Mark Rutte: “Het is belangrijk dat we de polsslag van de samenleving voelen” Andrée van Es: “U staat het dichtst bij de Nederlanders” Alex Brenninkmeijer: “Ik geloof echt in participatie”
KING JAARCONGRES 2014
Wim Daniëls: “De drempel is hoog, maar onze ambitie is hoger”
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD 3 BIJ DE INGANG
4
INTERVIEW MET INGRID HOOGSTRATE
6
LEZING TOF THISSEN
8
LEZING ANDRÉE VAN ES
9
LEZING KIM PUTTERS
12
LEZING ALEX BRENNINKMEIJER
13
LEZING EN DEBAT MARK RUTTE
14
SESSIE DECENTRALISATIE: LIVING LABS
17
INTERVIEW MET MONIQUE JONGERIUS
19
MASTERCLASS: BURGER, GEMEENTE, ZORGVERLENER
21
BIJ DE LUNCH
22
INTERVIEW MET NAUSIKAÄ EFSTRATIADES
24
SESSIE INFORMATIEBEVEILIGING: HOE STUURT Ú OP INFORMATIEVEILIGHEID
27
INTERVIEW MET HIDDE BOONSTRA
32
SESSIE STURINGSINFORMATIE: WETEN WAT ER SPEELT
35
KING BEST GEJAT PRIJS
36
OVER LIVE MAGAZINES: De inzichten van het congres zijn inhoudelijk en in beeld vastgelegd in dit Live Magazine. Zodat u het thuis of op uw werk nog eens rustig kunt nalezen en herbeleven. Live Magazines is een concept waarbij we tijdens een evenement ter plekke live een magazine maken dat dezelfde dag nog af is. Ziet u een foutje? Neemt u het ons niet kwalijk, de deadline zat ons op de hielen. Maar we horen het graag via: live@livemagazines.nl of www.livemagazines.nl Grafisch ontwerp, uitgave en redactie O.K. PARKING (Joost van der Steen) Julius van der Vaart Teksten Nynke de Jong Richard Derks Fotograaf Masha Bakker
2
KING JAARCONGRES 2014
HET VIERDE JAARCONGRES VAN KING DE DREMPEL LAAG, DE AMBITIE HOOG
Het zijn spannende tijden, zo aan het begin van 2014. De klok tikt: over minder dan een jaar moeten de 403 gemeenten in Nederland klaar zijn om burgers en ondernemers op veel meer gebieden dan tot nu toe van dienst te zijn. Achter de schermen wordt hard gewerkt aan het optuigen van de systemen die dat mogelijk moeten maken. Nieuwe informatiesystemen, maar ook organisatorische en bestuurlijke veranderingen moeten dat mogelijk maken. De nieuwe taken die op de gemeente afkomen en de veranderingen die dat met zich meebrengt, vragen vooral om een andere manier van denken. Actief, ambitieus, kwaliteitsgericht en mensgericht. Dit vierde jaarcongres van KING bood u een interessant en afwisselend programma dat hier goed bij aansluit. In de vorm van inspirerende lezingen, workshops en presentaties. Er werd gepraat, uitgewisseld en vooral veel geleerd van elkaar. Op vele plaatsen in het land wordt het wiel uitgevonden: zorg dat u de juiste kar te pakken krijgt om uw wiel aan te hangen. Ook al vindt Wim DaniĂŤls dat onze drempel hoog ligt (en onze ambities hoger), wij streven nog steeds naar een zo laag mogelijke drempel bij de gemeenten in Nederland.
3
BIJ DE INGANG: WAT VERWACHT U VAN DE DAG?
CAROLIEN NICOLAI GEMEENTE ZEEWOLDE
“Ik hoop veel inspiratie op te doen, en veel mensen te ontmoeten. Ik heb al een tweetal koffiedates gepland met collega’s uit het land die ik tot vandaag alleen via Twitter kende. Verder hoop ik veel informatie te krijgen over de veranderingen die gemeenten moeten ondergaan. De informatieverstrekking is tot op heden nog best vaag geweest. Hopelijk wordt het vandaag voor mij iets concreter.”
PAUL DE VREEDE CONCREET ONDERZOEK
“Ik hoop op een hoop nieuwe inzichten en op voorbeelden hoe we het nieuwe beleid kunnen vergrendelen in de samenleving. Er moet een kanteling komen in het hoofd van de burger. Hier moeten we leren hoe we die kanteling voor elkaar krijgen. Want als de burger er niet in meegaat, dan gaat het ons sowieso niet lukken.”
4
“Ik hoop veel bekenden tegen te komen en bij te kunnen kletsen. En ik hoop dat de aanwezigen hier aan het einde van de middag geïnspireerd de deur uitlopen. Als dat lukt, dan zit ik vanavond als een tevreden man op de bank.”
GERRIE KLEIJNGELD GEMEENTE MAASDRIEL
“Naast inspiratie opdoen en tips van andere gemeenten vergaren, hoop ik ook te netwerken en nieuwe contacten te leggen. Dat kan natuurlijk ook via LinkedIn of Twitter, maar face to face is toch veel leuker. Dan komen er pas echt goede discussies op gang.”
JAN-PAUL VAN ZANTEN CAPRA ADVOCATEN
“Wat ik verwacht? Nou, ik moet eerst nog even de slaap uit mijn ogen wrijven en een kop koffie drinken. Maar verder hoop ik veel klanten te ontmoeten en contact te maken met mensen. En ik zal straks bij de lezingen ook wel even naar binnen sneaken, want de sprekers lijken me ook erg interessant.”
5
KING JAARCONGRES 2014
FRANS REWIJK KING
“Het denkwerk is gedaan. Nu moeten we ook echt gaan doén! We krijgen als gemeente de mogelijkheid om over de domeinen heen integrale dienstverlening te leveren. Voor minder geld.” 6
INTEGRALE DIENSTVERLENING: ÉÉN LOKET VOOR COMPLEXE GEVALLEN INTEGRALE DIENSTVERLENING
PREVENTIEF INGRIJPEN
“De gemeente wordt verantwoordelijk voor de uitvoering van de regels in het sociale domein. Geclusterd in 4 groepen: welzijn en zorg; arbeidsparticipatie; onderwijs; inkomensondersteuning. Tachtig procent van de praktische vragen die de gemeente zal krijgen zijn –zeg maar– ‘eenvoudige’ zaken. Eén vraag. Een traplift bijvoorbeeld. Of een bezoekje van de leerplichtambtenaar bij spijbelen. De ‘gewone’ onderwerpen. Dat worden er wel twee keer zoveel als voorheen, dus we moeten daar economischer gaan werken. De rest van de vragen – twintig procent– zullen ‘complexe gevallen’ zijn. Daar gaat 60% van het budget heen. Bij die complexe gevallen hebben we de mogelijkheid om over de domeinen heen integrale dienstverlening te leveren.”
“Veel gemeenten pakken dat aan met integrale teams. Professionals die veel ruimte krijgen bij het aanpakken van problemen. Waar ik veel van verwacht en waar ik vandaag ook over hoop te horen is de mogelijkheid om preventief op te treden. Als je de oorzaak vroeg kunt aanpakken, voorkom je daarmee een reeks van gevolgen. Utrecht is daarmee aan de slag gegaan. Teams zonder zware bureaucratische verplichtingen die vroeg kunnen ingrijpen. Preventie scheelt ook kosten. Heel concreet: er zijn in Utrecht in bepaalde wijken nu minder verwijzingen door de huisartsen naar specialisten. De aanpak werkt.”
KING JAARCONGRES 2014
INTERVIEW MET INGRID HOOGSTRATE DOOR RICHARD DERKS
VENIJN IN DE DETAILS
WINST
“Dat gaat dan vaak over gezinnen of groepen mensen. Ik schets even een versimpeld beeld. Vader heeft geen werk. Er komen schulden. Vader gaat drinken. Slaat de kinderen. Kinderen gaan zonder ontbijt naar school en gaan spijbelen. Moeder komt de deur niet meer uit. Misschien is er ook nog een taalprobleem... In de huidige aanpak krijgt een dergelijk gezin te maken met heel veel hulpverleners, heel veel instanties. De decentralisatieoperatie waar we nu voor staan maakt het mogelijk om in dit soort gevallen al die loketten samen te voegen tot één contact. Eén loket. Dat is winst voor dat gezin, maar ook winst voor de gemeente.”
•
7
DECENTRALISATIE
“Een dag als vandaag is ook om te kijken hoe het staat met de vorderingen van de decentralisatieopgave. De analyse en de planfase zijn nu achter de rug. Het denkwerk is gedaan, nu moeten we het echt gaan doen. Uitvoeren. En daarbij zit het venijn natuurlijk in de details! Als ik kijk naar de gemeente kijk zien we een heel wisselend beeld bij de implementatie. Van de pakweg 400 gemeenten zal niet iedereen op 1 januari 2015 klaar zijn. Maar het komt goed. Ik heb daar veel meer vertrouwen in dan een half jaar geleden. Ik verwacht van vandaag veel inspiratie, en veel nieuwe contacten!”
TOF THISSEN Directeur KING “De ambitie bij de lokale politici is hoog. De ambitie om de mensen te ondersteunen. De ambitie om de bedrijfsvoering zo slim mogelijk organiseren.”
burger. Op die mensen mogen we vertrouwen dat die decentralisaties goed worden georganiseerd.” “Zonder inspiratie kun je niet verder, zonder zuurstof kun je niet hardlopen.”
“We moeten ernaar streven om de meest nabije overheid te zijn die we kunnen zijn. Niet een overheid die boven de mensen staat, maar die tussen de mensen staat.”
“Benader mensen vanuit vertrouwen, dan gaat er een wereld voor je open, en is die participatiesamenleving met twee vingers in de neus geregeld.”
“KING helpt gemeenten te leren van elkaar. “ “2014 wordt een heel bijzonder jaar. Het draait allemaal om vernieuwing en continuïteit. De vernieuwing zit in de decentralisatie. De continuïteit zit in al die medewerkers van de gemeenten die dag in dag uit op de werkvloer klaar staan voor de
8
KING JAARCONGRES 2014
ANDRÉE VAN ES Wethouder Werk, Inkomen en Participatie Gemeente Amsterdam “Ik wil een overheid die laat zien dat het mensenwerk is. Dat de medewerkers er scherp op zijn dat mensen zo nu en dan een steuntje in de rug nodig hebben. Dat medewerkers met mededogen werken.”
“De paradox van de decentralisatie: de taken gaan naar de lokale overheid, maar in Den Haag maakt de regelzucht zich meester van de landelijke politici. De gemeenten mogen het zélf doen, maar wel op hun manier”.
“U als gemeenten kunt de kracht van de overheid laten zien. U staat het dichtst bij de Nederlanders.” “We moeten blijven investeren in de kracht van gemeenteraadsleden. Zodat ze invloed kunnen uitoefenen. Zodat ze veranderingen kunnen doorvoeren. Dat is veel werk voor de gemeenteraadsleden, en daar hebben ze goede ondersteuning bij nodig.”
“We moeten zorgen voor een gewetensvolle en nabije overheid.” “De gemeente heeft medewerkers nodig die weten hoe zij de kracht van burgers optimaal kunnen benutten.”
9
DECENTRALISATIE
“Het goede nieuws: in theorie krijgen meer mensen de mogelijkheid om aan het werk te gaan. Het slechte nieuws: er zijn te weinig middelen beschikbaar om dat voor elkaar te krijgen.”
KING JAARCONGRES 2014
KIM PUTTERS Directeur Sociaal en Cultureel Planbureau “Het vertrouwen in de politiek daalt. Burgers hebben meer vertrouwen in de media dan in de politiek.”
aan het werk? Dat is een taak die straks op uw bord ligt.” “Er wordt van je verwacht dat je zorgt waar nodig is. Maar niet alles is op zelfredzaamheid af te schuiven. En we krijgen er niet vanzelf meer mantelzorgers bij. Dat vraagt om een extra inzet.”
“Het is belangrijk om niet in hokjes te denken. Kijk bijvoorbeeld naar de vergrijzing. Onze ouderen worden ouder, maar ook mondiger, zelfstandiger, koopkrachtiger. Zij zijn ook een heel belangrijke factor in de lokale participatiesamenleving.”
“We doen een moreel appel op de burgers om voor zichzelf en elkaar te zorgen. Eén op de zeven Nederlanders doet al aan vrijwilligerswerk en men geeft aan nog meer te willen doen. Maar kun je dat mensen opleggen? Kun je vrijwilligheid verplichten?”
“Burgerschap vraagt om burgermacht en burgermacht vraagt om zeggenschap. Het decentraliseren van de taken moet burgers het gevoel geven dat ze er ook zeggenschap over hebben.” “Mensen met een arbeidshandicap: wat gaat u voor hen regelen? Hoe houdt u hen
12
KING JAARCONGRES 2014
ALEX BRENNINKMEIJER Lid Europese Rekenkamer “Ik vind dat er in onze samenleving te veel onverdraagzaamheid komt.”
helemaal precies aan de regeltjes te voldoen.”
“We kunnen de samenleving niet aanharken en alles proberen te vangen in regeltjes.”
“De overheid straalt te veel wantrouwen uit naar de burger. Alsof de burgers niet deugen. Maar slechts 1,34 procent van de Nederlandse bevolking tussen de 18 en de 80 komt jaarlijks in aanraking met politie en justitie. De rest deugt.” “Hoe kan het dat een buurvrouw vol toewijding een andere buurvrouw verzorgt terwijl ze het zelf ook moeilijk heeft? Omdat de overheid de participatiesamenleving heeft gedacht? Nee, omdat mensen ménsen zijn.”
“De sanctiesystemen houden geen rekening met menselijke zaken. Mensen hebben soms goede redenen om niet
“Het is niet dé overheid, het is ónze overheid.”
13
DECENTRALISATIE
“De overheid denkt dat ze de participatiesamenleving moet maken. Ze denkt: als we het de koning laten zeggen, is het waar. Maar ze vergeten dat burgers daar heel andere ideeën over hebben. Mensen doen dingen omdat ze ze leuk vinden, of omdat ze het belangrijk vinden. Niet omdat het moet van de participatiesamenleving.”
MARK RUTTE Minister-president “Het is belangrijk dat we de polsslag van de samenleving voelen en snappen.”
werk’. Bij die omslag is zóveel energie vrijgekomen!”
“De snelste manier om kwijt te raken wat we hebben, is door vast te houden aan wat we hebben.”
“Ik wil de gemeente op het hart drukken: ga niet alles dichtregelen. Geef de uitvoering de ruimte.”
“De kracht van decentraliseren is dat het dichter bij de mensen gebeurt.”
“Decentralisatie, wat betekent dat voor de lokale democratie? De hele operatie gaat om een bedrag van 10 miljard euro, dan moeten de verantwoordelijkheden wel goed geregeld zijn. Op systeemniveau blijft het landelijk bestuur verantwoordelijk, de gemeente krijgt beleidsvrijheid in de uitvoer. Maar zeker in grotere regionale samenwerkingsverbanden is dat niet op voorhand makkelijk. Zorg dat je goede onderhandelingsmandaten krijgt.”
“Ik sprak ooit met een vrouw die bijna een fulltime taak had om alle hulpverlening rond haar gezin in goede banen te leiden. Ze sprak met zó veel instanties... Het zou mooi zijn als dat in één hand zou komen.” “Het is een omslag in denken die we ook gezien hebben bij de sociale diensten. Van ‘wij moeten uitkeringen verstrekken’ naar ‘we moeten mensen begeleiden naar 14
KING JAARCONGRES 2014
GEEF ONS ZEKERHEID Mark Rutte in debat met lokale bestuurders Na zijn toespraak gaat Mark Rutte samen met Tof Thissen in discussie met vier lokale bestuurders. Dat zijn Monique de BoerBeerta, burgemeester van Roerdalen; Rik Buddenberg, burgemeester van PijnackerNootdorp; Corrie Noom, wethouder in Zaanstad en Gabriëlle Haanen, gemeentesecretaris in Tilburg.
hebben misschien de VNG onvoldoende in beeld gehad bij het overleg. Maar laten we vooral in gesprek blijven.” Met het oog op de actualiteit zegt Buddenberg: “Er is een spanning tussen aan de ene kant de wethouders Financiën die zeer kritisch kijken naar de financiële randvoorwaarden en aan de andere kant de vakwethouders die doorgaans zeer enthousiast zijn geweest om die nieuwe taken op te pakken. Nu hebben voor het eerst de gemeenten in meerderheid gezegd dat ze onder deze voorwaarden de nieuwe taken rondom de Wmo niet uit willen voeren. Dat is een belangrijk kantelpunt.”
De Boer krijgt de handen in de zaal op elkaar: “Heb nou eens vertrouwen in de gemeente!” Ze spreekt Rutte rechtstreeks aan: “Geef ons zekerheid op korte termijn. Er komt in 2014 een boel op de gemeente af en we willen er een succes van maken. Dit geef ik Den Haag mee, via u: geef ons zekerheid, en geef ons ruimte in de financiële afwikkeling.” Haanen is het hiermee eens: “We hebben vooral ruimte nodig, nog boven middelen”. Noom geeft Rutte mee: “Spreek niet alleen over, maar ook mét de gemeenten.” Rutte geeft als reactie: “Ik begrijp de irritatie over het sociaal akkoord. We
15
DECENTRALISATIE
Thissen sluit af: “De kunst van het laten slagen van een decentralisatie is de kunst van het loslaten.” Rutte: “De gemeente is voor mij mede-overheid. Niet alleen maar een uitvoeringsorganisatie.”
16
KING JAARCONGRES 2014
SESSIE DECENTRALISATIE
LIVING LABS: WE DOEN HET GEWOON! We hebben vanochtend veel mooie plannen gehoord. Over de decentralisatie, over de participatiesamenleving. Over de nieuwe rol van de gemeenten. Maar hoe gaat dat in de praktijk? Daar is een aantal gemeenten al druk mee aan het experimenteren. Als voorbeeld voor de rest van Nederland. Een van die ‘Living Labs’ is de gemeente Utrecht. Pieter in’t Hout, procesmanager Maatschappelijke Ontwikkeling en Culturele Zaken, vertelt aan een lokaal vol geïnteresseerden over zijn bevindingen.
burger zo zelfredzaam mogelijk te maken. Dat is het idee. Maar bij de mensen in de zaal zorgt zijn verhaal voor veel vragen. Want als de buurtteams geen voorkennis krijgen, kan de burger ook van alles voor hem of haar achterhouden. En onderschat je de professionals niet, wanneer je stelt dat ze snel last zullen hebben van een tunnelvisie? En is dit alsnog niet heel arbeidsintensief? De conclusie is dat er nog veel behoefte is om hierover door te praten.
DECENTRALISATIE
Wat is het idee van Utrecht? Het is de bedoeling dat de burgers steeds minder hulp nodig hebben van professionele hulpverleners, en steeds meer onderling oplossen. Hierbij krijgen ze hulp van een buurtregisseur en buurtteams. Zij gaan de wijk in, gaan langs bij de mensen met een hulpvraag en proberen zo snel mogelijk samen met de burger oplossingen te verzinnen. Met weinig voorkennis, om zodoende een open blik te houden. Om de 17
“Deze dag is om te inspireren, maar vooral ook om ervaringen te delen. We willen laten zien wat we al bereikt hebben en dat delen met de deelnemers, maar we willen zeker ook op zoek naar de vraag van de deelnemers zelf. Wat heeft de gemeente van ons nodig?� 18
DE SAMENLEVING VERANDERT: OP WEG NAAR EEN DOE-DEMOCRATIE samenleving staan we ook voor de opgave ons werk als gemeente economischer te doen. Er is eenvoudigweg minder geld. We zullen de decentralisatieopgave dan ook slim moeten aanpakken. Winst zoeken in de combinatie. Het is in feite ook een kwaliteitsslag waar we mee bezig zijn. Méér doen, beter doen, voor minder geld.”
DOE-DEMOCRATIE
“We gaan van een verzorgingsstaat naar een ‘doe-democratie’. We krijgen te maken met een ander soort burger. Gelijkwaardiger, met meer kennis, meer eigen initiatief en mondigheid. Dat vraagt veel van de gemeente. In praktische zin, maar vooral ook in de rol die de gemeente speelt. De gemeente zal meer dan voorheen een makelaar moeten worden. Van mensen, van partijen en belangen. Dingen bij elkaar brengen, dingen mogelijk maken. En vooral: ruimte geven en niet in de weg staan.”
KING JAARCONGRES 2014
INTERVIEW MET MONIQUE JONGERIUS DOOR RICHARD DERKS
VEEL LEREN!
“Mijn verwachting voor vandaag? Veel inspiratie, veel ontmoetingen, veel uitwisseling. Het ochtendprogramma is op abstract niveau en schetst de achtergronden van de onderwerpen die we vandaag behandelen. We zoomen uit. In het middagprogramma worden we echt praktisch. Dan zoomen we in. Daar laten gemeenten zien wat ze al bereikt hebben en waar ze mee worstelen. Daar kunnen we onderling veel van leren. Ook wij als KING willen graag de ervaringen horen. Delen, en veel leren!”
RANDVOORWAARDEN BORGEN
“Het is een ontwikkeling in de maatschappij die natuurlijk al langer aan de gang is. De decentralisatieopgave sluit op die beweging aan. De gemeente moet goed kijken naar wat er leeft in de samenleving en naar verbindingen zoeken. Aansluiten op de netwerksamenleving die daarbuiten aan het ontstaan is. Ruimte geven en niet in de weg staan betekent niet dat we de burger aan zijn lot overlaten. Er zijn belangrijke randvoorwaarden. Rechtsgelijkheid bijvoorbeeld. Ook bij het leveren van maatwerk blijven die principes overeind, het is óók de rol van de gemeente dat te faciliteren.”
•
NETWERKSAMENLEVING
KWALITEITSSLAG
“Naast de opgave om de aansluiting te zoeken bij brede veranderingen in de 19
20
KING JAARCONGRES 2014
INSPIRATIE MASTERCLASS
BURGER, GEMEENTE, ZORGVERLENER WIE DOET WAT IN DE PARTICIPATIESAMENLEVING? Deze masterclass wordt gegeven door bestuurskundig socioloog Gijs van Loef. Hij vraagt vooraf aan zijn publiek: op welke vragen willen jullie na afloop antwoord hebben?
Privatisering, of decentralisering, zit binnen dit schema vooral in het blok ‘doen’. Het gaat over de praktijk en de kwaliteit van de uitvoering. Hij sluit af met een filmpje: een trein dendert over een besneeuwd spoor. Zijn er managers nodig om deze trein aan de gang te houden? Nee, de trein beschikt over een stevige schuiver. Die schuiver, dat is de overweging dat de zorg overál zit. Zowel bij de overheid als bij de mensen als bij de markt. Zowel in de trein als bij de machinist.
Daar komt al snel reactie op. “Hoe maak ik de burger actief? In keukentafelgesprekken lukt dat wel, maar hoe maak je burgers op afstand actief?” en “Hoe voorkom je het ‘doorschuiven’ van een vraag of probleem? Hoe definieer je ‘probleemeigenaren’?”
De lessen die we uit de privatiseringen kunnen trekken: het gaat om de kwaliteit van de uitvoering. Zorg voor samenhangende oplossingen, zorg dat je de kennis over hoe dat gaat in huis hebt. Zo hou je de regie over het proces. Uiteindelijk gaat het –in een breder perspectief– over de rechtvaardigheid van het beleid en van de uitvoering. Niet in juridische, maar in menselijke zin. 21
NETWERKSAMENLEVING
Het verhaal van Van Loef gaat over de lessen die we kunnen trekken uit eerdere projecten rond marktwerking en privatisering in het publieke domein. Uiteindelijk komen de vragen uit de zaal in een schema terecht. willen, kunnen, mogen, denken, doen. Dat zijn de algemene aspecten die bij iedere activiteit gelden, ook bij privatiserings- en decentralisatieprocessen.
BIJ DE LUNCH: WAT HEEFT JE TOT NU TOE HET MEEST GEÏNSPIREERD? LARISSA ZEGVELD KING
“Met de opmerking ‘als de wereld in de stad woont, regeren de burgemeesters de wereld’, raak je mijn passie. Wij moeten ervoor zorgen dat we nieuwe ideeën ook daadwerkelijk werkbaar moeten maken. De ruimte die er nu ontstaat, moeten we pakken.”
SIMON KOOISTRA HOOFDREDACTEUR VNG MAGAZINE
“Het verhaal van Andrée van Es vond ik erg inspirerend, omdat dit het enige verhaal uit de praktijk was. Haar opmerking dat we vertrouwen moeten geven aan ambtenaren, dat zij zelf goede afwegingen kunnen maken, vond ik erg goed. Je hoeft hen niet met allerlei regels van bovenaf te sturen.”
RENÉ SJOUWERMAN GEMEENTE WESTLAND
“Eigenlijk zeiden Brenninkmeijer en Rutte hetzelfde: als je mensen verantwoordelijkheden geeft, moet je ze ook vertrouwen geven. Dat geldt voor gemeenten en ook voor burgers. En daarnaast moeten we de ruimte die er nu ontstaat, op een mooie manier invullen. Die ruimte is er; we moeten er wat mee doen!” 22
KING JAARCONGRES 2014
“De gemeenteraadsverkiezingen komen er aan. Wat we willen is dat het onderwerp informatiebeveiliging stevig op de bestuurlijke agenda komt te staan. Meer bestuurlijke bewustwording over dit onderwerp, dan is voor mij deze dag geslaagd.� 24
KING JAARCONGRES 2014
INTERVIEW MET NAUSIKAÄ EFSTRATIADES DOOR RICHARD DERKS
DE GEMEENTE BLIJFT VERANTWOORDELIJK VOOR INFORMATIEBEVEILIGING vandaag meer bekendheid geven aan het werk en de diensten van de IBD, en we willen inzichten geven in de bestuurlijke risico’s van informatiebeveiliging.”
GEZAMENLIJKE DIENST
Het is niet echt een ‘sexy’ onderwerp: informatiebeveiliging. Maar met de toenemende digitalisering van de overheid en de koppeling van veel informatie wordt een goede beveiliging steeds belangrijker. Ook het adequaat optreden bij digitale ‘calamiteiten’ is van groot belang. Om dat goed te faciliteren hebben KING en VNG samen de Informatie Beveiligingsdienst (IBD) opgezet. Deze dienst is sinds 1 januari 2013 operationeel. De gemeente kan gebruik maken van de producten en de dienstverlening van de IBD. Daarbij hoort bijvoorbeeld het ondersteunen van gemeenten bij het indienen van hun assessmentrapportage van de DigiD koppeling, de Baseline Informatiebeveiliging Nederlandse Gemeente (BIG) en veel bijbehorende digitale operationele producten.
BEWUSTWORDING
GEMEENTE BLIJFT VERANTWOORDELIJK
Decentralisatie in combinatie met het centraal regelen van informatiebeveiliging, is dat geen tegenspraak? Efstratiades: “We hebben een centrale dienst, maar de verantwoordelijkheid voor informatiebeveiliging blijft primair liggen bij de gemeente zelf. Dat is vastgelegd in de resolutie ‘Informatieveiligheid randvoorwaarde voor de professionele organisatie’. We willen
•
25
INFORMATIEBEVEILIGING
“Het gaat vooral om bewustwording. Natuurlijk, we leveren producten, praktische diensten, maar we willen het onderwerp ook bestuurlijk op de agenda zetten. Beveiliging wordt vaak, ik noem het maar even oneerbiedig, ‘weggemanaged’. Bij de ICT-afdeling, bij de techniek. Maar er zit een belangrijke menselijke kant aan digitale beveiliging. Er is een Taskforce Bestuur en Informatieveiligheid Dienstverlening gericht op burgemeesters en wethouders. Die doet goed werk. Ik denk dat we al heel veel bereikt hebben in hele korte tijd, maar er ligt nog een grote opgave. De verkiezingen komen eraan, ik zou heel blij zijn als informatiebeveiliging op de bestuurlijke agenda komt in de nieuwe college’s van de gemeenten. Een dag als vandaag kan daaraan bijdragen. We zitten op een 7, na vandaag zou ik willen dat we daar ruim boven zitten!”
KING JAARCONGRES 2014
SESSIE INFORMATIEBEVEILIGING
HOE STUURT Ú OP INFORMATIEVEILIGHEID? Douwe en Henk van de Taskforce BID leggen de vinger op de zere plek. Want die decentralisatie is een prachtig idee, maar zijn de gemeenten er wel klaar voor om zoveel informatie onder hun hoede te krijgen? Een tafel vol ambtenaren zit klaar om daarover onderwezen te worden.
Eerst dus de journalisten bij de hand nemen. “En de raadsleden parkeer je even bij de koffie-automaat. Als die het nog doet.” De zaal lacht. “Een kapotte koffie-automaat zou nog erger zijn dan een kapot besturingssysteem.” Maar de informatiebeveiliging is natuurlijk niet alleen digitaal, maar ook analoog. Al pratende komen we erachter dat die analoge tak minstens zo belangrijk is. “Je moet awareness creëren bij je medewerkers. Zij moeten voorzichtig met informatie om weten te gaan.” En dus je vertrouwelijke dossiers op je bureau opruimen als je weggaat.
We krijgen een casus. Tijdens een raadvergadering van de gemeente Hoekendam is er een storing. De raadsleden kunnen niet meer op internet. Wat doe je dan, als bestuurder zijnde?
En die awareness moet er bij alle medewerkers zijn. Informatieveiligheid moet volgens deze groep bestuurders op de college-agenda staan. Iedereen moet het zien als prioriteit.
Dat klinkt als een logisch plan. Maar aan de andere kant van de tafel zitten mensen met andere ideeën. “Volgens mij kun je beter eerst je communicatieplan in werking stellen. Dit is koren op de molen van mensen die niet geloven dat je gegevens veilig zijn bij de gemeente”. Die communicatie is je betrouwbaarheid, je imago.
Want hoe goed je de informatiebeveiliging op technisch gebied kunt regelen; het blijft mensenwerk. Daarover zijn alle aanwezigen het wel eens.
27
INFORMATIEBEVEILIGING
Kijken wat er in het draaiboek voor calamiteiten staat, oppert iemand. De bereikbaarheidsdienst checken. Kijken of de boel in een half uur opgelost kan worden. Als dat niet lukt, dan moet de vergadering afgelast worden.
KING JAARCONGRES 2014
VOOR U GETWEET #KINGCONGRES Toverwoord op #kingcongres is ‘vertrouwen’. Lost dit echt alles op? Zie www.veldgidsvertrouwen.nl voor de broodnodige nuance. @angelariddering
#Kingcongres Fantastische masterclass van Hans van Ewijk. Veel stof tot nadenken. @BiblionetID
Paradox van decentralisaties: ongekend korset van regels vanuit Den Haag terwijl gemeenten het zelf moeten gaan regelen. Quote #kingcongres @frieke72
De gemeenten staan voor een Hercules taak. Decentralisaties #introductie #kingcongres @keesgroeneveld3
#kingcongres inspiratie: vertrouwen, balans, redelijkheid, gelijkwaardigheid, meer mensen en minder regels. @gjbravenboer
“Onder andere” @wimdaniels houdt ons op vermakelijke manier bezig: drempels zijn hoog, ambities moeten dus nog hoger zijn. #kingcongres @ServaasStoop
Mark Rutte op #kingcongres: “betaalbaarheid van zorg cruciaal om zorg sociaal te houden” @JeroenGebben 30
Goed dat @M directeur King @ in open gespr met lokaal be over de decen #kingcon @kimpu
Bij #kingcongres Den Bosch. Met oa Andree vEs @ TofThissen @Luyte @MinPres Over participatie, lokaal bestuur, democratie. Enorme opkomst! @kimputters
Helemaal klaar voor het #KINGcongres ruim 900 deelnemers uit gemeenten, maatschappelijke partners en markt! @TofThissen
Nu wankel evenwicht op podium bi #kingcongres. Geeft huidige situati in politiek speelveld ((inter)nationaa lokaal) duidelijk weer... @eriksteijn
MinPres en @TofThissen rek gingen estuurders ntralisaties ngres utters
ij ie al/
#kingcongres kunnen wij brenninkmeijer misschien verleiden tot een leidersrol in politiek? #datzoumooizijn @coenraijer
Als je bij lokale overheid werkt heb je hart voor de publieke zaak. frustreer die betrokkenheid nou niet aldus Andree van Es #kingcongres @jvdw59
#CPB Nederlanders vaker tevreden over gemeenten dan over landelijke en Europese politiek. #kingcongres @ICTexpert
Alex Brenninkmeijer: Mensen doen dingen voor anderen omdat ze mensen zijn, niet omdat overheid een participatiesamenleving wil @BMveldhoven
Antwoorden? nee, Vragen stellen is meest krachtige interventie van manager. Workshop ‘de manager is dood lang leve de manager’ #kingcongres @frieke72
Lees alle online berichten over de speeches van @ BrenninkmeijerA, @MinPres & @wimdaniels op onze Storify http://t.co/eCCUpaVFfz @KINGgemeenten
Heel goed, burgemeester Roerdalen pakt #Rutte nu aan. Geef ons vertrouwen en financiele armslag bij decentralisaties. #kingcongres @PeterKanne1
“burgermacht vraagt om zeggenschap.” Mooie quote van @kimputters op het #kingcongres @keesgroeneveld3
@AndreeVanEs: Veranderingsprocessen moeten uitgaan van vertrouwen in lokale bestuurders en uitvoerders en hun morele afwegingen #KINGcongres @HeleenWeening
31
KING JAARCONGRES 2014
Mooie uitspraak van Brenninkmeijer ‘je kunt de samenleving niet eenvoudig aanharken’ Met alleen regels kom je te kort. @sanderdegraaf
“Data is er voldoende. Bij veel verschillende partijen. Wij proberen die data te koppelen en te ontsluiten, zodat het ook bruikbare informatie wordt. We komen vandaag kennis brengen, maar we komen ook hĂĄlen. We willen graag van de gemeenten horen wat ze van ons nodig hebben.â€? 32
INTEGRALE DIENSTVERLENING: ÉÉN LOKET VOOR COMPLEXE GEVALLEN STUREN
DIKKE 7
Kent u de site ‘Waarstaatjegemeente.nl’? En maakt uw gemeente al gebruik van de ‘stapelingsmonitor’? Boonstra legt uit: “De stapelingsmonitor geeft inzicht in het sociale profiel van een gemeente. Je kunt zien van hoeveel verschillende regelingen of voorzieningen de huishoudens in de gemeente gebruik maken. Die informatie kun je gebruiken voor de inrichting van je beleid voor het sociale domein in je gemeente. Dat is het ‘sturen’ in het woord ‘sturingsinformatie’. Veel verschillende partijen zitten op een schat aan informatie, maar die wordt nog niet voldoende gekoppeld.”
“Ik hoop de bestuurders vandaag naar huis te sturen met een pak aan informatie. En ik hoop beter inzicht te hebben waar we de nadruk moeten leggen bij de verdere doorontwikkeling. Als we kijken naar het hele beeld zitten we nu op een dikke 7. Er is al heel veel gedaan en we bieden al veel. Als we dadelijk –op 1 januari 2015– een 8 kunnen leveren zou ik al heel blij zijn!”
KING JAARCONGRES 2014
INTERVIEW MET HIDDE BOONSTRA DOOR RICHARD DERKS
WAAIER: STAPELINGSMONITOR
BRENGEN EN HALEN
“Met alleen data ben je er niet. Het komt erop aan om die data te combineren en te ontsluiten. Veel gemeenten beseffen dat. Ze kennen onze site en de monitor wel, maar er kan nog veel meer gebruik van worden gemaakt. Ik hoop dat een dag als dit dat duidelijk maakt. We zijn hier om te laten zien wat we hebben, maar we zijn hier ook om te horen wat er van ons verwacht wordt. Waar behoefte aan is. Je kunt wijkteams alleen goed op pad sturen als ze weten hoeveel regelingen er in bepaalde wijken of straten achter de voordeur lopen. Zijn de profielen die we leveren voldoende?”
•
33
STURINGSINFORMATIE
Om snel inzicht te krijgen in de gegevens van 25 regelingen in het sociaal domein per gemeente heeft KING een Stapelingsmonitor gemaakt, gebaseerd op gegevens van het CBS. Deze waaier geeft inzicht in het gebruik van de regelingen op het gebied van welzijn en zorg; arbeidsparticipatie; onderwijs; en inkomensondersteuning. Vaak wordt er achter één voordeur gebruik gemaakt van meerdere regelingen: stapeling. Gebundelde informatie over stapeling per straat of wijk geeft meer inzicht bij het opzetten en uitvoeren van beleid.
34
KING JAARCONGRES 2014
SESSIE STURINGSINFORMATIE
WETEN WAT ER SPEELT ZICHT OP ZORG EN HET SOCIALE PROFIEL VAN DE WIJKEN Martine de Mooij is van het CBS, het Centraal Bureau voor de Statistiek. De organisatie biedt ‘cijfers op maat’ voor onder meer gemeenten. Belangrijk instrument daarbij is de Stapelingsmonitor.
er de site www.cbs.nl/decentraleoverheden. Ook op Waarstaatjegemeente.nl vind je veel van deze gegevens terug. De Mooij toont desalniettemin een aantal cijfers: in Nederland maakt bijvoorbeeld 51% van de huishoudens gebruik van een regeling. Ongeveer 3,5% van de huishoudens maakt gebruik van vijf of meer regelingen. Dat verrast de deelnemers in de zaal. Vooral als De Mooij laat zien wát het CBS allemaal weet, tot aan leeftijd, jaarinkomen en gezinssamenstelling aan toe. Een reactie uit de zaal: “Weten jullie dit per huishouden?” Dat weet het CBS inderdaad, al kan de informatie niet worden herleid tot personen. De presentatie gaat verder met een presentatie van Tijs van Gorp (Vektis). “Met grote veranderingen op til is er behoefte aan goede informatie over zorg.” Vektis ontwikkelt nu samen met KING een product om deze informatie per gemeente in beeld te brengen. Want ook op het gebied van zorg geldt: zonder goede informatie geen goed beleid.
De Mooij begint haar presentatie met: “U zult het niet verwachten van iemand van het CBS, maar de cijfers die ik noem mag u gerust vergeten...” Het gaat erom dat we ook morgen nog weten waar de informatie te halen is. Dat kan via internet, speciaal voor medewerkers van decentrale overheden is 35
STURINGSINFORMATIE
Dat is een handig instrument om de samenloop van regelingen en voorzieningen in beeld te krijgen. De monitor brengt voor het sociaal domein –geclusterd naar arbeidsparticipatie, welzijn en zorg, inkomensondersteuning en onderwijs– de situatie van huishoudens in kaart op wijkniveau. Aan de hand van deze gegevens kan er in een vroeg stadium fijnmazig worden gestuurd, nog voor er sociale problemen in een wijk ontstaan. Een stapeling van regelingen betekent immers vaak ook een stapeling van problemen.
De gemeenten Haarlem en Zaanstad zijn met het project BUUV de winnaar geworden van de Best Gejat Prijs 2013. Het idee achter de Best Gejat Prijs is dat gemeenten van elkaar leren als ze over de grenzen van de eigen organisatie kijken. Zo hoeven zij niet steeds zelf het wiel uit te vinden en besparen zij tijd en geld. De prijs wordt jaarlijks uitgereikt aan de gemeente of organisatie die de vinding heeft gedaan en de gemeente die deze heeft overgenomen. Eind 2010 startte Haarlem met BUUV. Het gaat daarbij om diensten die bewoners vrijwillig voor elkaar kunnen doen, zoals koken, gezelschap, de hond uitlaten of een lift naar de dokter. In Haarlem vonden in drie jaar tijd ruim 10.000 matches plaats. De gemeente Zaanstad ‘jatte’ als eerste dit idee van Haarlem. 36
KING JAARCONGRES 2014
37
KING WORK IN PROGRESS 2014 CONGRES Save the date 27 maart 2014
www.kinggemeenten.nl/king/agenda/king-work-progress-congres
okken en tr e b r o o v in ij “Ik zet m en bij k k o tr e b : n te n ee efficiënte gem niseerd.” a g r o e g m li s n mensen e
LARISSA ZEGVELD GENOMINEERD VOOR #MIPLO13 (directeur KING)
Gemeente.nu heeft Larissa Zegveld (directeur KING) genomineerd voor Meest invloedrijke persoon bij de lokale overheid (#miplo13).
STEM OP LARISSA VIA WWW.GEMEENTE.NU!
Kwaliteitsmonitor BAG
monitoring rapportages dashboards
‘‘
Steeds meer gemeenten worstelen met het vraagstuk van het onderhouden en bewaken van de kwaliteit van de Basisregistraties Adressen en Gebouwen (BAG). Zowel op managementniveau als op beheerdersniveau is er behoefte aan meer inzicht in kwaliteit. De Kwaliteitsmonitor BAG van Synaxion biedt u dit inzicht en stelt u in staat om de
analyses scorecards
kwaliteit van uw BAG continu te monitoren. Voor de beheerder is dit de ideale tool om verantwoording af te leggen en voor de leidinggevende een uitstekende tool om te sturen. Inmiddels wordt de Kwaliteitsmonitor BAG door steeds meer gemeenten gebruikt en is uitgegroeid tot een standaard tool die zich bewezen heeft in de gemeentelijke markt.
1 g r a f i e k h e e f t m e e r i n v l o e d d a n 10 0 0 w o o r d e n
‘‘ Constante controle hebben over de gegevensinvoer - gemeente Tiel
‘‘ De Kwaliteitsmonitor van Synaxion is een goed initiatief en een aanvulling op de i-Spiegel. ‘‘
‘‘
‘‘
Het helpt ons de vinger op zere plekken te leggen - gemeente Diemen
‘‘
- KING | Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten
‘‘ Onze kracht | monitoring, rapportages, dashboards, analyses, scorecards Synaxion B.V.
•
Bogert 31
•
5612 LX Eindhoven
•
T +31 40 236 44 30
•
www.synaxion.com
Echt weten wat er speelt wijst u de weg Weloverwogen beleidskeuzes baseert u op gedegen onderzoek. Concreet tevredenheid- en opinieonderzoek geeft u echte verbinding met uw burgers en handvatten bij het stellen van
De pijlers van Concreet tevredenheid- en opinieonderzoek: 1 › Vraagstelling afgestemd op uw organisatie en uw doelgroepen 2 › Hoogwaardig onderzoek gebaseerd op de recentste wetenschappelijke methoden 3 › Zorgvuldige analyse met oog voor de context van uw gemeente 4 › Praktische toepassingen en acties gekoppeld aan resultaten
Praktisch onderzoek voor een oplossing die werkt www.concreet-onderzoek.nl
DECENTRALISATIE
prioriteiten.