα ότι θέλει την Κύπρο «παράδειγμα για όλη την Ευρώπη στη μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία». Όσο για την Ελλάδα, ξεχωρίζει τις χρηματοδοτήσεις για την ηλεκτρική διασύνδεση

των Κυκλάδων και τους Έξυπνους Μετρητές. Παράλληλα, δεν διστάζει να εκφράσει την απόλυτη αντίθεσή του στην επιλογή της επένδυσης σε υδρογονάνθρακες, λέγοντας πως «είναι πεταμένα λεφτά σε επενδύσεις που θα πρέπει να αποσυρθούν πριν αποσβεστούν». Αναλυτικά η συνέντευξη: Καθώς μπαίνουμε στο 2024, ποιες είναι οι προτεραιότητες της ΕΤΕπ για την Ελλάδα και την Κύπρο; Περιμένουμε συγκεκριμένα έργα από την πλευρά σας; «Η Τράπεζα έχει δεσμευτεί να διευρύνει περαιτέρω την υποστήριξη που παρέχει προς την Ελλάδα και την Κύπρο - και φυσικά εννοώ με έργα, όχι στα λόγια. Σχεδιά-

ζουμε σημαντικές νέες επενδύσεις για το 2024. Κύρια προτεραιότητά μας είναι να στηρίξουμε τη δίκαιη και ταχεία μετάβαση των δύο χωρών προς μια πράσινη οικονομία, με μακροπρόθεσμες επενδύσεις σε έργα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, καθαρών μεταφορών και ενεργειακής ασφάλειας και απόδοσης, καθώς και πιστώσεις σε τράπεζες για την παροχή χρηματοδότησης με κοινωνικό και περιβαλλοντικό αντίκτυπο σε μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Για την Ελλάδα, ήδη αναμένουμε να προβούμε σε σημαντικές ανακοινώσεις έργων για σημαντικές επενδύσεις σε φωτοβολταϊκά πάρκα. Η Ελλάδα σχεδιάζει μείζονες επενδύσεις σε υποδομές

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Συνέντευξη R

Συνέντευξη

Η ΑΝΑΒΆΘΜΙΣΗ ΤΩΝ ΔΙΚΤΎΩΝ ΕΊΝΑΙ Η ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΗ ΠΡΌΚΛΗΣΗ ΣΤΟΝ ΤΟΜΈΑ ΤΗΣ ΕΝΈΡΓΕΙΑΣ ΑΥΤΉ ΤΗ ΔΕΚΑΕΤΊΑ, ΌΧΙ ΜΌΝΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ, ΑΛΛΆ ΚΑΙ ΓΙΑ ΌΛΟ ΤΟΝ ΚΌΣΜΟ

ντικά έργα σε Λεμεσό, Λάρνακα και Λευκωσία. Για την Κύπρο θα κάνουμε ειδική προσπάθεια για τη στήριξη Μικρών και Μεσαίων Επιχειρήσεων (SMEs) και Εταιρειών Μεσαίας Κεφαλαιοποίησης (Mid-caps) οι οποίες αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της κυπριακής οικονομίας και οι οποίες έχουν λίγες εναλλακτικές μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιλογές χρηματοδότησης, αξιοποιώντας υφιστάμενα χρηματοδοτικά εργαλεία που διαθέτει η Τράπεζα και τα οποία είναι πολύ επιτυχημένα στην Ελλάδα. Οι διακυμάνσεις και η υψηλή τιμή της ενέργειας και στις δύο χώρες αποτελεί μια από τις κύριες προκλήσεις για τις οικονομίες τους. Βρισκόμαστε σε συζητήσεις με διάφορους ενδιαφερόμενους φορείς για τον εντοπισμό επενδύσεων σε ΑΠΕ, καθώς και επενδύσεων για την αποθήκευση πράσινης ενέργειας και για τον εκσυγχρονισμό του δικτύου. Επίσης, η Κύπρος απολαμβάνει περισσότερες από 300 ημέρες ήλιο. Θα πρέπει όλοι

92 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

να προσπαθήσουμε να καταστήσουμε την Κύπρο παράδειγμα για όλη την Ευρώπη στη μετάβαση προς μια πράσινη οικονομία. Η ΕΤΕπ μπορεί να βοηθήσει την Κύπρο στην υλοποίηση αυτού του οράματος, τόσο με χρηματοδοτική όσο και με τεχνική υποστήριξη». - Από τη χρονιά που πέρασε, υπάρχουν έργα που χρηματοδότησε η ΕΤΕπ στην Ελλάδα και την Κύπρο τα οποία ξεχωρίζετε και γιατί; «Προσωπικά, είμαι πολύ ικανοποιημένος για το γεγονός ότι υπάρχει σημαντική πρόοδος στα έργα που χρηματοδοτεί η ΕΤΕπ στην Κύπρο και οι εκταμιεύσεις κατα το 2023 έχουν ξεπεράσει τα 220 εκ ευρώ. Ενώ πολύ σημαντική είναι η δραστηριότητα της τράπεζας στις συμβουλευτικές και τεχνικές υπηρεσίες που παρέχονται για την καλύτερη προετοιμασία και ωρίμανση των έργων προκειμένου να ενισχύεται η βιωσιμότητά τους και να τηρούνται οι προϋποθέσεις για την χρηματοδότηση τους. Επίσης, θεωρώ εξαιρετικής

freepick.com

ηλεκτρικής ενέργειας. Σε αυτές περιλαμβάνεται η επέκταση της διασύνδεσης των πιο πυκνοκατοικημένων νησιών με το κεντρικό δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας έως το 2030, η αύξηση της ενσωμάτωσης στην ευρωπαϊκή αγορά ηλεκτρικής ενέργειας και η υποστήριξη του στόχου να καταστεί καθαρός εξαγωγέας ηλεκτρικής ενέργειας. Προβλέπονται επίσης σημαντικές επενδύσεις για την ενίσχυση της εγχώριας δυνατότητας μεταφοράς και διανομής με σκοπό την υποστήριξη πολύ υψηλότερων επιπέδων παραγωγής από αιολικά, φωτοβολταϊκά και υδροηλεκτρικά συστήματα. Όσον αφορά την Κύπρο, καταβάλλεται προσπάθεια ώστε η ΕΤΕπ να στηρίξει τα κυριότερα αναπτυξιακά έργα. Μεγάλο εύρος σημαντικών νέων επενδύσεων, τυγχάνουν αξιολόγησης από τις υπηρεσίες της Τράπεζας όπως το Εθνικό Μουσείο, το γενικό Χημείο του κράτους, φοιτητικές κατοικίες, το αναπτυξιακό πρόγραμμα της ΑΗΚ και των Δήμων καθώς επίσης και περιβαλλο-

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Συνέντευξη R

Συνέντευξη

σημασίας το δάνειο ύψους €150 εκ. για την χρηματοδότηση αποκλειστικά πολυτομεακών αναπτυξιακών προγραμμάτων των Δήμων, στα πλαίσια του επενδυτικού προγράμματος της χώρας για τα έτη 2021-2027 με στόχο τη βιώσιμη ανάπτυξη. Για την Ελλάδα, αν μου επιτρέπεται να ξεχωρίσω έναν τομέα, θα έλεγα ότι αυτός είναι οι χρηματοδοτήσεις μας για την αναβάθμιση των δικτύων μεταφοράς και διανομής ενέργειας, όπως για παράδειγμα η χρηματοδότηση μας στον ΑΔΜΗΕ για τη κατασκευή της ηλεκτρικής διασύνδεσης μεταξύ της ηπειρωτικής Ελλάδας και των Κυκλάδων και στον ΔΕΔΔΗΕ με σκοπό τη σταδιακή εγκατάσταση και χρήση έξυπνων μετρητών ηλεκτρικής ενέργειας. Ξεχωρίζω αυτές τις συμφωνίες για δύο λόγους: ο ένας είναι ότι η δανειοδότηση από την ΕΤΕπ γίνεται σε συνδυασμό με άλλα Ευρωπαϊκά χρηματοδοτικά εργαλεία, και δη πόρους του Μηχανισμού Ανάπτυξης και Ανθεκτικότητας. Αποτελούν έτσι παράδειγμα συνδυαστικής

χρήσης πηγών χρηματοδότησης με πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα για την τελική επένδυση και την ελληνική οικονομία. Κυρίως όμως, επειδή οι επενδύσεις στα δίκτυα είναι ζωτικής σημασίας για την ενεργειακή μετάβαση. Όσο καλή διάθεση και βούληση για επενδύσεις στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και να έχουν ιδιώτες και θεσμικοί επενδυτές, αν δεν υπάρχουν επαρκείς υποδομές μεταφοράς, διανομής και αποθήκευσης, η μετάβαση «θα κολλήσει» στα δίκτυα και θα μείνει λειψή. Η αναβάθμιση των δικτύων είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση στον τομέα της ενέργειας αυτή τη δεκαετία, όχι μόνο για την Ευρώπή, αλλά και για όλο τον κόσμο». - Τη χρονιά που πέρασε, η Ελλάδα ανέκτησε επενδυτική βαθμίδα, διατήρησε υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και οι τράπεζες της χώρας αύξησαν τη ρευστότητα στην αγορά. Πιστεύετε αυτό προδικάζει λιγότερες ανάγκες για χρηματοδότηση από την ΕΤΕπ τα επόμενα χρόνια;

XXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXX XXXXXXXXXXXXXXXXX

«Πρώτα απ’ όλα, η ανάκτηση της επενδυτικής βαθμίδας αποτελεί μία μεγάλη επιτυχία που επιβραβεύει και δικαιώνει τις υπερδεκαετείς προσπάθειες του ελληνικού λαού, των επιχειρήσεων και των κυβερνήσεων που διαχειρίστηκαν και δοκιμάστηκαν από την κρίση. Είμαστε ευτυχείς που οι επιχειρήσεις και οι τράπεζες με τις οποίες συνεργαζόμαστε στην Ελλάδα, αλλά και το ελληνικό κράτος, θα επωφεληθούν από την αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας, με ό,τι αυτή συνεπάγεται για την αύξηση των ροών και των όρων χρηματοδότησής τους. Αν μη τι άλλο, η αναβάθμιση διευκολύνει ακόμη περισσότερο τις δραστηριότητες της ΕΤΕπ στην Ελλάδα, καθώς οι πελάτες και συνεργάτες μας θα έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε πηγές ρευστότητας για την πραγματοποίηση επενδύσεων που εμείς συγχρηματοδοτούμε. Εξάλλου, η ΕΤΕπ κατά κανόνα χρηματοδοτεί έως και το 50% κάθε επένδυσης (με ορισμένες εξαιρέσεις). Έτσι, αν η αναβάθμιση βοηθήσει ώστε να βρεθούν και άλλες πηγές

freepick.com

ΠΕΤΑΜΈΝΑ ΛΕΦΤΆ ΟΙ ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ ΣΕ ΥΔΡΟΓΟΝΆΝΘΡΑΚΕΣ, ΠΟΥ ΘΑ ΠΡΈΠΕΙ ΝΑ ΑΠΟΣΥΡΘΟΎΝ ΠΡΙΝ ΑΠΟΣΒΕΣΤΟΎΝ

94 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

χρηματοδότησης με ελκυστικούς όρους, αυτό καθιστά μία επένδυση πιο αποδοτική και άρα μας λύνει ακόμη περισσότερο τα χέρια. Γενικώς, η ΕΤΕπ δραστηριοποιείται σε όλα τα κράτη-μέλη της ΕΕ, ανεξαρτήτως πιστοληπτικής αξιολόγησης, αλλά και σε δεκάδες χώρεςεταίρους της ΕΕ σε όλο τον

w w w.re porter.gr

κόσμο. Συνεπώς, έχουμε μάθει να δουλεύουμε σε όλες τις πιθανές συνθήκες. Να μου επιτρέψετε, θα ήθελα να αναφερθώ επίσης και στο γεγονός ότι ο Οίκος Πιστοληπτικής Αξιολόγησης Moody’s τον περασμένο Σεπτέμβριο προχώρησε σε διπλή αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της

Κυπριακής Δημοκρατίας από το Ba1 με θετική προοπτική, στο Baa2 με σταθερή προοπτική. Με την αναβάθμιση αυτή η Κυπριακή Δημοκρατία κατατάσσεται πλέον στην επενδυτική βαθμίδα από όλους τους διεθνείς Οίκους αξιολόγησης και μάλιστα κατά δύο βαθμίδες εντός της επενδυτικής περιοχής,

με εξαίρεση της αξιολόγηση του Οίκου DBRS που κατατάσσει την Κύπρο σε επίπεδο τριών βαθμίδων μέσα στην επενδυτική περιοχή. Η ισχύουσα σήμερα πιστοληπτική ικανότητα της Κύπρου απεικονίζει τις αξιοσημείωτες επιδόσεις της κυπριακής οικονομίας σε ένα πολύ δύσκολο περιβάλ-

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Συνέντευξη R

Συνέντευξη

ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ ΣΕ ΟΠΛΙΣΜΌ ΚΑΙ ΠΥΡΟΜΑΧΙΚΆ ΔΕΝ ΕΊΝΑΙ ΕΠΙΛΈΞΙΜΕΣ ΓΙΑ ΧΡΗΜΑΤΟΔΌΤΗΣΗ ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΤΕΠ λον διεθνώς και αντικατοπτρίζει τις προσπάθειες της κυβέρνησης για εφαρμογή μιας αποδοτικής οικονομικής πολιτικής με στόχο τη στήριξη της ευρωστίας της οικονομίας, των δημόσιων οικονομικών και του τραπεζικού τομέα. Αυτό συνεπάγεται περισσότερες επενδύσεις τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα». - Με τη νέα χρονιά, η ευρωπαϊκή οικονομία έχει να αντιμετωπίσει 2 πολέμους στη "γειτονιά μας", τα επιτόκια βάσης της ΕΚΤ σε ιστορικά υψηλά, και πολλά κράτη μέλη της ευρωζώνης στα πρόθυρα της ύφεσης. Ποια είναι τα σενάρια της ΕΤΕπ για το 2024;

«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αντιμετωπίζουμε ένα συνδυασμό γεωπολιτικών, κοινωνικών και κλιματικών συνθηκών πρωτοφανή στα χρονικά – ορισμένοι αναλυτές τον αποκαλούν «πολυκρίση». Όμως όπως έχουν αποδείξει η Ελλάδα και η Κύπρος, οι Ευρωπαίοι είμαστε μαθημένοι στις «φουρτούνες», και από κάθε κρίση βγαίνουμε πιο ισχυροί. Μην ξεχνάμε ότι όταν τον Φεβρουάριο του 2022 ξέσπασε ο πόλεμος στην Ουκρανία, πολλοί αναλυτές προέβλεπαν πανευρωπαϊκά μπλακ άουτ στην ηλεκτροδότηση και βαθιά ύφεση. Αντ’ αυτού η οικονομία της ΕΕ εκείνη τη χρονιά αναπτύχθηκε ταχύ-

τερα και από τις ΗΠΑ και από την Κίνα. Αυτό δεν σημαίνει ότι τα πράγματα είναι εύκολα, αλλά ας μην υποτιμούμε τα συλλογικά μας επιτεύγματα και τους εαυτούς μας. Η νέα χρονιά θα έχει προκλήσεις - όπως επισημάνατε και βλέπουμε μία σημαντική επιβράδυνση της οικονομίας, αλλά η ΕΕ έχει πολλάκις καταφέρει να ανταποκριθεί σε προκλήσεις κινητοποιώντας σημαντικούς πόρους και επιδεικνύοντας ξεκάθαρη πολιτική βούληση. Το σημαντικό είναι να μη χάνουμε τα μάτια μας από τους τους κοινούς μας στόχους: βιώσιμη ανάπτυξη, δίκαιη μετάβαση στην οικονομία μηδενικών ρύπων και – κυρίως – ανθεκτικότητα σε εξωτερικά σοκ. Εξ ου και η ΕΤΕπ έχει δεσμευθεί να τριπλασιάσει τους πόρους που διαθέτει για επενδύσεις στον τομέα της προσαρμογής και ανθεκτικότητας στην κλιματική αλλαγή. Και βρισκόμαστε σε συζητήσεις με τις ελληνικές αρχές για τη χρηματοδότηση έργων σε αυτόν τον τομέα». - Έχει γίνει μεγάλη συζήτηση για τον αν η ΕΤΕπ και οι τράπεζες γενικότερα πρέπει να αυξήσουν τη χρηματοδότησή τους για τις αμυντικές μας βιομηχανίες. Εσείς στηρίζετε την εμπλοκή της ΕΤΕπ στη χρηματοδότηση οπλικών συστημάτων; «Η ΕΤΕπ είναι απόλυτα προσηλωμένη στη στήριξη

96 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

Επενδύσεις σε οπλισμό και πυρομαχικά δεν είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση από την ΕΤΕπ

επενδύσεων που θα συνδράμουν στην ενίσχυση και εμπέδωση της Ευρωπαϊκής ασφάλειας. Με τη «Στρατηγική Πρωτοβουλία για την Ευρωπαϊκή Ασφάλεια» (SESI), έχουμε δεσμευθεί να διαθέσουμε 8 δισεκατομμύρια ευρώ την πενταετία έως το 2027 σε επενδύσεις για συστήματα κυβερνοασφάλειας, δορυφόρους, υποδομές και έρευνα διττής χρήσης και άλλα έργα που θα ενισχύσουν την Ευρωπαϊκή άμυνα. Για παράδειγμα στην Ελλάδα, πρόσφατα υπογράψαμε συμφωνία δανειοδότησης με την εταιρεία Veridos Ματσούκης για την επέκταση και των εκσυγχρονισμό των εγκαταστάσεων παραγωγής ασφαλών εγγράφων ταυτότητας. Το να γνωρίζουμε με σιγουριά ποιος είναι ποιος εντός των συνόρων μας συνιστά κορυφαία προτεραιότητα στον τομέα της ασφάλειας και είμαστε ευτυχείς που με την επένδυσή μας συντελούμε ώστε τα εν λόγω έγγραφα θα εκτυπώνονται με τα πλέον πρόσφατα και πιο εξελιγμένα χαρακτηριστικά ασφαλείας, τα οποία διαδραματίζουν καίριο ρόλο στη μείωση των περιστατικών υποκλοπής ταυτότητας. Τώρα, είναι αλήθεια ότι επεν-

w w w.re porter.gr

δύσεις σε οπλισμό και πυρομαχικά δεν είναι επιλέξιμες για χρηματοδότηση από την ΕΤΕπ. Αλλαγές στην λίστα μη επιλέξιμων επενδύσεων μπορούν να γίνουν με απόφαση των μετόχων μας, δηλαδή των κρατών-μελών της ΕΕ. Τέτοιες αποφάσεις θα πρέπει να λαμβάνονται με γνώμονα το γεγονός ότι η δυνατότητα της ΕΤΕπ να χορηγεί πιστώσεις με ευνοϊκούς όρους για την υποστήριξη κοινών ευρωπαϊκών στόχων εξαρτάται εν πολλοίς από την διατήρηση της ελκυστικότητας των ομολόγων που εκδίδει η ΕΤΕπ στις αγορές κεφαλαίου. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για αποφάσεις που επαφίενται στις κυβερνήσεις μας».. - Ένα άλλο επίμαχο θέμα είναι η άρνηση της ΕΤΕπ να χρηματοδοτήσει ορυκτά καύσιμα. Η Ελλάδα βρίσκεται στη διαδικασία διερευνητικών γεωτρήσεων στο Αιγαίο και το Ιόνιο και θέλει να τοποθετηθεί στην ενεργειακή σκακιέρα ως κόμβος για αγωγούς αερίου και πετρελαίου. Μπορούμε να προσμένουμε στήριξη της ΕΤΕπ για τέτοια έργα στρατηγικής γεωπολιτικής σημασίας για την ευρωπαϊκή ενεργειακή ασφάλεια; «Η ΕΤΕπ δεν χρηματοδοτεί

επενδύσεις σε υδρογονάνθρακες. Και αυτό για τρεις λόγους: ο πρώτος είναι ότι οι κυβερνήσεις της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής έχουν ομόφωνα δεσμευθεί, ήδη από το 2019, στην μετάβαση σε μία οικονομία μηδενικών ρύπων. Η δέσμευση αυτή δεν είναι απλά μεγάλα λόγια – έχει ακολουθήσει έκτοτε η ψήφιση από τους Ευρωπαίους νομοθέτες – Συμβούλιο της Ε.Ε και Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – συγκεκριμένου εκτελεστικού πλαισίου, με δεκάδες νόμους και σφιχτά χρονοδιαγράμματα. Το νομοθετικό αυτό πλαίσιο ενσωματώνεται στο εθνικό δίκαιο και των κρατών-μελών, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας και της Κύπρου. Ο δεύτερος λόγος είναι ότι το κόστος παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έχει μειωθεί δραματικά – περίπου 90% την τελευταία δεκαετία για φωτοβολταϊκά και πάνω από 60% για ανεμογεννήτριες. Αυτό σημαίνει ότι οι επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα είναι και ασύμφορες οικονομικά πλέον και αποτελούν κατασπατάληση πόρων σε πηγές ενέργειας που θα υπόκεινται σε όλο και πιο ασφυκτικούς νομικούς περιορισμούς, μέχρις εξα-

φανίσεως, και εν τέλει είναι και τεχνολογικά παρωχημένες. Είναι δηλαδή πεταμένα λεφτά σε επενδύσεις που θα πρέπει να αποσυρθούν πριν αποσβεστούν. Ήδη το σύνολο σχεδόν των κρατών-μελών του πλανήτη δεσμεύθηκε στις παγκόσμιες συνομιλίες για το κλίμα στο Ντουμπάι (COP28) για τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα στην καθαρή ενέργεια. Αυτή είναι η κατεύθυνση της πολιτικής παγκοσμίως. Ο τρίτος λόγος είναι φυσικά ότι οι επενδύσεις σε ορυκτά καύσιμα μολύνουν τις θάλασσες μας, τα εδάφη μας, τον αέρα που αναπνέουμε. Καταστρέφουν και το κοινό μας σπίτι – τον πλανήτη – αλλά και τις πατρίδες μας. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία επ’ αυτού μεταξύ της επιστημονικής κοινότητας. Η απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα είναι επομένως πατριωτικό μας καθήκον, όχι μόνο για να καταστεί η Ευρώπη ανεξάρτητη από αυταρχικά καθεστώτα, όπως της Ρωσίας, που ελέγχουν μεγάλο μέρος των παγκόσμιων αποθεμάτων και επομένως επηρεάζουν τις τιμές τους, αλλά και για να παραδώσουμε βιώσιμες πατρίδες στα παιδιά μας και όχι μολυσμένους σκουπιδότοπους».

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Τράπεζες

ΣΕ FAST TRACK MODE

Μέσα σε λιγότερο από δύο μήνες επιτεύχθηκαν τρεις συμφωνίες - ορόσημα, με την ψήφο εμπιστοσύνης των αγορών να είναι ηχηρή αναφορικά με τις προοπτικές του ελληνικού χρηματοπιστωτικού συστήματος και την αυξανόμενη δυναμική της εγχώριας οικονομίας. Συνοπτικά, εντός της περιόδου Σεπτέμβριος-Νοέμβριος 2023 το Ταμείο «ξεφορτώθηκε» τα ποσοστά που κατείχε σε Eurobank (1,401%) και Alpha Bank (8,9781%), ενώ παράλληλα προχώρησε στη διάθεση του 22% -από τη συνολική συμμετοχή ύψους 40,39% που είχε μέχρι πρότινος- της Εθνικής Τράπεζας. Η πλήρης αποεπένδυση από την Eurobank και την Alpha Bank και το placement για πάνω από το μισό ποσοστό που κατείχε

Η ΑΠΟΕΠΈΝΔΥΣΗ ΤΟΥ ΤΧΣ ΑΠΌ ΤΙΣ ΣΥΣΤΗΜΙΚΈΣ ΤΡΆΠΕΖΕΣ ΤΟΥ ΑΡΙΣΤΟΤΈΛΗ ΠΑΠΠΆ

Με εξαιρετικά αποτελέσματα προχωρά ο στρατηγικός στόχος της αποεπένδυσης του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) από τις τέσσερις συστημικές τράπεζες (Eurobank, Alpha Bank, Εθνική Τράπεζα και Τράπεζα Πειραιώς).

98 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

το ΤΧΣ στην Εθνική Τράπεζα αποτελούν αναγνώριση, σε διεθνές επίπεδο, της συνεισφοράς του Ταμείου στην ανάκαμψη του τραπεζικού κλάδου και στην εμπέδωση κλίματος επενδυτικής εμπιστοσύνης προς την Ελλάδα. Σημειώνεται ότι το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας ιδρύθηκε τον Ιούλιο του 2010 και η διάρκειά του λήγει στις 31 Δεκεμβρίου 2025, επομένως μέχρι τότε θα πρέπει να έχει μηδενίσει το ποσοστό του στο μετοχικό κεφάλαιο των τραπεζών.

EUROBANK Στα τέλη Σεπτεμβρίου (25/9) το ΤΧΣ ξεκίνησε τη διαδικασία διάθεσης της συμμετοχής του στο μετοχικό κεφάλαιο της Eurobank, στο πλαίσιο της στρατηγικής αποεπένδυσής του από την

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

Τράπεζες

ΗΧΗΡΉ ΨΉΦΟΣ ΕΜΠΙΣΤΟΣΎΝΗΣ ΤΩΝ ΑΓΟΡΏΝ ΣΤΙΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΈΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΎ ΧΡΗΜΑΤΟΠΙΣΤΩΤΙΚΟΎ ΣΥΣΤΉΜΑΤΟΣ

Τράπεζες

τράπεζα. Λίγες ημέρες πριν την έναρξη της διαδικασίας (22/9), το Ταμείο είχε λάβει από την Eurobank αρχική δεσμευτική προσφορά για την απόκτηση των μετοχών μέσω στοχευμένης επαναγοράς (targeted share buyback). Εν συνεχεία (24/9), το ΤΧΣ και η Eurobank συνήψαν μία υπό όρους σύμβαση αγοραπωλησίας (conditional SPA) για την πώληση και μεταβίβαση των μετοχών. Στις 9 Οκτωβρίου ολοκληρώθηκε επιτυχώς η πώληση της συμμετοχής του ΤΧΣ στο μετοχικό κεφάλαιο της Eurobank, σε μία συναλλαγή ορόσημο για το ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα, καθώς επρόκειτο για την πρώτη επιτυχή αποεπένδυση του Ταμείου. Η παράλληλη ανταγωνιστική διαδικασία διάθεσης ξεκίνησε στις 25 Σεπτεμβρίου και ολοκληρώθηκε στις 6 Οκτωβρίου. Η Eurobank αγόρασε το σύνολο της συμμετοχής του ΤΧΣ, ήτοι 52.080.673 μετοχές που αντιστοιχούσαν σε ποσοστό περίπου 1,401% του καταβεβλημένου μετοχικού κεφαλαίου της τράπεζας, έναντι 1,80 ευρώ ανά μετοχή, η οποία αντιπροσωπεύει μια προσαύξηση (premium) 18,4% σε σχέση με την τιμή κλεισίματος της μετοχής στις 22 Σεπτεμβρίου πριν την ανακοίνωση και 27,3% προσαύξηση (premium) σε σχέση με την τιμή κλεισίματος στις 6 Οκτωβρίου. Τα συνολικά ακαθάριστα έσοδα του ΤΧΣ από την συναλλαγή ανήλθαν σε 93,745 εκατ. ευρώ.

ALPHA BANK Στις 23 Οκτωβρίου το ΤΧΣ έλαβε δεσμευτική προσφορά από την ιταλική τράπεζα, UniCredit, για την απόκτηση του συνόλου της συμμετοχής του στην Alpha Bank (211.138.299 μετοχές ή ποσοστό 8,9781%). Μετά την αξιολόγηση της προσφοράς, το Διοικητικό Συμβούλιο του ΤΧΣ την έκρινε ως καλόπιστη (bona fide offer) σύμφωνα με τη στρατηγική αποεπένδυσης. Στις 12 Νοεμβρίου -η επίσημη ανακοίνωση έγινε το πρωί της 13ης- ολοκληρώθηκε η πώληση των μετοχών της Alpha Bank στην UniCredit, με την ιταλική τράπεζα να προσφέρει 1,39 ευρώ ανά μετοχή (συνολικό τίμημα 293.482.235,61 ευρώ), που αντιστοιχεί σε premium κατά 9,4% σε σχέση με την ανεπηρέαστη (undisturbed) τιμή κλεισίματος της με-

τοχής στο Χρηματιστήριο Αθηνών στις 20 Οκτωβρίου -τελευταία εργάσιμη ημέρα πριν από την λήψη της προσφοράς- και σε μειωμένη τιμή (discount) κατά 0,4% στην τιμή κλεισίματος στις 10 Νοεμβρίου. Στη συνέχεια, η UniCredit απέκτησε επιπλέον 15 εκατ. μετοχές της Alpha Bank απευθείας από το χρηματιστηριακό ταμπλό, «ανεβάζοντας» το συνολικό ποσοστό της στο 9,6159%. Μεταξύ άλλων, η συμφωνία Alpha Bank-UniCredit προβλέπει τη συγχώνευση των θυγατρικών τους στη Ρουμανία, μέσω της οποίας θα δημιουργηθεί η τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα στη ρουμανική αγορά και η εμπορική συνεργασία μέσω κοινοπραξίας για τη διάθεση προϊόντων διαχείρισης χαρτοφυλακίου και ασφάλισης ζωής. Αναλύοντας τα οφέλη

w w w.re porter.gr

της συμφωνίας, ο CEO του ομίλου Alpha Bank, Βασίλης Ψάλτης, υπογράμμισε: «Για πρώτη φορά μετά από 17 χρόνια, μία μεγάλη ευρωπαϊκή τράπεζα επενδύει σε μια ελληνική, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, ώστε να ξανασταθεί ως θεσμικός ομιλητής δίπλα σε διεθνείς τραπεζικούς οργανισμούς. Παράλληλα, η συμφωνία προσδίδει νέα δυναμική στη δρομολογημένη στρατηγική αποεπένδυσης του ΤΧΣ, αποδεικνύοντας ότι οι ελληνικές τράπεζες, ολοκληρώνοντας τον κύκλο εξυγίανσής τους, μπορούν να προσελκύσουν υψηλής ποιότητας μακροπρόθεσμους επενδυτές».

ΕΘΝΙΚΉ ΤΡΆΠΕΖΑ Αμέσως μετά την οριστικοποίηση του deal Alpha BankUniCredit, το ΤΧΣ προέβη

w w w.re porter.gr

σε ανακοίνωση-πρόσκληση προς το επενδυτικό κοινό σχετικά με τη δημόσια προσφορά 27.441.455 μετοχών της Εθνικής Τράπεζας (ΕΤΕ). Το ΔΣ του Ταμείου ενέκρινε τη διάθεση συμμετοχής 20% στο μετοχικό κεφάλαιο της Εθνικής Τράπεζας, που αντιστοιχεί σε 182.943.031 μετοχές. Επετεύχθη τελικά, η διάθεση ποσοστού 22% από το σύνολο των μετοχών (40,39%) που κατείχε το ΤΧΣ στην ΕΤΕ, μέσω δημόσιας προσφοράς σε Έλληνες και ξένους επενδυτές, έναντι συνολικού τιμήματος 1,067 δισ. ευρώ, στην τιμή των 5,30 ευρώ ανά μετοχή, δηλαδή μόλις 2,6% χαμηλότερα από το άνω εύρος των τιμών προσφοράς (5 ευρώ με 5,44 ευρώ). Η διάθεση των προσφερόμενων μετοχών έγινε μέσω διαδικασίας βιβλίου προσφορών (book building), με

το 80% να κατανέμεται σε επενδυτές που συμμετείχαν στη διεθνή προσφορά και το 20% σε επενδυτές που συμμετείχαν στην ελληνική δημόσια προσφορά. Η πολύ υψηλή υπερκάλυψη της διάθεσης του ποσοστού του ΤΧΣ στην Εθνική Τράπεζα ξεπέρασε κάθε προσδοκία (8,9 φορές για το διεθνές βιβλίο, 2,9 φορές για το ελληνικό ή 8 φορές -μεσοσταθμικά- για τη συνολική προσφορά) προσελκύοντας από τις πρώτες ώρες ισχυρότατο ενδιαφέρον από κορυφαίους διεθνείς θεσμικούς επενδυτές (με συνολικά υπό διαχείριση κεφάλαια άνω των 30 τρισ. ευρώ), αρκετοί εκ των οποίων συμπεριλαμβάνουν στο χαρτοφυλάκιο τους μια ελληνική τράπεζα για πρώτη φορά ή ξανά μετά από πολλά έτη. Στην ελληνική δημόσια προσφορά το ενδιαφέρον μοιράστηκε ισομερώς ανάμεσα σε θεσμικούς και ιδιώτες επενδυτές, ενώ πλέον των 2/3 της διεθνούς προσφοράς καλύφθηκε από επενδυτές με μακροπρόθεσμο ορίζοντα (long only funds). Επιπλέον, 61% των προσφερόμενων μετοχών κατανεμήθηκε σε επενδυτές από την Ευρώπη, 33% σε επενδυτές από τις ΗΠA και το υπόλοιπο 6% σε επενδυτές από άλλες χώρες. Όσο για την πώληση του υπόλοιπου 18,39%, δεν αναμένεται πριν από το φθινόπωρο του 2024, καθώς μεσολαβεί εξάλλου η εξάμηνη περίοδος απαγόρευσης διάθεσης μετοχών (lock out).

Η πλήρης ιδιωτικοποίηση της Εθνικής εκτιμάται ότι θα υλοποιηθεί κατά τους τελευταίους μήνες του 2024 και σίγουρα πριν το deadline που έχει τεθεί για το τέλος του 2025.

ΤΡΆΠΕΖΑ ΠΕΙΡΑΙΏΣ Last but not least η Τράπεζα Πειραιώς, η οποία ξεκίνησε ήδη από τον περασμένο Δεκέμβριο τις διαδικασίες για την αποεπένδυση του ΤΧΣ. Στο τέλος του ερχόμενου Φεβρουαρίου η τράπεζα θα ανακοινώσει τα οικονομικά αποτελέσματα για το 2023 και αμέσως μετά θα ληφθούν οι οριστικές αποφάσεις για το placement. Μένει να μάθουμε ποιο θα είναι το ποσοστό που θα δοθεί προς διάθεση από το περίπου 27% που κατέχει το Ταμείο. Η έναρξη της πώλησης αναμένεται από τις αρχές Μαρτίου του 2024, με το πιθανότερο σενάριο να αφορά την πώληση ολόκληρου του πακέτου μετοχών του ΤΧΣ, ενώ η τμηματική διάθεση μαζεύει λιγότερα «πονταρίσματα». Οι εξελίξεις μπορούν να «τρέξουν» νωρίτερα μόνο σε περίπτωση που υπάρξει εκδήλωση έμπρακτου ενδιαφέροντος, με υποβολή προσφοράς από άλλη τράπεζα ή επενδυτικό fund, όπως έγινε με την Alpha Bank και την UniCredit. Με βάση αυτό το σενάριο, εφόσον κριθεί ότι η προσφορά διενεργείται καλή τη πίστει, τότε το ΤΧΣ θα ακολουθήσει μία αντίστοιχη διαδικασία με εκείνην των Alpha Bank-UniCredit.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

101

ADVERTORIAL

Ενέργεια

Η ΕΛΛΆΔΑ ΣΤΟΝ ΔΡΌΜΟ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΉ ΑΥΤΆΡΚΕΙΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΈΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΉΣΕΙΣ

Η πράσινη μετάβαση και η ενεργειακή αυτάρκεια αποτελούν κοινό «στοίχημα» για Ευρώπη και Ελλάδα. Ο δρόμος προς τον στόχο, όμως, δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα

freepick.com

ΤΗΣ ΝΑΤΆΣΑΣ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΟΠΟΎΛΟΥ

w w w.re porter.gr

Η ενεργειακή κρίση που επιτάθηκε με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία και συνεχίζεται μετά και την αναζωπύρωση της έντασης στη Μέση Ανατολή με τις συγκρούσεις Ισραήλ και Χαμάς έφερε δυναμικά στο προσκήνιο το ζήτημα της ενεργειακής αυτάρκειας της Ευρώπης, αναγκάζοντας και την Ελλάδα να αναθεωρήσει τα ενεργειακά πλάνα της και να στραφεί περισσότερο στην αναζήτηση ιδίων πόρων για να περιορίσει την εξάρτησή της. Η στρατηγική γεωγραφική της θέση, μάλιστα, μέσα σε αυτό το ασαφές διεθνές περιβάλλον, της δίνει την ευκαιρία να προκρίνει και να ισχυροποιήσει τον ρόλο της ως ενεργειακού κόμβου, συμβάλλοντας σημαντικά και στην ενεργειακή… απεξάρτηση της Ευρώπης. «Όπως θα έχετε παρατηρήσει, η Ελλάδα, με τόσες συ-

γκρούσεις στην περιφέρειά της και δεδομένου ότι είναι μια χώρα που διακρίνεται για την σταθερότητά της, την σώφρονα πολιτική της και ότι ανήκει στους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ, αναβαθμίζεται γεωπολιτικά. Οι ενεργειακές προτάσεις σύνδεσης ηλεκτρικά με Κύπρο και Ισραήλ, αλλά και την Αίγυπτο, όπως και του φυσικού αερίου με Ισραήλ και Κύπρο, που προϋπάρχουν των συγκρούσεων, αποκτούν πλέον καινούργια αξία. Το ίδιο κατά την άποψή μου και η εξόρυξη των υδρογονανθράκων στην Ελλάδα που, αν προκύψει, θα χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια της πράσινης μετάβασης», σημειώνει στο Reporter Magazine ο αντιπρόεδρος και πρόεδρος της Επιτροπής Γεωπολιτικής του Ινστιτούτου Ενέργειας Νοτιοανατολικής Ευρώπης (ΙΕΝΕ), Χρήστος Δήμας.

Η ΕΛΛΆΔΑ ΚΑΛΎΠΤΕΙ ΕΣΩΤΕΡΙΚΆ ΣΧΕΔΌΝ ΤΟ 1/4 ΤΩΝ ΕΝΕΡΓΕΙΑΚΏΝ ΑΝΑΓΚΏΝ ΤΗΣ Σε ποιον βαθμό, όμως, είναι ενεργειακά αυτάρκης η Ελλάδα; Ο κ. Δήμας απαντά: «Ακολουθώντας την πολιτική όλων των ευρωπαϊκών κρατών για την πράσινη μετάβαση με ορίζοντα την απανθρακοποίηση το 2050, η Ελλάδα στηρίζεται όλο και περισσότερο στην πράσινη ενέργεια των ανανεώσιμων πηγών. Μια σύγκριση μεταξύ των ετών 2010 και 2021 δίνει τα εξής αποτελέσματα: 1. Λόγω και της οικονομικής κρίσης του 2010, αλλά και των πολιτικών της πράσινης μετάβασης, η ενεργειακή κατανάλωση μειώθηκε κατά 24,1% το 2021 σε σχέση με το 2010, σύμφωνα με στοιχεία της Eurostat. 2. Σύμφωνα επίσης με στοιχεία της Eurostat, η χρησι-

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

| R E P O R T E R | 103

Ενέργεια

μοποίηση των ΑΕΠ το 2021 σε σχέση με το 2010 αυξήθηκε από το 7,7% στο 17,8% και του φυσικού αερίου από 11,4% στο 25,3%, ενώ μειώθηκαν η χρήση του λιγνίτη από το 27,7% στο 8,0% και του πετρελαίου από 51,3% στο 47,4%. Η Ελλάδα καλύπτει από εσωτερικές πηγές ενέργεια που προέρχεται για το 2021 κατά 8,0% από λιγνίτη, 17,8% από ΑΠΕ, συμπεριλαμβανομένων των υδροηλεκτρικών, δηλαδή συνολικά 25,8% της συνολικής ενέργειας. Το υπόλοιπο καλύπτεται κυρίως με τη χρήση φυσικού αερίου και πετρελαίου τα οποία όμως εισάγονται». Αυτό σημαίνει ότι η ενεργειακή εξάρτηση της Ελλάδας το 2021 υπολογίστηκε κοντά στο 74%, πολύ κοντά στα επίπεδα του 2019, αλλά σημαντικά υψηλότερα από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης των 27 στο 55,5%. Πάντως, τα δεδομένα κάνουν τον κ. Δήμα να αισιοδοξεί: «Η Ελλάδα, σύμφωνα με τους στόχους της πράσινης μετάβασης, ολοένα και περισσότερο θα καθίσταται αυτάρκης με την πάροδο του χρόνου, μέχρι να συντελεσθεί η πλήρης απανθρακοποίηση που εκτιμάται ότι θα πραγματοποιηθεί με βάση τα υπάρχοντα δεδομένα περίπου το 2050, οπότε λογικά δεν θα χρειάζεται την εισαγωγή τόσο φυσικού αερίου, όσο και πετρελαίου».

freepick.com

104 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

ΤΑ «ΑΓΚΆΘΙΑ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΆΣΙΝΗ ΜΕΤΆΒΑΣΗ Η πράσινη μετάβαση και η ενεργειακή αυτάρκεια αποτελεί κοινό «στοίχημα» για Ευρώπης και Ελλάδα. Ο δρόμος προς τον στόχο, όμως, δεν είναι στρωμένος με ροδοπέταλα. «Τα μεγαλύτερα εμπόδια που αντιμετωπίζει η Ελλάδα για την πράσινη μετάβαση ώστε να γίνει ενεργειακά αυτάρκης είναι περίπου αυτά που αντιμετωπίζει ολόκληρη η Ευρώπη. Η συνέχεια της αύξησης της συμμετοχής των ΑΠΕ όπως και η χρήση νέων ενεργειακών καθαρών καυσίμων όπως το υδρογόνο εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες, μεταξύ άλλων όπως:

Η ΕΛΛΆΔΑ ΠΑΡΆΓΕΙ ΗΛΕΚΤΡΙΚΉ ΕΝΈΡΓΕΙΑ ΚΑΤΆ 35,4% ΑΠΌ ΕΙΣΑΓΩΓΈΣ ΦΥΣΙΚΟΎ ΑΕΡΊΟΥ, ΚΑΤΆ 38,8% ΑΠΌ ΑΠΕ ΚΑΙ 7,9% ΑΠΌ ΥΔΡΟΗΛΕΚΤΡΙΚΆ, ΚΑΘΏΣ ΚΑΙ ΚΑΤΆ 11,0% ΑΠΌ ΕΓΧΏΡΙΟ ΛΙΓΝΊΤΗ

1. Κατασκευή νέων υποδομών δικτύων μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας, διότι σήμερα παρουσιάζεται το φαινόμενο εγκαταστάσεων ΑΠΕ να αργούν λόγω έλλειψης της χωρητικότητας του δικτύου. 2. Βελτίωση της τεχνολογίας της αποθήκευσης της ενέργειας που παράγεται στις ΑΠΕ και δημιουργία αποθηκευτικών χώρων. 3. Βελτίωση της τεχνολογίας αλλά και του κόστους της παραγωγής υδρογόνου και άλλων καθαρών καυσίμων. 4. Εξασφάλιση της Ευρώπης σε προμήθεια είτε από το εσωτερικό, είτε από το εξωτερικό αναγκαίων πρώτων υλών που είναι απαραίτητες για τις παραπάνω τεχνολογίες, όπως είναι οι σπάνιες γαίες που σήμερα κύριος προμηθευτής τους είναι η Κίνα. 5. Όλο και μεγαλύτερη ηλεκτρική διασύνδεση μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών. Σε κάθε χώρα το μείγμα της παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας είναι τελείως διαφορετικό», επισημαίνει ο κ. Δήμας στο Reporter Magazine. Άλλωστε, η χώρα μας έχει ακόμα σημαντικό έδαφος να καλύψει, αφού, όπως δείχνουν τα στοιχεία, κατά το έτος 2022 παράγει ηλεκτρική ενέργεια κατά 35,4% από εισαγωγές φυσικού αερίου, κατά 38,8% από ΑΠΕ και 7,9% από υδροηλεκτρικά, καθώς και κατά 11,0% από εγχώριο λιγνίτη, ενώ πραγματοποίη-

Ενέργεια

σε και εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας κατά 6,8%. «Είναι προφανές πως χώρες που επιτυγχάνουν καλύτερο μείγμα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με διάφορους τρόπους, π.χ. μεγαλύτερη χρήση ΑΠΕ, χρήση πυρηνικής ενέργειας κλπ, επιτυγχάνουν μικρότερο κόστος παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας», σημειώνει.

ΤΟ «ΣΤΟΊΧΗΜΑ» ΤΩΝ ΥΔΡΟΓΟΝΑΝΘΡΆΚΩΝ Το ζήτημα της εύρεσης και εκμετάλλευσης εγχώριων

Ενέργεια

κοιτασμάτων υδρογονανθράκων απασχολεί εδώ και χρόνια τη χώρα, με τους ειδικούς να καταγγέλλουν κυβερνητικές παλινωδίες σε έναν τομέα που θα μπορούσε να αποτελέσει «κλειδί» για την ενεργειακή αυτάρκεια, όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και της Ευρώπης. Όπως επεσήμανε στο 27ο Εθνικό Συνέδριο Ενέργειας «Ενέργεια και Ανάπτυξη» που διοργάνωσε το ΙΕΝΕ ο αντιπρόεδρος του Continental Europe Energy Council (CEEC), Γιάννης Γρη-

106 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

γορίου, υπάρχουν ακόμα τεράστιες θαλάσσιες εκτάσεις που παραμένουν ανεξερεύνητες, με τη χώρα να έχει μεγάλες προοπτικές για την ανακάλυψη σημαντικών κοιτασμάτων υδρογονανθράκων, εκ των οποίων το 85% εκτιμάται ότι είναι φυσικό αέριο. Με βάση υπάρχουσες ελάχιστες 2D σεισμικές διασκοπήσεις μέχρι το 2021, έχουν χαρτογραφηθεί μέχρι σήμερα περισσότερες από 40 γεωλογικές δομές, οι οποίες χρήζουν περαιτέρω έρευνας

για την ανακάλυψη κοιτασμάτων υδρογονανθράκων. Τα εν δυνάμει αποθέματα της χώρας εκτιμώνται σε περίπου 2-2,5 TCM φυσικού αερίου. Μάλιστα, σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέθεσε ο κ. Γρηγορίου, τα εν λόγω αποθέματα εκτιμάται ότι μπορούν να καλύψουν μεγάλο ποσοστό των αναγκών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντικαθιστώντας το εισαγόμενο ρωσικό φυσικό αέριο, με επίπεδα παραγωγής της τάξεως των 100-120 BCM ετησίως από το 2028

w w w.re porter.gr

Η ΕΛΛΆΔΑ ΘΑ ΜΠΟΡΟΎΣΕ ΈΩΣ ΤΟ 2030 ΝΑ ΠΑΡΈΧΕΙ ΣΤΗΝ ΕΕ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟΎΣ ΠΌΡΟΥΣ ΣΕ ΕΓΧΏΡΙΟ ΠΕΤΡΈΛΑΙΟ ΚΑΙ ΦΥΣΙΚΌ ΑΈΡΙΟ

και εντεύθεν, με ό,τι σημαντικές θετικές επιπτώσεις συνεπάγεται αυτό για την χώρα από οικονομική και γεωπολιτική άποψη. «Η εξόρυξη υδρογονανθράκων στην Ελλάδα είναι μια παλιά αμαρτωλή ιστορία. Πολλές διαδοχικές κυβερνήσεις αδιαφόρησαν προκλητικά για αυτό το εθνικό θέμα. Έχουμε φτάσει στο παρά πέντε και ακόμα βρισκόμαστε σε μια αβεβαιότητα για το θέμα αυτό», σημειώνει στο Reporter Magazine ο κ. Δήμας. Και σημειώνει: «Όπως είναι γνωστό, ο στόχος της ΕΕ είναι η πλήρης κατάργηση των υδρογονανθράκων το 2050.

σης του κόστους παραγωγής με αποτέλεσμα υψηλές τιμές ηλεκτρικής ενέργειας και κατ’ επέκταση αύξηση της ενεργειακής φτώχειας». Ο κ. Δήμας εξηγεί ότι «εάν βρεθούν ικανοποιητικοί υδρογονάνθρακες - σε ποσότητα και ποιότητα - στην Ελλάδα και ιδίως στην περιοχή ΝΔ της Κρήτης, η αξιοποίησή τους και η τροφοδότηση της Ευρώπης θα εξαρτηθούν από τα στοιχεία του τελικού κόστους και από την πορεία του σχεδίου της πράσινης μετάβασης της ΕΕ. Η ενεργειακή ασφάλεια της Ελλάδας και της Ευρώπης, πάντως, χρειάζεται αυτούς τους υδρογονάνθρακες».

ΕΔΏ ΥΠΆΡΧΟΥΝ ΔΎΟ ΣΤΡΑΤΌΠΕΔΑ.

ΘΕΤΙΚΌ ΠΡΌΣΗΜΟ, ΠΟΛΛΈΣ ΠΡΟΟΠΤΙΚΈΣ

Το ένα που υποστηρίζει ότι αυτό είναι εφικτό, αλλά και υποχρεωτικό για τους λόγους της κλιματικής κρίσης, και το άλλο στρατόπεδο που υποστηρίζει ότι αυτό δεν είναι εφικτό για διάφορους λόγους, όπως: 1. Ακόμα και το 2050 θα χρειάζεται το φυσικό αέριο σε κάποιο βαθμό για την εξισορρόπηση του ενεργειακού συστήματος, αλλά και λόγω της αύξησης των ενεργειακών αναγκών που δεν θα καλύπτονται από άλλες πηγές. 2. Η πολύ βιαστική επιτάχυνση της χρήσης των ΑΠΕ και άλλων καθαρών καυσίμων “σκοντάφτει” στα προβλήματα υποδομών και τεχνολογίας που αναφέρθηκαν παραπάνω, κάτι που θα οδηγήσει σε προβλήματα παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας και βέβαια αύξη-

Παρόλα αυτά, ο κ. Δήμας εκτιμά ότι «λαμβανομένων υπόψη των προβλημάτων που αναφέρθηκαν πιο πάνω από την προσπάθεια της πολύ γρήγορης επιτάχυνσης της διείσδυσης των ΑΠΕ, η Ελλάδα έχει επιτύχει μέχρι σήμερα ικανοποιητικό βαθμό συμμετοχής των ΑΠΕ». «Επίσης», συμπληρώνει, «η χώρα αντιμετώπισε θετικά την προηγούμενη ενεργειακή κρίση με βάση τα διαθέσιμα εργαλεία και πέτυχε την ανακούφιση των καταναλωτών μέσω της επιδοματικής πολιτικής, κάτι που εφαρμόστηκε και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες». Στη μηνιαία του ανάλυση για τον Νοέμβριο, το ΙΕΝΕ συμπεραίνει ότι η Ελλάδα, λόγω της γεωγραφικής της θέσης και της υπάρχουσας και προγραμματισμέ-

νης ενεργειακής της υποδομής, μπορεί να παίξει ένα σημαντικό ρόλο στη βελτίωση της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας. Επί του παρόντος και μεσοπρόθεσμα, ως αποτέλεσμα ενός συμπλέγματος μεγάλων έργων υποδομής σε φυσικό αέριο και ηλεκτρική ενέργεια, υπό ανάπτυξη αυτή τη στιγμή, η Ελλάδα θα μπορούσε να συμβάλλει σημαντικά και στην επίτευξη της διαφοροποίησης των ενεργειακών οδών, βοηθώντας καθοριστικά την αγορά ενέργειας και κατ’ επέκταση την ενεργειακή ασφάλεια της περιοχής. Σε πιο μακροπρόθεσμη βάση (δηλαδή έως το 2030), η Ελλάδα θα μπορούσε να παρέχει στην ΕΕ σημαντικούς πόρους σε εγχώριο πετρέλαιο και φυσικό αέριο, οι οποίοι θα μπορούσαν να αυξήσουν την περιορισμένη παραγωγική βάση της ηπείρου και έτσι να συμβάλουν στη μείωση της ευρωπαϊκής ενεργειακής εξάρτησης. Ωστόσο, επισημαίνεται στην ανάλυση, η Ελλάδα χρειάζεται να πραγματοποιήσει πολύ περισσότερες ερευνητικές εργασίες στο εσωτερικό και στην υπεράκτια ΑΟΖ της προκειμένου να ανακαλύψει και να επιβεβαιώσει ότι διαθέτει εμπορικά εκμεταλλεύσιμους πόρους υδρογονανθράκων. Συνολικά, η συμβολή της Ελλάδας στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής ενεργειακής ασφάλειας θα μπορούσε να γίνει ολοένα και πιο σημαντική εν μέσω της συνεχιζόμενης περιφερειακή αστάθειας, καταλήγει το ΙΕΝΕ.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

107

Ναυτιλία

"ΠΑΛΕΥΟΝΤΑΣ" ΜΕ ΤΟ ΜΠΛΕ

Οι συνθήκες εργασίας των ναυτικών και οι λόγοι που οι Έλληνες παραμένουν ανταγωνιστικοί πάνω στο πλοίο

108 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΝΑΣ ΠΕΡΛΕΓΚΑ

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

| R E P O R T E R | 109

Ναυτιλία

Ποιος είναι αυτός που παρέχει τις πρώτες βοήθειες υπό αντίξοες συνθήκες αλλά δεν είναι γιατρός, κοιτάζει νομικά έγγραφα (π.χ. φορτωτικές) αλλά δεν είναι δικηγόρος, στηρίζει ψυχολογικά όποιον δεν νιώθει καλά, ωστόσο δεν είναι ούτε ψυχολόγος. Η -προφανής από τον τίτλοαπάντηση στο παραπάνω κουίζ, είναι ο ναυτικός. Αυτός είναι και ο λόγος που δεν θεωρείται ορθό να λέμε ότι ο ναυτικός κάνει απλώς ένα επάγγελμα, γιατί ακριβώς οι συνθήκες εργασίας του δεν μπορούν να συγκριθούν με αυτές των περισσοτέρων, οι οποίοι ξυπνούν το πρωί στο σπίτι τους, πηγαίνουν στη δουλειά για ένα οκτάωρο, κάνοντας κάτι συγκεκριμένο και έπειτα επιστρέφουν στη ζεστασιά του δικού τους, προσωπικού χώρου, όπου ζουν ανενόχλητοι, μαζί με τους αγαπημένους τους ανθρώπους. Αντιθέτως, εκείνος δουλεύει με βάρδιες, οποιαδήποτε ώρα, δεν πατάει στη στεριά -συχνά- για πάνω από 40 ημέρες, συμβιώνει με ανθρώπους που έχουν άλλες κουλτούρες και αξίες και όταν φτάνει επιτέλους η ώρα να πιάσει λιμάνι, είναι σε εγρήγορση όλο το 24ωρο, για να βοηθήσει στην εκφόρτωση του πλοίου, όπως εξηγεί στο Reporter Magazine, ένας senior crew operator, σε μεγάλη ναυτιλιακή εταιρεία ελληνικών συμφερόντων.

110 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

«ΚΊΝΔΥΝΟΣ ΠΆΝΤΑ ΥΠΆΡΧΕΙ» Συνεχίζοντας με την περιγραφή των κακουχιών που αντιμετωπίζουν οι ναυτικοί, ο υπεύθυνος του πλοίου σε ό,τι αφορά το πλήρωμα, υπογραμμίζει: «Αν πέσεις σε κακοκαιρία, παλεύεις μόνος σου με τη θάλασσα και τον ουρανό». Σχετικά με το αν τίθεται ακόμη και θέμα επιβίωσης σε αυτές τις συνθήκες, ο ίδιος αναφέρει εμφατικά, πως «κίνδυνος πάντα υπάρχει». «Το θέμα είναι να γίνεται ορθή χρήση των μέσων που παρέχονται, όπως ακριβώς αυτή έχει προβλεφθεί, καθώς και η κρίση του υπευθύνου λήψης αποφάσεων να είναι σωστή και να έχει ως στόχο να αποφευχθεί κάτι, παρά να διορθωθεί εκ των υστέρων», επισημαίνει ο crew operator, ο οποίος επιθυμεί να παραμείνει ανώνυμος. «Πάνω απ΄όλα είναι η ανθρώπινη ζωή, μετά το πλοίο και το φορτίο και ύστερα τα υπόλοιπα», δηλώνει. Για να αντιμετωπίσει ο ναυτικός αυτές τις συνθήκες, πρέπει να είναι εξοπλισμένος με καλή θέληση, υπομονή και αποθέματα ψυχικής αντοχής. Παράλληλα χρειάζεται να μπορεί να επικοινωνεί αποτελεσματικά με τους υπόλοιπους μέσα στο πλοίο, αφού ουσιαστικά δεν πρόκειται απλώς για μια δουλειά, αλλά για συμβίωση. Πώς θα το πετύχει αυτό; Με πολλή διπλωματία, εξηγεί ο operator,

o οποίος τονίζει ότι πρόκειται για μία τόσο απαιτητική δουλειά, που προτείνει στους νέους και στις νέες που δεν νιώθουν σίγουροι για την επιλογή τους, να κάνουν πρώτα τρία ταξίδια πριν πάρουν την τελική απόφαση για το αν θα συνεχίσουν ως ναυτικοί ή όχι, έτσι ώστε να έχουν ολοκληρωμένη εικόνα. Ωστόσο υπάρχουν και παράγοντες που δίνουν ελκυστική χροιά στον ορισμό του ναυτικού, με κυριότερο εξ΄αυτών, τις χρηματικές απολαβές, οι οποίες είναι

w w w.re porter.gr

πολλαπλάσιες, συγκριτικά με τους περισσότερους εργαζόμενους στη στεριά.

ΊΔΙΕΣ ΑΠΟΛΑΒΈΣ, ΑΛΛΆ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΉ ΠΟΙΌΤΗΤΑ Τα τελευταία χρόνια όμως έχει αμφισβητηθεί ακόμη και αυτό, αφού συχνά ακούγονται επιχειρήματα που λένε ότι οι Έλληνες ζητούν μεγάλους μισθούς σε σχέση με άλλες υπηκοότητες όπως είναι οι Φιλιππινέζοι, οι οποίοι κάνουν την ίδια δουλειά με λιγότερα χρήματα, δημιουργώντας πρόβλημα

w w w.re porter.gr

OΙ ΜΙΚΡΌΤΕΡΟΙ ΜΙΣΘΟΊ ΚΑΠΕΤΆΝΙΟΥ, ΔΊΝΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΦΟΡΤΗΓΆ ΠΛΟΊΑ. Ο ΈΛΛΗΝΑΣ ΘΑ ΠΆΡΕΙ ΓΎΡΩ 9.900 ΔΟΛΆΡΙΑ ΤΟΝ ΜΉΝΑ, ΕΝΏ Ο ΦΙΛΙΠΠΙΝΈΖΟΣ 7.500 - 8.500 ΔΟΛΆΡΙΑ

ανταγωνισμού στην αγορά. Αυτό είναι κάτι που ο crew operator, o οποίος έχει πολυετή εμπειρία, διαψεύδει. Όπως λέει, οι μικρότεροι μισθοί καπετάνιου, δίνονται στα φορτηγά πλοία. Ο Έλληνας θα πάρει γύρω στα 9.000 ευρώ (περίπου 9.900 δολάρια) τον μήνα, ενώ ο Φιλιππινέζος 7.500 - 8.500 δολάρια. Το ποσό έχει διαφορά, αλλά οι Φιλιππινέζοι ναυτικοί έχουν ισχυρό σωματείο. Αυτό σημαίνει ότι σε περίπτωση που για παράδειγμα έχουν υπογράψει συμβό-

λαιο έξι μηνών και το ταξίδι τελειώσει στους πέντε μήνες και 20 μέρες, απευθύνονται στο σωματείο, που τους παρέχει την υποστήριξη να κάνουν καταγγελία και να πάνε στο δικαστήριο, με αποτέλεσμα τα χρήματα που θα τους δώσουν τελικά οι ναυτιλιακές εταιρείες, να φτάνουν αυτά που θα έδιναν εξαρχής στους Έλληνες. Βέβαια πλέον τα περισσότερα συμβόλαια τα προβλέπουν αυτά, με αποτέλεσμα να ελαχιστοποιούνται οι οικονομικές επιπτώσεις για

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

| R E P O R T E R | 111

ADVERTORIAL

Ναυτιλία

ΤΑ ΕΞΑΙΡΕΤΙΚΆ ΕΛΑΣΤΙΚΆ ΤΗΣ KUMHO

ΌΣΟΝ ΑΦΟΡΆ ΤΟΥΣ ΜΕΓΑΛΎΤΕΡΟΥΣ ΜΙΣΘΟΎΣ, ΑΥΤΟΊ ΔΊΝΟΝΤΑΙ ΣΤΑ ΠΛΟΊΑ ΠΟΥ ΜΕΤΑΦΈΡΟΥΝ ΥΓΡΟΠΟΙΗΜΈΝΟ ΦΥΣΙΚΌ ΑΈΡΙΟ (LNG), Ή ΠΕΤΡΈΛΑΙΟ (TANKERS)

τους εργοδότες, προσθέτει ο ειδικός.

«ΌΣΟΙ ΈΧΟΥΝ ΤΕΛΕΙΏΣΕΙ ΤΗΝ ΙΔΙΩΤΙΚΉ ΣΧΟΛΉ ΕΊΝΑΙ ΚΑΛΎΤΕΡΟΙ» Στα παραπάνω όμως, προστίθεται και ως παράμετρος, το ζήτημα της ποιότητας. «Θες να έχεις ένα πλοίο με Έλληνες, οι οποίοι είναι ασυζητητί καλύτεροι στη δουλειά τους, ή με Φιλιππινέζους που υστερούν συγκριτικά;», αναρωτιέται ο υπεύθυνος διαχείρισης των πληρωμάτων, ο οποίος όμως σπεύδει να τονίσει πως δεν είναι όλες οι περιπτώσεις ίδιες. «Έχω δουλέψει με Φιλιππινέζο που ήταν άπιαστος στην ποιότητα της δουλειάς του», λέει. «Ωστόσο και μόνο το ότι θα μιλήσεις στο τηλέφωνο στη γλώσσα σου, βοηθάει. Επίσης υπάρχει μία διαφορά στη νοοτροπία. Σε περίπτωση που συμβεί κάτι λάθος, ο Φιλιππινέζος συχνά θα στο κρύψει, για να μην σε δυσαρεστήσει, ενώ ο Έλληνας θα στο πει κατευθείαν», επισημαίνει. Επιπλέον αναφέρει ότι φαίνεται διαφορά όσον αφορά την ποιότητα ακόμη και με-

ταξύ Ελλήνων, καθώς «οι ναυτικοί που έχουν τελειώσει ιδιωτικές σχολές, τείνουν να είναι καλύτεροι, σε σχέση με αυτούς που έχουν αποφοιτήσει από δημόσιες». Όσον αφορά τους μεγαλύτερους μισθούς, αυτοί δίνονται στα πλοία που μεταφέρουν Υγροποιημένο Φυσικό Αέριο (LNG), ή πετρέλαιο (tankers), όπου το κασέ των Ελλήνων καπετάνιων είναι τα 23.000 ευρώ (σχεδόν 25.300 δολάρια) τον μήνα. Οι Φιλιππινέζοι δεν εργάζονται συνήθως ως καπετάνιοι σε αυτού του είδους πλοία, καθώς δεν έχουν την εμπειρία και την τεχνογνωσία. Ωστόσο, ο crew operator, εκτιμά πως κάποιος με την εν λόγω υπηκοότητα, θα πληρωνόταν με 19.000 δολάρια τον μήνα σε αυτή τη θέση. Αυτοί που έχουν εμπειρία είναι οι Κροάτες, οι οποίοι παίρνουν πάνω κάτω τον ίδιο μισθό με τους Έλληνες. Πρέπει πάντως να σημειωθεί πως τα συμβόλαια για πλοία με LNG, είναι μειωμένης διάρκειας (πχ τεσσάρων μηνών), λόγω αυστηρών

112 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

κριτηρίων στην ποιότητα και τις συνθήκες εργασίας. Εκτός από τις χρηματικές απολαβές, είναι σύνηθες οι εταιρείες να προσφέρουν ορισμένα bonus, με στόχο να γυρίσουν οι ναυτικοί όσο το δυνατόν πιο σύντομα στο πλοίο. Όπως εξηγεί ο crew operator, αν το συμβόλαιο προβλέπει απασχόληση τεσσάρων μηνών και ακόμη τέσσερις μήνες ξεκούρασης στη στεριά, οι οποίοι δεν πληρώνονται, όταν επιστρέψει ο ναυτικός στη θάλασσα, λαμβάνει ένα bonus. Αν παραμείνει λιγότερο διάστημα στη στεριά (π.χ. δύο μήνες αντί για τέσσερις), το ποσό θα είναι μεγαλύτερο.

ΟΙ ΟΥΚΡΑΝΟΊ ΝΑΥΤΙΚΟΊ ΠΉΓΑΝ ΣΤΟΝ ΠΌΛΕΜΟ, ΑΦΉΝΟΝΤΑΣ ΚΕΝΌ ΣΤΗΝ ΑΓΟΡΆ Κάτι ακόμη που έχει καθορίσει τους μισθούς των ναυτικών είναι ο πόλεμος στην Ουκρανία. Αρκετά μέλη των πληρωμάτων σε μεγάλες εταιρείες προέρχονταν συχνά από τις δύο χώρες που εμπλέκονται ενεργά στον πόλεμο. Ωστόσο μετά την εισβολή, οι ισορροπίες άλ-

λαξαν, αφού πολλοί άνδρες αναγκάστηκαν να πάνε στο πεδίο της μάχης. Σε περίπτωση που ακόμα υπάρχει η δυνατότητα να εργαστούν πάνω στο πλοίο, οι εταιρείες αποφεύγουν να συνυπάρχουν Ουκρανοί με Ρώσους ναυτικούς, λόγω πιθανών διαφορών που μπορεί να εξελιχθούν σε διαμάχες κατά τη διάρκεια του ταξιδιού, προκαλώντας προβλήματα. Ως εκ τούτου, με τους Ουκρανούς και τους Ρώσους να μην συμμετέχουν πια στον ίδιο βαθμό στα ταξίδια, υπήρξε ένα κενό στην αγορά εργασίας, το οποίο για να καλυφθεί, χρειάστηκε να ανέβουν οι μισθοί. Καταλήγοντας, ο crew operator τονίζει πως όλα εξαρτώνται από την επικοινωνία της ομάδας. Αν οι ναυτικοί έχουν καλή επαφή μεταξύ τους και δεν κλείνονται στα δωμάτιά τους μόλις τελειώνει η βάρδια, θα περνάνε και καλά. «Μία όμορφη ομάδα, θα μαζευτεί να ετοιμάσει φαγητό και να δειπνήσει μαζί, να ακούσει τη μουσικούλα της και να δει ταινία. Σαν οικογένεια», υπογραμμίζει.

w w w.re porter.gr

Η KUMHO αποτελεί μια πολύ καλή, παγκοσμίως, μάρκα ελαστικών, που ανήκει στον Κορεάτικο Όμιλο KUMHO Tire Co., Inc. Το Group ελαστικών KUMHO κατατάσσεται στο TOP 20 (Νο. 17 – Ιούλιος 2022) των κατασκευαστών ελαστικών, παγκοσμίως, σύμφωνα με την κατάταξη Top 75 του Tire Business. Τα εξαιρετικά ελαστικά της KUMHΟ, για επιβατικά, SUV, Van, φορτηγά και λεωφορεία διαθέτει, ήδη, ως αντιπρόσωπος και διανομέας, στην Ελληνική αγορά, η εταιρεία ΕΜΑ Α.Ε. μέσω του καθιερωμένου εμπορικού δικτύου αντιπροσώπων της. Τα προϊόντα της Kumho θεωρούνται υψηλής ποιότητας και αξίας και διατίθενται σε λογικές τιμές. Η μάρκα έχει ισχυρή φήμη και φανατικούς φίλους οδηγούς. Σε σύγκριση με άλλες μάρκες, τα ελαστικά Kumho ξεχωρίζουν για την χρηστικότητα, την ανταπόκρισή τους σε διάφορες χρήσεις αλλά και την εμφάνισή τους. Τα ελαστικά Kumho είναι αρκετά φθηνότερα από άλλα επώνυμα premium ανταγωνιστικά μοντέλα. Οι οδηγοί αναγνωρίζουν το μεγάλο χιλιομετρικό όφελος, κάνοντάς τα value for money προϊόντα εμπιστοσύνης και ασφάλειας. Σε επίπεδο απόδοσης, τα Kumho χαρίζουν κορυφαία εμπειρία, πολύ καλό χειρισμό στις υψηλές ταχύτητες και ασφά-

w w w.re porter.gr

ΓΙΑ ΕΠΙΒΑΤΙΚΆ ΑΥΤΟΚΊΝΗΤΑ, SUV, VAN, ΦΟΡΤΗΓΆ ΚΑΙ ΛΕΩΦΟΡΕΊΑ λεια στο φρενάρισμα και στις στροφές. Κάποιες από τις έξυπνες τεχνολογίες που αξιοποιεί η Kumho είναι το ESCOT tension control, που βελτιώνει συνολικά την πρόσφυση, επιτρέποντάς να κινείται πιο αποτελεσματικά τον χειμώνα, στο νερό και σε επιφάνειες που γλιστρούν πολύ. Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των προϊόντων Kumho: • Υψηλή ευελιξία: Μπορούν να ικανοποιήσουν οδηγούς με πολλές διαφορετικές ανάγκες. • Αειφορία: Είναι κατασκευασμένα από ένωση πυριτίου υψηλής ποιότητας, που εξασφαλίζει ανθεκτικότητα και υψηλή διάρκεια ζωής. • Τεχνολογία μείωσης θορύβου • Λειτουργεί πολύ ικανοποιητικά σε στεγνές αλλά και βρεγμένες επιφάνειες. Η KUMHO Tire διαθέτει εννέα θυγατρικές εταιρείες και 12 υποκαταστήματα, σε 20 χώρες, μεταξύ αυτών και η νέα συνεργασία με την Ελληνική εταιρεία ΕΜΑ ΑΕ.

ΤΑ ΠΡΟΪΌΝΤΑ ΕΠΙΒΑΤΙΚΆ - ECSTA HS 51: Με μέγιστη άνεση, σε συνδυασμό με την υψηλότερη ασφάλεια, βελτιωμένη απόδοση φρεναρίσματος. - ECSTA HS 52: Ελαστικό με Βελτιωμένη ευστάθεια οδήγησης σε υψηλές ταχύτητες. - ECSTA PS 71: Ελαστικό με μέγιστες επι-

δόσεις UHP και καλύτερη απόδοση χειρισμού/φρεναρίσματος σε βρεγμένες επιφάνειες. - ECSTA PS 91: Σπορ UHP ελαστικό. - ECOWING ES 31: Για βελτιωμένη πρόσφυση στο βρεγμένο. - ECOWING KH 27: Ελαστικό με οικολογικές επιδόσεις. OFF ROAD OΧΉΜΑΤΑ - ROAD VENTURE AT 61 Παντός εδάφους (ΑΤ) ελαστικό με βελτιστοποιημένο μείγμα πέλματος. - ROAD VENTURE MT Extreme ελαστικό για λασπώδες έδαφος, MT, για βουνά και βράχια. - ROAD VENTURE MT 51 Ήπιο ελαστικό για λασπώδες έδαφος, MT, για αναβάσεις και ανώμαλους δρόμους. SUV OΧΉΜΑΤΑ - CRUGEN HP 71 Νέο premium ελαστικό SUV για κάθε εποχή. - CRUGEN HP 91 Σπορ UHP ελαστικό, με υλικά υψηλής τεχνολογίας. - CRUGEN KL 33 Premium Touring ελαστικό όλων των εποχών, για πολυτελή SUV. Τα καταστήματα που διαθέτουν πανελλαδικά τα ελαστικά Kumho βρίσκονται στην ηλεκτρονική διεύθυνση https:// www.kumho.gr/el/diktio-kumho

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

| R E P O R T E R | 113

Αυτοκίνητο R

Αυτοκίνητο

Τα ηλεκτρικά σχέδια δεν αφορούν μόνο τις αυτοκινητοβιομηχανίες αλλά και τους παράλληλους κατασκευαστές, όπως των ελαστικών που επικουρούν την επίτευξη του στόχου που είναι η εξάπλωση των ηλεκτρικών, παντού!

Ο ΕΞΗΛΕΚΤΡΙΣΜΌΣ ΣΕ ΣΤΑΘΕΡΉ ΤΡΟΧΙΆ ΤΟΥ NIKOY ΛΙΒΑΝΟΥ

114 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

115

Αυτοκίνητο R

Αυτοκίνητο

ΑΠΌ ΤΟΝ ΙΑΝΟΥΆΡΙΟ ΤΟΥ 2023 ΜΈΧΡΙ ΚΑΙ ΤΑ ΤΈΛΗ ΟΚΤΩΒΡΊΟΥ, ΠΕΡΙΣΣΌΤΕΡΑ ΑΠΌ 1,6 ΕΚΑΤΟΜΜΎΡΙΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΆ ΟΧΉΜΑΤΑ ΈΧΟΥΝ ΤΑΞΙΝΟΜΗΘΕΊ ΣΕ ΌΛΗ ΤΗΝ ΕΥΡΏΠΗ

H τεχνολογία σε απόλυτη αρμονία με την ηλεκτροκίνηση διεισδύει στην αυτοκινητοβιομηχανία με ταχύτατους ρυθμούς, τη στιγμή που οι εταιρείες επιταχύνουν τις στρατηγικές που έχουν ως στόχο να οδηγήσουν τον εξηλεκτρισμό με τον πιο βελούδινο τρόπο. Άλλωστε, ο δρόμος της ηλεκτροκίνησης είναι μονόδρομος και για αυτό το λόγο και οι περισσότερες φίρμες γνωρίζουν ότι αυτό απαιτεί την δυναμική συνεργασία εταιρειών, κρατών – για την ενίσχυση των πωλήσεων σε επίπεδο επιδοτήσεων, φορέων – που θα επεκτείνουν το μεγαλόπνοο δίκτυο φορτιστών – και της …Ανατολής, που θα τροφοδοτεί με νέες, αποτελεσματικές μπαταρίες τα ηλεκτρικά οχήματα. Αυτό είναι το μενού. Και θα είναι συναρπαστικό αν λειτουργεί καλύτερα ακόμη έναν πυλώνας. Αυτός της απόσυρσης των παλαιών οχημάτων, διαφορετικά δεν έχει νόημα η πώληση νέων οχημάτων ηλεκτρικών, υβριδικών ή με σύγχρονους βενζινοκινητήρες αν δεν πηγαίνουν στα …σκουπίδια τα παλαιά, ρυπογόνα μοντέλα, που δεν έχουν να προσφέρουν τίποτα ούτε στο χρήστη ούτε στο περιβάλλον.

116 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

Όπως ανέφερε χαρακτηριστικά ο πρόεδρος του ΣΕΑΑ, Γιώργος Βασιλάκης, σήμερα στην Ευρώπη αγοράζονται 23 καινούρια αυτοκίνητα ανά 1000 κατοίκους και σχεδόν 20 αποσύρονται! Στην Ελλάδα, από τα 23 αυτοκίνητα που πωλούνται ανά 1000 κατοίκους αποσύρονται τα 3! Τα νούμερα φανερώνουν το σοβαρό πρόβλημα της απόσυρσης, με τα παλαιά οχήματα να συνεχίζουν να επιβαρύνουν το περιβάλλον. Μεγάλα σχήματα (όπως η Stellantis που απαρτίζεται από 10 και πλέον εταιρείες) ή ο δυναμικός όμιλος της Hyundai – Kia μετασχηματίζουν τις μονάδες παραγωγής τους, από κατασκευαστές σε μοντέλα βενζίνης σε πρότυπα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτροκινητήρων.

ΤΕΧΝΟΛΟΓΊΕΣ ΠΟΥ ... ΠΡΙΖΏΝΟΝΤΑΙ Πρόσφατα μια ακόμη εταιρεία η Nissan παρουσίασε το μακροπρόθεσμο όραμα της για την ηλεκτροκίνηση, το Nissan Ambition 2030, δίνοντας έμφαση στις εναλλακτικές και πρωτοπόρες δυνατότητες κινητικότητας, που θα επιτρέπουν στενότερες συνδέσεις μεταξύ των ανθρώπων και της ευρύτερης κοινωνίας. Οι νεες πρωτο-

w w w.re porter.gr

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

117

Αυτοκίνητο R

Αυτοκίνητο

ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ, ΑΠΌ ΤΑ 23 ΑΥΤΟΚΊΝΗΤΑ ΠΟΥ ΠΩΛΟΎΝΤΑΙ ΑΝΆ 1000 ΚΑΤΟΊΚΟΥΣ ΑΠΟΣΎΡΟΝΤΑΙ ΤΑ 3 βουλίες των εταιρειών που θέτουν τα θεμέλια της ηλεκτροκίνησης, έχει ως στόχο την διείσδυση των ηλεκτρικών οχημάτων και των μοντέλων με νέες τεχνολογίες, με στόχο τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας στην κατασκευή των ηλεκτροκίνητων μοντέλων της παγκοσμίως. Στο μέλλον μια πλούσια γκάμα από ηλεκτρικά μοντέλα με συναρπαστικά και διαφορετικά “εξηλεκτρισμένα” οχήματα θα αποτελούν τον πρωταγωνιστή στις βιτρίνες των φιρμών αν υπάρχουν πάντα βιτρίνες

αφού από πολλές φίρμες ενισχύεται η πώληση αυτοκινήτων μέσων διαδικτύου! Κάτι που έχει ξεκινήσει η Toyota και επικουρούν και άλλες φίρμες.

ΠΩΛΉΣΕΙΣ ΗΛΕΚΤΡΙΚΏΝ. ΚΆΘΕ ΧΡΌΝΟ ΚΑΙ ΚΑΛΎΤΕΡΑ Σε νούμερα η ηλεκτροκίνηση πατάει γκάζι. Σε αυτό, αδιάψευστος μάρτυρας ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Κατασκευαστών Αυτοκινήτου, ο ACEA, που σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία τον περασμένο Οκτώβριο οι πωλήσεις ηλεκτρικών κατάφε-

118 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

ραν να ανέβουν στο 14,2% έναντι 12% του αντίστοιχου περυσινού μήνα. Ο ACEA, αναφέρει ότι στην ΕΕ πουλήθηκαν 121.808 ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι αγορές που σημείωσαν τις περισσότερες πωλήσεις. Το Βέλγιο είχε ένα μεγάλο μερίδιο στην αύξηση των ηλεκτρικών στην Ευρώπη (+147,3%) ενώ δεύτερη έρχεται η Δανία (+100,7%). Σύμφωνα με τα στοιχεία της Jato Dynamics, τον Οκτώβριο του 2023 καταγράφηκαν 1.040.278 πωλήσεις νέων αυ-

τοκινήτων στις 28 χώρες αναφοράς της έρευνας – επίδοση αυξημένη κατά 14% σε σχέση με τις 909.724 μονάδες που καταγράφηκαν τον Οκτώβριο του 2022. Από τον Ιανουάριο του 2023 μέχρι και τα τέλη Οκτωβρίου, περισσότερα από 1,6 εκατομμύρια ηλεκτρικά οχήματα έχουν ταξινομηθεί σε όλη την Ευρώπη. Ειδικότερα τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα σε όλη την Ευρώπη αυξήθηκαν κατά 30%, φτάνοντας σε απόλυτους αριθμούς τις 157.957 μονάδες. Έτσι, στο σύνολο της Ευρώπης, τα BEV αντιπροσωπεύ-

w w w.re porter.gr

ουν το 15% των συνολικών νέων ταξινομήσεων τον Οκτώβριο. Σε ανοδική πορεία βρίσκονται και τα «αδελφάκια» της ηλεκτροκίνησης, τα υβριδικά μοντέλα, είτε στις απλές εκδόσεις, είτε στις Plug in που έχουν τη δυνατότητα φόρτισης! Ειδικότερα, τα υβριδικά έχουν πλέον μερίδιο αγοράς σχεδόν 29% απειλώντας τα μοντέλα βενζίνης, που το μερίδιο αγοράς ήταν 33,4% τον Οκτώβριο, σε όλη την Ευρώπη! Σημαντική εξέλιξη η αναθεώρηση των κανόνων για τις νέες αυστηρές εκπομπές ρύπων Euro7, που θα πρέπει να υιοθετήσουν οι εταιρείες, τα επόμενα χρόνια. Το Ευρωκοινοβούλιο, μετά τις πιέσεις που δέχθηκε από τις χώρες της Γηραιάς Ηπείρου και τους ευρωβουλευτές , δέχθηκε να επανεξετάσει τους όρους που, «στραγγαλίζουν» όπως διατυμπανίζουν οι αυτοκινητοβιομηχανίες, τη νέα γενιά μοντέλων και έτσι, θα προχωρήσουν σε αναθεώρηση των εκπομπών ρύπων που προβλέπει το Euro7. Με απλά λόγια η ΕΕ βάζει νερό στο κρασί της όσον αφορά τους αυστηρούς ρύπους και ετοιμάζεται να προβεί σε μια απλόχερη αναθεώρηση. Ο αναθεωρημένος κανονισμός θα επικαιροποιήσει τα ισχύοντα όρια για τις εκπο-

w w w.re porter.gr

μπές καυσαερίων (όπως οξείδια του αζώτου, σωματίδια, μονοξείδιο του άνθρακα και αμμωνία), θεσπίζοντας ταυτόχρονα νέα μέτρα για τη μείωση των εκπομπών από τα ελαστικά και τα φρένα και για την αύξηση της μακροβιότητας των μπαταριών. Οι ευρωπαϊκές αυτοκινητοβιομηχανίες αναφέρουν ότι το Euro 7 –που πρόκειται να τεθεί σε ισχύ από το 2025- είναι πολύ δαπανηρό, τη στιγμή που τα οφέλη για το περιβάλλον θα είναι πενιχρά.

ΕΛΑΣΤΙΚΆ ΓΙΑ ΗΛΕΚΤΡΙΚΆ ΑΠΌ ΤΗΝ CONTINENTAL Παράλληλα με την εξέλιξη των ηλεκτρικών οχημάτων τρέχουν και οι εταιρείες ελαστικών που καλούνται να δημιουργήσουν μια νέα γενιά ελαστικών για τα EV μοντέλα. Όπως η Continental που έχει να παρουσιάσει ένα εξαιρετικό νούμερο. Σύμφωνα με τη φίρμα, το 2023, 9 στους 10 κατασκευαστές ηλεκτρικών οχημάτων, με τον πιο μεγάλο όγκο παραγωγής παγκόσμια, βασίστηκαν στα premium ελαστικά Continental, ως ελαστικά πρώτης τοποθέτησης (ΟΕ) στα εργοστάσια παραγωγής τους. Ανάμεσα σε αυτούς η Tesla, η Porsche και η Mercedes-Benz. Αλλά και Ασιάτες κατασκευαστές, όπως η KIA και η BYD, καθώς και άλλοι Αμερικανοί κατα-

σκευαστές, όπως η Ford, κάνουν το ίδιο. Αυτό, φυσικά, δεν είναι τυχαίο, γιατί η σωστή επιλογή ελαστικών είναι κρίσιμη για τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, αφού επηρεάζει την απόδοση, το φρενάρισμα και την αυτονομία τους. Γεγονός είναι ότι δεν υπάρχει ένα και μόνο ελαστικό που να ταιριάζει σε όλα τα ηλεκτρικά οχήματα. Διότι, τα πλήρως ηλεκτρικά μοντέλα είναι διαθέσιμα, πλέον, σε όλες σχεδόν τις κατηγορίες επιβατικών αυτοκινήτων αλλά και σε οχήματα μέσων μαζικής μεταφοράς. Η γκάμα περιλαμβάνει μίνι ηλεκτρικά οχήματα, αυτοκίνητα μικρού και μεσαίου μεγέθους, έως SUVs, sport αυτοκίνητα υψηλών επιδόσεων και ηλεκτρικά λεωφορεία. Βασικός της στόχος είναι ο σχεδιασμός ελαστικών που συνδυάζουν, με τον βέλτιστο τρόπο, ασφάλεια, απόδοση και άνεση. Για τα ηλεκτρικά οχήματα, εκτός από την απόδοση στο φρενάρισμα και τα καλά χαρακτηριστικά χειρισμού, βασικά ζητούμενα είναι η αύξηση του χιλιομετρικού ωφέλιμου, η μείωση του εσωτερικού θορύβου και της αντίστασης κύλισης. Σήμερα, σχεδόν όλα τα προϊόντα της Continental έχουν σχεδιαστεί για χρήση σε ηλεκτρικά αυτοκίνητα και για βελτιστοποίηση της αυτονομίας τους.

ΠΡΌΚΛΗΣΗ: ΑΥΤΟΝΟΜΊΑ ΛΎΣΗ: ΕΛΑΣΤΙΚΆ ΜΕ ΒΕΛΤΙΣΤΟΠΟΙΗΜΈΝΗ ΑΝΤΊΣΤΑΣΗ ΚΎΛΙΣΗΣ Η πιο συχνή ερώτηση για όσους οδηγούν ηλεκτρικό αυτοκίνητο είναι: «Πόσο μακριά θα φτάσω με μία φόρτιση;» Αν και αυτό αφορά τη χωρητικότητα της μπαταρίας, την ενεργειακή απόδοση του κινητήρα και το στυλ οδήγησης, τα ελαστικά παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο, αφού η αντίσταση κύλισης και η αεροδυναμική του ελαστικού επηρεάζουν την κατανάλωση ενέργειας. Στα ηλεκτρικά οχήματα, η καλύτερη ενεργειακή απόδοση οδηγεί σε μεγαλύτερη χιλιομετρική αυτονομία. Εάν η αντίσταση κύλισης μειωθεί η αυτονομία ενός ηλεκτρικού οχήματος αυξάνεται κατά περίπου 3% έως 4%. H Continental δίνει ιδιαίτερη σημασία στη συνεχή μείωση της αντίστασης κύλισης, επειδή αυτή δημιουργεί επιπλέον αυτονομία. Γενικά, οι μηχανικοί της Continental κατάφεραν να βελτιώσουν την αντίσταση κύλισης σε όλα τα σύγχρονα μοντέλα της γκάμας που κυκλοφορούν στην αγορά , σε τέτοιο βαθμό που, σε κάποιες περιπτώσεις, ξεπερνά ακόμη και κατά 15%, τις απαιτήσεις της ετικέτας ελαστικών ΕΕ, για την κλάση Α.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

119

Υγεία

ΦΆΡΜΑΚΑ ΠΟΥ ΑΔΥΝΑΤΊΖΟΥΝ:

Η... ΤΡΈΛΑ ΤΟΥ HOLLYWOOD ΩΣ ΜΕΓΆΛΗ ΕΠΕΝΔΥΤΙΚΉ ΕΥΚΑΙΡΊΑ

Τα πρότυπα ομορφιάς στην εποχή των social media έχουν δημιουργήσει συνθήκες φρενίτιδας στο δυτικό κόσμο., Ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι αναζητούν ανορθόδοξους τρόπους για να μην παχαίνουν. Η νέα τάση είναι τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας, που δημιουργούν μία νέα μεγάλη αγορά δισεκατομμυρίων. 120 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

Στο κλασικό ερώτημα “Πώς θα είναι οι συνθήκες ζωής στο μέλλον” οι απαντήσεις συνήθως απέχουν πολύ από την πραγματικότητα όπως τη γνωρίζουμε σήμερα: ιπτάμενα αυτοκίνητα, αποικίες στον Άρη και τηλεμεταφορά στον χρόνο, είναι μόνο μερικές από αυτές. Αυτό που κατά μία έννοια έχει μπει στη ζωή μας, είναι η κατανάλωση χαπιών, έναντι του φαγητού. Αλλά με λάθος τρόπο. Τα χάπια είναι -προς το παρόν τουλάχιστον- σε ενέσιμη μορφή και η συσκευασία τους αναγράφει τη λέξη “Οzempic”.

Το φάρμακο της δανικής Novo Nordisk, περιέχει σεμαγλουτίδη, μία ουσία που ρυθμίζει το σάκχαρο στο αίμα και την ινσουλίνη, και έχει ως παρενέργεια τη μείωση της όρεξης με αποτέλεσμα ο λήπτης να τρώει μικρότερες ποσότητες φαγητού και κατ΄επέκταση να χάνει βάρος. Λαμβάνεται μία φορά την εβδομάδα και η λήψη του συστήνεται εφ΄όρου ζωής. Έγινε ιδιαίτερα δημοφιλές, όταν τον Μάρτιο ο κωμικός Jimmy Kimmel, την ώρα που παρουσίαζε τα Oscar, αστειεύτηκε σχετικά με αυτό, λέ-

w w w.re porter.gr

freepick.com

ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΊΝΑΣ ΠΕΡΛΈΓΚΑ

Υγεία

Υγεία R

Η GOLDMAN SACHS ΒΛΈΠΕΙ ΌΤΙ ΤΑ ΦΆΡΜΑΚΑ ΚΑΤΆ ΤΗΣ ΠΑΧΥΣΑΡΚΊΑΣ, ΑΠΟΤΕΛΟΎΝ ΜΊΑ ΕΥΚΑΙΡΊΑ ΎΨΟΥΣ 100 ΔΙΣ. ΔΟΛΑΡΊΩΝ ΜΈΧΡΙ ΤΟ 2030 γοντας ουσιαστικά, πως το λαμβάνουν όλοι μέσα στην αίθουσα. Η τεράστια απώλεια βάρους σε διασημότητες όπως η Kim Kardashian, η οποία συνέπεσε χρονικά, αλλά και η παραδοχή του δισεκατομμυριούχου Elon Musk, ότι λαμβάνει το φάρμακο “αδερφάκι” Wegovy, από την ίδια εταιρεία, που στοχεύει εξ΄αρχής στην απώλεια βάρους, ήταν αρκετά για να οδηγήσουν σε φρενίτιδα το δυτικό κόσμο, αναφορικά με αυτού του τύπου σκευάσματα. Μία έρευνα που διεξήχθη την ίδια περίπου περίοδο ανάμεσα σε 1.000 Αμερικανούς, έδειξε ότι το 15% αυτών είχε προχωρήσει σε λήψη του φαρμάκου, ενώ το 47% είχε κάποιο γνωστό που έκανε χρήση. Επιπλέον μέσα σε λιγότερο από τρία χρόνια (2020-2023), η ζήτηση για τα εν λόγω φάρμακα εκτοξεύθηκε στις ΗΠΑ, πάνω από 300%. Ως εκ τούτου, τα συγκεκριμένα φάρμακα της Novo Nordisk, η οποία κατάφερε να γίνει η εταιρεία με τη μεγαλύτερη αξία στην Ευρώπη, είχαν ελλείψεις την άνοιξη και το καλοκαίρι που μας πέρασαν, με το πρόβλημα να εντοπίζεται κυρίως στις πένες, μέσω των οποίων χορηγείται η δόση.

ΤΙ ΣΥΜΒΑΊΝΕΙ ΣΤΗΝ ΕΛΛΆΔΑ Σύμφωνα με ρεπορτάζ που έκανε το Reporter Magazine,

122 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023

w w w.re porter.gr

τόσο σε φαρμακεία, όσο και σε γιατρούς, στη χώρα μας πωλείται μόνο το Ozempic, το οποίο συνταγογραφείται σε όσους πληρούν τις προυποθέσεις, αλλά έχει τη δυνατότητα να το αγοράσει κανείς και μόνος του, αν μπορεί να επωμιστεί το οικονομικό βάρος. Η τιμή του για όλες τις συσκευασίες (0,25 mg, 0,5 mg και 1 mg), ανέρχεται περίπου στα 110 ευρώ και σε περίπτωση που κάποιος δεν βρίσκει το 1 mg, μπορεί να κάνει δύο ενέσεις του μισού. Αναφορικά με τις ελλείψεις, υπήρχαν φαρμακοποιοί που μας είπαν ότι μπορούσαμε και σήμερα να πάμε να το αγοράσουμε από το κατάστημα, ωστόσο άλλοι υποστήριξαν ότι όταν οι ποσότητες των τεμαχίων είναι μεγαλύτερες, το φάρμακο δεν εντοπίζεται στις αποθήκες με “άνεση, όπως συμβαίνει και με πολλά άλλα”. Η κ. Σοφία Αλεξάκη, ενδοκρινολόγος- διαβητολόγος, μιλώντας στο Reporter Magazine, είπε πως “το Ozempic αποτελεί για τους διαβητικούς άριστη λύση”, και πως αν πληρούν τις προϋποθέσεις, θα επιλέξει να τους το συνταγογραφήσει. Ωστόσο πρόσθεσε ότι δεν θα το γράψει σε κάποιον που δεν το έχει ανάγκη για λόγους υγείας, αλλά θέλει απλώς να χάσει βάρος λόγω των προτύπων ομορφιάς. Όπως τόνισε, “αν θέλει κά-

ποιος να το κάνει αυτό, θα πρέπει να το κάνει με δική του ευθύνη”. Σύμφωνα με την ίδια ο κόσμος αναγκάστηκε να φτάσει στην λήψη του Ozempic ως λύση για την παχυσαρκία, καθώς δεν υπάρχει ακόμη εγκεκριμένο φάρμακο στη χώρα που να την αντιμετωπίζει. Παρ΄όλα αυτά, όπως υποστηρίζει, “τους τελευταίους μήνες έχουν γίνει ορισμένες κινήσεις για να δοθεί έγκριση σε ένα τέτοιο φάρμακο”, γεγονός που θα εξομαλύνει την ισορροπία προσφοράς και ζήτησης. Σε κάθε περίπτωση υπογραμμίζει πως δεν θα πρέπει όσοι δεν το έχουν πραγματικά ανάγκη, να το στερούν από εκείνους που το χρειάζονται για την αντιμετώπιση του διαβήτη. Στα φαρμακεία πάντως, φαίνεται ήδη να έχει μειωθεί η ζήτηση από το πικ της, καθώς πλέον έχει περιοριστεί η συνταγογράφηση, γεγονός που αποτελεί ανασταλτικό παράγοντα, δεδομένου ότι το κόστος του φαρμάκου, είναι υψηλό, ειδικά αν αναλογιστεί κανείς, ότι λαμβάνεται σε εβδομαδιαία βάση. Στα οικονομικά αίτια, προστίθενται και ορισμένες παρενέργειες όπως ήπιοι πονοκέφαλοι ή στομαχικές διαταραχές, οι οποίες είναι ικανές να οδηγήσουν κυρίως όσους έκαναν χρήση για αισθητικούς λόγους, στη διακοπή του φαρμάκου.

Αποτέλεσμα είναι, η επαναφορά της όρεξης για φαγητό και ως εκ τούτου, και του βάρους -ή έστω ενός μεγάλου μέρους-, το οποίο είχε χαθεί. Μία ευκαιρία που δύσκολα βρίσκεται Όπως και να έχει η Goldman Sachs βλέπει ότι τα φάρμακα κατά της παχυσαρκίας, αποτελούν μία ευκαιρία ύψους 100 δισ. δολαρίων μέχρι το 2030, σε σύγκριση με τις ετήσιες πωλήσεις φέτος οι οποίες διαμορφώνονται στα 6 δισ. δολάρια. Τα παραπάνω στηρίχτηκαν στην υπόθεση ότι περίπου 15 εκατ, ενήλικες στις ΗΠΑ θα λαμβάνουν φάρμακα για τη χρόνια διαχείριση βάρους το 2030, από τους συνολικά 105 εκατ. υπέρβαρους ή παχύσαρκους Αμερικανούς, άνω των 18 ετών. Είναι σημαντικό να σημειωθεί, ότι σε αυτά τα μεγέθη, δεν συνυπολογίζονται οι διαβητικοί, ενώ αφορούν δεδομένα για μία μόνο χώρα. Η Eli Lilly με το φάρμακο για τον διαβήτη Mounjaro, το οποίο αναμένεται να έρθει στη χώρα μας μέσα στους επόμενους μήνες και φυσικά η Novo Nordisk φαίνεται να ηγούνται της αγοράς. Σύμφωνα με τις προβλέψεις της Goldman Sachs, οι δύο φαρμακοβιομηχανίες θα έχουν ένα ολιγοπώλιο, στο πλαίσιο του οποίου θα μοιράζονται μεταξύ τους το 80% της αγοράς παχυσαρκίας το 2030.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023 | R E P O R T E R |

123

Last Page

ΤΟ ΛΆΘΟΣ ΚΑΙ Η ΑΔΥΝΑΜΊΑ Αλλάζει την οικονομική ενημέρωση

Η ακρίβεια είναι η εμφανέστερη δυσκολία που αντιμετωπίζουν όλα τα νοικοκυριά. Οφείλεται σε ένα όργιο κερδοσκοπίας που ξεκίνησε από ένα πραγματικό γεγονός. Από την αύξηση των τιμών της ενέργειας εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία που ανέβασε όλα τα κόστη παραγωγής, συνεπώς τις τιμές όλων των προϊόντων. Παράλληλα, η εφοδιαστική αλυσίδα παρουσίασε κενά λόγω του πολέμου και πολλά προϊόντα βρέθηκαν σε έλλειψη. Έτσι προκλήθηκε ένα απότομο άλμα στις τιμές όλων των προϊόντων. Τότε έγινε το μεγάλο λάθος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που αύξησε υπερβολικά τα επιτόκια του Ευρώ, προκαλώντας το αντίθετο αποτέλεσμα, δηλαδή εμπόδισε τη μείωση των τιμών, επειδή αύξησε το κόστος εξυπηρέτησης των δανείων των επιχειρήσεων. Τα νοικοκυριά αναγκάστηκαν να πληρώσουν μεγαλύτερη δόση για τα δάνεια τους, χωρίς να μπορούν να περιορίσουν την κατανάλωση τους που είχε ήδη περιορισθεί στα αναγκαία λόγω ακρίβειας. Τελικά η κυβέρνηση αντιμετώπισε το πρόβλημα δίνοντας επιδόματα, αλλά οι τιμές δεν έπεσαν. Αντίθετα, πολλοί εκμεταλλεύτηκαν το γενικότερο ανατιμητικό κλίμα, κερδοσκοπώντας. Η μεγάλη αδυναμία της κυβέρνησης όμως είναι ότι δεν κατάφερε να ελέγξει την κερδοσκοπία. Το μεγάλο λάθος της ΕΚΤ φταίει για την ακρίβεια που συνεχίζει και στις αρχές τουλάχιστον του 2024 να αδειάζει τα πορτοφόλια των νοικοκυριών και να εμποδίζει την επίτευξη υψηλότερων ρυθμών ανάπτυξης. Αν η κυβέρνηση δεν καταφέρει να ελέγξει την κερδοσκοπία με συνεχείς ελέγχους και υπέρογκα πρόστιμα στους παραβάτες, θα πληρώσει πολιτικό κόστος που θα φανεί φέτος στις Ευρωεκλογές.

124 | R E P O R T E R | ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 2023