Duurzaamheid en rechtspositie zzp’er onder druk

Ons land kent een groot aantal zzp’ers. Met meer dan een miljoen zelfstandigen (dertien procent van het aantal werkenden in 2020) begint Nederland zelfs een ‘aardige koploper te worden in Europa’, zegt mr. Peter Raven van Kenniscentrum Arbeidsrecht. En dat is een probleem, zegt hij. ‘Ik denk dat de overheid daar de komende tijd het nodige aan gaat doen.’

Het is op z’n minst zorgelijk dat er zoveel zzp’ers zijn, zegt Peter Raven. ‘Kijk alleen al eens naar duurzaamheid. Het zijn allemaal mensen die – om wat voor reden dan ook – niet in vaste dienst zijn en daarmee geen duurzame arbeidsrelatie hebben. Hun rechtspositie staat daardoor onder druk. Zo geldt bijvoorbeeld het ontslagrecht, dat is bedoeld als bescherming voor degene die arbeid verricht, niet voor zzp’ers. Bovendien gaat het ten koste van collectieve regelingen, omdat deze zelfstandigen geen werkgevers- en werknemerspremies afdragen.’ Allemaal redenen waarom de overheid momenteel flink nadenkt over de rechtspositie van zelfstandigen, zegt Peter. Of – ‘in gewone mensentaal’ – nadenkt over de vraag hoe ze ervoor zorgt dat meer mensen in loondienst gaan. Hij verwacht dit jaar extra maatregelen en voorziet ‘brokken’ als opdrachtgevers en zzp’ers onvoldoende op de hoogte zijn van de regels.

Gelijker speelveld

Peter baseert zijn verwachting onder meer op een brief van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. In deze zogenoemde decemberbrief (2022) aan de Tweede Kamer gaat het over de voortgang van de maatregelen op het gebied van werken met en als zelfstandigen. Een van de thema’s in de brief is de inzet op een gelijker speelveld tussen werknemers en zelfstandigen. Er staat bijvoorbeeld in dat de zelfstandigenaftrek versneld wordt afgebouwd, vertelt Peter. En dat er wordt gewerkt aan een verplichte arbeidsongeschiktheidsverzekering voor zelfstandigen. Een ander belangrijk onderwerp uit die brief is de Wet deregulering beoordeling

Partnervan Partner van

arbeidsrelaties (DBA), zegt hij. Deze wet gaat over de afspraken die opdrachtgevers en opdrachtnemers maken over hun arbeidsrelatie. En over de vraag of er feitelijk geen sprake is van loondienst, waar iemand zelf zegt zelfstandige te zijn. ‘De minister – en daarmee de Belastingdienst – heeft eerder gezegd dat er tot uiterlijk 1 januari 2025 niet op die wet gehandhaafd wordt. Dat wil zeggen, er wordt wel opgetreden als er sprake is van kwaadwillendheid, maar echt actief toezicht is er niet.’ Daar kun je wat van vinden, zegt hij ook. ‘Die wet is er niet voor niets.’ Zelf is Peter er overigens van overtuigd dat een groot percentage dat zich zzp’er noemt, eigenlijk werknemer is in de zin van de wet. Schijnzelfstandigheid heet dat in jargon. Peter noemt een voorbeeld. ‘We zien nogal eens dat bouwvakkers, timmerlieden of elektriciens bij een bedrijf in loondienst zijn, ontslag nemen en de maandag erop als zelfstandige bij datzelfde bedrijf en dezelfde baas precies dezelfde werkzaamheden verrichten. En dát is een groot risico.’

Overeenkomst van opdracht

Hét probleem bij de constructie zoals Peter die beschrijft, is dat de belastingdienst dit als een dienstverband aanmerkt. ‘We worden daarom vaak benaderd door opdrachtgevers en opdrachtnemers die ons vragen om een overeenkomst van opdracht te maken. Met zo’n overeenkomst geef je aan dat er geen dienstverband is, maar dat je zelfstandige bent in de zin van de Wet DBA en daarmee beschermd tegen naheffingen.’ Natuurlijk wil Peter zo’n overeenkomst best maken. Er is alleen één grote maar, zegt hij. ‘Je moet dan wel verklaren dat je in ieder geval meer dan drie opdrachtgevers hebt. Heb je die niet, dan doe ik het niet. De belastingdienst ziet het dan namelijk alsnog als een dienstverband en legt een naheffing op.’

Nu kent Peter ook de verhalen. ‘Uiteraard weet ik dat mensen zeggen dat de belastingdienst toch niet controleert. En dat mag dan nu ook nog zo zijn, ik ben ervan overtuigd dat dat over een jaar niét meer zo is. Er wordt namelijk actief nagedacht over de vraag hoe moet worden omgegaan met de wet DBA. Blijft het bij het bestrijden van misstanden of gaat de belastingdienst actief zzp’ers screenen? En loop je dan straks tegen de lamp, dan krijg je als opdrachtgever niet alleen een naheffing van de belastingdienst. Ook het pensioenfonds kan met een naheffing komen en die kan tot wel vijf jaar teruggaan.’

Workshops

Het belang om te weten aan welke voorwaarden je als opdrachtgevers en zzp’er moet voldoen, is dus groot. Daarom geeft Kenniscentrum Arbeidsrecht regelmatig workshops, waarin ze uitleg geven en adviseren over werken met en als zzp’er. ‘Wij proberen de handen en voeten te zijn, om zo brokken te voorkomen.’ Naast voorlichting over schijnzelfstandigheid, gaat het in de workshops ook over de vraag waaróm iemand kiest voor zelfstandigheid in plaats van loondienst. ‘Dan hebben we het onder meer over duurzaamheid en de rechtsbescherming die je hebt als werknemer.’ Het is goed om daarover na te denken, zegt hij. Maar kiest iemand heel bewust voor een zzp-constructie, dan vindt hij dat prima. ‘Zorg er dan alleen wel voor dat het ook écht een zzp-constructie is en dat je op z’n minst drie opdrachtgevers heb. Eventuele problemen kun je beter voorkomen.’ •

Koestraat 35, Zwolle 038 20 240 37 www.kenniscentrumarbeidsrecht.nl www.kenniscentrumontslagrecht.nl