Dinlendirici gözlük Var mıdır? Op. Dr. Alp ALALUF S.B.Bozyaka Eğitim ve Araştırma Hastanesi İzmir 25 Haziran 2011
Dinlendirici gözlük var mıdır? Yanıtı, dinlendirici gözlüğün tanımında saklıdır
Dinlendirici gözlük nedir? Halk gözüyle • 0.25, 0.50 gibi küçük numaralı gözlüklere halk arasında • • • • •
verilen isimdir (Uludağ sözlük) Genellikle bu civardaki göz bozuklukları, görememekten çok göz yorulmasına yol açtığından bu isim verilmiştir (Uludağ sözlük) Küçük çaplı göz bozukluklarının ilerlememesi için verilen gözlüklerdir (Ekşi sözlük) Göz doktorlarının, gelen müşteriyi eli boş yollamayalım prensibiyle bütün gözüne baktırmaya gelenlere bir tane verdiği gözlüklerdir (Ekşi sözlük) Gözlük satışlarını arttırabilmek adına uydurulmuş bir masaldır Yorgun olunduğunda takılan gözlüktür
Dinlendirici gözlük nedir? Hekim gözüyle • Bir devlet hastanesi göz polikliniğinde kapıya • •
asılan yazı: “Dinlendirici gözlük diye bir şey yoktur, istemeyiniz.“ Göz doktorundan yanıt: ‘Dinlendirici gözlük diye bir şey yapılsın ilk ben alacağım.’ Bilinenin aksine dinlendirici gözlük olarak isimlendirilen gözlüklerin tedavi edici özelliği olmadığı gibi dinlendirici yada rahatlatıcı bir özelliği de yoktur.Göz sağlığı normal olan kişilerin herhangi bir gözlük kullanmalarına gerek yoktur.
Gözü sağlam olanlar için “Dinlendirici Gözlük” var mıdır? Hayır. Gözlük bir kırılma kusuru olanlar için yardımcı bir araçtır. Bu açıdan sağlıklı olan, yani kırılma kusuru bulunmayanları dinlendiren bir gözlük yoktur. Nasıl koltuk değneği yalnızca ayak veya bacaklarında sorunu olan biri için yardımcı iken, sağlıklı biri için hiç bir yardımı yoksa, gözü sağlıklı biri için de numaralı gözlük yardımcı bir araç sayılmaz, yarar sağlamaz.
Dinlendirici gözlük var mıdır? Gözlük camlarında bulunabilecek bazı özellikler nedeniyle gözlüklerin ikincil kazançları olabilir:
• • • • • • •
UV emilimi Yansıma azaltıcı kaplama Ayna kaplama Renklendirilmiş camlar Fotokromik camlar Polarize camlar Özel filtreli camlar Verilmiş olan numaralı camın bu özellikleri kişiyi rahatlatabilir, hatta yararı küçük numaralı camın önüne de geçebilir
Dinlendirici gözlük nedir, var mıdır? • Hiçbir kusuru olmayan gözlere, az
yorulsun – dinlensin diye verilen gözlüklerdir: Yoktur. • Görmeyi çok fazla etkilemeyen, küçük numaralı kırma kusurları için göz hekimlerince, göz yorgunluğu (astenopi) oluşmaması için, devamlı takılmasa da olur ibaresiyle verilmiş gözlüklerdir: Vardır.
Göz yorgunluğu (astenopi) nedir? Özellikle göz yükünün artması ile ortaya çıkan: • • • • • • • • • • • •
Gözlerde kaşıntı, Gözlerde yanma, Gözlerde sulanma, Göz ve göz kapaklarında gerginlik hissi, Gözlerde ağırlık hissi, Gözlerde yorgunluk hissi, Fotofobi, Gözlerde kamaşma, Bulanık görme, Çift görme, Baş ağrısı, Baş dönmesi bulguları ile ortaya çıkan durumdur.
Göz yorgunluğu (astenopi) • • •
Öğlen ve akşam saatlerinde daha sıktır Mükemmeliyetçi kişilerde sıktır Sorgulamada benzer bulgular verebilecek: Hipotiroidi, Depresyon, Antidepresan, antikolinerjik, sakinleştirici ilaç kullanımı, Uyuşturucu, aşırı sigara, alkol, çay, kahve tüketilmesi araştırılmalıdır.
Dinlendirici gözlük: Miyop • Uzak görme azalmıştır ve optik amaçlı
gözlük takmak gerekir • Görmeyi çok etkilememiş küçük numaralarda, daha net görmek amacıyla, gözler kısılıyorsa, göz yorgunluğuna neden olabilir ve küçük numara reçete edilmelidir
Dinlendirici gözlük: Hipermetrop • Göz yorgunluğu ile ilgili, en eski ve en çok • • • •
suçlanan durumdur Görmeyi etkilemediği için gizli hipermetropi gözden kaçabilir Gizli hipermetropiyi yakalamak için etkili bir sislendirme yapılmalıdır Genellikle sikloplejikli muayene gerekir Mevcut uyum gücünün yarısının sorunsuzca kullanılabileceği öngörüsünden faydalanılabilir
Dinlendirici gözlük: Astigmat • Bir veya iki meridyeni retina arkasına
odaklanmış hipermetrop astigmatlarda, uyum kullanılarak en az bulanıklık halkası retina üstüne veya yakınına getirilebilir • Bir veya iki meridyeni retina önünde odaklanmış miyop astigmatlarda, yakına bakışta benzer bir durum ile uyum gerekebilir
Dinlendirici gözlük: Binoküler görme anomalileri • • • • • • • • •
Konverjans yetmezliği Konverjans aşırılığı Diverjans yetmezliği Diverjans aşırılığı Basit ekzoforya Basit ezoforya Vertikal forya Anizometropi Şaşılık
Dinlendirici gözlük:Konverjans yetmezliği • Düşük AC/A oranı nedeniyle yakında yüksek ekzoforya • • • •
vardır Aşırı pozitif füzyonel verjans gerekir Uzamış yakın çalışmada göz yorgunluğu hatta çift görme ortaya çıkabilir Konverjans egzersizleri faydalı olabilir Yakın forya ölçümünde Maddox kanadı pratik bir araçtır
Dinlendirici gözlük:Konverjans aşırılığı • Yüksek AC/A oranı nedeniyle yakında uzaktan daha fazla • • • •
ezoforya Aşırı negatif füzyonel verjans gerekir Uzamış yakın çalışmada göz yorgunluğu ve baş ağrısı ortaya çıkabilir Varsa, hipermetropinin tashihi gerekir Yetmezse, genç olsa bile, yakın gözlüğü veya çok odaklı gözlük vermek gerekir
Dinlendirici gözlük:Diverjans yetmezliği • Uzakta, yakından daha fazla ezoforya • Hem yakın, hem uzak çalışmada göz
yorgunluğu ve baş ağrısı ortaya çıkabilir • Varsa az da olsa hipermetropinin tam tashihi gerekir • Yetmezse, tabanı dışta prizma ilave edilmelidir
Dinlendirici gözlük:Diverjans aşırılığı • • • • • •
Uzakta, yakından daha fazla ekzoforya Yüksek AC/A oranı mevcuttur Pek göz yorgunluğu yapmaz Araba kullanma ve TV seyretme gibi uzak görmede anlık çift görmeler ortaya çıkabilir Estetik problem oluşturabilir Uzakta eksi cam kullanımı denenebilir
Dinlendirici gözlük: Basit ekzoforya • Uzakta ve yakında birbirine yakın
ekzoforya • Uzakta veya yakında veya her iki durumda arada çift görme ortaya çıkması • Uzun süreli yakın çalışma sonrası göz yorgunluğu • Eksi cam kullanımı denenebilir • Tabanı içte prizma gerekebilir
Dinlendirici gözlük: Basit ezoforya • Uzakta ve yakında birbirine yakın ezoforya • Diverjans yetmezliğinden farkı, yakında da ezoforyanın varlığıdır • Hem uzak hem de yakın göz mesailerinde göz yorgunluğu ve baş ağrısına neden olabilir • Varsa hipermetropi tashih edilir • Tabanı dışta prizma gerekebilir
Dinlendirici gözlük: Vertikal forya • Vertikal forya varsa ve vertikal füzyonel
kapasite yetersiz ise, göz yorgunluğu, çift görme ve baş ağrısı nedeni olabilir • Vertikal prizmalar iyi bir çözüm olabilir
Dinlendirici gözlük: Anizometropi • Anizometropi az bile olsa, telafi edici bir mekanizma • • •
olmadığından, göz yorgunluğuna neden olabilir 2.0 D ve üstü gibi yüksek anizometropilerde, binoküler tek görme çabası olmadığından, genellikle bulgu vermez Bir gözde kırma kusuru yok veya az ise saptanması zordur Saptanması için, kırma kusuru muayenelerinde binoküler denge testlerinin düzenli olarak yapılmaları gerekir
Dinlendirici gözlük: Şaşılık • Fonksiyonel (konkomitan) şaşılıklarda adaptif •
mekanizmalar nedeniyle pek göz yorgunluğu bulgusu görülmez Erişkin dönemde ortaya çıkan paralitik (inkomitan) şaşılıklarda, çift görme ve çift görmeyi engelleme çabaları nedeniyle yoğun göz yorgunluğu şikayetleri olabilir
Dinlendirici gözlük: Baş ağrısı • Baş ağrısı nedenlerinden, tespiti ve muayenesi • • •
en kolay olduğu düşünüldüğünden, genellikle ilk araştırılanlar, gözle ilgili olanlardır Gözlerin yoğun kullanılması sonrası ortaya çıkışı tipiktir Drews yoğun bir günün ertesi sabahında da ortaya çıkabileceğini bildirmiştir Başvurulduğunda; genellikle haftalar, aylardır süren, meslek veya görsel ihtiyaçların değişmesi sonrasında ortaya çıkmış, kaş, göz etrafı ve arkası bölgede, orta şiddette, donuk bir ağrı söz konusudur
Dinlendirici gözlük: Ne zaman yazalım? • Cevabı zordur • + 0.50 D hipermetropi veya hipermetropik • •
astigmatın tashihi ile şikayetler geçebilir Toplum kırma kusurları dağılımı eğrisinin tepe noktasının + 0.50 civarında olduğu unutulmamalıdır New Zealand’dan Malcolm Cholerton, göz yorgunluğu şikayeti ile baş vurmuş, kırma kusuru olmayan veya çok az olan olgulara, numarasız cam verdiğinde; plasebo etkisiyle, şikayetlerin aylarca geçtiğini, ancak bir süre sonra tekrar ortaya çıktığını saptamıştır.
Dinlendirici gözlük: Ne zaman yazalım?
• Hikaye önemli; hafta sonu veya tatilde devam ediyorsa, • • • • •
başka bir neden olabilir Muhasebeci, bankacı gibi yoğun göz mesaisi olanlarda verilebilir Sadece kırma kusurları değil, binoküler görme anomalileri de araştırılmalıdır Genel bir tıbbi kontrol ve diş muayenesinde baş ağrısına neden olacak bir bulgu saptanmamışsa, kırma kusurunun tashihi ile şikayetlerin geçip geçmeyeceğinin deneyip görülmesi, ucuz ve invazif olmayan bir yoldur BBT, EEG, MRG ve anjiografi gibi daha invazif yöntemlere gerek kalmayabilir Düşük değerli sferik, astigmatik, prizmatik camlar, pahallı olmayan gözlükler şeklinde reçete edilip bir iki ay denetilebilir ve başarılı olunursa kalıcı bir gözlüğe geçilebilir
Sonuç Yukarıda tanımlandığı şekliyle ‘dinlendirici gözlükler’; gözlük satışını artırmak gibi bir art niyet gözetilmeksizin, objektif ve sübjektif bulgulara dayanarak, gerektiğinde vermekten kaçınmamamız gereken gözlüklerdir