Kapitał różnorodności. Doradztwo zawodowe dla uczniów ze zróżnicowanymi potrzebami edukacyjnymi

2. KARIERA W MIGOTLIWEJ RZECZYWISTOŚCI Doradztwo zawodowe jest ogniwem łączącym edukację z rynkiem pracy. Pozwala ukierunkować prowadzone przez nauczycieli działania na budowanie zasobów, które umożliwią radzenie sobie w przyszłości z wyzwaniami związanymi z kształtowaniem kariery. Aktualnie jest ona zresztą rozumiana bardzo szeroko. Przykładowo w koncepcji Vance’a Peavy’ego oznacza całokształt czynności, jakie podejmuje człowiek (Peavy, 1997). Mieszczą się w niej zatem takie obszary jak życie rodzinne, sfera zawodowa, sposób spędzania wolnego czasu, kondycja psychofizyczna (zdrowie), światopogląd, zakres i jakość relacji społecznych czy działalność proobywatelska. W dobrze prowadzonym doradztwie nie chodzi zatem tylko o znalezienie satysfakcjonującej pracy, ale zorganizowanie sobie równie zadowalającego życia. W tym kontekście doradztwo zawodowe nabiera kluczowego znaczenia w systematycznym troszczeniu się o adekwatność treści nauczanych w szkole, tak aby przygotowywały one (inaczej niż w znanej maksymie Alberta Camusa) do życia, które jest autentyczne, a nie stanowi teoretycznego „zjawiska” zdefiniowanego przez podstawę programową i inne dokumenty systemowe.

Takim obszarem, który ewidentnie wymaga wzmocnienia w zakresie działań podejmowanych przez szkołę, nauczycieli, specjalistów i instytucje wspomagające, są kompetencje przekrojowe, określane również jako zasoby transferowalne. Dzieli się je na trzy kategorie (Gardner, Korth, 1997; Knopik, Oszwa, 2020): a. poznawcze – obejmujące myślenie krytyczne, rozumowanie, analizowanie i dokonywanie syntezy, przyjmowanie różnych perspektyw postrzegania zjawisk itp.; b. intrapersonalne – zalicza się do nich samosterowność, niezależność, zarządzanie zasobami osobistymi, stawianie sobie celów i wyznaczanie sposobów ich osiągania, emocjonalne kompetencje i strategie radzenia sobie w sytuacjach trudnych, odporność na porażki, rozumienie własnych emocji itp.; c. interpersonalne – dotyczące relacji społecznych, umiejętności komunikowania się z innymi, współpracy, realizacji zadań w grupie, dynamicznego przyjmowania ról w zespole, negocjowania, rozwiązywania kwestii spornych itp.

Istotą kompetencji przekrojowych jest ich uniwersalna użyteczność. Przykładowo: jeśli podczas wykonywania projektu w ramach lekcji geografii na temat gospodarki Australii uczę się wyznaczać sobie cele, określam je w czasie, a następnie podejmuję działania zmierzające do ich realizacji, to oprócz zdobycia wiedzy przedmiotowej, uczę się metodyki aktywności celowych, którą mogę spożytkować w każdym obszarze  21 