Thailand
Global Change • วรากรณ์ สามโกเศศ พิมพ์ครั้งแรก : ส�ำนักพิมพ์ op e n w o r l d s , มิถุนายน 2558 ราคา 195 บาท คณะบรรณาธิการอ�ำนวยการ ภิญโญ ไตรสุริยธรรมา สฤณี อาชวานันทกุล แอลสิทธิ์ เวอร์การา กรมัยพล สิริมงคลรุจิกุล พลอยแสง เอกญาติ วรพจน์ วงศ์กิจรุ่งเรือง ปกป้อง จันวิทย์ กฤดิกร เผดิมเกื้อกูลพงศ์ บรรณาธิการบริหาร วรพจน์ วงศ์กิจรุ่งเรือง กรมัยพล สิริมงคลรุจิกุล บรรณาธิการส�ำนักพิมพ์ วิรพา อังกูรทัศนียรัตน์ ฐณฐ จินดานนท์ บุญชัย แซ่เงี้ยว เลขานุการกองบรรณาธิการ ภรณ์ทิพย์ ปิยฤทธิพงศ์ บรรณาธิการศิลปกรรม กรมัยพล สิริมงคลรุจิกุล • บรรณาธิการเล่ม บุญชัย แซ่เงี้ยว ออกแบบปก wrongdesign • จัดท�ำโดย บริษัท โอเพ่นเวิลด์ส พับลิชชิ่ง เฮาส์ จ�ำกัด 604/157 ถ. สาธุประดิษฐ์ แขวงบางโพงพาง เขตยานนาวา กรุงเทพฯ 10120 โทรศัพท์ 0 - 2 6 1 8 - 4 7 3 0 email: openworldsthailand@gmail.com facebook: www.facebook.com/openworlds twitter: www.twitter.com/openworlds_th website: www.openworlds.in.th จัดจ�ำหน่าย บริษัท ซีเอ็ดยูเคชั่น จ�ำกัด (มหาชน) 1858/87-90 ถนนบางนา-ตราด แขวงบางนา เขตบางนา กรุงเทพฯ 10260 โทรศัพท์ 0 - 2 7 3 9 - 8 0 0 0 โทรสาร 0 - 2 7 5 1 - 5 9 9 9 website: http://www.se-ed.com/
สำ�หรับสถาบันการศึกษา องค์กร หรือบุคคล ที่ต้องการสั่งซื้อหนังสือ จำ�นวนมากในราคาลดพิเศษ โปรดติดต่อโดยตรงที่สำ�นักพิมพ์ หมายเลขโทรศัพท์ 02 618 4730 และ 097 174 9124 หรือ Email: openworldsthailand@gmail.com
ข้อมูลทางบรรณานุกรมของสำ�นักหอสมุดแห่งชาติ วรากรณ์ สามโกเศศ. Global Change.-- กรุงเทพฯ : โอเพ่นเวิลด์ส พับลิชชิ่ง เฮาส์, 2558. 216 หน้า. 1. ความรู้ทั่วไป. I. ชื่อเรื่อง. 030 ISBN 978-616-7885-16-2 •
สารบัญ •
ค�ำน�ำ
6
1. เทคโนโลยี 3D 2. Gutenberg เปลี่ยนโลกยิ่งกว่าอินเทอร์เน็ต 3. โลกใหม่เขาคิดกันใหม่ 4. รู้ทันใจตนเอง 5. โลกของคน 7 พันล้านคน 6. Maori ยังมีปัญหา 7. เมืองหลวงขุดทองเถื่อนของโลก 8. เศรษฐศาสตร์ปราบโจรสลัด 9. คนอินเดียเลือกวัวเหนือเงิน 10. ศึกสองยักษ์นักเศรษฐศาสตร์อินเดียระดับโลก 11. Trilemma หนักหนากว่า Dilemma 12. โลกนี้ไม่มีอีเมลฟรี 13. เบโธเฟนญี่ปุ่นลวงโลก
10 16 22 28 34 40 46 52 58 64 70 76 82
14. ปวดหัวกับศิลปวัตถุปลอม 15. Adam คืนสู่ความงดงาม 16. หอไอเฟลยังอยู่ยืนยง 17. พบขุมทรัพย์ภาพเขียนของนาซี 18. เกาหลีกับความรู้สึกดีๆ 19. อย่าลืมไต้หวัน 20. ถ้าไม่มี “ลี” ก็อาจไม่มี “จีนยุคใหม่” 21. Mandela บุรุษผู้ยิ่งใหญ่ 22. สมบัติลับของปูติน 23. คอร์รัปชั่นเชิงอ�ำนาจของอาร์เจนตินา 24. ฆาตกรชื่อเก้าอี้ 25. วิ่งมาราธอนจุดประกายชีวิต 26. ออสเตรเลียลุยปลูกฝิ่น 27. ซูเปอร์ฟูดชื่อ Maca 28. เรื่องเล่าของราเม็ง 29. น�้ำผึ้งฤาถึงจุดจบ 30. สัตว์ก็มีหัวใจ 31. “สัตว์เลี้ยง” เก่าแก่สุดของมนุษย์ 32. Dunbar’s Number 33. Sharecations ก�ำลังระบาดในโลก 34. การให้และความรัก
88 96 102 108 114 120 126 132 138 144 150 156 162 168 174 180 186 192 198 204 210
ประวัติผู้เขียน
216
คำ�นำ� •
โลกหมุ น เร็ ว ขึ้ น หรื อ อย่ า งไรจึ ง ท� ำ ให้ ทุ ก สิ่ ง ที่ เ ราสั ม ผั ส เปลี่ยนแปลงไปอย่างรวดเร็ว อะไรต่อมิอะไรก็เปลีย่ นไป อยูบ่ ้านพักผ่อนยังมีไลน์จาก เจ้านายมอบงานให้ท�ำ หรือมีเรื่องปวดหัวตามมาให้รับรู้ ร้านก๋วยเตี๋ยวที่เคยชอบ ไม่ได้ไปพักเดียวก็เปลี่ยน เป็นร้ายขายอะไหล่รถยนต์ไปเสียแล้ว และไม่ถึงหนึ่งปีโทรศัพท์ รุ่นทันสมัยสุดที่ซื้อมาก็กลับกลายเป็นของล้าสมัย เมื่อก่อนอวัยวะมี 32 ชิ้น ปัจจุบันสมาร์ตโฟนกลายเป็น อวัยวะชิ้นที่ 33 ไปแล้ว วันไหนลืมไว้ที่บ้านวันนั้นดูจะขาดความ มั่นใจ เดิมรู้จักแต่การพิมพ์ข้อความลงบนกระดาษผ่านทาง พรินเตอร์และคอมพิวเตอร์ ปัจจุบันมือถือก็สั่งให้พิมพ์ได้ แถม สิ่งที่พิมพ์ออกมาโดยอุปกรณ์ที่หน้าตาคล้ายหุ่นยนต์นี้ก็สัมผัส ได้จริง มีรูปมีร่าง เป็นได้ทั้งถ้วยกาแฟ แว่นตา ปากกา ฯลฯ เพราะเป็นการพิมพ์แบบสามมิติหรือ 3D ทั้งหมดสามารถท�ำได้ ที่บ้านด้วยเครื่องพิมพ์ที่ราคาไม่ได้แพงจนเกินไป 6 Global Change
โลกเราเต็มไปด้วยเรื่องราวแปลกๆ เหลือเชื่อ ทั้งด้าน สุขภาพและความเชื่อ อีกทั้งเทคโนโลยีก็ก้าวหน้าไม่หยุดนิ่ง โดยเฉพาะด้ า นไอที แ ละการแพทย์ จนคนตายยากขึ้ น ทุ ก ที คนบางคนควรจะตายได้แล้ว แต่ยังไม่ตายจนต้องแช่ง การเข้าใจความเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็วของโลกจะ ท�ำให้ไม่งุนงงว้าวุ่น สับสน จนเข้าลักษณะที่เรียกว่า “หมาหลง บนทางด่วน” กล่าวคือตื่นตกใจเมื่อหลุดมาวิ่งอยู่บนทางด่วน วิ่งไปมาเพราะไม่เข้าใจว่าเกิดอะไรขึ้นจนถูกรถทับตายในที่สุด หนังสือเล่มนี้ตั้งใจให้ข้อมูลพร้อมทั้งเรื่องราวที่แปลก ใหม่และสนุกสนาน โดยปนเปเข้ากับหลักวิชาเศรษฐศาสตร์งา่ ยๆ ชนิดทีไ่ ม่ตอ้ งซือ้ กระไดเพือ่ เอาไปช่วยอ่าน ผูเ้ ขียนจะท�ำได้หรือไม่ ท่านผู้อ่านที่ก�ำลังพลิกดูอยู่ และชั่งใจว่าจะซื้อหนังสือเล่มนี้ดี หรือไม่ ต้องลองซื้อไปอ่านดูครับ ขอขอบคุณคุณบุญชัย แซ่เงี้ยว ที่ได้ช่วยคัดสรร แก้ไข และตรวจทานต้นฉบับจนออกมาเป็นหนังสือที่อยู่ในมือท่าน เล่มนี้ ขอขอบคุณท่านผู้อ่านที่กรุณาอุดหนุนหนังสือของผม เสมอมา ซึ่งนับเป็นเล่มที่ 31 หากมีสิ่งใดผิดพลาดขอน้อมรับ ด้วยจิตคารวะครับ วรากรณ์ สามโกเศศ มหาวิทยาลัยธุรกิจบัณฑิตย์ varakorn.com วรากรณ์ สามโกเศศ 7
. GLO BAL C H AN GE .
วรากรณ์ สามโกเศศ
1 เทคโนโลยี 3D
เราก�ำลังจะมีแว่นตา รองเท้า เก้าอี้ หมวก ฯลฯ ที่รับกับ อวัยวะของเราเป็นการเฉพาะ ทั้งยังไม่ต้องออกไปซื้อให้เมื่อย และไม่ใช่การสัง่ ซือ้ ทางอินเทอร์เน็ต เนือ่ งจากพรินเตอร์สมัยใหม่ สามารถพิมพ์สิ่งของจริงๆ ออกมาได้หลังจากวัดสัดส่วนอวัยวะ ของเราแล้ว ปัจจุบันพรินเตอร์สามารถพิมพ์สิ่งของจริงในรูป สามมิติ ไม่ใช่สองมิติดังเดิม นี่คือเทคโนโลยีที่เรียกกันว่า 3D ในภาคอุตสาหกรรมมีการพิมพ์สิ่งของต้นแบบออกมา เพือ่ เอาไปผลิตจริงเป็นล�ำดับต่อไป แต่บางแห่งก็พมิ พ์ออกมาเป็น สินค้าจริงๆ เอาไปขายได้เลย ที่เล่ามานี้ไม่ใช่นิยายวิทยาศาสตร์ หากก�ำลังเกิดขึ้นในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา ทั้งๆ ที่เริ่มมีเทคโนโลยี ประเภทนี้มาได้สามสิบกว่าปีแล้ว กระบวนการคื อ ซอฟต์ แ วร์ ที่ ใ ส่ ไ ว้ ใ นเครื่ อ งพิ ม พ์ จ ะ ประมวลข้อมูลที่ได้รับและสั่งพิมพ์ออกมา โดยใช้วัสดุหลายชนิด ผสมกัน บางลักษณะจะพิมพ์ออกมาเป็นชั้นๆ ค่อยๆ หนาขึ้น วรากรณ์ สามโกเศศ 11
จนเป็นรูปร่างที่จับต้องได้ จะว่าไปพรินเตอร์ชนิดนี้จริงๆ แล้ว ก็คือหุ่นยนต์ที่มนุษย์สร้างขึ้นมาใช้งานนั่นเอง ในช่วงทศวรรษ 1980 มีการพัฒนาเครื่องมือและวัสดุ ส�ำหรับสร้างเทคโนโลยี 3D และปรับปรุงเปลี่ยนแปลงให้ดีขึ้น ตามล�ำดับจนออกมาเป็นพรินเตอร์หลายประเภท นับตัง้ แต่ระดับ อุตสาหกรรมจนถึงชนิดตั้งโต๊ะใช้ในบ้าน ราคาก็ลดลงไปเป็น อันมาก เมื่อปี 2010 พรินเตอร์ 3D ชนิดตั้งโต๊ะมีราคา 20,000 เหรียญสหรัฐ พอถึงปี 2014 เหลือเพียง 1,000 เหรียญสหรัฐ และจะลงไปอีกเรื่อยๆ ผูเ้ ชีย่ วชาญด้านเทคโนโลยีบอกว่า 3D มีความส�ำคัญต่อ มนุษยชาติ ต้นทุนการผลิตรายชิ้นจะลดลงอย่างมหาศาล สร้าง ผลกระทบลึกซึ้งต่อโลก กล่าวคือแต่เดิมต้นทุนสินค้าจะลดต�่ำ เมื่อผลิตในปริมาณมากจนเกิด “การประหยัดอันเกิดจากขนาด การผลิต” (economies of scale) แต่เทคโนโลยี 3D จะช่วยลด ต้นทุนได้โดยไม่ต้องอาศัยปรากฏการณ์ดังกล่าวอีกต่อไป ลองจินตนาการดูว่าการผลิตช้อนชั้นดีสักอันต้องใช้ แรงงานต้นทุนขนาดไหน เริ่มตั้งแต่การออกแบบให้ถือถนัดมือ มีขนาดเหมาะแก่การน�ำเข้าปาก ท�ำความสะอาดได้งา่ ย น�ำ้ หนัก ก�ำลังดี สวยงามน่าใช้ เมื่ออยู่ในขั้นการผลิตก็ต้องทดลองหา วัสดุมาตัด ทุบ แต่ง จนออกมาเป็นสินค้าต้นแบบ ถ้าจะเปลี่ยน การออกแบบหรือการผลิตสักทีก็ต้องเริ่มวงจรใหม่ แต่ส�ำหรับ 3D จะออกแบบกี่ร้อยกี่พันแบบ ผลิตกี่ร้อยกี่พันชิ้นก็ท�ำได้ง่าย เพียงแต่ปรับข้อมูลในโปรแกรม จากนั้นจะได้ช้อนออกมาจริงๆ 12 Global Change
เป็นร้อยเป็นพันคันในเวลาอันสั้น เมื่อได้คันที่ชอบค่อยน�ำมาใช้ เป็นต้นแบบเพื่อเอาไปผลิตจริงอีกทีหนึ่ง กล่าวกันว่าเทคโนโลยี 3D มีผลกระทบต่อโลกเหมือนกับ การพัฒนาเครื่องจักรไอน�้ำในศตวรรษที่ 18 ซึ่งได้ช่วยวิวัฒน์ โรงงานอุตสาหกรรมและวัฒนธรรมโรงงานอุตสาหกรรม ตัวอย่าง การใช้เทคโนโลยี 3D ในอุตสาหกรรมต่างๆ มีดังนี้ (1) การผลิตเสื้อผ้า ผู้ออกแบบอาศัย 3D ทดลองผลิต เพื่อหาต้นแบบ ดังเช่นการออกแบบรองเท้ากีฬา โดยเฉพาะ อย่างยิ่งรองเท้ากีฬาที่ต้องรับกับเท้าของนักกีฬาเป็นรายคน (2) อุตสาหกรรมรถยนต์อาศัย 3D ผลิตอะไหล่ต้นแบบ จ�ำนวนมาก หรือแม้แต่ผลิตรถยนต์ต้นแบบทั้งคัน สิ่งที่พวกเขา แสวงหามิใช่เพียงรูปแบบที่งดงาม หากแต่เป็นอะไหล่ที่ท�ำงาน ได้อย่างมีประสิทธิภาพที่สุดในราคาต�่ำ (3) อุตสาหกรรมผลิตปืนซึ่งเป็นอุตสาหกรรมใหญ่และ มีอุปสงค์จากทั่วโลกปีละนับแสนกระบอก เทคโนโลยี 3D ช่วย ออกแบบทั้งปืนสั้นปืนยาวที่ขนาดกระสุนแตกต่างกัน เมื่อพิมพ์ เสร็จออกมาอาจเห็นเป็นเพียงปืนพลาสติกไร้พษิ สง แต่เมือ่ น�ำไป ผลิตเป็นปืนจริงจะกลายเป็นสินค้าที่น่ากลัว และที่น่าหวาดหวั่น ยิ่งคือราคาปืนจะลดต�่ำลงอันเนื่องมาจากการใช้ 3D (4) อุตสาหกรรมผลิตอุปกรณ์แพทย์ เทคโนโลยี 3D ช่วยออกแบบและผลิตอุปกรณ์การแพทย์ตน้ แบบ ตัง้ แต่มดี ผ่าตัด คีมหนีบเส้นเลือด ฟันปลอม ขาเทียม มือเทียม ฯลฯ กล่าวโดยสรุป ในงานอุตสาหกรรมเทคโนโลยี 3D ช่วย วรากรณ์ สามโกเศศ 13
ผลิตสินค้าจริงที่จับต้องได้เพื่อเป็นต้นแบบการผลิต นอกจากนี้ ยังผลิตสินค้าประเภทตามสั่งให้รับกับอวัยวะของผู้บริโภคเป็น รายคนได้ด้วย มี ผู ้ น� ำ เทคโนโลยี 3D ไปใช้ กั บ การแพทย์ ใ นทางที่ สร้างสรรค์หลายเรื่อง ที่น่าตื่นเต้นก็คือการใช้ 3D ฝึกหัดผ่าตัด สมองซึ่งเป็นงานละเอียดอ่อนมาก วิธีการคือใช้ 3D จ�ำลอง กะโหลกและสมองของคนไข้ตลอดจนข้อมูลทัง้ หมดอย่างละเอียด เมื่ อ ได้ ก ะโหลกและสมองจ� ำ ลองซึ่ ง มี ลั ก ษณะเหมื อ นจริ ง ทุ ก ประการแล้ว แพทย์ฝกึ หัดจะผ่าตัดสมองจ�ำลองเพือ่ แก้ไขปัญหา เช่นเจาะกะโหลกเพื่อใส่ท่อระบายน�้ำในสมอง การฝึกหัดผ่าตัดสมองจากสถานการณ์จริงแต่ท�ำบน สมองจ�ำลองช่วยให้เกิดความเชี่ยวชาญ สามารถประเมินทักษะ และความรู้ของหมอฝึกหัดได้ ถึงผิดพลาดก็พิมพ์กะโหลกและ สมองใหม่ ขึ้ น ได้ การผ่ า ตั ด สมองที่ ไ ม่ ต ้ อ งการให้ เ กิ ด ความ ผิดพลาดเลยเมื่อลงมือจริง สามารถเกิดขึ้นได้จากการฝึกหัด ด้วยเทคโนโลยี 3D 3D พัฒนาไปอย่างไม่หยุดยั้ง จนถึงกับสามารถพิมพ์ โมเลกุลของสารเคมีต่างๆ และเซลล์อวัยวะร่างกายเพื่อสร้าง ความเข้าใจในเรื่องโครงสร้างมนุษย์อันอาจน�ำไปสู่การสร้างยา รักษาโรคเป็นการเฉพาะคน นอกจากนีย้ งั มีการพิมพ์เซลล์อวัยวะ จ� ำ ลองขึ้ น เพื่ อ ศึ ก ษาต่อยอดให้เซลล์บางชนิดในอวัยวะงอก ขึ้นใหม่ได้ 3D ก�ำลังเปลี่ยนแปลงโลกอยู่เงียบๆ อย่างลึกซึ้งใน 14 Global Change
หลายด้านเพื่อพัฒนาคุณภาพชีวิตมนุษย์ ทั้งในด้านสุขภาพ การผลิตในภาคอุตสาหกรรม การศึกษา การค้นคว้าวิจัย ฯลฯ หากเทคโนโลยี 3D หรือความเปลี่ยนแปลงที่เกิดจาก ความคิดเชิงสร้างสรรค์ใดๆ ก็แล้วแต่ช่วยให้มนุษย์มีจิตใจสูงขึ้น ชาวโลกอาจมุ่งมั่นท�ำความดีกันมากขึ้นก็เป็นได้
วรากรณ์ สามโกเศศ 15
Germany
2 Gutenberg เปลี่ยนโลกยิ่งกว่าอินเทอร์เน็ต
อิ น เทอร์ เ น็ ต เปลี่ ย นโลกอย่ า งไม่ เ คยมี ใ ครคิ ด มาก่ อ น จนหลายคนเชือ่ ว่านีค่ อื การเปลีย่ นแปลงครัง้ รุนแรงทีส่ ดุ อย่างไร ก็ดียังมีอีกสิ่งหนึ่งในประวัติศาสตร์โลกที่สร้างการเปลี่ยนแปลง ยิ่งใหญ่กว่าอินเทอร์เน็ต เครื่ อ งพิ ม พ์ ที่ โยฮั น เนส กู เ ทนแบร์ ก (Johannes Gutenberg) ชาวเยอรมันประดิษฐ์ขนึ้ ในศตวรรษที่ 15 มีอทิ ธิพล ต่อมนุษยชาติอย่างมหาศาลและยาวนานจนถึงทุกวันนี้ มนุษย์รจู้ กั การพิมพ์ภาพและตัวอักษรลงบนผ้าและวัสดุ มานานตัง้ แต่เมือ่ ห้าพันปีกอ่ น หลายท้องถิน่ มีการพิมพ์ในรูปแบบ ต่างๆ เช่น จีนใช้วิธีแกะอักษรลงบนแผ่นไม้เพื่อพิมพ์ข้อความ หรืออินเดียก็สลักลงบนแผ่นหิน ฯลฯ (แต่ทั้งหมดนี้ผลิตได้ยาก จึงไม่แพร่หลาย) จนมีสว่ นท�ำให้คนอ่านหนังสือออกมีจำ� นวนน้อย ในช่วงหนึง่ พันปีแรกตามคริสต์ศกั ราช พระและนักบวช ใช้วิธีลอกข้อความจากไบเบิลและหนังสือ ท�ำกันอย่างเป็นล�่ำ วรากรณ์ สามโกเศศ 17
เป็นสันแต่กผ็ ลิตได้ในจ�ำนวนจ�ำกัด ถ้าต้องการเป็นเจ้าของหนังสือ ก็ต้องจ้างผลิตในราคาแพงมาก เนต ซิลเวอร์ (Nate Silver) หนุ่มวัยไม่ถึง 40 ปีซึ่งดัง เป็นพลุแตกเพราะพยากรณ์ผลการเลือกตั้งสหรัฐอเมริกาได้ ถูกต้องโดยน�ำโพลต่างๆ มาวิเคราะห์รวมกัน เขาเป็นคนเดียวที่ พยากรณ์ว่า บารัก โอบามา จะชนะขาดในการเลือกตั้งปี 2012 พยากรณ์ถูกครบทั้งห้าสิบรัฐ และในการเลือกตั้งระดับชาติและ ท้องถิ่นอื่นๆ เขาก็พยากรณ์ถูกเกือบทั้งหมด ในหนังสือของเขาชื่อ สัญญาณและสิ่งรบกวน (The Signal and the Noise: The Art and Science of Prediction, 2012) เขาค�ำนวณให้เห็นว่าเครื่องพิมพ์ของกูเทนแบร์กท�ำให้ ต้นทุนการผลิตหนังสือลดลงไปกว่า 300 เท่า ในสมัยนัน้ ค่าจ้างลอกหนังสือ 5 หน้าตก 1 ฟลอริน (หรือ เหรียญทองค�ำ มีมูลค่าตามราคาปัจจุบันประมาณ 200 เหรียญ สหรัฐ) ดังนัน้ หนังสือหนา 500 หน้าจะมีตน้ ทุนถึง 20,000 เหรียญ ตามราคาปัจจุบัน เมือ่ หนังสือมีราคาแพงขนาดนัน้ หนังสือและองค์ความรู้ จึงแพร่กระจายได้น้อยมาก และเมื่อหนังสือมีน้อย คนอ่านออก เขียนได้ก็มีน้อยตามไปด้วย เฉพาะพระและชนชั้นสูงเท่านั้นที่มี โอกาสเป็นเจ้าของหนังสือเล่มที่สืบทอดมาจากยุคโบราณ การพิมพ์ก่อนที่จะเกิดระบบออฟเซตใช้เทคนิคไม่ต่าง จากเครื่องพิมพ์ของกูเทนแบร์ก กล่าวคือเป็นแบบเรียงพิมพ์ โดยน�ำอักษรโลหะแต่ละตัววางลงไปในบล็อกไม้และเอาหมึกกลิง้ 18 Global Change
บนอักษรโลหะ จากนั้นใช้การบีบอัด (press) แผ่นกระดาษที่วาง ทับอยู่บนบล็อกอักษร ก็จะได้กระดาษที่มีข้อความติดออกมา สมั ย ก่ อ นมี แ ต่ สื่ อ สิ่ ง พิ ม พ์ ที่ เ ป็ น ปากเป็ น เสี ย งของ ประชาชน และกระบวนการผลิตสิ่งพิมพ์ในตอนนั้นใช้การบีบ อัดตามแบบเครื่องพิมพ์กูเทนแบร์ก นี่คือที่มาของค�ำว่า press ที่หมายถึงสื่อมวลชนในปัจจุบัน กูเทนแบร์กสร้างผลกระทบมากมายมหาศาล ภายใน เวลาเพียง 20 ปี ศาสตร์การพิมพ์ตามแบบกูเทนแบร์กก็กระจาย ไปทั่วเมืองใหญ่ในยุโรป จ�ำนวนหนังสือที่ผลิตออกมาในยุโรป เพิ่มจากหลักหมื่นเป็น 12 ล้านเล่มในอีก 200 ปีต่อมา เครื่ อ งพิ ม พ์ กู เ ทนแบร์ ก เป็ น ปั จ จั ย ส� ำ คั ญ ที่ ช ่ ว ยให้ ความรู้ความคิดในยุคเรอเนซองส์แพร่กระจายไปอย่างรวดเร็ว ในปี 1620 ฟรานซิส เบคอน กล่าวว่าการประดิษฐ์เครื่องพิมพ์ ปืน และเข็มทิศน�ำทางเรือ คือสามสิ่งที่เปลี่ยนแปลงโลกของเรา ผลกระทบของกูเทนแบร์กอาจสรุปได้ดังนี้ (1) การอ่านการเขียนกลายเป็นสมบัติของประชาชน แทนที่ จ ะกระจุ ก ตั ว อยู ่ ใ นชนชั้ น สู ง ดั ง เช่ น ที่ เ ป็ น มานั บ พั น ปี ข่าวสาร ความคิด และความรู้กระจายไปทั่วทุกชนชั้นและเกิด การผลิตความรู้มากยิ่งขึ้น (2) ท�ำให้เกิดยุคสื่อสารมวลชน การกระจายตัวของ องค์ความรู้และความคิดเสรีนิยมได้เปลี่ยนแปลงความนึกคิด ของผู้คนในสังคม จนมีส่วนท�ำให้โครงสร้างสังคมเปลี่ยนแปลง ไปอย่างถาวรทั้งในยุโรปและในเอเชียในเวลาต่อมา วรากรณ์ สามโกเศศ 19
(3) ผู้มีอ�ำนาจมายาวนานนับพันปีถูกท้าทายยิ่งกว่า มีด ดาบ ธนู และกองทัพทหาร หลังจากผู้คนสามารถสื่อสาร แนวคิด เรียนรู้สิ่งต่างๆ และสื่ออารมณ์ถึงกันได้สะดวกกว่าเดิม นอกจากนี้ข้อความในหนังสือทุกเล่มยังเหมือนกันไม่ผิดเพี้ยน เช่นค�ำบอกเล่าหรือหนังสือที่ใช้วิธีผลิตด้วยการคัดลอก (4) คริสต์ศาสนาเผยแผ่ผ่านการพิมพ์ไบเบิลนับล้านๆ เล่มสูป่ ระชาชนในแทบทุกมุมโลก น�ำไปสูก่ ารเกิดขึน้ ของความคิด ในเรื่องคุณธรรม การท�ำงานหนัก การประหยัดอดออม ความรัก ความเมตตาตามหลักศาสนา คงไม่ผดิ ถ้าจะกล่าวว่ากูเทนแบร์ก มีอิทธิพลอย่างมากต่อการเผยแผ่คริสต์ศาสนา (5) หลายภาษาในยุโรปลงหลักปักฐานแน่นหนาขึ้น เพราะการพิมพ์ จนน�ำไปสู่ความรู้สึกชาตินิยมและความคิด ในเรื่องรัฐ-ชาติ การเกิดขึ้นของสงครามศาสนาและอีกหลาย สงครามในเวลาต่อมาเป็นผลพวงจากอิทธิพลของกูเทนแบร์ก อย่างไม่อาจปฏิเสธได้ การที่กูเทนแบร์กเป็นอดีตช่างทอง ท�ำให้เข้าใจเรื่อง ส่วนผสมที่เหมาะสมส�ำหรับสร้างตัวอักษรโลหะ กอปรกับการ พัฒนาคุณภาพกระดาษ ตลอดจนการเกิดหนังสือในรูปเล่ม (codex) แทนที่จะเป็นม้วน ล้วนเป็นปัจจัยที่เอื้อต่อการแพร่ อิทธิพลของกูเทนแบร์ก การเปลี่ยนแปลงเป็นนิรันดร์ก็จริง แต่การเปลี่ยนแปลง บางอย่างได้ทิ้งผลกระทบไว้แก่ชาวโลกจนเกินจะพรรณนา
20 Global Change