Smaakmakend by Ontwerpwerk bv

SMAAKMAKEND gezond eten | natuurlijk | biologisch | lekkere recepten

Van de boer op je bord Ons eten bepaalt ons landschap Lang leve de honingbij! Arnold Heertje over eten en economie

SMAAKMAKEND gezond eten | natuurlijk | biologisch | lekkere recepten

Van de boer op je bord Ons eten bepaalt ons landschap Lang leve de honingbij! Arnold Heertje over eten en economie

inhoud

recepten | zomer 2009

recepten in dit nummer

Jonge prei met aardappel, gehakt ei en kervelmayonaise | Venkel met nieuwe aardappels in kippenbouillon | Frisse salade met verse geitenkaas en tuinbonendressing | Gebakken lamskoteletten met Hollandse asperges | Aardbeien met zure room en bloemenhoning

de lekkerste zuivel komt uit je eigen biotoop Proef is een compleet en sterk versmerk met een uitgebreid assortiment. Zo vindt u bij Proef (gesneden) groente, fruit, vlees, vis en zuivel.

Citroen-ricottataart

Flensjes met andijvie en blauwe kaas | Stamppotje rucola met gestoofde bospeen en salie | Mie met snijbonen en Thaise dressing

De biologisch-dynamische zuivel van Proef is van Demeter kwaliteit en verkrijgbaar in glazen pot met statiegeld of in kartonnen pak. Het Proef zuivel assortiment bestaat uit halfvolle melk, volle melk, karnemelk, halfvolle yoghurt en volle yoghurt. Acidophilus melk is alleen in glazen pot verkrijgbaar.

4 Zien eten . . .

8 . . . doet eten!

Een heldere blik van landschapsarchitecte Karina Hendriks op ons eetgedrag. Plus: 3 typisch Hollandse boerenlandschappen

De lekkerste streekproducten, vers van het land. Heerlijke zomergerechten met knapperige prei en sappige aardbeien

Benieuwd waar de zuivel geproduceerd wordt? Proef laat u graag kennis maken met haar leveranciers. Proef is namelijk trots op de afkomst van haar producten! Op de website klikt u met gemak naar ze door, zodat u zelf kunt zien waar de producten vandaan komen.

en verder in dit nummer

29 Schoon ondergoed

Proef, lekker biologisch vers uit je eigen biotoop

36 Winkelwaar 37 Yolanda proeft

www.proef.nu

39 Bekend met bio: In de plaats Driebergen ligt Zorgboerderij de Hondspol, ĂŠĂŠn van de Proef zuivel leveranciers. Daar komt melk vandaan zoals de natuur het bedoeld heeft, van koeien met hoorns op hun kop.

Arnold Heertje

18 Bij in de hoofdrol

24 Kweektuintje

31 Elke dag lekker

Met de bijen mogen we wel wat zorgvuldiger omgaan. Lees waarom en kies ook bewust voor echte biologische honing

Thuis in potten, op het balkon of in de tuin: zĂł heb je het hele seizoen plezier van verse kruiden uit eigen kweek!

Simpele, smaakvolle seizoensgerechten. Ook zin in pittige flensjes, een kruidig stamppotje of een licht kommetje mie?

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 3

Bent u erbij? Het is weer zover: op 6 en 7 juni zetten biologische boeren en tuinders hun deuren, hekken en stalpoorten open voor de landelijke Open Dagen bij de boer en tuinder, het jaarlijkse evenement van Biologica. Kijk voor meer informatie op: www.lekkernaardeboer.nl

Eet je

uitzicht

Tekst | Nicole Willemse Portretfotografie | dutchphotography.nl Recepten | Yolanda van der Jagt

Enig idee welke consequenties voedselkeuzes voor het landbouwlandschap hebben? Landschapsarchitecte Karina Hendriks introduceert het veelzeggende motto â&#x20AC;&#x2DC;eet je uitzichtâ&#x20AC;&#x2122;.

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 5

PREMIUM ORGANIC ICE CREAM

andschap is belangrijk voor ons welbevinden, schrijft de Raad van Europa in de Europese Landschapsconventie van 2005. Landschap bepaalt onze identiteit. Het is anders of je in de Zwitserse Alpen opgroeit of in de Flevopolder. Behalve fysieke oriëntatiepunten kunnen wegen, waterwegen, paden, planten en seizoenen existentiële vingerwijzingen zijn. Naar onze geboortegrond bijvoorbeeld. Een omgeving met een sterke identiteit biedt veel oriëntatiemogelijkheden waar we ons aan kunnen hechten. Die menselijke binding is weer een voorwaarde om de kwaliteit van een landschap of plek in stand te houden.

Eetbare landschappen

100 ML & 500 ML: VANILLA, CHOCO CHIPS, LEMON, STRAWBERRY & BELGIAN CHOCOLATE

FOR MORE INFORMATION CONTACT US AT +31 (0)30 231 23 43 OR VISIT OUR WEBSITE AT WWW.AUSTRALIANHOMEMADE.COM

De zomer smaakt nog lekkerder! De tafelsauzen van De Rit zijn nu nog lekkerder én ze zitten in een handig nieuw potje. De sauzen smaken heerlijk bij vlees of vis van de barbecue, bij gegrilde groenten of een knapperige salade.

s VAN PURE BIOLOGISCHE INGREDIÑNTEN s ZONDER TOEGEVOEGD RIET OF BIETSUIKER

:O KRIJG JE ZIN IN DE ZOMER

We hebben zelf meer invloed op het landschap dan we denken, weet Karina Hendriks. Met Derk Jan Stobbelaar schreef ze Landbouw in een leesbaar landschap. Hendriks is landschapsarchitecte en werkt vanuit haar eigen bureau Studio voor leesbaar landschap. Ze heeft een scherp oog voor de verbinding tussen landschap en mens. Wie met haar over landbouw spreekt, krijgt eetbare landschappen voorgeschoteld. Ze introduceerde de term ‘eet je uitzicht’, waarmee ze laat zien welke consequenties voedselkeuzes voor het landbouwlandschap hebben. Wie kiest voor kiloknallervlees, gaat akkoord met een landschap dat bestaat uit enorme stallen vol opeengepakt vee en eindeloze maïsvelden om dat opeengepakte vee te voeren. Iemand die zijn inkopen doet op de boerenmarkt of bij diverse lokale producenten, tekent voor streekeigen landschappen, biodiversiteit en streekproducten. Met de invulling van hun etensbord oefenen consumenten invloed uit op het landschap, niet alleen in hun eigen land en regio maar ook elders in de wereld.

Landschap lezen

Hoe zien die landschappen er dan uit? Je ziet meer als je meer weet. Een landschap lezen begint bij de bodem en grondsoort. Als Karina Hendriks in de trein naar buiten kijkt, ziet ze grasland. Of eerder: veevoer voor koeien. Dat het een van de meest voorkomende eetbare landschappen in ons land is, illustreert volgens haar hoever we tegenwoordig van ons voedsel afstaan. Vijftig jaar geleden werd op zandgrond doorgaans nog een gemengd bedrijf gerund met vee, akkerbouw en weilanden. Na de introductie van kunstmest werd vee om de akkers te bemesten overbodig en vond ‘ontmenging’ plaats: het werd het een of het ander. Het mozaïek van weiland, graan- en groenteteelt vervaagde. Er ontstonden monotone landschappen die sterk aan identiteit inboetten. Beesten gingen op stal, zomer en winter. De koe bestaat er een Hollandser icoon? - werd verdrongen door economische belangen.

Coproducenten Dat landschapsbeeld overheerst geluk-

www.derit.nl 6 s m a a k m a k e n d | winter 2008/2009

kig niet overal. Bij biologische boeren staat de koe net als vroeger een groot deel van het jaar verplicht in de wei. En wie er oog voor heeft, ziet dat het van oorsprong zo gevarieerde Nederlandse landschap niet zomaar van de kaart verdwijnt. Dat is vooral te danken aan de ongeveer 1500 biologische boeren die Nederland telt en aan de 100.000

hectares landbouwgrond waarop aan natuurbeheer wordt gedaan. Dat is te zien aan de boerenerven die beplant zijn met bomen en struiken, aan de kleine boomgaarden die naast boerderijen liggen, aan de poelen die gegraven worden om kikkers en salamanders aan te trekken. Aan sloten, heggen en houtwallen in het landschap, aan slootkanten en akkerranden waar veldbloemen en wilde kruiden groeien. Bij deze boeren heeft ieder landschap en elk seizoen nog een eigen dynamiek. Parallel daaraan keert het seizoen weer terug op het menu. Met in het kielzog de aandacht voor producten uit de regio. Steeds meer consumenten denken bewust na voordat ze hun vork ergens in prikken. Slow Food noemt dit soort betrokken consumenten ‘coproducenten’. In hippe steden van de VS gebruiken ze er de term locavores voor, mensen die alleen lokaal geproduceerd, seizoensgebonden voedsel eten.

Nieuw seizoen, nieuw landschap

Fruitbomen vol bloesems, wuivend zomergraan en weilanden in voorjaarsbloei wakkeren het verlangen aan naar zoete kersen, de nieuwe appeloogst en een speltboterham met de eerste graskaas. Elk seizoen is een vertaling van een ander landschap op tafel. De groenten op het bord zijn stuk voor stuk het resultaat van arbeidsintensief werk. Tot na de oogst is er volop beweging op het land, vrijwel continue zijn er mensen aan het werk.

Wist u dat rond biologische bedrijven 25 procent meer vogels en drie keer zoveel vlinders voorkomen? Landschappelijk aantrekkelijke lente- en zomergroenten zijn verse tuinbonen, eikenbladsla en lollo rosso. Lekker met een nieuw aardappeltje erbij. Het is ook de tijd voor eigengemaakte gegrilde courgette, venkelsoep, frisse tomatensalade en niet te vergeten asperges - ze zijn er tot 24 juni. Het toetje: Hollandse aardbeien met een klodder dikke biologische zure room – rechtstreeks uit de wei. Een bijzondere verbinding tussen landschap, mens, streek en seizoen vormen streekproducten. Neem harder uit de Waddenzee. Een vis die zich daar prima thuisvoelt en niet wordt overbevist: typisch een duurzaam product uit de streek. Een voorbeeld uit het diepe zuiden is Gulpener bier. Gebrouwen van graan verbouwd door Limburgse biologische akkerbouwers. En zo bestaat het Hollandse landschap uit een lange stoet van bekende en minder bekende streekproducten. Wie z’n landschapsbril opzet, ontdekt wat hij eet. Eet je uitzicht. Voor je het weet ben je eraan gehecht.

Meer weten

over de projecten van Karina Hendriks? Zie: www.studiovoorleesbaarlandschap.nl Het boek Landbouw in een leesbaar landschap is te bestellen via uitgeverij Blauwdruk. Prijs € 39. ISBN 978 90 75271 096. Meer informatie: www.uitgeverijblauwdruk.nl s m a a k m a k e n d | zomer 2009 7

onge prei met aardappel, gehakt ei en kervelmayonaise

Halveer de krielaardappeltjes. Snijd van de prei een groot gedeelte van het groen van de bovenkant*. Snijd de preitjes in de lengte tot halverwege in en spoel het zand eruit. Kook de aard-

appels en prei circa 6 minuten in kokend water met zout gaar. Schep de preitjes uit het water op een bord en laat ze uitdampen. Controleer de aardappels met een mes of ze gaar zijn en giet ze af. Roer de kervel door de mayonaise en de yoghurt en voeg naar smaak zout en versgemalen peper toe.

Kook de eieren in 5-7 minuten bijna hard, pel ze en hak de eieren in grove stukken. Verhit de grillpan, schep de prei en olie door elkaar en gril de prei goudbruin. Verdeel de preitjes en aardappels over vier borden, strooi de gehakte eieren erover en een lik kervelmayonaise. * Het groen van de prei is fijngesneden heerlijk in een salade of stoofgerecht.

Kies voor

streekproducten

kies je uitzicht!

enkel met nieuwe aardappels in kippenbouillon soep, 4 personen 2 venkelknollen + mooie toppen | 300 g nieuwe aardappels | 750 ml kippenbouillon (zelfgemaakt of instant) | 2 eetlepel olijfolie ‘extra vierge’

Verwijder de buitenste bladeren van de venkel, bewaar de mooie toppen om de soep mee te garneren. Halveer de venkelknollen en snijd ze vervolgens in flinterdunne plakken. Schil de aardappels en snijd ze in dunne plakjes. Breng de bouillon aan de kook, voeg zout en peper naar smaak toe. Voeg de venkel en aardappel toe en kook de groente in de bouillon op middelhoog vuur gaar. Schep de soep in vier diepe borden verdeel de olie en venkeltoppen erover en serveer direct. Lekker met crostini met grasboter en geraspte oude boerenkaas.

8 s m a a k m a k e n d | zomer 2009

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 9

Rust en ruimte Nederland beslaat 41.500 vierkante kilometer. Haal het water eraf en er blijft 33.800 vierkante kilometer land over. Daarvan wordt 3 procent ingenomen door infrastructuur (snelwegen, spoorwegen en vliegvelden), 55 procent is agrarisch. Cijfers die relatief weinig zeggen, vindt Milieudefensie en verwijst naar de Gezondheidsraad, die het wonen binnen een straal van 500 meter van een snelweg afraadt vanwege luchtverontreiniging en geluidsoverlast. Snelweggeluid kan, afhankelijk van de intensiteit en windrichting, tot 2 kilometer verder dragen. Hoe ver reikt dan nog de stilte van het platteland?

risse salade met verse geitenkaas en tuinbonendressing lunchgerecht, 4 personen

Marineer de sjalot 5 minuten in de azijn, voeg de olie en naar smaak zout en versgemalen peper toe. Snijd de tomaat in piepkleine blokjes en roer ze samen met de basilicum door de dressing. Kook de tuinbonen 30 seconden in kokend water, giet ze af in een zeef en spoel ze met koud water na. Verwijder van de helft van de tuinbonen* de grijze vliesjes en hak de groene kernen fijn. Roer de gehakte tuinbonen door de dressing.

Pluk de sla in kleine toefjes, was ze in ijskoud water en droog ze in de slacentrifuge. Schep de dressing door de sla. Verdeel de sla over vier borden en leg de kaas en de resterende tuinbonen erop. Lekker met geroosterd speltbrood. * Kies voor het fijnhakken vooral de grotere exemplaren

Melkveehouderij Hoeve Ackerdijk van Arie van den Berg

Sterke koeien Koeien in de wei. Of liever: Monbiliarde, Maas-Rijn-IJsselkoeien en zuivere Blaarkoppen, de zwarte koeien met een witte blaar (vlek). Het is voorjaar op de biologische melkveehouderij Hoeve Ackerdijk in Schipluiden. De keuze voor ouderwetse koeienrassen heeft een reden. Doordat de bodem tien jaar lang geen kunstmest kreeg, onderging het gras een totale metamorfose. Was het vroegere kunstmestgras egaal donkergroen, het nieuwe biologische gras is houtiger en veel lichter van kleur. Dit natuurlijke, sobere gras bleek niet te verteren voor de maag van de moderne koe. Oude koeienrassen kunnen er beter tegen. De wei was vroeger moerasgebied. En nog altijd klinkt de drooggelegde klei op veengrond elk jaar 4 tot 5 millimeter in. Gewassen telen kun je hier vergeten en ploegen is onmogelijk; de machines zijn veel te zwaar voor de grond. Op de 44 hectare weiland plus 14 hectare van Natuurmonumenten grazen daarom 60 melkkoeien, 40 stuks jongvee en 25 fokschapen. Minimaal 180 dagen per jaar. Tussen het gras wemelt het van de pinksterbloemen, boterbloemen en paardebloemen. Een zonnig gezicht, maar voor boer en koe is de praktijk iets minder zonnig. De koeien halen er nauwelijks voeding uit en sommige bloemen zijn ronduit giftig. Gelukkig eten de schapen de hartjes uit de boterbloemen, want

10 s m a a k m a k e n d | zomer 2009

in de wei

Kies voor

streekproducten

kies je uitzicht!

daarmee houden ze het aantal binnen de perken. De bloemen zijn wel aantrekkelijk voor weidevogels - van bedreigde grutto’s tot meerkoeten, veldleeuweriken, zwaluwen en troepen mussen. Tijdens het broedseizoen wacht Van den Berg zo lang mogelijk met maaien, het liefst tot de jonge vogels genoeg kans hebben gehad om uit te vliegen. Het mooiste landschapsmoment van het jaar? Van den Berg: “Dat is ontegenzeggelijk als de weidevogels op volle sterkte zijn. ’s Morgens vroeg hoor je ze al zingen. Kieviten, niet echt vechtersbazen, verschansen zich met hun nestjes rond de tureluurs. Als er een kraai op hun de nesten afkomt, komen de broedende vogels gezamenlijk in actie om de vijand weg te jagen. Dat is genieten. Zo mooi als dat moment is, zo dieptriest is het als de vos is langs geweest en alle nesten heeft leeggehaald.” U bent op zaterdag 6 juni en zondag 7 juni van 10 tot 16 uur van harte welkom op Hoeve Ackerdijk. Er is een proeverij van ZuiverZuivel-producten en kinderen kunnen er boter maken. Rotterdamseweg 223, 2636 KC Schipluiden, Zie ook Zorgboeren.nl · hoeveackerdijk.nl.

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 11

Met een beetje geluk – lees: geen nachtvorst - is de laag folie of acryldoek die als een beschermende deken over de akkers ligt, ook tegen hazen en konijnen, van het land gehaald. Dat betekent ruim baan voor groenteplantjes en andere gewassen. Daar ging wel iets aan vooraf. De Brabantse zandgrond staat erom bekend dat ze arm is, onkruidrijk en snel droog. Bemesting luistert nauw. Bij (extreme) regenval spoelen de voedingsstoffen dwars door de doorlaatbare bovenlaag. Op het biologische tuinbouwbedrijf in Mierlo wordt in de volle grond geteeld, niet onder glas. Groente en fruit moeten er dus hard voor werken om te groeien. Oké, ze krijgen een beetje hulp: ze gaan niet als zaadjes maar als plantjes de grond in en hebben daardoor ook minder last van onkruid. Het is nu tien jaar geleden dat Jan van Lierop overschakelde op een biologische bedrijfsvoering. In totaal heeft hij met De Braok Mierlo zo’n 100 hectares in gebruik, waarbij ook land van collega-boeren hoort. Van Lierop teelt arbeidsintensieve groenten, die meteen na de oogst naar de versmarkt gaan. Naast Chinese kool, prei, bleekselderij, venkel, andijvie en broccoli, groeien er aardbeien. De aardbeiplantjes worden in etappes geplant om zo het oogstseizoen optimaal te rekken; tot september komen de zomerkoninkjes vers van het land. Net als de aardbeien staat elke groente in verschillende groeistadia op het land, om zo vaak en zo lang mogelijk te kunnen oogsten. Zo is het landschap continu in beweging. Elk gewas heeft z’n eigen aantal groeidagen. Bladgewassen gaan sneller dan prei. Stop die laatste half maart in de grond en je kunt op z’n vroegst half juni oogsten, terwijl gelijktijdig geplante andijvie al een maand eerder volgroeid is. De oogst, of eigenlijk de tijd net ervoor, is voor Jan van Lierop een ultiem landschapsmoment. Als het gewas er gezond, volgroeid en onkruidvrij bij staat, is hij trots. Het weerspiegelt alle inspanningen, het harde werken. De oogst is voor hem regelrecht verbonden met rendement in de breedste zin van het woord. Het geeft een goed gevoel dat hij zijn afnemers een mooi versproduct kan bieden.

Kom kijken! Tijdens het Lekker naar de Boer weekend bent u op zondag 7 juni van 10 tot 16 uur van harte welkom op De Braok Mierlo. Stepekolk 8, 5731 RC Mierlo, www.braok.nl. Kijk voor alle deelnemende boeren en tuinders op: www.lekkernaardeboer.nl

Tuinbouwbedrijf De Braok Mierlo van Jan van Lierop

Aardbeien

van het Brabantse land

12 s m a a k m a k e n d | zomer 2009

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 13

ardbeien met zure room en bloemenhoning nagerecht, 4 personen 500 g aardbeien, gekoeld | 125 ml zure room | 4 eetlepels bloemenhoning | 20 mooie jonge munttoppen

Maak de aardbeien schoon, snijd ze in dunne plakken en spreid ze, net als carpaccio, uit over vier borden. Roer de zure room los en laat de room van een lepel over de aardbeien lopen. Verdeel zo ook de honing over het gerecht. Garneer met de munttoppen. Lekker met een bol vanille-ijs.

Kies voor

streekproducten

kies je uitzicht!

ebakken lamskoteletten met Hollandse asperges hoofdgerecht, 4 personen 750 g nieuwe krielaardappelen, gewassen | 250 g verse doperwten, gedopt gewogen | 500 g asperges | 6 eetlepels grasboter | 12 kleine lamskoteletten, kamertemperatuur | 5 eetlepels peterselie, fijngehakt

Kook de aardappelen in de schil in water met zout in 10-15 minuten gaar. Kook de erwten 3 minuten in kokend water met zout en giet ze af. 14 s m a a k m a k e n d | zomer 2009

Snijd de houtachtige uiteinden van de asperges. Schil de asperges met een dunschiller vanaf het kopje naar beneden. Halveer de asperges en snijd ze schuin in dunne plakken. Verhit de 2 eetlepels boter, voeg de asperges toe en bak ze op een hoog vuur al roerend in 5 minuten goudbruin en krokant. Voeg zout, peper en eventueel naar smaak een beetje suiker toe. Roer de doperwten erdoor en zet het vuur laag.

Bestrooi de koteletjes aan beide kanten met zout en peper. Verhit 2 eetlepel boter in een koekenpan, laat het uitbruisen en bak het vlees op een hoog vuur enkele minuten aan beide kanten goudbruin, maar nog rosĂŠ van binnen. Giet de aardappels af, voeg de resterende boter en peterselie toe. Schep de asperges op de borden, leg de koteletten er tegenaan en serveer de aardappels apart.

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 15

Welkom W elkom elkom m in Ekoland E Ekola and d

Boerenzorg Biologische boeren dragen zorg voor de identiteit van het landschap. Maar ze zijn allesbehalve zorgeloos. Argwanend zien ze de ontwikkelingen rond genetisch gemanipuleerde gewasteelt. Hoewel dit in Nederland alleen op proefschaal plaatsvindt, is de zorg groot. Niet alleen vanwege de genetische verarming van de landbouw, ook biologische gewassen worden bedreigd omdat ze door kruisbestuiving vatbaar zijn voor besmetting. Hommels en bijen kunnen gentechstuifmeel kilometers verspreiden. Daarmee overschrijden ze ruimschoots de verplichte bufferzones. Biologische boeren willen echter gentech-vrije producten blijven telen. De consument moet de keuze blijven houden om niet gemanipuleerde gewassen te eten, is de opvatting. De consument op zijn beurt kan laten zien hoe belangrijk hij gentechvrij voedsel vindt door bewust voor biologisch te kiezen.

kort geroosterd g gerooster rd voor een pure sma aak k smaak

9 bijzondere varianten alleen pinda's s en een snufje zout zo out he heldere ldere re e produ productinformatie uctinformatie nfo nfor

Akkerbouw- en groentebedrijf van Joost van Strien

Groene belofte

in de polder

Wie in deze tijd van het jaar langs het dorp Ens rijdt, treft misschien wel het meest bijzondere landschap van het jaar aan. De plantjes beginnen te kiemen. Een lichtgroene, beloftevolle waas hangt over de velden. De vroegere zeebodem van de Noordoostpolder bestaat nu uit lichte zavel, een mengeling van zandgrond en zware klei. Het is het fundament van het biologisch-dynamische akkerbouw- en groentebedrijf van Joost van Strien: vruchtbaar, relatief makkelijk te bewerken en geschikt voor vrijwel alle gewassen. Van Strien teelt behalve wortel, witlof, pompoen, sjalotten, spinazie en kool, ook graan - zomertarwe voor brood én kippenvoer - luzerne en grasklaver. Het veevoer plus het stro dat overblijft na de graanoogst ruilt hij met een andere boer voor diens koeien- en kippenmest. Dat gaat weer over zijn akkers en zo is de biologischdynamische cirkel rond. Eind maart, zodra de lente begint en de bodem droog genoeg is, wordt de zomertarwe ingezaaid, gevolgd door luzerne. Daarna komen de sjalotten. Rond half mei zijn de groenten aan de beurt, waarvan als laatste koolplantjes in de grond worden gezet.

16 s m a a k m a k e n d | zomer 2009

De roulerende gewassen en seizoenen zorgen samen met de knotwilgen, singels en poelen voor een welkome afwisseling in het doorgaans rechte, vlakke polderlandschap. Al het ontkiemende spul dat in de lente erbij komt is leuk, maar daarmee begint ook de hectiek; het onkruid steekt eveneens de kop op. Wat niet machinaal gewied kan worden, gebeurt handmatig. Wieders liggen op hun buik, op zelfrijdende, door zonne-energie aangedreven voertuigjes. Op vier tot acht naast elkaar liggende bedjes schuiven ze over het land. Is aan een veld sjalotten landschaptechnisch weinig te zien, aan graan en pompoenen des te meer. De laatste zijn spectaculaire snelgroeiers. In een mum van tijd staat het veld vol 70-80 centimeter hoge groene planten die in het najaar afsterven. Het veld krimpt in en kleurt bruin. Als alles is verdord, komen de feloranje pompoenen in zicht. Bij zomertarwe verloopt de kleur van donkergroen naar goudgeel. Is het graan ongeveer 20 centimeter hoog, dan zaait Joost van Strien er gras en klaver tussen. Dat kiemt, maar blijft onder de graanpluimen. Pas als de tarwe begin augustus is geoogst, schijnt de zon vol op het groen.

Note Notenpasta’s enpast npa np pa p a ta’s vol smaak puur r & vo ol van smaa ak w! nieou beer pr u ! n

n 5 noten pasta

tahin zout met zou ut

amandelpasta

tahin zonder zout

cashewno oten cashewnoten a pasta

witte e amandelpasta amandelp pasta

hazelnootpasta

pindakaas

Lang leve de

honingbij! Albert Einstein zou ooit hebben gezegd: “Als de bij van het aardoppervlak verdwijnt, heeft de mens nog maar vier jaar te leven.” Zo dramatisch is de situatie gelukkig nog niet. Maar het gaat wel slecht met de honingbij.

Tekst | Hans Moltzer

Wat vind je van Einsteins sombere berekening? Deze vraag stelde ik aan Jan Saal, biologischdynamisch imker en directeur van de stichting Warmonderhof, het opleidingsinstituut voor de biologisch-dynamische landbouw. “Ik denk dat het niet zo snel zal gaan, voor zover het de honingbijen betreft. Maar als de bijen staan voor de hele insectenwereld, ben ik bang dat hij wel eens gelijk zou kunnen hebben. We beseffen nauwelijks wat de insectenwereld betekent voor de normale voortgang in de natuur.”

Stadsbewoners vinden bijen vaak eng en vies. Op de prioriteitenlijstjes van de Partij voor de Dieren en de Dierenbescherming komen ze pas op de tiende plaats na o.a. de honden, de poezen, de vogels en de vissen. Dat is raar, als je bedenkt dat de honingbij zo’n belangrijke schakel is in de vruchtzetting en voortplanting, waarom bedreigen we die beestjes dan, in plaats van ze rust en ruimte te gunnen? “Omdat we niet alleen de ecologische waarde, maar ook de economische waarde van bijen onderschatten. Schaalvergroting van de landbouw en onkruidbestrijding vinden we belangrijker dan het koesteren van bijen. Daardoor loopt het aantal honingbijenvolken terug, terwijl de vraag naar bestuivende insecten juist toeneemt.”

18 s m a a k m a k e n d | zomer 2009

Zo’n veertig procent van wat we wereldwijd oogsten aan vruchten en zaden is afhankelijk van de bestuiving van voornamelijk honingbijen. Dan zijn we behoorlijk fout bezig. “Helaas wel, ja. We bedreigen de bijen overigens niet alleen met schaalvergroting van de landbouw. We leveren ook een verwoede strijd tegen insecten onder het mom van gewasbescherming. Wist je dat niet-biologische aardappelvelden in ons land na iedere regenbui nog altijd met synthetische bestrijdingsmiddelen bespoten worden?”

Maar honingbijen vliegen toch niet op aardappelen? “Daar heb je gelijk in. Maar die bestrijdingsmiddelen komen ook naast de aardappelen in de atmosfeer terecht waar de bijen vliegen. Bestrijding van schimmels en plaaginsecten heeft ook invloed op nuttige insecten. Chemische stoffen komen overal in de natuur terecht, ook waar de bijen hun drachtgebieden hebben.”

Drachtgebieden? “Gebieden waar de honingbij haar stuifmeel en nectar vandaan haalt. Die zijn er steeds minder. Neem de korenbloem. Vijftig jaar geleden groeide en bloeide die drachtplant volop middenin en aan de rand van de korenvelden. Daar kwamen de honingbijen hun stuifmeel en nectar halen in de zomertijd. Die korenbloem zie je nu niet meer. In ieder geval niet meer tussen de korenaren.”

Dat klinkt dramatisch. “De niet-biologische landbouw loopt de drachtgebieden van de bijen onder de voet. Het verzwakt de weerstand van bijen door chemische middelen en uitgestrekte gebieden met monocultuur, waardoor de variatie van hun voedsel, dus hun nectar en stuifmeel, afneemt. Veel volken hebben de varroamijtziekte niet overleefd. En daar is nu de verdwijnziekte bijgekomen.”

Demeter: de kracht van de natuur :IET U ZE NOG WEL EENS "OEREN DIE DE KOE LETTERLIJK BIJ DE HORENS VATTEN $IE DE MELK HAAR ROOMKRAAG GUNNEN !MBACHTSLIEDEN IN DIENST VAN DE NATUUR MET LIEFDE EN PASSIE VOOR HUN WEILAND HUN KUDDES EN HET HEERLIJKE ZUIVELPRODUCT DAT DAAR UIT VOORTKOMT $EMETER BOEREN ZIJN ZULKE AUTHENTIEKE AMBACHTSLIEDEN :E GRIJPEN ZO MIN MOGELIJK IN DE NATUUR IN MAAR BENUTTEN DIENS KRACHTEN EN DYNAMIEK $IT GEEFT IN IEDER SEIZOEN PRODUCTEN MET EEN VOLLE PURE SMAAK DIE NATUURLIJKE WAARDEVOLLE VOEDINGSSTOFFEN BEVATTEN

Bio-bijzaken

ijen schijnen de kluts kwijt te raken door mobiele telefoons

Verdwijnziekte? â&#x20AC;&#x153;In de zomer vliegen de bijen nog goed maar voor de winter begint, is de kast leeg. Het begon, als ik â&#x20AC;&#x2122;t goed heb, in de Verenigde Staten, maar je ziet het nu ook in ons land.â&#x20AC;?

Biologisch honing komt uit gebieden waar binnen een straal van 5 Ă 7 km geen industrie, nietbiologische landbouw of snelwegen voorkomen en uit natuurgebieden en van niet-genetisch gemanipuleerde planten. Bijen overwinteren natuurlijk, dus niet op water met geraffineerde suiker, maar op eigen honing. Biologische imkers verwijderen schadelijke varroamijten niet met synthetische antibiotica, maar met de hand.

Is het ook echt een ziekte? â&#x20AC;&#x153;Daar zijn de geleerden het nog niet over eens. Het is moeilijk om die bijen terug te vinden. Het zou te maken hebben met de straling van zendmasten. Duitse wetenschappers hebben proeven gedaan met mobiele telefoons. De bijen schijnen daardoor de kluts kwijt te raken.â&#x20AC;?

Begrijpelijk: beroepsimkers in verre landen verdienen hun geld met soms wel 2000 tot 3000 volken, Nederlandse imkers hebben er gemiddeld ĂŠĂŠn tot hooguit 100! Als je zo weinig honing hebt, probeer je zoveel mogelijk te verkopen. Dan moeten de bijen in de winter wel geraffineerde suiker gaan slikken.â&#x20AC;?

En hoe is Nederland voor haar biologische bijen? 0RODUCTEN MET HET $EMETER KEURMERK VINDT U IN NATUURVOEDINGSWINKELS OP BOERENMARKTEN EN IN BOERDERIJWINKELS 6OOR MEER INFORMATIE KLIK NAAR WWW DEMETERINFO NL

Natuurlijk lekker!

â&#x20AC;&#x153;Als we zo doorgaan is ons land te klein. Dat heeft niet alleen te maken met de niet-biologische landbouw, maar ook met de verstedelijking. Veel imkers in de buurt van een stad krijgen te maken met klachten van omwonenden. Natuurlijk zijn er ook mensen die hun tuin vol bijendrachtbloemen hebben staan, maar steeds meer mensen worden toch vooral zenuwachtig als er bijen in hun buurt rondzoemen. Vaak weten ze ook het verschil niet tussen bijen en wespen.â&#x20AC;?

Dat belooft een tekort aan biologische honing. â&#x20AC;&#x153;In de natuurwinkels staat meer biologische honing uit het buitenland dan uit ons eigen land. Dat komt omdat bijen biologische honing alleen maar kunnen maken in gebieden waar binnen een straal van vijf tot zeven kilometer geen industriĂŤle bedrijvigheid, dus ook geen nietbiologische landbouw voorkomt, en ook geen autosnelwegen. Al die heerlijke biologische honing uit AustraliĂŤ, Afrika, Midden-Amerika of RoemeniĂŤ, daar is niets mis mee, maar wel met de afstand die deze honing moet afleggen.â&#x20AC;?

In Nederland zijn er maar een paar van dat soort natuurgebieden. Toch hebben we nog heel wat imkers.

Kenners weten al jaren dat Piramide Thee staat voor Biologisch genieten met een hoofdletter B. Want al onze zorgvuldig geselecteerde ingrediĂŤnten zijn 100% natuurlijk en verbouwd met respect voor mens en natuur. Dus gebruiken we bijvoorbeeld echte citroenen, frisse pepermuntblaadjes en brandnetels die bijna prikken op je tong van versheid. Zo lekker is biologisch!

â&#x20AC;&#x153;Dat lijkt maar zo. In de afgelopen vijftig jaar is het aantal imkers in Nederland teruggelopen met, schrik niet, negentig procent.â&#x20AC;?

Imkeren de overgebleven imkers biologisch? â&#x20AC;&#x153;Nauwelijks. Het is een treurige zaak, want juist de kleine, lokale imkers zijn niet altijd bijvriendelijk bezig.

Piramide heeft een rijk assortiment thee om elk moment van de dag te kunnen genieten van biologische thee. Van de klassieker Sterrenmix die we zelf hebben uitgevonden tot heerlijke Groene Thee met Gember en Citroen. Vo Voo V oo o o r m eer or ee e r iin er n ffor fo o orr ma ma mat atttie i e zie ie ziie i e : w ww ww ww. w.. pir p irr a pi ami am mi det d e hee h .nl .n n

Begrijp ik het goed, dat je de honing van een volk dat met suiker is bijgevoed niet natuurzuiver en biologisch kunt noemen, omdat de natuurlijke cyclus is verstoord met een industriĂŤel product? â&#x20AC;&#x153;Dat kun je zeggen, ja.â&#x20AC;?

Ik heb in een supermarkt een potje acaciahoning gekocht waar wel â&#x20AC;&#x2DC;100% natuurzuivere honingâ&#x20AC;&#x2122; op staat, maar geen EKO keurmerk. In de Natuurwinkel kocht ik acaciahoning van de Traay met niet alleen het EKO keurmerk, maar ook uitgebreide informatie over waar biologische honing aan moet voldoen. Thuis deed ik een blindproeftest. Als amateur honingproever proefde ik enig verschil. Toch houd ik meer van de biologische versie omdat ze me vertellen waar natuurzuiver voor staat. Dat voelt beter. En het keurmerk geeft meer houvast. Hoe zie jij dat? â&#x20AC;&#x153;Smaak kun je niet meten. Je kunt erover praten en ervan genieten. Het woord smaakbeleving zegt het al. Je zintuigen geven geur en smaak door aan je hersens en wat die er precies mee doen, daar zijn de neurologen het nog niet over eens.â&#x20AC;?

Hoe kunnen wij als consument de bij helpen? â&#x20AC;&#x153;Als je een imker in de buurt kan vinden, ga dan eens bij hem langs. Vraag waarom hij wel of niet biologisch werkt. Kijk of zijn bijen overwinteren op eigen honing of op water vermengd met geraffineerde suiker. Niet-biologische imkers geven suikerwater. In de biologische imkerij overwinteren bijen op hun eigen honing. Steun deze schaarse minderheid.â&#x20AC;?

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 21

TerraSana introduceert

Citroenricottataart

Barnhard Bodywear

Een frisse taart die perfect bij de zomer past.

For men and women

Bio Cotton

Serveer ’m op kamertemperatuur, dan komt de smaak het best tot zijn recht. Heerlijk met de eerste aardbeien!

NIEUW

Bewust beter!

Welkom W eelkom m in Eko Ekoland oland met lekker recept terr inspiratie

snelkookrijst sn nelkookrijst lk k nu in handig han ndig doosje

venster om inhoud goed te zien

heldere produ ductinformatie ti f ti productinformatie m maar liefst 6

Rijst en n granen n de ruimste ruim mste keuzee voor var variatie riatie op tafel t

nieuwe

varianten

www.barnhardbodywear.com

Design, comfort en een perfecte pasvorm. Met Barnhard Bodywear zorg je niet alleen goed voor jezelf, maar ook voor het milieu. De nieuwe ondergoedcollectie van TerraSana is gemaakt van 100% biologisch katoen en wordt op een sociaal verantwoorde manier geproduceerd, zónder bestrijdingsmiddelen. Door bewust te kiezen, is Barnhard Bodywear bewust beter.

Voor het serveren 200 ml slagroom | 1 eetlepel suiker | 250 g aardbeien

Verwarm de oven voor op 175 °C. Snijd het vanillestokje in de lengte open en schraap het merg eruit. Klop in een kom de ricotta los met de eidooiers en het vanillemerg. Roer de bloem, suiker, likeur en citroenrasp erdoor. Klop in een andere kom de eiwitten stijf en spatel ze voorzichtig door het ricottamengsel. Bestuif de ingevette vorm met wat bloem. Schep het beslag erin. Zet de vorm op een rooster in het midden van de oven en bak de taart in circa 35 minuten gaar. Laat de taart afkoelen totdat deze lauw is. Klop de slagroom met de suiker lobbig. Maak de aardbeien schoon en druppel eventueel een klein beetje citroensap eroverheen. Serveer de taart met de aardbeien en de slagroom.

Tip! Stop het vanillestokje in een potje met suiker en laat dit enkele weken staan. De suiker krijgt zo een geraffineerde vanillesmaak.

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 23

Zomer

Verse kruiden buigen een middelmatig maal om naar een topgerecht. Kweek ze thuis in potten of in de tuin: wie het slim aanpakt, hoeft er nauwelijks naar om te kijken en heeft er het hele seizoen plezier van!

Tekst | Nicole Willemse Beeld | Sven Benjamins

kruidentuintje

Optimaal oogstplezier: 쮿 Pluk de bovenste blaadjes, in de bladoksels groeien weer nieuwe blaadjes 쮿 Haal de bloemtoppen eruit, dan wordt de plant voller en het blad groter 쮿 Laat een paar grote bladeren zitten, die zijn nodig voor de stofwisseling

Kweekwijzer Basilicum kan van begin juni tot en met augustus direct in de volle grond worden gezaaid, liefst in een voedselrijke en goed doorlatende bodem. Wie eerder aan de slag wil, zaait vanaf eind april in een kas of onder folie. Of laat basilicumzaad binnenshuis kiemen op een lichte plek (maar niet in de felle zon) bij een temperatuur van minimaal 15 °C. Poot de zaailingen pas als het vorstgevaar geweken is. Een goede richtlijn hiervoor is als het weer warm genoeg is om buiten te eten. Onthoud dat basilicum een zonaanbidder is en gevoelig voor tocht, kou en te natte voeten. En dat ook slakken van basilicum houden. Basilicum en tomaat gaan niet alleen goed samen in gerechten. Basilicum die in de buurt van tomatenplanten staat, stimuleert ook de groei van de tomatenplant.

Bieslook is makkelijk te kweken, mits gezaaid in een goed bemeste, kalkrijke en vochtige grond of in een bloempot op de vensterbank of het balkon. Knip volgroeide bieslook regelmatig af, dan wordt het geen warbos. Een potje kortgeknipte bieslook kan zo de grond in, op een schaduwrijke plek.

Dille wordt niet graag verpoot, daarom kan het eterselie, bieslook, koriander, basilicum, kervel en dille; groene kruiden die de hele zomer binnen handbereik zijn. Je kweekt ze in de tuin, op het balkon, in de serre of op de vensterbank. Kies binnenshuis een lichte en tochtvrije plek; niet alleen daglicht maar ook warmte is belangrijk. Zet een verzameling potten met kruiden op een groot dienblad met opstaande rand – handig, want dan kun je ze van onderaf begieten – en klaar is het kruidentuintje van miniformaat voor direct gebruik. Verse kruiden zijn gezond en gerechten waarin kruiden de hoofdrol spelen, hebben minder zout nodig.

Kalendertips Wie over een tuin of een lapje grond beschikt, kan vanaf de lente tot in augustus kruiden zaaien. Zeker voor kervel, dille en koriander is het zogenaamde ‘opeenvolgend zaaien’ een goede formule: elke twee, drie weken een nieuw rijtje zaaien en je kunt gegarandeerd de hele zomer oogsten. Voor 컄

kruid het best rechtstreeks in de tuin worden gezaaid. Niet in pas bemeste grond, wel graag in de zon. Volgroeide dille kan veelvuldig worden geplukt.

Kervel is familie van peterselie en staat graag in een vochtig schaduwhoekje van de tuin. Het zaad ontkiemt snel en de plant kan zichzelf uitzaaien; haal in dat geval de bloemen er niet af, zodat zich zaad kan vormen en verspreiden. Bij mild weer is kervel winterhard.

Koriander verhuist niet graag. Zaai het bij het begin van de zomer in doorlaatbare (kalk)grond, op een zonnig plekje. Kies in het voorjaar voor zaaien in een pot, maar wees bij verpotten of in de volle grond poten extra voorzichtig met de wortels. Leg een laagje kiezels rond de wortels om ze te beschermen tegen de zon. Koriander die in augustus buiten wordt gezaaid, kan tegen vorst tot -5 °C. Om koriander te oogsten kun je het best blaadjes uit de top plukken.

Peterselie verlangt een goed bemeste bodem. Het duurt verhoudingsgewijs lang voordat het zaad ontkiemt en jonge plantjes worden niet graag verpot. Het is daarom het overwegen waard om plantjes te kopen en die in de tuin te zetten.

24 s m a a k m a k e n d | zomer 2009

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 25

ADVERTENTIE

NIEUW

Marathon Creative +32 3 653 33 77

Verantwoorde potgrond Om over na te denken: in potgrond zit turf, een vorm van laagveen. Dat draagt bij aan de kwaliteit van de potgrond, maar door het diepe afgegraven van veengrond gaan unieke ecosystemen verloren. Het driekoppige bedrijf Bio-Kultura heeft een gecertificeerd biologisch alternatief ontwikkeld van hoogwaardige kwaliteit waar in plaats van turf kokosvezel, boomschorscompost en organische mest is gebruikt. Plus (een klein deel) Baltisch hoogveen, anders kan de grond onvoldoende vocht vasthouden. Verantwoord gekozen, want hoogveen wordt niet diep afgegraven en tast het ecosysteem minder aan dan laagveen, het herstelt relatief snel en wie de potgrond gebruikt hoeft niet bij te mesten. Ook van Bio-Kultura: biologisch gecertificeerde tuinaarde en organische bemesting. Zie voor verkooppunten: www.bio-kultura.nl

컄 peterselie en bieslook is dat niet nodig, omdat je eindeloos kunt knippen, het groen groeit vanzelf weer aan. Wie in augustus nog zaait, doet dit het best in potten; zodra het weer slechter wordt, kunnen ze naar binnen.

Zaadjes Het heeft iets magisch. Je stopt een piep-

]x¯Ê "ÊUÊ£ää¯Ê / ÊUÊ£ää¯Ê /1 1,ÊUÊ£ää¯

Feest voor je huid Wellness voor je IK

Het is voldoende wetenschappelijk bewezen dat lichaamsverzorgingsproducten via de huid ons lichaam en onze geest bereiken en beïnvloeden. Onder het motto ‘Wat je niet eten kan, doe je niet op je huid’, creëerde Amanprana de eerste 100% eetbare bio dag—, lichaams- en massageolie. Enerzijds maakt deze olie de huid elastisch, zacht en gehydrateerd. Anderzijds worden de natuurlijke ingrediënten binnen 12 uur opgenomen in elke cel en hebben zo hun weldoend effect op je hele IK. Amanprana bevat geen chemicaliën noch isolaten. Goed nieuws voor je gezondheid en gevoelige huidtypes. Amanprana ontwikkelde 10 voedende dag-, lichaams- en massageoliën. Dat geeft de mogelijkheid af te wisselen volgens de stemming van de dag. Men kan ze gebruiken als dagelijkse verwenner, tijdens of na het douchen en baden, om je gezicht te verzorgen, om je te parfumeren en als massageolie. De dagolie met eindeloze mogelijkheden. Verkrijgbaar in natuurvoedingswinkels. Info tel 00 32 3 653 25 41, www.noble-house.tk

WAT JE NIET ETEN KAN, DOE JE NIET OP JE HUID AMANPRANA 100% BIO DAG-, LICHAAMS- EN MASSAGEOLIE

klein, onbeduidend zaadje in de grond – niet te diep. Ogenschijnlijk zit er niet heel veel leven in, maar na een tijdje pluk je er wel degelijk de kruiden van. Dat zaaien en afwachten is spannend en leuk, mits er ook daadwerkelijk iets ontkiemt. Een tip: let op de houdbaarheidsdatum, zaden bezitten nu eenmaal niet het eeuwige leven. Nog een tip: koop biologisch zaad, dan weet je zeker dat je kwaliteit in handen hebt en dat er geen gentechnologie aan te pas is gekomen. Bewaar overgebleven zaden koel, donker en luchtdicht verpakt, dat waarborgt de kiemkracht zo lang mogelijk.

Of plantjes? Soms levert het meer plezier op om in plaats van zaden plantjes te kopen en die in de tuin te poten. Voor diegenen met minder groene vingers: plantjes geven doorgaans minder rompslomp. Net als bij zaden loont het om biologisch gekweekte kruidenplantjes aan te schaffen. Zijn ze met kunstmest in rap tempo grootgebracht, dan bevatten ze meestal veel water en hebben weinig weerstand. Ze zijn bedoeld voor directe consumptie; vanuit de boodschappentas direct de keuken in. De meeste kruidenplantjes die in potten worden verkocht, worden overigens gekweekt in kassen waar temperatuur, luchtvochtigheid, water en licht constant en strak gereguleerd zijn. Dat is gunstig voor de groei, maar maakt ze tegelijk ook kwetsbaar. Wil je kasplantjes buiten zetten, laat ze dan langzaam wennen. Zet bijvoorbeeld basilicum in het begin op een mooie dag buiten, maar haal de pot ’s avonds weer binnen om te grote temperatuursverschillen te mijden.

Overtollige

kruidenoogst?

쮿 Zeg ‘basilicum’ en het antwoord is ‘pesto’. Verse pesto is in een mum van tijd gemaakt en de smaak loont. Het succes schuilt in de kwaliteit van de basilicum; gebruik alleen de beste en kleine blaadjes. Overdrijf niet met de hoeveelheid knoflook, dat is zonde van het delicate basilicumaroma. 쮿 Laat voor basilicumthee een handvol blaadjes ongeveer 5 minuten trekken in een pot heet water. 쮿 Bieslook? Haring! Voor sommigen een absolute must. 쮿 Dille is verknocht aan zalm, maar probeer het ook eens door de aardappelpuree. 쮿 Kervel is verrassend lekker in een omelet met kaas. 쮿 Laat een paar takjes kervel trekken in een beker hete melk, wat je proeft is een alternatief voor anijsmelk. 쮿 Een handvol peterselie in water zorgt ervoor dat artisjokken niet donker kleuren. 쮿 Vries peterselie, kervel, bieslook en koriander in. Stop de hele takjes in een plastic zak en verkruimel de bevroren takjes in de zak. Neem de kruiden pas op het laatste moment uit de diepvries. Basilicum laat zich helaas niet invriezen; de blaadjes worden zwart.

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 27

Lichaam en geest in bloei. Geïnspireerd door de Chinese thee traditie en wijsheden uit het Taoïsme heeft YOGI Tea® 5 nieuwe premium theemelanges ontwikkeld. De YOGI Tea® Tao theemelanges zijn heerlijke creaties van bloemen, kruiden en specerijen en zijn een weldaad voor het lichaam, ziel en geest.

Schoon ondergoed Wilt u ook wel eens weten wat het verband is tussen kikkererwten en katoenen ondergoed? Lees dan het verhaal van Barnhard Bodywear.

Nieuw

www.yogitea.eu

Kees Barnhard is directeur-eigenaar van biologische groothandel Terrasana in Leimuiden. Omdat kikkererwten en linzen hier niet groeien, haalt Terrasana ze uit Oost Turkije. Kees: “Waar de Middellandse Zee naar beneden gaat, bijna tegen de grens van Iran en dan vijftig kilometer landinwaarts, zijn allemaal bio-dorpjes. Drie jaar geleden sprak ik daar met de telers over hun manier van werken. Om de bodem vruchtbaar en vitaal te houden, hebben ze vier wisselteelten: tarwe, katoen, kikkererwten en linzen. Ze teelden de katoen alleen maar omdat ze een vierde gewas nodig hadden in de wisselteelt met onze biologische kikkererwten en linzen. De biologische katoen ging de gangbare handel in. Ik dacht: Hee, dat is leuk! Daar wil ik wat mee gaan doen."

TerraSana introduceert

Barnhard Bodywear For men and women

Huid en haast

Bio Cotton

NIEUW

www.barnhardbodywear.com

Tekst Annelijn Steenbruggen

Bewust beter!

Spijkerbroeken, jurken en sokken van biologisch katoen kende Kees al. Een biologische onderbroek had hij echter nog nooit gezien. “Omdat deze direct op de huid gedragen wordt, zag ik een gat in de markt. Op katoen kan alles gespoten worden wat Onze Lieve Heer verboden heeft, omdat het niet gegeten wordt. Om machinaal te kunnen oogsten, gebruiken de gangbare katoenboeren zelfs ontbladeringspul; hetzelfde middel dat ze in de oorlog tegen Vietnam hebben gebruikt. Toen ik dat hoorde, kreeg ik haast.

Wat je er linksom of rechtsom overheen spuit, zit immers allemaal in je kleren. En dan zijn we verbaasd dat er op de wereldbol zoveel mensen rondlopen met huiduitslag. Ik vind dat helemaal niet raar.”

Leermoment

Eigenlijk had Kees zijn ondergoedlijn een jaar eerder willen lanceren, maar hij had veel tijd nodig om de hele productielijn op orde te brengen. Kees: “De katoen was al biologisch. Dat was een goed begin. Maar voordat we de wasserij, de spinnerij, de breifabriek en de naaifabriek hadden gecontroleerd en goedgekeurd, waren we zo drie jaar verder. Onze naaifabriek staat in Tunesië. Wist je dat bijna al het Europese ondergoed daar gemaakt wordt? Ik niet. Zo heb ik nog veel meer leermomenten gehad. Bijvoorbeeld dat ondergoed met elastomeer veel lekkerder zit. De mannen die de naaifabriek nu runnen, staan in de voetsporen van hun opa. Op hun advies heb ik voor twaalf populaire modellen gekozen. Voordat ze met ons ondergoed beginnen, worden alle machines schoongemaakt met milieuvriendelijk schoonmaakmiddel; een kostbare aangelegenheid. Daarom hebben we een groot aantal tegelijk laten produceren. In februari zijn we gestart met de verkoop. Sinds die tijd draag ik dus biologisch katoenen ondergoed met elastomeer. En ik kan je vertellen: het zit top.”

Kijk voor de verkoopadressen op:

www.barnhardbodywear.com

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 29

Flensjes

Benelux

E E F F O O B U V V S S M J K L F L F O O O J J T C SS P OO

556 665 * 5 4 4/ /*

met andijvie en blauwe kaas

hoofdgerecht, 4 personen

Frankrijk nieuw!!

U kunt deze en andere gidsen bestellen bij ECEAT: telefonisch op 020 - 668 10 30 per e-mail klantenservice@eceat.nl of via de website www.eceat.nl

al 20 jaar toonaangevend voor een betaalbare, creatieve, duurzame vakantie.

www.eigentijdsnetwerk.nl

Al ruim twintig jaar verkopen wij biologische sultanarozijnen van boer Ali Ekber Kavlak. Sinds 1987 begeleidt de, mede door Horizon opgerichte, Good Food Foundation Ali Kavlak. Ă&#x2030;n honderden andere telers van noten en zuidvruchten in Turkije. Wat goed is, houden we graag zo.

Recepten Anneke Ammerlaanl | Fotografie Sven Benjamins | Styling Ulrika Gustavsson | Koken Ingmar Niezen

Europa

vier inspirerende ontmoetingsplaatsen: www.eigentijdsfestival.nl www.eigentijdsmagazine.nl www.waddenlicht.eu www.ecolonie.eu

Elke dag lekker!

Verwarm de oven voor op 200 Â°C. Klop een beslag van 4 eieren, 4 eetlepels bloem, 4 eetlepels water en wat peper en zout. Bak hier 4 flensjes van. Kook 750 g andijviereepjes in circa 5 minuten gaar. Laat de groente in een vergiet goed uitlekken en druk er wat overtollig vocht uit. Klop 1 ei los en klop er 2 eetlepels bloem en 100 g verkruimelde blauwe kaas door. Schep de andijvie erdoor. Verdeel dit mengsel over de flensjes en rol ze op. Leg de flensjes in een ovenschaal en bestrijk ze met 2 eetlepels gesmolten boter. Laat de flensjes in de oven krokant worden. Lekker met speltbrood en een salade van jonge bladsla.

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 31

Elke dag lekker!

Heilige Koe Panir, een heerlijke vleesvervanger nu ook van schapenmelk! Panir, een perfecte vleesvervanger: â&#x20AC;˘ is een unieke kaassoort gemaakt van biologische melk en citroenzuur. â&#x20AC;˘ smelt niet en kan worden gebakken, gefrituurd of gegrild. â&#x20AC;˘ heeft een romige en neutrale smaak, kinderen zijn er gek op. â&#x20AC;˘ is zuiver, voedzaam en makkelijk te bereiden.

Stamppotje

/P 3RI ,ANKA HEBBEN WIJ EEN EIGEN BIOLOGISCH GECERTIFICEERDE PLANTAGE -EDEWERKERS KRIJGEN HUISVESTING OPLEIDING EN VRIJE MEDISCHE ZORG -EDE HIERDOOR ZIJN WIJ IN STAAT OPTIMALE KWALI TEIT TEGEN EEN GUNSTIGE PRIJS TE LEVEREN

hoofdgerecht, 4 personen

Te koop bij uw natuurvoedingswinkel. Zie ook www.panir.nl. voor recepten. Advies verkoopprijs Ca. â&#x201A;Ź 2,80 - 250 gram naturel

7 .)%A V5IRGIN IN EXTR

M L

PAKKING

ER GLASV

Äą

%XTRA VIRGIN EN GEURLOOS IN EN ML VERKRIJGBAAR

WITSENBURG NATURAL PRODUCTS B V

:EER GESCHIKT VOOR GEBRUIK IN DE KEUKEN )N TEGENSTELLING TOT VEEL BAKOLIÂŞN BLIJFT KOKOSOLIE STABIEL OP HOGE TEMPERATUUR +OKOSOLIE IS DAARDOOR DE MEEST GEZONDE OLIE OM IN TE BAKKEN EN FRITUREN

Kook 1 kg kruimige aardappels in water met zout gaar. Giet ze af, voeg 100 ml melk toe en stamp de aardappels tot puree. Schep 100 g rucola (in stukjes), 50 g geraspte Parmezaanse kaas en naar smaak zout en peper door de aardappelpuree. Schil intussen 1 grote bos peen en laat de peentjes heel. Smelt 50 g boter in een koekenpan en laat 50 g parmahamreepjes en 3 eetlepels salieblaadjes 2 minuten in de boter trekken. Voeg de peentjes, wat zout en een scheutje water toe en laat de peentjes, afgedekt in circa 10 minuten gaar worden. Verdeel de stamppot over vier borden en leg de bospeentjes met salieblaadjes erop. Lepel de boter over het gerecht.

rucola met gestoofde bospeen en salie

4 \ WWW WITSENBURG NET

La BIO IO IDEA Am Ambachtelijke mbachtelijke med mediterrane iterrane heerl heerlijkheden Met passie bereid bere eid in kleine famil familiebedrijven iebedrijven Pasta met p pass passie, sie,, al meer dan 100 jaar j bereid bere door de familie e Barbagallo in SiciliĂŤ . Van echte durum gedroogd duru um pasta, langzaam gedro oogd op lage temperatuur. temperratuur. Specialiteiten: Pasta met gierst Pasta met boekweit Pasta met quinoa Spelt pasta Kamut pasta Kij Kijk ijk op: www.l www.labioidea.nl ww ww.llabioidea.nl labioide ea.nl

Vegetarische versie: vervang de parmaham door 1 eetlepel fijngehakte verse gember en serveer er extra Parmezaanse kaas bij.

s m a a k m a k e n d | zomer 2009 33

Elke dag lekker!

ADVERTENTIE

Mie

nieuw boek

‘Wat is er mis met vis?’ En met visolie?

hoofdgerecht, 4 personen

4HYH[OVU *YLH[P]L -V[V +VZ >PURLS

Met bijdragen van wetenschappers, voedingsdeskundigen, artsen, ecologen, politici, dierenvrienden en levensgenieters zoals wij

s “Leef volgens de veranderingen die jij zelf wilt zien” Ghandi

s RED DE ZEE Meer over ‘Red de zee’ op www.noble-house.tk s RECEPTEN Hééérlijke vegetarische recepten van Topchef Chantal Voets als plantaardige alternatieven voor vis, visolie, sushi, sashimi, omega-3,6,7,9 etc. op www.noble-house.tk

Onderwater-topfotograaf DOS WINKEL heeft als ‘ambassadeur van de zee’ de afgelopen 25 jaar de wereld onder de zeespiegel dramatisch zien veranderen. Visbestanden, mangrovebossen en koraalriffen verdwijnen. De Britse wetenschapsjournalist Charles Clover lijkt gelijk te krijgen met zijn boek ‘Leeg’ en de film ‘The end of the line’. Dos Winkel’s boek ‘Wat is er mis met vis?!’ telt 240 blz. Schitterende onderwaterfotografie en tips om de zeeën en hun bewoners te redden. Een bijzonder document dat iedereen moet gelezen hebben. Prijs: 14,95 euro. Tot 30 juni GRATIS BOEK bij aankoop van: OFWEL 1 pot Kokosolie 1600ml + 1 fles Okinawa Omega 500ml OF 2 potten Kokosolie 1600ml OF 2 flessen Okinawa Omega 500ml

GRATIS

Verkrijgbaar in deelnemende natuurvoedingswinkels s Tel 00 32 (3) 653 25 41 s www.noble-house.tk

met snijbonen en Thaise dressing

Kook 250 g rijstnoedels volgens de aanwijzingen op de verpakking. Fruit 2 kleine rode uien (in partjes) 2 minuten in 2 eetlepels zonnebloemolie. Fruit 2 eetlepels Thaise currypasta en ½ eetlepel geraspte limoenschil even mee. Voeg 200 ml water toe en laat hierin 50 g santen smelten. Voeg 600 g snijbonen (in grote ruiten gesneden) toe en kook ze zachtjes in 10 minuten gaar. Schep de noedels en 250 g kerstomaatjes, gehalveerd door de snijbonen en laat alles even warm worden. Proef en breng het gerecht op smaak met zout, peper en eventueel Thaise vissaus. Verdeel het gerecht over vier kommen en strooi er 100 g cashewnoten over.

s Het boek bevat een gevouwen wereldmap waarop de ecologische ramp van de overbevissing in kaart wordt gebracht. U ziet ook hoe griezelig versneld die alsmaar uitbreidt.

Het boek kwam tot stand met de steun van: s WWF s Greenpeace s EVA s Gaia s IUCN s Stichting De Noordzee s Nederl. Vereniging tot Bescherming van Dieren s Amanprana

AMAN PRANA SERENE LEVENSKRACHT s m a a k m a k e n d | zomer 2009 35

Winkelwaar 1 Limburgs lekker! Stroop hoort bij Limburg. Al in het begin van de jaartelling plantten de Romeinen er fruitbomen en sinds jaar en dag maken de Limburgers stroop van een deel van de oogst. De stroop van Ekoland komt uit een ambachtelijke stroopstokerij. Al ruim honderd jaar worden appels en suikerbieten op hoog vuur ingekookt tot een rinse stroop. De peren-appelstroop is zonder bietsuiker gemaakt, natuurlijk gezoet door de vruchteigen suikers. Alle fruit komt uit biologische boomgaarden. De hele vruchten worden verwerkt, wat beide stropen een rijke bron van vezels en plantaardig ijzer maakt. IJzersterk broodbeleg dus. Giet eens een straaltje warme stroop over de aardbeien en je hebt gekarameliseerde zomerkoninkjes. Lekker met een bolletje vanilleijs. Of maak een stroopdressing van gelijke delen stroop, (noten) olie, (wijn)azijn en naar smaak grove mosterd. Limburgs lekker. Adviesprijs € 1,99 en € 2,99 | 350 g

Yolanda

Tekst | Nicole Willemse

2 Vloeibaar goud voor over de salade

3 Schudden voor gebruik

Koolzaad-, saffloer- en olijfolie in één fles. Speciale olie voor over de salade. Dat is bijzonder en ook nog eens heel gezond. Waarom? Deze samenstelling bevat zowel Omega 3 en 6 vetzuren als vitamine E, in precies de goede verhoudingen. De olie is daardoor perfect in balans. De koudgeperste koolzaad- en saffloerolie vormen samen met de fruitige extra vierge olijfolie een frisse olie, precies wat een salade en rauwkost nodig heeft. In combinatie met vers geperst citroensap en milde balsamicoazijn maak je snel een lekkere vinaigrette waarmee zelfs de eenvoudigste groene salade compleet is. Saladeolie van Bio Planète: dressings maken is vanaf nu een koud kunstje. Adviesprijs € 3,99 | 500 ml

Zorgboerderij de Hondspol in Driebergen ligt op het snijvlak van de Utrechtse heuvelrug en het Kromme Rijngebied en mag zich een van de zuivelleveranciers voor de zuivellijn van PROEF Demeter noemen. Demeter hanteert strenge richtlijnen die je regelrecht terugziet in de weilanden van de Hondspol. Bijvoorbeeld omdat de koeien hoorns op hun kop dragen. Ze vervullen een antennefunctie, die koeien laat weten wat er gebeurt in de ruimte om hen heen. De zuivellijn van PROEF Demeter is volwaardig biologisch-dynamisch. Volle melk, halfvolle melk, karnemelk, volle yoghurt en halfvolle yoghurt zijn zowel verkrijgbaar in pak als in fles, de acidophilusmelk zit standaard in een fles. PROEF zuivel is niet gehomogeniseerd. Schudden voor gebruik dus! Adviesprijs vanaf € 1,03 | 1 l

4 Origineel slaatje

5 Mild en een tikje zilt

6 Onveranderd de beste

Het onveranderlijke aan Verrasmesla is dat deze standaard uit De Eemstuin komt. Het verrassende is de telkens wisselende inhoud, variërend per seizoen. De Eemstuin is een biologischdynamisch tuinbouwbedrijf in Uithuizermeeden, langs de Groningse waddenkust. Een zakje sla- en kruidenmix verandert wekelijks van inhoud; in het voorjaar zitten er malse blaadjes tussen, in de zomer en herfst eetbare bloemen. Maar altijd zijn de sla en groene kruiden vers geplukt. In De Eemstuin worden gedurende het jaar zo’n vijftig verschillende groenten en kruiden geteeld. Laat je verrassen door wat het jaargetijde te bieden heeft! Kom je liever niet voor verrassingen te staan, kijk dan op de achterkant van de verpakking. Adviesprijs € 2,95 | 100 g

Zo smaken de jonge, belegen en fenegriekkaas van De Zeekraal op Terschelling. Gemaakt in eigen kaasmakerij van verse biologische schapenmelk. Vanaf april staan daar de schapen en lammetjes in de wei. Ze grazen in de zuivere zilte zeelucht, op gras dat vol staat met wilde planten en bloemen omdat er geen kunstmest wordt gebruikt en de natuur haar gang mag gaan. De kaas smaakt altijd anders, omdat de melk telkens anders is en niet gestandaardiseerd wordt. Als de lammetjes een aantal weken oud zijn is het vetgehalte bijvoorbeeld minder hoog dan eind november. Ook het voer verandert; tot april eten de schapen voornamelijk kuilvoer, zodra ze naar buiten kunnen,scharrelen ze hun eigen biologische graskostje bij elkaar. Zelf een kijkje nemen? Dat kan, zie: www.dezeekraal.nl Adviesprijs vanaf € 20,50 | kg

Oranje etiketten met een eigen kleur voor elke smaak: voor verantwoorde dierenliefhebbers staan de blikken katten- en hondenvoer van Yarrah al jaren herkenbaar in de schappen. Niet voor niets is Yarrah het oudste en leidende biologische diervoedingsmerk van Europa. Om dat te vieren zijn de bliketiketten in een nieuw jasje gestoken. Niet te missen, ze staan vanaf nu in de schappen. Minstens zulk goed nieuws is dat de inhoud onveranderd goed is gebleven. Hetzelfde katten- en hondenvoer, gemaakt volgens bewezen en geteste recepturen. Van zuiver biologische ingrediënten, zonder overbodige toevoegingen. Met respect voor dierenwelzijn, dus gegarandeerd proefdiervrij. Adviesprijs € 1,65 | 425 ml

2 4 5

1 3

36 s m a a k m a k e n d | zomer 2009

proeft

eze maand heb ik vijf pizza’s van Healthy Planet geproefd. De pizza’s zijn in een houtgestookte oven voorgebakken, wat mij direct aanspreekt en doet denken aan Restaurant Chez Panisse in Berkeley waar ik heb gewerkt. In het weekend zijn pizza’s reuze handig en dan wil je natuurlijk de lekkerste pizzabodem. Met deze pizzabodem heb je in een handomdraai de basis voor een gezonde maaltijd. Omdat ik zelf niet houd van verwarmde ham en salami zou ik de pizza pas na het afbakken extra beleggen met vers gesneden boeren beenham of dunne plakjes Italiaanse salami. Dit kan overigens heel goed bij alle kant-en-klaar pizza’s zonder vlees. Verder voeg ik er zelf altijd nog extra dingen aan toe als tonijn uit blik, geroosterde paprika, olijven of blaadjes rucola voor een royale pizza. Eet er een kruidige salade bij. Op deze manier is er niets mis mee om een snelle maaltijd op tafel te zetten. Het is slechts een kwestie van boodschappen doen. Mijn favoriet is de pizza met drie soorten kaas die niet veel nodig heeft; een beetje versgemalen peper, pittige radijskiemen en een scheutje extra vierge olijfolie. Snijd de pizza in acht punten en serveer deze als snack bij de borrel. Voor kinderen is de groentepizza heel geschikt; de zoete smaak van de tomatensaus spreekt hun vast en zeker aan. Yolanda van der Jagt www.daatjespassie.nl smaakmak e n d | zomer

colofon

bekend met bio

SMAAKMAKEND • zomer 2009

Van econoom en emeritus hoogleraar Arnold Heertje verscheen onlangs de tiende druk van zijn boek Echte economie. Daarin bekritiseert hij de scheefgroei in de moderne economie en pleit hij voor duurzaamheid.

Smaakmakend is een uitgave van Biologica. Het blad verschijnt zes keer per jaar en wordt u aangeboden door uw natuurvoedingsspecialist. In Smaakmakend vindt u recepten met biologische producten en verhalen over de herkomst van ons voedsel. Vragen of opmerkingen? Mail of schrijf Biologica.

adv. 11 147x 105mm

Arnold Heertje

Smaak “Nee, ik ben nog niet echt een bewust biologische

Redactie Anneke Ammerlaan (hoofdredacteur) | Peter Jens (uitgever) | Hans Moltzer | Annelijn Steenbruggen | Rob Zentveld

eter. Maar we gaan hier niet keuvelen over mijn smaakpapillen en eetgedrag. Dat is mijn vak niet. Dat ik het liefst echte boerenyoghurt met muesli eet als ontbijt en een gebakken tongetje verkies boven een gebakken biefstuk, is totaal irrelevant. Ik kijk naar biologische voeding door een economische bril.”

Vormgeving Carla Goossens | Marc van Meurs

de beste bio-adresjes Logies met ontbijt in woonboerderij met zit/slaapkamer, vrij uitzicht op de duinen van Schoorl. Prijs €19,00 p.p.p.n. Tel. 0226 392332 Wijnhoeve de Colonjes, internationaal bekroonde witte en rode wijnen. Rondleiding en proeverijen op afspraak. www.wijnhoevedecolonjes.nl Olijfgaard/minicamping De Veluwe. Kamperen in Nederlands eerste olijfgaard tussen eeuwen oude olijfbomen en wijngaarden. www.wijnhoevedeveluwe.nl www.biologischgoed.nl: voor al uw biologische boodschappen. Thuisbezorgd in heel Z-Holland. www.sincero.nl; Dé webwinkel voor hippe biologische kleding voor dames, heren en kids!

MAGICAL TOURS – VAKANTIES! Met respect voor aarde, mens & dier organiseren wij al 10 jaar inspirerende reizen voor levensgenieters. Spirituele reizen, wandelvakanties en workshops op het vlak van levenskunst. Ook is er een unieke natuurvakantie voor 1-oudergezinnen. Tel: 055 427443. Of kijk op: www.magicaltours-vakantie.nl Een leuke kampeervakantie in het hart van de Friese Wouden? Kijk op www.landsdouwe.nl Emotioneel bijtanken in Franse Toscane, met uitzicht op de stilte. www.parcdusilence.com Abrona Boerderij De Bossewaard winkel + camping, rust + ruimte in Cothen (Utr) www.bossewaard.nl

www.lagarnasette.net wandelen, bio/vegetarisch eten vakantie in Auvergne, ook dieet.

Huis Ter Mee Oostkapelle Zld Minicamping EKO kip, ei, vlees. Nu gratis EKO BBQ-pakketten, inlichting: info@huistermee.nl

Een leuke kampeervakantie in het hart van de Friese Wouden? Kijk op www.landsdouwe.nl

Kruidengeneeskunde jaarcursussen, Open Dagen, Producten en meeoogsten, www.kruidenrijk.nl.

Mooie, ruime en authentieke vergaderlocatie in de rust van oude West Friese stolp. Onze lévende boerderij staat midden in de polder, vlakbij A7 en NS-station. Culinair en biologisch genoegen. Kok én grote keuken beschikbaar. Vraag naar mogelijkheden: 06 30 414 918 en zie www.denieuweproef.nl Kleine Groene (gezins) Camping met biologisch eethuisje. Schitterende wandel/fietsomgeving. Camping Eelerberg Hellendoorn 0548 681223 www.eelerberg.nl Overijssel, nabij mooie Reestdal, boerderijcamping met winkel www.zonnehorst.nl tel: 0529 483463 biologischgeschenkpakket.nl. Dé specialist in biologische geschenken voor alle gelegenheden! Tel: 035 6833356 Wilt u hier ook adverteren? Dat kan al vanaf 52,50 (excl. btw). Meer info: Biologica, Katrien Hornikx, tel. 030-2339980 en hornikx@biologica.nl of kijk op: www.biologica.nl/smaakmakend

voor een volledig overzicht van alle biologische winkels, boerenmarkten, webwinkels, restaurants en nog veel meer, ga naar:

www.biologica.nl/biogids

Consumenten “Mensen zeggen dat ze voor biologisch

Fotografie Sven Benjamins | dutchphotography.nl | Hollandse Hoogte

eten zijn. Maar als ze voor de schappen in de supermarkt staan, veranderen ze in consumenten die alleen maar op goedkoop en gemak uit zijn - dat wordt beweerd, ja. Maar volgens mij is er sprake van een kentering. Mensen zijn veel meer op zoek naar een duurzame manier van leven dan marketeers willen toegeven. Door te blijven inspelen op gemakzucht stigmatiseren ze mensen, in plaats van hen te stimuleren om anders met voedsel om te gaan.”

Aan dit nummer werkten mee Bianca Daniels |Ulrika Gustavsson | Yolanda van der Jagtl | Ingmar Niezen | Nicole Willemse Druk & lithografie Roto Smeets Acquisitie Katrien Hornikx, Biologica Advertenties kunnen zonder opgaaf van redenen worden geweigerd. ISSN: 1385-9625 © Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen en/of gereproduceerd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever en fotograaf. Deze uitgave is met zorg gemaakt. Voor eventuele onjuistheden is Biologica niet aansprakelijk. Smaakmakend wordt gedrukt op chloorvrij en gerecycled papier. Biologica heeft het keurmerk van het CBF voor verantwoorde werving en besteding van fondsen.

Tekst Hans Moltzer | Beeld Johan-Peter van der Stouwe/ Hollandse Hoogte

advertenties

Kroketten uit de muur Communicatie over het belang van biologische voeding onder de vlag van smaak vind ik onzin. Als groenten en fruit beter voor ons zijn dan kroketten uit de muur, en biologische groenten en fruit nóg beter, zoals deskundigen beweren, moet dat gecommuniceerd worden. Lekker of niet lekker is een ander verhaal.” Welvaartseconoom “Produceren, geld verdienen en snelheid is het enige dat tegenwoordig telt. Biologisch is duurder dan niet-biologisch. Je moet het goedkoopste nemen, je hoort niet anders. Ik denk niet zoals traditionele economen vanuit financiële plaatjes. Ik ben een welvaartseconoom. Mijn uitgangspunt is dat onze welvaart verkleint als het ‘product’ natuur wordt vernietigd. De subjectieve opbrengst van de natuur, van biologisch eten, stijgt uit boven eendimensionale begrippen als duur of goedkoop.”

Redelijke optimist “Ik ben een redelijke optimist en denk dat de kredietcrisis tot bezinning leidt. Tot minder rechtlijnig denken. We beginnen ons af te vragen: waar doen we het eigenlijk voor? Het besef begint langzaam maar zeker door te dringen, dat iets van niet becijferbare waarde moeilijker te vervangen is dan iets waarvan je de prijs zo kunt vaststellen.”

"Ik kijk naar biologische voeding door een economische bril” s m a a k m a k e n d | zomer 2009 39

Genieten van schoonheid Schin op Geul ligt midden in het Limburgse heuvelland. Voor een boer betekent dat werken met veel natuurlijke barrières en kleine kavels, maar ook genieten van prachtige vergezichten. Tussen het werk door neem ik dan ook zo nu en dan een momentje rust om te genieten van de natuur én van mijn koeien. Kijk maar hoe mooi ze er bij staan! Dan voel ik me trots en blij dat ik hier biologisch boer kan zijn. Felix Huntjens met zijn zoon Sjors te Schin op Geul.

Kom kijken en proeven bij onze boeren op 6 en 7 juni! In het weekend van 6 en 7 juni zetten tientallen boeren van Zuiver Zuivel de deuren voor u open. Grijp uw kans en neem een kijkje op hun biologische Luister naar het verhaal van de boer en neem deel aan onze biologische zui-

boerenerf!

Alle info over "Lekker naar de boer!" in uw bus? Dat kan met een gratis proefabonnement Trouw! Meld u nu aan en ontvang gratis 3 weken lang Trouw in de bus. Als u zich vóór 22 mei aanmeldt, krijgt u op zaterdag 30 mei een “Lekker groen” special van Trouw. Daarin veel informatie over groen en gezond leven én “Lekker naar de boer!”. Trouw is een krant met idealen. Dat past goed bij Zuiver Zuivel en daarom doen we deze speciale actie voor Zuiver Zuivel kopers.

velproeverij. Voor kinderen is er de “Zoek de Weidevogels” wedstrijd i.s.m. Vogelbescherming Nederland. Kijk voor een lijst van onze deelnemende boeren op www.zuiverzuivel.nl. Een lijst met alle deelnemende boeren vindt u op www.lekkernaardeboer.nl.

Meedoen? Koop 2 verschillende producten van Zuiver Zuivel. Vul op de website www.zuiverzuivel.nl/trouw uw gegevens en de streepjescode en houdbaarheids/productiecode van de 2 verschillende Zuiver Zuivel producten in en ontvang geheel vrijblijvend 3 weken lang Trouw in uw brievenbus. Wacht niet te lang, want we geven maximaal 5.000 abonnementen gratis weg. De actie loopt tot 15 juni 2009. Kijk voor de actievoorwaarden op www.zuiverzuivel.nl/trouw.

Samen met de natuur www.zuiverzuivel.nl