Kapitał różnorodności. Doradztwo zawodowe dla uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi

ZAKOŃCZENIE Doradztwo zawodowe dla uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi to w swej istocie doradztwo wysokiej jakości dla wszystkich uczniów, które uwzględnia naturalne zróżnicowanie cech, poglądów, predyspozycji i wartości między nimi.

Różnorodność w tym podejściu traktowana jest jako kapitał społeczny, dający zarówno w wymiarze indywidualnym, jak i grupowym, szansę na skuteczną adaptację do zmieniającej się rzeczywistości. Świat nie jest, ale staje się – dziś można by powtórzyć główną tezę wariabilizmu Heraklita z Efezu. Wszystko płynie, nieustannie przeobraża się, zmiana goni zmianę, a człowiek potrzebuje stabilizacji, poczucia bezpieczeństwa (Heraklit powiedziałby: logosu). Nikt mu tego jednak nie dostarczy na tacy, to on sam musi sobie ten stan wytworzyć, wypracować poprzez ustawiczne uczenie się i rozwijanie kluczowych kompetencji.

To wyzwanie jest wspólne dla każdego ucznia – bez względu na fakt posiadania lub nieposiadania indywidualnych potrzeb edukacyjnych lub niepełnosprawności.

Co więcej, sama definicja niepełnosprawności w modelu biopsychospołecznym wyraźnie wskazuje, że każdy człowiek może znaleźć się w stanie niepełnosprawności.

Dzieje się tak wtedy, gdy podmiot nie może wykorzystywać swojego potencjału na skutek doświadczenia barier ze strony środowiska zewnętrznego, jak i własnych cech osobowych (np. sztywność poznawcza lub wysoki poziom lęku). Zamiast twierdzenia, że ktoś posiada niepełnosprawność (np. uczeń z niepełnosprawnością) właściwsze byłoby twierdzenie, że ktoś znajduje się w niepełnosprawności. Taką osobą może być uczeń na wózku, który nie może skorzystać ze standardowych zajęć laboratoryjnych (bo pracownia jest na piętrze, a szkoła nie ma windy), ale także uczeń uzdolniony pianistycznie, który nie może dojeżdżać na lekcje do szkoły muzycznej oddalonej od jego miejsca zamieszkania o 50 kilometrów. To może być również osoba, która nie radzi sobie z porażkami i rezygnuje z wyzwań, gdyż boi się ryzyka i frustracji (co paraliżuje jego działania). Niepełnosprawność zdarza się nam i czasem może trwać jak efemeryda – epizod, który szybko mija, ale może również zagościć na stałe (niepełnoprawność chroniczna). Nie ulega jednak wątpliwości, że bez względu na typ, zakres i siłę odczuwanych trudności, każda osoba ich doświadczająca może być uczniem w szkole ogólnodostępnej. Oczywiście wymaga to odpowiedniego zatroszczenia się przez nauczycieli i szkolnych specjalistów. Ta osoba również wejdzie kiedyś na rynek pracy, więc potrzebuje wsparcia na ścieżce dokonywania kolejnych tranzycji tak, aby jej decyzje były świadome i oparte na jej zasobach, a nie jedynie stanowiły ucieczkę od przeciwwskazań (zdrowotnych, osobowych, społecznych – często stereotypów).  114 