ความลับของดอกไม้

คำ�นำ�ผู้แปล

กล้วยไม้ไหว้พระ ดอกกุหลาบวันวาเลนไทน์ ดอกมะลิในพวงมาลัย วันแม่ ดอกดาวเรืองแห่งฤดูกาลหาเสียงเลือกตัง้ และดอกไม้อนื่ ๆ มากมาย ในชีวิตประจ�ำวันที่เห็นกันจนชินตา บางทีเราอาจไม่เคยสังเกตว่าดอกไม้ เหล่านี้มาจากไหน คุณรู้ไหมว่าดอกคาร์เนชั่นที่เห็นในร้านดอกไม้ใกล้บ้าน มีต้นก�ำเนิดที่ใด ท�ำไมดอกไม้เดี๋ยวนี้ไม่ค่อยมีกลิ่นหอม ท�ำไมไม่มีกุหลาบ สีฟ้า ดอกไม้ยังมีความลับอีกมากมายที่คุณไม่รู้ เรื่องราวในอุตสาหกรรมดอกไม้น่าสนใจในแบบที่ไม่เหมือนใคร เมื่อนึกถึงดอกไม้ เรานึกถึงธรรมชาติ ความงามบริสุทธิ์ สีสัน กลิ่นหอม และความสุขสดชื่น คนสมัยก่อนอาจเก็บดอกไม้จากท้องทุ่งหรือป่าเขา ต่อมาก็อาจปลูกเองเพื่อใช้งานในบ้าน แต่ชีวิตคนเมืองสมัยใหม่แทบ ไม่เคยได้เหยียบพื้นดิน ดอกไม้จึงมาจากตลาด แผงลอย หรือร้านดอกไม้ เป็นส่วนใหญ่ ดอกไม้เหล่านี้คือผลิตผลของอุตสาหกรรมที่แผ่ขยายไป ทั่วโลก นี่คืออุตสาหกรรมที่อยากเอาชนะธรรมชาติ แต่ในขณะเดียวกัน ก็มักหนีธรรมชาติไม่พ้น เป็นเวลานานนับศตวรรษแล้วที่นักตัดต่อพันธุกรรม เกษตรกร ผู้ปลูก และคนขายดอกไม้ทั่วโลก พากันทุ่มเทเพื่อดอกไม้ที่ดอกใหญ่กว่า สีสดกว่า และทนทานกว่าดอกไม้ตามธรรมชาติ ผลก็คือเรามีดอกไม้ แปลกใหม่แทบทุกสี ทุกขนาด และทุกรูปแบบวางขายตลอดปี อีกทั้ง ยังมีดอกไม้ใหม่เปิดตัวอยู่เสมอ แต่สิ่งที่แลกมาคือ กลิ่นหอมที่หายไป 6

F lower Conf identi a l

เสน่ห์เฉพาะฤดูกาลที่หายไป และลักษณะความเป็นธรรมชาติไร้การปรุง แต่งที่หายไป เกิดอะไรขึ้นกับดอกไม้ในทุกวันนี้ การเขียนหนังสือสารคดีให้อ่านสนุกไม่ใช่เรื่องง่าย แต่เอมี สจวร์ต นักเขียนมือรางวัลผู้เชี่ยวชาญเรื่องพืชท�ำได้ส�ำเร็จใน ความลับของดอกไม้ (Flower Confidential) เธอพาเราตามติดชีวิตดอกไม้สมัยใหม่ตั้งแต่ การผสมพันธุใ์ นห้องทดลอง การเพาะเลีย้ งในหลอดแก้ว การปลูกในโรงงาน การเก็บเกี่ยวโดยเครื่องจักร การจัดบรรจุภัณฑ์ลงกล่อง การประมูลขาย และการขนส่งไปทัว่ โลกจนถึงมือผูบ้ ริโภคอย่างเรา เรียกว่าครบวงจรการผลิต ดอกไม้สมัยใหม่ ระหว่างทางก็แทรกเรื่องราวของคนในแวดวงดอกไม้ที่ น่าสนใจ เป็นการเล่าเรื่องผ่านชีวิตซึ่งท�ำให้สารที่ผู้เขียนต้องการสื่อเปี่ยม ชีวิตชีวายิ่งขึ้นไปอีก เราจะได้เห็นทั้งด้านดี ด้านมืด และด้านที่น่าตื่นเต้น ของดอกไม้แบบที่ไม่เคยนึกฝันมาก่อน แต่ทุกด้านล้วนน่าสนใจ และ เปิดตาเปิดใจเราให้มองดอกไม้ในแง่มุมใหม่ ความลับของดอกไม้ เป็นหนังสือสารคดีที่ผู้แปลชื่นชอบมานาน และดีใจมากที่ได้ถ่ายทอดเป็นภาษาไทยเพื่อให้คนไทยอีกหลายๆ คน ได้ติดตามเรื่องราวการเดินทางของดอกไม้สมัยใหม่ที่ทั้งสนุกเพลิดเพลิน และได้ความรู้แบบเต็มๆ ผู้แปลขอขอบคุณครอบครัวที่เป็นแรงบันดาลใจ ให้สนใจหนังสือเล่มนี้ ขอขอบคุณส�ำนักพิมพ์ openworlds ที่ให้โอกาส อีกครั้ง ขอขอบคุณบรรณาธิการ คุณวิโรจน์ รุจิจนากุล ผู้อดทนแก้ไข ขัดเกลา และดูแลต้นฉบับอย่างดียิ่ง รวมถึงขอขอบคุณทีมงานส�ำนักพิมพ์ ทุกท่านที่ท�ำให้หนังสือเล่มนี้เป็นจริงได้ในที่สุด

พลอยแสง เอกญาติ กุมภาพันธ์ 2556

A my S t ewa rt

7

Flower Confidential The Good, the Bad, and the Beautiful

by

Amy Stewart

ความลับของดอกไม้ แปลโดย

พลอยแสง เอกญาติ

บทนำ�

“คนจะท�ำอะไรเป็นอย่างแรกเมื่อคุณยื่นดอกไม้ให้” บ็อบ โอซึกะ ผู้จัดการทั่วไปของซานฟรานซิสโกฟลาเวอร์มาร์ทถามฉัน เขาตอบค�ำถาม นัน้ เองเมือ่ ท�ำท่าเลียนแบบผูร้ บั ดอกไม้ ยกมือขึน้ มาทีห่ น้า และสูดหายใจลึก “ดมมัน” เขาบอก ฉันสูดกลิน่ ในอากาศ พยายามจับกลิน่ กุหลาบหรือลิลลี แต่กไ็ ม่พบ มีผู้ค้าหกสิบรายที่ขายดอกไม้และต้นไม้ในโกดังแห่งนี้ที่อยู่นอกย่านถนน มาร์เกต และขณะทีฉ่ นั กับบ็อบเดินไปบนพืน้ คอนกรีตก่อนเวลาตีหา้ ไม่นาน เราทั้งคู่ต่างก็ไม่เจอดอกไม้สักดอกที่มีกลิ่น “ดอกไม้เหล่านี้ล้วนเพาะพันธุ์มาส�ำหรับอุตสาหกรรม” บ็อบพูด “เลือกสรรจากสีและขนาด สิ่งส�ำคัญเหนืออื่นใดคือความคงทน เมื่อท�ำ แบบนั้นก็เหมือนได้อย่างเสียอย่าง สิ่งหนึ่งที่ดอกไม้สูญเสียไปคือกลิ่น” “แต่คุณรู้อะไรไหม” เขาพูดขณะที่เราเดินต่อไปในห้องโถงผ่าน รถเข็นที่เต็มไปด้วยถังใส่ดอกไฮเดรนเยียและทานตะวัน “ผู้คนยังอยาก เชือ่ ว่าดอกไม้มกี ลิน่ หอม ผมเคยเห็นบางคนเอาหน้าซุกช่อดอก ‘เลโอนิเดส’ A my S t ewa rt

11

แล้วพูดว่า ‘โอ้ มันหอมเหลือเกิน’ แต่ผมรูจ้ กั กุหลาบพันธุน์ ดี้ ี มันมีกลีบสีทอง ขลิบทองแดง คุณรู้ใช่ไหมว่าผมหมายถึงพันธุ์ไหน มันถูกเพาะพันธุ์ขึ้นมา ส�ำหรับงานแต่งงานในฤดูใบไม้ร่วง และมันไม่มีกลิ่นเลยสักนิด” เขาส่ายหน้าพลางหัวเราะ ฉันเดินตามเขาไปจนสุดปลายห้องโถง ที่ซึ่งเขาคิดว่าเราน่าจะเจอดอกลิลลีที่ยังมีกลิ่น สิ่งแรกที่คุณสังเกตเกี่ยวกับตลาดดอกไม้คือดูเหมือนมันอยู่ผิดที่ ผิดทางในเมืองใหญ่ แม้แต่ในซานฟรานซิสโก มหานครแห่งสายลมและ แสงแดด ที่ซึ่งผู้คนไม่อายที่จะเอาดอกไม้ประดับผมหรือที่อื่นๆ ความคิด เรื่ อ งตลาดดอกไม้ ก็ ยั ง ไม่ เ ข้ า กั บ คราบไคลของชี วิ ต เมื อ ง มั น ต่ า งจาก อุตสาหกรรมประมงซึ่งพบวิธีท�ำธุรกิจในสภาพแวดล้อมแบบสวนสนุก ของฟิชเชอร์แมนส์วอร์ฟ การค้าดอกไม้หลบสายตาผู้คนไปแอบในย่าน โกดังสินค้าริมทางด่วน ตัวตลาดเองเป็นแค่โกดังสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่ ราย ล้อมด้วยรถบรรทุกที่แย่งกันหาที่จอดตรงจุดขนถ่ายสินค้า การมาถึงแต่เช้ามืดโดยไม่มีหวังจะได้ดื่มกาแฟในอนาคตอันใกล้ ท�ำให้ที่นี่ดูไม่น่าพิสมัยขึ้นไปอีก พอคุณหาทางหลบหลีกรถบรรทุกและ บ่ายหน้าเข้าโรงจอดรถได้ คุณก็อาจลงเอยด้วยการนั่งนิ่งอยู่ในรถแบบที่ ฉันท�ำ แช่ไออุน่ จากเครือ่ งท�ำความร้อนอีกสักสองสามวินาที พลางนึกสงสัย ว่าอะไรมาเข้าสิงคุณให้ตื่นนอนก่อนไก่โห่และขับรถฝ่าความมืดมาที่ย่าน อุตสาหกรรมแห่งนี้ แต่แล้วคุณก็ออกจากโรงจอดรถ ลงบันได และผลักประตูเหล็กบาน หนักมายืนกะพริบตากลางแสงที่สว่างฉับพลัน ข้างในนั้นคือดิสนีย์แลนด์ ดินแดนมหัศจรรย์แห่งออซ โรงงานผลิตของเล่นของซานต้า สมองที่ขาด ทั้งการพักผ่อนและคาเฟอีนบอกคุณว่า ดอกไม้มาจากที่นี่ ดอกลิ้นมังกรนับร้อยถูกเข็นผ่านไปบนรถเข็นโลหะ คาร์เนชั่น นับพันอยูใ่ นถัง กุหลาบถูกมัดไว้เป็นกลุม่ ๆ แบบเดียวกับตอนออกจากสวน ดอกตูมแต่ละดอกถูกหุม้ ด้วยกระดาษบางแผ่นเล็ก ช่อการ์ดเิ นีย เบญจมาศ 12

Flower Conf ident i a l

ย้อมสี กล้วยไม้จากไทย ทิวลิปจากเนเธอร์แลนด์ ลิลลีจากโคลัมเบีย ดอกขิง จากฮาวาย ดอกแมกโนเลียท�ำจากผ้าไหม ดอกลาร์กสเปอร์แห้ง หรีดดอกไม้ ไม้ประดับ แจกัน ตะกร้า ริบบิ้น ไม้ใบ ที่นี่มีทุกอย่าง ดูทรงพลัง สดใส และ งดงาม พืน้ ทีค่ า้ พลุกพล่านด้วยผูซ้ อื้ และผูข้ ายทีด่ เู หมือนไม่สนใจว่าเป็นเวลา ตีห้าและพวกเขาท�ำงานมาแล้วสองชั่วโมง รถเข็นอีกคันถูกเข็นผ่านไป คันนี้บรรทุกดอกลิลลีออฟเดอะวัลลีย์ มากกว่าที่คุณเคยเห็นอยู่รวมกันในที่เดียว ผู้ชายเตี้ยผมด�ำใส่สูทก�ำลัง วิ่งตามรถเข็นพลางต่อรองราคาไปด้วย ลองนึกภาพวอลสตรีทในสวน อีเดนดูเถิด ฉันขอให้บอ็ บพาชมตลาดก่อนรุง่ สางเมือ่ รูว้ า่ ตลาดเปิดเพือ่ ขายส่ง เท่านั้น เพราะเป็นเวลาหลายปีแล้วที่ฉันสงสัยว่าสถานที่นี้ด�ำเนินกิจการ อย่างไร ฉันยังอยากเห็นดอกไม้ชั้นดีที่ถูกชิงซื้อไปก่อนตลาดจะเปิดรับคน ทั่วไปตอนสิบโมงด้วย ผู้ค้าหลายรายไม่สนใจจะอยู่จนถึงตอนนั้นด้วยซ�้ำ พวกเขาเก็บของและบ่ายหน้าออกจากเมืองก่อนที่ชาวฟรานซิสโกทั่วไป จะลุกจากเตียง ความสนใจในเรื่ อ งนี้ มี แ รงปรารถนาส่ ว นลึ ก เกี่ ย วข้ อ งด้ ว ย ฉันคลั่งไคล้ดอกไม้มาก และนี่เป็นอีกโอกาสหนึ่งที่จะได้ใกล้ชิด แทบไม่ ส�ำคัญว่าวันนั้นมีอะไรขายบ้าง ฉันรู้ตัวว่าอยากได้อะไรก็ตามที่มีขาย ดอก ป๊อปปี้ป่า กุหลาบที่ปลูกในเรือนกระจก คาร์เนชั่นแบบที่ขายตามร้านขาย ของช�ำ ไม่วา่ อะไรฉันก็จะซือ้ ฉันหงุดหงิดมากทีต่ อ้ งเก็บเงินสดไว้ในกระเป๋า ขณะที่เดินเตร่ไปทั่วโดยไม่มีบัตรที่ต้องใช้ในการซื้อขายแบบค้าส่ง วันนั้น ฉันยินดีทุ่มเงินค่าใช้จ่ายในบ้านเพื่อซื้อดอกไม้ถ้าเพียงแต่พวกเขายอม บ็อบเป็นไกด์อารมณ์ดี คอยแลกเปลี่ยนมุขตลกกับชาวสวนและ แก้ข่าวลือร้ายๆ ในวงการเหมือนเป็นเรื่องง่ายดาย ไฮเดรนเยียถูกขโมย จากสวนโกลเดนเกตและน�ำมาขายส่งผ่านตลาดมืดของดอกไม้งั้นรึ ใช่ ก็อาจเป็นไปได้ แต่หลังจากนัน้ อาสาสมัครทีส่ วนก็เกิดความคิดดีๆ และเริม่ ใช้ A my S t ewa rt

13

ปากกาเคมีท�ำสัญลักษณ์เล็กๆ ไว้ทฐี่ านดอกทุกดอก เรือ่ งนีก้ เ็ ลยยุตลิ ง มีการ ชกต่อยในตลาดเมื่อพ่อค้าคนหนึ่งลดราคากุหลาบและบีบให้คนอื่นต้อง ลดตาม เรื่องนี้จริงหรือเปล่า อืม ก็ไม่ถึงกับแลกหมัดหรอก แต่ก็ใกล้เคียง ฉันตามบ็อบไปรอบๆ พลางคิดว่าพวกเขาท�ำทัง้ หมดนีเ้ พือ่ ดอกไม้ เครื่องบินจากโบโกตา รถบรรทุกจากไมอามี เรือนกระจกในพื้นที่หลาย เอเคอร์ และเงินหลายพันล้านดอลลาร์ที่เปลี่ยนมือ ทั้งหมดนี้เพื่อดอก อัลสโตรมีเรียที่คุณซื้อติดมือจากร้านขายของช�ำโดยไม่ได้ตั้งใจ ทั้งหมดนี้ เพื่อดอกเดลฟิเนียมที่คุณส่งไปให้พี่สาวที่โรงพยาบาล ทั้งหมดนี้เพื่อดอก ไวโอเลตบนหลุมศพ เพื่อดอกคาร์เนชั่นในรังดุม มีความขัดแย้งอยู่ลึกๆ ในการน�ำดอกไม้มาขาย เป็นบางสิ่งที่ฉัน ไม่อาจชีช้ ดั และหวังว่าการได้มาคลุกวงในจะช่วยอธิบายได้ ในทีส่ ดุ ฉันก็ได้ รู้ว่ามันคืออะไร ดอกไม้ไม่เหมือนสิ่งอื่นที่เราซื้อหา มันไม่ได้เล่นตามกติกา เดียวกันกับสินค้าอืน่ ๆ อย่างหนึง่ ก็คอื มันเป็นของทีโ่ ดยพืน้ ฐานแล้วได้มาฟรี คุณสามารถเก็บดอกไม้จากข้างถนน คุณปลูกมันในสวนโดยแทบไม่เสีย เงินทอง ดอกไม้เน่าเสียได้ง่ายไม่ต่างจากผลไม้แต่ใช้ประโยชน์ได้น้อยกว่า แถมคุณก็กนิ ดอกไม้ไม่ได้ เอากุหลาบไปปักแจกันไม่ถงึ สัปดาห์กต็ าย นัน่ คือ ทั้งหมดที่คุณได้จากเงินของคุณ แม้จะเป็นเช่นนี้ ตลาดดอกไม้สดก็ยังเป็น ธุรกิจที่มีเงินสะพัดทั่วโลกถึงสี่หมื่นล้านดอลลาร์ นักเพาะพันธุ์ทุ่มเทเงิน ก้อนใหญ่เพือ่ สร้างดอกไม้ทดี่ กี ว่าเดิม สายพันธุท์ อี่ ยูใ่ นแจกันได้นานขึน้ กลีบ ไม่ร่วง เกสรไม่ร่วง ตอบสนองความต้องการเฉพาะของเจ้าสาวที่แต่งงาน ในฤดูใบไม้ร่วงหรือนักช้อปในซูเปอร์มาร์เกตได้ การค้าดอกไม้ หรือสายสัมพันธ์ด้านธุรกิจที่เรามีกับดอกไม้ มีต้น ก�ำเนิดที่เก่าแก่มาก ลองพิจารณาจดหมายฉบับนี้ กุหลาบที่นี่ยังไม่บานเต็มที่ อันที่จริงแทบไม่มีดอกด้วยซ�้ำ และเมื่อ รวบรวมจากเรือนต้นไม้และนักร้อยมาลัยทั้งหลายก็เกือบได้ไม่ครบ หนึง่ พันดอกทีส่ ง่ มาให้นี้ ... แม้จะเก็บดอกทีย่ งั ไม่ถงึ เวลาเก็บจนกว่า พรุง่ นีก้ ต็ าม เรามีดอกนาร์ซซิ สั ตามทีท่ า่ นต้องการ ดังนัน้ แทนทีจ่ ะส่ง มาแค่สองพันดอกตามที่ท่านสั่ง เราได้ส่งมาสี่พันดอก 14

Flower Conf ident i a l

จดหมายธุรกิจทีแ่ สนธรรมดานีอ้ าจเขียนขึน้ เมือ่ สัปดาห์ทแี่ ล้วก็ได้ แต่อนั ทีจ่ ริงมันเป็นข้อความทีจ่ ารึกอยูบ่ นแผ่นปาปิรสั ในอียปิ ต์ยคุ โรมันและ ลงวันที่ก่อนพระเยซูประสูติไม่นาน ลองจินตนาการว่ามีการปลูกดอกไม้ ในทุ่ง มีการสั่งซื้อจ�ำนวนมาก และขนส่งนับพันๆ ดอก โดยหวังว่ามันจะไป ถึงทันเวลาส�ำหรับงานเลีย้ งหรือเทศกาล ชาวสวนกุหลาบยุคใหม่อาจเข้าใจ ปัญหาของการเก็บกุหลาบก่อนเวลาอันควร พ่อค้านิรนามยุคโบราณผู้นี้ คงกังวลเช่นเดียวกับชาวสวนในปัจจุบนั ว่าดอกทีเ่ ก็บก่อนเวลาจะไม่บานใน แจกันและท�ำให้ลูกค้าขุ่นเคือง ชาวโรมันพัฒนาการค้าดอกไม้ที่มีความซับซ้อน พรั่งพร้อมด้วย ระบบภาษี การบัญชี และการขนส่งอย่างที่ธุรกิจการค้าทุกแห่งมี รู้จักวิธี บังคับให้ดอกไม้บานก่อนเวลาด้วยการพ่นไอน�้ำหรือน�้ำร้อนผ่าน พวกเขา ลองสร้างเรือนต้นไม้ที่มีผนังบางท�ำจากแร่ไมกาและใช้รถเข็นติดล้อเพื่อ เคลื่อนย้ายต้นไม้ออกมารับแดดหรือหลบแดด และทันทีที่มนุษย์คิดค้นวิธี ผลิตดอกไม้ นักวิจารณ์กโ็ ผล่ตามมาทันที พวกเขามองการค้าดอกไม้วา่ เป็น สิ่งที่ผิดธรรมชาติ เมื่อมีการใช้เทคโนโลยีให้ไม้ออกดอกโดยไม่สนฤดูกาล ฉันเองรู้สึกไม่สบายใจนักเมื่อเห็นดอกทานตะวันวางขายในช่วงคริสต์มาส ซึ่งพ้นฤดูร้อนตามธรรมชาติของมันไปนานแล้ว และฉันก็ไม่ใช่คนเดียวที่ รู้สึกเช่นนั้น นักเขียนบทละครและนักปรัชญาชาวโรมัน ลูเซียส แอนเนอุส เซเนคา เขียนไว้ในศตวรรษที่หนึ่งว่า “คนผู้ปรารถนาดอกกุหลาบในฤดู หนาว หรือแสวงหาวิธปี ลูกดอกไม้ฤดูใบไม้ผลิอย่างลิลลีดว้ ยการใช้เครือ่ งท�ำ ความร้อนจากน�้ำร้อนและการปรับเปลี่ยนอุณหภูมิ มิใช่ผู้ใช้ชีวิตตรงข้าม กับธรรมชาติหรอกหรือ” การค้าดอกไม้สดเกี่ยวข้องกับการต่อสู้ระหว่างสิ่งที่เป็นธรรมชาติ โดยไม่แต่งเติมกับสิ่งที่เป็นการผลิตเชิงพาณิชย์จ�ำนวนมาก เราอยากซื้อ ดอกไม้ฤดูร้อนในเดือนกุมภาพันธ์ อันที่จริงเราสร้างเทศกาลขึ้นมาเพื่อ สนับสนุนมันด้วยซ�้ำ แต่เราก็ยังไม่ไว้ใจของปลอม นักเขียนยุควิกตอเรียน ชาร์ลส์ แมนบี สมิธ ออกมาบ่นในปี 1853 อย่างที่คนขายดอกไม้ในทุกวันนี้

A my S t ewa rt

15

ยังได้ยิน ดอกไม้ที่เขาซื้อจากพ่อค้าดอกไม้เร่ในลอนดอนเหี่ยวภายในหนึ่ง หรือสองวันหลังซือ้ สาเหตุอาจเป็นเพราะ “การใช้สารเร่งมากเกินไป” นัน่ คือ ปัญหาของธุรกิจนี้ สินค้าเป็นสิ่งที่คาดเดาไม่ได้และลูกค้าก็อารมณ์เสีย แม้ความต้องการดอกไม้ในลอนดอนจะอยู่ในช่วงขาขึ้น สมิธก็เตือนไว้ว่า “การค้าดอกไม้ที่บานสะพรั่ง คือหนึ่งในการคาดเดาที่ไม่แน่นอนที่สุดและ อันตรายที่สุดที่พ่อค้าเร่รายเล็กรายน้อยในลอนดอนจะท�ำได้” ถ้าอย่างนั้น เมื่อนักวิทยาศาสตร์สร้างดอกลิลลีที่เกสรไม่ร่วงหรือ เมื่อชาวสวนบังคับให้ดอกทิวลิปบานในเดือนธันวาคม เราก�ำลังถูกหลอก ใช่ไหม ส�ำคัญหรือไม่ที่ช่อกุหลาบสดใหม่เดินทางมาครึ่งโลกและอยู่ได้ หลายวันโดยไม่มีน�้ำก่อนจะมาถึงซูเปอร์มาร์เกต หากช่อกุหลาบแดงผสม เบญจมาศสี ช มพู ที่อ อกแบบโดยบริการส่งดอกไม้วันวาเลนไทน์ระดับ ประเทศจะดู เ หมื อ นกั น เปี ๊ ย บกั บ อี ก หลายพั น ช่ อ ที่ ถู ก ส่ ง ในวั น เดี ย ว กันทั่วประเทศ นั่นท�ำให้สิ่งที่มันต้องการสื่อมีความส�ำคัญลดลงใช่หรือไม่ ใช่และไม่ใช่ ไม่ต้องสงสัยเลยว่าดอกไม้ผ่านการแปลงโฉมแบบ สุดขั้วในศตวรรษที่ 20 เทคนิคใหม่ๆ ในการเพาะพันธุ์ เทคโนโลยีเรือน กระจกขั้นสูง และระบบการขนส่งทั่วโลกท�ำให้เป็นเช่นนั้น ต้องขอบคุณ ความก้าวหน้าเหล่านี้ที่ท�ำให้มีดอกไม้ชั้นเยี่ยมราคาแสนถูกในตลาดตลอด ทัง้ ปี แต่ดอกไม้ยคุ ใหม่กส็ ญ ู เสียบางอย่างไปเช่นกัน พวกมันเชือ่ งลง คาดเดา ง่ายขึ้น แปรปรวนน้อยลง และพึ่งฤดูกาลน้อยลง หลายพันธุ์สูญเสียกลิ่น และฉันก็สงสัยว่าพวกมันได้สูญเสียตัวตน อ�ำนาจ หรือเสน่ห์ไปด้วยหรือไม่ เราต้องการดอกไม้ที่สมบูรณ์แบบ แต่เราก็ยังอยากให้มันโดดเด่น อยากให้ มันพิเศษ อยากให้มนั สือ่ ความรูส้ กึ เป็นประสบการณ์ทไี่ ม่เหมือนใคร ซึง่ เป็น สิ่งที่หาได้ยากขึ้นทุกปี เช้านั้นที่ซานฟรานซิสโกฟลาเวอร์มาร์ทน�ำฉันไปสู่เช้าอีกวันใน ลอสแอนเจลิสฟลาเวอร์ดสิ ตริคต์ ซึง่ ก็พาฉันไปรอบโลกเพือ่ ค้นหาว่าดอกไม้ อันสมบูรณ์แบบเหล่านั้นมาจากไหน ฉันแวะเวียนไปตามร้านดอกไม้ที่ 16

Flower Conf ident i a l

แมนฮัตตันและขึ้นเครื่องบินบรรทุกสินค้าที่ไมอามี ฉันได้เห็นดอกไม้หลาย ล้านดอกเคลื่อนย้ายผ่านการประมูลที่เนเธอร์แลนด์ในเช้าเดียว ฉันนั่งอยู่ หลังร้านแห่งหนึ่งในวันวาเลนไทน์ ฟังสามีและคนรักโทรเข้ามาสั่งดอกไม้ แบบคนคลั่งรักและยอมท�ำทุกอย่าง ดอกไม้ทุกวันนี้อาจเดินทางโชกโชนกว่าผู้ซื้อ สมมติว่าคุณอยู่ที่ ลาสเวกัส คุณเคยไปโบโกตา ไมอามี และซานฟรานซิสโกหรือเปล่า ดอกไม้ ของคุณเคยไปมาแล้ว หรือบางทีคณ ุ อาจอยูท่ รี่ ฐั เมน ดอกไม้ของคุณเคยไป มาแล้วทัง้ เคนยา เนเธอร์แลนด์ และแมนฮัตตัน ก่อนจะมาโผล่ในงานแต่งของ ลูกสาวคุณ พวกมันอาจเดินทางด้วยเครือ่ งบินล�ำใหญ่กว่าทีค่ ณ ุ เคยนัง่ มีคน มากมาย ทั้งคนงานในสวน หัวหน้าคนงาน ตัวแทนขาย นายหน้า คนขับ รถบรรทุก ผู้ประมูล ผู้ค้าส่ง ผู้ซื้อ นักบัญชี ผู้ค้าปลีก ทุกคนพูดถึงดอกไม้ ของคุณด้วยภาษาต่างๆ มากกว่าภาษาที่คุณรู้จักค�ำว่า “สวัสดี” เสียอีก และนั่นก็ไม่ใช่เรื่องราวทั้งหมดด้วยซ�้ำ ดอกไม้ถูกสร้างขึ้นในห้อง ทดลอง เพาะในหลอดแก้ว โตในโรงงาน เก็บเกี่ยวโดยเครื่องจักร บรรจุลง กล่องขายในการประมูล แล้วถูกพาบินข้ามนำ�้ ข้ามแผ่นดิน ความคิดเกีย่ วกับ การค้าดอกไม้ทั้งหมดนี้ไม่ได้ดับความคลั่งไคล้ของฉัน แต่กลับยิ่งกระตุ้น ให้มากขึ้น ลองจินตนาการถึงเรือนกระจกในพื้นที่หกสิบเอเคอร์ของสวน แห่งหนึ่ง ดอกไม้สิบเก้าล้านดอกในพื้นที่การประมูลและผู้คนที่แค่โบกมือ ครั้งเดียวก็ซื้อดอกกุหลาบจ�ำนวนมากกว่าที่พวกเราส่วนใหญ่จะซื้อใน ชั่วชีวิตนี้ เงินสี่หมื่นล้านดอลลาร์เปลี่ยนมือทุกปี ทั้งหมดนี้เพื่อดอกไม้ ช่างเป็นความคิดที่ชวนให้เคลิบเคลิ้มลุ่มหลง ไม่นานฉันก็กระจ่างใจว่า การขนส่งดอกไม้ไปทั่วโลกไม่ได้เกิดขึ้น โดยไร้ผลกระทบ ตัวอย่างเช่น เมือ่ ร้อยปีกอ่ นดอกไม้สดเกือบทัง้ หมดทีข่ าย ในสหรัฐอเมริกาล้วนปลูกในประเทศ ตอนนี้ประมาณสามในสี่เป็นสินค้า น�ำเข้าและส่วนใหญ่มาจากละตินอเมริกา ตัวดอกไม้เองก็ถูกบีบให้เปลี่ยน ตาม ตอนนี้พวกมันถูกเพาะพันธุ์ให้เหมาะสมส�ำหรับเป็นสินค้าขนส่ง มากกว่าจะเน้นคุณสมบัติที่ละเอียดอ่อนกว่านั้น ทั้งความอ่อนช้อย ความ A my S t ewa rt

17

สวยสง่า และกลิ่นหอม มันอาจสูญเสียกลิ่นแต่อยู่ในแจกันได้นานขึ้น มันอาจสูญเสียความโดดเด่นเฉพาะตัวแต่ได้ความสามารถในการเดินทาง จากเอกวาดอร์หรือเนเธอร์แลนด์มาอยู่บนโต๊ะในห้องโถงของคุณกลาง เดือนธันวาคม การเปลี่ยนแปลงระดับโลกนี้ยังส่งผลต่อผู้คนด้วย อย่างผู้ปลูก ดอกไม้ในแคลิฟอร์เนียทีท่ งิ้ สวนของครอบครัวมาท�ำธุรกิจน�ำเข้า หรือผูข้ าย ดอกไม้ที่เมนสตรีทซึ่งขายช่อดอกไม้พื้นๆ ราคาถูกมากกว่าดอกไม้ที่จัด แต่งและออกแบบอย่างมีศลิ ปะ และทุกปีในช่วงวันวาเลนไทน์ หนังสือพิมพ์ บางฉบับก็มักจะลงบทความที่ฉันเรียกว่า “เลือดและกุหลาบ” เพื่อเตือนว่า เบือ้ งหลังกุหลาบจากละตินอเมริกาและแอฟริกาทุกดอก คือคนงานผูถ้ กู เอา เปรียบและแม่น�้ำที่เน่าเสีย มีความจริงอยู่ในเรื่องราวเหล่านั้น ที่เอกวาดอร์ ฉันเคยเห็นผูห้ ญิงน�ำกุหลาบก้านยาวไปจุม่ ในถังใส่ยาฆ่าเชือ้ ราโดยเอาส่วน ดอกลงไปก่อน มันเป็นภาพที่ท�ำให้ฉันซื้อกุหลาบไม่ลงไปหลายเดือน การเรี ย กดอกไม้ ว ่ า สิ น ค้ า หรื อ ผลิ ต ภั ณ ฑ์ อาจเป็ น เรื่ อ งที่ ไ ม่ โรแมนติกเอาเสียเลย แต่ดอกไม้ก็เป็นทุกอย่างที่ว่ามานี้พร้อมกัน ทั้งอายุ สั้น แปรปรวนง่าย และไม่ค่อยได้ประโยชน์ แต่ชาวอเมริกันก็ยังซื้อดอกไม้ ประมาณปีละสี่พันล้านดอก พวกเขาซื้อดอกไม้มากกว่าบิ๊กแมคเสียอีก ดอกไม้เป็นธุรกิจใหญ่ เป็นธุรกิจที่งดงาม น่าหลงใหล และท�ำให้หัวหมุน คงเป็นไปไม่ได้ที่จะเล่าเรื่องราวของดอกไม้ทุกดอกทั่วโลก แต่นี่ คือกลุ่มบุคคลผู้เป็นตัวแทนภารกิจค้นหาความสมบูรณ์แบบนี้ในบางแง่มุม จอห์น เมสัน กับกุหลาบสีฟ้า เลสลี วูดดริฟ กับลิลลี “สตาร์เกเซอร์” เลน เดอฟรีส์ เจ้าของฟาร์มดอกไม้ทใี่ หญ่ทสี่ ดุ ในสหรัฐอเมริกา โรเบร์โต เนวาโด ผู้ปลูกกุหลาบที่ใส่ใจสังคมในเอกวาดอร์ ฉันได้รู้ว่าพวกเขาทุกคนต้องการ สิ่งเดียวกัน นั่นคือการสร้างดอกไม้ในอุดมคติ ดอกไม้ที่คุณขาดไม่ได้ ฉันไม่ใช่คนขายดอกไม้หรือนักตัดต่อพันธุกรรมหรือเกษตรกร ผู ้ ปลู ก ฉั น เป็ น คนท�ำสวนและผู ้ ซื้ อ ดอกไม้ ด ้ ว ยใจรัก ยิ่ง ได้ใช้เ วลาใน 18

Flower Conf ident i a l

อุตสาหกรรมดอกไม้มากเท่าไร ฉันก็ยงิ่ นึกสงสัยว่าเราคาดหวังจากมันมาก เกินไปหรือเปล่า เราเป็นใครกันถึงได้เอาสัญลักษณ์ของความสมบูรณ์แบบ ความบริสุทธิ์และความรักมาพยายามปรุงแต่งเพื่อเอาใจตลาด ในองก์ที่สี่ของบทละครเรื่อง King John โดยเชคสเปียร์ เอิร์ล แห่งซอลสบรี คัดค้านที่กษัตริย์จะท�ำพิธีราชาภิเษกครั้งที่สอง เขาเรียก มันว่า “ความฟุ้งเฟ้อที่สิ้นเปลืองและโง่เขลา” ฉาบทองให้ทองแท้ ทาสีให้ดอกลิลลี พรมน�้ำหอมให้ดอกไวโอเลต ในช่วงสองร้อยปีที่ผ่านมา เราย่อถ้อยค�ำเหล่านี้ลงเหลือเพียงวลี “ฉาบทองให้ดอกลิลลี” เพือ่ บรรยายถึงความสิน้ เปลืองโดยไม่จ�ำเป็น การโรย กากเพชรหรือฉีดน�ำ้ หอมให้ดอกไม้อาจดูเกินจ�ำเป็น แต่อตุ สาหกรรมดอกไม้ ก็ท�ำทัง้ สองอย่างนี้ อีกทัง้ ยังใช้เทคโนโลยียดื อายุ ออกแบบสีสนั ให้สดใสขึน้ และปรับแต่งกลิ่น ทั้งหมดก็เพื่อตอบสนองสิ่งที่เราต้องการ ความปรารถนาจะพาเราไปถึงไหน ทีจ่ ริงเราก�ำลังฉาบทองให้ดอก ลิลลีอยู่หรือเปล่า

A my S t ewa rt

19