F I E T S G I D S
5 4 0km Fietsen langs de Dodendraad
Van het Drielandenpunt naar de Noordzee
ROUTE
GRENS Breda
Tilburg
Middelburg Eindhoven
Grenspaal 396 Cadzand
Putte Doel
Achelse Kluis
Turnhout
Antwerpen
Sas van Gent
Brugge
Geel
Gent Mechelen
Stein
Hasselt Leuven Kortrijk
Maastricht
Brussel
Drielandenpunt
GRENSROUTE De Grensroute slinger t zich langs de Belgisch-Nederlandse grens tussen het Drielandenpunt en de Noordzee. Je volg t daarbij het traject van de Dodendraad, een elektrische grensversperring uit de Eerste Wereldoorlog om te verhinderen dat smokkelaars, spionnen, deser teurs of front vrijwilligers vanuit België het neutrale Nederland zouden bereiken. 5 40 kilometer langs 26 reconstructies, monumenten en verhalen van de Dodendraad. Vanu i t d e h e u v e l s b i j V a a l s t o t a a n h e t Zw i n b i j Cadzand, of omgekeerd. Een f iet savontuur over autoluwe landsweggetjes en vrij liggende fiet spaden. Zeven tot tien dagen trappen door een af wisselend landschap van heuvels, rivieren, moerasgebieden, bossen en heide, door bijzondere grensdorpen en langs de we reldsteden Maastricht en Antwerpen.
Een realisatie van Grote Routepaden vzw in samenwerking met Stichting Verhalis.
In de gids vind je gedetailleerde fietskaarten met knooppunten, elektrische fietsoplaadpunten, horecazaken, winkels, logies, bezienswaardigheden en locaties van Dodendraadmonumenten en verhalen.
Download de gps-tracks en updates op www.groteroutepaden.be
Een langeafstandsf iet sroute via knooppunten voor fietsers van ieder niveau. Laat je verrassen door wat in eigen land nog te ontdekken valt! ‘De Grensroute, een tocht langs hele speciale oorlogsmonumenten, maar vooral een tocht l a n g s o n t e l b a r e n a t u u r g e b i e d e n .’ – G u i d o
GRENSROUTE Van het Drielandenpunt naar de Noordzee Fietsen langs de Dodendraad
219
Knooppunten deel 3
19
Knooppunten deel 4
50
5
Eind- of beginpunt route
Knooppunten deel 1
13
Knooppunten deel 6
Knooppunten deel 2
30
Knooppunten deel 7
Begin- of eindpunt route
56
Knooppunten deel 5
Horeca
Kerk
Bevoorrading
Kapel
B&B / Hotel
Molen
Camping / Trekkershut
Kasteel
Jeugdherberg
Parking
Hoofdroute
Picknicktafel / Rustbank
Toeristisch infokantoor (B)
Wintervariant
Uitzichtpunt
Toeristisch infokantoor (NL)
Alternatieve route
Overzet / Veerdienst
Station (B)
Fietsoplaadpunt
Station (NL)
23
Dodendraadmonumenten en -verhalen
14
Infobord dodendraadroute
3
Op te merken
LEGENDE
GRENSROUTE Van het Drielandenpunt naar de Noordzee Fietsen langs de Dodendraad VAN HET DRIELANDENPUNT NAAR STEIN 70,3 KM VAN STEIN NAAR DE ACHELSE KLUIS 98,7 KM VAN DE ACHELSE KLUIS NAAR TURNHOUT 74,2 KM VAN TURNHOUT NAAR PUTTE 88 KM VAN PUTTE NAAR DOEL 68,8 KM VAN DOEL NAAR SAS-VAN-GENT 65,3 KM VAN SAS VAN GENT NAAR GRENSPAAL 369 77,1 KM
Realisatie De Nederlandse Stichting Verhalis verzamelt herinneringen en verhalen. Ze verfilmen ze en zetten projecten op om er voor te zorgen dat ze bewaard blijven voor de volgende generaties. Zo werkten zij ook het internationaal erfgoedproject ‘De dodendraad leeft’ uit. Naast een uniek landschapskunstwerk, een lint van meer dan honderdduizend witte krokussen, langs het traject van de grensversperring wensten zij ook een langeafstandsfietsroute te ontwikkelen. Zij zochten en vonden hiervoor hulp bij Grote Routepaden.
Al snel werd duidelijk dat het de route ten goed zou komen om het thema uit te breiden naar de grens. Vrijwilligers van Grote Routepaden, ervaren langeafstandsfietsers met vele fietskilometers in de benen, hebben uren, om niet te zeggen dagen en zelfs weken besteed aan het ontwikkelen en uitdiepen van de 540 km lange Grensroute. Er werd hierbij vooral gelet op de landschappelijke aantrekkelijkheid, de fietsveiligheid en de haalbaarheid voor ook jonge gezinnen. Het traject van de route, de knooppuntlabels en de Dodendraadverhalen werden gebundeld op de website grensroute.eu.
Grote Routepaden vzw staat in voor het ontwerp, de bewegwijzering, de beschrijving en de promotie van een netwerk langeafstandswandelwegen ( GR-routes ) en langeafstandsfietsroutes ( LF-routes ) in Vlaanderen. Dit netwerk sluit aan op het Europese wandel- en fietsnetwerk over lange afstand. Daarnaast is de organisatie ook de uitgever van topogidsen en andere fiets- en wandelpublicaties en promoot ze ook het wandelen en fietsen in Vlaanderen. De vereniging steunt bijna volledig op vrijwilligers. Dankzij hun enthousiasme, kennis en inzet slaagt de organisatie erin om al meer dan 40 jaar haar missie uit te voeren.
Voor meer gedetailleerde informatie over de route, het gps-bestand en updates kan je terecht op de website: www.groteroutepaden.be www.verhalis.nl www.dedodendraadleeft.eu www.grensroute.eu
7
DEEL 1 DRIELANDENPUNT – STEIN | 70,3 KM Maasmechelen
Genk
s
a Ma
Brunssum
Zutendaal
Uikhoven Moorveld
Rekem
Neerharen e
G ul
7
Bilzen
Landgraaf
Ulestraten
Lanaken
Geilenkirchen
Neerbeek
Opgrimbie
8
Bocket
Geleen
9 Stein
Meerssen
Veldwezelt
Herzogenrath
Valkenburg Maastricht
5
Kesselt
Vlijtingen
Gulpen
Kanne
Riemst Genoelselderen
6
Tongeren
Glons
Boirs
Ében
Eijsden Mesch
4 Visé
Map data © OpenStreetMap contributors
Richelle
Mheer
Noorbeek 's-Gravenvoeren
Bombaye
Mechelen
3 Slenaken
Vaals
Teuven Sint-Martens-Voeren Sint-Pieters-Voeren 70,3 km
Vijlen
2
Sippenaeken Gemmenich Plombières
1
Hombourg
Aachen
Drielandenpunt
Moresnet-Chapelle Kelmis
12
1
Drielandenpunt O KP
‖ 13,8 km P
0,0 1,4 1,4
P
92
5,1 6,5
Vaalserberg (323)
Sippenaeken
5
3
1
Strahle (283)
Gemmenich
5,6 12,1 0,5 12,6 1,2 13,8
N608
i
Plombières
Pruisbos
P
P
Moresnet-Chapelle
N613
Hombourg
4
39
1 km
RA Ve l
1 sch
Map data © OpenStreetMap contributors
DRIELANDENPUNT – STEIN | 70,3 KM
P Moresnet
Neu-Moresnet Kelmis
14
GRENSROUTE |
DEEL 2 STEIN – ACHELSE KLUIS
34
14
KP
O KP ‖ 25,2 km
Hompesche molen Net buiten Stevensweert staat de Hompesche molen uit 1722. Deze eeuwenoude graanmolen is van het type stellingmolen, dit wil zeggen dat je op een aantal meters
en de zeilen aan de wieken leggen. De molen telt in het
Stevensweert
totaal zes verdiepingen: een souterrain gevolgd door vijf
Het vestingstadje Stevensweert vormt samen met Ohé
hoogte een omloop hebt. Van hieruit kan de molenaar de molen op de wind zetten, ook wel kruien genoemd,
molenzolders. Met zijn 37 m is het de hoogste molen van
en Laak het ‘Eiland in de Maas’, een eiland tussen twee
Nederlands Limburg. De molen had naast het malen ook
( voormalige ) armen van de Maas. Het oorspronkelijke
een niet alledaagse functie. Eén ruimte moest worden
dorp werd tijdens de Tachtigjarige Oorlog door de Span-
vrijgehouden om, als het nodig was, als gevangenis te
jaarden tot vestingstad omgebouwd met een aarden wal,
kunnen dienen. Sinds maart 2014 is de molen eigendom
zeven bastions en vijf ravelijnen. Tot op heden heeft het
van Natuurmonumenten. De molenaar is nog twee keer
stadje zijn zevenhoekige omtrek en geometrische straten-
per maand aan het werk, meestal op de tweede en laatste
patroon behouden. De originele vestingwal bestaat niet
zaterdag van de maand.
meer. Deze werd in 1874 afgebroken. In 2007 startte, aan de hand van historisch kaartmateriaal, de reconstructie van een deel van de vestingwerken aan de noordkant van Stevensweert. Die is te bezichtigen.
STEIN – ACHELSE KLUIS| 98,7 KM
47
DEEL 3 AFSTANDSTABEL ACHELSE KLUIS – TURNHOUT p. 62 kaart 19
KP 217 – KP 219..........................4,9 km
altenatief Schaft ...............................................4,9 km
p. 66 kaart 20
KP 219 – KP 227....................16,0 km
p. 68 kaart 21
KP 227 – KP 22......................... 12,6 km
p. 70 kaart 22
KP 22 – KP 15........................... 11,2 km
p. 72 kaart 23
KP 15 – KP22......................... 17,0 km
p. 76 kaart 24
KP 22 – KP 01........................... 12,5 km
alternatief Schaft
0,0
2z& 2z* 2z( 2x@ 2x% 2x^ 2x& 2c) 2c! 5v^ 2c@
3,8 3,8 1,1 4,9 6,8 11,7 4,7 16,4 3,3 19,7 1,2 20,9 2,2 23,1 0,6 23,7 0,4 24,1 2,8 26,9 2,8 29,7
2,0 31,7
0,0
2,9 2,9
2z& 2z(
2,0 4,9
1,8 33,5
1,5 35,0 3,8 38,8 2,1 40,9
1,4 68,8
2,0 70,8 1,7 72,5 1,7 74,2
3,8 44,7 1,6 46,3 4,8 51,1 2,7 53,8 3,3 57,1 2,8 59,9 1,8 61,7 4,3 66,0 1,4 67,4
61
19
KP
2z& O KP 2z( ‖ 4,9 km alternatief Schaft
2z& 2z* 2z(
0,0 3,8 3,8 1,1 4,9
0,0
2,9 2,9
2z& 2z(
fy aft f Sch natie r e t l a
2,0 4,9
Schaft
11
36 P
Borkel
33
217
9
Beverbeekse Heide
219
218
1 km Map data © OpenStreetMap contributors
ACHELSE KLUIS – TURNHOUT | 74,2 KM
62
GRENSROUTE |
DEEL 4 TURNHOUT– PUTTE
78
31
KP
5& O KP 5^ ‖ 22,5 km
Grenspark Kalmthoutse Heide Ook voor de komst van de officiële grens in 1843 kende dit gebied een gezamenlijke geschiedenis. Het was een gebied met veel geruzie tussen de plaatselijke heersers over water, graasgrond, turf, jacht, visvangst, belastingen en rechtspraak. In 1941 werd de heide voor het eerst geklasseerd als landschap omwille van zijn esthetische en wetenschappelijke waarde. Bij het koninklijk besluit van 24 september 1968 werd het gebied tot staatsnatuurreservaat verheven. In 1984 werd op een bijeenkomst van de Conventie van Ramsar in Groningen beslist om het gebied te klasseren als beschermd waterrijk gebied van internationale betekenis. In het bijzonder als doorgangsgebied voor trekkende regenwulpen is de Kalmthoutse Heide essentieel. Op Europees vlak kreeg het gebied in 1988 erkenning als speciale beschermingszone voor vogels en in 1996 werd het toegevoegd aan de lijst van habitatrichtlijngebieden
TURNHOUT — PUTTE | 88 KM
100
33
KP
34
O KP ‖ 6,3 km
KP
O KP ‖ 6,2 km
Stabroek
83 0,0
0 8 8
85
01
Moretusbos
14
1,8 1,8 1,6 3,4
P
2,9 6,3
ef
ati
ern Alt
0,0
8
1,3 1,3
lo Lil
84 17
Antitankgra
cht
22
Putte
Putte-Kapellen Putte-Stabroek
18 N11
A12
4,9 6,2
Stabroek 1 km Map data © OpenStreetMap contributors
PUTTE — DOEL | 68,8 KM
Kapellen
Alternatief Lillo
85
Hier kan je kiezen om het alternatief Lillo te volgen. ( kaart 33B op p. 116 ). Via dit traject fiets je door het ruige havengebied van Antwerpen met verborgen, groene parels zoals Fort Lillo. Een bijzondere ervaring. Wie de drukte van de stad AntA12 werpen wil vermijden kan, ter hoogte van Lillo, de waterbus nemen naar Liefkeshoek en meteen doorsteken naar Doel.
1 km Map data © OpenStreetMap contributors
i
P Hoevenen
N11
13 23 Ekeren
108
35
KP
O KP ‖ 7,9 km
Wereldhaven Antwerpen De Schelde, levensader van de stad Antwerpen. De ruim
De Schelde is altijd van groot economisch en politiek be-
430 km lange rivier ontspringt in het Noord-Franse Gouy,
lang geweest. Langs de Schelde drongen de Vikingen in de
waar het Antwerps Havenbedrijf sinds 2009 mede-eige-
9de eeuw de Lage Landen binnen. Bij de opsplitsingen van
naar is van de Scheldebron. Vervolgens doorkruist de rivier
het rijk van Karel de Grote ( 8 43 en 879 ) werd zij de grens
België via Doornik, Oudenaarde en Gent tot in Antwerpen.
tussen het Oost- en West-Frankische rijk. Tot in de 16de
Eenmaal Antwerpen voorbij zijn door de getijdenwerking
eeuw zou dit ook de grens tussen Frankrijk en het Duitse
een gebied van slikken en schorren ontstaan. De stroom
Rijk blijven.
is het foerageergebied bij uitstek voor trekvogels die naar warme, zuiderse oorden vliegen om te overwinteren.
PUTTE — DOEL | 68,8 KM
114
41
KP
O KP
‖ 16,7km Prosperpolder
Verdronken Land van Saeftinghe
19
6 6
0,0
Schelde
9,8 9,8
Prosperdorp
5,9 15,7
13
1,0 16,7
17
64 63
16
Doel
14 P
1 km Map data © OpenStreetMap contributors
DOEL – SAS VAN GENT | 65,3 KM
Nieuw-Namen
12 Kieldrecht Kieldrecht
136
50
KP
O ‖ 7,8 km
Damse Vaart De Damse vaart werd vanaf 1810 op bevel van Napoleon
kilometer lang en verbindt Brugge met Sluis. Opmerkelijk
gegraven, met de bedoeling dat deze vaarweg deel zou
zijn de lange rijen naar het oosten gerichte populieren die
van de waterlopen, werd het mogelijk om de afwatering
uitmaken van een netwerk van waterwegen aan de kust
het kanaal afboorden.
goed te laten verlopen zonder het waterpeil van de Damse
varieert. Door de aanleg van twee sifons aan de kruising
om de bevoorrading van het Franse leger te garanderen.
Vanaf de jaren 1820 werd het water in de Damse Vaart
Vaart te beïnvloeden.
De doelstelling was Brugge met de Schelde te verbinden,
permanent op peil gehouden voor de scheepvaart tussen
De sifons, die al beschadigd waren in WO I, werden in het
maar de verloren strijd en de val van Napoleon in 1815
Brugge en Sluis. Het Leopoldkanaal en het Schipdonk-
begin van de WO II definitief verwoest. Sindsdien is er
doorkruisten de plannen. Het deel tussen Hoeke en Sluis
kanaal, die stroomopwaarts de Damse Vaart kruisen,
geen scheepvaart meer mogelijk tussen Brugge en Sluis.
werd pas later uitgegraven. Het uiteindelijke kanaal is 28
zijn echter afwateringskanalen waarvan het waterpeil
SAS VAN GENT – GRENSPAAL 369 | 77,1 KM
167
AANRIJROUTES |
De Grensroute is opgesplitst in zeven deeltrajecten. Hier volgt een overzicht van mogelijke aanrijroutes bij het begin- en eindpunt van elk deel.
172
F I E T S G I D S
5 4 0km Fietsen langs de Dodendraad
Van het Drielandenpunt naar de Noordzee
ROUTE
GRENS Breda
Tilburg
GRENSROUTE
Middelburg Eindhoven
Grenspaal 396 Cadzand
Putte
Brugge
Sas van Gent
Achelse Kluis
Turnhout
Doel Antwerpen
Geel
Gent Mechelen
Stein
Hasselt Leuven Kortrijk
Maastricht
Brussel
In de gids vind je gedetailleerde fietskaarten met knooppunten, elektrische fietsoplaadpunten, horecazaken, winkels, logies, bezienswaardigheden en locaties van Dodendraadmonumenten en verhalen.
Drielandenpunt
De Grensroute slinger t zich langs de Belgisch-Nederlandse grens tussen het Drielandenpunt en de Noordzee. Je volg t daarbij het traject van de Dodendraad, een elektrische grensversperring uit de Eerste Wereldoorlog om te verhinderen dat smokkelaars, spionnen, deser teurs of front vrijwilligers vanuit België het neutrale Nederland zouden bereiken. 5 40 kilometer langs 26 reconstructies, monumenten en verhalen van de Dodendraad. Vanu i t d e h e u v e l s b i j V a a l s t o t a a n h e t Zw i n b i j Cadzand, of omgekeerd. Een f iet savontuur over autoluwe landsweggetjes en vrij liggende fiet spaden. Zeven tot tien dagen trappen door een af wisselend landschap van heuvels, rivieren, moerasgebieden, bossen en heide, door bijzondere grensdorpen en langs de we reldsteden Maastricht en Antwerpen.
Een realisatie van Grote Routepaden vzw in samenwerking met Stichting Verhalis. Download de gps-tracks en updates op www.groteroutepaden.be
Een langeafstandsf iet sroute via knooppunten voor fietsers van ieder niveau. Laat je verrassen door wat in eigen land nog te ontdekken valt! ‘De Grensroute, een tocht langs hele speciale oorlogsmonumenten, maar vooral een tocht l a n g s o n t e l b a r e n a t u u r g e b i e d e n .’ – G u i d o
GRENSROUTE Van het Drielandenpunt naar de Noordzee Fietsen langs de Dodendraad
Alternatieve route Knooppunten deel 4
19
Eind- of beginpunt route
Knooppunten deel 3
219
Knooppunten deel 7
Knooppunten deel 2
50
13
Knooppunten deel 1
5
56
Begin- of eindpunt route
30
Knooppunten deel 6 Knooppunten deel 5
14
23
3
Station (NL)
Fietsoplaadpunt
Station (B)
Overzet / Veerdienst
Toeristisch infokantoor (NL)
Uitzichtpunt
Wintervariant
Toeristisch infokantoor (B)
Picknicktafel / Rustbank
Hoofdroute
Parking
Jeugdherberg Camping / Trekkershut
Infobord dodendraadroute
B&B / Hotel
Dodendraadmonumenten en -verhalen Op te merken
LEGENDE
Bevoorrading Horeca
Kasteel Molen Kapel Kerk