Meditatief schrijven

ONTSPANNEN OP WEG NAAR ZELFINZICHT

‘Schrijven is een manier om jezelf te ontmoeten, om jezelf intiem te leren kennen,’ schrijft de Amerikaanse auteur en zenboeddhist Natalie Goldberg in Schrijven vanuit je hart. Waar komen woorden vandaan? Herinneringen, ideeën, of zelfs het woordje “de”?

Schrijven om jezelf te leren kennen, dat het werkt weten we: niet voor niets houden veel mensen een dagboek bij om dingen van zich af te schrijven, of het leven te kunnen duiden. In de laatste decennia wordt er ook steeds meer onderzoek gedaan naar de relatie tussen schrijven en traumaverwerking. De Amerikaanse psycholoog James W. Pennebaker zag dat het doktersbezoek afnam bij de groep mensen die hun trauma schriftelijk onder woorden hadden gebracht. Schrijven blijkt dus een heilzaam effect te hebben op zowel de fysieke als mentale gezondheid van mensen die een trauma hebben ervaren. Maar ook zonder trauma heeft schrijven een positieve uitwerking. Uit onderzoek blijkt dat dat schrijven voordelen oplevert die vergelijkbaar zijn met meditatie: je bereikt sneller je persoonlijke doelen, je kunt dingen beter onthouden, stress en spanning verminderen. Schrijven heeft bovendien een positief effect op je humeur, bloeddruk en immuunsysteem en het helpt zelfs bij depressie.

Schijnbaar doelloos schrijven

Niet voor niets zijn de morning pages van de Amerikaanse creativiteitsgoeroe Julia Cameron zo populair. Bij de methode Cameron is het de bedoeling dat je direct na het opstaan met de pen drie pagina’s volschrijft, zonder te stoppen en zonder ook maar iets door te strepen, schijnbaar doelloos mag je doorpennen. Ik begon met deze methode toen ik was vastgelopen in mijn werk, maar al snel liet ik het strakke ochtendritme los, gewoon omdat schrijven met de hand op elk willekeurig moment van de dag werkt. En ik begon het als een vorm van meditatie te ervaren, die zelfs mijn gebruikelijke meditatie naar de achtergrond drong: want al schrijvend mediteren bleek me beter te passen. Wat gebeurt er als je met de hand schrijft?

• Je vertraagt vanzelf. Op een PC, zeker als je net als ik blind kunt typen, gaan je handen vaak nog sneller dan je gedachten. Als je met de hand schrijft is dat andersom. Omdat mijn handschrift in de loop der jaren zo onleesbaar is geworden, ga ik nog langzamer schrijven en ga ik terug naar mijn eerste versnelling.

• In het Russisch bestaat er een mooie uitdrukking, de schrijver schrijft zoals hij ademt en hij ademt zoals hij schrijft. Dat is precies wat er gebeurt bij meditatief schrijven: je brengt je aandacht naar je lichaam. Bij loopmeditatie gebeurt dat bijvoorbeeld ook, daarbij concentreer je je op je stappen en merk je dat je vanzelf rustiger gaat ademen. Om die reden begin je een schrijfmeditatie bij voorkeur met de buikademhaling. Een van onze grote kinderboekenschrijvers, Paul Biegel, zei altijd dat de verhalen ontsprongen in zijn buik, het centrum van de creatie. En volgens de yogaleer is de buik het brein van de emoties.

• In het schrijven zijn veel overeenkomsten met de beoefening van zitmeditatie: je gaat zitten (met je pen in de hand) en je kijkt (al schrijvend) naar je gedachten. Gedachten gaan bij ons in taal, in woorden, dus door ze op te schrijven maak je ze concreet en zie je wat een chaotische wirwar je gedachtestroom is. Dat creëert afstand en helpt je te zien dat jij niet je gedachten bent.

• Met deze vorm van meditatief schrijven, kun je nieuwe bronnen in jezelf aanboren. Dat komt omdat je de ratio tijdelijk naar de achtergrond duwt; de bron van onze creativiteit ligt namelijk buiten het domein van de logica. Wij kunnen als enige levende wezens onze aandacht richten los van het moment waarop iets gebeurt. Denken (onze rationele kant) gebeurt altijd vanuit het heden of het verleden; zolang we denken zijn we dus afgesneden van de werkelijkheid. Maar zodra we het denken loslaten, stromen we mee met wat er op het moment is. En je zult verrast zijn wat er dan ontstaat.

• Zelfonderzoek of svadhyaya is een belangrijke ‘do’ van de yoga. Al schrijvende ga je verbanden zien, precies daarom houden mensen een dagboek bij: je krijgt door waarom dingen gaan zo als ze gaan en ineens zie je wat je uit de weggaat en waarom je dingen doet zoals je doet. Je kunt onbespied naar jezelf kijken. ‘Uiteindelijk gaan schrijvers over hun obsessies schrijven,’ zegt Goldberg. ‘Dingen die hen achtervolgen; dingen die ze niet uit hun hoofd kunnen zetten; verhalen die ze in hun lichaam meedragen tot ze bevrijd worden. Stel dat je ‘jouw’ thema uit de weg gaat, dan gaat dat tegen je werken. Eenvoudig omdat het vermijden veel energie kost.’

Er zijn tal van cursussen om op deze manier met schrijfmeditatie aan de slag te gaan. Zelf ontwikkelde ik de cursus Schrijf je helder, waarbij je intuïtief te werk gaat aan de hand van de tien yoga do’s en dont’s (voor ingewijden: de yama’s en niyama’s). Door speels en met plezier te werk te gaan, kom je kanten van jezelf tegen die je kwijt was, of die je nog helemaal niet kende. Hoe leuk kan het zijn.

Christel Jansen, schrijver en coach intuïtief schrijven

Prayag meditatieopleidingen /

www.prayag.nl