4 minute read
HET RITUEEL / HANNE DENEIRE ‘Muziek is mijn zuurstof, mijn redding, mijn bestaan’
HET RITUEEL Hanne Deneire
Als ik componeer, kan ik moeilijk stoppen. In de eerste fase van het proces heb ik minder last van die bezetenheid en doe ik nog veel andere dingen, zoals lesgeven of muziek spelen. Als ik ondertussen een ingeving krijg, schrijf ik die snel even op of neem ik de recorder van mijn gsm. Maar eens ik echt begonnen ben met schrijven, kom ik er niet graag uit. Zo weet ik dat als ik mijn zoontje moet ophalen, ik beter wat vroeger stop om niet met een druk hoofd aan de schoolpoort te staan. Ook moet het muisstil zijn – zelfs het potlood dat ik gebruik is zo zacht dat je het niet hoort krassen op het papier. Gelukkig ben ik veel alleen thuis en kan ik ‘s avonds en ‘s nachts goed doorwerken.
Innerlijke rust en stabiliteit zijn heel belangrijk om te kunnen functioneren. Alleen dan kan ik alles zien en horen. Mensen vinden dat ik erg energiek ben, maar ik moet mijn veelheid aan energie goed doseren om de dag door te komen. Ik neem daarom ‘s ochtends graag mijn tijd voor ik eraan begin. Tijdens het componeren zelf zit ik vaak op de grond. Dat is een overblijfsel uit mijn studententijd, ik schreef toen altijd aan de salontafel van mijn studentenkamer. Bij het mentale stunt- en vliegwerk geeft de stabiele grond de nodige houvast. Ik zet eerst alles met de hand op papier, want digitale programma’s leiden me in die fase nog te veel af. Mijn theekop staat altijd in de buurt en als ik even vast zit of me niet goed voel, mediteer ik.
Ik volg mijn hart en mijn gevoel, dat werkt het best om tot de juiste vormen, klanken, kleuren en combinaties te komen. Onderweg fixeren zich bepaalde handelingen, die uiteindelijk goede gewoontes worden. Ik heb bijvoorbeeld iets met kaarsen. Als ik begin te componeren, steek ik er regelmatig een aan. Toen ik enkele jaren geleden het stuk Ami schreef, heb ik zelfs kaarsen verwerkt in de partituur: de accordeonist moest op specifieke momenten een nieuwe aansteken. Dat stuk is op die manier zelf een soort van ritueel geworden. Ik zat toen niet goed in mijn vel en vond geen innerlijke stabiliteit, maar iets banaals als een kaars kon me dat wel bieden.
Voor Bonaparte, de opera die ik maakte met Tom Lanoye, is het maakproces niet anders geweest, op twee zaken na. Enerzijds was de opera al vlak voor de eerste lockdown klaar, maar kon hij door de omstandigheden niet opgevoerd worden. Het is bevreemdend om pas na anderhalf jaar de partijen te maken, maar het heeft me wel de kans gegeven om het stuk hier en daar te herwerken. Anderzijds was ik afhankelijk van het libretto van Tom Lanoye. Hij zat toen in Zuid-Afrika, maar we hielden contact en sleutelden simultaan aan het werk. Soms vroeg ik hem om de tekst in te spreken, want ik wilde graag weten hoe hij de woorden hoorde, zodat ik ze verder muzikaal kon vertalen. De samenwerking was magisch, ik voelde een grote verbondenheid tussen ons, ondanks de afstand.
Mensen vragen vaak waar ik mijn inspiratie haal. Het antwoord is simpel: als ik een compositieopdracht krijg, moet ik de muziek en de bezetting meteen horen in mijn hoofd. De fantasie moet in gang schieten en ik moet geprikkeld worden door de klank van de instrumenten, de muzikanten, de dirigent en de tekst. Bij Bonaparte was dat direct het geval. Onder componisten wordt soms gegrapt dat je veertig moet zijn om een opera te kunnen schrijven. Ik heb die leeftijd nu bereikt en het maakproces werd een stevig reflectiemoment. Ik zie Bonaparte als een synthese van hoe ik kijk naar muziek, hoe ik componeer en hoe ik in de wereld wil staan.
Muziek is mijn zuurstof, mijn redding, mijn bestaan. Zo’n uitspraak klinkt gevaarlijk en destructief, maar zonder muziek kan ik niet leven. Het is de taal waarin ik me uitdruk. De magische kracht van muziek schuilt in de verbinding die ze teweegbrengt – tussen muzikanten, met het publiek, met een partituur. Van kinds af aan voelde ik die kracht en wist ik dat ik wilde componeren. Het is een gevecht geweest om muziek te mogen leren en componist te worden. Vanuit deze ervaring startte ik enkele pedagogische projecten om kinderen en andere mensen te ondersteunen in hun muzikale zoektocht. Want iedereen heeft het recht om de magie van de muziek te ontdekken. Creëren is een intens proces. Welke rituelen houden onze makers er daarbij op na? Hanne Deneire is componist en schreef samen met Tom Lanoye de opera Bonaparte. Binnenkort brengt ons orkest deze nieuwe creatie tijdens het Antwerp Spring Festival.
