ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

ΟΙ ΑΓΙΟΙ

ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Κουτσούρας

Πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Κουτσούρας Γεννήθηκε στίς 6 Ἰουλίου 1979 στήν Τερπνή Σερρῶν, ἀπό τόν Ἀθανάσιο καί τήν Ἑλένη Κουτσούρα. Τό 1997 μετέβη γιά σπουδές στή Φλωρεντία, Facoltà di Lettere e Filosofia, στό τμῆμα Ἱστορίας τῆς Μεσαιωνικῆς Τέχνης, παρακολουθώντας μαθήματα καί στό τμῆμα Conservazione dei Beni Culturali στή Ραβέννα. Ἀσχολήθηκε μέ τήν ἁγιογράφηση Ναῶν (Ἁγίου Δημητρίου Μπολόνιας, Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου Ρίμινι, Ἁγίου Σεργίου (Santa Maria della Neve) Οὐρμπίνο καί χειροθετήθηκε Ἀναγνώστης ἀπό τόν Μητροπολίτη Ἰταλίας κυρό Γεννάδιο. Ἀπό τό 2001 ὡς τό 2004, ἁγιογράφησε τό καθολικό τῆς νεοανεγειρόμενης τότε Μονῆς τῶν Ἁγίων Ἡλιού καί Φιλαρέτου στήν Σεμινάρα τῆς Καλαβρίας. Ἐκεῖ γνώρισε τήν μακραίωνη Ἑλληνορθόδοξη παράδοση, τόν πολιτισμό καί τούς Ἁγίους τῆς Κάτω Ἰταλίας, δοξάζοντας τόν Θεό πού ἔφερε τά βήματα του στίς περιοχές αὐτές ἀξιώνοντάς τον νά γνωρίσει ἐκ τοῦ σύνεγγυς τά ἁγιασμένα αὐτά χώματα τῆς Ρωμιοσύνης. Κατά τήν ὀλιγοετή του παραμονή στήν Καλαβρία ἦρθε σέ ἐπαφή καί γνώρισε τούς ἑλληνόφωνους κατοίκους τῶν ἀπομονωμένων χωριῶν τοῦ Ἁσπρομόντε καί εἶχε τήν εὐκαιρία νά συμμετάσχει σέ λατρευτικές συνάξεις στά σπήλαια πού ἔζησαν κάποιοι ἀπό τούς Ἰταλιῶτες Ἁγίους, στά ἐρείπια τῶν μοναστηριῶν τους καθώς καί στίς βυζαντινές ἐκκλησίες τῆς περιοχῆς. Ἤδη, κατά τήν παραμονή του ἐκεῖ, νιώθοντας τήν ἀνάγκη νά γνωστοποιήσει καί σέ ἄλλους τούς θησαυρούς αὐτούς τῆς Ὀρθοδόξου Ἁγιολογίας, ξεκίνησε νά συλλέγει στοιχεῖα γιά τή ζωή τους, τόσο ἀπό βιβλία καί «Βίους», ὅσο καί ἀπό τήν προφορική παράδοση τῶν περιοχῶν ὅπου ἔζησαν. Παράλληλα ἀσχολήθηκε μέ τήν μελέτη τῶν λειτουργικῶν στοιχείων καί τυπικῶν τῆς περιοχῆς. Καθοριστική γιά τήν ζωή του στάθηκε ἡ γνωριμία του μέ τόν Ἁγιορείτη μοναχό Κοσμᾶ, πού τήν ἐποχή ἐκείνη ἐγκαταβίωνε στό μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ, μέ τόν π. Νεῖλο, μέ τον π. Γεννάδιο καί μέ ἄλλους Πατέρες τῆς περιοχῆς πού τοῦ μεταλαμπάδευσαν τίς γνώσεις τους ἀλλά καί τήν ἀγάπη τους γιά τήν Μεγάλη Ἑλλάδα. Ἀποφοίτησε ἀπό τήν Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Θεσσαλονίκης, ἐκπονώντας πτυχιακή ἐργασία μέ τίτλο «Οἱ Ὀρθόδοξοι Ἅγιοι τῆς Νοτίου Ἰταλίας». Τό 2005 χειροτονήθηκε Διάκονος καί τό 2007 Πρεσβύτερος, ἀπό τόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη Σερρῶν καί Νιγρίτης κ. Θεολόγο. Διακονεῖ στόν Ἱερό Ναό Ἁγίου Γεωργίου Νιγρίτας. Τό 2017 ἔλαβε τό ὀφφίκιο τοῦ Πρωτοπρεσβυτέρου καί τό 2020 χειροθετήθηκε πνευματικός. Εἶναι παντρεμένος μέ τήν Κων/να Βογιατζή καί ἔχουν δύο παιδιά, τόν Ἄγγελο καί τόν Ἀθανάσιο. Τό παρόν πόνημά του ἀφιερώνεται στήν 30η ἐπέτειο τῆς ἀνάδειξης τοῦ κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ Α΄ στόν Θρόνο τῆς Μεγάλης τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίας στήν Κωνσταντινούπολη. Τό 2021 συμπίμπτει μέ τήν 20η ἐπέτειο τῆς ἱστορικῆς καί μοναδικῆς ἐπίσημης ἐπίσκεψης Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου στήν Μεγάλη Ἑλλάδα καθώς καί τήν 30η ἐπέτειο τῆς ἵδρυσης τῆς Μητρόπολης Ἰταλίας. Τέλος τό ἀφιερώνει εὐγνωμώνως, στόν Σεβασμιώτατο Μητροπολίτη του κ. Θεολόγο, μικρό ἀντίδωρο τῆς ἀγάπης του καί τῶν ὅσων τόν ἀξίωσε.

Ο Ι ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ

Audiolibro

E-Libro

σκανάρετε για να ακούσετε και να διαβάσετε on line

Παραγωγή-Ἐπιμέλεια: Ἀπόστολος Χρ. Βαβύλης Ἀνάγνωση: Ἀπόστολος Χρ. Βαβύλης, (Ραφαήλ Ἀναγνώστης) Βυζαντινά ψάλματα: Χρυσόστομος Κ. Βλέτσης Ἠχογράφηση, ἐπεξεργασία, mastering: Studio S_recordings, Βόλος.

Copyright: ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΔΙΚΤΥΟ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ:

+30 6978 55 09 08

vivlos.net@gmail.com

Ο Ι ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ Πρωτοπρεσβύτερος Βασίλειος Κουτσούρας

Ἐκδότης: ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΔΙΚΤΥΟ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Συγγραφέας: Πρωτ. Βασίλειος Κουτσούρας Ἐπιμέλεια παραγωγῆς-συντονισμός ἔκδοσης: Ἀπόστολος Χρ. Βαβύλης Φιλολογική ἐπιμέλεια κειμένου: Ἀναστασία Μπύρου, Μαριάνθη Γάκη Φωτογραφίες: Διαδίκτυο, (public domain) Φωτογραφίες ἐπίσκεψης Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου 2001: Ugo Franco Σύνθεση ἐξωφύλλου: Ἀπόστολος Χρ. Βαβύλης Σελιδοποίηση-καλλιτεχνική ἐπιμέλεια: Εἰρήνη Παπαδοπούλου Ἐκτύπωση - Βιβλιοδεσία: ΛΥΧΝΙΑ Α.Ε. Τ: +302103410436 www.lyhnia.com COPYRIGHT:

ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΔΙΚΤΥΟ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Πρωτ. Βασίλειος Κουτσούρας

ISBN: 978-618-85757-0-7

vivlos.net Στό ἐξώφυλλο, ἀπεικονίζεται γραµµικά ὁ χάρτης τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας, ἕνα θαλασσοπούλι καί ἡ φωτογραφία τῆς περίφηµης Cattolica (9ου-10ου αἰῶνα), πού βρίσκεται στό Στῦλο (Stilo) τῆς ὀρεινῆς Καλαβρίας καί ἀποτελεῖ ἐξαιρετικό δεῖγµα τῆς βυζαντινῆς ἀρχιτεκτονικῆς. Φέρει πέντε τρούλους καί ἐξαιρετικές ἁγιογραφίες. Εἶναι ἀφιερωµένος στήν Κοίµηση τῆς Θεοτόκου. Στό ὀπισθόφυλλο, ἐµφανίζεται ἀρχαιοελληνικός ναός εἰκονιζόµενος ἀχνά, στόν Ἀκράγαντα τῆς Σικελίας. Πεσµένο µπροστά ἀπό τόν ναό ἀπεικονίζεται µπρούτζινο ἄγαλµα, ὁ Ἴκαρος, τοῦ καλλιτέχνη Igor Mitoraj. Ἀμφότερα, ἐκφράζουν τήν αἰώνια παρουσία τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισµοῦ καί πνεύµατος, ἀλλά πλέον ἀποτελοῦν σκιές τοῦ παρελθόντος, ἔχοντας ὑποχωρήσει µπροστά στήν κοσµοσωτήρια ἐπαγγελία τοῦ Εὐαγγελίου τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Τό λογότυπο ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΣ-MAGNA GRÆCIA συνθέτει, γύρω ἀπό τόν ἀτέρµονα κύκλο τῆς ὕπαρξης, τό σταφύλι καί τήν ἐλιά (τυπικά προϊόντα τῆς περιοχῆς), τό ἀρχαῖο Xριστόγραµµα, (ΧΡ) καί τόν ἀρχαιοελληνικό µαίανδρο, προαιώνιο σύµβολο τοῦ Ἑλληνισµοῦ.

...πελάγου Φῶς... ψυχή Ἑλληνική... ὄρθρος Βυζαντινός

Ὁ Ἅγιος Γεώργιος τῶν Ἑλλήνων καί ἡ Φλαγγίνειος Σχολή, Βενετία, 17ος ἤ 18ος αἰώνας.

Ὁ Ἅγιος Γεώργιος τῶν Ἑλλήνων καί τό Ἑλληνικό Ἰνστιτοῦτο Βυζαντινῶν καί Μεταβυζαντινῶν Σπουδῶν στή Βενετία, 2021.

Ὁ

Παναγιώτατος Οἰκουμενικός μας Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος, κατά τή διάρκεια τῆς ἱστορικῆς καί μοναδικῆς ἐπίσκεψης-προσκηνύματός Του στή Μεγάλη Ἑλλάδα, εἶπε μεταξύ ἄλλων στήν ὁμιλία Του, ἰταλιστί, στόν Καθεδρικό Ναό τοῦ Ρηγίου στίς 22 Μαρτίου 2001: «…Ἐρχόμενοι σέ αὐτή τήν ἁγιασμένη γῆ, παρατηροῦμε μέ συγκίνηση ὅτι δέν εἶναι μόνο μητέρα καί τροφός πολλῶν ἁγίων, ἀλλά διατηρεῖ ζωντανή τή λατρεία τους. Ἐνθυμούμεθα κατ’ ἀρχάς τούς κοινούς μας ἁγίους, ὅπως τόν Ἅγιο Κωνσταντῖνο τοῦ Ρηγίου καί πάσης Καλαβρίας. Αὐτός, μαζί μέ τόν Θεόδωρο τῆς Ταυριανῆς (Tauriana), τόν Θεότιμο τοῦ Κρότωνος, τόν Στέφανο τοῦ Ἱππονίου (Vibo Valentia), τόν Χριστοφόρο τῆς Ἁγίας Κυριακῆς (Gerace), τόν Σέργιο τῆς Νικοτέρας καί τόν Θεόδωρο τῆς Τροπέας, στήν Ἑβδόμη Οἰκουμενική Σύνοδο, ξεχώρισαν ὡς οἱ πλέον ἀκούραστοι ὑπερασπιστές τῆς ἀναστήλωσης τῶν Ἱερῶν Εἰκόνων καί τῆς Ὀρθόδοξης Πίστης». Κατά τή διάρκεια τοῦ πενθήμερου προσκηνύματός Του, ὁ Παναγιώτατος βάδισε σέ σπήλαια, προσευχήθηκε σέ ἐρείπια χιλιόχρονων ἀσκηταριῶν, εὐλόγησε ἀναστηλωμένες Μονές πού ἡ εὐγένεια καί ἡ ἀγάπη τῶν τοπικῶν Ἀρχῶν παραχώρησε στήν Ἱερά Μητρόπολη Ἰταλίας. Παντοῦ ἔγινε δεκτός μέ ἐνθουσιασμό ἀπό τούς ντόπιους κατοίκους πού στό πρόσωπό Του εἶδαν τόν Πατριάρχη τοῦ Γένους τῶν Ρωμιῶν. Οἱ ἑκατοντάδες Ἅγιοι τῆς ἁγιοτόκου καί μαρτυρικῆς γῆς τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας ἀποτελοῦν τό κοινό σημεῖο ἀναφορᾶς γιά τήν Ὀρθόδοξη -9-

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

καί τή Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία στήν πορεία τοῦ διαλόγου τῆς καταλλαγῆς, τῆς ἀγάπης, τῆς εἰρήνης καί τῆς ἑνότητος. Μέ μεγάλη ἱκανοποίηση ἡ Ἱερά Μητρόπολις Ἰταλίας χαιρετίζει καί ἐπευλογεῖ τήν ἔκδοση τοῦ παρόντος βιβλίου μέ τόν τίτλο «Οἱ Ἅγιοι τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας» καί συγχαίρει ὅλους ἐκείνους πού συνετέλεσαν σέ αὐτήν. Τό παρόν πόνημα προβάλλει τίς ἁγιασμένες ἐκεῖνες μορφές πού ἀνέδειξε ἡ Μεγάλη Ἑλλάδα κατά τό διάβα τῆς μακραίωνης ἱστορίας της, κάνοντάς τους, ἀπό ἀγνώστους ἐν πολλοῖς, γνωστούς στό εὐρύτερο κοινό. Οἱ πολυάριθμοι Ἅγιοι, οἱ πολύφωτοι αὐτοί ἀστέρες τοῦ νοητοῦ στερεώματος τῆς Ἐκκλησίας, εἶναι ὅ,τι πολυτιμότερο καί φωτεινότερο ἔχει νά ἀναδείξει ἡ δισχιλιετής παρουσία τῆς χριστιανικῆς πίστης στόν Ἰταλικό Νότο, ὅπως αὐτή διαμορφώθηκε μετά τή συνάντησή της μέ τόν ἤδη ἐκεῖ ἀκμάζοντα ἀπό αἰῶνες ἑλληνικό πολιτισμό. Τό πλῆθος αὐτῶν τῶν Ἁγίων ἀναδεικνύει τή Μεγάλη Ἑλλάδα ὡς κοιτίδα καί τόπο ἁγιασμοῦ καί σωτηρίας ἀναρίθμητων ψυχῶν, πού ἀπό τήν Ἀποστολική ἐποχή ἀκολούθησαν τό σωτήριο μήνυμα τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, ζῶντας καί μαρτυρῶντας τή νέα εἰς Αὐτόν ζωή, εἴτε μέ τό μαρτύριο τοῦ αἵματος, εἴτε μέ τό μαρτύριο τῆς συνειδήσεως. Ἀπόστολοι, Μάρτυρες, Ἱεράρχες, Ἀσκητές, Ἡσυχαστές καί Μοναχοί, ἐραστές τῆς ἡσυχίας τῆς ἐρήμου καί γενναῖοι ὁμολογητές τῆς πίστης, ἀποτελοῦν σπουδαιότατο κεφάλαιο τῆς αἰωνόβιας πνευματικῆς κληρονομιᾶς τῆς κατά Ἰταλίαν Ἱερᾶς Μητροπόλεως, ἀλλά καί ὁλοκλήρου τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Κάτω Ἰταλία, ποτισμένη μέ αἵματα μαρτυρικά καί ἱδρῶτες ἀσκητικούς, συνεχίζει μέχρι καί σήμερα νά προβάλλει τήν τεράστια αἰωνόβια πνευματική παράδοσή της, τόσο στούς γηγενεῖς Ἰταλιῶτες, ὅσο καί στούς εὐλαβεῖς προσκυνητές πού ἐπισκέπτονται τά ἁγιασμένα χώματά της.

- 10 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἐκφράζουμε τίς εὐχαριστίες μας, τόσο στόν συγγραφέα, ὅσο καί στούς ἐπιμελητές γιά τήν ἐκπόνηση αὐτῆς τῆς σπουδαίας καί πρωτότυπης ἐκδοτικῆς ἐργασίας. Ἡ ἀνάγνωση τοῦ βίου τῶν Ἁγίων οἰκοδομεῖ, παρηγορεῖ καί ἐνδυναμώνει τόν λαό τοῦ Θεοῦ στίς δύσκολες ἡμέρες τῆς πνευματικῆς ἀνέχειας στίς ὁποῖες ζοῦμε. Εὐχόμεθα τό παράδειγμα καί οἱ ἀρετές τῶν Ἑλληνο-Ἰταλιωτῶν Ἁγίων πού παρουσιάζονται στίς σελίδες τοῦ παρόντος τόμου νά ἐνισχύσουν τήν πνευματική ζωή τῶν ἀναγνωστῶν. Εἴθε μέ τίς πρεσβεῖες τους νά καταφέρουμε ὅλοι μας νά γίνουμε μέτοχοι καί κοινωνοί τῆς θεϊκῆς μεθέξεως πού αὐτοί ἀπολαμβάνουν στούς οὐρανούς.

Βενετία, Campo τῶν Ἑλλήνων, 1 Νοεμβρίου 2021 Μετά πατρικῶν εὐχῶν καί εὐλογιῶν, Ὁ Μητροπολίτης

† ὁ Ἰταλίας Πολύκαρπος Ἔξαρχος Νοτίου Εὐρώπης

- 11 -

ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ ΒΕΝΕΤΙΑΣ ISTITUTO ELLENICO DI STUDI BIZANTINI E POSTBIZANTINI DI VENEZIA Castello 3412 - VENEZIA - Tel. 0415226581 - www.istitutoellenico.org - E-mail: info@istitutoellenico.org

O

ἱ δεσμοί τῆς Ἑλλάδος μέ τήν Ἰταλία εἶναι πολύ ἰσχυροί. Ξεκινοῦν μέ τή δημιουργία τῶν ἀρχαίων ἑλληνικῶν ἀποικιῶν στή Μεγάλη Ἑλλάδα καί συνεχίζονται μέχρι τίς ἡμέρες μας. Μέ τή διάδοση τοῦ Χριστιανισμοῦ στή χώρα, οἱ Ἕλληνες ἀποτέλεσαν σημαντικό παράγοντα τῆς ἑδραίωσης καί τῆς ἐνίσχυσης τοῦ λόγου τοῦ ­Χριστοῦ. Συναντᾶμε μιά πλειάδα Ἑλλήνων παππῶν, ἰδιαίτερα μέχρι τόν 8ο αἰῶνα, οἱ ὁποῖοι ἔδωσαν τή δική τους μαρτυρία, ἐνῶ εἰσήγαγαν μιά σειρά ἀπό λειτουργικά ἔθιμα καί παραδόσεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀνατολῆς. Κατά τή βυζαντινή περίοδο, ἡ Νότια Ἰταλία καί ἡ Σικελία ὑπήχθησαν στή δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου καί ὀργανώθηκαν ἐκκλησιαστικά, μέ τήν ἵδρυση μητροπόλεων καί ἐπισκοπῶν. Παράλληλα, ἀνεγέρθηκαν μονές, ναοί, ἐρημητήρια καί ἀσκηταριά –ὑπολογίζεται ὅτι ἀνέρχονται σέ 2.500 περίπου– στά ὁποῖα Ἕλληνες κληρικοί καί μοναχοί ἔδιναν τή μαρτυρία τους, ἀκόμη καί στίς πιό ἀπόμακρες περιοχές. Ἀναδείχθηκε μιά σειρά ἁγίων καί μαρτύρων, ἰδιαίτερα κατά τή διάρκεια τῶν ἀραβικῶν ἐπιδρομῶν καί κατακτήσεων, οἱ ὁποῖοι εἶναι γνωστοί ὡς Ἑλληνοϊταλοί. Οἱ Ἰταλιῶτες διατηροῦν τή μνήμη τους καί συντηροῦν τούς χώρους λατρείας τους. Παρ’ ὅτι ἀρκετοί ἀπό αὐτούς τούς ἁγίους εἶναι γνωστοί στόν Ὀρθόδοξο κόσμο, δέν ὑπῆρχε μέχρι στιγμῆς κάποια συστηματική μελέτη πού νά περιλαμβάνει τό σύνολό τους. Αὐτό τό κενό ἔρχεται νά καλύψει τό πόνημα τοῦ π. Βασιλείου, ἑνός δραστήριου κληρικοῦ, ὁ ὁποῖος ἔχει συνδέσει τόν βίο του μέ τή μελέτη τοῦ Ἑλληνισμοῦ καί τῆς Ὀρθόδοξης παρουσίας στή Μεγάλη Ἑλλάδα.

- 12 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Τό βιβλίο του παρουσιάζει ὄχι μόνο τούς βίους τῶν Ἑλληνοϊταλῶν ἁγίων, ἀλλά καί ὅλων αὐτῶν πού, ἀνεξαρτήτως ἐθνότητας, συνδέονται μέ τίς ἑλληνικές μονές τῆς Ἰταλίας. Πρόκειται γιά μιά ἀξιόλογη ἐργασία, ἡ ὁποία δέν ἀποτελεῖ μία ἁπλή καταγραφή, διότι παράλληλα προβάλλει τούς ἰσχυρούς δεσμούς τῶν ἁγίων μέ τόν τόπο τους, τονίζει τόν πνευματικό τους ἀγῶνα καί τή συνεχῆ μαρτυρία τους, ἐνῶ ἀναδεικνύει τίς διαχρονικές σχέσεις μεταξύ τῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Ἀνατολῆς καί τῆς Δύσης. Ἀκόμη, καταγράφει τή συνεχῆ παρουσία τοῦ Ἑλληνισμοῦ καί τῆς Ὀρθόδοξης πίστης στήν Ἰταλική Χερσόνησο. Τέλος, παρουσιάζει τίς κοινές θρησκευτικές καί πολιτιστικές παραδόσεις, οἱ ὁποῖες μποροῦν νά ἀποτελέσουν ὁδηγό γιά τήν ἑνότητα τῆς Ἐκκλησίας στίς ἡμέρες μας. Ἀξίζουν θερμά συγχαρητήρια στόν π. Βασίλειο καί ἀναμένουμε στό μέλλον καί ἄλλα ἔργα πού νά περιλαμβάνουν πτυχές ἀπό τήν πλούσια παρουσία τοῦ Ἑλληνισμοῦ καί τῆς Ὀρθόδοξης πίστης στήν Ἰταλία. Βενετία, 12 Νοεμβρίου 2021

Βασίλειος Κουκουσᾶς Καθηγητής

Πρόεδρος Ε.Ι.Β.Μ.Σ.Β.

- 13 -

ΕΙΣ ΙΤΑΛΙΚΗΝ ΠΑΡΑΛΙΑΝ Ὁ Κῆμος Μενεδώρου Ἰταλιώτης νέος, τόν βίον του περνᾶ μέσα στές διασκεδάσεις· ὡς συνειθίζουν τοῦτοι οἱ ἀπ΄ τήν Μεγάλη Ἑλλάδα μές στά πολλά τά πλούτη ἀναθρεμένοι νέοι. Μά σήμερα εἶναι λίαν, παρά τό φυσικό του σύννους καί κατηφής. Κοντά στήν παραλίαν, μέ ἄκραν μελαγχολίαν βλέπει πού ἐκφορτώνουν τά πλοῖα μέ τήν λείαν ἐκ τῆς Πελοποννήσου. Λάφυρα ἑλλη νικά· ἡ λε ί α τ ῆς Κο ρ ί νθο υ . Ἆ σήμερα βεβαίως δέν εἶναι θεμιτόν, δέν εἶναι δυνατόν Ἰταλιώτης νέος νἄχει γιά διασκεδάσεις καμιάν ἐπιθυμίαν. ΠΟΣΕΙΔΩΝΙΑΤΑΙ Τὴν γλῶσσα τὴν ἑλληνικὴ οἱ Ποσειδωνιᾶται ἐξέχασαν τόσους αἰῶνας ἀνακατευμένοι μὲ Τυρρηνούς, καὶ μὲ Λατίνους, κι ἄλλους ξένους. Τὸ μόνο ποὺ τοὺς ἔμενε προγονικὸ ἦταν μιὰ ἑλληνικὴ γιορτή, μὲ τελετὲς ὡραῖες, μὲ λύρες καὶ μὲ αὐλούς, μὲ ἀγῶνας καὶ στεφάνους. Κ᾿ εἶχαν συνήθειο πρὸς τὸ τέλος τῆς γιορτῆς τὰ παλαιά τους ἔθιμα νὰ διηγοῦνται, καὶ τὰ ἑλληνικὰ ὀνόματα νὰ ξαναλένε, ποὺ μόλις πιὰ τὰ καταλάμβαναν ὀλίγοι. Καὶ πάντα μελαγχολικὰ τελείων᾿ ἡ γιορτή τους. Γιατί θυμοῦνταν ποὺ κι αὐτοὶ ἦσαν Ἕλληνες Ἰταλιῶται ἕναν καιρὸ κι αὐτοί· καὶ τώρα πῶς ἐξέπεσαν, πῶς ἔγιναν, νὰ ζοῦν καὶ νὰ ὁμιλοῦν βαρβαρικὰ βγαλμένοι - ὢ συμφορά! - ἀπ᾿ τὸν Ἑλληνισμό. Κωνσταντῖνος Καβάφης Μέσα στή θλίψη τῆς ἀπέραντης μετριότητας, πού μᾶς πνίγει ἀπό παντού, παρηγοριέμαι ὅτι κάπου, σέ κάποιο καμαράκι, κάποιοι πεισματάρηδες ἀγωνίζονται νά ἐξουδετερώσουν τή φθορά. Ὀδυσσέας Ἐλύτης

«ΤΟΙΣ πᾶσι χρόνος καὶ καιρὸς τῷ παντὶ πράγματι ὑπὸ τὸν οὐρανόν…καιρὸς τοῦ καθελεῖν καὶ καιρὸς τοῦ οἰκοδομεῖν…καιρὸς τοῦ σιγᾶν καὶ καιρὸς τοῦ λαλεῖν, καιρὸς πολέμου καὶ καιρὸς εἰρήνης…Τέλος λόγου, τὸ πᾶν ἄκουε· τὸν Θεὸν φοβοῦ καὶ τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ φύλασσε, ὅτι τοῦτο πᾶς ὁ ἄνθρωπος. ὅτι σύμπαν τὸ ποίημα ὁ Θεὸς ἄξει ἐν κρίσει, ἐν παντὶ παρεωραμένῳ, ἐὰν ἀγαθὸν καὶ ἐὰν πονηρόν». (Ἐκκλησιαστής 3:1-8 & 12:13)

Τ

ό Βιβλίο αὐτό μιλάει γιά τήν ἱστορία τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας καί τούς Ὀρθοδόξους Ἁγίους πού μαρτύρησαν καί κοιμήθηκαν στά χώματά της. Στήν περικαλλῆ γῆ τοῦ Ἰταλικοῦ Νότου, σ’ ἕναν τόπο λουσμένο ἀπό φῶς καί χρώματα καί ἁλμυρισμένο μέ τήν αὔρα τῆς Μεσογείου, ἔμελλε νά συναντηθοῦν ἀπό μοῖρα ἀγαθή ὁ Ἑλληνισμός μέ τήν Ὀρθοδοξία καί τήν Ἁγιότητα. Ἐκεῖ οἰκοδομήθηκε ἀπό τούς ἀρχαίους Ἕλληνες ἀποίκους μία δεύτερη πατρίδα καί ἕνα σημαντικό πολιτισμικό καί θρησκευτικό κέντρο πού λειτούργησε ὡς φάρος ἀκτινοβόλου πνευματικότητας γιά χίλια καί πλέον χρόνια, καί ἀποτελεῖ ἀκόμη καί σήμερα ὄαση γιά τόν σύγχρονο κόσμο τῆς πολυπλοκότητας, τῆς ἐπιβολῆς, τῆς αὐτοαναίρεσης, τῶν πολλαπλῶν ἀντιφάσεων. Ὁ Χριστιανισμός διείσδυσε σταδιακά στόν τόπο αὐτόν, μέσα ἀπό τό γενναιόδωρο καί αὐτοθυσιαστικό φρόνημα τῶν πρώτων Ἀποστόλων καί τῆς πλειάδας τῶν Μαρτύρων πού ἀκολούθησαν καί, ἔκανε τήν ἔκπληξη: ἐκεῖ οἱ χριστιανοί μέσα στίς ἐξαιρετικά ἐπαχθεῖς συνθῆκες τῶν ρωμαϊκῶν διωγμῶν, ἀναχαίτισαν τό μῖσος καί τήν κακουργία τῶν εἰδωλολατρῶν, μέ τήν καθολική προσφορά τοῦ ἑαυτοῦ τους στόν Θεό. Ἐκεῖ οἱ ἐρημῖτες μοναχοί ἔπεισαν πώς ἡ πρόταση ζωῆς πού ἐνσαρκώνουν ἐν νηστείᾳ καί προσευχή, μέσα στίς μονές, τίς Λαύρες καί τίς σπηλιές τῆς Ἀπουλίας, τῆς Καλαβρίας καί τῆς Σικελίας, εἶναι μοναδική καί ἀνεπανάληπτη, καί ἐνδιαφέρει πανανθρώπινα. Τό ξάφνιασμα καί ἡ ἀπορία πού προκάλεσαν ἔγινε τό ἐναρκτήριο λάκτισμα πού ὁδήγησε σέ κοσμοσυρροή. Ἔσπευσαν κοντά τους, πιστοί καί ἄπιστοι, καλοπροαίρετοι καί κακόβουλοι, ἄλλοι μέ γνήσια αὐτεπίγνωση καί ἄλλοι μέ ἁπλή περιέργεια γιά νά μεταγγιστοῦν στό «ὕδωρ τό ζῶν» καί νά γνωρίσουν τή μοναδική ὁδό διά τῆς ὁποίας ὁ ἄνθρωπος μεταβαίνει σέ μία ζωή «ἀλλιῶς». Ἔτσι, ἡ ἑλληνορθοδοξία ἄνθησε, γλύκανε τή βαρβαρότητα καί ἔγινε πυλώνας τοῦ μετέπειτα εὐρωπαϊκοῦ πολιτιστικοῦ οἰκοδομήματος. Ὅμως, ἡ - 15 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἐκτροπή παραμόνευε. Ἡ σταδιακή ἀπομάκρυνση ἀπό τήν ἀλήθεια τοῦ Εὐαγγελίου, ἡ ἀλλοτρίωση τῆς βιωματικῆς ἐμπειρίας τῶν πρώτων Χριστιανῶν καί ἡ περιβολή τῆς Ἐκκλησίας μέ κοσμική ἰσχύ, σέ συνδυασμό μέ προσωπικές στρατηγικές καί ἐπιδιώξεις ἐκκλησιαστικῶν καί πολιτικῶν ταγῶν ὁδήγησαν στό Σχίσμα Ἀνατολῆς-Δύσης. Ἡ διάσταση κραταιώθηκε μέσα στούς αἰῶνες, μέ παραλυτικές συνέπειες γιά τήν ἑνότητα τοῦ χριστιανικοῦ κόσμου. Τύχη ἀγαθή, πού ὁ Θεός ὁρίζει, θέλησε, στίς ἀρχές τοῦ 21ου αἰῶνα, νά ἡγοῦνται τῶν δύο ἀρχαιότερων καί σημαντικότερων ἀπό κάθε ἄποψη χριστιανικῶν Ἐκκλησιῶν, ὁ Παναγιώτατος Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαῖος καί ὁ Ἁγιώτατος Πάπας Ρώμης κ. Φραγκῖσκος. Ἡ ταυτόχρονη παρουσία τους μοιάζει νά εἶναι σημεῖον ἐξ’ οὐρανοῦ! Ποτέ ἄλλοτε, στήν πολυκύμαντη ἱστορία τῶν σχέσεων μεταξύ τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολῆς καί τοῦ δυτικοῦ Ρωμαιοκαθολικισμοῦ, δέν ὑπῆρξε τόσο μεγάλη προσδοκία μιᾶς εἰλικρινοῦς προσέγγισης, ἑνός οὐσιαστικοῦ διαλόγου καί –γιατί ὄχι;– μιᾶς κοινῆς ἀπόπειρας ἐπιστροφῆς στίς ρίζες καί τίς παραδόσεις τῆς Μίας, Ἁγίας, Καθολικῆς καί Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας. Μέ τήν πρώτη ἐπίσκεψη τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη κ. Βαρθολομαίου στήν περιοχή τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας, τό 2001, ὅπου διατρανώθηκε ἡ ἀναγκαιότητα τῆς ἀναβίωσης τῶν προσκυνημάτων καί τῆς προστασίας τῆς ἑλληνορθόδοξης πολιτιστικῆς κληρονομιᾶς ἀναδύθηκε μία ἐλπίδα. Ἡ «ἐπιστροφή» του στά ἁγιασμένα αὐτά χώματα, τό 2019 μέ τήν ἐπίσκεψή στά ἀρβανιτοχώρια τῆς Καλαβρίας, ἀνανέωσε αὐτή τήν ἐλπίδα. Αὐτός εἶναι καί ὁ σκοπός τῆς ἀνά χεῖρας ἔκδοσης. Καρπός πρωτότυπης ἔρευνας τοῦ συγγραφέως καί κοπιώδους προσπάθειας πολλῶν πού μοιράστηκαν τό ὅραμα τῆς διάσωσης τοῦ πολύτιμου αὐτοῦ ἀποθέματος τῆς πίστης καί τῶν γραμμάτων μίας ἐποχῆς πού, ἐνῶ ἀπέχει ἑκατοντάδες χρόνια ἀπό ἐμᾶς, συγκινεῖ βαθιά. Δέν εἶμαι θεολόγος, ἀλλά ὡς ἁπλός πιστός πού εἶναι βαθιά ἐρωτευμένος μέ τόν ζωντανό λόγο τοῦ Θεοῦ, πιστεύω πώς οἱ ἀκλόνητοι πυλῶνες πού μποροῦν καί θά ὑποστηρίξουν τά κοινά βήματα πρός τό… παρελθόν τοῦ μέλλοντός μας, εἶναι ἡ Ἁγία Γραφή καί οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας μας, οἱ κοινοί μας Ἅγιοι πού μέ τή ζωή και τόν θάνατό τους δείχνουν τόν δρόμο τῆς Ἀλήθειας. Ἡ ἀπό καρδιᾶς προσευχή μας στόν μοναδικό Θεό καί Σωτῆρα μας Ἰησοῦ Χριστό, εἶναι ὅπως, διά πρεσβειῶν τῆς Ὑπεραγίας του Μητρός καί ἀειπαρθένου Μαρίας, καί τῶν Ἁγίων τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας, εὐλογηθεῖ ἡ ἀναγέννηση τῆς ἑλληνορθοδοξίας στά εὐλογημένα χώματα τῆς MAGNA GRAECIA. - 16 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Δύναται δέ, ἡ ἀναγέννηση αὐτή νά εὐεργετήσει ποικιλοτρόπως γιά τούς δύο λαούς καί νά ἄρει ἐνδοιασμούς καί καχυποψία αἰώνων, ἀπομακρύνοντας νοσηρούς ἐθνικισμούς καί καλλιεργώντας ἕναν βαθύ ἀνθρωπισμό πού θά ἑδράζεται στόν Χριστό καί θά καλεῖ τούς πάντες σέ ἑνότητα. Τίς ἡμέρες πού σκεφτόμουν τί πρέπει καί τί μπορῶ νά γράψω ὡς ἐπιμελητής/συντονιστής αὐτῆς τῆς ἔκδοσης, ἀνακοινώθηκε ἡ ἀνακάλυψη στή θάλασσα τοῦ Ὄτραντο ἑνός σημαντικοῦ ἀρχαιολογικοῦ εὑρήματος. Πολλοί εἰδικοί, μάλιστα, μίλησαν γιά «ὁλική ἀνατροπή στίς μέχρι σήμερα γνώσεις μας γιά τίς σχέσεις μεταξύ τῆς μητροπολιτικῆς Ἑλλάδας καί τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας, καθώς τά ἀντικείμενα πού ἐντοπίστηκαν σχεδόν ἄθικτα στό βυθό, στά 780 μέτρα, ἤδη μετακινοῦν πρός τά πίσω στόν χρόνο, στόν 7ο π.Χ. αἰῶνα, τίς ἐμπορικές ἐπαφές μεταξύ τῶν δύο». «Ἦρθε ξανά ὁ καιρός, σκέφτηκα», ἑρμηνεύοντας τό γεγονός ὡς σημάδι. Εἴμαστε βέβαιοι ὅτι μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ καί τήν πατρική εὐλογία τῆς Α.Θ.Π. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχου μας, τοῦ Πατριάρχου τοῦ γένους τῶν Ρωμιῶν κ. Βαρθολομαίου, καί τή συμπαράσταση τοῦ Σεβασμιωτάτου μητροπολίτου Ἰταλίας κ. Πολυκάρπου, σύντομα θά χτυπήσουν καί πάλι οἱ καμπάνες πού θά καλοῦν ὅλους τούς πιστούς στήν ἑορτή τῆς ἱερῆς μνήμης, «πάντων τῶν ἐν τῇ Μεγάλῃ Ἑλλάδι, τῶν ἀπ’ αἰώνων διαλαμψάντων Ἁγίων ἀνδρῶν καί γυναικῶν». Ἀμήν. Γένοιτο! Σεμινάρα, Καλαβρίας, 28η Οκτωβρίου 2021 Ἁγία Σκέπη τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου ἐν Βλαχερνῷ, ἐπέτειος τοῦ «ΟΧΙ». Ὁ ἐλεηθείς δοῦλος…

Ἀπόστολος Χρ. Βαβύλης (Ραφαήλ Ἀναγνώστης) Γενικός Γραμματέας Ο.Δ.Ε

- 17 -

Βυζαντινό ἐρημητήριο τῆς Ἁγίας Τριάδας, τοῦ 12ου αἰῶνα, στήν περιοχή τοῦ Ἀμάλφι.

Ἐρημητήριο τῆς Παναγίας τοῦ Βράχου, στήν Ταορμίνα.

Π Ρ ΟΛΟ Γ Ο Σ

Γ

ιά δυόµιση περίπου χιλιάδες χρόνια, στή Νότια Ἰταλία ἄνθησε ὁ ἑλληνικός καί µετέπειτα ἑλληνοχριστιανικός-βυζαντινός πολιτισµός. Κάθε ἔκφραση τῆς πνευµατικῆς καί πολιτιστικῆς ζωῆς στήν Καλαβρία καί τή Σικελία ἦταν ἄρρηκτα συνδεδεµένες µέ τόν ἑλληνικό τρόπο ζωῆς καί σκέψης. Οἱ ἀποστολικές ρίζες, τό ἀνατολικό ὀρθόδοξο τυπικό στή λατρεία, ἡ βυζαντινή τέχνη, ὁ ἑλληνορθόδοξος µοναχισµός καί ἡ γλῶσσα, καθιστοῦσαν τίς περιοχές αὐτές τοῦ Ἰταλικοῦ Νότου ἕνα ζωντανό κοµµάτι τοῦ Ἑλληνισµοῦ καί τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Δικαιωνόταν ἔτσι καί ἡ ὀνοµασία Μεγάλη Ἑλλάδα-Magna Graecia, πού ἀπό τήν ἀρχαιότητα εἶχε δοθεῖ στίς περιοχές αὐτές. Ἕνας ἀπό τούς ἀξιολογότερους καρπούς τοῦ ἑλληνοχριστιανικοῦ πολιτισµοῦ στήν περιοχή, εἶναι οἱ ἀναρίθµητοι Ἅγιοι πού ἀνέδειξε διαχρονικά ἡ ἑλληνική αὐτή γῆ. Ἅγιοι γνωστοί καί τιµώµενοι σέ ὁλόκληρη τή χριστιανική Οἰκουµένη, ἀλλά καί Ἅγιοι λησµονηµένοι καί ξεχασµένοι ἀπό ὅλους… ἐκτός ἀπό τόν Θεό. Θεωρῶ ἑαυτόν εὐλογηµένο ἀπό τόν Θεό πού ἔφερε τά βήµατά µου στίς περιοχές αὐτές, µέ ἀξίωσε νά γνωρίσω ἐκ τοῦ σύνεγγυς τά ἁγιασµένα αὐτά χώµατα τοῦ Ἑλληνισµοῦ καί νά προσκυνήσω τίς ἅγιες µορφές πού ἔζησαν στά βουνά τοῦ Ἀσπροµόντε καί τῆς Αἴτνας. Ἀπό τό 2001 ὥς τό 2004, εἶχα τήν τιµή νά ἁγιογραφήσω τό Καθολικό τῆς νεοαναγειρόµενης τότε Μονῆς τῶν Ἁγίων Ἠλιοῦ καί Φιλαρέτου στή Σεµινάρα - 19 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

τῆς Καλαβρίας, σέ µιά ἐποχή πού φαινόταν κάτι νά ἀναγεννιέται, κάτι νά προσπαθεῖ νά ξαναέλθει στό φῶς, εἰδικά µετά τήν ἱστορική ἐκείνη ἐπίσκεψη τοῦ οἰκουµενικοῦ πατριάρχου κ. Βαρθολοµαίου στή Μεγάλη Ἑλλάδα, τήν Ἄνοιξη τοῦ 2001. Ξαφνικά, σέ µένα τόν ἀνυποψίαστο Νεοέλληνα, ἀνοίχτηκε ἡ αὐλαία ἑνός νέου καί ἄγνωστου κόσµου. Ἑνός κόσµου µακρινοῦ ἀλλά καί συνάµα οἰκείου. Μοῦ δόθηκε ἡ εὐκαιρία νά γνωρίσω τή µακραίωνη ἑλληνορθόδοξη παράδοση, τόν πολιτισµό καί τούς Ἁγίους τῆς Κάτω Ἰταλίας. Εἶχα τήν εὐκαιρία νά συµµετάσχω σέ λατρευτικές συνάξεις στά σπήλαια πού ἔζησαν οἱ Ἰταλογραικοί –ὅπως τούς ἀποκαλοῦν– Ἅγιοι, στά ἐρείπια τῶν µοναστηριῶν τους, καθώς καί στίς βυζαντινές ἐκκλησίες τῆς περιοχῆς. Ἤδη, κατά τήν παραμονή µου ἐκεῖ, προσπαθώντας νά γνωρίσω κάτι γιά τούς ἀγνώστους γιά µένα Ἁγίους πού κλήθηκα νά ἱστορήσω, ξεκίνησα νά συλλέγω κάποια στοιχεῖα γιά τή ζωή τους, τόσο ἀπό βιβλία καί Βίους, ὅσο καί ἀπό τήν προφορική παράδοση τῶν περιοχῶν ὅπου ἔζησαν. Παράλληλα, γεννιόταν µέσα µου ἡ ἀνάγκη νά γνωστοποιήσω καί σέ ἄλλους τούς λησµονηµένους αὐτούς θησαυρούς τῆς ὀρθόδοξης πνευµατικότητας. Ταυτόχρονα, ἀσχολήθηκα καί µέ τή µελέτη τῶν λειτουργικῶν στοιχείων καί τῶν µοναχικῶν Τυπικῶν τῆς περιοχῆς. Ἦρθα σέ ἐπαφή µέ τήν ἄγρια καί µεγαλοπρεπῆ φύση της καί γνώρισα τούς ἐναποµείναντες ἑλληνόφωνους κατοίκους τῶν ἀποµονωµένων χωριῶν Βούα, Ροχούδι, Βουνί, Κοντoφούρι, Ἀµεντολέα καί Γκαλλιτσανό. Τούς ἄκουσα νά µέ χαιρετοῦν στήν ἑλληνική γλῶσσα καί νά τραγουδοῦν τά τραγούδια τους µέ τό ἰδιάζον γλωσσικό τους ἰδίωµα, πού ἔρχεται ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Ὁµήρου. Καθοριστική γιά τή ζωή µου στάθηκε ἡ γνωριµία µου µέ τούς ἁγιορείτες µοναχούς Κοσµᾶ, Νεῖλο, Γεννάδιο καί τούς ἄλλους πατέρες πού τήν ἐποχή ἐκείνη ἐγκαταβίωναν στό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ καί ἀλλαχοῦ στήν Καλαβρία. Αὐτοί, ὅπως καί κάποιοι ἄλλοι πατέρες καί ἱστορικοί τῆς περιοχῆς, µοῦ µεταλαµπάδευσαν τίς γνώσεις τους ἀλλά καί τήν ἀγάπη τους γιά τή Μεγάλη Ἑλλάδα.

- 20 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Θεωρῶ ἰδιαίτερη εὐλογία ἀπό τόν Θεό τή γνωριµία µου µέ τόν πανοσιολογιώτατο ἀρχιµανδρίτη π. Ἀλέξιο Μανδρανικιώτη, πού µέ παρότρυνε νά ἀσχοληθῶ µέ τόν παρόντα Συναξαριστή, ἀξιοποιώντας µέ τόν τρόπο αὐτόν ὅλο τό ὑλικό, τό ὁποῖο µέ τή βοήθειά του εἶχα συγκεντρώσει. Χάρη στή συνεχῆ καί πολύτιµη καθοδήγησή του, καθ’ ὅλη τή διάρκεια τῆς συγγραφῆς, προσπάθησα νά παρουσιάσω σύντοµα –καί ὅσο τό δυνατόν πληρέστερα– τούς βίους τῶν Ἁγίων τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας. Ὁ παρών Συναξαριστής ἀφιερώνεται ἀξιοχρέως στόν Οἰκουµενικό µας Πατριάρχη κ.κ. Βαρθολοµαῖο, µέ τήν εὐκαιρία τῆς συµπληρώσεως τριάντα χρόνων ἀπό τήν ἐκλογή του στόν οἰκουµενικό θρόνο τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀλλά καί εἴκοσι χρόνων ἀπό τό ἱστορικό του «προσκύνηµα» στήν ἁγιασµένη γῆ τῆς Κάτω Ἰταλίας1. Μιᾶς ἐπίσκεψης πού, µέ τόν ἐνθουσιασµό καί τή συγκίνηση πού προκάλεσε, φάνηκε νά ξαναδίνει ζωή καί ἐλπίδα στούς ἐναποµείναντες ἑλληνόφωνους κατοίκους, καί ἐπανέφερε στό προσκήνιο τή µακραίωνη ἱστορία καί τίς πνευµατικές ρίζες τοῦ Ἰταλικοῦ Νότου. Στό σηµεῖο αὐτό, θά ἤθελα νά εὐχαριστήσω ὅλους ὅσοι µέ βοήθησαν µέ διάφορους τρόπους κατά τή διάρκεια τῆς συγγραφῆς τοῦ παρόντος πονήµατος. Ἀρχικά, εὐχαριστῶ ἐκ βάθους καρδίας τόν ἐπίσκοπό µου, τόν σεβασµιώτατο μητροπολίτη Σερρῶν καί Νιγρίτης κ. Θεολόγο, µέ τήν εὐχή καί εὐλογία τοῦ ὁποίου ἀσχολήθηκα µέ τή συγγραφή τοῦ ἀνά χεῖρας ἔργου. Εὐχαριστῶ ἰδιαίτερα τήν πρώην ἡγουµένη τῆς ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίων Ἠλιοῦ καί Φιλαρέτου Σεµινάρας, Στεφανία µοναχή, γιά τήν πάντοτε ἀβραµιαία φιλοξενία καί τήν πολύτιµη ἐνθάρρυνσή της. Εὐχαριστῶ τόν πολύτιµο συνεργάτη µου, στήν ὑλοποίηση τοῦ ἔργου, τον γενικό γραµµατέα τοῦ Ὀρθοδόξου Δικτύου Ἐνηµέρωσης πού 1. Ἡ ἱστορική αὐτή ἐπίσκεψη τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριάρχου κ. Βαρθολομαίου πραγματοποιήθηκε ἀπό τίς 17 ἕως τίς 24 Μαρτίου 2001.

- 21 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἀνέλαβε τήν ἐπιµέλεια καί τήν πραγµατοποίηση τῆς ἔκδοσης. Θά τοῦ εἶµαι διαρκῶς εὐγνώµων γιά τήν πάντοτε γενναιόδωρη καί διακριτική παρουσία του δίπλα µου. Τέλος, εὐχαριστῶ τόν συνοδοιπόρο µου στά νοερά ταξίδια µας πέραν τοῦ Ἰονίου, π. Βενέδικτο Colucci, τόν Ὑδρουντινό. Πρωτοπρεσβύτερος, Βασίλειος Κουτσούρας Ἐν Νιγρίτῃ, τῇ 17η Αὐγούστου 2021 Ἑορτή τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἠλιοῦ τοῦ Σικελιώτου.

- 22 -

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ:

Ἐπί 2800 χρόνια φάρος τοῦ Ἑλληνισμοῦ καί τῆς Ὀρθοδοξίας στήν Οἰκουμένη Τό ἑλληνικό πνεῦμα, τροφός τῶν Ἁγίων τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας

Ἡ

παρουσία τοῦ ἑλληνικοῦ μοναχισμοῦ στή Νότια Ἰταλία πολλές φορές θεωρήθηκε καί θεωρεῖται, λανθασμένα, σάν ἕνα γεγονός ἀπομονωμένο καί χωρίς καμία σχέση μέ τήν τοπική ἱστορία, ὡς κάτι πού ἐμφανίστηκε ξαφνικά. Μάλιστα, πολλά ἰταλικά ἱστορικά βιβλία ἀναφέρονται στόν βυζαντινό μοναχισμό τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας ὡς ἕνα ρεῦμα προσφύγων μοναχῶν ἀπό τά ἀνατολικά μέρη τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, ἐξαιτίας τῶν διωγμῶν τῆς Εἰκονομαχίας. Ἀντιθέτως, ἡ ἴδια ἡ ἱστορία μᾶς διδάσκει ὅτι τίποτα δέν εἶναι τυχαῖο καί ὅλα τά ἱστορικά φαινόμενα ἀλληλοσχετίζονται. Γιά νά μπορέσουμε νά καταλάβουμε τόν μοναχισμό καί τούς Ἰταλιῶτες Ἁγίους, πρέπει νά ταξιδέψουμε πολύ πίσω στήν ἱστορία, δηλαδή πρίν τήν κατά σάρκα γέννηση τοῦ Χριστοῦ, στήν ἀρχαία καί ἔνδοξη Μεγάλη Ἑλλάδα, στήν περίοδο τῶν ἑλληνικῶν ἀποικιῶν. Ἀκριβῶς ἐδῶ, στόν ἀρχαῖο ἑλληνικό πολιτισμό, βρίσκονται οἱ ρίζες τοῦ μοναχισμοῦ καί τῶν Ἁγίων τῆς Κάτω Ἰταλίας. Σέ αὐτό τό πολιτιστικό περιβάλλον γεννήθηκαν καί γαλουχήθηκαν οἱ Ἅγιοι αὐτοί, δηλαδή σέ κοινωνίες πού εἶχαν ἑλληνική ταυτότητα καί συνείδηση, πού στά μοναστήρια διάβαζαν καί ἀντέγραφαν τά ἔργα - 23 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

τῶν προγόνων τους: τοῦ Ἀριστοτέλη, τοῦ Ὁμήρου, τοῦ Πλάτωνα, τοῦ Ἀριστοφάνη, τοῦ Αἰσώπου καί ἄλλων. Γράφει ὁ τελευταῖος Ἕλληνας λόγιος τοῦ Σαλέντο, ὁ Ἀντώνιος Φεράρις Γαλάτειος (1444-1517 μ.Χ.) στό ἔργο του De situ Japigiae: «Ἐγώ δέν ντρέπομαι γιά τήν καταγωγή μου. Ἕλληνες εἴμαστε καί αὐτό ἀποτελεῖ καύχημά μας. Ὁ Πλάτων ἔγραφε ὅτι ἦταν εὐγνώμων στούς θεούς γιά τρεῖς λόγους: ὅτι γεννήθηκε ἄνθρωπος καί ὄχι ζῶο, ἄνδρας καί ὄχι γυναῖκα, Ἕλληνας καί ὄχι βάρβαρος. Οἱ πρόγονοί μου ἦταν Ἕλληνες ἱερεῖς, φημισμένοι γιά τά ἤθη, τίς ἀρετές καί τήν ἑλληνική παιδεία καί ὄχι γιά βία, πολέμους καί σφαγές». Ἡ ἑλληνική παρουσία στή Νότια Ἰταλία ξεκινάει ἀπό τόν 8ο π.Χ. αἰῶνα, ὅταν οἱ Ἕλληνες ἄρχισαν νά ἱδρύουν ἀποικίες στή δυτική Μεσόγειο, εἰδικά στή Νότια Ἰταλία καί στή Σικελία. Αὐτοί οἱ οἰκισμοί πολύ γρήγορα ἔγιναν κέντρα σημαντικά ἀπό πολιτιστική, οἰκονομική καί στρατιωτική ἄποψη, φημισμένα γιά τήν τέχνη, τίς ἐπιστῆμες, τή φιλοσοφία καί τήν παιδεία τους. Λόγω τῆς αἴγλης αὐτοῦ ἀκριβῶς τοῦ πολιτισμοῦ, ἡ Νότια Ἰταλία ἀπέκτησε τό ὄνομα «Μεγάλη Ἑλλάδα» καί οἱ Ἕλληνες κάτοικοι ὀνομάστηκαν Ἰταλιῶτες καί Σικελιῶτες, ἤδη ἀπό τόν 6ο π.Χ. αἰῶνα. Ἀπό τή Μεγάλη Ἑλλάδα, ὁ ἑλληνικός πολιτισμός μεταδόθηκε πρῶτα στήν ἀρχαία Ρώμη καί, ἀργότερα, σέ ὅλη τήν Εὐρώπη, ἐφόσον ὁ Οὑμανισμός καί ἡ Ἀναγέννηση ξεκίνησαν ἀκριβῶς ἀπό τή Νότια Ιταλία ὅπου, κατά τή διάρκεια τοῦ Μεσαίωνα, σέ ἀντίθεση μέ τή Δυτική Εὐρώπη, ἡ ἑλληνική γλῶσσα δέν ἔπαψε ποτέ νά μιλιέται καί ἡ κλασσική παιδεία δέν λησμονήθηκε ποτέ. Σύμφωνα, λοιπόν, μέ τόν Στράβωνα πού ἔχει γράψει τή σημαντικότερη ἀρχαία γεωγραφία, ἡ Μεγάλη Ἑλλάδα ἱδρύθηκε ἤδη ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Τρωικοῦ πολέμου ἀπό τούς Ἕλληνες. Ἡ Χαλκίδα, ἡ μητρόπολη τῆς πρώτης ἀποικίας στήν Ἰταλία, ἵδρυσε τό 736 π.Χ. τήν πρώτη ἀποικία της στή Σικελία, τή Νάξο, πού βρισκό- 24 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

- 25 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

PÆSTUM, Ποσειδωνία (ἀποικία τῆς Συβάρεως). Ἀρχαιολογικός χῶρος.

ταν στήν ἀνατολική παραλία τοῦ νησιοῦ καί, κάτω ἀπό αὐτή, κοντά στή νότια εἴσοδο τοῦ πορθμοῦ τῆς Μεσσήνης ἱδρύθηκαν, λίγο ἀργότερα, οἱ διπλανές πόλεις Λεοντίνοι καί Κατάνη. Τό 735 π.Χ. οἱ Κορίνθιοι ἵδρυσαν στήν ἴδια ἀνατολική παραλία τοῦ νησιοῦ, ἀλλά ἀρκετά νοτιότερα τῆς Νάξου, τίς Συρακοῦσες, πού ἔγινε ἀργότερα ἡ πιό ἰσχυρή ἀπό τίς δυτικές ἑλληνικές ἀποικίες. Ἐπίσης, πάρα πολύ νωρίς, ἵδρυσαν πρός τά νότια πολλές ἄλλες νέες πόλεις: τό 664 π.Χ. τίς Ἄκρες, τό 644 π.Χ. τίς Κασμένες, τό 599 π.Χ. τήν Καμάρινα. Οἱ Μεγαρεῖς ἵδρυσαν γύρω στό 729 π.Χ., στή νότια πλευρά τοῦ νησιοῦ, τήν Ὕβλα καί οἱ Ὑβλαῖοι Μεγαρεῖς, ἀργότερα, τό 630 π.Χ., στό νοτιοδυτικότερο σημεῖο τοῦ νησιοῦ, ἵδρυσαν τόν Σελινοῦντα. Οἱ Χαλκιδεῖς, περίπου τήν ἴδια ἐποχή, ἄν καί εἶναι ἄγνωστο πότε ἀκριβῶς, κατέλαβαν ἀπό κοινοῦ μέ τούς Κυμαίους καί ἄλλους Εὐβοεῖς, τή Ζάγκλη, στόν πορθμό μεταξύ Σικελίας καί Ἰταλίας, ἡ ὁποία ἀργότερα μετονομάστηκε Μεσσήνη, καί ἵδρυσε στή βόρεια παραλία τοῦ νησιοῦ τίς Μῦλες καί τήν Ἱμέρα. Τό 720 π.Χ. ἱδρύθηκε ἀπό τούς Τροιζηνίους, στήν ἀνατολική παραλία τῆς Κάτω Ἰταλίας, ἡ Σύβαρις, ἡ ὁποία ἵδρυσε, στήν ἀντίθετη δυτική παραλία, τήν Ποσειδωνία. Τό 720 π.Χ., ἐπίσης οἱ - 26 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Χαλκιδεῖς καί οἱ Μεσσήνιοι οἰκοδόμησαν τό Ρήγιο στήν ἰταλική παραλία τοῦ πορθμοῦ τῆς Μεσσήνης. Τό 710 π.Χ. οἱ Ἀχαιοί ἵδρυσαν πιό κάτω ἀπό τή Σύβαρι, τόν Κρότωνα, πού ἀργότερα ἵδρυσε ἄλλες πόλεις καί, κυρίως, τήν Καυλωνία, πού βρισκόταν νοτιότερά του. Τό 707 π.Χ. οἱ Σπαρτιᾶτες ἵδρυσαν τόν Τάραντα. Τήν ἴδια περίπου ἐποχή οἱ Ἀχαιοί ἵδρυσαν, μεταξύ τοῦ Τάραντα καί τῆς Συβάρεως, τό Μεταπόντιο. Τό 690 π.Χ. οἱ Ρόδιοι καί οἱ Κρῆτες ἵδρυσαν, στή νοτιοδυτική παραλία τῆς Σικελίας, τή Γέλα, ἡ ὁποία ἀργότερα, τό 582 π.Χ., οἰκοδόμησε ἀκόμα πιό δυτικά τόν Ἀκράγαντα, μία πόλη πού ἔγινε ἀπό τίς σπουδαιότερες τῆς Σικελίας, μετά τίς Συρακοῦσες. Τό 683 π.Χ. οἱ Λοκροί τῆς Ἑλλάδας ἵδρυσαν, νοτιότερα τῆς Καυλωνίας, τούς Ἐπιζεφυρίους Λοκρούς, τήν - 27 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

«Οἱ Πολεμιστές τοῦ Ριάτσε». Ὀρειχάλκινα ἐμβληματικά ἀγάλματα, πού βρέθηκαν ἀνοικτά τῶν ἀκτῶν τοῦ Ριάτσε τῆς Καλαβρίας (5ος π.Χ. αἰ.).

πατρίδα τοῦ νομοθέτη Ζάλευκου, τοῦ ὁποίου οἱ γραπτοί νόμοι, πού συντάχτηκαν γύρω στό 664 π.Χ., εἶναι ἀπό τούς ἀρχαιότερους τῆς Ἑλλάδας, καθώς θεωροῦνται κατά σαράντα χρόνια πιό παλιοί ἀκόμα καί ἀπό τή νομοθεσία τοῦ Δράκοντα στήν Ἀθήνα. Ὁ μαζικός ἀποικισμός, λοιπόν, τῆς Κάτω Ἰταλίας καί τῆς Σικελίας ἀπό τούς Ἕλληνες ἔγινε μέσα σέ μόλις πενήντα χρόνια, ἀπό τό 736 ἕως τό 683 π.Χ. Ἡ Κάτω Ἰταλία κατεχόταν σέ μεγάλο ποσοστό ἀπό Σικελούς, Ἰταλούς, Μοργῆτες καί Χάονες, φυλές πού ὑπάγονταν στό πιό γενικό ὄνομα - 28 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

τῶν Οἰνωτρῶν καί ἀνῆκαν, ὅπως φαίνεται, στόν πελασγικό κλάδο τοῦ Ἰνδογερμανικοῦ φύλου. Ἄρα, καί οἱ ντόπιοι κάτοικοι τῆς Κάτω Ἰταλίας καί τοῦ μεγαλύτερου τμήματος τῆς Σικελίας ἦταν ἔθνη συγγενικά μέ τούς ἀποίκους καί τό γεγονός αὐτό διευκόλυνε πολύ τήν ἀφομοίωση τῶν πρώτων ἀπό τούς δεύτερους, γιατί γενικά οἱ Ἕλληνες δέν περιορίστηκαν στό νά ἱδρύσουν πολυάριθμες ἀποικίες, ἀλλά παντοῦ ἐπιχείρησαν τόν ἐξελληνισμό τῶν ντόπιων, δηλαΛακίνιο Ἄκρο (Capo Colonna), Κρότωνας δή τή μετάδοση σέ αὐτούς τῆς τῆς Καλαβρίας. γλώσσας, τοῦ θρησκεύματος, τῶν ἠθῶν καί τῶν πολιτευμάτων τους. Λέγοντας ὅτι οἱ Ἕλληνες ἄποικοι ἐξελλήνιζαν τίς γύρω ἀπό αὐτούς περιοχές, δέν ἐννοοῦμε ὅτι μετέδιδαν στούς κατοίκους ὁλοκληρωτικά ἤ καί μέ βία τή γλῶσσα, τά ἤθη καί τόν χαρακτῆρα, χωρίς νά πάρουν τίποτα ἀπό τούς ντόπιους. Εἶναι ἀναμφισβήτητο ὅτι καί οἱ ἰθαγενεῖς ἄσκησαν ἐπίδραση μέχρις ἕνα σημεῖο στούς ἀποίκους, γεγονός πού ἐξηγεῖται κυρίως ἀπό αὐτό, ὅτι οἱ περισσότεροι ἀπό τούς ἀποίκους μετανάστευαν χωρίς γυναῖκες καί παντρεύονταν ντόπιες. Γι’ αὐτόν τόν λόγο, οἱ Ἕλληνες τῶν ἀποικιῶν δέν ἦταν ὁλόιδιοι μέ τούς Ἕλληνες τῆς κυρίως Ἑλλάδας. Κυρίως, οἱ ἄποικοι τῆς Κάτω Ἰταλίας καί τῆς Σικελίας υἱοθέτησαν πολλές συνήθειες, λέξεις, δοξασίες καί μυθικές παραδόσεις τῶν ἰθαγενῶν, σέ σημεῖο μάλιστα πού ἔφτασαν νά διαφέρουν ἀρκετά ἀπό τούς Ἕλληνες τῆς Ἑλλάδας. Ἡ εὐκολία μέ τήν ὁποία ἔγινε ἡ συγχώνευση αὐτή, λόγω τῆς ἀρχικῆς συγγένειας τῶν δύο στοιχείων, συνετέλεσε στήν ἀκμή τῶν ἰταλικῶν καί τῶν σικελικῶν ἀποικιῶν. Γι’ αὐτό καί στόν 6ο π.Χ. αἰῶνα, νιώθοντας δικαιολογημένα - 29 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ὑπερηφάνεια γιά τήν ὑπεροχή τους, ὀνόμασαν τήν Κάτω Ἰταλία «Μεγάλη Ἑλλάδα».

Ἡ διαχρονικότητα τοῦ Ἑλληνισμοῦ στή Μεγάλη Ἑλλάδα Πράγματι, μέχρι τόν 6ο π.Χ. αἰῶνα, οἱ ἰωνικές ἀποικίες στή Μικρά Ἀσία καί οἱ ἑλληνικές πόλεις στήν Κάτω Ἰταλία ἦταν ἀσύγκριτα πιό ἰσχυρές, πιό πλούσιες, πιό μεγάλες καί μέ πιό ἀναπτυγμένο ναυτικό ἀπό τίς πόλεις τῆς κυρίως Ἑλλάδας, ἀκόμη καί ἀπό τή Σπάρτη καί τήν Ἀθήνα. Ἡ περιφέρεια τῆς Ἑλλάδας ὑπερίσχυε τότε τοῦ μητροπολιτικοῦ της κέντρου. Μάλιστα, ὁ ἐξελληνισμός τῆς Κάτω Ἰταλίας καί τῆς Σικελίας ἦταν τόσο ὁλοκληρωτικός καί εἶχε τόσο βαθιές ρίζες, ὥστε οὔτε οἱ Ρωμαῖοι, πού κυριάρχησαν ἀργότερα ἐδῶ γιά πολλούς αἰῶνες, μπόρεσαν νά τόν ὑπερνικήσουν, ἀλλά οὔτε οἱ Λομβαρδοί, οὔτε οἱ Ἄραβες καί οἱ Νορμανδοί, πού ἦρθαν μετά τούς Ρωμαίους. Μέχρι τόν 14ο καί τόν 15ο μ.Χ. αἰῶνα ἀκόμα καί τά δημόσια ἔγγραφα συντάσσονταν ἐκεῖ συχνά στήν ἑλληνική γλῶσσα καί μέχρι σήμερα τά ἤθη, ἡ γλῶσσα καί τά ὀνόματα τῶν χωριῶν στή Σικελία, στήν Καλαβρία καί στήν Ἀπουλία εἶναι ἐξελληνισμένα, ὅπως μαρτυρεῖ καί ὁ Ἕλληνας λόγιος τοῦ Σαλέντο, ἀπό τό ἑλληνόφωνο χωριό Ζολλίνο, ὁ Domenicano Tondi (1885-1965), πού γράφει: «Εἴμαστε Ἕλληνες καί ἀπό τρεῖς χιλιάδες χρόνια ἐδῶ ζοῦμε, ἑλληνικά μιλᾶμε ὄχι ἐπειδή εἴμαστε ξένοι ἀλλά ἐπειδή εἴμαστε ὁ ἀρχαιότερος λαός τοῦ τόπου1».

Xαρακτηριστική τοῦ αἰσθήματος τῆς ἑλληνικῆς αὐτοσυνειδησίας ἕως καί σήμερα τῶν κατοίκων τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας, εἶναι ἡ δήλωση τοῦ διάσημου Σικελοῦ συγγραφέως καί φιλοσόφου Λουίτζι Πιραντέλλο (Luigi Pirandello), σέ συνέντευξή του στόν Κώστα Οὐράνη, τό 1934: «Κουβαλῶ τήν Ἑλλάδα μέσα μου. Τό πνεῦμα της εἶναι παρηγοριά καί φάρος γιά τήν ψυχή μου. Εἶμαι ἀπό τή Σικελία, δηλαδή τή Μεγάλη Ἑλ1. Domenicano Tondi, Glossa. La lingua greca del Salento, Ed. Cretesi, 1935.

- 30 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

λάδα, καί ὑπάρχει ἀκόμα πολύ ἀπό τήν Ἑλλάδα στή Σικελία. Τό μέτρο, ἡ ἁρμονία καί ὁ ρυθμός ζοῦν ἀκόμα... Ἐξ ἄλλου εἶμαι κι ἐγώ ὁ ἴδιος ἑλληνικῆς καταγωγῆς. Ναί, ναί, μήν ἐκπλήσσεσθε. Τό οἰκογενειακό μου ὄνομα εἶναι Πυράγγελος. Τό Πιραντέλλο δέν εἶναι παρά φωνητική παραφθορά τοῦ Πιράντζελο-Πιραντέλλο...».

Ὁ Λουΐτζι Πιραντέλλο μπροστά στόν ναό τῆς Ὁμονοίας (Tempio della Concordia), στόν Ἀκράγαντα, στά 1928.

- 31 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Οἱ ἀπαρχές τῆς Χριστιανικῆς πίστεως στή Μεγάλη Ἑλλάδα. Ἡ παρουσία τῆς χριστιανικῆς πίστης καί τῶν Ἁγίων στή Μεγάλη Ἑλλάδα ἀνάγεται στήν ἀποστολική ἤδη ἐποχή, µέ τό πέρασµα τοῦ ἀποστόλου τῶν ἐθνῶν Παύλου ἀπό τίς Συρακοῦσες2 τῆς Σικελίας καί τό Ρήγιο3 τῆς Καλαβρίας, ἀλλά καί τῶν ἀποστόλων Πέτρου καί Μάρκου ἀπό τήν Ἀπουλία, σύµφωνα πάντα µέ τήν παράδοση. Τό µήνυµα τοῦ Εὐαγγελίου στερεώθηκε καί ρίζωσε στή Νότια Ἰταλία µέ τό κήρυγµα τῶν πρώτων ἐπισκόπων καί ἀποστολικῶν Πατέρων, πού χειροτονήθηκαν ἀπό τούς πρωτοκορυφαίους Ἀποστόλους, Μαρκιανό Συρακουσῶν, Βήρυλλο Κατάνης, Παγκράτιο Ταυροµενίας, Στέφανο Ρηγίου κ.ἄ. Ἀκολουθοῦν τά δύσκολα χρόνια τῶν διωγµῶν, κατά τά ὁποῖα πλειάδα ἐνδόξων μαρτύρων ριζώνει ἀκόµη βαθύτερα καί ποτίζει µέ τό αἷµα τους τό νεόφυτο δέντρο τῆς εἰς Χριστόν πίστεως. Ξεχωρίζουν, ἀνάµεσα στούς µάρτυρες, οἱ ἡρωικές µορφές τῶν Ἁγίων Εὔπλου τοῦ Διακόνου, Βίτου, Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου, ἀλλά κυρίως τῶν Ἁγίων γυναικῶν Ἀγάθης καί Λουκίας, πού τιµῶνται ἀπό ὁλόκληρο τόν χριστιανικό κόσµο.

Ἡ ἐµφάνιση, ἐξέλιξη καί διαµόρφωση τοῦ μοναχικοῦ βίου Μέ τό τέλος τῶν διωγµῶν, ἡ πνευµατική σκυτάλη τοῦ µαρτυρικοῦ βιώµατος τῆς ἐν Χριστῶ ζωῆς καί τῆς εὐαγγελικῆς πολιτείας παραδίδεται στούς ὁσίους µοναχούς, πού προσπαθοῦν νά µιµηθοῦν ἐπί γῆς τήν ἀγγελική πολιτεία. Εἰσηγητής τοῦ µοναχικοῦ βίου στή Νότια Ἰταλία θεωρεῖται ὁ µαθητής τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου, ὁ Ὅσιος Ἱλαρίων ὁ Μέ2. Πράξ. 28,12: ...καί καταχθέντες εἰς Συρακοῦσας ἐπεµείναµεν ἡµέρας τρεῖς.

3. Πράξ. 28,13: ...ὅθεν περιελθόντες κατηντήσαµεν εἰς Ῥήγιον.

- 32 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

γας, ὁ ὁποῖος ἀσκήτεψε γιά ἕνα χρονικό διάστηµα στή Σικελία. Ἐπίσης, κατά τήν πρώιµη αὐτή ἐποχή, ἔχουµε τίς µοναχικοῦ τύπου κοινότητες τοῦ Κασσιόδωρου στήν Καλαβρία, τῆς Ὁσίας Μελάνης καί τοῦ Ρουφίνου τῆς Ἀκυληίας στή Σικελία. Στήν ἱστορική διαδροµή τοῦ ἰταλοελληνικοῦ µοναχισµοῦ βιώθηκαν ὅλες οἱ µορφές τῆς ἀσκητικῆς ζωῆς πού ἦταν γνωστές καί στήν Ἀνατολή (Αἴγυπτο, Συρία, Παλαιστίνη, Καππαδοκία κ.λπ). Μαζί µέ τό κοινοβιακό σύστηµα συνυπῆρχε καί ὁ ἐρηµητικός βίος, ὡς µία πλέον ἡρωική µαρτυρία χριστιανικῆς ζωῆς καί στενότερης ἕνωσης µέ τόν Θεό. Στήν ἰταλοελληνική Ἁγιολογία ἀπαντῶνται ἅγιοι ἔγκλειστοι, ἀναχωρητές, σπηλαιῶτες, ξενιτευόµενοι, ἡσυχαστές ἤ, ἀκόµη συνηθέστερα, ἅγιοι πού ἐναλλάσσουν ὅλους τούς παραπάνω τρόπους ζωῆς µέ τήν κοινοβιακή ζωή σέ τακτά χρονικά διαστήµατα, κατά τή διάρκεια τῆς µοναχικῆς τους βιωτῆς. Παρ’ ὅλα αὐτά, ὁ ἀναχωρητικός-ἡσυχαστικός βίος παρέµενε πάντοτε τό ὑψηλότερο πνευµατικό ἰδεῶδες τοῦ ἰταλοελληνικοῦ µοναχισµοῦ, σέ συνδυασµό µέ τή διαρκῆ ξενιτεία-ἀναχώρηση ἀπό τόπο σέ τόπο, χάριν τοῦ Χριστοῦ καί κατά µίµησιν τοῦ πατριάρχου Ἀβραάµ. Ἀρκετοί ἦταν οἱ µοναχοί πού ἐπέλεγαν τή λεγόµενη µέση ἤ βασιλική ὁδό, ζῶντας σέ µικρές µοναστικές κοινότητες δύο-τριῶν ἀτόµων, ἀποφεύγοντας ἔτσι, ὄχι µόνο τούς κινδύνους τῆς ἐρήµου καί τῆς ἀπόλυτης µόνωσης, ἀλλά καί τούς περισπασµούς τῶν µεγάλων κοινοβίων. Τά κοινόβια, στίς ὑπό ἐξέταση περιοχές ἦταν, ὡς ἐπί τό πλεῖστον, µικρῶν διαστάσεων, ἀποτελοῦνταν δέ ἀπό µία µικρή ἐκκλησία καί λίγες πρόχειρες καλύβες ἤ µικρά κελιά πέριξ αὐτῆς. Αὐτός εἶναι καί ὁ λόγος πού δέν ἔχουν διασωθεῖ παρά ἐλάχιστα ἐρείπια τῶν µοναστηριῶν αὐτῶν µέχρι σήµερα καί, µάλιστα, σέ ὁρισµένες περιπτώσεις, ἔχουν σωθεῖ µόνο τά τοπωνύµια, τά ὁποῖα καί µαρτυροῦν τήν τοποθεσία καί τήν ὕπαρξη κάποιας μονῆς. Ὕπαρξη µεγάλων µοναστηριακῶν συγκροτηµάτων ἔχουµε µόνο µετά τόν 11ο αἰῶνα. Οἱ Ἰταλιῶτες µοναχοί µοίραζαν τόν χρόνο τους µεταξύ τῆς προσευχῆς καί τῆς µελέτης τοῦ λόγου τοῦ Θεοῦ, ἀφ’ ἑνός καί τῆς ἐργασίας, - 33 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἀφ’ ἑτέρου. Οἱ ἀγράµµατοι καί οἱ ὀλιγογράµµατοι µοναχοί ἀσχολοῦνταν µέ τίς γεωργικές καί κτηνοτροφικές ἐργασίες, ἐνῶ οἱ πιό µορφωµένοι ἦταν καλλιγράφοι, ἀντιγραφεῖς χειρογράφων καί ὑµνογράφοι. Βέβαια, δέν ἔλειπαν οἱ χτίστες, ψαράδες, ράφτες, ζωγράφοι. Κάποιες ἐκ τῶν μονῶν διατηροῦσαν καί ἐργάτες λαϊκούς λόγω τῆς µεγάλης οἰκονοµικῆς τους ἀνάπτυξης, µερικές δέ κατεῖχαν καί ὁλόκληρα χωριά, µύλους, δάση. Ἀρκετές ἦταν οἱ μονές πού διατηροῦσαν καί φιλανθρωπικά ἱδρύµατα, ὅπως τό Λεπροκοµεῖο στήν Catona καί τό «Ξενοδοχεῖο» στή Σκύλλα. Τά µοναστήρια ὑπῆρξαν κέντρα ἀνάπτυξης τῶν γραµµάτων καί τῶν τεχνῶν καί κοιτίδες διάσωσης τῆς θύραθεν καί χριστιανικῆς παιδείας. Στούς Βίους συναντοῦµε ἀρκετούς µορφωµένους µοναχούς (Νεῖλος ὁ Νέος, Λουκᾶς ὁ Γραµµατικός, Κυπριανός τοῦ Καλαµιτζίου, Βαρθολοµαῖος τοῦ Ροσσάνο, Βαρθολοµαῖος τοῦ Σίµερι, κ.ἄ.), καθώς ἐπίσης καί καλλιγράφους-ταχυγράφους (Ἠλίας ὁ Σπηλαιώτης, Νεῖλος ὁ Καλαβρός, κ.ἄ.). Διάσηµα, ἐπίσης, ἦταν καί τά λεγόµενα Scriptoria (ἀντιγραφεῖα) τῶν Μονῶν, ὅπως τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ Καλαµιτζίου στό Ρήγιο, τῶν Ἁγίων Ἠλιοῦ καί Φιλαρέτου στή Σεµινάρα, τοῦ Ἁγίου Βαρθολοµαίου στήν Τρυγόνα, τῶν Πατέρων (Patirion) στό Ροσσάνο καί τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων στό Ὄτραντο. Σήµερα, χιλιάδες εἶναι τά ἑλληνικά χειρόγραφα πού ἀντεγράφησαν στή Νότια Ἰταλία καί σώζονται σέ διάφορες Βιβλιοθῆκες τοῦ κόσµου4. Περιλαµβάνουν Εὐαγγέλια, Ψαλτήρια, Εὐχολόγια, Μηναῖα, ὁµιλίες, ἔργα Πατέρων καί ἀρχαίων συγγραφέων καθώς καί ἔργα ἰατρικῆς, µαθηµατικῶν, ρητορικῆς, ὁµηρικά ἔπη, ποιήµατα κ.ἄ. Ἕνας ἀκόµη τοµέας στόν ὁποῖο διέπρεψαν οἱ Ἰταλιῶτες µοναχοί εἶναι ἡ ὑµνογραφία. Ὡς ἄξιους συνεχιστές τοῦ Ρωµανοῦ τοῦ Μελωδοῦ καί τοῦ Ἰωάννη τοῦ Δαµασκηνοῦ µποροῦµε νά ἀναφέρουµε τόν Μάρκο ἀπό τόν Ὑδροῦντα τῆς Ἀπουλίας, τούς Θεόδωρο καί Μεθόδιο ἀπό 4. Σύµφωνα µέ κάποιους εἰδικούς τῆς παλαιογραφίας, τό 60% τῶν ἑλληνικῶν χειρογράφων πού φυλάσσονται στίς διάφορες εὐρωπαϊκές Βιβλιοθῆκες, προέρχονται ἀπό τήν Κάτω Ἰταλία.

- 34 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

τίς Συρακοῦσες, τόν Ἰωσήφ τόν Ὑµνογράφο, τούς Νεῖλο καί Βαρθολοµαῖο ἀπό τήν Καλαβρία, τόν Κοσµᾶ τόν Ἱκέτη καί πολλούς ἄλλους. Ἐκ τῶν ὡς ἄνω ἀναφερθέντων ἐξάγεται τό συµπέρασµα ὅτι τά µοναστήρια τῆς Νοτίου Ἰταλίας δέν ἀποκλίνουν σέ τίποτα –ἀναφορικά µέ τά χαρακτηριστικά, τή ζωή καί τίς δραστηριότητες– ἀπό τά ἀντίστοιχα τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, τῆς Παλαιστίνης καί τῆς Ἑλλάδας, στά βασικότερα σηµεῖα τους. Ὁ ἰταλοελληνικός µοναχισµός συνιστᾶ λόγο «καύχησης» τοῦ Ὀρθόδοξου Ἀνατολικοῦ µοναχισµοῦ, τοῦ ὁποίου ἀποτελεῖ, χωρίς ἀμφιβολία, ἀναπόσπαστο τµῆµα.

Χαρακτηριστικά καί ἰδιαιτερότητες τῆς Ἁγιολογίας τῆς Κάτω Ἰταλίας καί Σικελίας Ἐκτός ἀπό τήν παρουσία τῶν ἁγίων μαρτύρων τῆς ἐποχῆς τῶν τριῶν πρώτων χριστιανικῶν αἰώνων, ἡ µετέπειτα µεγάλη ἄνθηση τοῦ µοναχισµοῦ στή Νότια Ἰταλία εἶχε ὡς φυσικό ἐπακόλουθο τήν ἐµφάνιση πολυάριθµων ἁγίων, κυρίως κτητόρων μονῶν, µοναχῶν καί ἀσκητῶν. Ἀπό αὐτούς, δυστυχῶς, δέν εἶναι ὅλοι εὐρέως γνωστοί, παρά ἐλάχιστοι, τῶν ὁποίων οἱ βίοι ἔτυχε νά περιληφθοῦν στά Συναξάρια καί τίς ἁγιολογικές συλλογές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Κάποιοι ἐκ τῶν ἁγίων αὐτῶν, κυρίως τῆς ρωµαϊκῆς καί βυζαντινῆς περιόδου, ἀνήκουν στήν κοινή παράδοση τῆς ἀδιαίρετης Ἐκκλησίας καί ἔχουν περάσει στά ἁγιολόγια καί τῶν Ὀρθοδόξων καί τῶν Ρωµαιοκαθολικῶν. Ἄλλοι ὅµως ἐξ αὐτῶν, κυρίως ὅσοι ἔζησαν κατά τήν περίοδο τῆς νορµανδικῆς κατάκτησης τῆς Κάτω Ἰταλίας5, λόγω ἰδιαίτερων ἱστορικῶν συνθηκῶν ἀλλά καί τῆς τοπικῆς µόνο τιµῆς τους, ἀπαντῶνται εἴτε µόνο στήν ὀρθόδοξη ἁγιολογική παράδοση εἴτε µόνο στή ρωµαιοκαθολική, λόγω τῆς ἄγνοιας τῆς ὑπάρξεώς τους ἀπό τήν ἄλλη πλευρά. Δυστυχῶς, ὅµως, ἀρκετοί εἶναι καί οἱ Ἅγιοι πού ἀπουσιάζουν ἀπό 5. Ἀπό τό 1071 καί µετέπειτα.

- 35 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ὁποιαδήποτε ἁγιολογική συλλογή καί ἡ ὕπαρξή τους εἶναι γνωστή µόνον ἀπό τήν κατά τόπους προφορική παράδοση ἤ ἀπό κάποιο χειρόγραφο πού τήν ἐπιβεβαιώνει. Ὁ κυριότερος παράγοντας τῆς ἀφάνειας αὐτῆς ἔγκειται στό γεγονός τῆς λανθασµένης θεώρησης καί τοῦ πρόχειρου χαρακτηρισµοῦ τους ἐκ µέρους τῶν δύο δογµάτων. Οἱ µέν Λατῖνοι θεωροῦσαν τούς Ἰταλογραικούς, ὅπως τούς ἀποκαλοῦσαν, ἁγίους ὡς «αἱρετικούς» καί «σχισµατικούς». Πράγµατι, οἱ ἅγιοι αὐτοί ἦταν συνειδητά µέλη τῆς Ὀρθοδόξου Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας καί ἀναγνώριζαν ὡς πνευµατική µητέρα τους τήν Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Καθ’ ὅλη τή διάρκεια τῆς Λατινοκρατίας, ἀλλά, κυρίως, µετά τή Σύνοδο τοῦ Τριδέντο (1545-1563), καταβλήθηκε ἀπό τούς Ρωµαιοκαθολικούς κάθε προσπάθεια γιά νά ξεχαστοῦν οἱ Ἕλληνες ἅγιοι. Οἱ ἑορτές τους ἀντικαταστάθηκαν ἀπό ἄλλες, Λατίνων ἁγίων, ἐξαφανίστηκαν λείψανα καί εἰκόνες, ὅπως καί κάθε µαρτυρία τῆς ὕπαρξής τους. Πρωταγωνιστές, πρωτεργάτες καί ὀργανωτές αὐτῆς τῆς «ἐκστρατείας» ὑπῆρξαν οἱ Λατῖνοι ἐπίσκοποι καί ὁ λατινικός κλῆρος. Οἱ Ὀρθόδοξοι, ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, θεωροῦσαν τούς ἁγίους αὐτούς ὡς «οὐνῖτες», ἐπειδή ἔζησαν σέ περιοχές ὅπου εἶχε παγιωθεῖ ἡ κυριαρχία τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας. Κάτι τέτοιο ὅµως εἶναι ἐντελῶς ἄδικο καί ἀνιστόρητο, ἐφόσον οἱ ἅγιοι αὐτοί ποτέ δέν ἀποδέχτηκαν τίς λατινικές καινοτοµίες καί παρέµειναν, ἀκόµη καί µέ κίνδυνο τῆς ζωῆς τους πολλές φορές6, πιστοί στά δόγµατα καί στίς παραδόσεις τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ἔχουµε περιπτώσεις, µέσα στούς Βίους τῶν ἁγίων αὐτῶν, «συνεργασίας» καί «ἐπικοινωνίας», κυρίως µέ τούς Νορµανδούς κατακτητές, οἱ ὁποῖοι πολλές φορές βοηθοῦν στήν ἀνέγερση κάποιας μονῆς, προσπαθώντας νά µιµηθοῦν καί σέ αὐτό τούς βυζαντινούς ἄρχοντες. Ἐπίσης, βλέπουµε τούς ἁγίους αὐτούς νά συνεχίζουν νά µεταβαίνουν ὡς προσκυνητές τῶν τάφων τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων στή Ρώµη. Ποτέ, ὅµως, κάτι τέτοιο δέν σήµαινε τήν ὑποχώρηση ἐκ µέρους τους σέ 6. Πολλοί εἶναι οἱ ἅγιοι πού κινδύνεψαν νά καοῦν στήν πυρά, µέ τήν κατηγορία τοῦ αἱρετικοῦ (βλέπε τούς βίους τῶν Ἁγίων Λουκᾶ τοῦ Γραµµατικοῦ, Βαρθολοµαίου τοῦ Σίµερι, Ἰωάννου τοῦ ἐκ Ματέρας κ.ἄ.).

- 36 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

θέµατα πίστεως. Ἔτσι, στόν παρόντα Συναξαριστή, περιλαµβάνονται οἱ ἅγιοι ἐκεῖνοι πού, ἄν καί ἔζησαν µετά τό Σχίσµα τοῦ 1054, κατά τή µεταβατική δηλαδή ἐποχή ἀνάµεσα σέ δύο ἐντελῶς διαφορετικά πνευµατικά καί πολιτισµικά περιβάλλοντα, ἀνῆκαν µέν στήν ἑλληνορθόδοξη λειτουργική, ἀσκητική καί πνευµατική κληρονοµιά καί παράδοση, ζοῦσαν ὅµως, ταυτόχρονα, µέσα στή νορµανδική κοινωνικοπολιτική πραγµατικότητα. Δέν πρέπει, ἐπίσης, νά ξεχνᾶµε ὅτι, οἱ χριστιανοί τῆς ἐποχῆς ἐκείνης θεωροῦσαν τό Σχίσµα τοῦ 1054 µιά προσωρινή διένεξη µεταξύ Ρώµης καί Κωνσταντινουπόλεως, σάν καί αὐτές πού εἶχαν προηγηθεῖ, καί προσδοκοῦσαν πώς κάποια στιγµή οἱ διαφορές θά ἐπιλύονταν. Τό Σχίσµα δέν φάνηκε ἀρχικά νά ἐπηρεάζει ἰδιαίτερα τή ζωή τῶν ἁπλῶν πιστῶν τῶν δύο δογµάτων, ἤ τίς σχέσεις τῶν ἄλλων Πατριαρχείων µέ τή Ρώµη7, τουλάχιστον µέχρι τίς τραυµατικές ἐµπειρίες τῶν Σταυροφοριῶν, κατά τόν 13ο αἰῶνα, ὁπότε τό ρῆγµα ἔγινε ὁριστικό καί ἀγεφύρωτο8. Ἀπό τήν πλούσια ἁγιολογική παράδοση τῆς Νοτίου Ἰταλίας σήµερα, σώζονται ἐλάχιστοι Βίοι, κυρίως Καλαβρῶν Ἁγίων, ἀφοῦ ἡ µουσουλµανική κατάκτηση τῆς Σικελίας ἐξάλειψε τά περισσότερα στοιχεῖα. Πολύτιµες πηγές πληροφοριῶν παραµένουν τά διάφορα Τυπικά καί τά Μηνολόγια τῶν µοναστηριῶν καί τῶν καθεδρικῶν ναῶν. Ἐκεῖ βρίσκονται καταγεγραµµένοι οἱ περισσότεροι τοπικοί ἅγιοι πού ἑορτάζονταν στήν Κάτω Ἰταλία. Ἀρκετῶν Ἰταλοελλήνων ἁγίων οἱ πρωτότυποι ἑλληνικοί Βίοι ἔχουν χαθεῖ καί ὑπάρχουν µόνο οἱ λατινικές τους µεταφράσεις, τοῦ 16ου κυρίως αἰῶνα, πού συνήθως περιέχονται στή γνωστή ἁγιολογική σειρά 7. Τό Πατριαρχεῖο Ἀλεξανδρείας, γιά παράδειγµα, συνέχισε τήν ἐπικοινωνία µέ τή Ρώµη ὥς τά τέλη τοῦ 13ου αἰῶνα, στέλνοντας, µάλιστα ἀντιπρόσωπο στή Λατερανή Σύνοδο τοῦ 1215 (Hefele – Leclercq, Histoire de Conciles, v. 2 σελ. 1318).

8. Βλέπε γιά τό θέµα αὐτό τό, κλασικό πλέον, ἔργο τοῦ κορυφαίου βυζαντινολόγου Steven Runciman, The Eastern Schism, τοῦ 1955, µεταφρασµένο στά ἑλληνικά ἀπό τόν Χρῆστο Μακρόπουλο, ἐκδόσεις Ἐν πλῷ 2008.

- 37 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Acta Sanctorum ἤ καί σέ αὐτοτελεῖς καί ξεχωριστές ἐκδόσεις. Ἄλλων ἁγίων σώζονται µόνο τά ὀνόµατα, σηµειούµενα στά περιθώρια τῶν λειτουργικῶν βιβλίων πού χρησιµοποιοῦσαν οἱ Ὀρθόδοξοι τῆς περιοχῆς, ἐνῶ ἄλλοι εἶναι γνωστοί ἀπό κάποιο ἐγκώµιο, ἀπό κάποιο τοπωνύµιο ἤ ἁπλῶς ἀπό τήν ἄληστη μνήµη τοῦ ἁπλοῦ λαοῦ. Σύµφωνα µέ τόν ἀκαδηµαϊκό, φιλόλογο καί βυζαντινολόγο Κάρολο Κρουµπάχερ, «…οἱ Βίοι τῶν Σικελοκαλαβρῶν ἁγίων ἀποτελοῦν ξεχωριστή ὁµάδα στή βυζαντινή ἁγιολογική παράδοση…»9. Στίς µέρες µας, παρατηρεῖται µία προσπάθεια διάσωσης καί ἀνάδειξης τῶν ἁγίων αὐτῶν, εἴτε µέσω τῆς ἐκδόσεως τῶν βίων τους, εἴτε µέ τήν προσπάθεια ἀναβίωσης τῆς τιµῆς καί μνήµης τους στίς περιοχές πού ἑορτάζονταν παλαιότερα.

9. K. Krumbacher, Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Λογοτεχνίας, Τόµος Α΄, σελ. 198.

- 38 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Βυζαντινή περίοδος (553-827 µ.Χ.)

Ἡ βυζαντινή περίοδος τῆς ἱστορίας τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας ἀρχίζει µέ τό πέρας τῶν Γοτθικῶν πολέµων (533-553 µ.Χ.), κατά τούς ὁποίους ὁ αὐτοκράτορας Ἰουστινιανός µέ τόν στρατηγό Ναρσή ἐλευθερώνει µεγάλο µέρος τῆς Ἰταλικῆς Χερσονήσου ἀπό τούς βαρβάρους Λογγοβάρδους, Βανδάλους, Γότθους καί Οὔννους, πού καταδυνάστευαν τούς ἐκεῖ Ρωµαίους χριστιανούς. Καί διοικητικά, πλέον, ἡ Μεγάλη Ἑλλάδα ὑπάγεται στή Ρωµαϊκή Αὐτοκρατορία καί ἀκολουθεῖ τήν πορεία τοῦ ὑπολοίπου Ἑλληνισµοῦ. Ἀκολουθεῖ µιά περίοδος ἄνθησης τῶν γραµµάτων, τῶν τεχνῶν, τῆς βιοτεχνίας καί τοῦ ἐµπορίου, καθώς καί µιά διαρκής παρουσία σηµαντικῶν προσώπων (στρατιωτικῶν, ἐµπόρων, διοικητῶν, ἐκκλησιαστικῶν ἀρχόντων) τῆς ὑψηλῆς κοινωνίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, στήν περιοχή. Εἶναι ἡ περίοδος κατά τήν ὁποία στή Ρωµαϊκή καθέδρα ἀνέρχονται Ἕλληνες προερχόµενοι ἀπό τή Μεγάλη Ἑλλάδα, ὅπως οἱ Ἀγάθων, Λέων ὁ Β΄, Σέργιος ὁ Α΄, Ζαχαρίας καί Στέφανος ὁ Γ΄, καθώς καί ἀρκετοί ἄλλοι Ἕλληνες πάπες, ἀπό διαφορετικά µέρη τῆς Αὐτοκρατορίας.

- 39 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἐξαιτίας τῆς παρουσίας τῆς νέας θρησκείας τοῦ Ἰσλάµ ἀλλά καί τῶν ἄλλων χριστολογικῶν αἱρέσεων πού ἀναφύονται στήν Παλαιστίνη καί τή Βόρεια Ἀφρική, πολλοί Ὀρθόδοξοι µοναχοί ἀναγκάζονται νά ἀναζητήσουν σωτηρία στή Σικελία καί τήν Καλαβρία, ὅπου ἀργότερα θά καταφύγουν καί οἱ µοναχοί πού διώχθηκαν ἀπό τούς εἰκονοµάχους. Μόνο τό ἔτος 733, ἔχουµε τήν ἄφιξη 1000 µοναχῶν στό Μπάρι. Μάλιστα, οἱ ἱστορικοί ἀναφέρουν πώς, καθ’ ὅλη τή διάρκεια τῆς Εἰκονοµαχίας, χιλιάδες εἰκονόφιλοι κληρικοί καί µοναχοί βρῆκαν καταφύγιο στή Νότια Ἰταλία, µεταφέροντας µαζί τους εἰκόνες, ἱερά λείψανα καί χειρόγραφα. Ὡς φυσικό ἐπακόλουθο ἦταν νά σηµειωθεῖ ἰδιαίτερη ἄνθηση τοῦ µοναχισµοῦ καί τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισµοῦ στή Μεγάλη Ἑλλάδα, γεγονός πού µαρτυροῦν τά διασωθέντα µοναχικά τυπικά, τά ὑµνολογικά κείµενα, τά χειρόγραφα καί τά ἐρείπια τῶν µοναστηριῶν καί τῶν ἀσκητηρίων. Σέ πολλές περιοχές τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας, µέχρι καί σήµερα, τιµῶνται κάποιες εἰκόνες οἱ ὁποῖες, σύµφωνα µέ τήν παράδοση, µεταφέρθηκαν ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη ἀπό τούς Ἕλληνες µοναχούς. Ἡ πλέον γνωστή καί χαρακτηριστική εἶναι ἡ περίπτωση τῆς λεγόµενης Madonna d’ Itria ἤ Odigitria (Ὁδηγήτρια), ἡ ὁποία ἀπεικονίζεται νά µεταφέρεται µέσα σέ µιά ξύλινη θήκη ἀπό δύο Ἕλληνες µοναχούς. Δηλωτικό τῆς καταγωγῆς τους, ἐπίσης, ἀποτελοῦν τά ἐπίθετα κάποιων εἰκόνων ὅπως, Madonna Greca, Madonna di Romania, Madonna di Constantinopoli, Madonna dell’ Patirion (τῶν Πατέρων), οἱ ὁποῖες κοσµοῦν τίς ἐκκλησίες τῆς Νοτίου Ἰταλίας. Σηµαντικότατο γιά τήν περιοχή ὑπῆρξε τό ἱστορικό γεγονός τῆς ἐκκλησιαστικῆς προσαρτήσεως ὁλόκληρης τῆς Νοτίου Ἰταλίας στό Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως, τό ἔτος 732-733, ἀπό τόν εἰκονοµάχο αὐτοκράτορα Λέοντα τόν Γ΄, ὡς ἀντίδραση στήν εἰκονόφιλη πολιτική τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ρώµης. Ἔκτοτε, οἱ δεσµοί µέ τήν Κωνσταντινούπολη ἰσχυροποιήθηκαν καί παγιώθηκαν γιά πολλούς αἰῶνες. Χαρακτηριστικός εἶναι ὁ µεγάλος ἀριθµός Ἑλλήνων ἐπισκόπων ἀπό τή Νότια Ἰταλία πού συµµετέχουν τό 787 στήν Ζ΄ Οἰκουµενική Σύνοδο στή Νίκαια, ὑπέρ τῆς τιµῆς τῶν ἱερῶν εἰκόνων.

- 40 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἡ βυζαντινή περίοδος τῆς ἱστορίας τῆς Νοτίου Ἰταλίας κλείνει κατά τόν 9ο αἰῶνα, ὁπότε καί ἡ περιοχή κατακτᾶται σταδιακά ἀπό τούς Ἄραβες, ἀφήνοντας ὅµως ἔντονα τά ἴχνη καί τήν ἐπίδρασή της σέ ὅλες τίς κοινωνικοοικονοµικές δοµές τῆς περιοχῆς, τήν τέχνη, τήν ἐκκλησιαστική καί µοναστική ζωή καί, ἐν γένει, στόν πολιτισµό καί τήν καθηµερινή ζωή τῶν ἀνθρώπων.

Ἀραβική κατάκτηση (9ος – 11ος αἰώνας) Ἡ ἄνθηση τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισµοῦ, πού ἄρχισε τόν 6ο αἰῶνα στή Νότια Ἰταλία ὡς συνέχεια τοῦ ἀρχαιοελληνικοῦ, ἀνακόπηκε βίαια κατά τόν 9ο αἰῶνα, λόγω τῶν συνεχόµενων ἀραβικῶν ἐπιδροµῶν πού ἔπλητταν τήν ἐποχή ἐκείνη ὅλη σχεδόν τή Μεσόγειο, παρά τίς προσπάθειες τῶν Βυζαντινῶν νά τούς ἀναχαιτίσουν. Ἤδη, τό 740, τό νησάκι τῆς Παντελλερίας κατακτήθηκε ὁλοκληρωτικά, ἐνῶ οἱ Συρακοῦσες ἀναγκάζονται νά πληρώσουν λύτρα γιά νά ἐξαγοράσουν τήν ἐλευθερία τους. Τό 813 οἱ Ἄραβες κυριεύουν καί λεηλατοῦν τό Ρήγιο τῆς Καλαβρίας, καί τό 827 περνοῦν στή Σικελία –ἀπό τίς ἀκτές τῆς Βορείου Ἀφρικῆς– καί κατακτοῦν διαδοχικά τό νησί, ἀφανίζοντας πόλεις, χωριά καί µοναστήρια, καί σκορπίζοντας τόν τρόµο καί τήν καταστροφή στό πέρασµά τους. Τό Παλέρµο πέφτει τό 831, ἡ Μεσσήνη τό 843, ἡ Ἔννα τό 859 καί οἱ Συρακοῦσες τό 878. Τό 902 ὁ Ἰµπραήµ Β΄ λεηλατεῖ τήν Κοσέντζα τῆς Καλαβρίας καί τό 918 κατακτᾶ τό Ρήγιο. Τό 982, στή µάχη τοῦ Στῦλο στήν Καλαβρία οἱ ἀραβικές δυνάµεις νικοῦν τόν στρατό τοῦ Γερµανοῦ βασιλιᾶ Ὄθωνα Β΄ καί τόν τρέπουν σέ φυγή. Ἡ µοναδική περιοχή πού ἐπιµένει νά ἀντιστέκεται εἶναι ἡ ὀρεινή ἀνατολική Σικελία, ἡ ὁποία περιµένει µάταια τή βοήθεια τῶν Βυζαντινῶν ἀπό τή Βασιλεύουσα. Τό 902 κυριεύεται καί λεηλατεῖται ἡ Ταυροµενία καί, τέλος, τό 965, πέφτει τελευταία ἡ ἀπόρθητη Ροµέττα, κοντά στή Μεσσήνη. Γιά δύο καί πλέον αἰῶνες, ὁ - 41 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἰταλικός Νότος θά ὑποφέρει κάτω ἀπό τόν βαρύ ζυγό καί τόν φόβο πού προκαλοῦν οἱ ἀνελέητοι ἀπόγονοι τῆς Ἄγαρ. Μάταια ὁ στρατηγός Γεώργιος Μανιάκης, τό 1038, προσπαθεῖ νά τούς ἀποµακρύνει ἀπό τή Σικελία. Σύντοµα, ἀναγκάζεται νά ἐπιστρέψει στήν Κωνσταντινούπολη, µεταφέροντας ἐκεῖ πολλά λείψανα Σικελιωτῶν Ἁγίων (Ἁγίας Ἀγάθης, Ἁγίας Λουκίας κ.λπ.), προκειµένου νά τά σώσει ἀπό τή λεηλασία καί τόν ἀφανισµό. Τήν ἐποχή αὐτή ἀναδεικνύονται πολλές περιπτώσεις ἐπισκόπων, κληρικῶν, µοναχῶν καί λαϊκῶν, οἱ ὁποῖοι δίδουν µαρτυρία πίστεως, ἀρνούµενοι τόν ἐξισλαµισµό καί ἀντιµετωπίζοντας µέ ἡρωισµό τίς θηριωδίες καί τά βασανιστήρια τῶν µουσουλµάνων. Ἀρκετοί εἶναι οἱ µοναχοί –ἀλλά καί οἱ λαϊκοί– πού ἀναγκάζονται νά καταφύγουν στήν Καλαβρία, στή Βόρεια Ἰταλία ἀλλά καί στήν Ἑλλάδα, δίνοντας µιά νέα ἄνθηση στό µοναχισµό, ἀλλά καί γενικότερα στήν πνευµατική καί κοινωνική ζωή τῶν περιοχῶν αὐτῶν. Ἱδρύονται καί ἀνακαινίζονται ὀνοµαστά µοναστικά κέντρα, ὅπως τό Μερκούριον, τό Λατινιάνον, ἡ - 42 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Μασάφρα, ἡ Ματέρα, ἡ περιοχή τῶν Σαλίνων καί τοῦ ὄρους Ἀσπροµόντε. Ἀναδεικνύονται, ἐπίσης, πάρα πολλές µορφές Ἑλληνο-καλαβρο-σικελῶν ἁγίων, µερικοί ἐκ τῶν ὁποίων πέρασαν καί ἀπό τήν Ἑλλάδα (Ἅγιος Φαντῖνος, Ἠλίας ὁ Νέος, Ἠλίας ὁ Σπηλαιώτης, Ἀρσένιος τοῦ Ρηγίου κ.ἄ.). Οἱ ἅγιοι αὐτοί ἀνέπτυξαν σπουδαία κοινωνική καί φιλανθρωπική δράση στά σκοτεινά χρόνια τῆς ἀραβικῆς κατάκτησης, στηρίζοντας καί ἐνισχύοντας στήν πίστη τόν δοκιµαζόµενο χριστιανικό πληθυσµό, µορφώνοντας τούς νέους στά µοναστήρια, διδάσκοντας τή σταθερότητα στίς παραδόσεις καί ἐνδυναµώνοντας τό φρόνηµα τοῦ λαοῦ. Ἐπειδή, ὅµως, οὔτε στήν Καλαβρία ὑπῆρχε ἀσφάλεια, πολλοί µοναχοί καταφεύγουν βορειότερα στήν Κεντρική Ἰταλία, στή Ρώµη, καί φθάνουν ἕως καί τή Γερµανία10, ὅπου καί ἱδρύουν ἑλληνικά µοναστήρια, τά ὁποῖα ἀποτελοῦν φάρους τοῦ ἑλληνορθόδοξου πολιτισµοῦ στή Μεσαιωνική Δύση. Τελικά, ἡ πολύπαθη Μεγάλη Ἑλλάδα, ἀποδυναµωµένη ἀπό τήν ἀραβική κατάκτηση καί βία, δέν ἄργησε νά πέσει στά χέρια τῶν Νορµανδῶν (Βίκινγκς) ἐπιδροµέων, κατά τόν 11ο αἰῶνα. Ἀρχίζει ἔτσι ἡ ἀντίστροφη µέτρηση γιά τόν Ἑλληνισµό τῆς Κάτω Ἰταλίας.

Νορμανδική κατάκτηση (1071 – 13ος αἰώνας) Ἤδη, ἀπό τόν 10ο αἰῶνα, οἱ Γερµανοί µέ τόν βασιλιά Ὄθωνα Α΄ (936-973) ἐπιχειροῦν νά ἐπεκτείνουν τήν κυριαρχία τους στή νότια Ἰταλική Χερσόνησο. Τήν ἴδια πολιτική συνεχίζει καί ὁ υἱός του, Ὄθων Β΄, ὁ ὁποῖος κατακτᾶ τή βυζαντινή Ἀπουλία, νικᾶται ὅµως τό 982 στό 10. Ὁ Καλαβρός Ὅσιος Γρηγόριος τοῦ Κασσάνο µαζί µέ δώδεκα Ἕλληνες µοναχούς ἵδρυσε στό Ἀκυΐσγρανο (σηµερινό Aachen) τήν ἑλληνική Μονή τῶν Ἁγίων Ἀπολλιναρίου καί Νικολάου, ἡ ὁποία παρέµεινε ὀρθόδοξη µέχρι τό 1220, ὁπότε καί περιῆλθε στήν κατοχή τῶν Βενεδικτίνων µοναχῶν.

- 43 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Στῦλο τῆς Καλαβρίας ἀπό τούς µουσουλµάνους. Ὁ κίνδυνος ἀπό τόν Βορρᾶ, βέβαια, δέν σταµάτησε οὔτε κατά τή βασιλεία τοῦ Ὄθωνα Γ΄(983-1002). Κατά τόν 11ο αἰῶνα ἔρχονται στό προσκήνιο οἱ Νορµανδοί («οἱ ἄνθρωποι τοῦ Βορρᾶ»), λαός ἄξεστος καί σκληροτράχηλος. Κατά τή Σύνοδο τοῦ Μέλφι (23 Αὐγούστου 1059) ἔδωσαν ὑπόσχεση στόν πάπα τῆς Ρώµης νά κατακτήσουν γιά λογαριασµό του τίς περιοχές τῆς Νοτίου Ἰταλίας καί νά ὑποτάξουν τούς ἑλληνορθοδόξους πληθυσµούς στήν Παπική Ἐκκλησία. Πρέπει νά σηµειωθεῖ πώς, τό Σχίσµα τοῦ 1054 δέν ἐπέφερε σηµαντικές ἀλλαγές στήν ἐκκλησιαστική ζωή τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας, καθώς καί ὁ κλῆρος καί ὁ λαός συνέχισαν νά εἶναι Ὀρθόδοξοι γιά ἀκόµη δύο περίπου αἰῶνες. Τό 1071 ὁλοκληρώνεται ἡ κατάκτηση τῆς Νοτίου Ἰταλίας ἀπό τούς Νορµανδούς, ἀφοῦ πέφτει καί τό τελευταῖο προπύργιο τῶν Βυζαντινῶν, τό Μπάρι, καί ἱδρύεται τό βασίλειο τῶν «Δύο Σικελιῶν». Τό 1072, οἱ Νορµανδοί µέ ἀρχηγό τόν Ροβέρτο Γυισκάρδο καί τόν ἀδελφό του Ρογῆρο, ἀφοῦ ἐλευθερώνουν ὁλόκληρη τή Σικελία καί ἐκδιώκουν τούς Ἄραβες, εἰσέρχονται στό Παλέρµο, τό ὁποῖο ἐπιλέγουν ὡς πρωτεύουσα τοῦ βασιλείου τους. Βρίσκουν, µάλιστα, τόν Ἕλληνα ἐπίσκοπο Νικόδηµο, ὁ ὁποῖος εἶχε καταφύγει στά βουνά καί τόν ξανατοποθετοῦν στή μητρόπολή του. Οἱ Ἕλληνες τῆς Κάτω Ἰταλίας βρέθηκαν στήν - 44 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ὀδυνηρή θέση νά ὑπάγονται στήν ἐξουσία τῶν Λατίνων Νορµανδῶν καί ἐκκλησιαστικά στή δικαιοδοσία τοῦ πάπα. Στήν ἀρχή, οἱ Νορµανδοί ἄρχοντες δέν πίεζαν ἰδιαίτερα τούς Ὀρθοδόξους σέ θέµατα πίστεως καί γλώσσας, φρόντιζαν δέ νά εἶναι φιλικοί µαζί τους γιά νά παγιώσουν τήν ἐξουσία τους. Ὑπῆρξαν, µάλιστα, περιπτώσεις πού οἱ Νορµανδοί ἵδρυσαν ὀρθόδοξες µονές, ὅπως τοῦ Ἁγίου Νικολάου Κασούλων στό Ὀτράντο καί τοῦ Σωτῆρος στή Μεσσήνη11. Ἐν τούτοις, ἡ ἐκκλησιαστική πολιτική τῶν κατακτητῶν, καί ἰδιαίτερα τοῦ Ρογήρου τοῦ Α΄, ἦταν νά ἀντικαταστήσει σταδιακά ὅλους τούς Ὀρθοδόξους ἐπισκόπους µέ Λατίνους καί νά ἱδρύσει πολλές νέες λατινικές ἐπισκοπές καί ἀββαεῖα, ὥστε νά ἀνακόψει τούς Ἕλληνες ντόπιους κατοίκους ἀπό τήν προσήλωσή τους στήν Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Παρ’ ὅλα αὐτά, ἡ λατινική κυριαρχία δέν ἑδραιώθηκε µέ εὐκολία. Ἀρκετοί Ὀρθόδοξοι ἐπίσκοποι πού ἀποµακρύνθηκαν ἀπό τίς ἕδρες τους, συνέχισαν νά ποιµαίνουν τούς ἑλληνορθόδοξους καί νά χειροτονοῦν ἱερεῖς ὡς περιοδεύοντες ἐπίσκοποι –ὅπως, ἐπί παραδείγµατι, ὁ Ἅγιος Λουκᾶς ὁ Γραµµατικός (10 Δεκεµβρίου). Πολλοί ὑποψήφιοι ἱερεῖς, ἐπίσης, ταξίδευαν σέ Ὀρθόδοξες χῶρες, ὥστε νά χειροτονηθοῦν ἀπό Ὀρθοδόξους ἐπισκόπους καί νά ἐπιστρέψουν πίσω, µεταφέροντας, µάλιστα, καί τό Ἅγιο Μύρο γιά τίς βαπτίσεις. Κλῆρος καί λαός ἐν γένει, ἄν καί ἐπιφανειακά ἦταν ὑπό λατινική διοίκηση, παρέµειναν Ὀρθόδοξοι, ἀναγνωρίζοντας µόνο τήν Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Διαφορετική ἦταν ἡ κατάσταση γιά τά ἑλληνικά µοναστήρια, λόγω τῆς εὔνοιας πού ἔδειξαν γι’ αὐτά οἱ Νορµανδοί ἡγεµόνες, ὅπως ὁ Ρο11. Ἡ Μονή τοῦ Σωτῆρος τῆς Μεσσήνης ὁλοκληρώθηκε τό 1132 καί ἐξελίχθηκε σέ ἕνα ἀπό τά σηµαντικότερα µοναστήρια τῆς Κάτω Ἰταλίας. Ἦταν ἕδρα Ἕλληνα Ἀρχιµανδρίτου, ὁ ὁποῖος ἤλεγχε πάνω ἀπό πενήντα ἑλληνορθόδοξα µοναστήρια τῆς Σικελίας καί τῆς Καλαβρίας. Ἀπό τό 1180 οἱ µοναχοί διατηροῦσαν Λεπροκοµεῖο στήν Catona ἐπ’ ὀνόματι «τοῦ Ἁγίου Λαζάρου». Τό 1540, ὁ Γερµανός Αὐτοκράτορας Κάρολος Ε΄ κατέστρεψε τό παλαιό µοναστήρι, θέλοντας νά κατασκευάσει τό λιµάνι τῆς Μεσσήνης καί τό ξαναέχτισε στήν ἄκρη τοῦ λιµανιοῦ, κοντά στόν Φάρο (in Lingua Fari). Τό 1908 ἡ μονή καταστράφηκε ἀπό τόν φοβερό σεισµό τῆς Μεσσήνης, χάθηκε ἡ περίφηµη Βιβλιοθήκη της καί ὁ τίτλος τοῦ Ἀρχιµανδρίτου διατηρήθηκε στή φήµη τοῦ ρωµαιοκαθολικοῦ ἐπισκόπου τῆς Μεσσήνης.

- 45 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

γῆρος Α΄, ὁ ὁποῖος ἵδρυσε καί ἀνακαίνισε πάνω ἀπό εἴκοσι, χορηγώντας τους µάλιστα προνόµια καί ἀνεξαρτησία ἀπό τούς Λατίνους ἐπισκόπους. Τήν ἴδια πολιτική ἀκολούθησε καί ὁ Ρογῆρος Β΄ (1112-1154), χτίζοντας καί ἀνακαινίζοντας πάνω ἀπό τριάντα ἑλληνικά µοναστήρια. Ὡστόσο, ἡ ἄνθηση αὐτή τῶν µοναστηριῶν καί ἡ διατήρηση τῆς ὀρθοδόξου πίστεως δέν ἄρεσε στή Ρωµαιοκαθολική Ἐκκλησία, ἡ ὁποία ἔλαβε µέτρα γιά τόν «ἐκλατινισµό» τῶν Ἑλλήνων. Ἄρχισαν οἱ πιέσεις καί οἱ διώξεις µοναχῶν καί κληρικῶν, οἱ ὁποῖοι ἀντιστέκονταν στήν ἐνσωµάτωσή τους στή Λατινική Ἐκκλησία, καί χρησιµοποιήθηκε ἡ «οὐνία»12 ὡς µέσον ὑποταγῆς τῶν Ὀρθοδόξων στήν παπική ἐξουσία. Ἐκτός ἀπό τήν οὐνία, ἕνα ἄλλο ἐπαχθές µέσο δίωξης τῶν ἑλληνορθοδόξων ἦταν καί ἡ γνωστή Ἱερά Ἐξέταση. Ἤδη, ἀπό τό 1268, ὁ Κάρολος d’ Angio διόρισε τέσσερεις Δοµινικανούς µοναχούς ὡς «Μεγάλους Ἱεροεξεταστές», οἱ ὁποῖοι ἀσχολήθηκαν καί µέ περιπτώσεις Ὀρθοδόξων, ὅπως ἡ περίφηµη Μονή τοῦ Σωτῆρος τῆς Μεσσήνης, πού «ἐξετάσθηκε» τό 1269. Ἀλλά καί ἡ ἴδια ἡ Ἁγία Ἕδρα δέν ἄργησε νά ἐπιληφθεῖ τοῦ θέµατος. Τό 1289, ὁ πάπας Νικόλαος Δ΄ ἱδρύει καί ἐπίσηµα τήν Ἱερά Ἐξέταση στή Νότια Ἰταλία γιά νά ἀσχοληθεῖ µέ τούς διάφορους αἱρετικούς, ἀνάµεσα στούς ὁποίους συγκαταλέγονταν καί οἱ Ὀρθόδοξοι ὡς «µή ἀναγνωρίζοντες» τό Filioque, τή χρήση τῶν ἀζύµων καί τό παπικό πρωτεῖο. Στή Σύνοδο τοῦ Μέλφι, πού συγκλήθηκε τό 1284, ἐλήφθησαν ἐπίσης αὐστηρά µέτρα κατά τῶν «σχισµατικῶν Ἑλλήνων», µέ σκοπό εἴτε τήν πλήρη ἀφοµοίωση εἴτε τήν ἀποµόνωσή τους. Ἀποφασίσθηκε, λοιπόν, ἡ προσθήκη τοῦ Filioque σέ ὅλα τά λειτουργικά βιβλία τῶν Ὀρθοδόξων, ἡ ἀπαγόρευση νά γίνει κάποιος Ὀρθόδοξος κληρικός ἄν καί οἱ δύο γονεῖς του δέν ἦταν Ἕλληνες, ἡ ἀπαγόρευση τῶν Ἑλλήνων κληρικῶν νά λειτουργοῦν σέ Καθολικούς ναούς, καθώς καί ὁ κατ’ ἔτος ἔλεγχος, ἀπό Λατίνους ἐπισκόπους, τῆς τήρησης τῶν ἀποφάσεων τῆς Συνόδου.

12. Σύµφωνα µέ τόν πρωτοπρεσβύτερο π. Γεώργιο Μεταλληνό, ὡς Οὐνία ὁρίζεται «τό θρησκευτικό καί πολιτικό σχῆµα, πού δηµιουργήθηκε ἀπό τούς ἰθύνοντες τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας, ἀπό τόν Παπισµό, γιά τόν ἐκδυτικισµό τῆς µή λατινικῆς Ἀνατολῆς, τήν πνευµατικοπολιτική δηλαδή ὑποταγή της στήν ἐξουσία τοῦ Πάπα».

- 46 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Μέ τήν πάροδο τῶν ἐτῶν, βέβαια, τά µέτρα τῶν Λατίνων γίνονταν ὅλο καί αὐστηρότερα, µέ ἀποκορύφωµα τήν ἐποχή τοῦ πάπα Κλήµεντος Ε΄ (1305-1317), ὅπου αὐξάνονται καί οἱ µαρτυρίες καί τά στοιχεῖα γιά τούς Ὀρθοδόξους, θύµατα τῆς Ἱερᾶς Ἐξέτασης. Ἄρχισε, ἔτσι, µιά σκοτεινή γιά τόν Ἑλληνισµό καί τήν Ὀρθοδοξία τῆς Νοτίου Ἰταλίας ἐποχή καί ἕνας ἄνισος ἀγῶνας ἐπιβίωσης τοῦ ἑλληνοϊταλικοῦ µοναχισµοῦ, ὁ ὁποῖος πέρασε στήν «παρανοµία», τή συρρίκνωση καί τή βαθµιαία του διάλυση. Ταυτόχρονα, ἄρχισε ἀπό τήν ἀντίθετη πλευρά ἡ διείσδυση τῶν νέων µοναχικῶν ταγµάτων τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας (Καρθουσιανοί, Κιστερσιανοί, Ὀλιβετάνοι, Καρµελιτάνοι, Αὐγουστινιανοί, Φραγκισκανοί, Δοµινικανοί, Μίνιµοι κ.ἄ.). Τά τάγµατα αὐτά ἀλλοίωσαν τή γνήσια ὀρθόδοξη µοναστική παράδοση καί πρότειναν νέες µορφές καί ἰδεώδη µοναχισµοῦ. Γιά τούς Ὀρθοδόξους µοναχούς συστάθηκε τό νέο τάγµα τῶν «Βασιλειανῶν»13, τό ὁποῖο δραστηριοποιεῖται µέχρι σήµερα στά πλαίσια τῆς Ρωµαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, µέ ἀντιπροσωπευτικότερο τό περίφηµο µοναστήρι τῆς Κρυπτοφέρρης, κοντά στή Ρώµη. Μολαταῦτα, ἡ περίοδος αὐτή τῆς νορµανδικῆς κατάκτησης τῆς Νοτίου Ἰταλίας ἔχει νά ἀναδείξει –ἀπό τήν πλευρά τῆς βυζαντινῆς τέχνης– ἀξιοσηµείωτη ἄνθηση, ἡ ὁποία ὀφείλεται στήν προσπάθεια τῶν Νορµανδῶν βασιλέων νά µιµηθοῦν τή µεγαλοπρέπεια τῆς Βυζαντινῆς Αὐλῆς. Ἀπό τά σηµαντικότερα µνηµεῖα αὐτῆς τῆς ἐποχῆς ξεχωρίζουν ἡ Cefalù, τό Monreale, πολλές ἐκκλησίες στό Παλέρµο (Martorana, Cappella Palatina κ.ἄ.) καί τή Μεσσήνη, µέ τά µνηµειώδη ψηφιδωτά, φτιαγµένα ἀπό τεχνῖτες πού ἔφεραν ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη. Λόγιοι ἐπίσης Ἕλληνες µοναχοί, προερχόµενοι ἀπό τήν Κάτω Ἰταλία, διαπρέπουν στά γράµµατα καί στή διανόηση, µέχρι τήν ἀρχή τῆς Ἀναγέννησης σέ ὅλη τήν Εὐρώπη. Ἀξίζει ἐδῶ νά θυµηθοῦµε τόν, γνωστό σέ ὅλους µας, οὑµανιστή µοναχό Βαρλαάµ τόν Καλαβρό, ὁ ὁποῖος, 13. Ὁ ὅρος «Βασιλειανοί» ἤ «Τάγµα τοῦ Ἁγίου Βασιλείου», ὁ ὁποῖος ἀποδόθηκε στόν ἑλληνόφωνο µοναχισµό τῆς Κάτω Ἰταλίας, ἀποτελεῖ ἐπινόηση µεταγενεστέρων Λατίνων συγγραφέων. Ἡ ἀνατολική παράδοση δέν γνωρίζει ξεχωριστά «τάγµατα», µέ διαφορετικές παραδόσεις καί σκοπούς τό κάθε ἕνα.

- 47 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

λόγω τῆς τεράστιας µόρφωσής του, διορίσθηκε Καθηγητής στό Πανεπιστήµιο τῆς Κωνσταντινουπόλεως (ἐπί Ἀνδρονίκου Γ΄ Παλαιολόγου), µέχρι τήν ἀντιπαράθεσή του µέ τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαµᾶ, ἀλλά καί τόν ἐπίσης Ἕλληνα λόγιο ἀπό τήν Καλαβρία, Λεόντιο Πιλᾶτο, ὁ ὁποῖος δίδασκε ἀρχαῖα ἑλληνικά στόν Πετράρχη καί τόν Βοκκάκιο, καί ὁ ὁποῖος µετέφρασε τά ὁµηρικά ἔπη στά λατινικά, καθιστώντας τα ἔτσι γνωστά στούς ὑπόλοιπους Εὐρωπαίους.

Ἡ παρακμή (13ος – 16ος αἰώνας) Μέ τήν ἄνοδο στήν ἐξουσία τῶν Γάλλων Ἀνδεγαυῶν καί τῶν Ἱσπανῶν Ἀραγώνων, ἡ κατάσταση γιά τούς Ἕλληνες τῆς Κάτω Ἰταλίας γίνεται ὁλοένα ἀσφυκτικότερη. Ὁ λατινικός κλῆρος εἶναι πλέον φανερά ἐχθρικός καί καταπιεστικός ἀπέναντι στούς «αἱρετικούς καί σχισµατικούς» Ἕλληνες, ἰδιαίτερα µετά τή Σύνοδο τῆς Φερράρας-Φλωρεντίας. Οἱ Ὀρθόδοξοι Ἰταλιῶτες Ρωµιοί αἰσθάνονται ὁλοένα καί περισσότερο ἀποµονωµένοι, περιθωριοποιηµένοι καί ἐγκαταλελειµµένοι ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη, ἡ ὁποία ἀνεβαίνει τόν δικό της Γολγοθᾶ καί δέν ἔχει πλέον τή δυνατότητα νά βοηθήσει τά πέραν τοῦ Ἰονίου παιδιά της. Ὁ ἑλληνικός κλῆρος, µή ἔχοντας πλέον Ὀρθοδόξους ἐπισκόπους, ἀλλά καί τή δυνατότητα νά ἀποκτᾶ τήν ἀπαραίτητη µόρφωση καί καλλιέργεια, ἄρχισε νά παρακµάζει καί νά µειώνεται, µαζί µέ τόν µοναχισµό. Σηµαντικό πλῆγµα εἶναι ἡ καταστροφή ἀπό τούς Τούρκους τοῦ πνευµατικοῦ πνεύµονα τῆς Κάτω Ἰταλίας, τῆς Μονῆς τῶν Κασούλων, τό 1480, καθώς καί τῆς ἐκεῖ σηµαντικότατης Βιβλιοθήκης. Ὁ καρδινάλιος Βησσαρίων προσπαθεῖ νά µεταφέρει ὅσα περισσότερα χειρόγραφα µπορεῖ νά διασώσει ἀπό τά παρηκµασµένα ἑλληνικά μοναστήρια τῆς Κάτω Ἰταλίας στίς Βιβλιοθῆκες τῆς Ρώµης καί τῶν ἄλλων Ἰταλικῶν πόλεων τοῦ Βορρᾶ.

- 48 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Στίς 29 Μαρτίου 1480, ὁ Ἕλληνας ἁγιορείτης µοναχός καί ἐπίσκοπος Ἱέρακος, Ἀθανάσιος Χαλκεόπουλος, µέ ἐπίσηµη πράξη στόν Καθεδρικό Ναό Κοιµήσεως τῆς Θεοτόκου τοῦ Ἱέρακος στήν Καλαβρία, καταργεῖ τό ἑλληνορθόδοξο Τυπικό καί εἰσάγει τό λατινικό. Ἦταν Μεγάλη Τετάρτη… ἡµέρα τῆς προδοσίας τοῦ Ἰούδα… Τό 1538, µέ ἐντολή τοῦ Ἱσπανοῦ βασιλέως Κάρολου Ε΄, κατεδαφίζεται ἡ περίφηµη Μονή τοῦ Σωτῆρος στή Μεσσήνη, ἕδρα τοῦ Ἕλληνα ἀρχιµανδρίτη, προκειµένου νά χτιστεῖ στή θέση της ἕνα φρούριο…

To 1573, στίς 20 Ἰανουαρίου, τελεῖται ἡ τελευταία ἑλληνορθόδοξη λειτουργία στήν, ἀκόµα καί σήµερα, ἑλληνόφωνη χώρα τοῦ Βούα, στά βουνά τοῦ Ἀσπροµόντε τῆς Καλαβρίας. Πρωτεργάτης τοῦ ἀναγκαστικοῦ ἐκλατινισµοῦ, πάλι ἕνας Ἕλληνας ἐπίσκοπος, ὁ Κύπριος Ἰούλιος Σταυριανός… Τήν ἡµέρα τῆς Πεντηκοστῆς τοῦ 1579, στήν ἑλληνική Μονή τῶν Ἁγίων Ἠλιοῦ καί Φιλαρέτου τῆς Σεµινάρας στήν Καλαβρία, µέ τή βούλα Benedictus Dominus τοῦ πάπα Γρηγορίου τοῦ ΙΓ΄, ἱδρύεται τό Τάγµα τῶν Βασιλειανῶν Μοναχῶν τῆς Ἰταλίας, µέ πρότυπο τό Τάγµα τῶν Βενεδικτίνων μοναχῶν τῆς Ἁγίας Ἰουστίνης τῆς Πάδοβα! Εἶναι ὁ ἐπίλογος τοῦ ἔνδοξου ἰταλοελληνικοῦ μοναχισµοῦ. Πλέον, ἐκτός ἀπό τή χρήση τῆς ἑλληνικῆς γλώσσας στίς ἀκολουθίες, καί… τή µακριά γενειάδα, τίποτα δέν θά θυµίζει τόν γνήσιο, ἀσκητικό, ἡσυχαστικό, νηπτικό, ἑλληνορθόδοξο µοναχισµό τῶν Ἰταλιωτῶν ὁσίων Πατέρων… Μέ τήν παρακµή καί τήν ἐξάλειψη τοῦ ἑλληνορθόδοξου πολιτισµοῦ στήν περιοχή, λησμονήθηκαν δυστυχῶς καί ὅλα ἐκεῖνα τά στοιχεῖα καί οἱ ἀξίες τῆς πνευµατικῆς, λειτουργικῆς, ἀσκητικῆς καί καλλιτεχνικῆς ζωῆς, τά τόσο σηµαντικά γιά ὁλόκληρο τόν εὐρωπαϊκό πολιτισµό, ἀλλά καί τήν ταυτότητα καί τή νοηµατοδότηση τῆς ζωῆς τῶν σηµερινῶν Ἰταλῶν κατοίκων.

- 49 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

- 50 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἡ Βυζαντινή Ἀπουλία

Ἡ Βυζαντινή Καλαβρία

Ἡ Βυζαντινή Σικελία

- 51 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ὁ Ἑλληνισμός στήν Κάτω Ἰταλία μετά τήν Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως – τά Ἀρβανιτοχώρια.

Μετά τήν Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὅλα ἔδειχναν νά σβήνουν γιά τόν Ἑλληνισμό καί τήν Ὀρθοδοξία στή Μεγάλη Ἑλλάδα. Τά ἱστορικά δεδομένα, ὅμως, ὅπως διαμορφώθηκαν μετά τίς νέες δραματικές ἐξελίξεις, εὐνόησαν καί τόνωσαν κατά κάποιο τρόπο τό ἑλληνορθόδοξο στοιχεῖο τῶν περιοχῶν αὐτῶν. Τήν ὀθωμανική κατάκτηση τῶν ἀστικῶν κέντρων τῆς Ἀνατολῆς, ἀκολουθεῖ ἡ φυγή πολλῶν Ἑλλήνων λογίων καί καλλιτεχνῶν στή Δύση. Αὐτοί συμβάλλουν μέ τήν παρουσία τους στήν καλλιέργεια τῶν ἑλληνικῶν σπουδῶν καί στή γνωριμία τῶν δυτικοευρωπαίων μέ τόν ἑλληνικό πολιτισμό, ἀνοίγοντας ἔτσι τόν δρόμο τῆς εὐρωπαϊκῆς Ἀναγέννησης. Μαζί τους φεύγουν πολλοί ὑπόδουλοι πού προσπαθοῦν νά συνεχίσουν τή ζωή τους στίς διάφορες εὐρωπαϊκές πόλεις. Ἔτσι, δημιουργοῦνται οἱ πρῶτες ἑλληνικές παροικίες σέ διάφορες πόλεις τῆς Ἰταλίας (Βενετία, Ἀνκόνα, Νάπολη, Τεργέστη, Ρώμη κ.ἄ.). Ἀντίστοιχα, καί στήν Κάτω Ἰταλία ἔχουμε τήν παρουσία Ἑλλήνων προσφύγων καί κάποιων λογίων πού ἀνανεώνουν τίς ἤδη ἐξασθενημένες ἰταλιώτικες κοινότητες. Στή Μεσσήνη τῆς Σικελίας, γιά παράδειγμα, ἔχουμε τήν παρουσία τοῦ ἀνθρωπιστή καρδινάλιου Βησσαρίωνα, τοῦ ἐπονομαζομένου cardinale niceno ὁ ὁποῖος ἀναλαμβάνει ὡς ἡγούμενος Commendatarius τῆς ἑλληνικῆς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος1 καί στή συνέχεια τῆς Παναγίας τῆς Κρυπτοφέρης ὁ ὁποῖος συνέταξε τόν κανονισμό τῶν Βασιλιανῶν μοναχῶν τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας. Ἐπίσης, στήν ἴδια πόλη, οἱ λόγιοι Ἀνδρόνικος Γαλησιώτης (1461-1467) καί Κωνσταντῖνος Λάσκαρης (1468-1501) διδάσκουν τά ἑλληνικά γράμματα καί ἱδρύουν σχολές πού ἀποτελοῦν

1. Στόν καρδινάλιο Βησσαρίωνα ὀφείλεται ἡ διάσωση πολλῶν ἑλληνικῶν χειρογράφων ἀπό τή Νότιο Ἰταλία, τά ὁποῖα σήμερα φυλάσσονται στή Ρώμη, τή Βενετία καί σέ ἄλλες εὐρωπαϊκές Βιβλιοθῆκες.

- 52 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

κέντρα διάδοσης τοῦ ἑλληνικοῦ πνεύματος2. Ὁ μεγάλος πόθος τῶν ὑπόδουλων Ρωμιῶν νά γλιτώσουν τά δεινά τῆς σκλαβιᾶς ἐνισχύει ὁλοένα καί περισσότερο τό ρεῦμα τῆς φυγῆς πρός τήν Ἰταλία. Ἔτσι, ὄχι μόνο λόγιοι καί ἄνθρωποι τῶν γραμμάτων, ἀλλά καί πλῆθος λαοῦ, πολεμιστές καί ἁπλοί χωρικοί μέ τίς οἰκογένειές τους καταφεύγουν στά βουνά τῆς Νοτίου Ἰταλίας ἱδρύοντας νέα χωριά καί κοινότητες3. Ἰδιαίτερα μετά τόν θάνατο τοῦ Γεώργιου Καστριώτη ἤ Σκεντέρμπεη (1468), ἀρκετές χιλιάδες Ἀρβανῖτες ἀλλά καί ἑλληνόφωνοι Ρωμιοί ἀπό τήν Ἤπειρο, τήν Ἀλβανία ἀλλά καί τόν Μοριᾶ καί τήν Κρήτη περνοῦν στήν Καλαβρία καί τή Σικελία4. Ἐκεῖ ἀναμιγνύονται μέ τούς ντόπιους Μεγαλοελλαδῖτες κατοίκους ἐνισχύοντάς τους πληθυσμιακά ἀλλά καί πνευματικά στόν ἀγῶνα τους κατά τοῦ ἐκλατινισμοῦ5. Φαίνεται πώς σταδιακά τό μεγαλύτερο μέρος τῶν ἑλληνοφώνων προσφύγων, ἐγκατέλειψε τά ὀρεινά χωριά τῆς ἐνδοχώρας καί στράφηκε στίς μεγάλες πόλεις Παλέρμο, Μεσσήνη, Νάπολη, ὅπου ἡ παρουσία Ἑλλήνων ἦταν ἤδη παγιωμένη. Ὡς ἀποτέλεσμα, τά Ἀρβανιτοχώρια ἀπέκτησαν γλωσσική ὁμοιογένεια μέ ἐπικράτηση τῆς ἀρβανίτικης γλώσσας. Ἡ παρουσία τῶν ἑλληνοαλβανικῶν αὐτῶν πληθυσμῶν τόνωσε, ἴσως γιά τελευταία φορά, τήν παρουσία τοῦ ἑλληνορθόδοξου βίου στήν Κάτω Ἰταλία. Οἱ ἑλληνοαλβανικές αὐτές κοινότητες πού δημιουργήθηκαν κατά τούς αἰῶνες πού ἀκολούθησαν τήν Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἐπιβιώνουν μέχρι σήμερα μέ πληθυσμό πού ἀνέρχεται σέ δεκάδες χιλιάδες κατοίκους. Τά περισσότερα χωριά εἶναι «ἑλληνόρρυθμα», διατηροῦν δηλαδή ἀκόμα τό τυπικό καί τή λειτουργική γλῶσσα τῆς Ἑλληνορθόδοξης Ἐκκλησίας (ἔχοντας ἐπικρατήσει ἡ οὐνία de facto καί ὄχι 2. Ἀπόστολου Βακαλόπουλου, Ἱστορία τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ, τόμος Α΄, Ἐκδόσεις Σταμούλη 2003, σελ. 376 κ.ἑ.

3. Τό 1487, ἐπί Φερδινάνδου τοῦ Α΄ στό Βασίλειο τῆς Νεαπόλεως ὑπηρετοῦσαν 5000 Ὀρθόδοξοι Ἑλληνοαλβανοί στρατιῶτες.

4. Onofrio Buccola, La colonia greco – albanese di Mezzojuso, origine – vicente e progresso, Palermo 1909, σελ. 11-14 καί 31.

5. P. P. Rodotà, Dell΄ origine, progresso e stato presente del Rito Greco in Italia, Rome 1763, τόμος 3ος σελ. 60-61.

- 53 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

καί de jure). Παρά τήν ἀντίδραση καί τή συνεχῆ καταπίεση ἀπό μέρους τῶν Λατίνων κληρικῶν, κατάφεραν νά διατηρήσουν τή θρησκευτική καί πολιτιστική τους ταυτότητα. Εἶναι συγκινητικός ὁ συχνά αἱματηρός θρησκευτικός τους ἀγῶνας γιά νά διατηρήσουν τήν ἑλληνορθόδοξη θρησκευτική τους φυσιογνωμία καί νά παραμείνουν ἐνταγμένοι στή μητέρα τους Ἐκκλησία, τό πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως. Τό 1588, στή Μεσσήνη τῆς Σικελίας, τέθηκε τό δίλημμα σέ ὅλους τούς Ὀρθοδόξους κληρικούς τῆς Κάτω Ἰταλίας, εἴτε νά ἀποδεχθοῦν τήν ἕνωση μέ τήν Καθολική Ἐκκλησία ἤ νά φύγουν. Πολλοί τότε κληρικοί ἀναγκάστηκαν νά ἀποδημήσουν στήν Ἀνατολή, ἐνῶ οἱ ὑπόλοιποι ἔχασαν τή θρησκευτική τους ἀνεξαρτησία6. Τελικά, μόλις τό 1919 ἱδρύθηκαν στό Lungro τῆς Καλαβρίας καί τό 1938 στήν Piana dei Greci τῆς Σικελίας (πού ὁ Μουσολίνι μετονόμασε τό 1939 σέ Piana degli Albanesi) ἀντίστοιχες ἐπισκοπές πού ἀνήκουν στή Ρωμαιοκαθολική Ἐκκλησία καί διαποιμένουν τίς ἑλληνόρυθμες αὐτές κοινότητες τῶν Ἀρβανιτῶν. Ἰδιαίτερης ἱστορικῆς σημασίας ἦταν ἡ ἐπίσκεψη, τόν Σεπτέμβριο τοῦ 2019, τοῦ οἰκουμενικοῦ πατριάρχου κ.κ. Βαρθολομαίου στά Ἀρβανιτοχώρια τῆς Καλαβρίας. Μιᾶς ἐπίσκεψης πού τόνωσε καί ἀνανέωσε τίς σχέσεις καί τούς δεσμούς τῶν κατοίκων τῶν χωριῶν αὐτῶν μέ τίς πνευματικές τους ρίζες καί μέ τή μητέρα Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Μέχρι σήμερα, στά δημοτικά τους τραγούδια, οἱ ἀπόδημοι αὐτοί Ρωμιοί, νοσταλγοῦν τίς πατρίδες τους στήν Ἀνατολή, καί τό τραγούδι Moj Bukura Moré (Ὡραῖε μου Μοριά) ἀποτελεῖ, θά λέγαμε, τόν ἐθνικό τους ὕμνο. Οἱ ἐπιδράσεις τῆς ἰταλικῆς γλώσσας καί κουλτούρας τούς ἔχουν βέβαια ἐπηρεάσει σημαντικά, χωρίς ὅμως νά ἔχουν ἀλλοιώσει τά ἤθη, τά ἔθιμα, τή γλῶσσα καί τήν ἰδιαίτερη ταυτότητα τῶν κοινοτήτων αὐτῶν πού συνεχίζουν τή ζωή τους στόν χῶρο τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας.

6. Ἀπόστολου Βακαλόπουλου, Ἱστορία τοῦ Νέου Ἑλληνισμοῦ, Ἐκδόσεις Ἡρόδοτος, τόμος Β΄, σελ. 76-83, καί τόμος Γ΄, σελ. 183-185.

- 54 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

- 55 -

Θεοτόκος Δεομένη (Ἁγιοσορίτισσα). Βυζαντινό ψηφιδωτό στό Ἐκκλησιαστικό Μουσεῖο τῆς Πανόρμου στή Σικελία.

ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ

1 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τῇ Α´ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων καὶ αὐτα-

δέλφων Εὐόδου, Καλλίστης καὶ Ἑρµογένους τῶν ἐκ Συρακου-

σῶν. Ἡ μνήμη τους καταγράφεται σέ ὅλα τά Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές

τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Σύµφωνα µέ κάποια παλαιά µαρτυρολόγια, τά ὁποῖα ἐξέδωσε ὁ λόγιος Ottavio Gaetani1, οἱ τρεῖς αὐτοί µάρτυρες κατάγονταν ἀπό τίς Συρακοῦσες τῆς Σικελίας. Ἀπό τόν Συναξαριστή τοῦ Ἁγίου Νικοδήµου, παραθέτουµε τό παρακάτω ὑπόµνηµα τοῦ µαρτυρίου τους: «Oὗτοι οἱ Ἅγιοι ἦτον ἀδελφοὶ κατὰ σάρκα. Ἕλληνες δὲ ὄντες τὸ γένος κατὰ τὸν καιρὸν τοῦ κηρύγµατος τῶν Ἀποστόλων, ἐπίστευσαν τῷ Xριστῷ καὶ ἀναγεννήθησαν διὰ τοῦ Ἁγίου Bαπτίσµατος. Ὅθεν καὶ ὡς Xριστιανοὶ ἐδιαβάλθησαν εἰς τὸν κατὰ τόπους ἄρχοντα. Παρασταθέντες δὲ εἰς αὐτόν, ἔδειξαν τὴν εὐγένειαν καὶ τὸ ἀνδρεῖον φρόνηµα τῶν ψυχῶν τους, ὁµολογήσαντες τὸν Xριστόν. Διὸ καὶ ἐκαταδικάσθησαν νὰ λάβουν τὸν διὰ ξίφους θάνατον. Kαὶ ἔτζι ἐτελείωσαν τὸν δρόµον τοῦ µαρτυρίου, καὶ ἀπῆλθον στεφανηφόροι εἰς τὰ Oὐράνια»2.

1. Ὁ Ottavio Gaetani (1566-1620) ὑπῆρξε ἰησουΐτης, λόγιος καί ἱστορικός. Θεωρεῖται ὁ ἱδρυτής τῆς Ἁγιολογίας στή Σικελία. Τό κυριότερο ἔργο του εἶναι τό Vitae Sanctorum Siculorum.

2. Ἁγίου Νικοδήµου ἁγιορείτου, Συναξαριστής τῶν δώδεκα µηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ. Τόµος Α΄. Ἐκδόσεις Δόµος, 2005.

- 57 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Oἱ Ἅγιοι Εὔοδος, Καλλίστη καί Ἑρμογένης.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 58 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

2 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Β΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, ἡ σύναξις τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἐν τῷ ὄρει τοῦ Ἀσπροµόντε τῆς Καλαβρίας (Madonna di Polsi).

Ἡ ἑορτή τῆς Παναγίας ἔχει τοπικό χαρακτῆρα καί ἀνάγεται στά βυζαντινά χρόνια.

Ἤδη ἀπό τή βυζαντινή ἐποχή, στό σηµεῖο πού βρίσκεται τό σηµερινό προσκύνηµα τῆς Θεοτόκου τοῦ Πόλσι, ὑπῆρχε βυζαντινό ἀσκητήριο. Μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου, τό ἀσκητήριο ἐγκαταλείφθηκε καί ὁ τόπος ἐρήµωσε. Τόν 11ο αἰῶνα, κάποιος βοσκός µε τό ὄνοµα Ἰταλός, ψάχνοντας στό σηµεῖο ἐκεῖνο γιά ἕνα χαµένο βόδι, βρῆκε ἕναν µεταλλικό σταυρό καί εἶδε τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο, ἡ ὁποία τοῦ ζητοῦσε νά ἀνεγερθεῖ ἐκεῖ µία ἐκκλησία στό ὄνοµά της. Πράγµατι, ἐπανιδρύθηκε ἐκεῖ µοναστήρι πρός τιµήν της, τό ὁποῖο ἦταν ἑλληνικό µέχρι τόν 15ο αἰῶνα. Κάθε χρόνο, χιλιάδες Καλαβροί προστρέχουν στήν ἑορτή τῆς Παναγίας, ἡ ὁποία ἀπό τό ψηλό βουνό τοῦ Ἀσπροµόντε θυµίζει σέ ὅλους τό πάλαι ποτέ ἀσκητικό παρελθόν τοῦ τόπου καί τόν ἑλληνορθόδοξο µοναχισµό πού ἄνθισε ἐκεῖ γιά αἰῶνες. Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης3. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος.

3. Λειτουργικόν σύν Θεῷ Ἁγίῳ, Κατά τήν τάξιν τοῦ τυπικοῦ τῆς πανσέπτου Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης, Ναί µήν καί ἔθος τῶν Ἰταλογραικῶν Μοναζόντων τοῦ Μεγάλου Πατρός ἡµῶν Βασιλείου. Ρώµη, 1683.

- 59 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Τό μοναστήρι τῆς Παναγίας τοῦ Βουνοῦ, στό ὄρος Ἀσπρομόντε τῆς Καλαβρίας.

Τό μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Στεφάνου τῆς Μελία, ὅπου ἔζησε ἡ Ὁσία Ροζαλία. (βλ. 4 Σεπτεμβρίου).

- 60 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

4 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Δ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἰωσήφ, κτήτορος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων.

Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Τυπικό τῆς ἑλληνορθόδοξης Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων (Taur. Gr. C III 17).

Ἐλάχιστα στοιχεῖα διασώζονται δυστυχῶς γιά τούς πρώτους ἡγουµένους τῆς ἑλληνορθοδόξου ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων (Casole) κοντά στόν Ὑδροῦντα4 τοῦ Σαλέντο, οἱ ὁποῖοι ἐτιµῶντο τοπικά, ὅπως ὁ Ὅσιος Ἰωσήφ ὁ Κτήτωρ, στίς 4 Σεπτεµβρίου. Ὁ Ὅσιος Ἰωσήφ, ἵδρυσε ἤ, σωστότερα, ἐπανίδρυσε τή μονή τό 10981099, µέ τή βοήθεια τοῦ Νορµανδοῦ πρίγκηπα τῆς περιοχῆς Βοηµούνδου. Ἐκοιµήθη ὁσιακά τό ἔτος 1124. Τόν διαδέχτηκαν οἱ Ὅσιοι Βίκτωρ (18 Σεπτεµβρίου 1152), Νικόλαος (27 Νοεµβρίου 1174) –ὁ ὁποῖος συνέταξε καί τό περίφηµο Τυπικόν τῆς Μονῆς τῶν Κασούλων– Ἱλάριος (30 Μαρτίου 1201), Καλλίνικος (28 Ἰανουαρίου 1195) καί Νικόδηµος (22 Νοεµβρίου 1220). Ὅλοι τους ἐτιµῶΣύγχρονη τοιχογραφία τῶν Ὁσίων Ἡγου­μέ­νων τῆς ντο στό µοναστήρι πού Μονῆς τῶν Κασούλων, στό ἱερό Ἡσυ­χαστήριο τῆς καταστράφηκε τό 1480 Ὑπαπαντῆς, στή Santa Lucia del Mela, στή Σικελία. ἀπό τούς Τούρκους. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν 4. Σηµερινό Ὄτραντο, ἀρχαία ἑλληνική πόλη, σηµαντικό κέντρο τῆς βυζαντινῆς Κάτω Ἰταλίας.

- 61 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἰωσήφ, τὸ πνεῦµα σου. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῆς Ὁσίας µητρός ἡµῶν Ροζαλίας, τῆς

ἐν Πανόρµῳ τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη της ἀναγράφεται στό Acta SS. 5

Septembris, II, Venezia 1756, σελ. 278-414.

Τό παράξενο λατινικό ὄνοµα τῆς Σικελιώτισσας αὐτῆς Ὁσίας, σίγουρα προκαλεῖ ἐντύπωση σέ κάθε ὀρθόδοξο ἀναγνώστη αὐτοῦ τοῦ συναξαριστῆ. Ἄς δοῦµε, ὅµως, τήν ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρουσα ἱστορία της. Ἡ Ἁγία Ροζαλία, νορµανδικῆς καταγωγῆς, ἔζησε κατά τήν ἐποχή τῆς νορµανδικῆς κατάκτησης τῆς Σικελίας (12ος αἰώνας). Ἐκείνη ἡ περίοδος χαρακτηριζόταν ἀπό µία θρησκευτική ἄνθηση, καθώς οἱ Νορµανδοί εἶχαν ἐκδιώξει τούς Ἄραβες κατακτητές τοῦ νησιοῦ. Βρέθηκε ἔτσι ἡ Ὁσία, κατά τή µεταβατική ἐκείνη ἐποχή, ἀνάµεσα σέ δύο ἐντελῶς διαφορετικά πνευµατικά καί πολιτισµικά περιβάλλοντα: τήν ἑλληνορθόδοξη λειτουργική, ἀσκητική καί πνευµατική κληρονοµιά καί παράδοση ἀπό τή µία, καί τή νορµανδική κοινωνικοπολιτική Ἡ Ὁσία Ροζαλία, ἡ ἐκ Πα­νόρμου τῆς πραγµατικότητα ἀπό τήν ἄλλη. Σικελίας.

5. Σηµερινό Παλέρµο.

- 62 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

Ἡ Ὁσία καταγόταν ἀπό εὐγενική οἰκογένεια, ὁ πατέρας της Σινιµπάλντο ἦταν Νορµανδός βαρῶνος, εὐνοούµενος τοῦ βασιλιᾶ τῆς Σικελίας. Ἡ Ἁγία ἔλαβε ἀπό τόν πατέρα της τό νορµανδικό ὄνοµα Roslind, πού στά λατινικά ἔγινε Rosa-lia (τριαντάφυλλο καί κρῖνο). Ἀπογοητευµένη ἀπό τά θλιβερά γεγονότα καί τίς ἀναταραχές τῆς ἐποχῆς της, καί ποθώντας τόν βίο τῆς ἀσκήσεως καί τῆς ἡσυχίας, ἀποσύρθηκε στό ἑλληνικό γυναικεῖο µοναστήρι τῆς Θεοτόκου τῆς Πανόρµου, γνωστοῦ ὡς Μαρτοράνα, ὅπου ἐκάρη µοναχή, κατά τήν παράδοση καί τό τυπικό τῆς Ἀνατολικῆς Ἐκκλησίας. Ἐκεῖ, σύµφωνα µὲ κάποιους ἐρευνητές, διατήρησε τό ὄνοµά της, ἴσως πρός τιµήν τῆς «ὁµόηχης» Ἁγίας µάρτυρος Ὡραιοζήλης (26 Ἰουλίου) ἤ, πιθανότερα, τῆς Ἁγίας µάρτυρος Ἱερουσαλήµ, ἡ ὁποία ἑορτάζει καί αὐτή τήν 4η Σεπτεµβρίου. Στή συνέχεια, ποθοῦσα νά ζήσει σέ ἀκόµη µεγαλύτερη ἡσυχία καί ἀφάνεια, ἀποσύρθηκε στό οἰκογενειακό της κτῆµα στήν περιοχή Quisquina, στά σύνορα τῶν σηµερινῶν ἐπαρχιῶν τοῦ Παλέρµο καί τοῦ Ἀκράγαντα, κοντά στό ἑλληνικό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Στεφάνου τῆς Μελίας. Ὁ πόθος της ὅµως γιά τήν ἡσυχαστική-ἐρηµητική ζωή αὔξαινε ὁλοένα καί περισσότερο. Ἀποφάσισε νά ἐγκατασταθεῖ στό δυσπρόσιτο καί ἄγριο ὄρος Πελεγκρίνο, λίγο ἔξω ἀπό τό σηµερινό Παλέρµο. Ἐκεῖ ἔζησε βίο ὄντως ἀγγελικό, µέ µεγάλη ἄσκηση καί ἀδιάλειπτη προσευχή, µακριά ἀπό ὅλους καί ἀπό ὅλα. Βρῆκε καταφύγιο σέ µία µεγάλη σπηλιά, στό στόµιο τῆς ὁποίας ὑπῆρχε παρεκκλήσιο ἀφιερωµένο στόν Ἅγιο Νικόλαο, πού κατά καιρούς λειτουργοῦνταν ἀπό Ἕλληνες ἱερεῖς τοῦ γειτονικοῦ Παλέρµο, οἱ ὁποῖοι καί τήν κοινωνοῦσαν τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων. Ἐκοιµήθη ὁσιακά στίς 4 Σεπτεµβρίου τοῦ 1170. Ἔκτοτε ἡ ἀνάµνηση τῆς µεγάλης αὐτῆς ὁσιακῆς µορφῆς ἄρχισε να λησµονεῖται σταδιακά, µέχρι τόν 17ο αἰῶνα, πού ἡ τιµή της ἀναβίωσε µετά τή θαυµατουργή ἐπέµβαση τῆς Ἁγίας. Συγκεκριµένα, τό 1624, ὅταν ὁ πληθυσµός τοῦ Παλέρµο εἶχε ἀποδεκατιστεῖ ἀπό τή φοβερή ἀσθένεια τῆς πανώλης, ἡ Ὁσία Ροζαλία ἐµφανίστηκε σέ ὄνειρο σέ µία ἀσθενῆ καί σέ ἕναν κυνηγό, ὑποδεικνύοντας τόν δρόµο πού ὁδηγοῦσε στό σηµεῖο τοῦ σπηλαίου, ὅπου κείτονταν τά ἱερά λείψανά της καί τούς ζήτησε νά τά φέρουν λιτανευτικά στήν πόλη. Ὅπως καί συνέβη. Ἀπό - 63 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ὅποιο σηµεῖο τῆς πόλης περνοῦσαν τά ἱερά της λείψανα, οἱ ἀσθενεῖς θεραπεύονταν ὡς ἐκ θαύµατος καί ἡ πόλη καθαρίστηκε πλήρως ἀπό τήν πανώλη µέσα σέ λίγες µόνο ἡµέρες! Ἔκτοτε, στό Παλέρµο ἡ λιτανεία ἐπαναλαµβάνεται κάθε χρόνο. Ἡ Ἁγία Ροζαλία συµπεριλήφθηκε στό Ρωµαϊκό Μαρτυρολόγιο τό 1630 ἀπό τόν πάπα Οὐρβανό Ζ΄ καί καθιερώθηκε ὡς πολιοῦχος τοῦ Παλέρµο, ἐνῶ παραµένει δυστυχῶς ἄγνωστη γιά τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, στούς κόλπους Ἡ Ὁσία Ροζαλία, ἡ ἐκ Πανόρμου τῆς Σικελίας. τῆς ὁποίας ἔζησε καί ἀνα- Σύγχρονη εἰκόνα (ἔργο τοῦ συγγραφέως). τράφηκε πνευµατικά6. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ. Τὸν νυμφίον σου Χριστὸν ἀγαπήσασα, τὴν λαμπάδα σου φαιδρῶς εὐτρεπίσασα, ταῖς ἀρεταῖς διέλαμψας Πανεύφημε· ὅθεν εἰσελήλυθας, σὺν αὐτῷ εἰς τοὺς γάμους, τὸ στέφος τῆς ἀσκήσεως, παρ᾽ αὐτοῦ δεξαμένη· ἀλλ᾽ ἐκ κινδύνων λύτρωσαι ἡμᾶς, τοὺς ἐκτελοῦντας, Ὁσία Ροζαλία, τὴν μνήμην σου.

6. Χαρακτηριστική τῆς πνευµατικῆς ταυτότητας τῆς Ὁσίας, εἶναι ἡ ἐπιγραφή πού βρέθηκε σέ πρώην ἑλληνική μονή τοῦ Παλέρµο, σέ µία λειψανοθήκη πού περιεῖχε τµῆµα τοῦ Τιµίου Ξύλου, καί ἡ ὁποία πιθανότατα ἀνῆκε στήν Ὁσία: «Ἐγώ, ἀδελφή Ρωσαλία Σινηβάλδη, βάνω ἐτοῦτο τό Ξύλο τοῦ ἐδικοῦ µου Ἀφέντος εἰς τό µοναστήρι τό ὁποῖον παντοτινά τό ἀκολούθησα».

- 64 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

5 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Ε΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ ἐπικαλουµένου Καλοῦ, τοῦ ἐκ Σίποντο τῆς Ἀπουλίας. Ἡ μνήμη του ἀνα-

γράφεται στό Acta SS. Iunii, IV, Venezia 1743, σελ. 40 κ.ἑ.

. Στή Δαλµατία, στίς ἀκτές τῆς σηµερινῆς Κροατίας, ἔζησε κατά τόν 12ο αἰῶνα ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Καλός, πού καταγόταν ἀπό τήν πόλη Σιπιούς7 τῆς Ἀπουλίας. Ἔλαβε τό µοναχικό σχῆµα στό ἑλληνικό µοναστήρι τῆς Θεοτόκου τοῦ ὄρους Πουλσάνο8 τῆς Ἀπουλίας, ἀπό τά χέρια τοῦ πνευµατικοῦ του πατρός, Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ ἐκ Ματέρας9 (20 Ἰουνίου). Μέ τήν εὐχή τοῦ γέροντά του ἀναχώρησε γιά τίς ἀπένα-

Ἱερά Μονή τῆς Θεοτόκου, στό ὄρος Πουλσάνο τῆς Ἀπουλίας.

7. Σηµερινή Σιπόντο, στήν περιοχή τῆς Φότζα τῆς Ἀπουλίας.

8. Στήν περιοχή τῆς Φότζα τῆς Ἀπουλίας.

9. Ἱστορική πόλη τῆς Βασιλικάτας.

- 65 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ντι ἀκτές τῆς Δαλµατίας, ὅπου ἀνήγειρε τό µοναστήρι τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ στό νησάκι Mljet. Mετά τήν ὁσιακή κοίµησή του, τά λείψανα µεταφέρθηκαν στή μονή τῆς µετανοίας του, στό ὄρος Πουλσάνο, ὅπου κατατέθηκαν κάτω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα τοῦ Καθολικοῦ καί ὅπου µέχρι σήµερα ἀναπαύονται. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἰωάννη, τὸ πνεῦµα σου.

- 66 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΣΤ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Φαύστου, ἡγουµένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίας Λουκίας Συρακουσῶν.

Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Septembris, II, Venezia 1756, σελ. 686687.

Ὅ,τι γνωρίζουµε γιά τόν Ἅγιο Φαῦστο, προέρχεται ἀπό τόν Βίο τοῦ Ἁγίου Ζωσίµου ἐπισκόπου Συρακουσῶν. Ἔζησε µεταξύ τοῦ 6ου-7ου αἰῶνα καί ἦταν ἡγούµενος τῆς Μονῆς τῆς Ἁγίας Λουκίας, ὅπου καί φυλασσόταν τό ἱερό λείψανο καί ὁ τάφος της. Μαθητής του ἦταν ὁ Ἅγιος Ζώσιµος, ὁ ὁποῖος τόν διαδέχτηκε στήν ἡγουµενία καί στή συνέχεια χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος τῆς πόλεως. Ὁ Ἅγιος Φαῦστος ἑορτάζει στίς 6 Σεπτεµβρίου, χωρίς δυστυχῶς νά χαίρει ἰδιαίτερης τιµῆς σήµερα στήν πατρίδα του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Φαῦστε, τὸ πνεῦµα σου.

- 67 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ



Tῇ Η΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Σεργίου τοῦ Α΄, πάπα Ρώµης, τοῦ ἐκ Πανόρµου τῆς Σικελίας (+701).

Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Septembris, III, Parigi 1868, σελ. 425445.

Ἡ οἰκογένεια τοῦ Ἕλληνα αὐτοῦ πάπα τῆς Παλαιᾶς Ρώµης, καταγόταν ἀπό τήν Ἀντιόχεια τῆς Συρίας καί εἶχε ἐγκατασταθεῖ στό Παλέρµο τῆς Σικελίας, ὅπου καί γεννήθηκε ὁ Σέργιος. Ἐξελέγη πάπας Ρώµης στίς 15 Δεκεµβρίου τοῦ 687. Ὡς πάπας ἐπέδειξε ἀξιόλογη ἱεραποστολική δραστηριότητα, κυρίως στή Βόρεια Εὐρώπη, πού τά βαρβαρικά φύλα δέν εἶχαν ἀκόµη γνωρίσει τόν Χριστιανισµό. Στίς 10 Ἀπριλίου τοῦ 689, βάπτισε τόν βασιλιά Κεντουάλα τοῦ Οὐέσεξ τῆς σηµερινῆς Ἀγγλίας. Ἐπίσης, χειροτόνησε ἐπίσκοπο τῆς Φρισίας (πε- Ὁ Ἅγιος Σέργιος, πάπας Ρώ­μης. ριοχῆς µεταξύ τῆς σηµερινῆς Ὁλλανδίας καί Γερµανίας), τόν ἱεραπόστολο καί φωτιστή τῶν περιοχῶν αὐτῶν, Ἅγιο Γουίλιµπροντ. Ἐξαιτίας, ὅµως, τῆς ἀντίθεσής του µέ τήν ἐκκλησιαστική πολιτική τοῦ αὐτοκράτορα Ἰουστινιανοῦ Β΄, ὁ τελευταῖος διέταξε νά συλληφθεῖ ὁ Σέργιος καί νά µεταφερθεῖ στήν - 68 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

Κωνσταντινούπολη. Ὡστόσο, ὁ αὐτοκρατορικός Πρωτοσπαθάριος ἀναγκάστηκε ἀπό τούς στρατιῶτες στή Ραβέννα καί στήν Πεντάπολη, πού εὐλαβοῦνταν τόν Ἅγιο ἱεράρχη, νά µήν ἐκτελέσει τή διαταγή τοῦ Ἰουστινιανοῦ. Ὁ Σέργιος, ὡς Ἕλληνας στήν καταγωγή καί τήν πνευµατική καλλιέργεια, µετέφερε πολλά στοιχεῖα τοῦ λειτουργικοῦ πλούτου καί τῆς ἀνατολικῆς παράδοσης στή Ρώµη καί ἐπί τῶν ἡµερῶν του εἰσήχθη στή Ρωµαϊκή Ἐκκλησία ἡ, ἄγνωστη ἕως τότε στή Δύση, ἑορτή τοῦ Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου. Ἀπεβίωσε στίς 8 Σεπτεµβρίου τοῦ 701 καί τόν διαδέχθηκε στό παπικό ἀξίωµα ὁ Ἰωάννης ΣΤ΄. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Σέργιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 69 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Ι΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου µάρτυρος Σωσθένους, τοῦ ἐκ Χαλκηδόνος, τιμωμένου ἐν Καλαβρίᾳ καί Σικελίᾳ. Ἡ μνή-

μη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Septembris, II, Venezia 1761, σελ. 488.

Ὁ Ἅγιος Σωσθένης ὑπηρετοῦσε στόν ρωµαϊκό στρατό τήν ἐποχή τοῦ διώκτη τῶν Χριστιανῶν, Μαξιµιανοῦ. Παραβρέθηκε στό µαρτύριο τῆς Ἁγίας μεγαλοµάρτυρος Εὐφηµίας καί, µετά ἀπό τά θαύµατα πού ἐπιτελέστηκαν, ἀλλά καί ἐµπνεόµενος ἀπό τό θάρρος τῆς νεαρῆς Ἁγίας, µεταστράφηκε στόν Χριστιανισµό καί ὁµολόγησε τήν πίστη του. Ὁ ἔπαρχος τῆς Βιθυνίας Πρίσκος τόν ὑπέβαλε τότε σέ σκληρά βασανιστήρια καί, τέλος, τόν καταδίκασε στόν διά πυρᾶς θάνατο, µαζί µέ κάποιον ἄλλο µάρτυρα, ὀνόµατι Βίκτωρα. Τά λείψανα τοῦ Ἁγίου µαζί µέ αὐτά τοῦ Βίκτωρος καί κάποια τῆς Ἁγίας Εὐφηµίας µεταφέρθηκαν ἀργότερα στήν Πλακεντία (σηµερινή Piacenza) τῆς Ἰταλίας. Στήν ἐπαρχία τοῦ Καταντζάρο τῆς Καλαβρίας ὑπάρχει ἕνα χωριό πού ὀνοµάζεται San Zosti (Ἅγιος Σωστῆς), λόγω τῆς παρουσίας τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου πού µετέφεραν οἱ ἐκεῖ Ἕλληνες µοναχοί. Ἐπίσης, ὁ Ἅγιος Σωσθένης τιµᾶται στά χωριά Roccella Jonica κοντά στό Ρήγιο τῆς Καλαβρίας, San Sostene στήν Κοσένζα, ἀλλά καί στό χωριό Mili San Pietro, στή Μεσσήνη τῆς Σικελίας. Λιθογραφία τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Σωσθέ­ νους.

- 70 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε. Ὁ Μάρτυς σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο, τῆς ἀφθαρσίας ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν, ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῆς Ἁγίας ἐνδόξου παρθενοµάρτυρος Σοφίας, τῆς ἐν Σόρτινο τῆς Σικελίας. Ὁ Βίος της, βασισμένος σέ

χαμένα σήμερα ἑλληνικά χειρόγραφα, διασώθηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος Ι, σελ. 111-114.

Σύµφωνα µέ τήν τοπική παράδοση τοῦ Σόρτινο τῆς Σικελίας, ἡ Ἁγία Σοφία γεννήθηκε στό Βυζάντιο, τή µετέπειτα Κωνσταντινούπολη, κατά τά τέλη τοῦ 2ου μ.Χ. αἰῶνα. Νωρίς ἔχασε τή µητέρα της, ἀλλά βρῆκε παρηγοριά στή νέα χριστιανική πίστη, τήν ὁποία ἀσπάστηκε καί τῆς ὁποίας ἔγινε φλογερή κήρυκας. Ὁ πατέρας της Κωνστάντιος, ἔνθερµος εἰδωλολάτρης, ἐξοργισµένος ἀπό τή µεταστροφή τῆς θυγατέρας του, τήν ἔκλεισε σέ φυλακή καί τήν ὑπέβαλε σέ φοβερά µαρτύρια γιά νά τήν ἐξαναγκάσει νά ἀρνηθεῖ τόν Χριστό. Μετά ἀπό δωδεκαετῆ φυλάκιση, ὁ Χριστός ἐµφανίστηκε στήν Ἁγία µέσα στή φυλακή, τήν ἐνθάρρυνε καί θαυµατουργικά τήν ἐλευθέρωσε ἀπό τά δεσµά της. Ἔτσι, ἡ Ἁγία Σοφία, µαζί µέ µία µικρή ὁµάδα χριστιανῶν ἀναχωροῦν ἀπό τό Βυζάντιο καί καταφεύγουν στή Σικελία, στήν περιοχή τῶν Συρακουσῶν, στά βουνά τῆς ὁποίας ζοῦν πλέον µέ ἄσκηση καί προσευχή, κρυµµένοι ἀπό τούς στρατιῶτες πού τούς ἀναζητοῦν µετά ἀπό ἀπαίτηση τοῦ πατρός της. Ἀρκετοί, ὅµως, κάτοικοι τῶν γειτονικῶν πόλεων, ἀκούγοντας τή φήµη τῶν θαυµάτων τῶν Ἁγίων, προστρέχουν κοντά τους γιά νά θεραπευθοῦν ἀπό τίς ἀσθένειές τους ἀλλά καί γιά νά γνωρίσουν τήν πίστη τοῦ Χριστοῦ πού κήρυτταν ἡ Σοφία καί οἱ σύντροφοί της. Ἡ φήµη τῶν θαυµάτων τῆς Ἁγίας ἔφτασε ὅµως στά αὐτιά τοῦ πατέρα της, ὁ ὁποῖος δέν ἔπαυσε νά τήν ἀναζητεῖ. Ἡ Ἁγία ἀποφάσισε τότε νά ἐπιστρέψει στό Βυζάντιο, ὥστε νά µείνουν ἀνενόχλητοι οἱ χριστιανοί τῆς περιοχῆς, - 71 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἡ Ἁγία μάρτυς Σοφία, τῆς Σικελίας.

ἀλλά καί γιά νά ὁµολογήσει καί πάλι τήν πίστη της ἐνώπιον τοῦ πατέρα της καί τῶν συµπολιτῶν της. Ἐκεῖ, ὑποβλήθηκε ἐκ νέου σέ σκληρά βασανιστήρια, ἀπό τά ὁποῖα πάντοτε ἔβγαινε σώα καί ἀβλαβής, µέ τήν ἐνίσχυση τῆς θείας Χάριτος. Τέλος, ἡ Ἁγία ἀπετµήθη τήν κεφαλήν, κατά τό ἔτος 214, λαµβάνοντας τόν τριπλό στέφανο τῆς παρθενίας, τῆς ἀσκήσεως καί τοῦ µαρτυρίου, ἐνῶ τό σῶµα της παραδόθηκε στή φωτιά. Τά λείψανα πού ἀπέµειναν ἀπό τή φωτιά, τά ἔκρυψαν οἱ χριστιανοί σέ ἀσφαλές µέρος, ὅπου διασώθηκαν ὥς τήν ἐποχή τῶν Σταυροφοριῶν, κατά τήν ὁποία, πάλι σύµφωνα µέ τήν τοπική παράδοση, µεταφέρθηκαν ἀρχικά στίς Συρακοῦσες καί, κατόπιν, στό Σόρτινο10, ὅπου ἡ Ἁγία θεωρεῖται πολιοῦχος. Ἡ παράδοση, ἐπίσης, ἀναφέρει ὅτι ὁ πατέρας τῆς Ἁγίας, µετά τό ἔνδοξο µαρτύριό της, µετανόησε, µοίρασε τά ὑπάρχοντά του στούς πτω10. Κωµόπολη στά προάστια τῶν Συρακουσῶν.

- 72 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

χούς καί ἔζησε ἐν µετανοίᾳ ὡς ἐρηµίτης στό σπήλαιο τῆς Ἁγίας στή Σικελία, ἐπικαλούµενος τίς πρεσβεῖες της. Μετά ἀπό ἀρκετά χρόνια, τοῦ ἐµφανίστηκε ἡ Ἁγία Σοφία γιά νά τόν διαβεβαιώσει ὅτι συγχωρέθηκε καί ἀπό τήν ἴδια καί ἀπό τόν Χριστό. Κατόπιν ὁ Κωνστάντιος ἔκτισε ναό πρός τιµήν της στό ἐρηµητήριό της κοντά στό Σόρτινο. Μέχρι σήµερα, πολλοί καταφεύγουν στή χάρη της καί θεραπεύονται, πίνοντας νερό ἀπό τό ἁγίασµά της. Ἡ τιµή της ἦταν ζωντανή ἀπό τή βυζαντινή ἐποχή, ὅµως ἡ ἀραβική κατάκτηση τῆς Σικελίας ἔσβησε ἀρκετά στοιχεῖα γιά τόν βίο της, χωρίς, ὅµως, νά ἐξαφανίσει τήν τιµή της. Ἀντίθετα, ἔχουµε στοιχεῖα ὅτι ἡ νεαρή µάρτυς, ἐτιµᾶτο καί ἀπό τούς µουσουλµάνους κατακτητές. Μετά τήν ἐκδίωξη τῶν Ἀράβων ἀπό τήν περιοχή, ἀπό τόν βυζαντινό στρατηγό Μανιάκη, καί τή νορµανδική κατάκτηση τοῦ νησιοῦ, ἡ τιµή τῆς Ἁγίας γνώρισε µεγάλη ἄνθιση καί στό Σόρτινο ἀνεγέρθηκε περίλαµπρος ναός πρός τιµήν της. Σήµερα, ἡ Ἁγία ἑορτάζεται µέ µεγαλοπρέπεια στήν ἰδιαίτερη πόλη της. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσήφ. Ἡ ἀμνάς σου Ἰησοῦ, κράζει μεγάλῃ τῇ φωνῇ, Σὲ Νυμφίε μου ποθῶ, καὶ σὲ ζητοῦσα ἀθλῶ, καὶ συσταυροῦμαι, καὶ συνθάπτομαι τῷ βαπτισμῷ σου, καὶ πάσχω διὰ σέ, ὡς βασιλεύσω σὺν σοί, καὶ θνῄσκω ὑπὲρ σοῦ, ἵνα καὶ ζήσω ἐν σοί, ἀλλ’ ὡς θυσίαν ἄμωμον, προσδέχου τὴν μετὰ πόθου τυθεῖσάν σοι· Αὐτῆς πρεσβείαις, ὡς ἐλεήμων, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 73 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

11 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΙΑ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἠλιοῦ τοῦ Σπηλαιώτου. Ὁ Βίος του, γραμμένος ἀπό τόν μαθητή του Κυριακό,

σώζεται στά χειρόγραφα Mess. Gr. 29 (σελ. 190-204), Mess. Gr. 30 (σελ. 2949), ἀλλά καί σέ ἀρκετά ἄλλα ἑλληνικά χειρόγραφα.

Ὁ Ὅσιος Ἠλίας ὁ Σπηλαιώτης ἀποτελεῖ µία ἐκ τῶν σπουδαιοτέρων ὁσιακῶν µορφῶν τῆς ἁγιολογικῆς παράδοσης τῆς Κάτω Ἰταλίας καί εἶναι πνευµατικός πατήρ πολλῶν ὁσίων που ἔζησαν καί ἀσκήτεψαν στό περίφηµο σπήλαιό του, στό Μελικουκκά τῆς Καλαβρίας. Γεννήθηκε µεταξύ τοῦ 860 καί 865, στό ἑλληνικότατο Ρήγιο τῆς Καλαβρίας. Ἦταν γόνος εὐγενῶν καί πλούσιων γονέων, τοῦ Πέτρου καί τῆς Λεοντῶς. Σέ παιδική ἀκόµη ἡλικία, µετά ἀπό κάποιο ἀτύχηµα, παρέλυσε τό ἕνα του χέρι. Μία µέρα, καθώς βρισκόταν στήν ἐκκλησία, ἐµφανίστηκε ἕνας µοναχός καί τόν ἐπέπληξε γιά τά πολυτελῆ ἐνδύµατα πού φοροῦσε, καί γιά τήν κοσµική ζωή πού διῆγε. Ἀπό τότε ἐγκατέλειψε τόν Ὅσιος Ἠλίας ὁ Σπηλαιώτης. Σύγχρονη εἰκόνα (ἔργο µάταιο κοσµικό βίο τοῦ συγγραφέως).

- 74 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

καί ἐπιδόθηκε στήν ἄσκηση καί τήν ἡσυχία. Μέ ἕναν φίλο του ἔφυγαν µαζί γιά τήν κοντινή Σικελία ὥστε νά µπορέσουν νά ἀφιερωθοῦν πλήρως στήν ἐν Χριστῷ ζωή. Ἐκεῖ ἀσκήτεψαν στό παρεκκλήσιο τοῦ Ἁγίου Αὐξεντίου, στά βουνά τοῦ Ταυροµενίου. Ὁ φίλος του, ὅµως, δέν ἄντεξε γιά πολύ τήν αὐστηρότητα τῆς ἀσκήTό σπήλαιο τοῦ Ὁσίου Ἠλιοῦ τοῦ Σπη­λαιώτου, σεως καί τήν κακοπάθεια στό Μελικουκκά τῆς Καλα­βρίας. καί ἐπέστρεψε στόν κόσµο. Ὁ Ὅσιος Ἠλίας ἀποφάσισε τότε νά φύγει γιά τή Ρώµη γιά νά προσκυνήσει τούς τάφους τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Ἐκεῖ γνώρισε τόν µοναχό Ἰγνάτιο, ὁ ὁποῖος τόν µύησε περισσότερο στή µοναχική πολιτεία. Τελικά, µετά ἀπό κάποιο διάστηµα, ἐπέστρεψε στήν πατρίδα του, στό Ρήγιο, ὅπου ζήτησε νά γίνει µαθητής τοῦ Ὁσίου ἀσκητοῦ Ἀρσενίου, ὁ ὁποῖος ζοῦσε ἡσυχαστικά στό ἀσκητήριο τῆς Ἁγίας Λουκίας ἔξω ἀπ’ τήν πόλη. Ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος δέχθηκε τόν νέο µαθητή καί τόν ἐνέδυσε µέ τό µοναχικό σχῆµα. Μετά ἀπό πολλές κακοπάθειες καί πειρασµούς τῶν δαιµόνων, οἱ δύο ἀσκητές, προγνωρίζοντας τήν ἐπέλαση τῶν Ἀράβων στήν περιοχή τους, διέφυγαν στήν Ἑλλάδα. Ἔµειναν στήν Πάτρα ὀκτώ χρόνια, σέ ἕναν πύργο ἔξω ἀπό τήν πόλη, ἀπ’ ὅπου φυγάδευσαν δαιµόνια καί ἔγιναν ὀνοµαστοί στούς κατοίκους γιά τήν ἀρετή καί τά θαύµατα πού ἐπιτελοῦσαν. Ἀργότερα, ὅταν πέρασε ὁ κίνδυνος τῶν Ἀράβων, οἱ δύο Καλαβροί συνασκητές θέλησαν νά ἐπιστρέψουν στήν ἀγαπηµένη τους Καλαβρία, ὅµως ὁ ἐπίσκοπος τῆς πόλεως ἀντέδρασε, διότι ἤθελε νά τούς κρατήσει κοντά του. Διέδωσε, µάλιστα, ψευδεῖς φῆµες ὅτι ὁ Ἠλίας εἶχε κλέψει ἱερά σκεύη. Ὁ Ἅγιος δέχτηκε τίς συκοφαντίες ἐν σιωπῇ καί φυλακίστηκε. Λίγο ἀργότερα, ὅµως, ὁ ἐπίσκοπος µετανόησε καί - 75 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἐπέτρεψε στούς δύο ἀσκητές νά ἐπιστρέψουν στήν πατρίδα τους. Τό ἔτος 904 ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος ἐκοιµήθη δίδοντας πνευµατική παρακαταθήκη στόν µαθητή του Ἠλία νά ἡγηθεῖ τῆς ἀδελφότητας τοῦ µικροῦ ἀσκητηρίου τοῦ Ἁγίου Εὐστρατίου, στήν περιοχή τῶν Ἁρµῶν κοντά στό Ρήγιο, πού εἶχαν προσφάτως δηµιουργήσει. Ὁ Ἠλίας, ὅµως, ἐπιθυµοῦσε νά ζήσει κατά µόνας, ἀνεβαίνοντας µέ ζῆλο τά πνευµατικά σκαλοπάτια πού ὁδηγοῦν στήν τελειότητα. Ἔτσι, ἀναχώρησε ἀπό τό ἀσκητήριο τοῦ Ἁγίου Εὐστρατίου καί ἐγκαταστάθηκε λίγο βορειότερα, στήν περιοχή τῶν Σαλίνων, σέ µία σπηλαιώδη περιοχή, ὅπου ἐγκαταβιοῦσαν δύο ἄλλοι ἐρηµῖτες µοναχοί, ὁ Κοσµᾶς καί ὁ Βιτάλιος. Μία µέρα εἶδε σέ ὅραµα σµῆνος µελισσῶν νά πετοῦν γύρω Ὁ Ὅσιος Ἠλίας ὁ Σπηλαιώτης. Ἄγαλμα τοῦ 19ου αἰῶνα, στή Ρω­μαιοκαθολική του καί νά βοµβοῦν µέ γλυκύτα- Ἐκκλησία τοῦ Μελικουκκά. τη µελωδία. Τίς µάζεψε σέ δοχεῖο καί τίς τοποθέτησε σέ θαυµάσιο κῆπο. Μέ τήν ὀπτασία αὐτή κατάλαβε ὅτι ἦταν θέληµα Θεοῦ νά ξεκινήσει νά δέχεται µαθητές. Πολύ γρήγορα ὁ ἀριθµός τῶν µαθητῶν αὐξήθηκε τόσο, ὥστε ἕνα µεγάλο σπήλαιο τό διαρρύθµισαν σέ ναό τοῦ νέου µοναστηριοῦ, τό ὁποῖο ἀφιέρωσαν στούς ἀποστόλους Πέτρο καί Παῦλο. Στό µοναστήρι αὐτό ὁ Ἅγιος δίδασκε στούς µαθητές του τήν ἀσκητική πολιτεία καί τόν τρόπο µέ τόν ὁποῖο θά µποροῦσαν νά ὑπερνικήσουν τίς παγίδες τῶν δαιµόνων.

- 76 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

Πλήθη κόσµου συνέρρεαν γιά νά ὠφεληθοῦν καί νά θεραπευθοῦν θαυµατουργικά. Ὁ Ἅγιος, ὅµως, πάντοτε µέ ταπείνωση ἀπέδιδε τά θαύµατα πού ἐπιτελοῦσε στήν πίστη τῶν ἀνθρώπων. Ὅταν γέρασε, ἡ προσευχή του ἦταν ἀδιάλειπτη, ἐνῶ χείµαρροι δακρύων ἔτρεχαν ἀσταµάτητα ἀπό τά µάτια του. Περνοῦσε ὅλη τή νύχτα µέ προσευχή ψάλλοντας ὕµνους, ἐνῶ τήν ἡµέρα ἀντέγραφε χειρόγραφα. Ὅταν ἔφτασε πλέον σέ µεγάλη ἡλικία –ἐνενήντα ἕξι ἐτῶν, ἀπό τά ὁποῖα τά ἑβδοµήντα ἑπτά ἔζησε ὡς µοναχός– ἀρρώστησε ἀπό τούς πολλούς κόπους τῆς ἀσκήσεως καί τίς κακοπάθειες καί ἀποσύρθηκε σέ ἕνα µικρό σπήλαιο. Ἐκεῖ, Ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Βαρθο­ ἀφοῦ προεῖπε τόν θάνατό του λο­μαῖος, προσφέρει στόν Ὅσιο Ἠλία στούς συγκεντρωθέντες µαθητές τόν Νέο τό Μοναστήρι τοῦ Μελικουκκά. του καί τούς εὐλόγησε, ἐκοιµήθη (Τοιχογραφία τοῦ συγγραφέως, στό ὁσιακά στίς 11 Σεπτεµβρίου τοῦ Παρεκκλήσιο τῆς μονῆς).

960. Τόν θαυµάσιο βίο του καί πολλά ἀπό τά θαύµατά του, κατέγραψε κάποιος ἀπό τούς µαθητές του. Πολλούς αἰῶνες µετά, στίς 2 Αὐγούστου τοῦ 1747, τό ἱερό σκήνωµα τοῦ Ὁσίου µεταφέρθηκε στό χωριό Μελικουκκά, ὅπου καί φυλάσσεται ἕως σήµερα. Ἡ Μονή τοῦ Ὁσίου Ἠλιοῦ παρέµεινε γιά ἀρκετούς αἰῶνες σηµαντικότατο µοναστικό κέντρο τῆς περιοχῆς, ὅπου πέρασαν καί µορφώθηκαν πολλοί καί µεγάλοι Ἰταλιῶτες Ἅγιοι. Τόν 16ο αἰῶνα ἡ παρακµή της εἶναι ἤδη ἐµφανής, ἀφοῦ ἐκεῖ ἐγκαταβιοῦσαν µόνον πέντε Βασιλει- 77 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ανοί11 µοναχοί, ἐνῶ τόν 18ο αἰῶνα εἶχε ἐρηµώσει. Ἡ ἐλπίδα, ὅµως, δέν ἔσβησε τελείως. Ὁ οἰκουµενικός πατριάρχης Βαρθολοµαῖος, κατά τήν ἱστορική ἐπίσκεψή του στή Μεγάλη Ἑλλάδα, στίς 22 Μαρτίου τοῦ 2001, ἐπισκέφθηκε τό σπήλαιο τοῦ Ὁσίου καί τέλεσε ἁγιασµό στό νέο ὀρθόδοξο µοναστήρι, πού εἶναι ἀφιερωµένο στόν Ὅσιο Ἠλία τόν Σπηλαιώτη. Πρόκειται γιά κτήριο τοῦ πρώην σιδηροδροµικοῦ σταθµοῦ τῆς περιοχῆς, πού βρίσκεται πολύ κοντά στό σπήλαιο τοῦ Ὁσίου καί πού παραχωρήθηκε γιά νά µετατραπεῖ σέ ὀρθόδοξο µοναστήρι. Ἐκεῖ ἐγκαταστάθηκε ὁ πατήρ Νεῖλος µέ τήν ὀλιγάριθµη συνοδεία του, συνεχίζοντας τή µοναχική παράδοση τοῦ τόπου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ΄. Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήµου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας, καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγµοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστήρ, τῇ οἰκουµένῃ λάµπων τοῖς θαύµασι, Ἠλία πατὴρ ἡµῶν Ὅσιε· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡµῶν.

11. Ἔτσι ὀνόµαζε ἡ Λατινική Ἐκκλησία τούς Ἕλληνες µοναχούς πού εἶχαν ἀποµείνει στήν Κάτω Ἰταλία, κατατάσσοντάς τους στό τάγµα τῶν «Βασιλειανῶν» µοναχῶν, πού ἱδρύθηκε τόν 16ο αἰῶνα.

- 78 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΙΒ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου ἱεροµάρτυρος Σεραπίωνος, ἐπισκόπου Κατάνης. Ἡ μνήμη του, βασισμένη σέ

χαμένα σήμερα ἑλληνικά χειρόγραφα, διασώθηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ. 33.

Ὁ Ἅγιος ἱεροµάρτυς Σεραπίων, ἦταν ἐπίσκοπος τῆς πόλεως τῆς Κατάνης στή Σικελία, κατά τόν 4ο µ.Χ. αἰῶνα. Μαρτύρησε ἕναν περίπου µῆνα µετά τό µαρτύριο τοῦ Ἁγίου Εὔπλου τοῦ Διακόνου (11 Αὐγούστου), στίς 12 Σεπτεµβρίου τοῦ 304, µαζί µέ δέκα τρεῖς ἄλλους Χριστιανούς, ποτίζοντας µέ τό αἷµα τους τό δέντρο τῆς Ἐκκλησίας τῆς Σικελίας. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Καὶ τρόπων μέτοχος, καὶ θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τὴν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διὰ τοῦτο τὸν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καὶ τῇ πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, ἱερομάρτυς Σεραπίων, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Αὐτονόµου,

 ἐπισκόπου Ἰταλίας. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ Ἅγιος Αὐτόνοµος ἦταν ἐπίσκοπος σέ ἄγνωστη περιοχή στήν Ἰταλία καί εἶχε στήν ἐπισκοπή του πλούσια χριστιανική δράση. Ὅταν ἄρχισε ὁ διωγµός τοῦ Διοκλητιανοῦ, ἐγκατέλειψε τή θέση του καί πῆγε στούς Σωρεούς τῆς Μικρᾶς Ἀσίας. Ἐκεῖ ἐγκαταστάθηκε στό σπίτι ἑνός χριστιανοῦ, τοῦ Κορνήλιου, καί συνέχιζε νά διδάσκει τό Εὐαγγέλιο. Στή συνέχεια, µετέβη στή Λυκαονία καί στήν Ἰσαυρία γιά νά συνε- 79 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Τό μαρτύριο τοῦ Ἁγίου Αὐτονόμου, ἀπό τό Μηνολόγιο τοῦ Βασιλείου τοῦ Β’.

χίσει τό ἔργο του. Πρίν ξεκινήσει τό ταξίδι του χειροτόνησε διάκονο τόν Κορνήλιο. Ὕστερα ἀπό καιρό, ὅταν ἐπέστρεψε στούς Σωρεούς, ἐντυπωσιασμένος ἀπό τό ποιμαντικό του ἔργο χάρη στό ὁποῖο πολλοί εἶχαν ἀσπαστεῖ τόν Χριστιανισμό, τόν χειροτόνησε ἱερέα. Ἀφοῦ ἐπισκέπτεται πολλές περιοχές στόν Εὔξεινο Πόντο, ἐπιστρέφει πάλι κοντά στόν Κορνήλιο καί τόν χειροτονεῖ ἐπίσκοπο. Τό θεάρεστο ἔργο πού ἔχει κάνει ὁ Ἅγιος Αὐτόνοµος ἐνοχλεῖ τούς εἰδωλολάτρες καί τόν σκοτώνουν µέ λιθοβολισµό, τήν ὥρα πού λειτουργοῦσε µέσα στόν ναό, τό 313 µ.Χ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Καὶ τρόπων μέτοχος, καὶ θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τὴν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διὰ τοῦτο τὸν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καὶ τῇ πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, ἱερομάρτυς Αὐτόνομε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 80 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τῇ ΙΕ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἰορδάνου, ἡγουµένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ ὄρους Πουλσάνο τῆς Ἀπουλίας. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Septembris, II, Venezia



1756, σελ. 649-650. Ἐπίσης, διασώζεται στό χειρόγραφο τοῦ 12ου αἰῶνα Martirologio Pulsanese (ms.VIII), πού σήμερα φυλάσσεται στήν Ἐθνική Βιβλιοθήκη τῆς Νάπολης.

Ὁ Ὅσιος Ἰορδάνης ὑπῆρξε µαθητής καί συνασκητής τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ ἐκ Ματέρας (20 Ἰουνίου), τόν ὁποῖο καί διαδέχθηκε στήν ἡγουµενία τῆς ἑλληνορθοδόξου ἱερᾶς Μονῆς τῆς Θεοτόκου τοῦ ὄρους Πουλσάνο τῆς Ἀπουλίας. Γεννήθηκε στήν κω­ µό­πολη Μοντεβέρντε τῆς Καµπανίας ἀπό πλού­σια ἀρχοντική οἰκογένεια. Μικρός ἀκόµη, τόν ἔστειλαν οἱ γονεῖς του στό Μπενεβέντο γιά νά µορφωθεῖ κοντά σέ κάποιον θεῖο του. Μετά ἀπό ἀσθένεια, ὁ Ὅσιος ἀποφάσισε νά ἐγκαταὉ Ὅσιος Ἰορδάνης τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ ὄρους λείψει τίς σπουδές του Πουλσάνο, σέ μιά δυτικότροπη ἀπεικόνιση τοῦ 18ου καί νά φύγει ἀπό τόν θεῖο αἰῶνα.

- 81 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

του πού τόν κακοµεταχειριζόταν. Γνώρισε ἔτσι τόν Ὅσιο Ἰωάννη τῆς Ματέρας, ὁ ὁποῖος ἐπέστρεφε ἀπό τήν Κάπουα στήν Ἀπουλία καί ἔγινε ὑποτακτικός του. Ἐκεῖνος τόν ἐνέδυσε τό µοναχικό σχῆµα, µυώντας τον στή µοναχική πολιτεία, καί ὁ Ὅσιος Ἰορδάνης κατέστη ὁ πλέον ἀγαπηµένος του µαθητής. Ἔτσι, ὅταν τό 1139 ἐκοιµήθη ὁ Ὅσιος Ἰωάννης, οἱ µοναχοί ἐξέλεξαν τόν Ἰορδάνη ὡς ἡγούµενο τῆς Μονῆς τῆς Θεοτόκου τοῦ ὄρους Πουλσάνο. Ἔχοντας διακυβερνήσει µέ σοφία καί ἁγιότητα τήν ἀδελφότητα τῆς μονῆς, σύµφωνα µέ τό πνεῦµα τῶν Ἁγίων Πατέρων, ὁ Ὅσιος Ἰορδάνης ἐκοιµήθη στίς 15 Σεπτεµβρίου 1145 καί σύντοµα τιµήθηκε ὡς ἅγιος. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἰορδάνη, τὸ πνεῦµα σου.

- 82 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

17 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΙΖ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ἁγίας Λουκίας καὶ Γεµινιανοῦ, τοῦ πνευµατικοῦ υἱοῦ αὐτῆς καὶ μάρτυρος. Ἡ μνήμη τους

καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Σύµφωνα µέ τούς συναξαριστές, ἡ Ἁγία Λουκία ἦταν πλούσια Ρωµαία, κατά τήν ἐποχή τῶν βασιλέων Διοκλητιανοῦ (284-304 µ.Χ.) καί Μαξιµιανοῦ (286-305 µ.Χ.). Μετά ἀπό τριάντα ἕξι χρόνια χηρείας καί σέ ἡλικία ἑβδοµήντα χρονῶν, προδόθηκε ἀπό τόν εἰδωλολάτρη γιό της Εὐτρόπιο στόν αὐτοκράτορα Διοκλητιανό, ὡς χριστιανή. Τότε ἡ Ἁγία συνελήφθη καί κλείστηκε στή φυλακή. Ἐκεῖ ὑπέστη σκληρά βασανιστήρια, ἀλλά µέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ παρέµεινε σώα καί ἀβλαβής. Ὁ Γεµινιανός, βλέποντας τό θάρρος τῆς Ἁγίας µάρτυρος, πίστεψε στόν Χριστό καί µαζί µέ τή Λουκία παρουσιάστηκε στόν βασιλιά, ὁµολογώντας τόν Χριστό. Ἡ Λουκία υἱοθέτησε τόν Γεµινιανό, τόν βάπτισε καί, ἀφοῦ ἀπαλλάχτηκαν θαυµατουργικά µέ ἐπέµβαση Ἁγίων Ἀγγέλων ἀπό τούς βασανιστές τους, κατέφυγαν στό Ταυροµένιο τῆς Σικελίας. Ἀλλά ἐπειδή καί ἐκεῖ ὁ διωγµός κατά τῶν Χριστιανῶν µαινόταν, ἡ Λουκία κατέφυγε στά βουνά τῆς Μενδίλας στή νότια Σικελία, ὅπου ἔζησε ἡσυχαστικά καί ἀπεβίωσε εἰρηνικά. Ὁ δέ Γεµινιανός συνελήφθη καί ἀποκεφαλίστηκε. Οἱ Ἅγιοι Λουκία καί Γεμινιανός, με­τα­φέ­ Σήµερα, στήν Ταορµίνα τῆς Σικερο­νται θαυματουργικά στό Ταυ­ρο­μένιο λίας, µπορεῖ κανείς νά βρεῖ ἴχνη τῆς Σικελίας. τῆς τιµῆς, καί τήν ἀνάµνηση ὅτι - 83 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

κάποτε οἱ δύο Ἅγιοι πέρασαν ἀπό τά µέρη ἐκεῖνα. Λείψανά τους φυλάσσονται στόν ναό τῆς Ἁγίας Λουκίας della Tinta, στή Ρώµη. Ἐπίσης, στό χωριό Santa Lucia di Mendola (ἡ ἀρχαία ἑλληνική Μενδίλα), τιµοῦν τήν Ἁγία Λουκία ὡς προστάτιδα τοῦ χωριοῦ καί διασώζεται τό σπήλαιο στό ὁποῖο κατέφυγε καί ἔζησε τά τελευταῖα ἔτη τῆς ζωῆς της, καθώς καί τό ἁγίασµά της. Ἐπίσης, ὑπάρχει ἡ παράδοση ὅτι µαζί µέ τούς Ἁγίους µαρτύρησαν στή Μενδίλα καί ἄλλοι ἑβδοµήντα ἐννέα χριστιανοί μάρτυρες.

Οἱ Ἅγιοι Λουκία καί Γεμινιανός. Μηνολόγιο Βασιλείου τοῦ Β’.

Τό σπήλαιο ὅπου κατέφυγε ἡ Ἁγία Λουκία στή Μενδίλα τῆς Σικελίας. Σήμερα ὀνομάζεται Santa Lucia di Mendola.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 84 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τῇ ΙΗ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Βίκτωρος, δευτέρου Καθηγουµένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων, ἐν Ὑδροῦντι τῆς Ἀπουλίας. Ἡ μνήμη του



ἀναγράφεται στό Τυπικό τῆς ἑλληνορθόδοξης Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων (Taur. Gr. C III 17).

Τή µεγάλη παράδοση τῆς ἁγιότητας στό Σαλέντο, συνέχισε ὁ Ὅσιος Βίκτωρ, ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε ἄξιος διάδοχος τοῦ πρώτου ἡγουµένου καί κτήτορος τῆς ἑλληνορθοδόξου Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων, Ἁγίου Ἰωσήφ (4 Σεπτεµβρίου). Διετέλεσε ἡγούµενος τῆς μονῆς µεταξύ τοῦ 1124 καί τῆς 18ης Σεπτεµβρίου 1152, ἡµέρα κατά τήν ὁποία ἐκοιµήθη, ἀφοῦ ἔζησε ζωή ἴση µέ τούς ἀγγέλους, ὅπως ἀναφέρει µία σηµείωση σέ ἕνα λειτουργικό βιβλίο τῆς μονῆς. Τό 1198 ἔγινε ἡ ἀνακοµιδή τῶν λειψάνων του καί τό σκήνωµά του ἐκτέθηκε στή δηµόσια προσκύνηση τῶν µοναχῶν, ἀλλά καί τῶν πιστῶν προσκυνητῶν τῆς μονῆς. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Βίκτωρ, τὸ πνεῦµα σου.

- 85 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

19 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τῇ ΙΘ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου καὶ θεοφόρου πατρὸς ἡµῶν Κυριακοῦ, τοῦ ἐν Βοµβακίω (Buonvicino) τῆς Καλαβρίας καὶ τῆς ἀδελφῆς αὐτοῦ Μαρίας. Ἡ μνήμη του διασώζεται ἀπό τόν P.



Menniti, στό ἔργο του Catalogo dei Santi Basiliani, πού ἐκδόθηκε στή Ρώμη τό 1710 καί ἀπό τόν P. Rodotà, στό κλασικό, πλέον, ἔργο του Dell’ origine, progresso e stato presente del rito greco in Italia, Ρώμη 1758-1760, στόν τόμο II, σελ. 103 καί 105.

Ὁ µεγάλος αὐτός Ἰταλιώτης ἀσκητής γεννήθηκε στό µικρό ὀρεινό χωριό Βοµβάκιο (σηµερινό Buonvicino), τό ὁποῖο βρίσκεται κοντά στήν Κωνσταντία12 τῆς Καλαβρίας, καί ἀπό πολύ νωρίς ἐπέλεξε τόν ἐρηµιτικό καί ἡσυχαστικό βίο σέ µία σπηλιά κοντά στή γενέτειρά του. Ἀργότερα, φοβούµενος νά µήν πλανηθεῖ ζῶντας µόνος στήν ἐρηµιά, ἐµόνασε στήν ἑλληνική Μονή τῆς Ὁ Ὅσιος Κυριακός, τοῦ Μπουον­βι­τσί­νο. Τοιχο­ Παναγίας τῶν Πατέρων γρα­φία τοῦ συγγραφέως στό Ἡσυχαστήριο τῆς στό Tripidoro, ὅπου, µετά Ὑπα­παντῆς, στή Σικελία. ἀπό λίγα χρόνια, οἱ ὑπόλοιποι µοναχοί, λόγω τῶν πολλῶν του ἀρετῶν, τόν ἐπέλεξαν γιά ἡγούµενο. Ἀρκετοί ἦταν αὐτοί πού ζητοῦσαν νά µείνουν κοντά του καί νά λάβουν ἀπό τά χέρια του τό ἀγγελικό σχῆµα, ἐνῶ ἀκόµη καί ἡ ἀδελφή του Μαρία ἀκολούθησε τό παράδει12. Σηµερινή Cosenza.

- 86 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

γµά του καί ἵδρυσε γυναικεῖο µοναστήρι κοντά στή γενέτειρά τους. Σήµερα, σώζονται τά ἐρείπια τοῦ ἀσκηταριοῦ τῆς Ὁσίας Μαρίας, καί φαίνονται, µάλιστα, ἀκόµη τά ἴχνη ἀπό τίς βυζαντινές τοιχογραφίες. Ἡ φήµη τῆς µεγάλης ἁγιότητας τοῦ Ὁσίου Κυριακοῦ καί τῶν θαυµάτων πού ἐπιτελοῦσε, εἶχε φτάσει µέχρι τήν Κωνσταντινούπολη, ἀπ’ ὅπου ὁ αὐτοκράτορας Μιχαήλ Δ΄ ὁ Παφλαγών τόν κάλεσε γιά νά προσευχηθεῖ γιά τήν ἄρρωστη κόρη του. Μετά τή θαυµαστή θεραπεία της ὁ Ὅσιος ἐπέστρεψε στήν ἀγαπηµένη του Καλαβρία, κοµίζοντας πολλά αὐτοκρατορικά δῶρα καί προνόµια γιά τό µοναστήρι του, στό ὁποῖο καί παρέδωσε τήν ἁγία ψυχή του στόν Κύριο, στίς 19 Σεπτεµβρίου 1030. Ἐτάφη στό Καθολικό τῆς μονῆς, τό ὁποῖο ἔκτοτε πῆρε τό ὄνοµά του. Τόν 17ο αἰῶνα ἔγινε ἀνακοµιδή τῶν λειψάνων του, τά ὁποῖα βρέθηκαν σέ µία θήκη µέ ἑλληνικές ἐπιγραφές, οἱ ὁποῖες εἶχαν σχεδόν καταστραφεῖ ἀπό τήν ὑγρασία. Σήµερα, τά ὀστᾶ του φυλάσσονται στό χωριό Βuonvicino τῆς Καλαβρίας, τοῦ ὁποίου ὁ Ὅσιος εἶναι προστάτης, καί οἱ πιστοί τήν ἡµέρα τῆς μνήµης του τά λιτανεύουν πανηγυρικά µέχρι τό σπήλαιο στό ὁποῖο ἔζησε, µέσα σε ἕνα φαράγγι. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Κυριακέ· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα. Ἀπολυτίκιον τῆς Ὁσίας, Ἦχος πλ. δ΄. Ἐν σοί, Μῆτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβοῦσα γὰρ τὸν Σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττουσα ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὁσία Μαρία, τὸ πνεῦµα σου.

- 87 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Τό ἐρημητήριο τῶν Ὁσίων Νικάνδρου καί τῶν σύν αὐτῷ, στή Μεσσήνη τῆς Σικελίας.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῶν Ὁσίων Νικάνδρου, Γρηγορίου, Πέτρου, Δηµητρίου καὶ Ἐλισσάβετ, τῶν ἐν Μεσσήνῃ τῆς Σικελίας.

Ἡ μνήμη τους ἀναγράφεται στό Acta SS. Septembris, VI, Anversa 1757, σελ.

83-92.

Ὅλοι οἱ παραπάνω Ἰταλιῶτες Ὅσιοι ἔζησαν ἀναχωρητική καί ἡσυχαστική ζωή στά ὄρη Πελοριτάνι, πού βρίσκονται βορείως τῆς Μεσσήνης στή Σικελία, καί ὅπου ἀνθοῦσε κάποτε ὁ βυζαντινός µοναχισµός. Ἀργότερα, τό 1093, χτίστηκε ἀπό τόν µοναχό Βλάσιο, κοντά στό ἀσκηταριό τῶν ὁσίων, ἡ Μονή τοῦ Ἁγίου Νικάνδρου. Πληροφορίες γι’ αὐτούς τούς Σικελιῶτες ἁγίους παίρνουµε ἀπό ἕνα ἐγκώµιο τῆς ἑορτῆς τους, ἀγνώστου συγγραφέως, ἴσως κάποιου λόγιου µοναχοῦ τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Σωτῆρος. Ἐκεῖ, µαθαίνουµε πώς ἔζησαν ἀσκητικά σέ κοντινά σπήλαια ἤ ἀσκηταριά τῆς περιοχῆς καί, µετά τήν ὁσιακή τους κοίµηση, ἐτάφησαν σέ κοινό τάφο, σέ ἕνα σπήλαιο. Πιθανότατα, οἱ ὅσιοι νά ἔζησαν λίγο πρίν ἀπό τήν ἀραβική κατάκτηση τῆς Σικελίας. Τό 1611, - 88 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

τά λείψανά τους, τά ὁποῖα µυρόβλυζαν, µεταφέρθηκαν στήν περιβόητη ἑλληνική Μονή τοῦ Σωτῆρος τῆς Μεσσήνης, ὅπου καί συνεχίστηκαν νά τιµῶνται καί νά θαυµατουργοῦν. Ὁ σταδιακός ἐκλατινισµός τοῦ τοπικοῦ κλήρου καί τῶν πιστῶν καί ἡ µείωση τοῦ ἑλληνικοῦ στοιχείου προκάλεσε τή, σχεδόν, ὁριστική λησµονιά τους. Ὑπῆρξε µία νέα ἀναγέννηση τῆς τιµῆς τους, µετά ἀπό τήν ἐµφάνιση τοῦ ἰδίου τοῦ Ὁσίου Νικάνδρου σέ ὄνειρο, σέ κάποιο µέλος µίας εὐγενικῆς οἰκογενείας τῆς Μεσσήνης, πού κατεῖχε τή γῆ κοντά στό µοναστήρι. Δυστυχῶς, σήµερα, ὁ Καθολικός κλῆρος καί, φυσικά, οἱ κάτοικοι ἀγνοοῦν τήν ὕπαρξη αὐτῶν τῶν Ἁγίων, τά λείψανα τους ἔχουν πιθανῶς χαθεῖ καί παραµένει µία πολύ ξεθωριασµένη ἀνάµνηση τοῦ Ἁγίου Νικάνδρου, στό τοπωνύµιο µίας περιοχῆς στή βόρεια περιοχή τῆς Μεσσήνης, πού φέρει τό ὄνοµα τοῦ Ὁσίου, παραποιηµένο σέ Λίκανδρο (Licandro). Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων ἡµῶν, ὁ ποιῶν ἀεὶ µεθ’ ἡµῶν κατὰ τὴν σὴν ἐπιείκειαν, µὴ ἀποστήσῃς τὸ ἔλεός σου ἀφ’ ἡµῶν, ἀλλά ταῖς αὐτῶν ἱκεσίαις, ἐν εἰρήνῃ κυβέρνησον τὴν ζωὴν ἡµῶν.

- 89 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Κ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Κωνσταντίνου, τοῦ ἐν Βούᾳ τῆς Καλαβρίας ἀσκήσαντος. Ἡ μνήμη του

διασώζεται ἀπό τήν προφορική παράδοση τῆς Bova καί καταγράφεται ἀπό τόν G. Fiore, στό ἔργο του Calabria Illustrata, πού ἐκδόθηκε τό 1743.

Ἀπό ἕναν σηµαντικό ἀριθµό Ὀρθοδόξων Ἁγίων στή Νότια Ἰταλία, ἔχει δυστυχῶς ἐξαφανιστεῖ κάθε ἀνάµνηση ἤ πληροφορία γιά τή ζωή τους. Μόνον µερικά ὀνόµατα διασώζονται σποραδικά, ἐδῶ καί ἐκεῖ, στά λίγα σωζόµενα χειρόγραφα. Σέ µερικές περιπτώσεις, ἐπιβιώνουν ὑπολείµµατα λαϊκῶν, προφορικῶν παραδόσεων, πού ἔχουν ξεφύγει ἀπό τή λογοκρισία τῆς Λατινικῆς Ἐκκλησίας. Ὁ Ἅγιος Κωνσταντῖνος ἦταν Ὀρθόδοξος ἀσκητής τοῦ 10ου αἰῶνα, ὁ ὁποῖος ἔζησε κοντά στήν, ἀκόµη καί σήµερα, ἑλληνόφωνη Βούα, στό Ἀσπροµόντε τῆς Καλαβρίας. Ζοῦσε µόνος του, ἀνάµεσα στά δάση καί τίς χαράδρες, µέ ἀδιάλειπτη προσευχή καί ἄσκηση, βοηθώντας καί ἐνισχύοντας τούς πιστούς πού κατέφευγαν κοντά του γιά παρηγοριά καί πνευµατική ὠφέλεια. Τοπικά, στήν περιοχή τοῦ Ἀσπροµόντε13, ἐτιµᾶτο στίς 20 Σεπτεµβρίου. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Κωνσταντῖνε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

13. Βουνό τῆς Καλαβρίας.

- 90 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ KA΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Θωµᾶ, τοῦ ἐν Τερρέτι τῆς Καλαβρίας. Ἡ μνήμη του, μέ κάποιους ὕμνους τοῦ

11ου αἰῶνα, ἀναφέρεται στό χειρόγραφο cod. 855 (E, g, l,) τῆς Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης καί στό χειρόγραφο Mess. Gr. 86 τοῦ 1280.

Ὁ Ἅγιος Θωµᾶς τοῦ Τερρέτι καταγόταν ἀπό τό Ρήγιο τῆς Καλαβρίας καί ὑπῆρξε ἡγούµενος τῆς Μονῆς τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, στήν περιοχή Terreti τοῦ Ρηγίου, ὅπου ἀνθοῦσε γιά ἀρκετούς αἰῶνες ὁ ἀναχωρητικός βίος στά περικείµενα σπήλαια. Ἡ περιώνυμη Μονή τῆς Θεοτόκου ἀνοικοδοµήθηκε τό 1103 ἀπό τούς Νορµανδούς. Τό Καθολικό ἦταν τρίκλιτη βασιλική µετά τρούλου καί µέ περίφηµα ψηφιδωτά στό δάπεδο. Τό 1908 καταστράφηκε ἀπό τόν σεισµό καί, ἐπειδή κρίθηκε ἐπικίνδυνη, τό 1915 κατεδαφίστηκε πλήρως ἀπό τόν Δῆµο τοῦ Ρηγίου. Ὁ Ἅγιος Θωµᾶς, ἀφοῦ κυβέρνησε τή μονή περισσότερο µέ τό παράδειγµα τῶν ἁγίων ἀρετῶν του, παρά µέ τήν ἡγουµενική ἐξουσία, ἐκοιµήθη ἐν Κυρίῳ στίς 5 Ἰουλίου τοῦ ἔτους 1000, καί ἀµέσως τιµήθηκε ἀπό τούς πιστούς ὡς ἅγιος. Μετά τόν 18ο αἰῶνα ἡ μνήµη του ξεχάστηκε, ὅπως καί ἐκείνη πολλῶν ἄλλων Ὀρθοδόξων Ἁγίων τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας. Σήµερα, οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ Terreti καί κάποιοι ἀπό τό διπλανό Ρήγιο ἀρχίζουν νά ξαναεορτάζουν τόν Ὅσιο. Στό Ρωµαϊκό Μαρτυρολόγιο, ἡ μνήµη του τοποθετεῖται τήν 5η Ἰουλίου, ὅµως τά παλαιά ἰταλοελληνικά συναξάρια τήν τοποθετοῦν τήν 21η Σεπτεµβρίου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Θωμᾶ, τὸ πνεῦµα σου.

- 91 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

23 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τῇ ΚΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἀνδρέου, Ἰωάννου, Πέτρου καί Ἀντωνίου, τῶν ἐκ Συρακουσῶν, ἐν Ἀφρικῇ τελειωθέντων. Ἡ μνήμη τους καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί



τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ βίος τῶν νεομαρτύρων αὐτῶν τῆς ἀραβικῆς κατάκτησης τῆς Σικελίας, περιέχεται στά ἑλληνικά συναξάρια τῆς 23ης Σεπτεµβρίου. Στίς 21 Μαρτίου 878, κατά τούς χρόνους τῆς βασιλείας τοῦ Βασιλείου Α΄ τοῦ Μακεδόνος, ὁ Ἀβραχίµ, ἀρχηγός τῶν Ἀγαρηνῶν τῆς Βορείου Ἀφρικῆς, κατέλαβε τίς Συρακοῦσες. Μεταξύ τῶν κατοίκων πού αἰχµαλώτισε ἦταν καί ὁ Ἰωάννης –µέ τούς δύο υἱούς του, Πέτρο καί Ἀντώ-

Οἱ Ἅγιοι Μάρτυρες τῶν Συρακουσῶν.

- 92 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

νιο– καί ὁ Ἀνδρέας. Τά δύο ἀδέρφια, νεαρά ἀκόµη τότε στήν ἡλικία, ἔλαβαν ἀραβική ἐκπαίδευση καί, διακρινόµενα γιά τίς πολλές ἱκανότητες καί ἀρετές τους, κατεστάθησαν ἀξιωµατοῦχοι τῆς αὐλῆς τοῦ Ἀβραχίµ µετά τήν ἐνηλικίωσή τους. Ὅταν ὅµως ἔγινε γνωστό πώς οἱ δύο Σικελιῶτες νέοι συνέχιζαν νά ζοῦν χριστιανική ζωή, καταγγέλθηκαν στόν Ἀβραχίµ, ὁ ὁποῖος, ἐξαγριωµένος, διέταξε νά τούς βασανίσουν. Μετά ἀπό µία σειρά φρικτῶν βασανιστηρίων, παρέδωσαν τήν ψυχή τους στόν Κύριο. Στή συνέχεια, ὁ Ἀβραχίµ κατέσφαξε τόν πατέρα πάνω στά σώµατα τῶν παιδιῶν του. Τά µαρτυρικά λείψανα καί τῶν τριῶν παραδόθηκαν στό πῦρ. Τήν ἴδια τύχη εἶχε καί ὁ Ἅγιος µάρτυς Ἀνδρέας, ὁ ὁποῖος, µετά ἀπό πολλά χρόνια στή φυλακή –γεµᾶτα κακουχίες καί στερήσεις– τήν ἡµέρα τοῦ µαρτυρίου τῶν συµπολιτῶν του Ἁγίων, διαπεράστηκε πολλές φορές ἀπό τό ἀκόντιο τοῦ ἐφίππου Ἀβραχίµ, µέχρι πού ἀποτελειώθηκε δι’ ἀποκεφαλισµοῦ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 93 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

26 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΚΣ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Νείλου τοῦ νέου, τοῦ Ρουσιανίτου. Ὁ ἑλληνικός Βίος τοῦ Ὁσίου σώζεται

στό χειρόγραφο Criptense B, II (430) τοῦ 12ου αἰῶνα καί ἡ μνήμη του ἀπαντᾶται σέ πολλά ἄλλα ἑλληνικά χειρόγραφα καί παλαίτυπα βιβλία.

Εἶναι ἀπό τούς πλέον γνωστούς Καλαβρούς Ἁγίους, ὄχι µόνον λόγω τῆς σχέσεώς του µέ τήν περιώνυμη Μονή τῆς Κρυπτοφέρρης κοντά στή Ρώµη, ἀλλά καί γιατί ὁ βίος του εἶναι ἕνα ἀπό τά ἀριστουργήµατα τῆς ἰταλιώτικης ἁγιολογίας. Ὁ Νικόλαος (ὅπως ἦταν τό κοσµικό του ὄνοµα), δεύτερο παιδί µίας ἀρχοντικῆς καί πλούσιας βυζαντινῆς οἰκογένειας, γεννήθηκε στό Ροσσάνο14 τό 909 µ.Χ., καί µαθήτευσε στό σχολεῖο τοῦ Καθεδρικοῦ Ναοῦ τῆς πόλης, ἀπ’ ὅπου καί ἔλαβε ζηλευτή κοσµική καί θρησκευτική µόρφωση. Ἀπό πολύ µικρός ἄρχισε νά προσφέρει τίς ὑπηρεσίες του στήν Ἐκκλησία καί ἀργότερα διετέλεὍσιος Νεῖλος ὁ Καλαβρός. σε ἀναγνώστης καί ψάλτης. Πολύ νωρίς, ὁ Νικόλαος νυµφεύθηκε µία ὡραία νέα, ταπεινῆς προέλευσης, µέ τήν ὁποία ἀπέκτησε µία κόρη. Τριακονταετής ὤν, ἀποφάσισε νά ἐγκαταλείψει τόν κόσµο καί νά ἀκολουθήσει τή µοναχική ζωή στό, περίφηµο γιά τήν ἄνθηση τοῦ µοναχισµοῦ, ὄρος Μερκούριον, µετα14. Σηµερινό Rossano τῆς Καλαβρίας. Στή βυζαντινή ἐποχή ὀνοµαζόταν Ρυσιάνον καί ἀποτελοῦσε σηµαντικό διοικητικό κέντρο.

- 94 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

ξύ Καλαβρίας καί Βασιλικάτας, ὅπου τέθηκε ὑπό τήν πνευµατική καθοδήγηση µεγάλων ἀσκητῶν, ὅπως οἱ Ὅσιοι Ζαχαρίας ὁ Ἀγγελικός, Ἰωάννης ὁ Μέγας καί Φαντῖνος ὁ Νέος. Γιά ἕνα διάστηµα κατέφυγε στό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Ναζαρίου, γιά νά γλιτώσει ἀπό Σπήλαιο τοῦ Ἀγγέλου, ἤ τοῦ Ἁγίου τίς ἀντιδράσεις τοῦ διοικητῆ τοῦ Νείλου. Ἐρημητήριο στό Ὀρσομάρσο Ροσσάνο καί τῆς οἰκογενείας του, τοῦ ὄρους Πολλίνο τῆς Καλαβρίας (10oυ πού δέν συµφωνοῦσαν μέ τήν αἰῶνα). ἐπιλογή του αὐτή. Ἐκεῖ, ἐνδύεται τό µοναχικό σχῆµα καί λαµβάνει τό ὄνοµα Νεῖλος. Ἐργόχειρό του ἦταν ἡ ἀντιγραφή χειρογράφων καί διακρινόταν γιά τόν ζῆλο καί τήν ἄσκησή του. Ἐπιζητώντας περισσότερη ἡσυχία, ἀφοῦ ἐπέστρεψε γιά ἕνα διάστηµα στό Μερκούριον ἔχοντας λάβει τίς εὐλογίες τῶν Πατέρων, ἔζησε στό σπήλαιο τοῦ Ἁγίου Μιχαήλ ὡς ἐρηµίτης, ἐπιδιδόµενος στή νηστεία, τήν ἀγρυπνία, τήν προσευχή καί τή µελέτη. Ἐκεῖ ἔµεινε γιά 10 χρόνια (942-952) καί ἐκεῖ δέχθηκε τούς πρώτους µαθητές του, τούς Ὁσίους Στέφανο, Γεώργιο καί Πρόκλο. Ὁ Ὅσιος, λόγω τῶν συχνῶν ἐπιδροµῶν τῶν Σαρακηνῶν πού λεηλατοῦσαν τήν περιοχή ἐκείνη, ἀναγκάστηκε µέ τή µικρή του συνοδεία νά καταφύγει σέ ἕνα δικό του κτῆµα κοντά στο Ὁ Ὅσιος Νεῖλος ὁ Καλαβρός καί οἱ Ροσσάνο, ὅπου ὑπῆρχε µία ἐκὍσιοι μαθητές του, Βαρθολομαῖος ὁ Ρου­σια­νίτης, Γεώργιος ὁ Ρουσιανίτης, κλησία τοῦ Ἁγίου µάρτυρος ἈνΣτέ­φα­νος, Πρόκλος ὁ ἐκ Βυσινιάνου, δριανοῦ (σηµερινό San Demetrio καί Θεο­δώρα ἡ Ρουσιανίτισσα.

Corone15), τό ὁποῖο καί µετέτρεψε 15. Εἶναι ἀπό τά χωριά τῆς περιοχῆς, ὅπου βρῆκαν καταφύγιο οἱ πρόσφυγες Ἕλληνες

- 95 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

σέ µοναστήρι. Σύντοµα, ἡ ἀδελφότητα αὐξήθηκε σέ δώδεκα ἄτοµα, ἐνῶ µετά ἀπό εἰκοσιπέντε χρόνια παραμονῆς στόν Ἅγιο Ἀνδριανό, ἔφτανε νά ἀριθµεῖ τούς ἑξήντα µοναχούς. Ἐδῶ, ἡ φήµη τοῦ Ὁσίου, λόγω τῶν χαρισµάτων τῆς προφητείας, τῶν ἰάσεων καί τῶν δακρύων πού τοῦ εἶχαν δοθεῖ, ἔγινε τόσο γνωστή, πού ἔφτασε µέχρι τή Βασιλεύουσα. Ὁ Βίος ἀναφέρει ὅτι κατ’ αὐτήν τή χρονική περίοδο, ὁ Ὅσιος Νεῖλος, χάρη στίς γνώσεις καί τή σοφία του, ἦταν περιζήτητος ἀπό ἀξιωµατούχους καί ἄλλες σπουδαῖες προσωπικότητες τῆς ἐποχῆς του, πού τοῦ ζητοῦσαν συµβουλές καί µεσολαβητικές παρεµβάσεις σέ διάφορα προβλήµατά τους. Χάρη στή δική του παρέµβαση, ἡ πόλη τοῦ Ροσσάνο πού εἶχε ἐπαναστατήσει κατά τοῦ βυζαντινοῦ διοικητῆ, γλίτωσε ἀπό τά ἀντίποινα τοῦ Αὐτοκράτορα. Ὡς ἡγούµενος, ὁ Ὅσιος, ἐπέβαλε στούς µοναχούς του αὐστηρούς ἀσκητικούς κανονισµούς, βασισµένους στήν ταπεινοφροσύνη, τήν ἀγάπη, τήν ὑπακοή καί τήν παραίτηση ἀπό τά ἐπίγεια ἀγαθά, ὅπως φαίνεται καί ἀπό τό παρακάτω περιστατικό: Μία µέρα, ἔδωσε τήν παράδοξη ἐντολή στούς µοναχούς του νά καταστρέψουν τό πολύ εὔφορο καί ὄµορφο ἀµπέλι τοῦ µοναστηριοῦ καί ἐκεῖνοι ὑπήκουσαν ἀµέσως, χωρίς δεύτερη σκέψη. Σύµφωνα µέ τόν βιογράφο, ὁ ἀπόηχος αὐτοῦ τοῦ γεγονότος ἔφθασε µέχρι τό ξακουστό µοναστικό κέντρο τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Ὁ Ὅσιος, γιά νά ἀποφύγει τά πλήθη τῶν ἐπισκεπτῶν πού ἔρχονταν γιά νά τόν δοῦν καί νά πάρουν τήν εὐχή του, ἀλλά καί ἐπειδή προεῖδε τήν κατάληψη καί καταστροφή τῆς ἀγαπηµένης του Καλαβρίας ἀπό τούς Ἄραβες, ἐγκαταλείπει τήν πατρίδα του. Κατευθύνεται πρός τά βόρεια, Ἐρημητήριο τοῦ Ὁσίου Νείλου, κοντά πρός τίς λατινικές περιοχές ὅπου στό μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Ἀνδριανοῦ, στό ἦταν σχετικά ἄγνωστος, καί µαζί χωριό Ἅγιος Δημήτριος Κορώνης, στήν µέ πολλούς µαθητές του ἔρχεται Καλαβρία (11ος αἰώνας). καί Ἀρβανῖτες τῆς Πελοποννήσου καί τῆς Ἠπείρου, µετά τήν Ἅλωση.

- 96 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

στήν Καπούα τῆς Καµπανίας. Ἐκεῖ, ἐγκαθίσταται στή Μονή τοῦ Βαλλελούκιου, ἡ ὁποία τοῦ παρεχωρήθη ἀπό τούς Βενεδικτίνους µοναχούς τοῦ ὄρους Κασσίνο (Montecassino). Ἐδῶ, ὁ Καλαβρός ἀσκητής καί οἱ µαθητές του, ἔµειναν γιά δέκα τέσσερα περίπου χρόνια, ζῶντας ἁρµονικά µε τούς Λατίνους µοναχούς τοῦ Ὁσίου Βενεδίκτου, ἀνεξάρτητα ἀπό τίς διαφορές τοῦ λειτουργικοῦ τυπικοῦ καί τῶν ἄλλων ἐθίµων τους. Ἐξάλλου, βρισκόµαστε χρονικά µισόν περίπου αἰῶνα πρίν ἀπό τό ὁριστικό Σχίσµα τῆς Ρωµαϊκῆς ἀπό τήν Ἀνατολική Ἐκκλησία. Ὁ βιογράφος τοῦ Ὁσίου περιγράφει τόν θαυµασµό πού ἔτρεφαν οἱ Λατῖνοι µοναχοί πρός τόν Ἅγιο Νεῖλο, τίς πατερικές νουθεσίες του πρός αὐτούς καί ἀναφέρει τήν τέλεση ἐπίσηµης ἱερᾶς ἀγρυπνίας, µέ τήν εὐκαιρία τῆς ἑορτῆς τοῦ Ὁσίου Βενεδίκτου στόν µοναστηριακό ναό τοῦ Μοντεκασίνο κατά τήν ὁποία ἐψάλησαν, στά ἑλληνικά, ὕµνοι πού εἶχε συνθέσει ὁ ἴδιος ὁ Ὅσιος Νεῖλος. Μετά τόν θάνατο τοῦ εὐλαβοῦς ἡγουµένου Ἀλίγκερνο, ὁ διάδοχός του Μανσόνε εἰσήγαγε στό µοναστήρι τοῦ Μοντεκασίνο κοσµικά καί χαλαρά ἤθη. Ὁ Ὅσιος Νεῖλος, ἀνησυχώντας µήπως καί οἱ µοναχοί του ὑποστοῦν τήν ἐπίδραση τῶν Λατίνων µοναχῶν, ἐγκατέλειψε µαζί τους τό Βαλλελούκιο (γύρω στο 995) καί ἐγκαταστάθηκε στήν περιοχή Σέρπερι, κοντά στήν πόλη Γκαέτα16, τόπο ἀποµονωµένο καί ἀφιλόξενο. Ἐκεῖ συναντάει τόν νεαρό Ὁ Ὅσιος Νεῖλος ὁ Καλαβρός, προ­σευ­χό­ μενος ἐνώπιον τοῦ Ἐσταυ­ρω­μέ­νου. Γερµανό αὐτοκράτορα Ὄθωνα 16. Ἡ Γκαέτα (ἰταλικά: Gaeta) εἶναι πόλη τῆς Κεντρικῆς Ἰταλίας πού βρίσκεται στήν περιφέρεια Λάτιο. Ἀπέχει 120 χλµ. ἀπό τή Ρώµη καί 80 χλµ. ἀπό τή Νάπολη.

- 97 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Γ΄, ὁ ὁποῖος προσέφερε στόν γέροντα µοναχό δῶρα καί ἀξιώµατα, ἀλλά αὐτός τά ἀρνήθηκε ὅλα. Βάζοντας τό χέρι του στό στῆθος τοῦ µονάρχη, τόν ἀπέπεµψε λέγοντας: «Δέν ζητῶ ἀπό τή Μεγαλειότητά σου παρά µόνο ἕνα πρᾶγµα. Φρόντισε νά σώσεις τήν ψυχή σου». Λίγο καιρό ἀργότερα ὁ Ὄθων πέθανε, σέ ἡλικία µόλις εἴκοσι δύο ἐτῶν. Τό 1004 µ.Χ. ὁ Ὅσιος φεύγει ἀπό τό Σέρπερι µαζί µέ µερικούς µαθητές του γιά τή Ρώµη καί φιλοξενεῖται στό ἑλληνικό µοναστή- Δαχτυλίδι τοῦ Ἁγίου ρι τῆς Ἁγίας Ἀγάθης στο Τουσκουλάνο. Ἐν τῷ Νεί­λου. Ἐκκλη­σια­­στι­κό Μουσεῖο τοῦ Ροσσάνου µεταξύ, ἦρθαν καί οἱ ὑπόλοιποι ἀδελφοί ἀπό τό τῆς Κα­λαβρίας (13ος Σέρπερι καί ἀρχίζουν νά ἀνεγείρουν τό µοναστή- αἰώνας). ρι τῆς Θεοτόκου τῆς Κρυπτοφέρρης, τό ὁποῖο ὁ Ὅσιος δέν πρόλαβε νά δεῖ ὁλοκληρωµένο. Στίς 26 Σεπτεµβρίου τοῦ 1004, σέ ἡλικία 95 ἐτῶν, παρέδωσε στόν Κύριο τήν ἁγία ψυχή του, γιά νά ἀναπαυθεῖ ἀπό τούς κόπους τῆς πολυτάραχης ζωῆς του. Τόν βίο καί

Συνάντηση τοῦ Ὁσίου Νείλου καί τοῦ Ὄθωνα Γ’.

- 98 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

τήν ἀκολουθία του λέγεται ὅτι συνέταξε ὁ µαθητής του καί κτήτωρ τῆς μονῆς Ὅσιος Βαρθολοµαῖος ὁ Νέος, ἐνῶ τό ἱερό σκήνωµά του δέν εἶναι γνωστό σέ ποιό σηµεῖο τῆς Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης εἶναι θαµµένο. Σήµερα, ἡ Μονή τῆς Κρυπτοφέρρης εἶναι τό τελευταῖο πού ἔµεινε ἀπό τά πολυάριθµα βυζαντινά ἰταλοελληνικά µοναστήρια πού ἦταν διαδεδοµένα στήν Κάτω Ἰταλία, ἀλλά καί στήν ἴδια τή Ρώµη. Οἱ µοναχοί εἶναι Καθολικοί –οὐνῖτες– τῆς «Ἰταλοβυζαντινῆς Ἐκκλησίας»– οἱ ὁποῖοι τηροῦν τούς κανόνες τοῦ Ἁγίου Βασιλείου τοῦ Μεγάλου. Τό τάγµα τῶν Βασιλειανῶν Μοναχῶν (δηλ. µοναχῶν τοῦ Ἁγίου Βασιλείου τοῦ Μεγάλου), εἶναι ἕνα µοναστικό ἵδρυµα τῆς Ρωµαιοκαθολικῆς Ἐκκλησίας, τό ὁποῖο δηµιουργήθηκε τό 1579 µέ τήν Ἀποστολική Διάταξη «BENEDICTUS DOMINUS» τοῦ πάπα Γρηγορίου ΙΓ΄ γιά νά ἑνώσει ὅλα µαζί τά βυζαντινόρρυθµα καί ἑλληνικά µοναστήρια τῆς Κάτω Ἰταλίας. Τροπάριον τοῦ Ὁσίου Νείλου, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης17. Ἦχος β΄. Μωυσέως, Δαβίδ τε, Πάτερ, τὸ πρᾶον, Φινεὲς καὶ Ἠλιοῦ τὸν θεῖον ζῆλον, τοῦ Ἀβραὰµ δὲ τὴν πίστην κτησάµενος, νῦν σὺν ἐκείνοις χορεύεις γηθόµενος, Νεῖλε ὁσίων καύχηµα· διὸ ὑπὲρ ἡµῶν, δυσώπει τὸν Κύριον. Κοντάκιον, Ἦχος ὁ αὐτός. Κοσµικῆς ἀπανέστης τῆς προσπαθείας, καὶ πρὸς ὕψος ἀνήχθης τῆς ἀπαθείας, τῷ ποθουµένῳ κατ’ ἴχνος ἑπόµενος, τῶν ἀρετῶν ἔνθα φθάνεις τὸ ἔσχατον, Νεῖλε ὁσίων ἀγλάϊσµα· διὸ ὑπέρ ἡµῶν, δυσώπει τὸν Κύριον.

17. Λειτουργικόν σύν Θεῷ Ἁγίῳ, Κατά τήν τάξιν τοῦ τυπικοῦ τῆς πανσέπτου Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης, Ναί µήν καί ἔθος τῶν Ἰταλογραικῶν Μοναζόντων τοῦ Μεγάλου Πατρός ἡµῶν Βασιλείου. Ρώµη, 1683.

- 99 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Στεφάνου τοῦ Ρουσιανίτου, µαθητοῦ τοῦ Ὁσίου Νείλου. Στοιχεῖα γιά τόν Ἅγιο

παίρνουμε ἀπό τόν Βίο τοῦ Ὁσίου Νείλου, στό χειρόγραφο Criptense B, II (430) τοῦ 12ου αἰῶνα.

Ὁ µακάριος Στέφανος γεννήθηκε στὸ Ροσσάνο τῆς Καλαβρίας, σέ µία ἀγροτική οἰκογένεια γύρω στό 925. Εἶναι πολύ λίγες καί ἀποσπασµατικές οἱ πληροφορίες γιά τή ζωή του, πού ἀντλοῦµε κυρίως ἀπό τόν Βίο τοῦ Ἁγίου Νείλου. Εἶναι ἴσως ὁ πρῶτος ὑποτακτικός τοῦ Ὁσίου Νείλου, παράδειγµα ταπεινότητας καί τελείας ὑπακοῆς πρός τόν ἅγιο γέροντά του. Ὁ µακάριος Στέφανος ἀκολούθησε τόν Ὅσιο Νεῖλο σέ ὁλόκληρη τή µοναχική του πορεία καταλήγοντας στό Σέρπερι, κοντά στή Gaeta, ὅπου ἐκοιµήθη τό ἔτος 1001. Ὁ Νεῖλος διέταξε νά χτιστεῖ ἕνας διπλός τάφος, ἔτσι ὥστε νά µπορεῖ νά ταφεῖ δίπλα στόν µαθητή του τή στιγµή τοῦ θανάτου του. Δέν ὑπάρχει πλέον ἴχνος αὐτοῦ τοῦ τάφου, καθώς καί τῆς ἑλληνικῆς μονῆς, ὅπου ἔζησε ὁ Ὅσιος Στέφανος µαζί µε τόν Ὅσιο Νεῖλο ἐπί σχεδόν µία δεκαετία. Ἡ γιορτή τοῦ Χειρόγραφος Κώδικας, ἔργο τοῦ Ὁσίου Νείλου.

- 100 -

Σ ΕΠΤΕΜΒ Ρ ΙΟΣ

Ὁσίου Στεφάνου ἑορτάζεται στίς 26 Σεπτεµβρίου, µαζί µέ ἐκείνη τοῦ πνευµατικοῦ του πατέρα, Ἁγίου Νείλου τοῦ Καλαβροῦ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Στέφανε, τὸ πνεῦµα σου.

- 101 -

Εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ἄνδριας (12ου αἰῶνα).

ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ

5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τῇ Ε΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Λου-

 κᾶ, ἐπισκόπου Βούας τῆς Καλαβρίας. Σχετικά μέ τή μνήμη τοῦ Ἁγίου καί τόν συσχετισμό του μέ τόν Ἅγιο Λουκᾶ τόν Γραμματικό, βλέπε: BIBLIOTHECA SANCTORUM, VIII, σελ. 223-225, Città Nuova Ed., Roma 1988.

Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς διετέλεσε ἐπίσκοπος Βούας1 τῆς Καλαβρίας κατά τόν 11ο-12ο αἰῶνα. Ὅµως, εἶχε τήν ποιµαντική εὐθύνη τῶν Ὀρθοδόξων σχεδόν ὅλης τῆς περιοχῆς τοῦ Ἀσπροµόντε, τοῦ Ρηγίου καί τῆς Nicotera, λόγω τῆς λατινικῆς κατάκτησης τῆς Καλαβρίας καί τῆς ἐκδίωξης τῶν περισσοτέρων Ὀρθοδόξων ἐπισκόπων. Δραστηριοποιήθηκε γιά πάνω ἀπό σαρανταπέντε χρόνια στήν περιοχή, στηρίζοντας τούς Ὀρθοδόξους στή δύσκολη ἐκείνη ἐποχή τοῦ πιεστικοῦ ἐκλατινισµοῦ, καί κηρύττοντας παντοῦ τόν Θεῖο λόγο, ἀκόµη καί στή γειτονική Σικελία. Ἐκοιµήθη τήν 5η Ὀκτωβρίου ἑνός ἔτους µεταξύ τοῦ 1125 καί 1136. Τά ἱερά του λείψανα βρίσκονταν στόν Καθεδρικό Ναό τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου τῆς Bούας, τουλάχιστον ὥς τό 1345. Σώζονται µέχρι σήµερα τρεῖς ἐγκύκλιοι τοῦ Ὁσίου πρός κληρικούς καί λαϊκούς, µία ὁµιλία του καί ἡ πνευµατική του διαθήκη. Κάποιοι ἱστορικοί ταυτίζουν 1. Πρόκειται γιά τή σηµερινή ἑλληνόφωνη κωµόπολη Bova τῆς Καλαβρίας. Τό ἑλληνορθόδοξο τυπικό διατηρήθηκε στήν περιοχή µέχρι τό 1572, πού ὁ Κύπριος ἀρχιεπίσκοπος Ἰούλιος Σταυριανός, µέ ἀναγκαστικό τρόπο, τό ἄλλαξε µέ τό λατινικό. Στίς 23 Μαρτίου 2001, ὁ οἰκουµενικός πατριάρχης κ. Βαρθολοµαῖος ἐπισκέφθηκε τό ἐπίνειο τῆς Βούας, Bova Marina, ὅπου στεγάζεται τό περιφερειακό Ἰνστιτοῦτο Ἑλληνόφωνων Σπουδῶν τῆς Καλαβρίας καί ὅπου τοῦ ἐπιφυλάχθηκε πάνδηµη ὑποδοχή ἀπό τούς ἑλληνοφώνους Καλαβρούς.

- 103 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

τόν Ἅγιο Λουκᾶ, ἐπίσκοπο Βούας, µέ τόν Ἅγιο Λουκᾶ τόν Γραµµατικό (10 Δεκεµβρίου), λόγω τοῦ ὅτι ἔζησαν τήν ἴδια ἐποχή καί εἶχαν τήν ἴδια πνευµατική δράση στήν περιοχή τῆς Καλαβρίας. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Λουκᾶ, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ὁ Ἅγιος Λουκᾶς, ἐπίσκοπος Βούας. Σύγχρονη τοιχογραφία στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τῆς Παναγίας τῆς Ἑλλάδος, στό ἑλ­λη­νόφωνο χωριό Γκαλ­λιτσανό τῆς Καλαβρίας (ἔργο τοῦ συγγρα­φέως).

- 104 -

ΟΚΤΩΒ ΡΙ ΟΣ

8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ



Tῇ Η΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἀµβροσίου τοῦ ἐν Στύλῳ τῆς Καλαβρίας (10ος αἰώνας). Στοιχεῖα γιά τόν

Ἅγιο παίρνουμε ἀπό τόν Βίο τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ στά ἑλληνικά χειρόγραφα: Suppl. Gr. 106, πού φυλάσσεται στήν Ἐθνική Βιβλιοθήκη τοῦ Παρισιοῦ καί στό II, E, 11, τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τοῦ Παλέρμο.

Οἱ Ὅσιοι ἀσκητές Ἀµβρόσιος καί Νικόλαος ἀσκήτευαν σέ µία σπηλιά τῆς Λαύρας τοῦ ὄρους Consolino, κοντά στήν πόλη Στῦλο τῆς Καλαβρίας καί ὑπῆρξαν πνευµατικοί καθοδηγητές τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ, ὁ ὁποῖος κοντά τους ἔλαβε τό µοναχικό σχῆµα καί µυήθηκε στήν ἀσκητική πολιτεία. Ἀκούγοντας ὁ νεαρός Ὅσιος Ἰωάννης, µετά τή βάπτισή του, τόν βίο τοῦ Τιµίου Προδρόµου, γέµισε ὅλος ἀπό θεῖο πόθο γιά τήν ἐρηµική ζωή καί παρακάλεσε τόν ἐπίσκοπο Ἰωάννη τοῦ Στῦλο Τό σπήλαιο τῶν Ὁσίων Ἀμβροσίου καί νά τοῦ δείξει ἕναν ἐρηµικό τόπο, Νικολάου, τῶν ἐν Στύλῳ τῆς Κα­λα­βρίας. ὅπου θά µποροῦσε νά σώσει τήν ψυχή του. Ἐκεῖνος τότε τοῦ ὑπέδειξε ἕνα ἀρχαιότατο µοναστήρι σέ µιά δασώδη κοιλάδα, ἀνάµεσα στούς ποταµούς Ἄσση καί Στύλαρο. Ὁ Ἰωάννης πῆγε πράγματι καί βρῆκε δύο Ἁγίους µοναχούς πού ἀσκήτευαν ἐκεῖ, τόν Ἀµβρόσιο καί τόν Νικόλαο. Ἐκεῖνοι, στήν ἀρχή, ἦταν ἀρνητικοί νά τόν Οἱ καλαβροί Ὅσιοι Ἰωάννης ὁ Θερι­στής, δεχτοῦν κοντά τους, νοµίζοντας Ἀμβρόσιος καί Νικόλαος. ὅτι ὁ εὐγενής νεαρός δέν θά ἄντε- 105 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

χε τήν ἀσκητική ζωή καί τίς κακουχίες. Τόν ἄφησαν, µάλιστα, ἔξω ἀπό τήν πόρτα τοῦ µοναστηριοῦ, µέχρι πού, θαυµάζοντας τή σταθερότητα καί τήν ἐπιµονή του, τόν δέχθηκαν κοντά τους. Ὄντως, πολύ γρήγορα, ὁ νεαρός Ἰωάννης µυήθηκε στήν ἀγγελική ζωή καί ἔφτασε σέ Ἱερά Μονή Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Θερι­στοῦ. µεγάλα ὕψη ἁγιότητος. Οἱ Ὅσιοι γέροντες Ἀµβρόσιος καί Νικόλαος ἐκοιµήθησαν ἐν εἰρήνῃ καί ἐτιµῶντο ἀπό τούς Ἕλληνες µοναχούς στό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ. Ὅταν, πολλούς αἰῶνες ἀργότερα, οἱ τελευταῖοι Λατῖνοι µοναχοί ἐγκατέλειψαν τή μονή καί µετέβησαν στήν πόλη τοῦ Στῦλο, ἔφεραν µαζί τους τά τίµια λείψανα τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου, καθώς καί τῶν Ἁγίων Ἀµβροσίου καί Νικολάου, τῶν διδασκάλων αὐτοῦ. Ἐκεῖ καί σώζονται µέχρι σήµερα, στό καινούργιο µοναστήρι τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ, τοῦ τάγµατος τῶν Βασιλειανῶν Μοναχῶν2. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ΄. Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήµου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας, καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγµοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστήρ, τῇ οἰκουµένῃ λάµπων τοῖς θαύµασι, Ἀμβρόσιε πατὴρ ἡµῶν Ὅσιε· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡµῶν.

2. Ἔτσι ὀνόµαζε ἡ Λατινική Ἐκκλησία τούς Ἕλληνες µοναχούς πού εἶχαν ἀποµείνει στήν Κάτω Ἰταλία, κατατάσσοντάς τους στό τάγµα τῶν «Βασιλειανῶν» µοναχῶν, πού ἱδρύθηκε τόν 16ο αἰῶνα.

- 106 -

ΟΚΤΩΒ ΡΙ ΟΣ

ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ 11η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµην ἐπιτελοῦµεν τῶν Ἁγίων καὶ µακαρίων Πατέρων, τῶν ἐν Νικαίᾳ συνελθόντων τὸ δεύτερον, ἐπὶ τῶν εὐσεβῶν καὶ φιλοχρίστων βασιλέων Κωνσταντίνου καὶ Εἰρήνης, κατὰ τῶν, δυσσεβῶς καὶ ἀµαθῶς καὶ ἀπερισκέπτως, τὴν Ἐκκλησίαν τοῦ Θεοῦ εἰδωλολατρεῖν εἰπόντων καὶ τὰς σεπτὰς καὶ Ἁγίας εἰκόνας καταβαλόντων.



Στήν 7η Οἰκουµενική Σύνοδο τῆς Νίκαιας ἔλαβαν µέρος ἤ ἐκπροσωπήθηκαν ἀρκετοί ἐπίσκοποι ἀπό τή Νότια Ἰταλία. Ἀπό τούς καταλόγους τῆς Συνόδου ἐξάγουµε τά παρακάτω ὀνόµατα: Στέφανος Συρακούσης, Κωνσταντῖνος Ρηγίου, Θεόδωρος Κατάνης, Ἰωάννης Ταυροµενίου, Γαυδίωσος Μεσσήνης, Θεόδωρος Πανόρµου (σηµερινό Παλέρµο τῆς Σικελίας), Στέφανος Βιβώνων (σηµερινή ViboValentia τῆς Καλαβρίας), Κωνσταντῖνος Λεοντίνης (σηµερινό Lentini τῆς Σικελίας), Ἰωάννης Τριοκάλεως (σηµερινό Triocala τῆς Σικελίας), Θεόδωρος Ταυριανῆς (σηµερινή Tauriana τῆς Καλαβρίας), Χριστόφορος τῆς Ἁγίας Κυριακῆς (σηµερινό Gerace τῆς Καλαβρίας), Βασίλειος τῆς Λιπαριτῶν νήσου (σηµερινή νῆσος Λίπαρι), Θεότιµος Κροτώνων (σηµερινό Crotone τῆς Καλαβρίας), Κωνσταντῖνος Καρίνης (σηµερινό Carini τῆς Σικελίας), Θεοφάνης Λιλυβαίου (σηµερινό Lilibeo τῆς Σικελίας), Θεόδωρος Τροπαίων (σηµερινή Tropea τῆς Καλαβρίας), Σέργιος Νικοτέρων (σηµερινή Nicotera τῆς Καλαβρίας), Λέων Βάρης (σηµερινό Bari), Μελχισεδέκ Καλλιπόλεως (σηµερινή Gallipoli τοῦ Σαλέντο) καί Σέργιος Βεγυλίων (σηµερινό Bisceglie τῆς Ἀπουλίας). Ἀπολυτίκιον τῶν Πατέρων, Ἦχος πλ. δ΄. Ὑπερδεδοξασμένος εἶ, Χριστὲ ὁ Θεὸς ἡμῶν, ὁ φωστῆρας ἐπὶ γῆς τοὺς Πατέρας ἡμῶν θεμελιώσας, καὶ δι’ αὐτῶν πρὸς τὴν ἀληθινὴν πίστιν, πάντας ἡμᾶς ὁδηγήσας· πολυεύσπλαγχνε, δόξα σοι.

- 107 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ταῖς τῶν Ἁγίων Πατέρων πρεσβείαις, ὁ Θεός, ἐλέησον ἡµᾶς.

Πατέρες τῆς Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου.

- 108 -

ΟΚΤΩΒ ΡΙ ΟΣ

13 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τῇ ΙΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λουκᾶ, πρώτου ἡγουµένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Ἁγίων Ἠλιοῦ καὶ Ἀναστασίου, ἐν τῷ Καρβουνίῳ τῆς Βασιλικάτας (1005). Ἡ μνήμη του



ἀναγράφεται στό Acta SS. Octobris, VI, Parigi 1869, σελ. 332-342.

Λίγες πληροφορίες γι’ αὐτόν τόν Καλαβρό Ὅσιο παίρνουµε ἀπό ἕνα µικρό κείµενο γραµµένο ἀπό κάποιον ἀπό τούς διαδόχους του, πού ὀνοµάζεται ἐπίσης Λουκᾶς, καί ὁ ὁποῖος ἦταν ὁ πέµπτος ἡγούµενος τῆς Μονῆς τοῦ Καρβουνίου κατά τό 1050. Γεννήθηκε κάπου στήν ἁγιοτόκο Καλαβρία (ἡ ταύτιση τῆς Tαυριανῆς ὡς πατρίδας του εἶναι µεταγενέστερη) καί νωρίς αἰσθάνθηκε τόν πόθο τῆς µοναχικῆς ζωῆς. Ἔλαβε τό µοναχικό σχῆµα ἀπό τόν Ὅσιο Σάββα, ἀπό τό Κολλεσάνο τῆς Σικελίας καί, µαζί µέ τόν ἀδελφό του Βλάσιο, ἵδρυσαν, περίπου τό 971, τό περίφηµο µοναστήρι τῶν Ἁγίων Ἠλιοῦ καί Ἀναστασίου στό Καρβούνιο (σηµερινό Carbone τῆς ἐπαρχίας Βασιλικάτα). Ὅταν ἐκοιµήθη ὁ Ὅσιος Σάββας τό 996, ὁ Ὅσιος Λουκᾶς, λόγω τῆς µεγάλης ἁγιότητας τοῦ βίου του, τόν διαδέχθηκε ὡς ἀρχιµανδρίτης τῶν διαφόρων ἐρηµητηρίων καί µοναστηριῶν τῆς περιοχῆς τοῦ Λατινιάνου. Μετά τήν κοίµηση τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ, πού ἔλαβε χώρα µετά τό ἔτος 1005, ἡ ἡγουµενία τῆς μονῆς πέρασε στόν ἀδελφό του Βλάσιο. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Λουκᾶ, τὸ πνεῦµα σου.

- 109 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λουκᾶ, τοῦ ἐκ Δεµεννὰ τῆς Σικελίας (984). Τιµᾶται καὶ στίς 5 Φεβρουαρίου.

Ἡ μνήμη του ἀναφέρεται στόν χειρόγραφο Κώδικα τῆς Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης 516 (B, b, XVII), σελ. 1-7.

Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς γεννήθηκε στή Δεµεννά (σηµερινό Demenna) τῆς Σικελίας, κατά τίς ἀρχές τοῦ 10ου αἰῶνα καί, νέος ἀκόµη, ἔγινε μοναχός, ἐνδυθείς τό ἀγγελικό σχῆµα στήν περιλάλητη καί ἁγιοτρόφο Μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Πνευµατοδιώκτου, στήν Ἀγύρα τῆς Σικελίας. Φεύγοντας, ὅπως πολλοί ἄλλοι Σικελιῶτες, µοναχοί καί λαϊκοί, γιά νά γλυτώσουν ἀπό τή µανία τῶν Σαρακηνῶν ἐπιδροµέων, κατέφυγε στή γειτονική Καλαβρία καί ὑποτάχθηκε στόν Ὅσιο Ἠλία τόν Σπηλαιώτη, στό Μελικουκά. Σύντοµα, ὅµως, οἱ Σαρακηνοί ἔφθασαν καί σέ ἐκείνη τήν περιοχή καί ὁ Ἅγιος πῆρε τόν δρόµο πρός τόν Βορρᾶ, καταφεύγοντας στήν περίφηµη µοναστική πολιτεία τοῦ Μερκουρίου ὄρους, ὥστε νά συνεχίσει τήν ἡσυχαστική καί ἀσκητική ζωή του µακριά ἀπό τούς θορύβους τοῦ κόσµου. Ἐκεῖ, ἵδρυσε µία Λαύρα, ἀφιερωµένη στόν ἀπόστολο Πέτρο, γιά τούς µαθητές του, πού ἄρχισαν νά πληθαίνουν γύρω του, στήν περιοχή Noa (Νεάπολη), ὅπου ἔζησε περίπου γιά µία ἑπταετία. Ἐπιθυµώντας περισσότερη ἡσυχία, βρῆκε µιά κατάλληλη τοποθεσία στό ὄρος Agromonte, κοντά στόν ποταµό Agri, ὅπου ἀναστήλωσε τήν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Ἰουλιανοῦ, καθώς καί τήν ἐκκλησία τῆς Παναγίας τοῦ Ἀρµέντο. Ὅταν οἱ Σαρακηνοί, µέ ἀρχηγό τόν Abu l-Qasim Ali, ἐπιτέθηκαν καί σέ ἐκείνη τήν περιοχή, ὁ Ὅσιος ἔκανε κάτι ἀσυνήθιστο γιά τούς µοναχούς. Ἔφιππος ὁ ἴδιος, ὁδήγησε τούς µοναχούς του στό πεδίο τῆς µάχης, ὥστε νά ὑπερασπιστοῦν τά ἱερά καί τά ὅσια ἀπό τή βεβήλωση καί τήν καταστροφή. Κοντά στόν Ὅσιο προσῆλθε ἀπό τή Σικελία καί ἀσπάστηκε τή µοναχική πολιτεία ἡ ἀδελφή του, Ὁσία Αἰκατερίνη, µαζί µέ τά παιδιά της. Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς, µετά ἀπό τριετῆ ἀσθένεια, παρέδωσε ἐν εἰρήνῃ τό πνεῦµα του, στίς 13 Ὀκτωβρίου τοῦ 984, καί ἐτάφη στήν ἐκκλησία τοῦ µοναστηριοῦ του ἀπό τούς µαθητές του. Ἡ μνήµη του τιµᾶται καί - 110 -

ΟΚΤΩΒ ΡΙ ΟΣ

στίς 5 Φεβρουαρίου, ἴσως λόγω κάποιας ἀνακοµιδῆς τῶν ἱερῶν του λειψάνων. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Λουκᾶ, τὸ πνεῦµα σου.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Nικήτα τοῦ Πατρικίου, στρατηγοῦ τοῦ Θέµατος τῆς Σικελίας, τοῦ ὁµολογητοῦ.

Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ Ἅγιος Νικήτας γεννήθηκε τό 761 στήν Παφλαγονία. Ἀναφέρεται καί ὡς Νικήτας Μονοµάχος, καί, κατά πᾶσα πιθανότητα, ἦταν µέλος τῆς οἰκογένειας τῶν Μονοµάχων καί συγγενής τῆς Αὐγούστας Θεοδώρας. Οἱ γονεῖς του, πού µᾶλλον ὀνοµάζονταν Γρηγόριος καί Ἄννα, φρόντισαν γιά τήν ἐκπαίδευσή του στόν τόπο καταγωγῆς του. Σέ παιδική ἡλικία, τόν ὑπέβαλαν σέ εὐνουχισµό, µέ σκοπό νά γίνει δεκτός στήν ὑπηρεσία τῶν Ἀνακτόρων καί νά σταδιοδροµήσει στή δηµόσια διοίκηση. Τό ἔτος 778, σέ ἡλικία 17 ἐτῶν, ὁ Νικήτας µετέβη στήν Κωνσταντινούπολη καί εἰσῆλθε στήν ὑπηρεσία τῆς Αὐγούστας Εἰρήνης, µετέπειτα αὐτοκράτειρας (780-790 καί 797-802). Χάρη στίς πολλές ἱκανότητές του, γρήγορα ἀνῆλθε στήν κρατική ἱεραρχία. Τό 787, ἄγνωστο µέ ποιά ἰδιότητα, ἔλαβε µέρος στήν Ζ΄ Οἰκουµενική Σύνοδο. Λίγο ἀργότερα, τιµήθηκε µέ τόν τίτλο τοῦ πατρικίου καί διορίστηκε στρατηγός τῆς Σικελίας, ὅπου ἀνήγειρε ναό ἀφιερωµένο στήν Ἁγία Εὐφηµία. Τό 797 ὡς στρατηγός Σικελίας, ἔστειλε ἐπιστολή στόν Φράγκο ἡγεµόνα Καρλοµάγνο. Παρέµεινε στό ἀξίωµα τό ἀργότερο ἕως τό 799. Μετά - 111 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

τήν ἐπιστροφή του στήν Κωνσταντινούπολη ὁ πατρίκιος Νικήτας ἐξέφρασε τήν ἐπιθυµία νά ἐγκαταλείψει τήν ἐγκόσµια ζωή καί νά ἀκολουθήσει τόν µοναστικό βίο. Ὁ αὐτοκράτορας Νικηφόρος Α΄ (802811) καί ὁ καίσαρας Σταυράκιος, ὅµως, δέν τοῦ ἐπέτρεψαν νά ἀποσυρθεῖ ἀπό τήν κρατική διοίκηση. Τήν ἄνοιξη τοῦ 807, ὁ Νικήτας ἐστάλη ἀπό τόν Αὐτοκράτορα ἐπικεφαλῆς τοῦ στόλου στή Δαλµατία, σέ Τοιχογραφία τοῦ Ἁγίου Νικήτα τοῦ Ὁμολογητοῦ, στή Μονή Gračanica τοῦ Κοσόβου (14ου αἰῶνα). ἐπιχειρήσεις κατά τῶν Βενετῶν. Πρός τά τέλη τοῦ 811, σέ ἡλικία 50 ἐτῶν, ὁ Νικήτας ἐκάρη µοναχός µέ τή συγκατάθεση τοῦ αὐτοκράτορα Μιχαήλ Α΄ Ραγκαβέ (811-813), ὑπό τόν ὅρο νά µήν ἐγκαταλείψει τήν Κωνσταντινούπολη. Ἐντάχθηκε στή µοναστική κοινότητα τῆς Θεοτόκου Χρυσονίκης, κοντά στή Χρυσή Πύλη. Τό 815, µέ τήν ἔναρξη τῆς δεύτερης περιόδου τῆς Εἰκονοµαχίας, ὁ Ὅσιος Νικήτας κατέφυγε σέ ἕνα προάστιο τῆς πόλεως, ὅπου ὅµως τόν ἐντόπισαν ἀξιωµατοῦχοι τοῦ αὐτοκράτορα Λέοντος Ε΄ Ἀρµενίου (813-820) καί τόν κατηγόρησαν γιά κατοχή φορητῆς εἰκόνας τοῦ Χριστοῦ. Ὁ Νικήτας ἀρνήθηκε νά παραδώσει τήν εἰκόνα. Ἐπί βασιλείας Μιχαήλ Β΄ (820-829), ὅταν ἀµβλύνθηκαν οἱ θρησκευτικές διαµάχες, παρέµεινε στό προάστιο αὐτό.

- 112 -

ΟΚΤΩΒ ΡΙ ΟΣ

Μετά τήν ἀνάρρηση στό θρόνο τοῦ Θεοφίλου (829-842), ὁπότε ἄρχισαν σέ µεγάλη κλίµακα πιέσεις καί διωγµοί κατά τῶν εἰκονόφιλων κληρικῶν, ὁ Νικήτας ἀρνήθηκε νά συνεργαστεῖ µέ τόν εἰκονοµάχο πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ἀντώνιο (821-837) καί, ἐξαναγκαζόµενος σέ ἐξορία, περί τίς ἀρχές τοῦ 830 κατέφυγε στό Ἐρίβολον, τοποθεσία νότια τῆς Νικοµήδειας. Στό διάστηµα 830-833 περιπλανιόταν στή Βιθυνία, προσπαθώντας νά ἀποφύγει τούς διωγµούς κατά τῶν εἰκονοφίλων. Ἐπισκέφθηκε δύο φορές τό Ἐρίβολον καί τό Παντείχιον, στήν ἀσιατική ἀκτή τοῦ Βοσπόρου, µετέβη στίς γειτονικές Ρουφινιανές καί κατέφυγε στήν περιοχή τοῦ Καταβόλου, νοτιοδυτικά τῆς Κίου. Ἀπό ἐκεῖ, γιά νά ἀποφύγει συνάντηση µέ τόν αὐτοκράτορα Θεόφιλο, ὁ ὁποῖος θά ἐπισκεπτόταν τήν περιοχή γιά νά ἀντιµετωπίσει ἐπιδροµές τῶν Ἀράβων, ὁ Νικήτας, τό θέρος τοῦ 833, κατέφυγε στό προάστιο Ζουλουπάς ἤ Ζούλουπας. Τέλος, ἐγκαταστάθηκε στήν Κατησία, θέση στήν ἀκτή τοῦ Εὐξείνου Πόντου, καί ἐπιδόθηκε στήν ἡσυχαστική πολιτεία. Στήν Κατησία ἀνήγειρε, ἀπό κοινοῦ µέ τόν ἀνιψιό του µοναχό Νικήτα, μονή ἀφιερωµένη στόν Ἀρχάγγελο Μιχαήλ, σέ ἔκταση ἀγορασµένη ἀπό τόν ἴδιο. Ἐκεῖ ἐκοιµήθη, στίς 6 Ὀκτωβρίου τοῦ ἴδιου ἔτους. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Νικήτα· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 113 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

14 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ἁγίου µάρτυρος Εὐστρατίου τοῦ Πρεσβυτέρου, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη του βασίζε-

ται στά ἑλληνικά χειρόγραφα μέ τούς βίους τῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου καί διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 121

Ἑβραϊκῆς καταγωγῆς, ὁ Ἅγιος Εὐστράτιος ἦταν υἱός τοῦ Ἁγίου Δονάτου (13 Νοεµβρίου), ὁ ὁποῖος ὀνοµαζόταν Σαµουήλ καί ἦταν ὁ ἄρχων τῆς Συναγωγῆς στούς Λεοντίνους. Ὁ Σαµουήλ πίστεψε στόν Χριστό µετά ἀπό θαῦµα τῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου, οἱ ὁποῖοι τόν θεράπευσαν ἀπό τή λέπρα, καί βαπτίστηκε Χριστιανός µαζί µέ ἄλλους 752 Ἰουδαίους, πολλοί ἐκ τῶν ὁποίων µαρτύρησαν γιά τόν Χριστό (9 Ἀπριλίου). Ὁ Ἅγιος Δονάτος χειροτονήθηκε πρεσβύτερος µαζί µέ τά παιδιά του, Εὐστράτιο καί Χαρίτωνα. Ὁ Ἅγιος Εὐστράτιος ἐκοιµήθη ἤ, κατ’ ἄλλους, µαρτύρησε, τό ἔτος 303. O Ἅγιος Χαρίτων ἐκοιµήθη στίς 6 Ἰουνίου τοῦ 331.

- 114 -

ΟΚΤΩΒ ΡΙ ΟΣ

15 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ



Τῇ ΙΕ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Σαβίνου, ἐπισκόπου Κατάνης. Ἡ μνήμη του, βασίζεται στά ἑλληνικά χει-

ρόγραφα μέ τόν βίο τοῦ Ἁγίου Λέοντος ἐπισκόπου Κατάνης καί διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ. 3.

Ὁ Ἅγιος πατήρ ἡµῶν Σαβῖνος, ὁ ὁποῖος ἔζησε τόν 8ο αἰῶνα, ἦταν ἕνας ἀπό τούς πλέον τιµώµενους ἐπισκόπους τῆς Κατάνης τῆς Σικελίας. Ἦταν ὁ προκάτοχος τοῦ Ἁγίου Λέοντος τοῦ θαυµατουργοῦ, ἀπό τόν βίο τοῦ ὁποίου ἐλήφθησαν κάποιες πληροφορίες γιά τήν ὁσιακή ζωή του. Χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος γιά τίς πολλές ἀρετές του, καί ἦταν ὁ ἑνδέκατος ἐπίσκοπος τῆς Κατάνης. Ὄντας λάτρης τῆς ἡσυχαστικῆς ζωῆς καί µή ὑποφέροντας τούς περισπασµούς ἀπό τή διαχείριση τῆς μητρόπολης τῆς Κατάνης, ἀποφάσισε µιά µέρα νά ἀποσυρθεῖ σέ ἕνα µοναστήρι στίς πλαγιές τῆς Αἴτνας καί νά ἀφιερωθεῖ πλήρως στήν προσευχή καί τήν ἄσκηση. Στήν ἀπόφασή του αὐτή ἀκολουθήθηκε ἀπό µερικούς µαθητές του, πού ἤθελαν νά τόν µιµηθοῦν στόν ἡσυχαστικό τρόπο ζωῆς. Ἔτσι, σύντοµα, γύρω ἀπό τό ἀσκητήριο τοῦ Ὁσίου δηµιουργήθηκε ἕνα κοινοβιακό µοναστήρι. Ἡ ἀκριβής θέση τοῦ µοναστηριοῦ τοῦ Ἁγίου Σαβίνου εἶναι ἀβέβαιη. Κάποιοι ἱστορικοί τό ἐντοπίζουν στή δασώδη περιοχή πού σήµερα ὀνοµάζεται Zafferana Etnea3. Ἐκεῖ ὁ Ὅσιος, ἀφοῦ ἔζησε ὁσιακά, καλλιεργώντας τίς εὐαγγελικές ἀρετές καί καθοδηγώντας τούς µαθητές του, ἐκοιµήθη στίς 15 Ὀκτωβρίου τοῦ ἔτους 760.

3. Ἡ Zafferana Etnea εἶναι ἕνας ἀρχαῖος οἰκισµός, βυθισµένος στήν εἰρήνη καί τήν ἠρεµία τοῦ δάσους τῆς Αἴτνας, πού σίγουρα θά εὐνοοῦσε τό ἡσυχαστικό πρόγραµµα τῶν µοναχῶν.

- 115 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Σαβῖνε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 116 -

ΟΚΤΩΒ ΡΙ ΟΣ

21 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ



Τῇ ΚΑ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἱλαρίωνος τοῦ Μεγάλου, πρώτου ἐρηµίτου ἐν τῇ Μεγάλῃ Ἑλλάδᾳ.

Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ ἰσάγγελος αὐτός Ἅγιος, ὁ πνευµατικός πατέρας ὅλων τῶν Ἰταλιωτῶν µοναχῶν, γεννήθηκε στήν κωµόπολη τῆς Παλαιστίνης Θαβαθά, τό 290 µ.Χ., ἀπό γονεῖς εἰδωλολάτρες, ὅπως τό ρόδο ἀπό τά ἀγκάθια. Ἔλαβε ξεχωριστή µόρφωση σέ µιά ἀπό τίς φηµισµένες σχολές τῆς Ἀλεξάνδρειας, ἀλλά ὁ πόθος του νά γνωρίσει τήν ἀλήθεια ἔµενε ἀνικανοποίητος, µέχρι πού γνώρισε τόν Χριστιανισµό καί ἀποδέχτηκε µέσα στήν ψυχή του, µέ χαρά, τίς ἀλήθειες τῆς νέας πίστεως. Μετά τή βάπτισή του, σέ ἡλικία δεκαπέντε ἐτῶν, θέλοντας νά ἱκανοποιήσει τήν ἐσωτερική του ἀνάγκη γιά ἐντονότερο ἀγῶνα καί ἐγκατάλειψη τῶν βιοτικῶν µεριµνῶν, ἀναχωρεῖ γιά τήν ἔρηµο. Ἐκεῖ ἔγινε µοναχός ἀπό τόν Μέγα Ἀντώνιο, ἀπό τόν ὁποῖο διδάχθηκε τόν κανόνα τῆς ἀσκητικῆς πολιτείας καί ἐπέστρεψε στήν πατρίδα του. Ὅταν πέθαναν οἱ γονεῖς του, µοίρασε τή µεγάλη περιουσία Δυτική ἀπεικόνιση τοῦ Ἁγίου Ἱλα­ρίω­νος, του στούς φτωχούς καί γιά τριστήν Καλαβρία. Δεῖγμα τῆς ζωντανῆς ἀκόμη μνήμης τοῦ πε­ρά­σμα­τος τοῦ Ἁγίου άντα ἑπτά χρόνια ἔζησε µέσα σέ µία σπηλιά, τρώγοντας µόνο τό ἀπό τή Μεγάλη Ἑλλάδα.

- 117 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

βράδυ λίγα ξερά σῦκα καί ἄγρια χόρτα στήν ἀρχή, ἀργότερα καί λίγο ψωµί, καί πρός τό τέλος τῆς ζωῆς του ὄσπρια, λάδι καί λάχανα. Τόσο στενό ἦταν τό κελί του, πού ἔµοιαζε περισσότερο µέ τάφο. Πολλά ἦταν τά θαύµατα, οἱ ἰάσεις ἀσθενῶν καί οἱ ἐκδιώξεις δαιµονίων πού ἐπιτέλεσε ὁ Ὅσιος, µέ τή Χάρη τοῦ Θεοῦ. Κάποτε, νύχτα, ἦλθαν ληστές γιά νά τόν βλάψουν. Ὁ Θεός, ὅµως, τούς σκότισε τά µάτια. Ὅταν ξηµέρωσε, συνοµίλησαν μαζί του καί ἀντιλήφθηκαν ὅτι ἐκεῖνος οὔτε τήν κλοπή φοβόταν οὔτε καί τόν θάνατο. Πρόθυµα ὁµολόγησαν τίς κακές προθέσεις τους, ζήτησαν συγχώρεση καί ξαναβρῆκαν τό φῶς τους. Σέ ἡλικία ἑξήντα τριῶν ἐτῶν κατέβηκε στήν Αἴγυπτο γιά νά ἐπισκεφθεῖ τήν ἱερά Μονή τοῦ Μεγάλου Ἀντωνίου, καί, στή συνέχεια, πῆγε στή Σικελία, στήν περιοχή Cava Ispica, ὅπου ἔζησε ἀσκητικά σέ ἕνα σπήλαιο καί ὅπου θεράπευσε ἀπό δαιµονική προσβολή ἀξιωµατικό τῆς αὐτοκρατορικῆς φρουρᾶς. Νά, πῶς ἀναφέρεται στή ζωή τοῦ Ὁσίου Ἱλαρίωνος στή Σικελία, ὁ Σωζόµενος στήν Ἐκκλησιαστική του Ἱστορία: «Ἐν τούτῳ δέ καί Ἱλαρίων ὁ µοναχός ἐπιζητούµενος παρά τῶν Γαζαίων ἔφυγεν εἰς Σικελίαν· ἔνθα δή ξύλα συλλέγων ἐκ τῶν ἐρήµων ὀρῶν καί ἐπί τῶν ὤµων φέρων ἐν τῇ πόλει διεπώλει· καί ὅσον ἀποζῆν τούτῳ τῷ τρόπῳ τήν καθ’ ἡµέραν τροφήν ἐπορίζετο· καταµηνυθείς δέ ὅστις εἴη καί οἷος ὑπό δαιµονῶντος ἀνδρός τῶν ἐπισήµων, τοῦ δαιµονᾶν αὐτόν ἀπαλλάξας, ἦλθεν εἰς Δαλµατίαν»4. Θά µπορούσαµε, λοιπόν, νά ποῦµε ὅτι ὁ Ἅγιος Ἱλαρίων εἶναι ὁ εἰσηγητής τοῦ µοναχικοῦ βίου στή Τό σπήλαιο τοῦ Ἁγίου Ἱλαρίωνος τοῦ Μεγάλου, στή Σικελία. Νότια Ἰταλία, στήν ὁποία ἔκτοτε συ4. SOZOMENUS HISTORIA ECCLESIASTICA, 155 5, 10, 1-2

- 118 -

ΟΚΤΩΒ ΡΙ ΟΣ

νέχισε νά ἀνθίζει ἡ ὀρθόδοξη µοναχική παράδοση γιά ὀκτώ περίπου αἰῶνες. Ἀπό ἐκεῖ ἀναχώρησε γιά τήν Κύπρο. Κατά τή διάρκεια τοῦ ταξιδιοῦ, µέ θαυµατουργικό τρόπο, ἐµπόδισε πειρατές νά πλησιάσουν τό πλοῖο του. Ὅταν ἔφθασε στήν Πάφο, ἡ ὁποία εἶχε καταστραφεῖ ἀπό µεγάλο σεισµό, ἐγκαταστάθηκε ἀρχικά στά ἐρείπιά της καί, ἀργότερα, συνέχισε τήν ἀγαπηµένη του ἀσκητική ζωή σέ ψηλό καί δύσβατο βουνό, ἔξω ἀπό τό σηµερινό χωριό Ἐπισκοπή, δίπλα ἀπό εἰδωλολατρικό ναό. Ἔδιωξε πολλά δαιµόνια ἀπό τήν περιοχή καί πρόσφερε τήν περιπόθητη θεραπεία σέ ὅλους ὅσοι τή ζητοῦσαν. Στήν ἡλικία τῶν ὀγδόντα ἐτῶν, ὁ θαυµατουργός ἀσκητής ἀρρώστησε. Ἀφοῦ κάλεσε κοντά του τά πνευµατικά του παιδιά καί τά συµβούλευσε νά µένουν πιστά µέχρι θανάτου στόν Χριστό, τά εὐλόγησε κι ἄφησε τήν ἁγνή ψυχή του νά µεταπηδήσει στούς οὐρανούς (371 µ.Χ.). Ὁ µαθητής του Ἡσύχιος, ὁ ὁποῖος ἔµενε µαζί του, πῆρε τό ἱερό σκήνωµα καί τό µετέφερε στήν Παλαιστίνη, στήν ἱερά Μονή Μαϊουµά. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήµου πολίτης. Ἐγκρατείας τῇ αἴγλῃ, λαµπρυνθεὶς τὴν διάνοιαν, ἤστραψας θαυµάτων ἀκτῖνας Ἱλαρίων πατὴρ ἡµῶν, καὶ γεγονὼς φωστὴρ περιφανής, καὶ στῦλος εὐσέβειας θεαυγῆς, καταυγάζων τῇ ἐνθέῳ σου βιοτῇ, τοὺς πίστει προσιόντας σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοὶ ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ, πᾶσιν ἰάµατα. Κοντάκιον, Ἦχος γ΄. Ἡ Παρθένος σήµερον. Ὡς φωστῆρα ἄδυτον, τοῦ νοητοῦ σε Ἡλίου, συvελθόvτες σήµεροv, ἀνευφηµοῦµεν ἐν ὕµvοις. Ἔλαµψας τοῖς ἐν τῷ σκότει τῆς ἀγνωσίας, ἅπαντας ἀναβιβάζων πρὸς θεῖοv ὕψος, Ἱλαρίων τοὺς βοῶντας· Χαίροις ὦ Πάτερ, τῶν Ἀσκητῶv ἡ κρηπίς.

- 119 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Γερασίµης καὶ τῶν τέκνων αὐτῆς, Ἀδριανοῦ, Ἀούρεας, Βαβύλα, Ἰουλιανῆς καί Βικτωρίας, τῶν ἐκ Μεσσήνης τῆς Σικελίας. Σχετικά μέ τή μνήμη τῶν Ἁγί-



ων αὐτῶν, βλέπε: BIBLIOTHECA SANCTORUM, VI, σελ. 201, Città Nuova Ed., Roma 1988.

Ἡ Ἁγία Γερασίµη (ἤ Γερασίνα), ἀνῆκε, σύµφωνα µέ τήν παράδοση, σέ βασιλική οἰκογένεια, πού καταγόταν ἀπό τή Μεσσήνη τῆς Σικελίας. Μαζί µέ τά παιδιά της καί τή συγγενῆ τους Ἁγία Οὔρσουλα, µαρτύρησε τό 453 ἀπό τούς Οὔννους στή Γερµανία. Τά λείψανά τους φυλάσσονταν ἀρχικά στήν Τριέρ, ἐνῶ ἡ κάρα τῆς Ἁγίας στίς Βρυξέλλες. Ἀργότερα, τά λείψανα µεταφέρθηκαν στήν Ἀσίζη καί, τελικά, στή Μεσσήνη τῆς Ἡ Ἁγία μάρτυς Γερασίμη, ἡ ἐκ Μεσ­σήνης καί Σικελίας. τά τέκνα αὐτῆς.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 120 -

ΟΚΤΩΒ ΡΙ ΟΣ

25 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τῇ ΚΕ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Νικίου (ἤ Ἰωαννίκιου), τοῦ ἐκ νήσου Χάλκης τῶν Δωδεκανήσων, ἡγουµένου τῆς ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Παύλου τοῦ Δρυµοῦ, ἐν Pontecorvo τοῦ Λατίου. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Octobris,



IX, Parigi-Roma 1870, σελ.704-712.

Δυστυχῶς, πολύ λίγα στοιχεῖα εἶναι γνωστά γιά αὐτόν τόν Ἕλληνα Ἅγιο πού ἔζησε στήν Κεντρική Ἰταλία. Μεταξύ ἄλλων, γνωρίζουµε ὅτι ὁ Ὅσιος Νίκιος (πιθανόν τό ὄνοµά του νά ἦταν Ἰωαννίκιος), γεννήθηκε στή νῆσο Χάλκη, κοντά στή Ρόδο, περίπου στό δεύτερο µισό τοῦ 10ου αἰῶνα. Μετά τόν θάνατο τῶν γονέων του, ἐγκαταστάθηκε στήν Ἰταλία ὅπου καί ἔλαβε τή µοναχική κουρά στό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Βενεδίκτου στό Montecassino. Μή ἀντέχοντας τή νοοτροπία τῆς Δύσης καί τά λατινικά ἤθη, ἐπέλεξε νά ζήσει ὡς ἐρηµίτης στό San Nicola di Ciconia, διατηρώντας, ὡστόσο, τή µοναστική του ἐξάρτηση ἀπό τό µοναστήρι τοῦ Montecassino. Στή συνέχεια, ἵδρυσε ἕνα ἑλληνορθόδοξο µοναστήρι στό δάσος Pontecorvo, τό ὁποῖο τοῦ δωρήθηκε ἀπό τόν κόµη Guido. Τό µοναστήρι πῆρε τό ὄνοµα τοῦ Ἁγίου Παύλου τοῦ Δρυµοῦ (San Paolo della Foresta), καί προοριζόταν ἀποκλειστικά γιά τούς Ἕλληνες Ὀρθόδοξους µοναχούς. Στό τυπικό του ὁ Ὅσιος ἀπαγόρευσε ρητῶς τήν εἴσοδο τῶν Λατίνων µοναχῶν: «Ipsum monasterium de vestris Graecis Monachis sit amodo, et usque in sempiternum; quicumque exinde hanc regulam quod dicitur atticam in latinam convertere voluerit, maledictus et excomunicatus fiat a Deo Patre Omnipotente5». Ὁ Ὅσιος Νίκιος ἐκοιµήθη στίς 25 Ὀκτωβρίου ἑνός ἀπροσδιόριστου ἔτους τῶν ἀρχῶν τοῦ 11ου αἰῶνα. Οἱ ἡγούµενοι πού τόν διαδέχθηκαν στήν ἡγουµενία τοῦ µοναστη5. Μτφρ.: «Ἀπό τώρα καί στό ἑξῆς καί εἰς τόν αἰῶνα, τό µοναστήρι θά εἶναι τῶν Ἑλλήνων Μοναχῶν. Ἑποµένως, ὅποιος θελήσει νά µετατρέψει αὐτό τό τυπικό ἀπό ἑλληνικό σέ λατινικό, ἄς εἶναι καταραµένος καί ἀφορισµένος ἀπό τόν Παντοκράτορα Θεό Πατέρα».

- 121 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ριοῦ ἦταν οἱ: Κλήµης (1030-1051), Ἀρσένιος (1059-1065), Σάββας (1067) καί Ἰωνᾶς (1071). Ὅλοι χαρακτηρίζονται ὡς «ex Graecorum genus», δηλαδή, «ἐκ τοῦ γένους τῶν Ἑλλήνων». Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἰωαννίκιε, τὸ πνεῦµα σου.

- 122 -

ΟΚΤΩΒ ΡΙ ΟΣ

29 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ



Τῇ ΚΘ΄ Ὀκτωβρίου, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν καὶ ὁµολογητοῦ Στεφάνου τοῦ Νέου, προστάτου τοῦ Salìce τῆς Μεσσήνης.

Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Τά ὑπόλοιπα στοιχεῖα τοῦ βίου του προέρχονται ἀπό τήν τοπική προφορική παράδοση.

Ὁ Ἅγιος Στέφανος ὁ Νέος, γεννήθηκε στήν Κωνσταντινούπολη τό 715 καί πέθανε στήν ἴδια πόλη στίς 28 Νοεµβρίου 768. Θεωρεῖται ὡς ὁ ἐνδοξότερος µάρτυρας τῆς περιόδου τῆς Εἰκονοµαχίας. Στό Salìce τῆς Μεσσήνης, ἡ τιµή του ἐξαπλώθηκε µετά τήν ἵδρυση ἑνός ἰταλοελληνικοῦ µοναστηριοῦ, τοῦ ὁποίου τά ἴχνη ἔχουν χαθεῖ σήµερα, ἀλλά ἡ ὕπαρξή του ἀποδεικνύεται ἀπό ἕνα χειρόγραφο τοῦ 1342. Μέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου, τό ὄνοµα τοῦ Ἁγίου Στεφάνου τοῦ Νέου ταυτίστηκε µέ ἐκεῖνο ἑνός ὁµωνύµου του µοναχοῦ, ὁ ὁποῖος, σύµφωνα µέ τήν τοπική παράδοση, ἔζησε σέ αὐτό τό µοναστήρι, λιθοβολήθηκε καί αὐτός τήν ἐποχή τῆς Εἰκονοµαχίας καί θάφτηκε στό Salìce. Ἡ µορφή, ὅµως, αὐτοῦ τοῦ µοναχοῦ περιβάλλεται ἀπό µυστήριο, καθώς δέν ὑπάρχουν πηγές ἤ ἔγγραφα πού νά ἀποδεικνύουν τήν ὕπαρξή του. Οἱ δύο Ἅγιοι, λοιπόν, ταυτίζονται στήν προφορική παράδοση τῆς Σικελίας, ἄν καί γιά τούς ντόπιους κατοίκους εἶναι ξεκάθαρο ὅτι µιλᾶµε γιά δύο ξεχωριστές µορφές οἱ ὁποῖες, στήν πραγµατικότητα, κατά τή διάρκεια τῶν ἑορτασµῶν συνενώνονται. Ἡ ἡµέρα πού ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει ἐπίσηµα τόν Ἅγιο Στέφανο τόν Νέο εἶναι ἡ 28η Νοεµβρίου, ἡµέρα τοῦ µαρτυρίου του. Στή Salìce, ἡ ἐπέτειος αὐτή ἑορτάζεται στίς 29 Ὀκτωβρίου, ἡµέρα κατά τήν ὁποία τοποθετεῖται ὁ µαρτυρικός θάνατος τοῦ τοπικοῦ Ἁγίου Στεφάνου τοῦ Salice. Οἱ πρῶτες ἱστορικές πηγές τῆς Salìce µᾶς φέρνουν πίσω στό 1134, ὅταν ὁ Νορµανδός ἡγεµόνας Ρογῆρος Β΄ δωρίζει κάποια φέουδα, συµπεριλαµβανοµένου τοῦ ἐδάφους τοῦ µοναστηριοῦ τοῦ Salìce, στήν ἑλληνική Μονή τοῦ Ἁγίου Σωτῆρος τῆς Μεσσήνης. Τό Salìce, ὅπως - 123 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

καί ἄλλες γύρω κωµοπόλεις, ἦταν ἕδρα τῶν Ἑλλήνων µοναχῶν (πρίν ἀπό τό 2005, τό Salìce, µαζί µέ τό Gesso, τό Orto Liuzzo καί τή Ρόδια συµπεριελήφθησαν στή 13η συνοικία τῆς Μεσσήνης, ἀποκαλούµενη ἀκριβῶς «dei Βasiliani» [τῶν Βασιλειανῶν], δηλαδή τῶν Ἑλλήνων µοναχῶν). Πιστεύεται ὅτι κάποτε, κοντά στή σηµερινή περιοχή Badia [Μοναστήρι], ὑπῆρχε ἕνα ἑλληνικό µοναστήρι ἀφιερωµένο στόν Ἅγιο Στέφανο τόν Νέο, τό ὁποῖο ἐξαρτιόταν ἄµεσα ἀπό τόν ἀρχιµανδρίτη τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Σωτῆρος τῆς Μεσσήνης. Στόν ἀρχιµανδρίτη πού τήν ἐποχή ἐκείνη ἦταν ὁ Ὅσιος Λουκᾶς, ἀνατέθηκε ἀπό τόν Ρογῆρο τό ἔδαφος τοῦ µοναστηριοῦ τοῦ Salìce, µέ τήν πρόβλεψη νά δηµιουργήσει ἕνα χωριό µέ Ἕλληνες χωρικούς, πού θά δούλευαν καί θά ζοῦσαν γύρω ἀπό τή μονή. Ἔτσι, σταδιακά, οἱ κάτοικοι τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Στεφάνου δηµιούργησαν τήν προφορική αὐτή παράδοση γιά τήν ὕπαρξη τοπικοῦ Ἁγίου Στεφάνου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ὁ ὑψωθείς ἐν τῷ Σταυρῷ. Ἀσκητικῶς προγυµνασθεὶς ἐν τῷ ὄρει, τὰς νοητὰς τῶν δυσµενῶν παρατάξεις, τῇ πανοπλίᾳ ὤλεσας, παµµάκαρ τοῦ Σταυροῦ. Αὖθις δὲ πρὸς ἄθλησιν, ἀνδρικῶς ἀπεδύσω, κτείνας τὸν Κοπρώνυµον, τῷ τῆς Πίστεως ξίφει· καὶ δι᾽ ἀµφοῖν ἐστέφθης ἐκ Θεοῦ, Ὁσιοµάρτυς ἀοίδιµε Στέφανε.

- 124 -

ΟΚΤΩΒ ΡΙ ΟΣ

30 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τῇ Λ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Μαρκιανοῦ, ἐπισκόπου Συρακούσης, µαθητοῦ τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Πέτρου. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συνα-



ξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ Ἅγιος Μαρκιανός µαζί µέ τόν Ἅγιο Παγκράτιο, ἐπίσκοπο Ταυροµενίας, ἀποτελοῦν τίς ἀπαρχές καί τούς θεµελίους λίθους τῆς Ἐκκλησίας τῆς Σικελίας, ἀλλά καί γενικότερα τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας. Παραθέτουµε ἐδῶ τό σύντοµο ὑπόµνηµα τοῦ Συναξαρίου τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως: «Οὗτος µαθητής ἐγένετο Πέτρου τοῦ ἀποστόλου, ἐκ τῶν τῆς ἀνατολῆς µερῶν ἕλκων τό γένος. Μετά δέ τήν τοῦ Κυρίου ἀνάληψιν, ὑπό Πέτρου τοῦ κορυφαίου τῶν ἀποστόλων ἐκλεγείς, χειροτονεῖται Ἐπίσκοπος καί ἀποστέλλεται πρός τά ἑσπέρια µέρη τῆς ᾿Ιταλίας, ἐν Συρακούσαις. Εὑρών δέ πάντας τῷ ζόφῳ τῆς ἀγνοίας κεκρατηµένους, πολλοῖς ἀγῶσι καί ἱδρῶσι προσταλαιπωρήσας καί τούς τῶν εἰδώλων ναούς εὐχαῖς καταστρεψάµενος καί ἐκκλησίας δειµάµενος, πάντας πρός τήν ἀλήθειαν ἐπανήγαγεν, υἱούς φωτός διά τοῦ Ἁγίου βαπτίσµατος ἀναδείξας καί σηµείοις καί τέρασι πολὉ Ἅγιος Μαρκιανός. Βυζαντινό ψηφιδωτό, στό λούς καταπλήξας. Ὅθεν φθόΜονρεάλε τῆς Σικελίας. νῳ βαλλόµενοι οἱ τῶν ᾿Ιου- 125 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

δαίων παῖδες καί τήν παρουσίαν µή ἐνεγκόντες τοῦ διδασκάλου, κτείνουσιν αὐτόν βιαίῳ θανάτῳ· καί οὕτως ἐπληρώθη αὐτοῦ ἡ µαρτυρία»6. Σύµφωνα µέ τήν παράδοση, τό σῶµα του ἐνταφιάστηκε µέσα στήν κρύπτη, τήν ἀφιερωµένη στόν Ἅγιο στίς Συρακοῦσες, πάνω στήν ὁποία, κατά τή βυζαντινή περίοδο, κτίστηκε ἡ ὁµώνυµη Βασιλική. Ἡ ἐκκλησιαστική ἱστορία τῆς περιοχῆς µᾶς πληροφορεῖ ὅτι τό σῶµα τοῦ ἐνδόξου ἱεροµάρτυρα παρέµεινε στήν κρύπτη του γιά ὀκτώ αἰῶνες, µέχρι νά κατακτηθοῦν οἱ Συρακοῦσες ἀπό τούς Ἄραβες τό 878. Ἄλλες πηγές, ὅµως, ἀναφέρουν ὅτι ἤδη, κατά τήν πρώτη πολιορκία τῆς πόλης, τό 827-828, οἱ Συρακούσιοι γιά µεγαλύτερη ἀσφάλεια µετέφεραν τά ἱερά λείψανα τοῦ Ἁγίου στή Βασιλική τοῦ Ἁγίου Θεοδώρου στήν Πάτρα τῆς Ἀχαΐας. Πῶς ἀπό τήν Πάτρα τά λείψανα κατέληξαν στήν ἰταλική πόλη Γαέτα, παραµένει ἕνα µυστήριο, πού οἱ ὑπάρχουσες πηγές δέν µᾶς βοηθοῦν νά ἐξιχνιάσουµε. Σύµφωνα πάλι µέ τήν παράδοση, οἱ ἔµποροι τῆς Γαέτα, πού σύχναζαν στίς ἀγορές τῆς Ἀνατολῆς, ἔφθασαν µέ τά πλοῖα τους στόν τόπο ὅπου φυλάσσονταν τά λείψανα καί τά ἀγόρασαν γιά νά τά δωρίσουν στήν πόλη τους. Οἱ κάτοικοι τῆς Γαέτα, ἐνθουσιασµένοι ἀπό τήν παρουσία τῶν λειψάνων στήν πόλη τους, τόν ἀνακήρυξαν ὡς τόν πρῶτο προστάτη τους, ἀφοῦ ἡ τιµή τοῦ Ἁγίου Ἔρασµου ἔφτασε ἐκεῖ, µόνον κατά τόν 10ο αἰῶνα. Σήµερα, τά λείψανα τοῦ Ἁγίου Mαρκιανοῦ ἀναπαύονται στόν Καθεδρικό Ναό τῶν Ἁγίων Ἐράσµου καί Μαρκιανοῦ καί τῆς Santa Maria Assunta, στό ὑπόγειο παρεκκλήσι πού ὀνοµάζεται «succorpo» (ἐπί τοῦ σώµατος). Ὡστόσο, µερικά ἀπό τά λείψανα τοῦ Ἁγίου παρέµειναν στίς Συρακοῦσες. Μάλιστα, στόν Καθεδρικό Ναό τῆς πόλης διατηρήθηκε ὁ βραχίονας τοῦ Ἁγίου Μαρκιανοῦ, ὁ ὁποῖος δόθηκε ἀργότερα, κατά τόν 12ο αἰῶνα, ἀπό τόν Ἄγγλο ἐπίσκοπο Ρίτσαρντ Πάλµερ, τότε ἐπικεφαλῆς τῆς Ἐκκλησίας τῶν Συρακουσῶν, στό θησαυροφυλάκιο τοῦ Καθεδρικοῦ Ναοῦ τῆς γειτονικῆς Μεσσήνης.

6. Συναξάριον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Kωνσταντινουπόλεως, H. Delehaye (ἐκδ.), Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanum, 1902.

- 126 -

ΟΚΤΩΒ ΡΙ ΟΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Καὶ τρόπων μέτοχος, καὶ θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τὴν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διὰ τοῦτο τὸν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καὶ τῇ πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, ἱερομάρτυς Μαρκιανέ, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 127 -

Bυζαντινή τοιχογραφία τῆς Παναγίας, στήν Κρύπτη τοῦ Ἐσταυρωμένου, στό χωριό Ugento τοῦ Σαλέντο (13ου αἰῶνα).

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ

1 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τῇ Α΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου μάρτυρος

Καισαρίου, τοῦ ἐν Τερρακινῇ τοῦ Λατίου· (ἑορτάζει καί τήν Ζ΄ Ὀκτωβρίου). Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς

Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ διάκονος Καισάριος ἀναφέρεται στό Ἱερωνυµικό Μαρτυρολόγιο1, ὅπου ἡ γιορτή του τοποθετεῖται τήν 1η Νοεµβρίου καί τήν 21η Ἀπριλίου. Στό Ρωµαϊκό Μαρτυρολόγιο, ὁ µάρτυς Καισάριος τιµᾶται τήν 1η Νοεµβρίου, τήν ἡµέρα πού συµπίπτει µέ τήν ἡµεροµηνία τοῦ µαρτυρίου του. Ἡ μνήµη του τήν 1η Νοεµβρίου σηµειώνεται ἐπίσης στό «Μαρµάρινο Ἡµερολόγιο» τῆς Νάπολης2. Ἅγιος Καισάριος. Βυζαντινό Ἀπό τήν ἄλλη πλευρά, µεταξύ τῶν Ἑλψηφιδωτό ἀπό τό Μονρεάλε λήνων, ὁ διάκονος καί µάρτυρας τῆς Τερτῆς Σικελίας.

1. Ἔγγραφο τοῦ πρώτου µισοῦ τοῦ 5ου αἰῶνα, στό ὁποῖο καταρτίζεται ὁ παλαιότερος κατάλογος τῶν Χριστιανῶν Μαρτύρων τῆς Λατινικῆς Ἐκκλησίας.

2. Ἴσως χαραγµένο µεταξύ τῶν ἐτῶν 847-877, σώζεται σήµερα στόν Καθεδρικό Ναό τῆς Νάπολης. Πρόκειται γιά χριστιανικό ἡµερολόγιο χαραγµένο στό µάρµαρο, ἀπό τά παλαιότερα µέχρι σήµερα, πού διατηρεῖ τά λειτουργικά ἔθιµα τῆς Ναπολιτάνικης Ἐκκλησίας, εἰδικά ἐκείνου τοῦ τµήµατος τοῦ κλήρου της πού συνδεόταν µέ τό ἑλληνικό περιβάλλον.

- 129 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ρακίνας, τιµᾶται στίς 7 Ὀκτωβρίου στό Συναξάριον τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ὁ Ἅγιος Νικόδηµος στόν Συναξαριστή του, µᾶς παραθέτει τίς παρακάτω πληροφορίες σχετικά µέ τόν Ἅγιο: «Ὅταν ὁ Kλαύδιος Kαίσαρ ἐβασίλευεν εἰς τήν Pώµην, ἐν ἔτει σξη΄ [268], καί ἐθανάτωσε τήν ἰδίαν του µητέρα, διατί ἦτον Xριστιανή, ἀπό τότε καί ὕστερα, καµµία εὐσπλαγχνία καί ἔλεος δέν ἐγίνετο πλέον εἰς τούς Xριστιανούς. Tότε δέ καί ὁ µακάριος οὗτος Kαισάριος, ἐλθών ἀπό τήν Ἀφρικήν εἰς τήν πόλιν τήν ὀνοµαζοµένην Tαρακηνήν, καί βλέπωντας τάς σιγχαµεράς θυσίας τῶν Ἑλλήνων, ἔπτυσεν ἐπάνω εἰς αὐτάς, καί τάς ἐκαταπάτησεν. Ὅθεν πιασθείς, ἐβάλθη εἰς φυλακήν. Kαὶ ἀφ’ οὗ ἐπέρασεν εἰς αὐτήν τρεῖς ἡµέρας νηστικός, παρεδόθη εἰς τόν ἀνθύπατον. Δεθεῖς λοιπόν ὀπίσω τάς χεῖρας ὁ τοῦ Xριστοῦ ἀθλητής, ἐτραβίζετο ἀπό τούς στρατιώτας ἔµπροσθεν τῆς καρότζας τοῦ ἄρχοντος. Ὅταν δέ ἔφθασαν εἰς τόν ναόν τοῦ Ἀπόλλωνος, ἐπροσευχήθη ὁ Ἅγιος, καί εὐθύς ἔπεσεν ὁ ναός ἀπό τά θεµέλια, καί κατεπλάκωσε µέσα τόν ἀρχιερέα τῶν εἰδώλων καί ἄλλους πολλούς. Tοῦτο δέ τό θαῦµα βλέπων Λεόντιος ὁ Ὑπατικός, ἐπρόσπεσεν εἰς τόν Ἅγιον. Kαι πιστεύσας τῷ Xριστῷ, ἐβαπτίσθη φανερά ἔµπροσθεν εἰς ὅλους. Ἐλθών δέ ὁ Ἱερεύς τῶν Xριστιανῶν Ἰουλιανός, µετέδωκεν εἰς αὐτόν τά ἄχραντα Mυστήρια. Kαί παρευθύς παρέδωκε τήν ψυχήν του εἰς χεῖρας Θεοῦ, καθώς τοῦτο ἐζήτησεν ἀπό τόν Ἅγιον: ἤγουν τό νά ἀποθάνη. Bλέπωντας δέ τόν σύντοµον θάνατον τοῦ Λεοντίου, Λοξώριος ὁ ἄρχων, ἔπιασε τόν Πρεσβύτερον Ἰουλιανόν, καί Kαισάριον τόν Διάκονον, καί ἐπρόσταξε νά βαλθοῦν µέσα εἰς σακκία τρίχινα, καί νά ριφθοῦν εἰς τήν θάλασσαν. Oἱ δέ Ἅγιοι εἶπον πρός αὐτόν. Ἡµεῖς µέν, ὦ Λοξώριε, ριπτόµεθα εἰς τήν θάλασσαν. Ἐσύ δέ, θέλεις δαγκασθῆς ἀπό φίδι, καί µέ κακόν καί ὀδυνηρόν θάνατον ἔχεις νά ἀπορρίψης τήν ψυχήν σου. Tό ὁποῖον καί πραγµατικῶς ἔγινε. Διατί, µετά δύω ἡµέρας τοῦ πνιγµοῦ τῶν Ἁγίων, περιεπάτει ὁ Λοξώριος εἰς τόν αἰγιαλόν τῆς θαλάσσης. Kαί ἐκεῖ εὑρών αὐτόν ἕνας µέγας καί φοβερός ὄφις, περιεπλέχθη εἰς τά ποδάρια του. Kαί ἀφ’ οὗ ἐκτύπησε δυνατά µέ τήν οὐράν ὅλα τά µέλη τοῦ Λοξωρίου, ἀφῆκεν αὐτόν ἄπνουν καί σχεδόν ὅλον νεκρόν. Ἕνας δέ Ἱερεύς τῶν Xριστιανῶν, Eὐσέβιος ὀνόµατι, καί ἄλλος τίς, Φίληξ ὀνοµαζόµενος, ἀπό µίαν θεϊκήν ὀπτασίαν ἐστάλθησαν κάτω εἰς τόν αἰγιαλόν, καί ἔλαβον τά σώµατα τῶν Ἁγίων, τά - 130 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

ὁποῖα εἶχεν ἐκβράσει ἔξω ἡ θάλασσα κατά θείαν Πρόνοιαν. Tούτους δέ διαπερνώντας καί βαστάζοντας τά ἅγια λείψανα, βλέπωντας ὁ δυστυχής ἐκεῖνος Λοξώριος, πρισµένος ὤντας ἀπό τό φαρµάκι τοῦ ὀφιδίου, καί ξένον θέαµα εἰς τούς ὁρώντας εὑρισκόµενος, ἀνεστέναξε καί ἐλεεινολόγησε τόν ἑαυτόν του. Mετά δέ ὀλίγον ἀπέρριψεν ὁ ἄθλιος τήν ψυχήν του. Ἀφ’ οὗ δέ τά λείψανα τῶν Ἁγίων ἐνταφιάσθησαν κοντά εἰς τήν πόλιν, ὁ υἱός τοῦ ἀνωτέρω βαπτισθέντος Λεοντίου τοῦ Ὑπατικοῦ, ἔπιασε τόν ρηθέντα Eὐσέβιον τόν Ἱερέα καί τόν Φίληκα, καί κόψας τάς αὐτῶν κεφαλάς, ἔρριψεν αὐτάς εἰς τόν ποταµόν. Tότε ὁδηγηθείς ὑπό θείου Ἀγγέλου, Kούαρτος ὁ Πρεσβύτερος, ὁ καταγόµενος ἀπό τό κάστρον Kαπούης τῆς ἐν Iταλίᾳ, ἐπῆγε καί ἐπῆρε τά τούτων ἅγια λείψανα, καί ἐνταφίασεν αὐτά εἰς ἐπίσηµον καί τίµιον τόπον». Τά ἑλληνικά συναξάρια τοῦ Ἁγίου συντάχθηκαν ἀπό µιά ὁµάδα Ἑλλήνων µοναχῶν, οἱ ὁποῖοι ἔζησαν στή Ρώµη µεταξύ τοῦ 8ου καί 9ου αἰῶνα, ἱδρύοντας ἕνα µοναστήρι ἀφιερωµένο στόν Ἅγιο Καισάριο, στόν Παλατινό Λόφο τῆς Ρώµης. Τά ἁγιολογικά καί ὑµνολογικά κείµενα, τά σχετικά µέ τούς Ἁγίους Καισάριο καί Ἰουλιανό τῆς Τερρακίνας, εἶναι διαιρεµένα σέ ἕξι Κώδικες, τρία χειρόγραφα τῆς Πόλης τοῦ Βατικανοῦ, Ἀποστολική Βιβλιοθήκη τοῦ Βατικανοῦ, Vat gr. 2 (11ος αἰώνας) καί τό Criptense olims Vat gr. 1608 (11ος αἰώνας). Ὁ Vat gr.

2302 (1220-1222), ἔργο τοῦ µοναχοῦ καί ἀντιγραφέα Ἰωάννου τοῦ ἐκ Ροσσάνου. Ὁ Κώδικας Criptense (Grottaferrata), Ἐθνική Βιβλιοθήκη Μνηµείων, Δ.Α. ΙΙΙ (11ος αἰώνας), ἕνας ἄλλος τῆς Ἀµβροσιανῆς Βιβλιοθήκης (Μιλάνο, Βιβλιοθήκη Ἀµβροσιανή, D 92 sup. τοῦ 10ου αἰῶνα), καί ἕνας τῆς Μεσσήνης (Περιφερειακή Βιβλιοθήκη Πανεπιστηµίου, S. Salv. 13ος αἰώνας). Ὁ ἑλληνικός Βίος τοῦ Ἁγίου ἔφτασε πιθανότατα στήν Κωνσταντινούπολη ἀπό τόν Ὅσιο Βλάσιο τοῦ Ἀµορίου, ὁ ὁποῖος, ἀπό τό ἔτος 860, παρέµεινε γιά δεκαοκτώ χρόνια στό ρωµαϊκό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Καισαρίου στόν Παλατινό Λόφο. Ἡ τιµή τοῦ Ἁγίου µεταφέρθηκε στή Μονή τῆς Κρυπτοφέρρης ἀπό τούς Ἰταλιῶτες µοναχούς, οἱ ὁποῖοι τόν τιµοῦσαν καί εἶχαν στό µοναστήρι τό λείψανο τοῦ δοντιοῦ του.

- 131 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ὁ Ἅγιος Βαρθολοµαῖος ὁ Νεώτερος (981-1055), µαθητής καί διάδοχος τοῦ Ὁσίου Νείλου τοῦ Καλαβροῦ, συνέθεσε ἀκολουθία πρός τιµήν τοῦ Ἁγίου Καισαρίου. Τόν 9ο αἰῶνα, ὅπως προαναφέραµε, ἱδρύθηκε τό ἑλληνικό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου στόν Παλατινό Λόφο τῆς Ρώµης. Τό µοναστήρι αὐτό διατηροῦσε τό σῶµα τοῦ Ἁγίου ὥς τήν καταστροφή του τόν 13ο αἰῶνα. Στή συνέχεια τό σῶµα τοῦ µάρτυρος διακόνου µεταφέρθηκε στή Βασιλική τοῦ Τιµίου Σταυροῦ τῆς Ρώµης, ὅπου σώζεται ἀκόµα, κάτω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα. Τό 1191, ὁ ἱεροµόναχος Γεράσιµος ἀπό τήν Παλαιά Ρώµη ἔφερε τεµάχια τῶν λειψάνων τῶν μαρτύρων Καισαρίου καί Ἰουλιανοῦ, καί µαζί τους τό λείψανο τῆς Ἁγίας Εὐγενίας γιά τό ἰταλοελληνικό µοναστήρι τῆς Θεοτόκου τῶν Πατέρων, στό Ροσσάνο τῆς Καλαβρίας. Τό 1809 τό µοναστήρι καταλήφθηκε ἀπό τούς Γάλλους καί, δυστυχῶς, τά ἴχνη αὐτῶν τῶν κειµηλίων χάθηκαν. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε. Ὁ Μάρτυς σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο, τῆς ἀφθαρσίας ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν, ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῶν Ἁγίων Μαρτύρων in monte supra Megaram, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη τους βασίζεται στά

ἑλληνικά χειρόγραφα μέ τούς βίους τῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου καί διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 33.

Οἱ Ἅγιοι αὐτοί µάρτυρες µαρτύρησαν τό ἔτος 238, στούς Λεοντίνους τῆς Σικελίας, τήν ἴδια ἐποχή πού µαρτύρησαν οἱ Ἅγιοι Ἀλφειός, Φιλάδελφος καί Κυπρῖνος (10 Μαΐου).

- 132 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 133 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

3 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Γ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου ἱεροµάρτυρος Λιβερτίνου, πρώτου ἐπισκόπου Ἀκραγαντίνων τῆς Σικελίας. Ἡ

μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Novembris, I, Parigi 1887,σελ. 601-611.

Ἡ γενικότερη παράδοση, ὅπως καταγράφηκε ἀπό Σικελούς καί εἰδικότερα Ἀκραγαντίνους ἱστορικούς καί συγγραφεῖς, µέχρι τόν 18ο αἰῶνα, µᾶς διέσωσε ὅτι ὁ Ἅγιος ἱεροµάρτυς Λιβερτῖνος εἶχε ἀποσταλεῖ ἀπό τόν ἀπόστολο Πέτρο στόν Ἀκράγαντα γιά νά κηρύξει τό Εὐαγγέλιο τῆς σωτηρίας. Αὐτό πού θά µποροῦσε νά εἰπωθεῖ µέ κάποια βεβαιότητα, εἶναι ὅτι ὁ Ἅγιος Λιβερτῖνος ἦταν ὁ πρῶτος ἐπίσκοπος τοῦ Ἀκράγαντος, ὁ ὁποῖος ἔζησε στούς πρώτους µετά Χριστόν αἰῶνες, κηρύττοντας τό φῶς τῶν εὐαγγελικῶν διδαγµάτων καί ἐπισφραγίζοντας τό κήρυγµά του µέ τό ἴδιο του τό αἷµα. Σύµφωνα µέ τήν παράδοση, πού εἰσήχθη στή λατινική ἀκολουθία τοῦ Ἁγίου, στίς 3 Νοεµβρίου, τό κήρυγµά του ἦταν τόσο ἀποτελεσµατικό καί καρποφόρο, πού ἀνησύχησε τούς εἰδωλολάτρες ἄρχοντες τοῦ τόπου καί ἀποφάσισαν νά τό διακόψουν, στήν ἀρχή µέ ἀπειλές καί ἐκφοβισµούς καί, σύν τῷ χρόνῳ µέ τή βία. Σύµφωνα πάλι µέ τήν τοπική παράδοση, ὁ Ἅγιος µαρτύρησε µαζί µέ τόν Ἅγιο Περεγρῖνο, ἐπίΤό μαρτύριο τοῦ Ἁγίου Λιβερτίνου, ἐπισκό­που σκοπο Τρικάλων3 τῆς Σικε- Ἀκραγαντίνων.

3. Σηµερινή Caltabellota ἤ Triocala.

- 134 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

λίας, καί, στή συνέχεια, τά σώµατά τους παραδόθηκαν στήν πυρά. Σύµφωνα µέ ἄλλες παραδόσεις, µαρτύρησε διά λιθοβολισµοῦ ἤ θανατώθηκε διά ξίφους. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Καὶ τρόπων μέτοχος, καὶ θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τὴν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διὰ τοῦτο τὸν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καὶ τῇ πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, ἱερομάρτυς Λιβερτῖνε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 135 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Δ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Γρηγορίου, τοῦ ἐκ Κασσάνου τῆς Καλαβρίας. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται

στό Acta SS. Novembris, II, Bruxelles 1894, σελ. 463-466.

Ὁ Ὅσιος Γρηγόριος γεννήθηκε στό Κασσάνο4 τῆς Καλαβρίας περί τό 920, ἀπό τόν Λικάστρο καί τήν Ἰωάννα ἤ Ἄννα. Ἦταν ἀπό τίς σηµαντικότερες καί πλέον καλλιεργηµένες προσωπικότητες τοῦ ἰταλοελληνικοῦ µοναχισµοῦ, ὄντας σέ ἐπαφή µέ τούς µεγαλύτερους ἐκπροσώπους τῆς εὐρωπαϊκῆς πολιτιστικῆς καί θρησκευτικῆς ζωῆς τοῦ 10ου αἰῶνα. Ἡ εὐγενής καταγωγή τῆς οἰκογένειας ὤθησε τή µητέρα, µετά τόν θάνατο τοῦ συζύγου της, νά ὀργανώσει ἕναν πετυχηµένο γάµο γιά τόν γιό της µέ ἕνα νέο καί πλούσιο κορίτσι. Ὁ Γρηγόριος, ὅµως, ἀρνεῖται τό µητρικό σχέδιο, καταφεύγει κρυφά στό Κασσάνο, στόν Ἕλληνα ἐπίσκοπο Δαβίδ, καί ἐντάσσεται στόν κλῆρο τῆς πόλεως. Τό 951 χειροτονεῖται πρεσβύτερος καί, µετά ἀπό ἕνα ἔτος, εἰσέρχεται στή Μονή τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα τῆς Cerchiara (σήµερα Madonna delle Armi), τῆς ὁποίας καί ἀναλαµβάνει τήν ἡγουµενία τό 960, µετά τήν κοίµηση τοῦ Ὁσίου ἡγουµένου Παχωµίου. Ζοῦσε µέ αὐστηρή ἄσκηση, σκληρή ἐργασία στά κτήµατα τῆς μονῆς, πολύωρες ἀγρυπνίες καί ἀδιάλειπτη προσευχή. Διακρίθηκε γιά τά πολλά θαύµατά του καί ἰδιαίτερα γιά τό χάρισµα τῆς ἐκδίωξης τῶν δαιµόνων. Γύρω στά 986, οἱ Ἄραβες κατέλαβαν τή Μονή τοῦ Ἁγίου Ἀνδρέα καί βασάνισαν τόν Ὅσιο γιά νά τούς παραδώσει τούς θησαυρούς τοῦ µοναστηριοῦ. Ὅταν κατάλαβαν πώς δέν εἶχε νά τούς δώσει τίποτα, τόν ἄφησαν ἐλεύθερο. Ἔπειτα, γιά νά ἀποφύγει τίς τιµές πρός τό πρόσωπό του –ἡ φήµη του εἶχε φτάσει µέχρι τή Βασιλεύουσα, ὅπου ὁ Κατεπάνω5 τοῦ Μπάρι σχεδίαζε νά τόν ὁδηγήσει– ἔφυγε στή Ρώµη, ὅπου ἀσκήτεψε σέ ἕνα µικρό ἀσκητήριο, ἀφιερωµένο στή 4. Σήµερα, Cassano Jonio, στήν Καλαβρία.

5. Στή Βυζαντινή Αὐτοκρατορία, ὁ Κατεπάνω ἦταν ἀνώτατος πολιτικός καί στρατιωτικός ἄρχοντας. Ἡ υπ’ αὐτόν διοικητική περιφέρεια, καθώς καί τό ἀξίωµα καί ἡ δικαιοδοσία του, ὀνοµαζόταν κατεπανάτο ἤ κατεπανίκιον.

- 136 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

Μεταµόρφωση τοῦ Σωτῆρος. Τίς Κυριακές µετέβαινε γιά νά ἐκκλησιαστεῖ στήν ἑλληνική Μονή τῶν Ἁγίων Βονιφατίου καί Ἀλεξίου τῆς Ρώµης. Ἐδῶ, ἦρθε σέ ἐπαφή µέ σπουδαῖες προσωπικότητες τῆς ἐποχῆς του καί συνάντησε τήν αὐτοκράτειρα Θεοφανώ, σύζυγο τοῦ Γερµανοῦ αὐτοκράτορα Ὄθωνα Β΄, ἡ ὁποία ἦταν Ἑλληνίδα. Ὁ Ὅσιος ἀκολούθησε, ὡς πνευµατικός πατήρ τῆς βασίλισσας, τή βασιλική οἰκογένεια στή Γερµανία καί ἵδρυσε περί τό 997-998, στό Burtscheid (κοντά στό Ἄαχεν), τήν ἑλληνική Μονή τῶν Ἁγίων Ἀπολλιναρίου καί Νικολάου, ἡ ὁποία ἐξελίχθηκε σέ κέντρο διαδόσεως τοῦ ἑλληνικοῦ πολιτισµοῦ στήν περιοχή ἐκείνη. Ἐκοιµήθη ὁσιακά στίς 4 Νοεµβρίου τοῦ 1002 (ἤ, κατ’ ἄλλους, τό 999), ἀλλά τό ἔργο του συνεχίστηκε ἀπό τούς µαθητές του, πού τόν ἀκολούθησαν ἀπό τήν Κάτω Ἰταλία. Τό µοναστήρι τῶν Ἁγίων Ἀπολλιναρίου καί Νικολάου συνέχισε νά εἶναι «ἑλληνόρυθµο» ἕως τό 1220, πού τό πῆραν οἱ Καρθουσιανοί µοναχοί. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Γρηγόριε, τὸ πνεῦµα σου.

- 137 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

5 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Ε΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ἁγίας παρθενοµάρτυρος Τροφιµένας, τῆς ἐκ Σικελίας. Ἡ μνήμη της ἀναγράφεται στό Acta SS.

Novembris, IΙI, Bruxelles 1910, σελ. 5.

Ἡ ἱστορία τῆς Σικελῆς Ἁγίας Τροφιµένης (ἤ Φεβρωνίας, ὅπως τήν ὀνοµάζουν στή Σικελία), εἶναι µᾶλλον περίπλοκη καί ἀµφιλεγόµενη. Σύµφωνα µέ τή λαϊκή παράδοση, ὑπέστη τό ὑπέρ Χριστοῦ µαρτύριο σέ νεαρή ἡλικία (περίπου δώδεκα-δεκατριῶν ἐτῶν), ἀπό τά χέρια τοῦ ἴδιου της τοῦ πατέρα, ὡς συνέπεια τῆς ἄρνησής της νά παντρευτεῖ ἕναν εἰδωλολάτρη πού τῆς προόριζε ὡς σύζυγο. Τό σῶµα της τοποθετήθηκε σέ µιά λάρνακα καί ρίχτηκε στή θάλασσα. Τά θαλάσσια ρεύµατα τό κατηύθυναν στήν παραλία τοῦ Μινόρι, πού βρίσκεται στήν περιοχή τοῦ Σαλέρνο, στήν Καµπανία τῆς Κεντρικῆς Ἰταλίας. Δυστυχῶς, δέν ὑπάρχει ὁµοφωνία µεταξύ τῶν διαφόρων συγγραφέων γιά τήν ἀκριβῆ περίοδο καί τίς λεπτοµέρειες τοῦ µαρτυρίου. Ἡ χώρα προέλευσης εἶναι τό σηµερινό Patti, ἡ ἀρχαία δηλαδή Ἐπακτή, ἐνῶ µερικές ἐκδοχές µιλοῦν γιά τό χωριό Tindari, τήν ἀρχαία δηλαδή Τύνδαρι. Καί οἱ δύο αὐτές παράλιες πόλεις ἦταν ἀµιγῶς ἑλληνικές καί βρίσκονται στή Βόρεια Σικελία. Ἀρκετούς αἰῶνες ἀργότερα, πιθανότατα γύρω στό 640, ἡ λάρνακα τῆς παρθενοµάρτυρος βρέθηκε τυχαῖα στήν παραλία τοῦ Minori ἀπό µιά πλύστρα καί µεταφέρθηκε ἀπό δύο λευκές δαµάλες (πού ἀργότερα ἔγιναν τό σύµβολο τῆς Ἁγίας), στό σηµεῖο πού µέχρι σήµερα βρίσκεται ἡ ἐπιβλητική Βασιλική. Σχετικά µέ τά ἱερά λείψανα τῆς Ἁγίας Τροφιµένας ὑπάρχουν ἱστορικά στοιχεῖα ἀπό τά ἔτη 838-839, ἐποχή κατά τήν ὁποία τά λείψανα ἐκλάπησαν ἀπό τόν πρίγκηπα τῶν Λογγοβάρδων Σικάρδο τοῦ Μπενεβέντο. Μετά ἀπό αὐτά τά γεγονότα, ἀπό τόν φόβο µελλοντικῆς κλοπῆς, τό σῶµα τῆς Ἁγίας ἦταν κρυφά τοποθετηµένο κάτω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα τοῦ ναοῦ. Τά ἱερά λείψανα τῆς Σικελῆς παρθενοµάρτυρος βρέθηκαν τή νύχτα τῆς 27ης Νοεµβρίου 1793 καί τοποθετήθηκαν στή σύγχρονη κρύπτη τῆς Βασιλικῆς, ὅπου σώζονται ἕως σήµερα.

- 138 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσήφ. Ἡ ἀμνάς σου Ἰησοῦ, κράζει μεγάλῃ τῇ φωνῇ, Σὲ Νυμφίε μου ποθῶ, καὶ σὲ ζητοῦσα ἀθλῶ, καὶ συσταυροῦμαι, καὶ συνθάπτομαι τῷ βαπτισμῷ σου, καὶ πάσχω διὰ σέ, ὡς βασιλεύσω σὺν σοί, καὶ θνῄσκω ὑπὲρ σοῦ, ἵνα καὶ ζήσω ἐν σοί, ἀλλ’ ὡς θυσίαν ἄμωμον, προσδέχου τὴν μετὰ πόθου τυθεῖσάν σοι· Αὐτῆς πρεσβείαις, ὡς ἐλεήμων, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Πατρόβα, µαθητοῦ τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Παύλου καί πρώτου ἐπισκόπου Ποτιόλων τῆς Ἰταλίας. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.



Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Πατρόβα, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 139 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΣΤ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λουκᾶ, τοῦ ἐκ Ταυροµενίου τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά

περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς γεννήθηκε στήν Ταορµίνα (ἑλλ. Ταυρομένιον) τῆς Σικελίας καί δέκα ὀκτώ ἐτῶν ἔγινε µοναχός σέ κάποια μονή τῆς Αἴτνας. Λόγω τῶν ἀραβικῶν ἐπιδροµῶν, κατέφυγε στήν Ἑλλάδα καί, συγκεκριµένα, στήν Κόρινθο, ὅπου καί ἐκοιµήθη. Ἑορτάζει στίς 6 Νοεµβρίου καί εἶναι ἀπό τούς λίγους ἁγίους τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας πού πέρασε στούς ἑλληνικούς συναξαριστές. Ὁ Συναξαριστής τοῦ Ἁγίου Νικοδήµου ἀναφέρει σχετικά µέ τόν Ὅσιο: «Oὗτος ὁ µακάριος Λουκᾶς ἐκατάγετο ἀπό τήν πόλιν Tαυροµενίας, τήν εὑρισκοµένην ἐν τῇ νήσῳ τῆς Σικελίας. Ὅταν δέ ἦτον δεκαοκτώ χρόνων νέος, ἐπιµελῶς ἐσύχναζεν εἰς τάς Ἐκκλησίας τοῦ Θεοῦ, καί ὄχι µόνον ἠκροάζετο συνετῶς τά θεῖα λόγια, ἀλλά καί ἐποίει αὐτά. Ἐπειδή δέ οἱ γονεῖς του ἐβουλεύθησαν νά τόν ὑπανδρεύσουν, διά τοῦτο αὐτός ἐσηκώθη τή νύκτα καί ἀνεχώρησεν εἰς τόπον ἄβατον καί ἐκεῖ ἐσυναναστρέφετο µέ τά θηρία. Διαπεράσας δέ τεσσαράκοντα ἡµέρας νηστικός, ἠξιώθη θείας καί ἀγγελικῆς ἐπισκέψεως. Ὅθεν πηγαίνει εἰς ἕνα Mοναστήριον, καί ἐνδύεται τό ἀγγελικόν σχῆµα τῶν Mοναχῶν. Ἀπό τότε δέ καί ὕστερον ἐµεταχειρίζετο σκληροτέραν ζωήν. Δεκαοκτώ γάρ µῆνας ἐπέρασε, κατά τούς ὁποίους ἔτρωγεν ἄρτον µόνον, καί ἔπινε µόνον νερόν, εἰς κάθε τρεῖς, ἤ τεσσάρας ἡµέρας, χωρίς νά ἀπολαµβάνη καµµιάν σωµατικήν ἀνάπαυσιν. Ἀπό ἐκεῖ δέ ἀναχωρήσας, ἐπῆγεν εἰς τό βουνόν τῆς Aἴτνης ὁµοῦ µέ ἕνα Mοναχόν καί ἐκεῖ εἶχε τροφήν του τάς βοτάνας τοῦ βουνοῦ. Ἐκοιµᾶτο ὀλίγον, εἶχεν ἕνα µοναχόν φόρεµα, ἦτον χωρίς παπούτζια. Eἶχε δέ ὅρον καί κανόνα, νά µήν εὐγαίνῃ ἔξω ἀπό τήν κέλλαν του, ἀνίσως πρῶτον δέν ἤθελεν ἀναγνώσῃ ὅλον τό ψαλτήριον. Ἔπειτα ἀνεγίνωσκε τήν τρίτην ὥραν καί µετά ταῦτα ἔπιανε τό ἐργόχειρόν του καί ἐδούλευεν ἕως τήν ἕκτην ὥραν, καί µετά τήν ἕκτην, ἐφρόντιζε τό ὀλίγον ἐκεῖνο φαγητόν ὀποῦ ἔτρωγεν, ὁµοίως καί τήν λοιπήν ἀκολουθίαν. Ὅθεν ἐν τούτοις ἀγωνιζόµενος, ἠξιώθη ὁ ἀοί- 140 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

διµος νά λάβη µεγαλωτάτην χάριν ἀπό τόν Θεόν, καί νά διαλύῃ λόγους δυσνοήτους τῶν θείων Γραφῶν, ὥστε ὀποῦ µερικοί ἀποροῦντες, ἔλεγον δι’ αὐτόν: «Πόθεν οὗτος οἵδε γράµµατα, µή µεµαθηκώς;» Mετά ταῦτα ἐπῆγεν εἰς ἕνα ἄλλον τόπον, ὁδηγηθείς ὑπό θείας ἀποκαλύψεως, καί ἐκεῖ συναθροίσας δώδεκα µαθητάς, τούτων ἐπιµελεῖτο. Ἔπειτα ἐπῆγεν εἰς τό Bυζάντιον. Kαὶ ἀφ’ οὗ ἐπεριπάτησε τά κελλία τῶν µοναστῶν, καί ἐφανέρωσεν εἰς τούς ἐκεῖ Πατέρας τούς λογισµούς του, ἀνεχώρησε καί ἐπῆγεν εἰς τήν Kόρινθον τῆς Πελοποννήσου. Ἐκεῖ λοιπόν κατοικήσας εἰς ἕνα χωρίον ἕως ἑπτά µῆνας, ἐν εἰρήνῃ ἐκοιµήθη»6. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Λουκᾶ, τὸ πνεῦµα σου.

6. Ἁγίου Νικοδήµου ἁγιορείτου, Συναξαριστής τῶν δώδεκα µηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ. Τόµος Α΄. Ἐκδόσεις Δόµος, 2005.

- 141 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Η΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ὁσίας µητρός ἡµῶν Εὐφροσύνης τῆς Νέας. Βίος Εὐφροσύνης τῆς Νέας: AA SS Nov. Ill, 861-877.

Ἐγκώµιο Εὐφροσύνης τῆς Νέας, ἐκδ. Fr. HALKIN, «Éloge de Ste Euphrosyne la Jeune par Constantin Acropolite», Byz. 57 (1987), 56-65.

Ἡ Ὁσία Εὐφροσύνη ἡ Νέα (+921-923) γεννήθηκε στήν Πελοπόννησο ἀπό πλούσιους καί ἔνδοξους γονεῖς (ὁ πατέρας της ἦταν στρατηγός τῆς Πελοποννήσου), µετά πολλῶν χρόνων ἀτεκνία. Μαζί µέ τήν οἰκογένειά της ἐγκαταστάθηκαν στήν Καλαβρία τῆς Κάτω Ἰταλίας. Σέ πολύ νεαρή ἡλικία ἀφιερώθηκε ἀπό τούς γονεῖς της σέ κάποιο γυναικεῖο µοναστήρι τῆς Καλαβρίας, ὅπως εἶχαν ὑποσχεθεῖ στόν Θεό, ὅταν τόν παρακαλοῦσαν γιά νά ἀποκτήσουν παιδί. Ἐκεῖ ἡ Εὐφροσύνη γνώρισε τόν µοναχικό βίο, µορφώθηκε καί ἔδειξε ἀπό νέα ὑπερβολική ἀγάπη γιά τόν Θεό. Οἱ γονεῖς της, συνειδητοποιώντας τό γεγονός τῆς µοναχικῆς κλίσης τῆς θυγατέρας τους, ἀποφάσισαν νά τή στείλουν στήν Κωνσταντινούπολη, ὅπου θά µποροῦσε νά ἀποσυρθεῖ σέ ἕνα ἀπό τά µεγάλα µοναστήρια τῆς πρωτεύουσας. Τήν προετοίµασαν γιά τό ταξίδι καί, ἀφοῦ τῆς ἔδωσαν ἱκανή ποσότητα χρυσῶν καί ἀργυρῶν νοµισµάτων, τήν ἔστειλαν στήν οἰκογένεια τοῦ πατρικοῦ θείου της Ἀγέλαστου. Ἔτσι, ἔφτασε στήν Κωνσταντινούπολη, ὅπου παρέµεινε στό σπίτι τοῦ θείου της, ἕως ὅτου ἐκεῖνος, βλέποντας πώς ἡ ἀνιψιά του εἶχε φθάσει σέ ἡλικία γάµου, ἀποφάσισε νά τήν παντρέψει. Ἡ Εὐφροσύνη, χωρίς νά ὑπολογίσει οὔτε τήν περιουσία πού ἄφηνε, οὔτε τό ὄνομα τῆς οἰκογένειας καί τήν καλή καταγωγή της, ἄλλαξε ἀμφίεση, ἔφυγε νύχτα χωρίς νά νά τήν ἀντιληφθεῖ κανείς καί κρύφτηκε στό ἐγκαταλελειµµένο σπιτάκι τοῦ µυλωνᾶ, πού βρισκόταν κοντά στό σπίτι τοῦ θείου της. Ἐκεῖνος περιῆλθε σέ ἀγωνία, καί κατέβαλε µεγάλη προσπάθεια γιά νά τήν ἐντοπίσει καί νά τήν ἐπαναφέρει στό σπίτι. Ἔστειλε ὅλους τούς οἰκείους του (προφανῶς, δούλους ἀλλά καί φίλους) νά ψάξουν παντοῦ. Ἀφοῦ ἔψαξαν - 142 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

µάταια ὅλα τά πιθανά µέρη στά ὁποῖα θά µποροῦσε νά εἶχε καταφύγει ἡ Εὐφροσύνη, ὁ Ἀγέλαστος βρέθηκε σέ ἀπόγνωση, καθώς δέν ἤξερε πῶς νά ἀπολογηθεῖ στούς γονεῖς της. Ἡ ἀγωνία του ἦταν πραγµατικά µεγάλη, γιατί δέν στάθηκε ἄξιος νά ἀνταποκριθεῖ στά καθήκοντά του ὡς κηδεµόνας τῆς νεαρῆς Εὐφροσύνης. Ἡ Ὁσία παρέµεινε ἐκεῖ κρυφά τρεῖς ὁλόκληρους µῆνες, χωρίς νά τήν ἀνακαλύψει κανείς. Μετά τό διάστηµα αὐτό, ἕνα βράδυ ὁ µυλωνᾶς εἶδε στόν ὕπνο του µία ὀπτασία, πού τοῦ ὑποδείκνυε νά ἀναζητήσει τήν Εὐφροσύνη. Τό ἴδιο ἐπαναλήφθηκε καί τήν ἑπόµενη νύχτα, ὁπότε ξύπνησε τή γυναῖκα του καί τῆς διηγήθηκε τό ὄνειρο. Συζήτησε µαζί της καί τῆς µετέφερε τήν ἀνησυχία του. Γιά τρίτο βράδυ ἡ ὀπτασία φάνηκε στόν ὕπνο του καί τότε πάλι, σύντροµος, ἀπευθύνθηκε στή γυναῖκα του. Ἐκείνη προσπάθησε νά ἠρεµήσει τόν σύζυγό της καί τόν καθησύχασε λέγοντάς του τί εἶχε κάνει στά κρυφά. Τήν προηγούµενη µέρα, ἔχοντας στόν νοῦ της ὅσα ὁ ἄντρας της εἶχε πεῖ, περιηγήθηκε στόν γύρω χῶρο καί ἀνακάλυψε τήν καλύβα, ὅπου εἶχε καταφύγει ἡ Εὐφροσύνη. Μέσα στή νύχτα ὁ µυλωνᾶς σηκώθηκε καί ἔτρεξε πρός τά ἐκεῖ. Ἡ γυναῖκα του τόν ἀκολούθησε καί µαζί ἔφτασαν στήν κρυψώνα τῆς Ἁγίας. Ἡ Ὁσία Εὐφροσύνη ἔφυγε κρυφά, ἔφτασε στό λιµάνι τῆς Κωνσταντινούπολης καί ἐπιβιβάστηκε σέ πλοῖο πού πήγαινε πρός τόν Ἀνάπλουν. Μόλις τό καράβι πλησίασε στόν ὅρµο καί ἐπρόκειτο νά ἀράξει, ἡ νεαρή κοπέλα, τήν γυναικείαν πρός ἀνδρώαν µεταµφιασαµένη στολήν καί ἀντί Εὐφροσύνης τήν Ἰωάννου κλῆσιν µετακληθεῖσα, ἄρχισε τήν περιήγησή της στά µοναστήρια τῆς περιοχῆς. Ἐπί τριάντα χρόνια ἀσκήθηκε σέ μονή καί σέ σπήλαιο τῆς Μικρᾶς Ἀσίας, κοντά σέ ἕναν ἐρηµίτη γέροντα. Περί τό ἔτος 903 µ.Χ. ἐπέστρεψε στήν Κωνσταντινούπολη, ὅπου, χωρίς νά ἐπικοινωνήσει µέ τήν οἰκογένειά της, ἡ ὁποία τήν ἀναζητοῦσε ὅλα αὐτά τά χρόνια, ἐγκαταστάθηκε στή Μονή τῆς Ζωοδόχου Πηγῆς (τό σηµερινό Μπαλουκλί). Ἐκεῖ συναντήθηκε µέ τόν αὐτοκράτορα Λέοντα ΣΤ΄, ὁ ὁποῖος ἔµαθε γιά τήν ἀσκητική της ζωή καί θέλησε νά τή γνωρίσει, ὥστε νά τῆς ζητήσει νά προσευχηθεῖ στόν Θεό νά τόν συγχωρέσει γιά τό ἁµάρτηµα τῆς τετραγαµίας πού σκανδά- 143 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

λισε ὅλη τήν Ἐκκλησία. Ἡ Ὁσία, ἐκτιµώντας τήν εἰλικρινῆ του µετάνοια, προέβλεψε τή γέννηση τοῦ γιοῦ καί διαδόχου του. Στή συνέχεια, ἡ μονή πού ἐγκαταβίωνε ἔγινε πόλος ἕλξης τῆς Αὐγούστας Ζωῆς, ἀλλά καί πολλῶν ἄλλων κατοίκων τῆς Βασιλεύουσας, πού στό µεταξύ εἶχαν πληροφορηθεῖ τά θεῖα χαρίσµατα τῆς Ὁσίας. Ἀποζητώντας ξανά τήν ἀποµόνωση ἔστειλε τόν εὐνοῦχο Νικόλαο πού εἶχε στήν ὑπηρεσία της, νά βρεῖ τόν κατάλληλο τόπο ὅπου θά µποροῦσε νά ἀποσυρθεῖ. Ἐκεῖνος βρῆκε µία ἐγκαταλελειµµένη τρώγλη κάτω ἀπό τό δάπεδο τοῦ ναοῦ τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὅπου ἐγκαταστάθηκε ἡ Ὁσία καί γύρω της µαζεύτηκαν ἀρκετές µοναχές. Ἐκεῖ δέχθηκε καί τήν ἐπίσκεψη τοῦ αὐτοκράτορα Ρωµανοῦ Α΄ τοῦ Λεκαπηνοῦ. Ἐκοιµήθη σέ ἡλικία ἑξήντα ἐννέα ἐτῶν στήν ἱερά Μονή Ἁγίας Σκέπης, ὅπου εἶχε καταφύγει λόγω µιᾶς ἐπιδροµῆς τῶν Σκυθῶν, τήν 8η Νοεµβρίου. Τόν βίο της συνέγραψε ὁ Νικηφόρος Κάλλιστος Ξανθόπουλος. Ἀπολυτίκιον τῆς Ὁσίας, Ἦχος πλ. δ΄. Ἐν σοί, Μῆτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβοῦσα γὰρ τὸν Σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττουσα ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὁσία Εὐφροσύνη, τὸ πνεῦµα σου.

- 144 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

10 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Ι΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ἁγίας ἐνδόξου παρθενοµάρτυρος Νύµφης, τῆς ἐκ Πανόρµου τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη της ἀνα-

γράφεται στό Acta SS. Novembris, IV, Bruxelles 1925, σελ. 327-329, 373-383.

Σύµφωνα µέ ἕναν χειρόγραφο Βίο τῆς Ἁγίας πού χρονολογεῖται ἀπό τόν 12ο αἰῶνα, ἡ Νύµφη, ἦταν ἡ κόρη τοῦ Αὐρηλιανοῦ, ἐπάρχου τῆς Πανόρµου (σηµερινό Παλέρµο τῆς Σικελίας), κατά τήν ἐποχή τοῦ Μεγάλου Κωνσταντίνου, δηλαδή στίς ἀρχές τοῦ 4ου αἰῶνα. Ἡ συνάντηση καί ἡ συναναστροφή µετά τοῦ ἐπισκόπου τῆς Πανόρµου, Ἁγίου Μαµιλιανοῦ (16 Ἰουνίου), ἦταν ἀποφασιστικῆς σηµασίας γιά τή µεταστροφή τῆς Νύµφης στόν Χριστιανισµό. Μόλις ὅµως τό ἔµαθε ὁ πατέρας της, προσπάθησε µέ κάθε τρόπο νά κάνει τήν κόρη του νά ἀποσυρθεῖ ἀπό τή νέα θρησκεία, καί διέταξε νά συλληφθεῖ ὁ Ἅγιος Μαµιλιανός µαζί µέ διακόσιους ἄλλους Χριστιανούς τῆς πόλεως καί τούς ὑπέβαλε σέ βασανιστήρια. Ἐπειδή κάθε προσπάθεια νά ἀρνηθοῦν τήν πίστη τους ἦταν ἀνεπιτυχής, τούς κλείδωσε στή φυλακή, ἀλλά ἕνας ἄγγελος τούς ἀπελευθέρωσε καί τούς ὁδήγησε στήν ἀκτή, ὅπου βρῆκαν ἕνα σκάφος ἕτοιµο νά ἀποπλεύσει. Ἔτσι, ὁ ἐπίσκοπος Μαµιλιανός µέ τό ποίµνιό του ἐπιβιβάστηκαν στό πλοῖο καί Δυτικότροπη ἀπεικόνιση τῆς Ἁγίας Νύμφης, κατευθύνθηκαν πρός Βορρᾶ, πρός τό νησί Αἰγύλλιον7, ὅπου τῆς ἐκ Πανόρμου.

7. Σήµερα, Isola del Giglio, τοῦ Τοσκανικοῦ Ἀρχιπελάγους.

- 145 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

πέρασαν λίγο χρόνο ἀφιερωµένοι στήν προσευχή καί τήν ἡσυχία. Ἡ ἐπιθυµία τους νά ἐπισκεφθοῦν καί νά προσκυνήσουν τούς τάφους τῶν ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου, τούς ὁδήγησε νά µεταβοῦν στήν πόλη τῆς Ρώµης, ὅπου ὁ Ἅγιος Μαµιλιανός ἐκοιµήθη εἰρηνικά ἀµέσως µετά τήν ἐκπλήρωση τῆς ἐπιθυµίας του, καί ἡ Νύµφη µαζί µέ τούς ἄλλους Χριστιανούς τόν ἐνεταφίασαν. Ἕναν χρόνο ἀργότερα, ἀκριβῶς στίς 10 Νοεµβρίου, µετά ἀπό πολλούς διωγµούς καί κακουχίες, ἐκοιµήθη καί ἡ Ἁγία Νύµφη καί ἐνταφιάστηκε κοντά στόν πνευµατικό της πατέρα Ἅγιο Μαµιλιανό. Τά πρῶτα στοιχεῖα σχετικά µέ τήν Ἁγία Νύµφη χρονολογοῦνται ἀπό ἕνα ἔγγραφο τοῦ πάπα Λέοντα Δ΄ (847-855), τό ὁποῖο ἀναφέρει τήν ἐκκλησία τῆς «μακαρίας μάρτυρος Νύµφης», στήν πόλη τοῦ Πόρτο, κοντά στή Ρώµη. Στή συνέχεια, τό 1113, τά λείψανα τῆς Ἁγίας τοποθετήθηκαν στίς Ρωµαϊκές Ἐκκλησίες τοῦ Ἁγίου Τρύφωνος στήν Piazza Fiammetta, τοῦ Ἁγίου Χρυσογόνου (1123) καί στόν Καθεδρικό Ναό τῆς Palestrina (1116). Μέχρι τό 1593, ἡ κάρα της ἐτιµᾶτο στή Ρωµαϊκή Ἐκκλησία τῆς Santa Maria στό Monticelli, ὅπου πρωτοεµφανίστηκε τό 1098, κατά τή διάρκεια τῆς ἀρχιερατείας τοῦ πάπα Οὐρβανοῦ Β΄. Ἡ τιµή τῆς Ἁγίας Νύµφης ἐξαπλώθηκε ἀργότερα στή Νότια Ἰταλία καί, στίς 5 Σεπτεµβρίου 1593, ἡ ἀσηµένια λειψανοθήκη πού περιεῖχε τήν τιµία καί χαριτόβρυτο κάρα της ἔφτασε στή γενέτειρά της, τό Παλέρµο. Τό ἱερό λείψανο ἔγινε ἐπίσηµα δεκτό ἀπό τή Γερουσία τῆς πόλης, πρίν τοποθετηθεῖ κάτω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα τοῦ Καθεδρικοῦ Ναοῦ τοῦ Παλέρµο, ὅπου ἐτιµᾶτο τουλάχιστον ἀπό τό 1483. Ἡ µεταφορά τῆς κάρας ἀπό τή Ρωµαϊκή Ἐκκλησία Santa Maria στό Monticelli στήν πατρίδα της, πραγµατοποιήθηκε κατόπιν διαµεσολάβησης τῆς κοντέσας τοῦ Olivares στό Βατικανό. Στό Παλέρµο, ἡ Ἁγία Νύµφη κατέστη προστάτιδα τῆς πόλης µαζί µέ τέσσερις ἄλλες Ἁγίες: Ροσαλία, Ἀγάθη, Ὀλίβα καί Χριστίνα. Ἀπό τό Παλέρµο, ἡ τιµή της ἐξαπλώθηκε σέ ὅλη τή Σικελία τόσο πολύ, ὥστε µιά ὁλόκληρη πόλη στήν ἐπαρχία Trapani φέρει τό ὄνοµα τῆς νύµφης αὐτῆς τοῦ Χριστοῦ.

- 146 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσήφ. Ἡ ἀμνάς σου Ἰησοῦ, κράζει μεγάλῃ τῇ φωνῇ, Σὲ Νυμφίε μου ποθῶ, καὶ σὲ ζητοῦσα ἀθλῶ, καὶ συσταυροῦμαι, καὶ συνθάπτομαι τῷ βαπτισμῷ σου, καὶ πάσχω διὰ σέ, ὡς βασιλεύσω σὺν σοί, καὶ θνῄσκω ὑπὲρ σοῦ, ἵνα καὶ ζήσω ἐν σοί, ἀλλ’ ὡς θυσίαν ἄμωμον, προσδέχου τὴν μετὰ πόθου τυθεῖσάν σοι· Αὐτῆς πρεσβείαις, ὡς ἐλεήμων, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 147 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

11 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ



Tῇ ΙΑ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Βαρθολοµαίου τοῦ Νέου, ἡγουµένου τῆς Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης.

Ὁ ἑλληνικός Βίος τοῦ Ὁσίου σώζεται στό χειρόγραφο Criptense B, II (431).

Καί γιά τόν Ὅσιο Βαρθολοµαῖο, συνιδρυτή τῆς Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης, διαθέτουµε ἕναν ἑλληνικό Βίο, πού γράφτηκε λίγα χρόνια µετά τόν θάνατό του καί ἀποδίδεται, κατά τήν παράδοση, στόν Λουκᾶ, ἕβδοµο ἡγούµενό της. Ὁ Ὅσιος Βαρθολοµαῖος ὁ Νέος, γεννήθηκε στό Ροσσάνο8 τῆς Καλαβρίας, τό 981, ἀπό ἀρχοντική οἰκογένεια καί ἔλαβε ὑψηλή µόρφωση, φανερώνοντας πρόωρα τίς διανοητικές του ἱκανότητες. Ἑπταετῆ ὄντα, οἱ γονεῖς του τόν ἐµπιστεύθηκαν στό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Καλυβίτου9 κοντά στό Ροσσάνο. Ὅταν ἔγινε δώ- Ὁ Ὅσιος Βαρθολομαῖος ὁ Νέος. δεκα ἐτῶν, γοητευµένος ἀπό τή φήµη Ἔργο τοῦ συγγραφέως στό Ἡσυτοῦ συµπατριώτη του, Ἁγίου Νείλου χαστήριο τῆς Ὑπαπαντῆς, στή Σικελία. τοῦ Νέου, πῆγε νά τόν βρεῖ στό Βαλλελούκιον τῆς Καµπανίας, ὅπου διέµενε τήν ἐποχή ἐκείνη. Παρ’ ὅλη τή µεγάλη διαφορά ἡλικίας πού τούς χώριζε, ὁ Βαρθολοµαῖος ἦταν ὁ πλέον ἀφοσιωµένος ὑποτακτικός τοῦ Ὁσίου Νείλου, ἀπό τόν ὁποῖο καθοδηγήθηκε στόν δρόµο τῆς µοναχικῆς τελειότητας, καί τοῦ ἁγιασµοῦ. Ἔκτοτε, ἀκολούθησε πιστά τόν πνευµατικό του πατέρα καί, µετά 8. Σηµερινό Rossano τῆς Καλαβρίας. Στή βυζαντινή ἐποχή ὀνοµαζόταν Ρυσιάνον καί ἀποτελοῦσε σηµαντικό διοικητικό κέντρο.

9. Κοντά στό σηµερινό χωριό Caloveto τῆς Καλαβρίας, ὅπου µέχρι σήµερα οἱ κάτοικοι τιµοῦν τόν Ὅσιο Ἰωάννη τόν Καλυβίτη.

- 148 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

τήν κοίµησή του τό 1004, ἀνέλαβε τήν πνευµατική καθοδήγηση καί, στή συνέχεια, ἐξελέγη ἡγούµενος τῆς ἀδελφότητας. Ἀπό ταπεινοφροσύνη καί γιά νά ἀκολουθήσει τό παράδειγµα τοῦ δασκάλου του Ὁσίου Νείλου, ὁ ὁποῖος οὐδέποτε θέλησε ν’ ἀποδεχθεῖ τό ἀξίωµα τοῦ ἡγουµένου, ὁ Βαρθολοµαῖος ἀρνήθηκε καί αὐτός τή µεγάλη αὐτή τιµή, τήν πρώτη φορά πού τοῦ ζητήθηκε. Ὅµως, λίγα χρόνια ἀργότερα, ὕστερα ἀπό ἐπίµονα αἰτήµατα τῶν ἀδελφῶν του, καί πρίν ἀκόµη συµπληρώσει τό τριακοστό ἔτος τῆς ἡλικίας του, ἔγινε ὁ τρίτος κατά σειρά ἡγούµενος τῆς Μονῆς τῆς Θεοτόκου τῆς Κρυπτοφέρρης. Συνέχισε τήν ἀνέγερση τῆς μονῆς καί τόν ἐξωραϊσµό τῆς ἐκκλησίας τῆς Θεοτόκου, ἡ ὁποία ἐγκαινιάσθηκε τήν 17η Δεκεµβρίου τοῦ 1024. Κατά τήν ἀκολουθία τῶν ἐγκαινίων, ἐψάλησαν ὕµνοι πού συνέταξε γιά τήν περίσταση ὁ ἴδιος ὁ Ὅσιος Βαρθολοµαῖος. Ὁ Ὅσιος Βαρθολοµαῖος εἶναι, ἐπίσης, ὁ συντάκτης τοῦ περίφηµου Τυπικοῦ τῆς Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης καί ἕνας ἀπό τούς µεγαλύτερους ὑµνογράφους τοῦ 11ου αἰῶνα. Θεωρήθηκε γιά αἰῶνες ὁ συγγραφέας τοῦ περίφηµου Βίου τοῦ Ὁσίου Νείλου, ἐκ τῶν ἀριστουργηµάτων τῆς ἑλληνοϊταλικῆς ἁγιολογίας, καθώς καί τῆς ἀκολουθίας του. Ἐκοιµήθη 75ετής τήν 11η Νοεµβρίου τοῦ 1055, καί ἐτάφη δίπλα στόν γέροντά του Ὅσιο Νεῖλο, στό λεγόµενο Παρεκκλήσιον τῶν Κτητόρων. Μετά τό 1300, ἀγνοεῖται ἡ τύχη τῶν λειψάνων καί τῶν δύο Ἁγίων. Τροπάριον τοῦ Ὁσίου Βαρθολοµαίου τοῦ Νέου, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης.10 Ἦχος β΄. Ἰωσὴφ τὴν ἁγνείαν καὶ σωφροσύνην, τοῦ Δαβίδ τε τὸ πρᾶον, Πάτερ, ἐκτήσω καὶ τῶν Πατέρων τὸν βίον ἐξήσκησας, µεθ’ ὧν χορεύεις γηθόµενος, Βαρθολοµαῖε, πατὴρ ἡµῶν· διὸ ὑπὲρ ἡµῶν δυσώπει τὸν Κύριον.

10. Λειτουργικόν σύν Θεῷ Ἁγίῳ, Κατά τήν τάξιν τοῦ τυπικοῦ τῆς πανσέπτου Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης, Ναί µήν καί ἔθος τῶν Ἰταλογραικῶν Μοναζόντων τοῦ Μεγάλου Πατρός ἡµῶν Βασιλείου. Ρώµη, 1683.

- 149 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἄλλο, ὅµοιον. Ἐξ αὐτῆς τῆς Παρθένου καθηγνισµένος, παρθενικὸν καὶ βίον κατεκληρώσω, ὡς πρὶν Ἠλίας, καὶ αὖθις ὁ Πρόδροµος, καὶ Ἰωάννης βροντῆς ὁ Χριστόφιλος, Βαρθολοµαῖε µέγιστε, µεθ’ ὧν ὑπὲρ ἡµῶν δυσώπει τὸν Κύριον. Καὶ ἄλλο, ὅμοιον. Ὡς ἀκτὶς ἐξ ἡλίου ἐκ Ρουσιάνων ἐξαστράψας, διῆλθες ἕως Ρωµάνων, ἀποσταλεῖς ἐξ ἀχράντου Θεόπαιδος ἀχειροτεύκτου µορφῆς, ὡς σωτήριος κήρυξ ἐλέγχων καὶ σώζων τοὺς πρόσφυγας· διὸ ὑπὲρ ἡµῶν δυσώπει τὸν Κύριον. Κοντάκιον. Φαεινὸς ὡς ἥλιος, ἐν ἐκλογῇ θεοκρίτῳ, ποιµενάρχης γέγονας θεοσυλλέκτου ποιµνίου, ἴθυνας τὴν ἐκλογάδα τῶν σῶν προβάτων πρὸς νοµοὺς τροφίµους καὶ ἀθανάτους, καὶ πηγὰς ζωοπαρόχους τῶν διδαχῶν σου, Βαρθολοµαῖε σοφέ.

- 150 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΙΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου, ἐν Σιπόντο τῆς Ἀπουλίας. Πρόκειται γιά

τοπική Θεομητορική ἑορτή πού ἀνάγεται στή βυζαντινή ἐποχή.

Ἡ ἱερά καί θαυµατουργός εἰκόνα τῆς Σιποντίτισσας µεταφέρθηκε, σύµφωνα µέ τήν παράδοση, ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη στήν Ἀπουλία τῆς Κάτω Ἰταλίας, ἀπό τόν Ἅγιο Λαυρέντιο Μαϊοράνο (7 Φεβρουαρίου). Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Δονάτου τοῦ Πρεσβυτέρου, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη του βασίζεται στά

ἑλληνικά χειρόγραφα μέ τούς βίους τῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου καί διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 33.

Ἑβραϊκῆς καταγωγῆς ὁ Ἅγιος Δονάτος, ὀνοµαζόταν Σαµουήλ καί ἦταν ὁ ἄρχων τῆς Συναγωγῆς στούς Λεοντίνους. Πίστεψε στόν Χριστό µετά ἀπό θαῦµα τῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου, οἱ ὁποῖοι τόν θεράπευσαν ἀπό τή λέπρα καί βαπτίστηκε Χριστιανός µαζί µέ ἄλλους 752 Ἰουδαίους, πολλοί ἐκ τῶν ὁποίων µαρτύρησαν γιά τόν - 151 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Χριστό (9 Ἀπριλίου). Ὁ Ἅγιος Δονάτος χειροτονήθηκε πρεσβύτερος µαζί µέ τά παιδιά του, Εὐστράτιο καί Χαρίτωνα. Ἐκοιµήθη τό ἔτος 278.

Ἡ βυζαντινή εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Σιποντίτισσας.

- 152 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΙΔ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Φαντίνου τοῦ Νέου, τοῦ ἐν Θεσσαλονίκῃ. Ὁ Βίος του γράφτηκε ἀπό κάποιο

μαθητή του καί περιέχεται στόν Κώδικα Mosq. 478 της Μόσχας, ἀλλά ἡ μνήμη του περιέχεται καί στό Συναξάριο τῆς Κωνσταντινουπόλεως.

Ὁ Βίος τοῦ Ὁσίου γράφτηκε ἀπό κάποιον µαθητή του καί περιέχεται στόν κώδικα Mosq. 478 τῆς Μόσχας, προερχόµενος ἀπό τή Μονή Κουτλουµουσίου τοῦ Ἁγίου Ὄρους. Σύµφωνα, λοιπόν µέ τόν Βίο, ὁ Ἅγιος Φαντῖνος γεννήθηκε στήν Καλαβρία, στίς ἀρχές τοῦ 10ου αἰῶνα, ἀπό τόν Γεώργιο καί τή Βρυαίνη. Σέ ἡλικία ὀκτώ ἐτῶν ὁδηγήθηκε στόν µεγάλο Ἅγιο Ἠλία τόν Σπηλαιώτη, στό Μελικουκκά τῆς Καλαβρίας, πού τόν ἔκανε μοναχό. Ἐκεῖ, ἔζησε στήν ἀπόλυτη ὑπακοή γιά εἴκοσι χρόνια, περνώντας ἀπό πολλά, δύσκολα διακονήµατα, καί ἀποκτώντας τήν ἐγκύκλιο µόρφωση. Μετά τήν κοίµηση τοῦ Ὁσίου Ἠλία, φεύγει στήν ἔρηµο, ὅπου ζεῖ γυµνός καί ἀνέστιος γιά δεκαοκτώ χρόνια, µέ σκληρή ἄσκηση καί ἀδιάλειπτο προσευχή. Ἡ ὅλη Ὁ Ὅσιος Φαντῖνος, ὁ ἐν Θεσσαλονίκη. του ζωή ἦταν ἕνα συνεχές µαρΣύγχρονη εἰκόνα σέ ἰδιωτική συλλογή τύριο, µία διαρκής εὐαγγελική (ἔργο τοῦ συγγραφέως). βία11. Διαποτιζόταν ἀπό µιά πνευ11. Κατά τό Εὐαγγελικό ρῆμα, ἡ Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν βιάζεται καὶ βιασταὶ

- 153 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

µατική διά Χριστόν σαλότητα, πού τόν καθιστοῦσε ἀκατανόητο καί ἀνερµήνευτο ἀκόµη καί ἀπό τά πνευµατικά του παιδιά. Στό διάστηµα αὐτό ἱδρύει πολλά µοναστήρια καί καταφέρνει νά ὁδηγήσει στόν µοναχικό βίο τούς γονεῖς του, τούς ἀδελφούς του Λουκᾶ καί Κοσµᾶ, καί τήν ἀδελφή του Αἰκατερίνη. Μοιράζει τή ζωή του µεταξύ τῆς ἀναχώρησης στήν ἔρηµο καί τῆς παραμονῆς σέ κάποιο ἀπό τά µοναστήρια του, ἀντιγράφοντας βιβλία. Τήν περίοδο αὐτή ἔχει τό ἀποκαλυπτικό ὅραµα, τό ὁποῖο ἐξηγεῖ στόν Ἅγιο Νεῖλο τόν Καλαβρό, σχετικά µέ τήν ἐξαφάνιση τοῦ µοναχισµοῦ τῆς περιοχῆς ἐκείνης καί τή φυγή του στήν Ἑλλάδα. Μετά ἀπό τό ὅραµα αὐτό καί σέ ἡλικία περίπου ἑξήντα ἕξι ἐτῶν, φεύγει στίς 5 Ἰουλίου µέ δύο µαθητές του, τόν Βιτάλιο καί τόν Ὅσιο Νικηφόρο τόν Γυµνό, καί µεταβαίνει στήν Πελοπόννησο. Ἀπό τήν Κόρινθο ἀναχωρεῖ γιά τήν Ἀθήνα, ὅπου προσκύνησε τήν ἐκκλησία τῆς Παναγίας στήν Ἀκρόπολη, ἐνῶ ἐγκαθίσταται γιά ἕνα διάστηµα στή Λάρισα, κοντά στόν ναό τοῦ Ἁγίου Ἀχιλλείου. Τέλος, φθάνει στή Θεσσαλονίκη, ὅπου διαµένει στόν ναό τοῦ Ἁγίου Μηνᾶ γιά ὀκτώ περίπου χρόνια. Κατά τό διάστηµα αὐτό ὁ Ὅσιος Φαντῖνος διαλάµπει µέ τήν ὁσιακή του βιωτή καί τό θαυµατουργικό του χάρισµα. Παρά τήν «ἐκκεντρική» συµπεριφορά του, σέ ὁρισµένες περιπτώσεις, ἀναδεικνύεται λιµένας ἀσφαλής, ἰατρεῖο παντοίων νοσηµάτων, γίνεται καταφύγιο τῶν πτωχῶν καί τῶν ἀδυνάτων, ἀλλά καί δίκοπο µαχαίρι κατά τῶν ἀδίκων καί ἰσχυρῶν τοῦ τόπου. Καταξιωµένος στίς συνειδήσεις τῶν ἀνθρώπων, σύντοµα τιµᾶται ὡς ἅγιος ἀπό τούς Θεσσαλονικεῖς. Μιά µέρα, συναντήθηκε τυχαῖα µέ τούς Ἁγίους Ἀθανάσιο τόν Ἀθωνίτη καί Παῦλο τόν Ξηροποταµινό, πού πορεύονταν πρός τό Ἅγιο Ὄρος. Ἀργότερα, ὁ Νικηφόρος, µαθητής τοῦ Ὁσίου Φαντίνου, πῆγε ὑποτακτικός κοντά στόν Ὅσιο Ἀθανάσιο καί, µετά τήν κοίµησή του, µυρόβλυσε. Στή Θεσσαλονίκη, ἐπίσης εἶχε µακροχρόνια γνωριµία µέ τόν Ὅσιο Φώτιο τόν Θεσσαλό, κτήτορα τῆς Μονῆς τοῦ Ἀκαπνίου, ὁ ὁποῖος τοῦ συµπαραστάθηκε στίς τελευταῖες στιγµές του. Ἀναπαύθηκε ἀπό τούς κόπους τῆς ἀσκητικῆς ζωῆς σέ ἡλικία ἑβδοµήντα τριῶν ἐτῶν, στίς 14 Νοεµβρίου τοῦ 974. Τιµήθηκε ἀµέσως ὡς ἅγιος, ἱστορήθηκε ἡ ἁρπάζουσιν αὐτὴν (Ματθ. 11, 12).

- 154 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

εἰκόνα του καί κτίσθηκε ναός του στή Θεσσαλονίκη, στήν περιοχή τοῦ Χορτιάτη, ὅπου µέχρι σήµερα – ἄγνωστο ποῦ – εἶναι θαµµένα τά ἱερά λείψανά του. Ἡµέρα μνήµης του εἶναι ἡ 30η Αὐγούστου καί, σύµφωνα µέ τό Συναξάριον τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἡ 14η Νοεµβρίου. Οἱ Βίοι τῶν Ἁγίων Φαντίνου τοῦ Νέου καί Νείλου τοῦ Καλαβροῦ ἐκδόθηκαν ἀπό τή ἱερά Μονή Ὀρµύλιας Χαλκιδικῆς. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης. Καλαβρίας τὸ κλέος, µοναστῶν µέγας ἥλιος καὶ Θεσσαλονίκης προστάτης, ὤφθης Πάτερ θεόσοφε, λαβὼν γὰρ παιδιόθεν τὸν σταυρόν, Φαντῖνε ἐξεζήτεις τὸν Θεόν, καὶ µακρύνας ἐπλουτίσθης ὑπερφυῶς, ἐν θαυµαστοῖς χαρίσµασι, δόξα τῷ σὲ σφραγίσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σὲ θαυµαστώσαντι, δόξα τῷ δεδωκότι σε ἡµῖν µεσίτην καὶ διδάσκαλον. Κοντάκιον. Ἡ Παρθένος σήµερον. Ἐκ κοιλίας, Ἅγιε, ἀφιερώθης Κυρίῳ, καὶ Αὐτὸν ὡς πρόδροµος, πρὶν σὲ τεχθῆναι ἀνύµνεις, εἶτα δέ, λιπὼν πατρίδα, γονεῖς καὶ φίλους, γέγονας πλανήτης θεῖος πολλοὺς φωτίσας, ἐν µεγίστῃ σου ἀσκήσει καὶ θαυµασίοις, Φαντῖνε πανόσιε.

- 155 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τῇ ΙΘ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Σίµωνος τοῦ Καλαβροῦ, τοῦ θαυµατουργοῦ. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.



Γιά τόν βίο τοῦ σπουδαίου αὐτοῦ Καλαβροῦ Ἁγίου, πού ἔζησε κατά τήν περίοδο τῶν ἀραβικῶν ἐπιδροµῶν στή Νότια Ἰταλία, ἀντλοῦµε πληροφορίες ἀπό τόν Συναξαριστή τοῦ Ἁγίου Νικοδήµου τοῦ ἁγιορείτου. «Οὗτος ἦν ἐκ Καλαβρίας µοναχός Μονῆς µεγάλης καί θαυµαστῆς· ὅτε ποτέ ἐστάλησαν εἰς διακονίαν µοναχοί τινές ἐκ τῆς Μονῆς παρά τήν θάλασσαν συνελήφθησαν ὑπό πειρατῶν Τούρκων καί ὡδηγήθησαν εἰς τήν Ἀφρικήν· πρός ἐξαγοράν τῶν αἰχµαλώτων ἀδελφῶν ἐλθών οὗτος καί εὑρών αὐτούς διηρώτα ἐν συγκινήσει τά κατ᾿ αὐτούς, ὅτε πλησιάσας Ἀγαρηνός ἐξέτεινε τήν χεῖρα αὐτοῦ νά ραπίσῃ τόν Ὅσιον, ἀλλ᾿ ἐξηράνθη ἡ χείρ αὐτοῦ· τό αὐτό ἐπανελήφθη καί εἰς τόν δεύτερον ἐλθόντα, ὅτε οἱ ἄλλοι οἱ µετ᾿ αὐτοῦ ἀπήγαγαν αὐτόν εἰς τόν ἄρχοντα τοῦ τόπου καί διηγήθησαν τά διατρέξαντα· ἐκ τούτων ὁ ἄρχων κατεπλάγη καί παρεκάλεσε τόν Ὅσιον δι᾿ εὐχῆς ν᾿ ἀποκαταστήση τάς ἐξηραµένας τῶν στρατιωτῶν χεῖρας· καί τούτου γενοµένου, διέταξε νά µεταφέρωσιν ἐν τιµῇ τούς αἰχµαλώτους µοναχούς εἰς τόν τόπον αὐτῶν. Κατά δέ τό ταξίδιον, ἀπολιπόντος τοῦ ὕδατος, διά προσευχῆς, τό τῆς θαλάσσης ὕδωρ µετέβαλεν εἰς γλυκύτητα, ὅπερ ἐκίνησεν εἰς θαυµασµόν τούς ἀπίστους· ἐγένετο αὐτουργός καί ἄλλων θαυµάτων καί ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ». Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Σίμων, τὸ πνεῦµα σου.

- 156 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

20 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Κ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Γρηγορίου τοῦ Δεκαπολίτου. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα

Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ Ὅσιος Γρηγόριος, ὁ ὁποῖος µέ τό πέρασµά του σηµάδεψε τή µοναχική καί πνευµατική ζωή τῆς Κάτω Ἰταλίας, γεννήθηκε στά τέλη τοῦ 8ου αἰῶνα, σέ µία ἀπό τίς πόλεις τῆς Δεκαπόλεως τῆς Ἰσαυρίας. Ἀπό µικρός ἀσπάστηκε τόν µοναχικό βίο, τόν ὁποῖο ἀκολούθησε µέ ὅλη τή δύναµη τῆς ψυχῆς του κατά τήν ταραγµένη ἐποχή τῆς Εἰκονοµαχίας. Μετά ἀπό πολλές περιοδεῖες, ἀναζητώντας τήν πολυπόθητη ἡσυχία, ἀπέπλευσε γιά τό Ρήγιο τῆς Καλαβρίας τῆς Ἰταλίας. Φθάνοντας στή Ρώµη, ἔµεινε ἐκεῖ τρεῖς µῆνες, ἄγνωστος µεταξύ ἀγνώστων. Σύντοµα, ὅµως, ἀπέκτησε φήµη, ὅταν ἐξέβαλε ἕνα δαιµόνιο ἀπό δαιµονισµένο. Διέφυγε τότε γιά τίς Συρακοῦσες τῆς Σικελίας, ὅπου ἔζησε ἔγκλειστος σέ ἕναν ἀποµονωµένο πύργο, ἀπό ὅπου ἔκανε πολλά θαύµατα. Ὁ Ὅσιος Γρηγόριος εὐλόγησε µέ τήν παρουσία του καί τήν περιοχή τοῦ Σαλέντο, ἀφοῦ πέρασε ἀπό τήν πόλη τοῦ Ὑδροῦντος (τό σηµερινό Ὄτραντο) τῆς Ἀπουλίας, ὅπου καί συνελήφθη ἀπό τούς εἰκονομάχους. Ἀπό ἐκεῖ, ὅταν ἐλευθερώθηκε, πῆρε τόν δρόµο τῆς ἐπιστροφῆς γιά τή Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος, ὁ Δεκαπολίτης. Θεσσαλονίκη. Τότε γνωρίστηκε µέ Τοιχογραφία στό Πρωτᾶτο τοῦ Ἁγίου τόν Συρακούσιο Ὅσιο Ἰωσήφ τόν Ὄρους.

- 157 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ὑµνογράφο (3 Ἀπριλίου), πού κατάφερε νά τόν πείσει νά κατοικήσει µαζί του. Ἀπό τότε, δέχτηκε καί ἄλλους µαθητές καί πραγµατοποίησε πλῆθος θαυµάτων. Πρίν ἀπό τό τέλος τῆς ζωῆς του προσβλήθηκε ἀπό σοβαρή ἀσθένεια. Ἀφοῦ πέρασε γιά λίγο καιρό στό ὄρος Ὄλυµπος τῆς Βιθυνίας, ἐπέστρεψε στή Βασιλεύουσα ὅπου ἐγκαταστάθηκε µέ τόν Ἰωσήφ στόν ναό τοῦ Ἁγίου Ἀντύπα. Ἐκεῖ ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ τό 842, λίγο πρίν ἀπό τήν ὁριστική ἀποκατάσταση τῆς Ὀρθοδοξίας. Τό ἱερό του λείψανο βρίσκεται ἀπό τό 1490 στή Μονή Βιστρίτσα τῆς Ρουµανίας. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Λυχνία ὡς δίπυρσος τῶν θεϊκῶν δωρεῶν, ἀκτῖσι τῆς χάριτος φωταγωγοῦσιν ἡµᾶς, Πατέρες οἱ ἔνθεοι, Πρόκλος τοῦ Βυζαντίου, ὁ σοφὸς ποιµενάρχης, Γρηγόριος ὁ θεόφρων, Δεκαπόλεως γόνος· διὸ µετὰ προθυµίας τούτοις προσέλθωµεν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Κυπριανοῦ, τοῦ ἐν Καλαµιτζίῳ τοῦ Ρηγίου τῆς Καλαβρίας. Ὁ ἑλληνικός Βίος του βρίσκεται στόν Κώδικα n. 522 (ff. 219-22) τῆς Μονῆς τοῦ Σινᾶ.



Γεννήθηκε στό Ρήγιο τῆς Καλαβρίας, µεταξύ τοῦ 1110 καί 1120. Ἦταν γιός ἰατροῦ καί ἔτσι ἔµαθε τήν ἰατρική τέχνη καί ὁ ἴδιος. Νέος ἀκόµη, ἔλαβε τό µοναχικό σχῆµα στήν ἑλληνική Μονή τοῦ Σωτῆρος, στήν περιοχή Καλάννα, ἔξω ἀπό τό Ρήγιο. Ἀφοῦ ἔζησε γιά µεγάλο χρονικό διάστηµα ὡς ὑποτακτικός στήν ἀδελφότητα αὐτή, τόν κυρίευσε ὁ πόθος τῆς ἡσυχίας καί ἔτσι ἐγκαταστάθηκε σέ µιά ἰδιοκτησία τῆς οἰκογένειάς του, στήν Παβιλιάνα (Pavigliana), στούς λόφους νοτιοανατολικά τοῦ Ρηγίου, ὅπου ὑπῆρχε µία µικρή ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς. Ἐδῶ πέρασε εἴκοσι χρόνια, ζῶντας ὁλοµόναχος, ἀφιερωµένος στήν προσευχή καί τήν καλλιέργεια τῶν ἀρετῶν. Ἡ φήµη του, ὅµως, ἐξαπλώθηκε παντοῦ καί πολλοί πού ἔπασχαν ἀπό σωµατικές καί πνευµατικές ἀσθένειες ἔρχονταν κοντά του γιά νά θεραπευθοῦν. Ἐξασκοῦσε καί τήν ἰατρική του ἐπιστήµη χωρίς νά πληρώνεται, ζητώντας - 158 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

ἀπό τούς ἀσθενεῖς νά δώσουν τά χρήµατα ἐλεηµοσύνη στούς φτωχούς. Σύντοµα, ὁ τόπος αὐτός, πού πρῶτα ἦταν ἔρηµος καί ἀκατοίκητος, κατοικήθηκε ἀπό πλῆθος ἀνδρῶν, µοναχῶν καί λαϊκῶν, πού ἐπιθυµοῦσαν νά ζήσουν κοντά στόν πνευµατικό τους πατέρα. Ἐκεῖ, ἔζησε µέ µεγάλη ἄσκηση µέχρι τῆς ἐκλογῆς του σέ ἡγούµενο τῆς Μονῆς Ἁγίου Νικολάου τοῦ Καλαµιτζίου (Calamizzi), στήν πόλη τοῦ Ρηγίου. Ὡς ἡγούµενος ἀνακαίνισε τήν ἐκκλησία, ἔκτισε καινούργια κελιά καί τράπεζα γιά τούς µοναχούς, καθώς καί καµπαναριό. Ἐπίσης, πλούτισε τή μονή µέ ἱερά σκεύη, εἰκόνες καί βιβλία. Ἀκόµη, φρόντισε καί γιά τήν κτηµατική περιουσία τῆς μονῆς καί τῶν µετοχίων της. Ἡ δραστηριότητά του ἦταν ἀσταµάτητη. Τήν ἡµέρα ἐργαζόταν καί θεράπευε τούς ἀσθενεῖς, ἐνῶ τή νύκτα τήν ἀφιέρωνε στήν προσευχή καί τή µελέτη. Ὅσους θεραπεύονταν θαυµατουργικά, τούς ἔστελνε ἀπό ταπείνωση στήν εἰκόνα τοῦ προστάτου τῆς μονῆς Ἁγίου Νικολάου, γιά νά τόν εὐχαριστήσουν, ἀποδίδοντας τή θεραπεία στόν Ἅγιο καί ὄχι στόν ἴδιο. Ἡ φήµη τῆς ἁγιότητος καί τῶν πολλῶν θαυµάτων του εἶχε ὑπερβεῖ τήν Καλαβρία καί τή Σικελία. Μία ἡµέρα, ἔπεσε ἀπό τό κάρο πού τόν µετέφερε σέ κάποιο µετόχι τῆς μονῆς, καί ἔµεινε ἀνάπηρος καί κλινήρης τά ἑπόµενα χρόνια Ὁ Ἅγιος Κυπριανός, ὁ ἐν Ρηγίῳ. τῆς ζωῆς του. Ἐκοιµή- 159 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

θη στίς 20 Νοεµβρίου τοῦ 1190 καί ἐτάφη στήν ἐκκλησία τῆς μονῆς του. Ὁ Βίος του γράφηκε ἀµέσως µετά τήν κοίµησή του, καί τό 1240 τόν ἀντέγραψε ὁ µοναχός Λαυρέντιος τοῦ Καλαµιτζίου σέ ἕναν Κώδικα πού βρίσκεται σήµερα στή Μονή τοῦ Σινᾶ (n. 522 ff. 219-22). Ἡ Μονή τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ Καλαµιτζίου ὑπέφερε πολύ ἀπό τούς Λατίνους Νορµανδούς µέχρι τό 1562, πού καταστράφηκε σχεδόν τελείως, ἐνῶ τό 1807 καταργήθηκε ἀπό τούς Λατίνους. Ἡ θέση της ἦταν ἐκεῖ ὅπου σήµερα βρίσκεται ὁ σιδηροδροµικός σταθµός τοῦ Ρηγίου, ἐνῶ στό µουσεῖο τοῦ Ρηγίου σώζονται µερικές ἀπό τίς κολῶνες τοῦ μοναστηριοῦ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Κυπριανέ, τὸ πνεῦµα σου.

- 160 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

21 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τῇ ΚΑ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λουκᾶ, τοῦ ἐν τῷ Μερκουρίῳ τῆς Καλαβρίας, ἀδελφοῦ τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Φαντίνου τοῦ Νέου τοῦ ἐν Θεσσαλονίκῃ. Ἀναφορά τῆς



μνήμης του ἔχουμε στόν Κώδικα Cryptensis B, α, IV, στήν πρώτη σελίδα.

Κατά τήν ἐποχή τήν ὁποία ὁ Ἅγιος Φαντῖνος (14 Νοεµβρίου) ἀσκήτευε στό ὄρος Μερκούριον, ἑτοίµασε δύο ἀσκητήρια, τό ἕνα γιά τή µητέρα καί τήν ἀδελφή του, καί τό ἄλλο γιά τόν πατέρα καί τούς ἀδελφούς του. Ὁ πρῶτος του ἀδελφός, Κοσµᾶς, ἦταν ἤδη µαθητής τοῦ Ἁγίου Ἠλία τοῦ Σπηλαιώτη. Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς, πού ἑορτάζει σήµερα, τοποθετήθηκε ἀπό τόν Ὅσιο Φαντῖνο οἰκονόµος τῶν µοναχῶν, ὥστε νά µπορεῖ ὁ ἴδιος νά ἀφιερωθεῖ χωρίς περισπασµούς στήν ἡσυχαστική ζωή. Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς ἀκολούθησε ἀργότερα τόν Ἅγιο Νεῖλο τόν Καλαβρό στίς περιπλανήσεις του στό Cilento καί µέχρι τό µοναστήρι τοῦ Βαλλελουκίου (Montecassino), στήν ἡγουµενία τοῦ ὁποίου τοποθετήθηκε ἀπό τόν ἴδιο τόν Ὅσιο Νεῖλο. Ἐκοιµήθη ὁσιακά τό 991 καί ἐτάφη στόν νάρθηκα τῆς ἐκκλησίας πού ἦταν ἀφιερωµένη στόν Ἀρχάγγελο Μιχαήλ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Λουκᾶ, τὸ πνεῦµα σου.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἀµπελίου καὶ Γαΐου, τῶν ἐν Μεσσήνῃ τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη τους καταγράφηκε ἀπό

τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum,τόμος I, σελ.

122.

- 161 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἀπό τή Μεσσήνη τῆς Σικελίας κατάγονταν οἱ δύο Ἅγιοι, πού ὑπέµειναν µέ καρτερία τό ὑπέρ Χριστοῦ µαρτύριο ἐπί Διοκλητιανοῦ, στίς 20 Νοεµβρίου 304. Τά σώµατά τους, σύµφωνα µέ τήν παράδοση, βρίσκονται στόν ναό τοῦ µοναστηριοῦ τοῦ Ἁγίου Φραγκίσκου. Σύµφωνα µέ τούς Βολλανδιστές, ὁ Ἅγιος Ἀµπέλιος θά µποροῦσε νά ταυτιστεῖ µέ τόν Ἅγιο Appelico πού µνηµονεύεται στό Ἱερωνυµικό Μαρτυρολόγιο. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 162 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τῇ ΚΒ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Νικοδήµου, ἡγουµένου τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων, ἐν Ὑδροῦντι τοῦ Σαλέντο. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Τυπικό τῆς



ἑλληνορθόδοξης Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων (Taur. Gr. C III 17).

Ὁ Ὅσιος πατήρ ἡµῶν Νικόδηµος ὑπῆρξε ἕκτος ἡγούµενος τῆς περίφηµης Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων (Casole), ἀπό τό 1201 ἕως τήν 22α Νοεµβρίου 1220, πού ὁσιακῶς ἐκοιµήθη. Ὁ διάδοχός του, λογιότατος ἡγούµενος Νεκτάριος, τόν χαρακτηρίζει ὡς ἕναν ἄνθρωπο πού ἔφερε νίκη ἐπί τοῦ διαβόλου, γεµᾶτο ἀρετές, δεινό ὁµιλητή καί ἀφιερωµένο στήν περισυλλογή. Οἱ Ὅσιοι ἡγούµενοι τῆς Μονῆς τῶν Κασούλων στόν Ὑδροῦντα (σηµερινό Ὄτραντο), ἀποτελοῦν τίς τελευταῖες ἀναλαµπές τοῦ βυζαντινοῦ µοναχικοῦ βίου στήν Κάτω Ἰταλία, ὄχι µόνο µέ τήν ἁγιασµένη ζωή τους, ἀλλά καί µέ τήν ἐµµονή τους στήν παράδοση τῶν Ἁγίων Πατέρων, τή µελέτη καί τή διάσωση τῶν θησαυρῶν τοῦ ἑλληνοχριστιανικοῦ πνεύµατος. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Νικόδημε, τὸ πνεῦµα σου.

- 163 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τῇ ΚΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Γρηγορίου, ἐπισκόπου τῆς Ἀκραγαντίνων Ἐκκλησίας. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.



Παραθέτουµε τόν θαυµάσιο βίο τοῦ µεγάλου αὐτοῦ πατρός τῆς Ἐκκλησίας µας, ἀπό τόν Συναξαριστή τοῦ Ἁγίου Νικοδήµου τοῦ ἁγιορείτου12. «Oὗτος ἦτον κατά τούς χρόνους τοῦ βασιλέως Ἰουστινιανοῦ τοῦ δευτέρου, τοῦ καί ρινοτµήτου καλουµένου, ἐν ἔτει χπε΄ [685]. Ἐκατάγετο δέ ἀπό τήν πόλιν Ἀκράγαντα, τήν εὑρισκοµένην εἰς τήν νῆσον τῆς Σικελίας, υἱός ὤν γονέων ὀνοµαζοµένων Xαρίτωνος καί Θεοδότης, ἀνθρώπων εὐσεβῶν, στολισµένων µέ ὅλας τάς ἀρετάς καί ζώντων µέ αὐτάρκη ἀγαθά. Ὅταν δέ ὁ Ἅγιος Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος, ὁ Ἀκραγαἦτον ὀκτώ χρόνων, ἐδόθη ὑπό τῶν γονέ- ντίνων. Τοιχογραφία ἀπό τόν τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ ων εἰς τό νά µανθάνη τά ἱερά γράµµατα. ναό Ὀρφανοῦ στή Θεσσαλονίκη.

Kαί τόσον σπουδαῖος καί ἄοκνος ἔγινεν εἰς αὐτά, ὥστε ὀποῦ ἐθαυµάζετο ἀπό ὅλους. Φθάσας δέ εἰς τούς δεκαοκτώ χρόνους, ἐσφραγίσθη κληρικός. Ἤτοι ἔγινεν Ἀναγνώστης ἀπό τόν Ἅγιον Ποταµίωνα, µέ τό νά ἦτον ἐπιτήδειος εἰς τήν ἀνάγνωσιν διά τήν καλοφωνίαν ὀποῦ εἶχε. Mίαν δέ νύκτα εἰς καιρόν ὀποῦ ἐκοιµᾶτο ὁ Ἅγιος οὗτος ἔµπροσθεν τῆς κλίνης τοῦ Ἀρχιδιακόνου Δαµιανοῦ, ἀκούει φωνήν θείου Ἀγγέλου, ἐκ τρίτου καλοῦσαν αὐτόν, ὡς καί τόν Προφήτην Σαµουήλ, καί λέγουσαν· «Γρηγόριε, εἰσηκούσθη ἡ δέησίς σου. Λοιπόν, τάχυνον καί πορεύθητι». Ὁ δέ Ἅγιος χωρίς νά ἀργοπορήση, εὐγῆκε καί 12. Ἁγίου Νικοδήµου ἁγιορείτου, Συναξαριστής τῶν δώδεκα µηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ. Τόµος Α΄. Ἐκδόσεις Δόµος, 2005.

- 164 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

ἐπῆγεν εἰς τήν Kαρθαγένην, τό νῦν καλούµενον Tούνεζι. Kαί εὑρών ἐκεῖ τόν µοναχόν Mάρκον τόν πνευµατοφόρον, ὅστις ἐπέµφθη παρά Θεοῦ εἰς αὐτόν, ἔµεινε κοντά του τεσσάρας χρόνους. Kαι ἀπό ἐκεῖ ἐπῆγε µαζί µέ τόν ἴδιον Mάρκον εἰς τήν Ἀντιόχειαν, καί µεγάλως ἐκεῖ ἐθαυµαστώθη.

Eἶτα παρακινηθείς ἀπό µίαν θεϊκήν ὀπτασίαν ὀποῦ εἶδεν, ἐπῆγεν εἰς τά Ἱεροσόλυµα, καί ἐκεῖ γίνεται Διάκονος ἀπό τόν Ἐπίσκοπον τῶν Ἱεροσολύµων Mακάριον. Ἔπειτα ἀπό ἐκεῖ ἐπῆγεν εἰς τήν Kωνσταντινούπολιν, καί ἐνεφανίσθη εἰς τόν τότε Πατριάρχην Γεώργιον. Ἐπειδή δέ τότε συνεκροτήθη ἐκεῖ Σύνοδος κατά Σεργίου καί Πύρρου καί Παύλου, τῶν Mονοθελητῶν, ἐπιάσθη µέ αὐτούς ὁ θεῖος Γρηγόριος, καί ἱκανῶς ἤλεγξε τήν αὐτῶν φρενοβλάβειαν. Kαὶ τόσον πολλά ἐφηµίσθη ὁ Ἅγιος, ὥστε ὀποῦ ἡ φήµη του ἔφθασεν ἕως καί εἰς τά αὐτιά τοῦ βασιλέως. Ἀπό τήν Kωνσταντινούπολιν δέ ἐγύρισεν εἰς τήν Pώµην. Kαί ἐκεῖ χειροτονεῖται Ἐπίσκοπος τῆς πατρίδος τοῦ Ἀκραγάντων, µεγάλως διαλάµψας ἐν τῇ Ἐκκλησίᾳ ἐκείνη, καί θαύµατα τελέσας, καί τό τῆς Ἀρχιερωσύνης στολίσας ἀξίωµα. Ὅθεν ὁ Σεβίνος καί Kρησκεντίνος καί οἱ σύντροφοι αὐτῶν, φθονήσαντες τόν Ἅγιον, µυρίους πειρασµούς ἐσήκωσαν κατ’ ἐπάνω του καί ἐγκλήµατα πλάσαντες κατ’ αὐτοῦ, ἐκατηγόρουν αὐτόν εἰς τόν Πάπαν τῆς Pώµης. Ὁ ὁποῖος ἀπατηθείς ἀπό τά ψευδῆ ἐκείνων λόγια, ἔκλεισε τόν Ἅγιον εἰς τήν φυλακήν δύω ἥµισυ χρόνους. Ἔπειτα κατά προσταγήν βασιλικήν, εὐγαίνει ὁ Ἅγιος ἀπό τήν φυλακήν διά νά κριθῆ µέ τούς κατηγόρους του. Tότε δέ ἔγιναν Ἡ τιμία κάρα τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου, ἐπι- τά παράδοξα ἐκεῖνα σηµεῖα τῶν σκόπου Ἀκραγαντίνων τῆς Σικελίας. Φυξύλων καί τῶν κάρβουνων, δολάσσεται στό χωριό Δαφνοσπηλιά τῆς ξάζοντος τοῦ Θεοῦ τόν ἐδικόν του Καρδίτσας.

- 165 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

θεράποντα. Διότι τά πρόσωπα τῶν µιαρῶν ἐκείνων καί ἀνοσίων κατηγόρων τοῦ Ἁγίου, ἐσκεπάσθησαν µέ µαῦρον σύνεφον, καί κατεµαύρισαν. Ὥστε ὀποῦ καί ἕως τῆς σήµερον φαίνονται κατά γενεάν τά πρόσωπα ἐκείνων σεσηµειωµένα καί µεµελανωµένα. Ἀλλά καί ἡ κόρη ἐκείνη, ἡ ὁποία ἠπατήθη ἀπό αὐτούς, ἀφ’ οὗ ἀρκετά ἐπαιδεύθη ἀπό ἕνα ὀλέθριον δαιµόνιον, εἰς ὅλον τό ὕστερον ἰατρεύθη ἀπό τόν Ἅγιον ἔµπροσθεν εἰς τόν λαόν. Ὁ δέ Ἅγιος ἐγύρισε πάλιν εἰς τήν πατρίδα καί ἐπαρχίαν του µεγαλοπρεπῶς ποιῶν σηµεῖα καί θαύµατα µεγαλίτερα ἀπό τά πρῶτα.

Oὕτω λοιπόν ζήσας χρόνους πολλούς ὁ θεῖος Πατήρ, καί εἰς βαθύτατον γῆρας φθάσας, πρός Kύριον ἐξεδήµησε». Ἀπολυτίκιον, Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήµου πολίτης. Γρηγορῶν ἐκ σπάργανων, φερωνύμως Γρηγόριε, ἐν τοῖς δικαιώμασι πάτερ, τοῦ τῶν ὅλων δεσπόζοντος, ἐπλήσθης οὐρανίων δωρεῶν, ὡς γρήγορος ποιμὴν τῶν εὐσεβῶν· διὰ τοῦτο πρὸς λειμῶνας ἀειθαλεῖς, ἰθύνεις τοὺς βοῶντάς σοι· δόξα τῷ σὲ δοξάσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ, πᾶσιν ἰάματα. Κοντάκιον, Ἦχος γ΄. Ἡ Παρθένος σήµερον. Ὥσπερ μέγας ἥλιος, ἀνατολαῖς τῶν θαυμάτων, καταυγάζεις ἅπασαν, τὴν τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησίαν· ἔσωσας, ταῖς σαῖς πρεσβείαις πολλοὺς ἀνθρώπους· ἤλασας, τοὺς κακοδόξους ἐκ τῆς σῆς ποίμνης. Διὰ τοῦτό σε τιμῶμεν, θεόφρον πάτερ, σοφὲ Γρηγόριε.

- 166 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

24 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΚΔ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Ἑρµογένους, ἐπισκόπου τῆς Ἀκραγαντίνων Ἐκκλησίας. Ἡ μνήμη

του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Σύµφωνα µέ τούς ἱστορικούς, ὁ Ἅγιος Ἑρµογένης ὑπῆρξε ὁ τελευταῖος Ἕλληνας ἐπίσκοπος τοῦ Ἀκράγαντος, πρίν ἀπό τήν ἀραβική κατάκτηση τῆς Σικελίας. Δεδοµένου ὅτι οἱ Σαρακηνοί κατέκτησαν τόν Ἀκράγαντα τό ἔτος 828, ὁ Ὅσιος Ἑρµογένης πρέπει νά πρόλαβε τήν εἴσοδο τῶν Ἀράβων στήν πόλη του. Ἐκοιµήθη στίς 24 Νοεµβρίου. Τό Συναξάριον τῆς Κωνσταντινουπόλεως ἀναφέρει τή μνήµη του τήν ἴδια Δυτικότροπη ἀπεικόνιση τοῦ Ἁγίου Ἑρμο- ἡµεροµηνία. γένους, ἐπισκόπου Ἀκραγαντίνων.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ἑρμογένη, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Γεωργίου, τοῦ ἐκ Ρυσιάνου τῆς Καλαβρίας, µαθητοῦ τοῦ Ὁσίου Νείλου τοῦ Νέου. Στοιχεῖα γιά τόν Ὅσιο παίρνουμε ἀπό τόν Βίο τοῦ Ὁσίου Νείλου, στό



χειρόγραφο Criptense B, II (430) τοῦ 12ου αἰῶνα.

- 167 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Πληροφορίες γιά τόν Ὅσιο Γεώργιο διαβάζουµε στόν Βίο τοῦ συµπατριώτη του, Ὁσίου Νείλου τοῦ Καλαβροῦ, τοῦ ὁποίου ὁ Γεώργιος ὑπῆρξε πιστός καί γνήσιος µαθητής καί ὑποτακτικός. Ἐκεῖ µαθαίνουµε πώς, ὅταν κάποτε ὁ Ὅσιος Νεῖλος, πού τήν ἐποχή ἐκείνη ἀσκήτευε στό ὄρος Μερκούριον, ἔστειλε τόν µαθητή του Ὅσιο Στέφανο στό Ροσσάνο νά ἀγοράσει περγαµηνές, αὐτός ἐπέστρεψε ἀπό τήν πόλη µαζί µέ τόν Ὅσιο Γεώργιο πού ἦταν ἤδη ἡλικιωµένος καί ἤθελε νά µονάσει δίπλα στόν Ὅσιο Νεῖλο. Ὁ Ἅγιος Νεῖλος προσπάθησε νά τόν ὁδηγήσει στό κοινόβιο τοῦ Καστελάνου, ὅπου οἱ συνθῆκες ζωῆς ἦταν πολύ πιό εὔκολες γιά τήν ἡλικία τοῦ Γεωργίου. Μετά τήν ἐπιµονή, ὅµως, Ὁ Ὅσιος Γεώργιος τοῦ Ρυσιάνου. (Ἔργο τοῦ συγγραφέως, σέ παρεκκλήσιο τοῦ Γεωργίου, ἀναγκάστηκε νά τόν τοῦ Βυσινιάνου τῆς Καλαβρίας). πάρει µαζί του στό σπήλαιο καί νά τόν συγκαταλέξει στούς µαθητές του, µυώντας τον στήν ἀσκητική πολιτεία. Ὁ Ὅσιος Γεώργιος, σέ λίγο διάστηµα µέχρι τήν ὁσιακή κοίµησή του, ἐξελίχθηκε σέ τέλειο µοναχό, διακρινόµενος γιά τήν ὑπακοή, τήν ἐκκοπή τοῦ ἰδίου θελήµατος, τήν ἀσκητική νέκρωση καί τό µαρτυρικό του φρόνηµα. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Γεώργιε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς - 168 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, ἡ ἀνάµνησις τῆς ἀνακοµιδῆς τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Φλαβιανοῦ, πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, ἐν Giulianova τοῦ Ἀµπροῦτσο. Τοπική ἑορτή.



Σύµφωνα µέ τήν τοπική παράδοση, τά ἱερά λείψανα τοῦ Ἁγίου Φλαβιανοῦ, πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, µετά ἀπό ἐπιθυµία καί ἐντολή τῆς αὐτοκράτειρας Γάλλας Πλακιδίας, ἄφησαν τή Βασιλεύουσα γιά νά σταλοῦν στή Ραβέννα. Κατά τή διάρκεια τοῦ θαλάσσιου ταξιδιοῦ, ἴσως µετά ἀπό µία καταιγίδα, τό πλοῖο προσάραξε στίς ἀκτές τοῦ Castrum Novum Piceni (σηµερινή Giulianova), τό ὁποῖο, ἀπό τότε, πῆρε τό ὄνοµα Castel San Flaviano. Ἕνας µεγάλος ναός, ἀφιερωµένος στόν ὁµολογητή πατριάρχη, χτίστηκε στήν πόλη αὐτή τῆς Κεντρικῆς Ἰταλίας, ὥστε νά τοποθετηθοῦν τά ἱερά του λείψανα. Σήµερα τά ἱερά ὀστᾶ τοῦ πατριάρχου βρίσκονται στόν Καθεδρικό Ναό τῆς Giulianova. Στήν πόλη αὐτή τῆς Ἀδριατικῆς, τῆς ὁποίας ὑπῆρξε προστάτης γιά αἰῶνες, ἡ γιορτή τοῦ Ἁγίου τελεῖται µέ κάθε λαµπρότητα στίς 24 Νοεµβρίου, ἡµέρα τῆς ἄφιξης τῶν ἱερῶν του λειψάνων. Ἀπολυτίκιον, ῏Ηχος δ΄. ῾Ο ὑψωθείς. Βασιλευούσης ἱερὸς ποιµενάρχης, καὶ βασιλέως οὐρανῶν θεῖος θύτης, ἐδείχθης ἐν τῷ βίῳ σου, σοφὲ Φλαβιανέ· πίστιν ὑπεστήριξας δύο φύσεων Λόγου, Νεστορίου αἵρεσιν, καθελὼν Εὐτυχοῦς τε· διὸ βασάνους πλείστας ὑποστάς, νῦν χαίρεις ἄνω, Χριστῷ εὐφραινόµενος. Κοντάκιον, ῏Ηχος πλ. δ΄. Τῇ ῾Υπερµάχῳ. Τοῦ ᾿Αρχιποίµενος Χριστοῦ θεῖον ἐκτύπωµα, καὶ δύο φύσεων Αὐτοῦ µέγας ὑπέρµαχος, ἀναδέδειξαι παµµάκαρ, ὁµολογήσας τὴν θεότητα Αὐτοῦ καὶ ἀνθρωπότητα· ὅθεν τάγµασιν Ἁγίων συνηρίθµησαι, ὦ Φλαβιανέ, ἐπευχόµενος τοῖς τέκνοις σου.

- 169 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

27 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Tῇ ΚΖ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Νικολάου, τρίτου ἡγουµένου τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων, ἐν Ὑδροῦντι. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Τυπικό τῆς ἑλλη-



νορθόδοξης Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων (Taur. Gr. CIII 17).

Στόν Ὅσιο ἡγούµενο Νικόλαο ὀφείλεται ἡ ὀργάνωση τοῦ περίφηµου Ἀντιγραφείου χειρογράφων τῆς Μονῆς τῶν Κασούλων, πού διέσωσε πολύτιµους θησαυρούς τοῦ ἑλληνοχριστιανικοῦ πολιτισµοῦ τῆς Κάτω Ἰταλίας. Ἐπίσης, ὁ ἴδιος εἶναι ὁ συντάκτης τοῦ περιβόητου Τυπικοῦ τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων, στό ὁποῖο διαφαίνεται ἡ πλούσια λειτουργική καί ἀσκητική παράδοση τῆς μονῆς, πού ἀποτέλεσε φάρο τοῦ µοναχισµοῦ στήν περιοχή. Ὁ Ὅσιος Νικόλαος ἐκοιµήθη εἰρηνικά τό 1174. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Νικόλαε, τὸ πνεῦµα σου.

- 170 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

28 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΚΗ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ὁσίας μητρὸς ἡµῶν Θεοδώρας, τῆς ἐκ Ρυσιάνου τῆς Καλαβρίας. Ἀναφέρεται στόν Βίο τοῦ

Ὁσίου Νείλου, στό χειρόγραφο Criptense B, II (430) τοῦ 12ου αἰῶνα.

Γεννήθηκε στό Ροσσάνο τῆς Καλαβρίας περί τό 900, ἀπό τόν Εὐσέβιο καί τή Ροζαλία (Ὡραιοζήλη;), οἱ ὁποῖοι εἶχαν εὐγενική καταγωγή. Σέ ἡλικία µόλις δεκαπέντε ἐτῶν, ἔγινε µοναχή στή γυναικεία μονή τοῦ ὄρους Ἀρενάριο, τῆς ὁποίας ἀργότερα ἐξελέγη ἡγουµένη. Ἡ Ὁσία συνδεόταν πνευµατικά µέ τόν Ὅσιο Νεῖλο τόν Καλαβρό, ἀπό τήν παιδική του ἡλικία. Ὅταν ὁ Ὅσιος Νεῖλος ἔγινε µοναχός καί ἡγούµενος, ζήτησε ἀπό τή Θεοδώρα καί τή συνοδεία της νά κατέβουν ἀπό τό ὄρος Ἀρενάριο, λόγω τῆς ἀπειλῆς τῶν ἐπιδροµῶν τῶν Σαρακηνῶν, καί τῆς

Tό μοναστήρι τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας τοῦ Ροσσάνο, στό ὁποῖο ὑπῆρξε ἡγουμένη ἡ Ὁσία Θεοδώρα.

- 171 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἀνέθεσε τήν ἡγουµενία τῆς Μονῆς τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας, πού εἶχε ἀναστηλώσει ὁ δικαστής Εὐφράσιος καί ἡ ὁποία κατέστη ἕνα ἀπό τά µοναχικά κέντρα τῆς πόλεως τοῦ Ροσσάνο. Ὁ Ὅσιος Νεῖλος τῆς ἐµπιστεύθηκε τή µητέρα καί τήν ἀδελφή τοῦ ἀγαπηµένου του µαθητοῦ Ὁσίου Στεφάνου, οἱ ὁποῖες καί ἐνεδύθησαν τό µοναχικό σχῆµα ἀπό τά χέρια τῆς Ὁσίας. Ἡ Ὁσία Θεοδώρα ἔζησε µέσα σέ αὐστηρή ἄσκηση καί καλλιέργεια τῶν µοναχικῶν ἀρετῶν, καί ἐκοιµήθη τήν 28η Νοεµβρίου τοῦ 980. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ. Τὸν νυμφίον σου Χριστὸν ἀγαπήσασα, τὴν λαμπάδα σου φαιδρῶς εὐτρεπίσασα, ταῖς ἀρεταῖς διέλαμψας Πανεύφημε· ὅθεν εἰσελήλυθας, σὺν αὐτῷ εἰς τοὺς γάμους, τὸ στέφος τῆς ἀσκήσεως, παρ᾽ αὐτοῦ δεξαμένη· ἀλλ᾽ ἐκ κινδύνων λύτρωσαι ἡμᾶς, τοὺς ἐκτελοῦντας, Ὁσία Θεοδώρα, τὴν μνήμην σου.

- 172 -

ΝΟΕΜΒ ΡΙΟΣ

Βυζαντινή τοιχογραφία τῆς Θεοτόκου στό σπήλαιο-ἐρημητήριο τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου, τοῦ 12ου-13ου αἰῶνα. Λικάτα τῆς Σικελίας.

- 173 -

Eἰκόνα τῆς Θεοτόκου τοῦ Καρμήλου, στή Bagnara Calabra.

ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ

5 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Τῇ Ε΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου ἱεροµάρτυρος

καὶ ὁµολογητοῦ Πελίνου, ἐπισκόπου Βρινδησίου, τοῦ ἐκ Δυρρα-

χίου. Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε: BIBLIOTHECA SANCTORUM, X, σελ.

450-452, Città Nuova Ed., Roma 1988.

Ὁ Ἅγιος ἱεροµάρτυς καί ὁµολογητής Πελῖνος ἦταν µοναχός, καταγόµενος ἀπό τό Δυρράχιο τοῦ Ἰλλυρικοῦ. Ἀντιστεκόµενος στή Μονοθελητική αἵρεση πού ἐξαπλώθηκε τήν ἐποχή ἐκείνη στό Βυζάντιο, κατά τή διάρκεια τῆς βασιλείας τοῦ αὐτοκράτορα Ἡρακλείου Α΄ καί, στή συνέχεια, τοῦ Κώνστα Β΄ (648), κατέφυγε στό Βρινδήσιο1 τῆς Κάτω Ἰταλίας, µαζί µέ τούς µαθητές του Γοργόνιο, Σεβάστειο καί Κύπριο. Τήν ἐποχή ἐκείνη ἡ σύγκρουση ἀνάµεσα στή Ρώµη καί τήν Κωνσταντινούπολη ἐπιδεινώθηΤό μαρτύριο τοῦ Ἁγίου Πελίνου, ἐπισκό- κε, ὅταν ὁ Ἅγιος καί ὁµολογητής που Μπρίντιζι.

1. Σηµερινό Μπρίντιζι.

- 175 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

πάπας Μαρτῖνος ἀναθεµάτισε τόν πατριάρχη Σέργιο καί τούς ἄλλους αἱρετικούς. Μέ ἐντολή τοῦ Αὐτοκράτορα συνελήφθη, ἀπελάθηκε στήν Κωνσταντινούπολη καί, τελικά, τόν ἐξόρισαν στή Χερσώνα τῆς Κριµαίας, ὅπου ἐκοιµήθη τό 655. Ὁ Ἅγιος Πελῖνος, πού ἐν τῷ µεταξύ εἶχε χειροτονηθεῖ ἐπίσκοπος τῆς πόλεως τοῦ Μπρίντιζι, µετά τήν κοίµηση τοῦ ἐπισκόπου Προκούλου, σύντοµα ἦρθε σέ ρήξη µέ τίς Βυζαντινές Ἀρχές λόγω τῆς ἀντιστάσεώς του στήν αἵρεση καί τῆς ἐµμονῆς του στήν ὀρθόδοξη πίστη. Μέ ἐντολή τοῦ Βασιλέα τόν µετέφεραν στό Corfinio τῆς κεντρικῆς Ἰταλίας, ὅπου καταδικάστηκε σέ θάνατο καί ἐκτελέστηκε µαζί µέ τούς µαθητές του στίς 5 Δεκεµβρίου, πιθανῶς τοῦ ἔτους 662. Γιά πολλούς αἰῶνες, ὁ ὁµολογητής αὐτός τῆς Ὀρθοδοξίας, ἐτιµᾶτο ὡς προστάτης τοῦ Μπρίντιζι, µαζί µέ τόν Ἅγιο Λεύκιο τόν Ἀλεξανδρέα. Τό 1771 τοῦ ἀφιερώθηκε µία Ἁγία Τράπεζα στόν Καθεδρικό Ναό τοῦ Μπρίντιζι. Εἶναι ἐπίσης προστάτης τῆς ρωµαιοκαθολικῆς Μητρόπολης Sulmona-Valva2, ἐνῶ µία Βασιλική ἀφιερωµένη στόν Ἅγιο βρίσκεται στό Corfinio, στόν τόπο τοῦ ἐνδόξου µαρτυρίου του. Σηµειώνουµε ὅτι, στό Ρωµαϊκό Μαρτυρολόγιο, λανθασµένα ἀναφέρεται ὅτι ὁ Ἅγιος ἔζησε καί µαρτύρησε τόν 4ο αἰῶνα, τήν ἐποχή τοῦ Ἰουλιανοῦ τοῦ Παραβάτου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Καὶ τρόπων μέτοχος, καὶ θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τὴν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διὰ τοῦτο τὸν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καὶ τῇ πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, ἱερομάρτυς Πελῖνε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

2. Στό Ἀµπροῦτζο.

- 176 -

ΔΕΚΕΜΒ ΡΙΟΣ

10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Ι΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λουκᾶ τοῦ Γραµµατικοῦ, ἐπισκόπου Ἀσύλων. Ὁ ἑλληνικός βίος τοῦ Ἁγίου,

σώζεται στό χειρόγραφο Mess. Gr. 29, τοῦ ἔτους 1308, τῆς Μεσσήνης.

Ὁ µέγας αὐτός Ἱεράρχης καί ὁµολογητής τῆς ὀρθοδόξου πίστεως τῆς Κάτω Ἰταλίας γεννήθηκε στό χωριό Μελικουκκά τῆς Καλαβρίας, ἀπό τόν Οὐρσίνο καί τή Μαρία, µεταξύ τοῦ 1035-1040 µ.Χ. Τήν ἐποχή ἐκείνη, οἱ Νορµανδοί εἶχαν ἤδη ἑδραιώσει τήν παρουσία τους σέ ὅλη τήν Κάτω Ἰταλία καί εἶχε ἀρχίσει ἡ διαδικασία ἐκλατινισµοῦ τῶν ντόπιων Ὀρθοδόξων Ρωµιῶν. Ἔγινε µοναχός ἀρκετά νέος, στή φηµισµένη κοντινή Μονή τοῦ Ὁσίου Ἠλία τοῦ Σπηλαιώτου (11 Σεπτεµβρίου), καί ἔλαβε ἀρκετά καλή µόρφωση ἀπό τόν Νικόλαο, ἐπίσκοπο τῆς κοντινῆς πόλεως τοῦ Ὀππίδου. Λόγω τῆς µεγάλης του ἀρετῆς καί τῆς γνώσεως τῶν Ἁγίων Γραφῶν, χειροτονεῖται ἐπίσκοπος Ἀσύλων3 τῆς Καλαβρίας γύρω στά 1092. Ἀνέπτυξε µεγάλη ἱεραποστολική δραστηριότητα τά δύσκολα ἐκεῖνα χρόνια τῆς λατινικῆς κατοχῆς καί τοῦ διωγµοῦ τῆς Ὀρθoδόξου Ἐκκλησίας, ὄχι µόνο σέ ὁλόκληρη τήν Καλαβρία, ἀλλά καί στή γειτονική Ὁ Ἅγιος Λουκᾶς, ὁ Γραμματικός. Σικελία. Κήρυττε τόν λόγο 3. Σηµερινή Isola Capo Rizzuto.

- 177 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

τοῦ Θεοῦ, χειροτονοῦσε ἱερεῖς καί ἱερουργοῦσε παντοῦ, ἐπιτελώντας ἀρκετά θαύµατα καί στηρίζοντας ἔτσι τό ὀρθόδοξο ποίμνιο. Ἤθελε, µάλιστα, ὁ Ἅγιος ἱεράρχης, νά µεταβεῖ καί στήν Κωνσταντινούπολη –ἴσως γιά νά ζητήσει βοήθεια γιά τούς χειµαζόµενους πιστούς– ὅµως δέν τά κατάφερε. Κατά τή διάρκεια µίας διαµάχης του µέ τούς Λατίνους, περί τῆς χρήσεως τῶν ἀζύµων στό μυστήριο τῆς θείας Εὐχαριστίας, ὁ Ἅγιος κατήγγειλε τίς παπικές καινοτοµίες καί ἐκεῖνοι ὀργισµένοι θέλησαν νά τόν κάψουν µέσα στήν καλύβα πού τελοῦσε τή θεία Λειτουργία µέ ἕνα παιδί. Ἐνῶ ἡ καλύβα κάηκε ὁλοσχερῶς, ὁ Ἅγιος καί τό παιδί θαυµατουργικά βγῆκαν σῶοι καί ἀβλαβεῖς, καταισχύνοντας ἔτσι τούς Λατίνους καί ἀποδεικνύοντας τήν ἀλήθεια τῶν ὀρθοδόξων δογµάτων. Ὄντας µοναχός ὁ ἴδιος, ὑπῆρξε ἰδιαίτερα φιλοµόναχος. Ἵδρυσε τή Μονή τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ ὄρους Βυτεωρήτου στήν Καλαβρία, καί κάθε χρόνο, στίς 11 Σεπτεµβρίου, μνήµη τοῦ Ὁσίου Ἠλιοῦ τοῦ Σπηλαιώτου, πήγαινε νά ἀγρυπνήσει καί νά ἱερουργήσει στό σπήλαιο τοῦ Ὁσίου Ἠλία στό Μελικουκκά. Ὅταν πληροφορήθηκε πώς πλησιάζει τό τέλος του, κάλεσε κοντά του ὅλους τούς γειτονικούς ἐπισκόπους, τόν κλῆρο καί τόν λαό, γιά νά τούς δώσει τίς τελευταῖες συµβουλές του καί νά τούς ζητήσει νά µείνουν πιστοί στήν Ὀρθοδοξία. Ἀφοῦ τούς εὐλόγησε, παρέδωσε στόν Κύριο τή µακάρια καί ἀποστολική ψυχή του, στίς 10 Δεκεµβρίου τοῦ 1114. Μετά τήν κοίµησή του, ἔγιναν πολλά θαύµατα σέ ὅσους προσέτρεχαν µέ πίστη στόν τάφο του καί ἀµέσως τιµήθηκε ὡς ἅγιος. Ὑπάρχουν, τέλος, καί κάποια ὑµνογραφικά ἔργα, τά ὁποῖα ἀποδίδονται στόν Ἅγιο, ἀλλά καί κάποιες ἐπιστολές πρός τούς πιστούς. Οἱ Λατῖνοι κληρικοί φρόντισαν νά ἐξαλείψουν τή μνήµη τοῦ Ἁγίου, ἀκόµη καί ἀπό τή γενέτειρά του Μελικουκκά, ὥστε σήµερα νά ἀγνοεῖται παντελῶς ἀπό τούς Καλαβρούς ἡ ὕπαρξη τῆς σπουδαίας ἱστορικῆς αὐτῆς µορφῆς τῆς βυζαντινῆς Καλαβρίας. Δυστυχῶς, ὅµως, καί ἐµεῖς οἱ Νεοέλληνες ἀγνοοῦµε τή µεγάλη αὐτή µορφή τοῦ Ἰταλιώτικου Ἑλληνισµοῦ. Ὁ Ἅγιος Λουκᾶς ὑπῆρξε ἕνας µεγάλος ὁµολογητής (ἀνέβηκε στήν πυρά ἀπό τήν Ἱερά Ἐξέταση τῆς ἐποχῆς ἐκείνης!) καί ἕνας πρόδροµος τοῦ Πατροκοσµᾶ, ἀφοῦ περιόδευσε σέ ὁλόκληρη τή Νότια Ἰταλία, γιά νά ἀφυπνίσει τούς Ὀρθοδόξους Ρωµιούς πού εἶχαν κατα- 178 -

ΔΕΚΕΜΒ ΡΙΟΣ

κτηθεῖ ἀπό τούς Νορµανδούς εἰσβολεῖς καί κινδύνευαν νά χάσουν τήν πίστη καί τήν ταυτότητά τους. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Λουκᾶ, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Ἀθανασίου

τοῦ Σικελιώτου, ἐπισκόπου Μεθώνης. Σώζεται ὁ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ ΕΙΣ

ΑΘΑΝΑΣΙΟΝ ΕΠΙΣΚΟΠΟΝ ΜΕΘΩΝΗΣ, τοῦ Ἁγίου Πέτρου ἐπισκόπου Ἄργους, P.G. 104, 1366-1380.

Ὁ Ἅγιος Ἀθανάσιος γεννήθηκε στήν Κατάνη τῆς Σικελίας, µᾶλλον µεταξύ τῶν ἐτῶν 814-818. Περί τό 827 οἱ γονεῖς του, ἐξαιτίας τοῦ κινδύνου τῶν Ἀράβων πού λυµαίνονταν τήν ἐποχή ἐκείνη τή Σικελία, µετανάστευσαν στήν ἀπέναντι πλευρά τοῦ Ἰονίου πελάγους, στήν Πάτρα τῆς Πελοποννήσου. Ἐνῶ ἀκόµη ἦταν µικρός στήν ἡλικία, ὁ Ἀθανάσιος, ποθώντας νά ἀφιερώσει τή ζωή του στόν Χριστό, ζήτησε καί ἔγινε µοναχός σέ ἕνα ἀπό τά µοναστήρια τῆς περιοχῆς. Μέ ἀνδρεία καί ζῆλο ρίχτηκε στούς µοναχικούς καί ἀσκητικούς ἀγῶνες, καλλιεργώντας ὅλες τίς µοναχικές ἀρετές. Ὁ τότε μητροπολίτης τῶν Πατρῶν, βλέποντας τή µεγάλη πνευµατική πρόοδο τοῦ Ὁσίου Ἀθανασίου, τόν κατέστησε ἡγούµενο τοῦ µοναστηριοῦ, παρά τίς συνεχεῖς ἀρνήσεις του. Ἡ θέση του ὡς ἡγουµένου, ὄχι µόνο δέν ἀνέκοψε τήν ἐνάρετη καί ἀσκητική ζωή του, ἀλλά ἀπέδειξε ὅτι θά µποροῦσε νά ὑπηρετήσει τήν Ἐκκλησία καί σέ ὑψηλότερο ἀξίωµα, γι’ αὐτό καί ὁ μητροπολίτης Πατρῶν τόν χειροτόνησε ἐπίσκοπο Μεθώνης, πού τότε ὑπήγετο στή μητρόπολή του. Ὡς ἐπίσκοπος, ὁ Ὅσιος Ἀθανάσιος ἐργάσθηκε µετά ζήλου θαυµαστοῦ, προκειµένου νά ἀνταποκριθεῖ σέ ὅλες τίς ὑλικές καί πνευµατικές ἀνάγκες τοῦ ποιµνίου - 179 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

του, ἐνῶ, παράλληλα, ὁ ἴδιος ἦταν τέλειο ὑπόδειγµα τῆς εὐαγγελικῆς πενίας καί ὅλων τῶν χριστιανικῶν ἀρετῶν. Ὅταν πλησίασε ἡ ὥρα τῆς πρός τόν Θεό ἐκδηµίας του, κάλεσε τούς µαθητές του καί τούς συµβούλευσε νά ἀσκοῦν πάντοτε τήν ἀρετή τῆς ἀγάπης καί νά διατηροῦν ἀδιαλείπτως τή μνήµη τῆς Δευτέρας τοῦ Κυρίου Παρουσίας. Μετά τήν µακαρία του κοίµηση (περί τό 880 µ.Χ.), ὁ τάφος του ἔγινε πηγή θαυµάτων, γι’ αὐτό καί πλῆθος κόσµου προσέτρεχε γιά νά λάβει τή θεραπεία του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Κανόνα πίστεως.

(Mητροπολίτου, πρώην Πατρῶν, Νικοδήµου) Χριστὸν τὸν Κύριον, ἱερὲ Ἀθανάσιε, ἀγαπήσας ἐλάτρευσας, ἐν τῷ βίῳ σου ἅπαντι, καὶ τῷ κόσµῳ ἐδίδαξας, πίστιν Αὐτῷ ἐκτρέφειν, ἁγιότητος κλῆσιν, ζῆν δὲ δεικνύεις πᾶσι, κατ’ εἰκόνα Ἐκείνου· διὸ ταῖς σαῖς πρεσβείαις ἡµῖν, Αὐτὸν καθικέτευε. Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον. (Ἀρχιµανδρίτου, Νικοδήµου Γ. Ἀεράκη) Ἀθανάσιον ὕµνοις ἀνευφηµήσωµεν, τὸν Μεθώνης προστάτην καὶ θαυµαστὸν φρυκτωρόν, ἀρετῆς τὸν ἐραστήν, καὶ ἁγιότητος· οὗτος ἠξίωται τιµῆς ἐπισκόπου τῶν πιστῶν, καὶ χάριτος τῶν θαυµάτων· ἱκετεύει δὲ τῷ Κυρίῳ, τοῦ ἐλεῆσαι καὶ φωτίσαι ἡµᾶς. Κοντάκιον, Ἦχος β΄. Ὡς ἀστὴρ διαλάµπων, ὦ Ἱεράρχα, ἐκ σπαργάνων φωτὶ συνανεκράθης τῷ θεουργῷ, καὶ φῶς ὅλος γενόµενος, ταῖς διδαχαῖς σου τῶν ἔργων ἐφώτισας, τῶν πιστῶν τὸ πλήρωµα, τὸ µέγα Μεθώνης ἐγκαλλώπισµα. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῶν Ἁγίων ἐνδόξων μαρτύρων Μερκου-

ρίου καὶ τῶν σὺν αὐτῷ, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη τους βασίζεται στά ἑλληνικά χειρόγραφα μέ τούς βίους τῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλα- 180 -

ΔΕΚΕΜΒ ΡΙΟΣ

δέλφου καί Κυπρίνου καί διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum,τόμος I, σελ. 46.

Ὁ Ἅγιος Μερκούριος ἦταν ἑκατόνταρχος τοῦ ρωµαϊκοῦ στρατοῦ ἐπί αὐτοκράτορος Δεκίου. Καταγόταν ἀπό τήν πόλη Ταυριανή4 τῆς Καλαβρίας καί ὑπηρετοῦσε στούς Λεοντίνους5 τῆς Σικελίας. Ἐκεῖ ὁµολόγησε τή χριστιανική του πίστη, κατά τή διάρκεια τοῦ µαρτυρίου τῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου, καί ἐτελειώθη καί ὁ ἴδιος µαρτυρικά, µαζί µέ ἄλλους συστρατιῶτες του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

4. Σηµερινή περιοχή Palmi-GioiaTauro.

5. Σηµερινή πόλη Lentini.

- 181 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

13 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΙΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ἁγίας ἐνδόξου μάρτυρος Λουκίας τῆς Παρθένου, τῆς ἐκ Συρακουσῶν τῆς Σικελίας. Συ-

ναξάριον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως, H. Delehaye (ἐκδ.), Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanum, 1902.

Ἡ Ἁγία Λουκία, µαζί µέ τήν Ἁγία Ἀγάθη, ἀποτελοῦν τίς ἐνδοξότερες μάρτυρες καί τά καυχήµατα τῆς νήσου Σικελίας. Ἀπό τό Συναξάριον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Κωνσταντινουπόλεως6, διαβάζουµε τά παρακάτω περί τῆς Ἁγίας Παρθενοµάρτυρος Λουκίας: «Αὕτη ἦν ἐκ Συρακούσης τῆς πόλεως, τῆς κατά Σικελίαν, µεµνηστευµένη ἀνδρί· διά δέ τήν ἐπισκήψασαν νόσον τῇ ταύτης µητρί ἅµα αὐτή ἐπί Κατάνην παρεγένετο, δεηθησοµένη τῆς Ἁγίας Ἀγάθης ἀπαλλάξαι τῆς αἱµορροίας τήν ταύτης µητέραν. Παραγενοµένη δέ ὄναρ εἶδε τήν Ἁγίαν Ἀγάθην τήν τε ἴασιν παρεχοµένην τῇ ταύτης µητρί καί προθεσπίζουσαν αὐτήν περί τοῦ κατά Χριστόν µαρτυρίου. ῾Ως δέ ἡ µήτηρ αὐτῆς γέγονεν ὑγιής, τῶν ὑπαρχόντων αὐτή πρός τούς πένητας ποιήσασα διανοµήν, εὔθυµος ἦν πρός τήν Χριστοῦ ὁµολογίαν. Παρά δέ τοῦ µνηστῆρος διαβληθεῖσα, παρέστη τῷ ἄρχοντι Πασχασίῳ, ὅς ἐκέλευσεν αὐτήν ἐν πορνείῳ ἀπενεχθεῖσαν ὑβρισθῆναι. Διέµεινε δέ τῇ τοῦ Χριστοῦ χάριτι ἐν ἁγνείᾳ, µή δυνηθέντων, καίπερ πολλῶν συνελθόντων, µετακινῆσαι αὐτήν ἐκ τοῦ τόπου, ἔνθα ἐστήρικτο. Ἀπαγορεύσαντες δέ τήν αὐτῆς µετάβασιν καί µηδέ διά τῆς πυρᾶς, ἥν ἀνῆψαν, ἔνθα ἡ Ἁγία ἵστατο, αὐτήν καταφλέξαντες, διά τό ὑπό Θεοῦ ταύτην φυλάττεσθαι, ξίφει τήν αὐτῆς ἀπέτεµον κεφαλήν». Τό 1039, ὁ βυζαντινός στρατηγός Γεώργιος Μανιάκης µετέφερε τά ἱερά λείψανα τῆς Ἁγίας Λουκίας καί τῆς Ἁγίας Ἀγάθης στήν Κωνσταντινούπολη. Ἀπό ἐκεῖ, τό σκήνωµα τῆς Ἁγίας Λουκίας κλάπηκε τό 1204 ἀπό τούς Βενετούς καί µέχρι σήµερα φυλάσσεται στή Βενετία.

6. Συναξάριον τῆς Eκκλησίας τῆς Kωνσταντινουπόλεως, H. Delehaye (ἐκδ.), Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanum, 1902.

- 182 -

ΔΕΚΕΜΒ ΡΙΟΣ

Ἔνθρονη Θεοτόκος μέ τήν Ἁγία παρθενομάρτυρα Λουκία. Τοιχογραφία στή σπηλαιώδη ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Λουκίας, στό Μέλφι τῆς Bασιλικάτας.

Τροπάριον τῆς Ἁγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Λουκίας τὴν ἄθλησιν, ἑορτάζωµεν πάντες οἱ πιστοί, ὅτι Πασχάσιον κατήσχυνε κατὰ κράτος καὶ σὺν ἀγγέλοις χορεύει, µετὰ τῆς θείας Ἀγαθῆς, ὁµοῦ γὰρ πρεσβεύουσι τῷ Κυρίῳ, σωθῆναι πάντας ἡµᾶς. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Νικολάου,

 ἐπισκόπου Ὀππίδου ἐν Καλαβρίᾳ, τοῦ νέου Θαυµατουργοῦ (11ος αἰώνας). Ἡ μνήμη του διασώζεται σέ χειρόγραφο τῆς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος, τῆς Μεσσήνης.

Ἀπό τόν Ἅγιο αὐτόν ἱεράρχη σώζεται µόνο τό ὄνοµά του καί τό ἐπίθετο «ὁ νέος Θαυµατουργός», σέ ἕνα χειρόγραφο τῆς Μονῆς τοῦ - 183 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Σωτῆρος τῆς Μεσσήνης. Ἡ μνήµη του τελοῦνταν στίς 13 Δεκεµβρίου. Σύµφωνα µέ τούς ἐρευνητές, ἦταν ἐπίσκοπος τοῦ Oppido τῆς Καλαβρίας κατά τόν 11ο αἰῶνα, τήν ἐποχή τῆς κατάκτησης τῶν Νορµανδῶν καί τοῦ διωγµοῦ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας σέ ὅλη τή Νότια Ἰταλία. Φαίνεται πώς οἱ Λατῖνοι κληρικοί, λόγω τῆς δράσης τοῦ Ἁγίου ἱεράρχου γιά τή στήριξη τοῦ ὀρθοδόξου πληρώµατος κατά τά δύσκολα χρόνια τοῦ ἐκλατινισµοῦ, φρόντισαν νά ἐξαφανίσουν τή μνήµη του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Νικόλαε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 184 -

ΔΕΚΕΜΒ ΡΙΟΣ

16 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΙΣΤ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Μακαρίου, τοῦ ἐκ Κολλεσάνο τῆς Σικελίας. Ὁ ἑλληνικός Βίος τοῦ Ὁσί-

ου σώζεται στό χειρόγραφο Vat. Gr. 2027, τῆς Μονῆς τῶν Ἁγίων Ἠλιοῦ καί Ἀναστασίου τοῦ Καρβουνίου.

Ὁ Ὅσιος Μακάριος καί ἡ ἁγία οἰκογένειά του ἔζησαν κατά τόν 10ο αἰῶνα στό Κολλεσάνο τῆς Σικελίας, ἡ ὁποία τήν ἐποχή ἐκείνη ὑπέφερε τά πάνδεινα ἀπό τίς ἐπιδροµές τῶν Σαρακηνῶν. Ὁ Ἅγιος Χριστόφορος ἦταν ὁ σύζυγος τῆς Ἁγίας Καλῆς καί τά παιδιά τους ἦταν οἱ Ἅγιοι Σάββας καί Μακάριος. Πρῶτος ὁ Ἅγιος Χριστόφορος, ἀσπάσθηκε τόν ἀγγελικό βίο στή Μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Πνευµατοδιώκτου στήν Ἀγύρα, στούς πρόποδες τῆς Αἴτνας, ἀπό τόν Ὅσιο ἡγούµενο Νικηφόρο, ὁ ὁποῖος καί τοῦ ἔδωσε τήν εὐλογία νά ζήσει ὡς ἀναχωρητής, κοντά στό ναΐδριο τοῦ Ἁγίου Μιχαήλ, στήν περιοχή Κτίσµα. Ἐκεῖ ἦρθαν γιά νά ζήσουν µαζί του τά δύο παιδιά του, ἀφοῦ καί ἡ µητέρα τους ἔγινε µοναχή σέ κάποια γυναικεία μονή τῆς περιοχῆς. Ἡ φήµη τῆς ἀγγελικῆς τους βιωτῆς, καθώς καί ἡ πρόοδός τους στήν πνευµατική ζωή, ἔκανε πολλούς συµπατριῶτες τους νά ἔρθουν κοντά τους Δυτικότροπη ἀπεικόνιση τοῦ Ὁσίου Μακαρίου καί νά τεθοῦν ὑπό τήν καθοδήγησή τους. τοῦ Κολεσσάνο.

- 185 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Λόγω τῶν ἀραβικῶν ἐπιδροµῶν, ἡ ἁγία αὐτή οἰκογένεια κατέφυγε, ἀκολουθώντας τόν δρόµο πολλῶν Σικελῶν µοναχῶν, στή γειτονική Καλαβρία. Ἐκεῖ, στό περίφηµο ὄρος Μερκούριον –ἕνα πραγµατικό «Ἅγιον Ὄρος», λόγω τῶν πολλῶν µοναστηριῶν καί ἡσυχαστηρίων– βρῆκαν τόπο κατάλληλο καί εὐνοϊκό γιά τήν ἡσυχία καί ἄρχισαν νά κτίζουν ναό τοῦ προστάτου τους Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ. Κατόπιν, κατέφυγαν στό Καστέλλιον, ὅπου ἵδρυσαν τή Μονή τοῦ Ἁγίου Λαυρεντίου. Στή μονή αὐτή ἔγινε ἡγούµενος ὁ Ὅσιος Μακάριος, ἐνῶ ὁ Ὅσιος Σάββας ἐπέλεξε τόν ἀναχωρητικό βίο στά κοντινά βουνά. Ἐκεῖ, οἱ Ἅγιοι ἐτέλεσαν πολλά θαύµατα γιά τούς πιστούς τῆς περιοχῆς, στηρίζοντάς τους στήν πίστη, στά δύσκολα ἐκεῖνα χρόνια τῶν ἀραβικῶν ἐπιδροµῶν. Ὅταν εἰρήνευσε κάπως ἡ κατάσταση οἱ Ἅγιοι µετέβησαν στή Ρώµη, γιά νά προσκυνήσουν τούς τάφους τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων καί τῶν μαρτύρων. Ἀφοῦ ἐπέστρεψαν, ἵδρυσαν τή Μονή τοῦ Ἁγίου Στεφάνου στό Λαΐνο τῆς Βορείου Καλαβρίας, ὅπου καί ἐκοιµήθησαν· ὁ Ὅσιος Χριστόφορος στίς 17 Δεκεµβρίου τοῦ 990, καί, λίγο ἀργότερα, ἡ σύζυγός του, Ὁσία Καλή. Ὁ Ὅσιος Σάββας ἀναγκάστηκε νά µεταβεῖ στή Ρώµη ἄλλες δύο φορές, ὥστε νά µεσολαβήσει στόν βασιλέα Ὄθωνα Γ΄ γιά τήν ἀπελευθέρωση τοῦ υἱῶν του, Πρίγκηπα τοῦ Σαλέρνο καί Πατρικίου τοῦ Ἀµάλφι. Ἐκεῖ, στήν ἑλληνική Μονή τοῦ Ἁγίου Καισαρίου τῆς Ρώµης, παρέδωσε τή γενναία ψυχή του στόν Κύριο, στίς 6 Φεβρουαρίου τοῦ 990-995. Στήν ἐξόδιο ἀκολουθία του ἔλαβε µέρος µέγα πλῆθος πιστῶν, καθώς καί ἡ βασίλισσα Θεοφανώ, ἐνῶ σηµειώθηκαν πολλές θεραπεῖες ἀρρώστων πού προσέτρεχαν στή λάρνακα τοῦ Ὁσίου. Ὁ τελευταῖος βλαστός τῆς ἁγιασµένης αὐτῆς οἰκογενείας, ὁ Ὅσιος Μακάριος, τόν διαδέχθηκε στήν ἡγουµενία καί τήν πνευµατική καθοδήγηση τῶν µοναχῶν ἕως τήν µακάρια κοίµησή του στίς 16 Δεκεµβρίου 1005. Τόν Βίο τους (BHG 1611) συνέγραψε ὁ πατριάρχης Ἱεροσολύµων Ὀρέστης, ὁ ὁποῖος τούς εἶχε γνωρίσει ἀπό κοντά, κατά τή διάρκεια τῆς παραμονῆς του στή Σικελία.

- 186 -

ΔΕΚΕΜΒ ΡΙΟΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Μακάριε, τὸ πνεῦµα σου. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καὶ θαυµατουργοῦ εἰκόνος

τῆς Θεοτόκου τῆς Μαδίας (Almadía), ἐν Μονοπόλει τῆς Ἀπουλίας. Πρόκειται γιά τοπική Θεομητορική ἑορτή.

Σύµφωνα µέ τήν παράδοση, στίς 16 Δεκεµβρίου τοῦ 1117, ἡ ἱερά βυζαντινή εἰκόνα τῆς Θεοτόκου τῆς Ὁδηγήτριας ἄραξε µέ θαυµαστό τρόπο στήν ἀκτή τῆς Μονόπολης στήν Ἀπουλία, τοποθετηµένη πάνω σέ µία σχεδία7. Ἡ εἰκόνα, σύµφωνα µέ τήν προφορική παράδοση, προῆλθε ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη. Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος.

7. Στήν τοπική διάλεκτο, almadía σηµαίνει σχεδία.

- 187 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

17 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Τῇ ΙΖ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός μνήµη τῶν Ὁσίων Χριστοφόρου καὶ Καλῆς καὶ τῶν υἱῶν αὐτῶν, Σάββα καὶ Μακαρίου, τῶν ἐκ Κολλεσάνο τῆς Σικελίας. Ὁ ἑλληνικός Βίος τῶν Ὁσίων σώζεται στό χειρόγραφο



Vat. Gr. 2027, τῆς Μονῆς τῶν Ἁγίων Ἠλιοῦ καί Ἀναστασίου τοῦ Καρβουνίου.

(Βλέπε τό συναξάρι τους στόν ὡς ἄνω Βίο τοῦ Ἁγίου Μακαρίου, τῆς 16ης Δεκεμβρίου). Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων ἡµῶν, ὁ ποιῶν ἀεὶ µεθ’ ἡµῶν κατὰ τὴν σὴν ἐπιείκειαν, µὴ ἀποστήσῃς τὸ ἔλεός σου ἀφ’ ἡµῶν, ἀλλά ταῖς αὐτῶν ἱκεσίαις, ἐν εἰρήνῃ κυβέρνησον τὴν ζωὴν ἡµῶν.

- 188 -

ΔΕΚΕΜΒ ΡΙΟΣ

26 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ ΚΣΤ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἐφραίµ, τοῦ ἐκ Ρυσιάνου τῆς Καλαβρίας (6oς-7ος αἰώνας). Το-

πική ἑορτή τοῦ Ροσσάνο τῆς Καλαβρίας, πού ἀνάγεται στή βυζαντινή ἐποχή. Καταγράφηκε τόν 17ο αἰῶνα ἀπό τόν Domenico Martire, στό ἔργο του La Calabria sacra e profana.

Ὁ ἀναχωρητής αὐτός Ὅσιος ἔζησε τόν 6ο αἰῶνα, στά βουνά πάνω ἀπό τό Ροσσάνο τῆς Καλαβρίας ὅπου, κάποια ἡµέρα, µετά ἀπό µία τυχαία συνάντηση µέ κάποιον κυνηγό, τοῦ προεῖπε πώς θά γινόταν αὐτοκράτορας – πρᾶγµα τό ὁποῖο συνέβη. Ἐπρόκειτο γιά τόν Μαυρίκιο, ὁ ὁποῖος ἀνέβηκε στόν θρόνο τό 582 µ.Χ. Ὡς ἀνταπόδοση γιά τήν προφητεία, ὁ αὐτοκράτορας ἔστειλε τεχνῖτες καί χρηµατοδότησε τήν ἀνέγερση ναοῦ στό Ροσσάνο, ἀφιερωµένου στή Θεοτόκο, πάνω σέ µιά κολώνα τοῦ ὁποίου ἐµφανίστηκε θαυµατουργικῶς ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας, ἡ ὁποία ὀνοµάστηκε ἀπό τούς πιστούς Ἀχειροποίητος (µέχρι σήµερα τήν ἀποκαλοῦν Madonna Αchiropita). Ἡ παράδοση ἀναφέρει πώς ἡ εἰκόνα µαύρισε τό 1460, ὅταν στήν πόλη µπῆκε ὁ πρῶτος Λατῖνος ἐπίσκοπος Ματθαῖος Saraceni, ὁ ὁποῖος καί ἔκτισε ἐκεῖ Ὁ Ὅσιος Ἐφραίμ τοῦ Ροσσάνο. φραγκισκανικό µοναστήρι - 189 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

καί ἐκδίωξε ὅλους τούς Ἕλληνες κληρικούς. Ὁ Ὅσιος Ἐφραίµ ἔζησε ἀσκητικά τήν ὑπόλοιπη ζωή του καί, ὅταν ἐκοιµήθη, ἐτάφη στήν ἐκκλησία τῆς Παναγίας, ὅπου καί ἑορταζόταν µαζί µέ τήν Παναγία τήν Ἀχειροποίητο στίς 26 Δεκεµβρίου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ΄. Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήµου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας, καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγµοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστήρ, τῇ οἰκουµένῃ λάµπων τοῖς θαύµασι, Ἐφραὶμ πατὴρ ἡµῶν Ὅσιε· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡµῶν.



Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, ἡ σύναξις τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡµῶν Θεοτόκου τῆς Ἀχειροποιήτου, ἐν Ρυσσιάνο τῆς Καλαβρίας. Τήν ἱστο-

ρία τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ εἰκόνας, βλέπε στόν παραπάνω Βίο τοῦ Ὁσίου Ἐφραίµ τοῦ Ροσσάνο.

Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος. Ἡ ἱερά καί θαυματουργός τοιχογραφία τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡμῶν Θεοτόκου, τῆς Ἀχειροποιήτου, ἐν Ρυσσιάνο τῆς Καλαβρίας.

- 190 -

ΔΕΚΕΜΒ ΡΙΟΣ



Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Στεφάνου, τοῦ ἐν Paternó τῆς Σικελίας. Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε: BIBLIOTH-

ECA SANCTORUM, XII, σελ. 15, Città Nuova Ed., Roma 1969.

Ὁ Ὅσιος πατήρ ἡµῶν Στέφανος ὑπῆρξε ἡγούµενος τοῦ ὀρθόδοξου µοναστηριοῦ τῆς Θεοτόκου (S. Maria della Scala), στό Paternó τῆς ἐπαρχίας τῆς Κατάνης. Ἡ Μονή τοῦ Paternó (παραφθορά ἀπό τήν ἑλληνική ἔκφραση «τῶν Πατέρων»), ἦταν ἑλληνορθόὍ,τι ἀπέμεινε ἀπό τήν ἑλληνορθόδοξη ἱερά Μονή δοξη ὥς τό 1363, ὁπότε τῆς Παναγίας (Santa Maria della Scala), στό Πα- τήν πῆραν οἱ Βενεδικτίτερνό τῆς Σικελίας. νοι µοναχοί. Ὁ Ὅσιος διετέλεσε πνευµατικός σύµβουλος τοῦ Νορµανδοῦ βασιλιᾶ Γουλιέλµου ΙΙ «τοῦ Καλοῦ» (1171-1189), ὁ ὁποῖος, µετά ἀπό συκοφαντίες ἐναντίον τοῦ Ὁσίου, κάποιων Λατίνων κληρικῶν πού τόν φθονοῦσαν, διέταξε νά τοῦ κόψουν τό δεξί χέρι. Ὁ ἀπροστάτευτος Στέφανος, µιµούµενος τόν Ἅγιο Ἰωάννη τόν Δαµασκηνό, κατέφυγε µέ πολλή προσευχή στήν Παναγία, ἡ ὁποία τόν θεράπευσε, ἀποδεικνύοντας ἔτσι τήν ἀθωότητά του. Ἀφοῦ ἐπιτέλεσε πληθώρα θαυµάτων, ἐκοιµήθη ἐν Κυρίῳ καί ἐτάφη στό µοναστήρι του. Ἡ μνήµη του τελεῖται στίς 26 Δεκεµβρίου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθα- 191 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

νάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Στέφανε, τὸ πνεῦµα σου.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Διονυσίου πάπα Ρώµης, τοῦ ἐκ Συβάρεως τῆς Καλαβρίας καταγοµένου.

Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε: BIBLIOTHECA SANCTORUM, IV, σελ. 631633, Città Nuova Ed., Roma 1964.

Ὁ πάπας Διονύσιος διετέλεσε ἐπίσκοπος Ρώµης, ἀπό τίς 22 Ἰουλίου τοῦ 259 µέχρι τόν θάνατό του τό 268. Εἶναι ὁ πρῶτος πού δέν ἀναγράφεται στούς καταλόγους τῶν παπῶν ὡς μάρτυρας. Ἡ παράδοση ἀναφέρει πώς γεννήθηκε στή Σύβαρη τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας. Ἡ ἐκλογή του στό ἀξίωµα ἔγινε τό 259, ἕναν χρόνο µετά τό µαρτύριο τοῦ προκατόχου του, Σίξτου Β΄. Ἐξαιτίας τοῦ κύµατος διωγµῶν πού εἶχαν ἐξαπολυθεῖ τότε, ὁ ρωµαϊκός θρόνος παρέµενε κενός ἐπί περίπου ἕναν χρόνο. Ὅταν οἱ διωγµοί κατά τῶν χριστιανῶν ἄρχισαν νά ὑποχωροῦν, ὁ Καλαβρός Ἅγιος Διονύσιος ἔγινε ἐπίσκοπος Ρώµης. Ὁ ἄνθρωπος πού διέταξε τούς διωγµούς κατά τῶν χριστιανῶν, ὁ Οὐαλεριανός, αὐτοκράτορας τῆς Ρώµης, συνελήφθη καί ἐκτελέστηκε ἀπό τόν βασιλιά Σαπώρ Α΄ τῆς Περσίας, τό 260. Ὁ διάδοχός του Γαλλιηνός ἐξέδωσε διάταγµα, µέ βάση τό ὁποῖο τερµατίστηκαν οἱ θρησκευτικοί διωγµοί καί ἡ Ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ χάρηκε προσωρινά μία περίοδο ἐλευθερίας. Ὡς ἱεράρχης τῆς Ρώµης, ὁ Ἅγιος Διονύσιος, συµπαραστάθηκε καί ἔστειλε µεγάλα ποσά χρηµάτων σέ ναούς τῆς Καππαδοκίας, πού εἶχαν καταστραφεῖ ἀπό τούς Γότθους, γιά τήν ἐπανοικοδόµησή τους. Ἐκοιµήθη στίς 26 Δεκεµβρίου τοῦ 268 καί τόν διαδέχθηκε ὁ Φήλιξ Α΄. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Διονύσιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 192 -

ΔΕΚΕΜΒ ΡΙΟΣ



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Ζωσίµου πάπα Ρώµης, τοῦ Καλαβροῦ. Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε:

BIBLIOTHECA SANCTORUM, XII, σελ. 1493, Città Nuova Ed., Roma 1969.

Ἑλληνικῆς, ἐπίσης, καταγωγῆς ἀπό τήν Καλαβρία, ὁ Ἅγιος Ζώσιµος, διαδέχθηκε τόν πάπα Ἰννοκέντιο Α΄ τό 417. Ἀγωνίσθηκε, κυρίως, γιά νά καταπολεµήσει τήν αἵρεση τοῦ Πελαγιανισµοῦ. Ἀπεβίωσε τό 418 καί ἐνταφιάσθηκε στή Βασιλική τοῦ Ἁγίου Λαυρεντίου. Ἡ μνήµη του τιµᾶται τήν 26η Δεκεµβρίου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο Oἱ Καλαβροί πάπες Διονύσιος καί Ζώσιμος. ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ζώσιμε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 193 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

30 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ



Τῇ Λ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λαυρεντίου, τοῦ ἐν Φλακιανῷ τῆς Σικελίας. Ὁ ἑλληνικός Βίος τοῦ Ἁγίου,

τό χειρόγραφο τοῦ ὁποίου φυλασσόταν μαζί μέ τά λείψανά του, χάθηκε μετά τό 1573. Ἡ μνήμη του, ὅμως, διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ.

172-176.

Ὁ Ὅσιος Λαυρέντιος, ἕνας ἀπό τούς σπουδαιότερους ἐκπροσώπους τοῦ Σικελιώτικου βυζαντινοῦ µοναχισµοῦ, γεννήθηκε στό χωριό Φλακιανόν8 στή βόρεια πλευρά τῆς Σικελίας, τό πρῶτο µισό τοῦ 12ου αἰῶνα. Ὀρφάνεψε πολύ µικρός καί ἔγινε µοναχός στή Μονή τοῦ Ἁγίου Μιχαήλ στό Κτίσµα, ἐνῶ, ἔπειτα, µόνασε στή Μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου στήν Ἀγύρα9. Ποθώντας τή ζωή τῆς ἡσυχίας ἔζησε ὡς ἐρηµίτης γιά ἕνα διάστηµα στήν Αἴτνα, καί µετά µόνασε στή Μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου στό Φραγκαλά10, ὅπου ἔκτισε ναΐσκο ἀφιερωµένο στόν Ἅγιο μάρτυρα Φιλάδελφο. Λόγω τῆς φήµης του ὡς µεγάλου θαυµατουργοῦ, κλήθηκε ἀπό τούς πιστούς τοῦ Ρηγίου τῆς Καλαβρίας, γιά νά τούς ἀπαλλάξει µέ τίς προσευχές Ἡ τιμία κάρα τοῦ Ὁσίου Λαυρεντίτου ἀπό τόν φονικό λοιµό πού τήν ἐπο- ου, τοῦ ἐκ Φλακιανοῦ τῆς Σικελίας.

8. Σηµερινό Frazzanò.

9. Agira, στή Σικελία.

10. Σηµερινό Fragalà, κοντά στό Frazzanò.

- 194 -

ΔΕΚΕΜΒ ΡΙΟΣ

χή ἐκείνη µάστιζε τήν περιοχή. Πέρασε ἔτσι στήν Καλαβρία καί ἀνακαίνισε µία ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Τριάδος, κοντά στό Ρήγιο. Διέµεινε γιά λίγο χρονικό διάστηµα στή Μονή τῆς Ἁγίας Κυριακῆς, ἀπό ὅπου κλήθηκε νά ἑορτάσει τήν ἑορτή τοῦ Πάσχα µέ τούς ἐρηµῖτες µοναχούς τοῦ ὄρους Ἀσπροµόντε. Ἐπέστρεψε στό χωριό του στή Σικελία, ὅπου καί ἔκτισε ναό τῆς Ἁγίας Τριάδος –γνωστός καί ὡς τῶν Ἁγίων Πάντων– ὅπου καί ἐγκαταβίωσε τίς ὑπόλοιπες µέρες τοῦ βίου του. Ἐκοιµήθη στίς 30 Δεκεµβρίου τοῦ 1161(;). Τά ἱερά του λείψανα σώζονται ἕως σήµερα στόν ἐνοριακό ναό τοῦ χωριοῦ Frazzanò, ὅπου καί τιµᾶται ἀπό τούς κατοίκους ὡς πολιοῦχος. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Λαυρέντιε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 195 -

Ἐκκλησία τῆς Παναγίας στό Ροσσάνο τῆς Καλαβρίας. Τοιχογραφία τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, μέ ἑλληνική ἐπιγραφή στό εἰλητάριο.

Ι Α Ν Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ 2 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ Β΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Σιλβέστρου, τοῦ ἐν Δράκινᾳ τῆς Σικελίας. Ὑπάρχει ἡ ἑλληνική ἀκολου-

θία καί βιογραφία τοῦ Ἁγίου, ἡ ὁποία ἐκδόθηκε στή Ρώμη τό 1626, μέ τίτλο: Ἀκολουθία τοῦ Ὁσίου πατρός ἡμῶν Σιλβέστρου τοῦ νέου, πόλεως Τρωύνης προστάτου.

Ὁ Ὅσιος Σίλβεστρος γεννήθηκε κατά τά τέλη τοῦ 11ου ἤ τίς ἀρχές τοῦ 12ου αἰῶνα, στή σηµερινή Troina (Δράκινα-Draqhina) στήν κεντρική Σικελία, καί ἔγινε µοναχός στήν ἐκεῖ εὑρισκοµένη ἑλληνική Μονή τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, ἡ ὁποία ἀποτελοῦσε ἕνα ἀπό τά σηµαντικότερα κέντρα τῆς ἑλληνορθόδοξου παραδόσεως στή Σικελία τήν ἐποχή ἐκείνη. Σύµφωνα µέ τήν τοπική παράδοση, ὁ Ὅσιος διακρινόταν γιά τήν ἀρετή τῆς ἐλεηµοσύνης καί τήν ἀγάπη του πρός τούς φτωχούς. Ἐπίσης, ἡ τοπική παράδοση, διασώζει τό θαυµαστό γεγονός τῆς µεταβάσεώς του στήν Κατάνη, γιά νά προσκυνήσει τήν ἑορτάζουσα Ἁγία Ἀγάθη, µέσα στό χρονικό διάστηµα µιᾶς ὥρας (ἡ ἀπόσταση τῆς Μονῆς τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ ἀπό τήν Κατάνη εἶναι περίπου ἑβδοµήντα χιλιόµετρα). Ὅπως συνήθιζαν ὅλοι οἱ Ἰταλιῶτες Λειψανοθήκη τοῦ Ἰταλιώτου Ὁσίµοναχοί, ὁ Ὅσιος πραγµατοποίησε ου Σιλβέστρου, τοῦ ἐν Δράκινᾳ τῆς προσκύνηµα στούς τάφους τῶν Ἁγίων Σικελίας (1757).

- 197 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἀποστόλων στή Ρώµη, ὅπου ὁ πάπας Ἀνδριανός Δ΄, ἐντυπωσιασµένος ἀπό τήν ἁγιότητά του, τόν χειροτόνησε πρεσβύτερο τό ἔτος 1155. Ὁ Βίος ὅµως τοῦ Ἁγίου ἀναφέρει ὅτι ποτέ δέν λειτούργησε. Προφανῶς, θεωροῦσε ἄκυρη τή χειροτονία πού ἔλαβε ἀπό τά χέρια τοῦ σχισµατικοῦ πάπα. Στήν ἐπιστροφή, ὁ Ὅσιος πέρασε ἀπό τό Παλέρµο, ὅπου θεράπευσε τόν υἱό τοῦ βασιλιᾶ τῆς Σικελίας Γουλιέλµου Α΄. Μετά τήν ἐπιστροφή του στήν Troina, ἐξελέγη ἡγούµενος ἀπό τούς ἀδελφούς. Σύντοµα, ὅµως, ἐπιζητώντας περισσότερη ἡσυχία, κατέφυγε στό γειτονικό ἐρηµητήριο τοῦ Ἁγίου Βαρθολοµαίου. Ἐκεῖ καί ἐκοιµήθη, στίς 2 Ἰανουαρίου µεταξύ τοῦ Ὁ Ἅγιος Σίλβεστρος, τῆς Τροΐνας. Ἀκο1164 καί τοῦ 1172. Ἡ ἀνακοµιδή λουθία τοῦ Ἁγίου γιά χρήση τῆς ἱερᾶς Μοτοῦ λειψάνου του τελεῖται στίς 2 νῆς Κρυπτοφέρρης στή Ρώμη. Μαΐου. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Σίλβεστρε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 198 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

3 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ Γ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Λουκιανοῦ, ἐπισκόπου Λεοντίνων ἐν Σικελίᾳ (5ος αἰώνας). Ἡ μνήμη

του βασίζεται στά ἑλληνικά χειρόγραφα καί διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 170.

Ὁ Ἅγιος Λουκιανός ἔζησε τόν 5ο αἰῶνα καί ἦταν ὁ ἔνατος ἐπίσκοπος τῆς πόλης τῶν Λεοντίνων τῆς Σικελίας (σηµερινό Lentini). Ὡς ἐπίσκοπος, διαδέχτηκε τόν αἱρετικό Κρήσκεντα, στόν ὁποῖο ἀντιτάχθηκε γενναῖα ἐνάντια στήν ἀπόφασή του νά ἀποµακρύνει τά ἱερά λείψανα τῶν Ἁγίων μαρτύρων τοῦ Καθεδρικοῦ Ναοῦ. Ἐπίσης, ἀνέδειξε τήν τιµή τῶν τοπικῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου, µέ τίς πρεσβεῖες τῶν ὁποίων ἐλευθέρωσε τήν πόλη ἀπό τήν ἀσθένεια τῆς πανούκλας πού τήν ταλαιπωροῦσε. Ἔζησε µιά ἁγιασµένη ζωή καί ἐπιτέλεσε πλῆθος θαυµάτων κατά τή διάρκεια τῶν εἴκοσι ἑπτά ἐτῶν τῆς ποιµαντορίας του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Λουκιανέ, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ἁγίου Ἀντέρωτος πάπα Ρώµης, τοῦ

ἐκ Καλαβρίας (+236). Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε: BIBLIOTHECA SANCTORUM, II, σελ. 51, Città Nuova Ed., Roma 1962.

Σύµφωνα µέ τήν παράδοση τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας, ὁ Ἅγιος Ἀνθηρός καταγόταν ἀπό ἑλληνική οἰκογένεια τῆς Καλαβρίας. Τό ὄνοµα - 199 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἀνθηρός θεωρεῖται ὅτι προῆλθε µετά ἀπό µικρή παραµόρφωση, ὅπως ὑποστηρίζει ὁ Λιστενµπερζέ, τοῦ ἀκραιφνῶς ἑλληνικοῦ Ἀντέρως, πρός «ὡραιοποίηση», γιά νά µή θυµίζει τήν περίοδο τῆς εἰδωλολατρείας. Διετέλεσε πάπας ἀπό τίς 21 Νοεµβρίου τοῦ 235 ἕως τόν θάνατό του, τό 236. Ὑπάρχει ἡ παράδοση ὅτι µαρτύρησε στή φυλακή, κατά τή διάρκεια τῶν διωγµῶν τοῦ αὐτοκράτορα Μαξιµίνου τοῦ Θρακός, ἀλλά ὑφίστανται ἐλάχιστες µαρτυρίες γιά αὐτό. Τό πιθανότερο εἶναι ὅτι πέθανε εἰρηνικά ἐκείνη τήν περίοδο. Τάφηκε στήν πα- Ὁ Ἅγιος Ἀνθηρός, πάπας Ρώμης. πική κρύπτη τοῦ κοιµητηρίου τοῦ πάπα Καλλίστου Α΄, στή Ρώµη. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ἀντέρωτε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 200 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

4 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ Δ’ τοῦ αὐτοῦ µηνός, ὁ Ὅσιος Θεόκτιστος, ὁ ἡγούµενος τοῦ ἐν τῷ Κουκούµῳ τῆς Σικελίας, ἐν εἰρήνῃ τελειοῦται. Ἡ μνήμη του

καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ Ὅσιος Θεόκτιστος εἶναι ἀπό τούς λίγους Ἰταλοέλληνες Ἁγίους πού µᾶς εἶναι γνωστοί καί ἔχουν καταγραφεῖ στούς συναξαριστές καί τά µηναῖα (ἑλληνικά καί σλαβικά) µέ πλήρη ἀκολουθία. Ἀπαντᾶται στίς 4 Ἰανουαρίου ὡς ἡγούµενος ἐν τῷ Κουκουµίῳ τῆς Σικελίας. Ἀπό τή ζωή του δέν γνωρίζουµε τίποτε ἄλλο, παρά µόνον ὅτι ἦταν ἡγούµενος στή Μονή τοῦ Ἁγίου Νικολάου στό Κάκκαµο (στό νοµό τοῦ Παλέρµου). Σύµφωνα µέ τόν Ferrari, πρέπει νά ἔζησε κατά τήν ἐποχή πρίν ἀπό τήν ἀραβική κατάκτηση τῆς Σικελίας, καί κοιµήθηκε γύρω στό 800. Σήµερα σώζονται ἀκόµα µερικά ἀπό τά ἐρείπια τῆς ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Νικολάου τοῦ Νεµορίου, στό ὄρος Εὔρακος, στό Κάκκαµο τῆς Σικελίας. Μέχρι σήµερα δέ, τό ὄρος Εὔρακος ὀνοµάζεται ἀπό τούς ντόπιους ὡς ὄρος τοῦ «Ἁγίου Ὁ Ὅσιος Θεόκτιστος, ὁ ἐν τῷ Κουκουμίῳ τῆς Καλόγερου» (San Calurieddu)· Σικελίας.

- 201 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἱερά Μονή Ἁγίου Νικολάου τοῦ Νεμορίου, στό ὄρος Εὔρακος στό Κουκούμιο τῆς Σικελίας, ὅπου ἔζησε ὁσιακά ὁ Ὅσιος Θεόκτιστος πού ἑορτάζει στίς 4 Ἰανουαρίου.

ἡ μνήµη τοῦ λαοῦ πολλές φορές εἶναι «αἰωνία» σάν τοῦ Θεοῦ... Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Θεόκτιστε, τὸ πνεῦµα σου.

- 202 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

10 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τῇ Ι΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων παρθένων γυναικῶν, Θέκλας καὶ Ἰουστίνας, τῶν ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας (3ος αἰώνας). Ἡ μνήμη τους βασίζεται στά ἑλληνικά χειρόγραφα μέ τούς βίους τῶν Ἁγί-



ων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου καί διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 88.

Οἱ Ἁγίες Θέκλα καί Ἰουστίνα γεννήθηκαν, ἔζησαν καί ἐκοιµήθησαν στήν πόλη τῶν Λεοντίνων (σηµερινό Lentini), τῆς ἐπαρχίας τῶν Συρακουσῶν. Ἦταν ξαδέλφες καί ἀπόγονοι πλουσίων καί εὐγενῶν οἰκογενειῶν. Ἡ Ἰσιδώρα, µητέρα τῆς Θέκλας, ἔνθερµη χριστιανή, ὑπέστη τό διά Χριστόν µαρτύριο καί ἡ κόρη της, γεµάτη πόθο γιά τό παράδειγµα τῆς ἁγίας µητέρας της, ἀφιερώθηκε ὁλοκληρωτικά στόν Θεό καί στή φροντίδα καί προστασία τῶν διωκοµένων χριστιανῶν. Ὅµως, µία ἀσθένεια πού παρέλυσε τά πόδια της, τήν ἀνάγκασε νά παραµείνει στό κρεβάτι γιά ἕξι ὁλόκληρα χρόνια. Ἐν τῷ µεταξύ, στούς Λεοντίνους, παρουσιάστηκαν ἐνώπιον τοῦ ἐπάρχου Τερτύλλου, τρεῖς νέοι χριστιανοί, οἱ Ἅγιοι Ἀλφειός, Φιλάδελφος καί ΚυπρῖΟἱ Ἁγίες Θέκλα καί Ἰουστίνη, οἱ ἐν Λεοντίνοις τῆς νος. Ὁ Ἀλέξανδρος, ὑπηΣικελίας. ρέτης τοῦ Τερτύλλου, - 203 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἐνηµέρωσε τή Θέκλα, πού ἦταν συγγενής του, γιά τή θαυµατουργική δύναµη τῶν τριῶν ἁγίων ἀδελφῶν. Ἡ ἄρρωστη Θέκλα ζήτησε τότε νά τούς συναντήσει καί νά λάβει τήν εὐχή τους. Μέ µεγάλη µυστικότητα µπόρεσε νά συναντηθεῖ µαζί τους καί νά θεραπευτεῖ χάρη στίς προσευχές τους. Ὡς ἔνδειξη εὐγνωµοσύνης, ἀνέλαβε νά τούς ἐπισκέπτεται κρυφά, φέρνοντάς τους ὑλική καί πνευµατική παρηγοριά, θεραπεύοντας τίς πληγές τους λόγω τῶν συνεχῶν βασανιστηρίων καί, τελικά, µετά τό µαρτυρικό τους τέλος, ἐνταφιάζοντάς τους σέ µία σπηλιά πού ἀνῆκε στήν ἰδιοκτησία της. Σέ αὐτήν τή δραστηριότητα τή συνόδευε ἡ ἐξαδέλφη της Ἰουστίνη, ἡ ὁποία ἦταν τυφλή ἀπό τό ἕνα µάτι καί εἶχε ἐπίσης θεραπευθεῖ ἀπό τούς Ἁγίους μάρτυρες. Ὅταν σταµάτησαν οἱ διωγµοί, σκέφτηκαν νά χτίσουν δύο ἐκκλησίες: τή µία πάνω ἀπό τόν τάφο τῶν Ἁγίων μαρτύρων ἀδελφῶν, καί τήν ἄλλη ἀφιερωµένη στήν Παναγία. Μέριµνα καί σκοπός τους, νά ἀναβιώσουν τήν πνευµατική ζωή τῆς χριστιανικῆς κοινότητας τῶν Λεοντίνων, πού εἶχε κλονιστεῖ ἀπό τούς ἀλλεπάλληλους διωγµούς. Σχετικά µέ αὐτό τό θέµα, ἡ Θέκλα ἔγραψε µία ἐπιστολή στόν ἐπίσκοπο τῆς Ρώµης, ζητώντας του ἕναν ἐπίσκοπο γιά τήν πόλη τους. Ὁ συγγενής της Ἀλέξανδρος, πού ἐν τῷ µεταξύ εἶχε ἀσπαστεῖ τή χριστιανική πίστη, ἔλαβε τό χρίσµα καί ἔτσι ἡ τοπική Ἐκκλησία µπόρεσε νά συνεχίσει ὀργανωµένη τήν πορεία της, χάρη στίς πρεσβεῖες καί τῶν Ἁγίων μαρτύρων. Οἱ δύο Ἁγίες, ἀφοῦ ἔζησαν εἰρηνικά τήν ὑπόλοιπη ζωή τους, παρέδωσαν τήν παρθενική ψυχή τους στόν οὐράνιο Νυµφίο τους, ἡ Ἰουστίνα τό 262 καί ἡ Θέκλα τό 264.

- 204 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

11 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ ΙΑ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Σενάτορος, τοῦ ἐν Missanello τῆς Βασιλικάτας. Ἐλάχιστα στοιχεῖα

γιά τόν Ἅγιο διασώζουν οἱ ἱστορικοί: M. Gallina, στό ἔργο Potere e società a Bisanzio, Einaudi, Torino 1995, καί Luigi Branco, στό ἔργο Ricordi Bizantini in un dialetto di Basilicata - Sant’ Arcangelo, Arti Grafiche AGESA - Moliterno (PZ), 1985.

Ὁ Ὅσιος Σενάτωρ γεννήθηκε στή Σικελία στά µέσα τοῦ 9ου αἰῶνα (ἄν καί κάποιες πηγές τόν ὀνοµάζουν Καλαβρό). Τά πρῶτα χρόνια τῆς µοναχικῆς του ζωῆς τά πέρασε ὡς ἀναχωρητής στό ὄρος Μερκούριον τῆς Καλαβρίας, ἐνῶ, στή συνέχεια, ἐγκαταστάθηκε στό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Ἠλία στό χωριό Missanello, τό ὁποῖο εἶχε ἱδρύσει ὁ Ὅσιος Βιτάλιος, ὁ ἐκ Καστρονουόβο. Ἐκεῖ ἔζησε ἀσκητικά, ἀγωνιζόµενος µέχρι τήν ὁσιακή κοίµησή του, καί ἐκεῖ ἀναπαύονται µέχρι σήµερα τά

Ἐρείπια τοῦ βυζαντινοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Σενάτορος, στό Missanello τῆς Βασιλικάτας (11oυ αἰῶνα).

- 205 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἱερά του λείψανα. Σώζεται µέχρι σήµερα µιά βούλα τοῦ πάπα Εὐγενίου Γ΄(1145-1153), ἡ ὁποία κάνει ἀναφορά στόν Ὅσιο Σενάτορα καί τό µοναστήρι του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ΄. Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήµου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας, καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγµοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστήρ, τῇ οἰκουµένῃ λάµπων τοῖς θαύµασι, Σενάτωρ πατὴρ ἡµῶν Ὅσιε· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡµῶν.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ἁγίου Λευκίου Α΄, ἐπισκόπου Μπρίντιζι. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Ianuarii, I, Venezia 1734,

σελ. 667-673.

Ὁ Ἅγιος Λεύκιος γεννήθηκε στήν Ἀλεξάνδρεια τῆς Αἰγύπτου καί, ἀπό πολύ νωρίς, ἄρχισε νά συχνάζει κοντά στούς µοναχούς κάποιας μονῆς ἀφιερωµένης στόν Ἅγιο Ἑρµῆ. Μετά ἀπό ἕνα ὅραµα πού εἶδε, ἀποφάσισε νά µεταβεῖ στήν Ἀπουλία καί στό Σαλέντο τῆς Κάτω Ἰταλίας, ὅπου ἐργάστηκε ἱεραποστολικά γιά πολλά χρόνια, καταπολεµώντας τήν εἰδωλολατρεία, ἀλλά καί τίς διάφορες αἱρέσεις πού ταλαιπωροῦσαν τήν ἐκεῖ χριστιανική κοινότητα. Ἐπιτέλεσε πλῆθος θαυµάτων πού ἐπιβεβαίωναν τό κήρυγµά του καί ἔκτισε ἐκκλησία ἀφιερωµένη στήν Παναγία καί τόν Ἅγιο Ὁ Ἅγιος Λεύκιος, ἐπίσκοπος Μπρίντιζι.

- 206 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

Ἰωάννη τόν Βαπτιστή. Ἐκοιµήθη τήν 11η Ἰανουαρίου, ὅµως δέν γνωρίζουµε ποιό ἀκριβῶς ἔτος. Σέ µερικούς Βίους παρουσιάζεται ὡς ἱεροµάρτυς, ὅµως τό πιθανότερο εἶναι ὅτι ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ µετά ἀπό κάποια ἀσθένεια. Μερικοί ἐρευνητές τόν τοποθετοῦν στά χρόνια τοῦ βασιλέως Θεοδοσίου Α΄ (379-385), ἐνῶ κάποιοι ἄλλοι τήν ἐποχή τοῦ Θεοδοσίου Β΄ (408-450). Ἡ τιµή του γρήγορα διαδόθηκε σέ ὁλόκληρη τή Νότια καί Κεντρική Ἰταλία, καί ἔφτασε µέχρι καί αὐτή τή Ρώµη, ὅπου ὑπῆρχε τόν 6ο αἰῶνα μονή ἀφιερωµένη στό ὄνοµά του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Λεύκιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καὶ θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου Ἀχειροποιήτου, ἐπονοµαζοµένης ἐπίσης καὶ Παναγίας τῶν Ἑλλήνων, ἐν Ταυροµενίῳ τῆς Σικελίας. Πρόκειται για



τοπική Θεομητορική ἑορτή.

Σύµφωνα µέ τήν τοπική παράδοση τῆς Ταορµίνας στή Σικελία, ἡ ἀχειροποίητος εἰκόνα τῆς Θεοτόκου, δόθηκε στόν Ἅγιο Παγκράτιο, πρῶτο ἐπίσκοπο Ταυροµενίου, ἀπό τούς ἴδιους τούς Ἀγγέλους. Ἡ εἰκόνα σώθηκε ἀπό τήν εἰσβολή τῶν Σαρακηνῶν τόν 10ο αἰῶνα, καί βρέθηκε µέσα σέ ἕνα πηγάδι. Τό 1693 ἡ πόλη τῆς Ταορµίνας ἀπέδωσε τή θαυµατουργική της διάσωση ἀπό ἰσχυρό σεισµό, σέ ἐπέµβαση τῆς Παναγίας τῆς Ἀχειροποιήτου. Σήµερα, ἡ εἰκόνα φυλάσσεται στόν Καθεδρικό Ναό τῆς πόλεως, ὅπου ἡ Παναγιά τῶν Ἑλλήνων, ὅπως χαρακτηριστικά ὀνοµάζεται, θυµίζει σέ ὅλους τούς προσκυνητές τό λαµπρό ἑλληνικό καί βυζαντινό παρελθόν τῆς πόλεως καί τῆς Σικελίας ὁλόκληρης.

- 207 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης.Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος.

Ἡ ἱερά εἰκόνα τῆς Θεοτόκου Ἀχειροποιήτου, ἐπονομαζομένης ἐπίσης καί Παναγίας τῶν Ἑλλήνων, στό Ταυρομένιο τῆς Σικελίας.

- 208 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

12 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ ΙΒ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου Ἱλαρίωνος, τοῦ ἐκ Κανάλε τῆς Καλαβρίας καὶ τῶν σὺν αὐτῷ. Σχετικά μέ τή μνήμη

τους, βλέπε: BIBLIOTHECA SANCTORUM, IX, σελ. 920-921, Città Nuova Ed., Roma 1967.

Ὁ Ὅσιος πατήρ ἡµῶν Ἱλαρίων ἦταν ἡγούµενος πιθανότατα τῆς ἑλληνικῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Μαρτίνου τοῦ Κανάλε1 καί, λόγω τῶν συχνῶν ἀραβικῶν ἐπιδροµῶν πού ταλαιπωροῦσαν τήν περιοχή, ἀναγκάσθηκε νά καταφύγει βορειότερα, στά βουνά τοῦ Abruzzo, µαζί µέ ἄλλους εἴκοσι ἐννέα Καλαβρούς µοναχούς, ὅπου καί ἵδρυσε μονή. Ἐκοιµήθη µετά ἀπό λίγα χρόνια, στίς 12 Ἰανουαρίου περί τό ἔτος 1000. Στήν

Ἱερά Μονή Ἁγίου Μαρτίνου, στό Κανάλε, κοντά στήν Κοσέντζα τῆς Καλαβρίας (9ου αἰῶνα). Ἡ μoνή παρέμεινε ἑλληνορθόδοξη ὥς τό 1198, πού τήν πῆραν οἱ λατῖνοι μοναχοί.

1. Canale, κοντά στήν Κοσέντζα τῆς Καλαβρίας.

- 209 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἡγουµενία τῆς μονῆς τόν διαδέχτηκε ὁ µαθητής του Ὅσιος Νικόλαος il Greco, δηλαδή «ὁ Ἕλληνας», ὅπως εἶναι γνωστός στήν περιοχή. Καί αὐτός διακρίθηκε γιά τήν αὐστηρή ἄσκησή του καί τήν πνευµατική του ζωή καί τιµᾶται στίς 13 Ἰανουαρίου καί στίς 9 Αὐγούστου. Ἀρκετοί ἄλλοι Ὅσιοι, µαθητές τοῦ Ὁσίου Ἱλαρίωνος, τιµῶνται στό Abruzzo, σέ διάφορες ὀρεινές περιοχές, ὅπου ἔζησαν ἡσυχαστικά σύµφωνα µέ τίς παραδόσεις καί τό τυπικό τοῦ ἑλληνορθόδοξου µοναχισµοῦ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἱλαρίων, τὸ πνεῦµα σου. Ἕτερον Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων ἡµῶν, ὁ ποιῶν ἀεὶ µεθ’ ἡµῶν κατὰ τὴν σὴν ἐπιείκειαν, µὴ ἀποστήσῃς τὸ ἔλεός σου ἀφ’ ἡµῶν, ἀλλά ταῖς αὐτῶν ἱκεσίαις, ἐν εἰρήνῃ κυβέρνησον τὴν ζωὴν ἡµῶν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ἁγίου Μαξίµου, ἐπισκόπου Ταυροµενίας, µαθητοῦ γενοµένου τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Παγκρατίου καὶ χειροτονηθέντος ὑπὸ τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Πέτρου. Ἡ μνήμη του



διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 17.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Μάξιμε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 210 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

13 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ ΙΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Νικολάου τοῦ Γραικοῦ. Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε: BIBLIOTHECA

SANCTORUM, IX, σελ. 920-921, Città Nuova Ed., Roma 1967.

Οἱ ἐπιδροµές τῶν Σαρακηνῶν τόν 10ο αἰῶνα ἀπείλησαν τήν ἐπιβίωση τῶν µοναστικῶν κοινοτήτων στή Νότιο Ἰταλία. Τό 977, ὑπό τήν καθοδήγηση τοῦ ἀρχιµανδρίτη Ἱλαρίωνα (βλ. προηγούµενη μνήµη), µιά ὁµάδα εἴκοσι ἐννέα µοναχῶν ἀπό τό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Μαρτίνου στό Κανάλε τῆς Καλαβρίας, ἀναζήτησε καταφύγιο στήν Κεντρική Ἰταλία, ὅπου τά πράγµατα ἦταν πιό ἥσυχα καί ἔτσι θά µποροῦσαν νά ἐπιδοθοῦν στήν ἄσκηση καί τήν προσευχή. Πολλοί ἀπό τούς µοναχούς προτίµησαν νά ἀποσυρθοῦν ὡς ἀναχωρητές στά βουνά τοῦ Molise. Ὁ Ὅσιος Ἱλαρίων καί ἑπτά ἀπό τούς µαθητές του, συµπεριλαµβανοµένου τοῦ Νικολάου, ἐγκαταστάθηκαν στό Abruzzo.

Τό λείψανο τοῦ Ὁσίου Νικολάου τοῦ Γραικοῦ, στήν Guardiagrele.

- 211 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ὁ ἡγούµενος Ὅσιος Ἱλαρίων, σύµφωνα µέ τήν προφορική παράδοση τοῦ τόπου, δέν εἶχε ἐπιλέξει διάδοχο. Γι’ αὐτό, ὅταν ἐκοιµήθη, οἱ µοναχοί δέν µποροῦσαν νά ἐκλέξουν νέο ἡγούµενο. Ἔτσι, γιά τήν ἐπιλογή, ἀκολούθησαν µιά διαδικασία κατά τήν ὁποία κρατοῦσε ὁ καθένας ἕνα δοχεῖο στίς ὄχθες τοῦ ποταµοῦ Aventino, καί περίµεναν ἕως ὅτου ἕνα ψάρι ἔρθει σέ ἕνα ἀπό αὐτά. Αὐτός στοῦ ὁποίου τό δοχεῖο θά ἐρχόταν τό ψάρι θά ἦταν ὁ νέος ἡγούµενος. Τελικά, µέσω τῆς διαδικασίας αὐτῆς, ἐξελέγη θαυµατουργικά ἡγούµενος ὁ Ὅσιος Νικόλαος il Greco, δηλαδή «ὁ Ἕλληνας», ὅπως εἶναι γνωστός στήν περιοχή. Ἀφοῦ ἔζησε ὁσιακά καί καθοδήγησε µέ σύνεση καί σοφία τούς µοναχούς του στήν ἀληθινή ἐν Χριστῷ ζωή, παρέδωσε τό πνεῦµα του στόν Θεό, σέ ἡλικία ἑκατό ἐτῶν στή Μονή τῆς Prata, πιθανότατα στίς 13 Ἰανουαρίου κάποιου ἔτους κατά τή θητεία τοῦ πάπα Σεργίου IV (1009-1012). Στίς 9 Αὐγούστου 1343, τά ἱερά λείψανά του µεταφέρθηκαν ἀπό τήν Prata στό Guardiagrele, ὅπου ἀναπαύονται µέχρι σήµερα. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Νικόλαε, τὸ πνεῦµα σου.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Φάλκου τοῦ Καλαβροῦ, τοῦ ἐν Palena. Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε: D. L. Raschella,

Saggio storico sul monachismo italo-greco in Calabria, Messina 1925 καί G. Marafioti, Croniche e antichità di Calabria, Padova 1601.

Ὁ Ὅσιος Φάλκος, τοῦ ὁποίου τό ὄνοµα στά λατινικά σηµαίνει γεράκι, γεννήθηκε στήν Ταβέρνα τῆς Καλαβρίας, περί τά µέσα τοῦ 10ου αἰῶνα, καί, σύµφωνα µέ τήν παράδοση, ἀνῆκε στήν παλαιά καί εὐγενῆ οἰκογένεια Poerio. Νωρίς, ἐγκατέλειψε τόν κόσµο καί ἔγινε µο- 212 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

ναχός στή γειτονική ἑλληνορθόδοξη Μονή τῆς Θεοτόκου στήν Πεσάκα (σήµερα Santa Maria di Pesaca, κοντά στήν Ταβέρνα). Ὁ Ὅσιος ἀνῆκε στήν ὁµάδα ἐκείνη τῶν Ἰταλοελλήνων µοναχῶν πού, τό 977, γιά νά γλιτώσουν ἀπό τίς πειρατικές ἐπιδροµές τῶν Σαρακηνῶν, ἐγκατέλειψαν τήν Καλαβρία καί µέ πνευµατικό ὁδηγό τόν Ὅσιο Ἱλαρίωνα κατευθύνθηκαν βορειότερα, πρός τήν ΚεντριTά λείψανα τοῦ Ὁσίου Φάλκου, τοῦ Κα- κή Ἰταλία. λαβροῦ. Ἀρχικά, ἡ ὁµάδα αὐτή τῶν µοναχῶν βρῆκε καταφύγιο στό φρούριο Prata, κοντά στό Casoli τοῦ Ἀµπροῦτσο. Μετά τήν ὁσιακή κοίµηση τοῦ Ἱλαρίωνα καί τοῦ διαδόχου του Ὁσίου Νικολάου τοῦ Γραικοῦ, τά ἐπιζῶντα µέλη τῆς ἀδελφότητας, διψώντας γιά περισσότερη ἡσυχία καί ἄσκηση, ἀποσύρθηκαν σέ µιά περισσότερο ἀναχωρητική ζωή, σέ διάφορα ὀρεινά µέρη τοῦ Ἀµπροῦτσο. Ὁ Ὅσιος Φάλκος ἐγκαταστάθηκε κοντά στήν Palena, ὅπου ἔζησε ὁσιακά µέχρι τήν κοίµησή του, ἐπιτελώντας πολλά θαύµατα στούς κατοίκους τῆς περιοχῆς. Ἰδιαίτερο χάρισµα εἶχε λάβει ἀπό τόν Θεό νά ἐκδιώκει τά ἀκάθαρτα πνεύµατα. Ἡ τοπική παράδοση ἔχει καταγράψει πενήντα δύο θαυµατουργικές ἐκδιώξεις δαιµονίων ἀπό ἀσθενεῖς πού προσέτρεχαν στή χάρη τοῦ ἁγίου. Τά λείψανά του φυλάσσονται στήν ἐνορία τῆς Παλένα, τῆς ὁποίας ὁ Ὅσιος εἶναι πολιοῦχος. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Φάλκε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 213 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

14 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ ΙΔ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου μάρτυρος Ποθητοῦ, τοῦ ἐν νοτίῳ Ἰταλίᾳ ἀθλήσαντος. Σχετικά μέ τή μνήμη

του, βλέπε: Acta SS. Ianuarii, I, Anversa 1643, σελ. 753-766.

Ὁ Βίος τοῦ Ἁγίου Ποθητοῦ γράφτηκε τόν 9ο αἰῶνα καί ἀπό αὐτόν µαθαίνουµε ὅτι ὁ μάρτυρας καταγόταν ἀπό τή Σαρδική (σηµερινή Σόφια τῆς Βουλγαρίας). Γόνος πλούσιας οἰκογένειας, ἦταν µόλις δεκατριῶν ἐτῶν ὅταν ἀσπάστηκε τήν πίστη στόν Χριστό. Μετά τή µεταστροφή του, δέχτηκε πολλές πιέσεις ἀπό τόν εἰδωλολάτρη πατέρα του, ἀλλά καί πολλές δαιµονικές ἐπιθέσεις, πού προσπαθοῦσαν νά τόν καταβάλουν καί νά τόν κάνουν νά ἐπιστρέψει στήν πατρῴα θρησκεία. Ἔλαβε ἀπό τόν Θεό τό θαυµατουργικό χάρισµα καί ἕνα ἀπό τά πρῶτα του θαύµατα ἦταν ἡ θεραπεία µιᾶς ἀρχόντισσας ἀπό τή λέπρα. Σύµφωνα µέ τήν παράδοση, ἐλευθέρωσε µέ τήν προσευχή του τήν κόρη τοῦ αὐτοκράτορα Ἀντωνίνου τοῦ Εὐσεβοῦς (138161), πού κατεχό- Ὁ Ἅγιος μάρτυς Ποθητός.

- 214 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

ταν ἀπό δαιµόνιο. Ὁ Αὐτοκράτορας, ὅµως, διέταξε νά τόν βασανίσουν καί τέλος νά τόν ἀποκεφαλίσουν, χαρίζοντάς του τόν στέφανο τοῦ µαρτυρίου. Μερικά µεσαιωνικά χειρόγραφα ἀναφέρουν λανθασµένα ὡς τόπο καταγωγῆς τοῦ μάρτυρος τή Σαρδηνία, λόγω τῆς ὁµοιότητας µέ τή Σαρδική. Ἐπίσης, ὑπάρχει ἡ παράδοση ὅτι τό µαρτύριο τοῦ Ἁγίου ἔλαβε χώρα στήν Ἀπουλία ἤ σέ κάποια ἄλλη περιοχή τῆς Κάτω Ἰταλίας, ὅπου, µέχρι σήµερα, εἶναι ζωντανή ἡ μνήµη καί ἡ τιµή του. Τά λείψανά του µεταφέρθηκαν στή Σαρδηνία, ἡ ὁποία καί διεκδικοῦσε τήν καταγωγή του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε. Ὁ Μάρτυς σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο, τῆς ἀφθαρσίας ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν, ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 215 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

15 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τῇ ΙΕ΄τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου καὶ θεοφόρου πατρὸς ἡµῶν Ἀρσενίου, τοῦ ἐκ Ρηγίου τῆς Καλαβρίας, συνασκητοῦ τοῦ Ὁσίου Ἠλιοῦ τοῦ Σπηλαιώτου. Στοιχεῖα γιά τό βίο του λαμβάνουμε ἀπό



τόν Βίο τοῦ Ὁσίου Ἠλία τοῦ Σπηλαιώτη, ὁ ὁποῖος σώζεται στά χειρόγραφα Mess. Gr. 29 (σελ. 190-204), Mess. Gr. 30 (σελ. 29-49), ἀλλά καί σέ ἀρκετά ἄλλα ἑλληνικά χειρόγραφα.

Τά σχετικά µέ τή θαυµαστή βιωτή τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἀρσενίου, πληροφορούµαστε ἀπό τόν Βίο τοῦ Ὁσίου Ἠλιοῦ τοῦ Σπηλαιώτου (11 Σεπτεµβρίου), ὁ ὁποῖος ὑπῆρξε µαθητής καί συνασκητής του. Ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος γεννήθηκε στήν Καλαβρία στίς ἀρχές τοῦ 9ου αἰῶνα καί σέ ἡλικία δεκαπέντε ἐτῶν ἀσπάστηκε τόν µοναχικό βίο, πού ἐκείνη τήν ἐποχή Ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος, ὁ ἐκ Ρηγίου. Τοιχογραφία στό ἤκµαζε στή Νότιο Ἰτα- Ἡσυχαστήριο τῆς Ὑπαπαντῆς, στή Σικελία (ἔργο τοῦ λία. Λόγω τῶν πολλῶν συγγραφέως). ἀρετῶν του καί τῆς καθαρότητος τῆς ζωῆς του, χειροτονήθηκε ἱερέας καί ζοῦσε ἡσυχαστικά στό µικρό ἀσκητήριο τῆς Ἁγίας Λουκίας τοῦ Πενδίνου, ὅπου ἔκειρε µοναχό τόν νεαρό Ὅσιο Ἠλία ἀπό τό Ρήγιο, µέ τόν ὁποῖο ἔµελλε νά ζήσει τήν ὑπόλοιπη ζωή του. Μετά ἀπό πολλές δοκιµασίες καί πειρασµούς, οἱ δύο ἀσκητές, ἀφοῦ ἔζησαν γιά λίγο στό ἀσκητήριο τοῦ Ἁγίου Εὐστρατίου τῶν Ἁρµῶν, προγνωρίζοντας τήν ἐπέλαση τῶν Ἀράβων στήν περιοχή τους, διέφυγαν στήν Ἑλλά- 216 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

δα. Ἔµειναν στήν Πάτρα γιά ὀκτώ χρόνια, σέ ἕναν πύργο ἀπ’ ὅπου φυγάδευσαν τά ἐκεῖ διαµένοντα δαιµόνια καί ἔγιναν ὀνοµαστοί στούς κατοίκους γιά τήν ἀρετή τους, ἀλλά καί τά θαύµατα πού ἐπιτελοῦσαν. Ἀργότερα, ὅταν πέρασε ὁ κίνδυνος τῶν Ἀράβων, οἱ δύο Καλαβροί συνασκητές θέλησαν νά ἐπιστρέψουν στήν ἀγαπηµένη τους Καλαβρία, ὅµως ὁ ἐπίσκοπος τῆς πόλεως ἀντέδρασε διότι ἤθελε νά τούς κρατήσει κοντά του. Διέδωσε, µάλιστα, ψευδεῖς φῆµες ὅτι ὁ Ἠλίας εἶχε κλέψει ἱερά σκεύη τῆς ἐκκλησίας. Ὁ Ἅγιος δέχτηκε τίς συκοφαντίες ἐν σιωπῇ καί φυλακίστηκε. Λίγο ἀργότερα, ὅµως, ὁ ἐπίσκοπος κάµφθηκε καί µετανόησε µπροστά στά δάκρυα καί τίς ἱκεσίες τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου, καί ἐπέτρεψε στούς δύο ἀσκητές νά ἐπιστρέψουν στήν Καλαβρία. Ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος εἶχε, ἐπίσης, τό χάρισµα τῆς διακρίσεως καί µποροῦσε νά πληροφορηθεῖ σχετικά µέ τήν πνευµατική κατάσταση ὅσων προσέρχονταν ἀναξίως στή θεία Κοινωνία, συµβουλεύοντάς τους νά ἑτοιµαστοῦν κατάλληλα: «τῶν δέ προσιόντων τῇ µυστικῇ τραπέζῃ πρός µετάληψιν τῶν θείων µυστηρίων, ὁ πεφωτισµένος µέγας Ἀρσένιος, ὅτε ἱερεύς ὑπάρχων καί τά θεῖα ἐκτελῶν µυστήρια, τινῶν µέν ἐώρα τά πρόσωπα λαµπρυνόµενα καί ἀκτινοβολεῖν, τινῶν δέ σκοτοῦσθαι καί µελανοῦσθαι ὡς πρόκαυµα χύτρας». Ἄλλη φορά, πάλι, ἐµποδίστηκε ἀπό ἄγγελο Κυρίου, ὁ ὁποῖος τοῦ τράβηξε δύο φορές τά ἄµφια, ὥστε νά µήν µνηµονεύσει στήν Ἁγία Ἀναφορά τό ὄνοµα κάποιου κεκοιµηµένου ἀµετανόητου δουλέµπορα. Ὁ Ἅγιος συµβούλευε τούς Χριστιανούς ὅτι τά µικρά ἁµαρτήµατα εἶναι σάν τό ἄχυρο καί εὔκολα συγχωροῦνται, ἐνῶ τά βαριά ἁµαρτήµατα εἶναι σάν τό σίδερο καί τό µολύβι καί δύσκολα ὁ ἄνθρωπος ἀπελευθερώνεται ἀπ’ αὐτά. «Ἄν µέν δίκην χόρτου καί καλάµης ἐλαφρά εἰσι τά ἁµαρτήµατα, εὐχερῶς ἐξαλείφονται διά θείου ἱερέως καί µεσίτου πρός Θεόν· εἰ δέ δίκην σιδήρου καί µολύβδου, ἅ εἰσι µοιχεῖαι καί φόνοι καί ὅµοια, κλοπή καί µῖσος, δυσκόλως συγχωρήσεως τά τοιαῦτα τεύξονται». Ἀξιοσηµείωτος εἶναι ὁ τρόπος µέ τόν ὁποῖον ὁ θεοφόρος Ἀρσένιος τελοῦσε τήν ἱερά Μυσταγωγία, ὅπως µᾶς µαρτυρεῖ ὁ Ὅσιος Ἠλίας ὁ Σικελιώτης, πού ἀξιώθηκε νά παρευρεθεῖ σέ µιά τέτοια οὐράνια θεία Λειτουργία: «Μεµαρτύρηκε γάρ περί αὐτοῦ ὁ µέγας Ἠλίας ὅτι µέσον - 217 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

πυρός πνευµατικοῦ ἑστώς ὁ θεῖος Ἀρσένιος, τήν ἀναίµακτον λειτουργίαν ἐπιτελεῖ· διό ἐξ αὐτοῦ µετελάµβανεν τοῦ σώµατος καί αἵµατος τοῦ κυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ· καί αὐτός ὁ θεῖος Ἀρσένιος ὡς πῦρ ἦν θεωρῶν περικαλύπτον τό θυσιαστήριον τήν χάριν τοῦ Ἁγίου πνεύµατος ἐν τῷ προσκοµίζειν τά θεῖα δῶρα ἀπό τῆς εἰσόδου τῆς θείας λειτουργίας µέχρι συµπληρώσεως· διό καί τοῖς ὀφθαλµοῖς δακρυρροῶν οὐ διελίµπανεν». Στίς 15 Ἰανουαρίου τοῦ 904 ὁ Ὅσιος Ἀρσένιος, αἰσθανόµενος τό τέλος του, χαιρέτησε τόν Ὅσιο Ἠλία τόν Σπηλαιώτη, λέγοντάς του: «Πιστεύω τῷ θεῷ ᾧ ἀφιέρωµαι ἐκ νεότητός µου, ἀδελφέ, ὅτι τό ὄνοµά σου ἐγγέγραπται ἐν βίβλῳ ζωῆς· ἐγώ τε ὁ ταπεινός καί µέτριος πεντεκαιδεκαέτης ὤν, τόν ζυγόν τοῦ Χριστοῦ ἐπί τῶν ὤµων µου ἀναλαβών, οὐκ ἴσµαι ὅτι εὐηρέστησα ἐν τῇ ζωῇ µου. Πλήν εἰ εὑροίµην χάριν ἐνώπιον τῆς αὐτοῦ ἀγαθότητος, ἀχώριστός σου ἔσοµαι ἐν τῷ νῦν αἰῶνι καί ἐν τῷ µέλλοντι». Ἐκοιµήθη ἐν Κυρίῳ καί ἐτάφη τό ἱερό του σῶµα στό ἀσκητήριο τοῦ Ἁγίου Εὐστρατίου τῶν Ἁρµῶν. Μετά ἀπό λίγα χρόνια, κατά τή διάρκεια µιᾶς ἐπιδροµῆς Σαρακηνῶν, οἱ βάρβαροι προσπάθησαν νά

Tό σπήλαιο τοῦ Ὁσίου Ἀρσενίου, στό χωριό Ἅρμος τοῦ Ρηγίου τῆς Καλαβρίας.

- 218 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

ἀνοίξουν τόν τάφο τοῦ Ἁγίου, ἐλπίζοντας ὅτι θά εὕρισκαν µέσα κάποιο θησαυρό. Πράγµατι, βρῆκαν ἕναν πνευµατικό θησαυρό, τό ἄφθορο ἱερό σκήνωµα καί τά ἄµφιά του! Ἐπειδή ἀπογοητεύτηκαν, θέλησαν νά κάψουν ἀπό τήν ὀργή τους τό σῶµα τοῦ Ἁγίου, τό ὁποῖο, ὅµως, θαυµατουργικά παρέµεινε ἀδιαλώβητο. Σήµερα, σώζεται ἀκόµη ἡ σπηλιά καί τό ἀσκητήριο τοῦ Μεγάλου Ἀρσενίου, κοντά στό χωριό Armo, λίγο ἔξω ἀπό τό Ρήγιο τῆς Καλαβρίας καί εἶναι ἐπισκέψιµο γιά τούς εὐλαβεῖς προσκυνητές. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ΄. Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήµου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας, καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγµοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστήρ, τῇ οἰκουµένῃ λάµπων τοῖς θαύµασι, Ἀρσένιε πατὴρ ἡµῶν Ὅσιε· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡµῶν.

- 219 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

17 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ ΙΖ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Βασιλείου Σκαµαρδί, τοῦ ἐν Καλαβρίᾳ. Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε:

Vita del protopatriarca s. Basilio Magno, dottore di s. Chiesa, et arcivescovo di Cesarea di Cappadocia. Descritta dal padre maestro d. Apollinare Agresta. Μessina 1681, σελ. 412. Ἐπίσης, La Calabria sacra e profana opera del secolo decimosettimo del sacerdote Domenico Martire cosentino: Biografia degli uomini illustri nati, od in qualsivoglia modo venuti a dimorare, o di passaggio, in Calabria, Τόμος 1, D. Migliacci, 1877, σελ.195.

Ὁ Ὅσιος Βασίλειος, ἕνας ἀπό τούς τελευταίους Ἑλληνοκαλαβρούς Ἁγίους, γεννήθηκε στό Montepaone τῆς Καλαβρίας καί ἔγινε µοναχός στή Spatola (κοντά στή σηµερινή Serra San Bruno). Δυστυχῶς, γνωρίζουµε ἐλάχιστα στοιχεῖα γιά τή ζωή του. Ἦταν ἡγούµενος τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Πρώην ἱερά ἑλληνορθόδοξος Μονή Ἁγίου Βασιλείου τοῦ Μεγάλου κατά τόν Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, στό χωριό Torre di Ruggiero στήν Καλαβρία (10ου αἰῶνα).

11ο αἰῶνα. Ἡ πρώην ἑλληνορθόδοξος ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Βασιλείου τοῦ Μεγάλου, σήµερα εἶναι ξενοδοχεῖο ἀγροτουρισµοῦ... Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Βασίλειε, τὸ πνεῦµα σου.

- 220 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

19 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τῇ ΙΘ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Βασσιανοῦ, τοῦ ἐκ Συρακουσῶν, ἐπισκόπου τῆς πόλεως Laus Pompeia (σήµερα Lodi Vecchio). Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS.



Ianuarii, I, Venezia 1734, σελ. 221-226.

Ὁ Ἅγιος Βασσιανός γεννήθηκε στίς Συρακοῦσες ἀπό εἰδωλολάτρες γονεῖς, πού τόν ἔστειλαν γιά ἀνώτερες σπουδές στή Ρώµη. Ἐκεῖ, ὁ νεαρός Βασσιανός γνώρισε τόν Χριστιανισµό, βαπτίστηκε καί, γιά νά µήν ἐπιστρέψει στήν πατρίδα του, κατέφυγε στή Ραβέννα. Τό 374, λόγω τῆς ἁγιότητας τοῦ βίου του καί τῆς ὀρθοδόξου πίστεώς του (σέ µία ἐποχή πού ὁ Ἀρειανισµός ταλαιπωροῦσε τήν Κεντρική καί Βόρεια Ἰταλία), χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος τῆς πόλεως Laus Pompeia (σήµερα Lodi Vecchio) τῆς Λοµβαρδίας. Τό 381 συµµετεῖχε στή Σύνοδο τῆς Ἀκυληίας καί τό 387 ἀνήγειρε στήν πόλη του τή Βασιλική τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, τήν ὁποία ἐγκαινίασε ὁ Ἅγιος Ἀµβρόσιος Μεδιολάνων. Τό 390 Ὁ Ἅγιος Βασσιανός, ἔλαβε µέρος στή Σύνοδο πού συγκάλεσε ὁ Ἅγιος ὁ Συρακούσιος. Ἀµβρόσιος στό Μιλᾶνο, ἐναντίον τοῦ αἱρετικοῦ Ἰοβινιανοῦ, ἐνῶ τό 397 ἔλαβε µέρος στήν κηδεία τοῦ Ἁγίου Ἀµβροσίου. Ἐκοιµήθη τήν 8η Φεβρουαρίου τοῦ 409 καί τάφηκε στή Βασιλική τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Βασσιανέ, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 221 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

21 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τῇ ΚA΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ζαχαρίου τοῦ Ἀγγελικοῦ, τοῦ ἐν τῷ ὄρει Μερκουρίῳ τῆς Καλαβρίας ἀσκήσαντος (10ος αἰώνας). Στοιχεῖα γιά τόν Ἅγιο παίρνουμε ἀπό τόν Βίο



τοῦ Ὁσίου Νείλου, στό χειρόγραφο Criptense B, II (430) τοῦ 12ου αἰῶνα. Ἐπίσης καταγράφεται ἀπό τόν ἱστορικό G. Marafioti, στό ἔργο του, Croniche e antichità di Calabria, Padova 1601

Ὁ Καλαβρός αὐτός Ὅσιος ἔζησε τόν 10ο αἰῶνα στό ὄρος Μερκούριον τῆς Καλαβρίας, καί ὑπῆρξε πνευµατικός πατήρ καί καθοδηγητής στήν ἀσκητική ζωή τῶν Ὁσίων Νείλου τοῦ Καλαβροῦ καί Φαντίνου τοῦ Νέου. Λόγω τῆς µεγάλης του ἄσκησης, τῆς ἀδιάλειπτης προσευχῆς καί τοῦ ἰσάγγελου βίου του, ὀνοµάσθηκε ἀπό τούς συγχρόνους του «Ἀγγελικός». Τό ὄρος Μερκούριον, κατά τή διάρκεια τοῦ 10ου καί 11ου αἰῶνα, θά µπορούσαµε νά ποῦµε πώς, ὑπῆρξε µιά «νέα Θηβαΐδα», καθώς ἀποτελοῦσε ἕνα ἀπό τά σπουδαιότερα µοναστικά κέντρα τῆς Κάτω Ἰταλίας καί τῆς Σικελίας. Μεγάλες ἀσκητικές προσωπικότητες πού πέρασαν ἀπό τό ὄρος αὐτό, ἐκτός ἀπό τούς προαναφερθέντες, εἶναι οἱ Ἅγιοι Νικόδηµος ὁ Ταπεινός, Λουκᾶς ὁ ἐκ Δεµεννά, Χριστόφορος, Καλή, Σάββας καί Μακάριος οἱ ἐκ Σικελίας κ.ἄ. Μετά τή νορµανδική κατάκτηση, ἡ περιοχή παρήκµασε πνευµατικά καί οἱ ἐναποµείναντες Ἕλληνες µοναχοί τέθηκαν ὑπό τήν ἐπιστασία λατινικῶν µοναστηριῶν. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ΄. Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήµου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας, καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγµοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστήρ, τῇ οἰκουµένῃ λάµπων τοῖς θαύµασι, Ζαχαρία πατὴρ ἡµῶν Ὅσιε· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡµῶν.

- 222 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ζωσίµου, ἐπισκόπου Συρακούσης, Σικελῶν νήσου. Ἡ μνήμη του καταγράφεται

στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Στοιχεῖα λαμβάνουμε καί ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 180-226.

Σήµερα σώζεται µόνον ἡ λατινική µετάφραση τοῦ ἑλληνικοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου (BHL, II, p. 1302, n. 9026), στήν ὁποία µαθαίνουµε πώς γεννήθηκε τό δεύτερο µισό τοῦ 6ου αἰῶνα. Σέ ἡλικία µόλις ἑπτά ἐτῶν, µπῆκε στήν ἑλληνική Μονή τῆς Ἁγίας Λουκίας, ἡγούµενος τῆς ὁποίας ἦταν ὁ Ὅσιος Φαῦστος, τόν ὁποῖο ἀργότερα διαδέχτηκε στήν ἡγουµενία τῆς μονῆς. Τό 648 ἐξελέγη ἐπίσκοπος Συρακουσῶν καί διακυβέρνησε τήν Ἐκκλησία τῆς πόλεως ἕως τό 662 µ.Χ., ὁπότε καί ἐκοιµήθη. Ὁ Βίος ἀναφέρεται στήν ἀγάπη του γιά τούς φτωχούς, τά ἀγγελικά του ἤθη, τή διαµάχη του µέ τήν ἑβραϊκή κοινότητα τῆς πόλεως, καθώς καί στήν ἀγάπη του γιά τή Θεοτόκο, πρός τιµήν τῆς ὁποίας ἔκτισε περίλαµπρο ναό. Τιµήθηκε ὡς ἅγιος ἀµέσως µετά τόν θάνατό του, στίς 30 Μαρτίου (ἡµέρα μνήµης του κατά τό Ρωµαϊκό ἑορτολόγιο). Ἡ μνήµη του τελεῖται στίς 21 Ἰανουαρίου ἀπό τήν Ὀρθόδοξο Ἐκκλησία. Ἀπό τά λείψανά του σώζεται µόνο ἕνα, τοῦ βραχίονά του, τό ὁποῖο φυλάσσεται στόν Καθεδρικό Ναό τῆς πόλεως. Ἀκολουθεῖ τό ὑπόµνηµα τοῦ Βίου του, ἀπό τόν Συναξαριστή τοῦ Ὁσίου Νικοδήµου τοῦ ἁγιορείτου: «Oὗτος ὁ Ἅγιος ἐκατάγετο ἀπό τήν νῆσον Σικελίαν, υἱός γονέων εὐλαβῶν καί πιστῶν, οἵτινες ἐπερνοῦσαν τήν ζωήν τους µέ αὐτάρκειαν τῶν τοῦ Βίου ἀγαθῶν, καί εἶχον ἕνα ὑποστατικόν κοντά εἰς τό Μοναστήριον τῆς Ἁγίας Λουκίας τῆς παρθένου. Ἀφ’ οὗ δέ ἐγεννήθη ὁ Ἅγιος οὗτος καί ἐκόπη ἀπό τό γάλα τῆς µητρός του, ἐδόθη ἀπό τούς γονεῖς του δῶρον εἰς τήν Ἁγίαν Λουκίαν καί τό ὑποστατικόν ἐκεῖνο, ὁµοῦ καί ὁ υἱός των οὗτος Ζώσιµος. Ἀπό τότε λοιπόν ἀνετράφη ὁ Ἅγιος εἰς τό Mοναστήριον, καθότι ἦτον ἀφιερωµένος εἰς τόν Θεόν πρό συλλήψεως. Ὅθεν καί ὁ τοῦ Μοναστηρίου ἐκείνου Ἡγούµενος, ἐπαίδευεν αὐτόν ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου, διδάσκωντάς τον ἐπιµελῶς τούς κανόνας καί παραδόσεις τῆς Ἐκκλησί- 223 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ας. Ὁ ὁποῖος µέ τό νά ἦτον εὐφυής εἰς τόν νοῦν, καί ἐπιµελητής, ἐν ὀλίγῳ καιρῷ ἐκατώρθωσεν ὅλας τάς ἀρετάς. Ἀπόκτησε γάρ κάθε σπουδήν καί ἐπιµέλειαν εἰς κάθε ἔργον. Εἶχε ταπείνωσιν καί πραότητα. Ἐπλούτισεν ὑπακοήν καί καθαρότητα. Καί ἐπειδή ἐκατώρθωσε ταῦτα, διά τοῦτο ἐδόθη εἰς αὐτόν καί ἡ ἐπιµέλεια τοῦ λειψάνου τῆς ρηθείσης Ἁγίας Λουκίας, ἤτοι ἔγινε προσµονάριος καί ὑπηρέτης τοῦ Ἁγίου λειψάνου. Μίαν φοράν ἐπεθύµησεν ὁ Ὅσιος, νέος ὤν, νά ὑπάγη νά ἰδῆ τούς γονεῖς του. Καί δή ἐνικήθη ἀπό τήν ἐπιθυµίαν καί ἐπῆγε καί τούς εἶδε, οἱ δέ γονεῖς του εὐθύς ἔπεµψαν αὐτόν ὀπίσω λέγοντες, ἐκεῖ, τέκνον, χρεωστεῖς νά µένης, ὅπου ἀφιερώθης. Ἀφ’ οὗ ὅµως ἐγύρισεν εἰς τό Μοναστήριον, ἐφάνη εἰς αὐτόν τήν νύκτα ἐκείνην ἡ Ἁγία Λουκία, ἡ ὁποία εὐγαίνουσα ἀπό τήν θήκην, ἐφοβέριζεν αὐτόν καί ἔµελλε νά τόν δείρη δυνατά. Τότε µία ἄλλη γυνή ἐνδοξοτάτη καί ἐνδεδυµένη πορφύραν βασιλικήν, ὑπερασπίσθη αὐτόν (ἥτις ἴσως ἦτον ἡ Κυρία Θεοτόκος). Ταύτην δέ ἐντραπεῖσα ἡ Ἁγία, τόν ἔδειρεν ὀλίγον. Ἐπαρήγγειλε δέ εἰς αὐτόν, ὅτι ἄλλην φοράν νά µήν εὔγη ἔξω ἀπό τό Μοναστήριον. Τό ὁποῖον ὑποσχέθη νά φυλάξη, καί δή καί τό ἐφύλαξεν. Ἐδιηγεῖτο δέ οὗτος ὁ µακάριος Ζώσιµος διά µίαν γυναῖκα, ἡ ὁποία ἐκατάγετο ἀπό γένος λαµπρόν, ἦτον δέ κατά τήν γνώµην αἰσχρά καί ἀκάθαρτος. Aὔτη γάρ ἐπειδή ἐδάρθη ἀπό τόν ἄνδρα της δυνατά, ἐπῆγεν εἰς τό Μοναστήριον τῆς Ἁγίας Λουκίας, ἕνα µέν, διά νά διασκεδάση τήν θλῖψιν ὀποῦ ἐδοκίµασεν ἀπό τόν ὀργιζόµενον ἄνδρα της, καί ἄλλο δέ, διά νά ἰατρευθῆ ἀπό τόν δαρµόν ὀποῦ ἔλαβεν. Ὅταν δέ ἐνύκτωσεν, ἐφώναξεν ἡ Ἁγία µίαν φωνήν, ἡ ὁποία διαπεράσασα εἰς τά αὐτιά τοῦ Ζωσίµου ὀποῦ ἐκοιµᾶτο, ἔλεγεν. Ἀπόρριψον τήν βρωµεράν ταύτην ἔξω τοῦ Μοναστηρίου, δείξασα ταύτην καί µέ τό χέρι. Ὁ δέ Zώσιµος µέ φόβον πολύν ἐσηκώθη, καί εἶπεν εἰς τάς δουλεύτρας ἐκείνης. Σηκώσατε ὀγλίγωρα ἀπό ἐδῶ τήν κυράν σας, καί εὐγάλετε αὐτήν ἔξω µαζί µέ τήν κλίνην της. Aἱ δέ δουλεῦτραι πλησιάσασαι εἰς τήν κλίνην, εὗρον τήν κυράν των νεκράν. Ὅταν δέ ὁ τοῦ Μοναστηρίου ἐκείνου Ἡγούµενος ἀπέθανε, τότε ὅλοι οἱ ἀδελφοί ἀφήσαντες µόνον τόν Ζώσιµον φύλακα εἰς τό Μοναστήριον, ἐπῆγαν εἰς τόν Ἐπίσκοπον τῆς πόλεως Ἰωάννην, µέ σκοπόν, ἶνα προχειρισθῆ παρ’ αὐτοῦ ἄλλος ἄξιος Ἡγούµενος. Ὁ δέ Ἐπίσκοπος ἐρώτησεν, - 224 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

εἶναι καί ἄλλος ἀδελφός εἰς τό Μοναστήριον; Ἐκεῖνοι εἶπον. Δέν εἶναι ἄλλος, εἰµή ἕνας µόνος ὀποῦ ἔµεινε διά νά φυλάττη τό Μοναστήριον. O Ἐπίσκοπος ἀπεκρίθη, ἐγώ γνωρίζω ὅτι ἐκεῖνος εἶναι ἄξιος διά νά γένη Ἡγούµενος. Ὅθεν τοῦτον προσκαλέσας, ἐσφράγισεν εὐθύς αὐτόν καί τόν παρέδωκεν εἰς αὐτούς, λέγων. Ἰδού ἀδελφοί, ὁ ἐκ Θεοῦ σφραγισθείς ἐπιστάτης σας καί Ἡγούµενος. Μετά δέ ὀλίγον καιρόν ἐχειροτόνησεν αὐτόν καί Ἱερέα. Καί λοιπόν ἐποίµανε τό ποίµνιόν του χρόνους τεσσαράκοντα, µέ κάθε πραότητα καί ἀνεξικακίαν, µέ κάθε ἀγάπην καθαράν, καί µέ κάθε συµπάθειαν ὑπερβολικήν. Ὅταν δέ ἀπέθανεν ὁ Ἐπίσκοπος τῆς ἐν Σικελίᾳ Συρακούσης, µέ ψῆφον Θεοῦ καί µέ τάς παρακλήσεις ὅλων τῶν ἐκεῖ Χριστιανῶν, ἔγινεν ὁ Ἅγιος τῆς Σικελίας Ἐπίσκοπος, ἀπό τόν Πάπαν τῆς Ρώµης Θεόδωρον, καί ταύτην ἐκυβέρνησεν ὁσίως καί θεαρέστως εἰς χρόνους δεκατρεῖς. Θαύµατα λοιπόν πολλά ποιήσας, καί ἀσκητικῶς πολιτευσάµενος, ἀπῆλθε πρός Κύριον. Πολλοί δέ ἀσθενεῖς ἰατρεύθησαν ἀπό διαφόρους ἀσθενείας καί πρό τῆς ταφῆς καί µετά τήν ταφήν του. Δαιµονισµένοι γάρ ἐλευθερώθησαν, τυφλοί ἀνέβλεψαν. Καί ἕνας δέ Χριστιανός ἔχων τήν γυναῖκα του αἱµορροοῦσαν, πέρνωντας ἕνα κοµµάτι ἀπό τήν ποδίαν τῶν φορεµάτων τοῦ Ἁγίου, καί δούς αὐτό εἰς τήν γυναῖκα, ἔγινε πρόξενος τῆς ἰατρείας τοῦ πάθους της. Ἐστάθη γάρ παρευθύς ἡ ρῦσις τοῦ ἐκείνης αἵµατος»2. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ζώσιμε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

2. Ἁγίου Νικοδήµου ἁγιορείτου, Συναξαριστής τῶν δώδεκα µηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ. Τόµος Β΄. Ἐκδόσεις Δόµος, 2005.

- 225 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

22 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ ΚΒ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου Θεοδώρου, ἡγουµένου ἐν Ἀβένᾳ τῆς Καλαβρίας. Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε:

BIBLIOTHECA SANCTORUM, VII, σελ. 1304-1305, Città Nuova Ed., Roma 1966.

Ὁ Ὅσιος Θεόδωρος ἔζησε τόν 9ο αἰῶνα καί διαδέχτηκε στήν ἡγουµενία τῆς Μονῆς τῆς Ἀβένα, τόν ἱδρυτή της, Ὅσιο Λεολούκα, τόν ἐκ Κορλεόνε τῆς Σικελίας. Μερικοί ἐρευνητές ταυτίζουν τή Μονή τῆς Ἀβένας µέ αὐτή τῶν Ἁγίων Χριστοφόρου καί Θεοδώρου τοῦ Μορµάννο, ὅπου µέχρι σήµερα ὑπάρχει παρεκκλήσιο τοῦ Ἁγίου Λουκᾶ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Θεόδωρε, τὸ πνεῦµα σου.

Ἡ Ἀβένα τῆς Καλαβρίας.

- 226 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

23 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ ΚΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Ἀµασίου τοῦ Ἕλληνος, ἐπισκόπου Τεάνου τῆς Καµπανίας.

Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Ianuarii, II, Venezia 1734, σελ. 484485.

Ἑλληνικῆς καταγωγῆς ὁ Ἅγιος Ἀµάσιος, κατέφυγε στή Ρώµη, ἐκδιωκόµενος ἀπ’ τόν αἱρετικό αὐτοκράτορα Κώνστα (ἴσως µαζί µέ τόν Ἅγιο Ἀθανάσιο τόν Μέγα). Ἐκεῖ ἔλαβε τήν εὐλογία ἀπό τόν πάπα Ἰούλιο Α΄ νά κηρύξει τήν ὀρθόδοξη πίστη στήν περιοχή τῆς Καµπανίας. Ἀφοῦ ὑπέστη πολλούς διωγµούς ἀπό τούς Ἀρειανούς, χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος Τεάνο, ὅπου καί κοιµήθηκε ὁσιακά τό 356. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ Ὁ Ἅγιος Ἀμάσιος, ἐπίσκοπος Τεάνου τῆς Κα- ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων μπανίας. ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ἀμάσιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 227 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

24 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῷ αὐτῷ µηνί ΚΔ΄, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Βαβύλα, τοῦ ἐν Σικελία, καὶ Ἀγαπίου καὶ Τιµοθέου, τῶν µαθητῶν αὐτοῦ.

Ἡ μνήμη τους καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

«Oὗτος ὁ ἐν Ἁγίοις Πατήρ ἡµῶν Βαβύλας, ἐκατάγετο µέν, ἐκ τῆς Ἀνατολῆς, ἐγεννήθη δέ, ἀπό εὐγενεῖς καί φιλοθέους γονεῖς, εἰς τήν ἐπίσηµον θεούπολιν Ἀντιόχειαν. Οὗτος, λοιπόν, ἐπαιδεύθη ἐν παιδείᾳ καί νουθεσίᾳ Κυρίου καί ἔµαθε τά ἱερά γράµµατα, τά ὁποῖα φέρουσι τόν ἄνθρωπον ὀγλιγωρότερα εἰς τόν Θεόν. Ἀγαπήσας δέ τόν Θεόν ἐκ νεαράς του ἡλικίας, ἐµίσησε τόν κόσµον. Ὅθεν ἀφ’ οὗ οἱ γονεῖς του ἀπέθανον, διεµοίρασε τόν πλοῦτον τους εἰς πτωχούς καί χήρας καί ὀρφανά. Καί ἔτσι, ἐλευθερώσας τόν ἑαυτόν του ἀπό κάθε ταραχήν καί φροντίδα βιωτικήν, ἀνέβη εἰς τό βουνόν καί ἡσύχαζεν, ἔχοντας µαζί του καί δύο µαθητάς, Ἀγάπιον καί Τιµόθεον. Ἔγινε δέ καί Ἱερεύς, καί ἐτίµησεν ἀξίως τό τῆς ἱερωσύνης ἀξίωµα. Ὕστερον δέ ἀναχωρήσας, ἐπῆγεν εἰς Pώµην. Ἐπειδή δέ οἱ ἐκεῖ αἱµοβόροι Ἕλληνες ἐσπούδαζον νά προδώσουν αὐτόν εἰς τούς ἄρχοντας, τούτου χάριν ἀφήσας τήν Pώµην ὁ Ἅγιος ἐπῆγεν εἰς τήν νῆσον Σικελίαν, ὁµοῦ µέ τούς δύω µαθητάς του, καί ἐκεῖ περάσας καιρόν ἀρκετόν, πολλούς ἀπίστους ἔφερεν εἰς τήν θεογνωσίαν, µέ τήν ἐν αὐτῷ οἰκοῦσαν χάριν τοῦ Πνεύµατος. Ἐπειδή ὅµως δέν δύναται Ὁ Ἅγιος Βαβύλας, ὁ ἐν Σικελίᾳ.

- 228 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

νά κρυφθῆ πόλις ἐπάνω ὄρους κειµένη, κατά τό λόγιον τοῦ Εὐαγγελίου, διά τοῦτο οὐδέ ὁ µακάριος οὗτος ἐδυνήθη νά κρυφθῆ ἀπό τόν ἄρχοντα τῆς Σικελίας. Ὅθεν πιάσας αὐτόν ὁ ἄρχων καί τούς δύω του µαθητάς, εὐθύς ὀποῦ εἶδεν ὅτι µέ παρρησίαν ὡµολόγησαν τόν Χριστόν Θεόν ἀληθινόν, πρῶτον µέν, τούς ἔδειρε τόσον πολλά, ὥστε ὀποῦ κατεκοκκίνισαν τά σώµατά των. Ἔπειτα ἐπρόσταξε τούς στρατιώτας, νά τούς περιτριγυρίσουν εἰς τήν πόλιν, καί ὁµοῦ νά τούς τιµωροῦν ἀπανθρώπως µέ διαφόρους τιµωρίας. Ἕνα µέν, ἶνα διά µέσου τῆς τιµωρίας αὐτῶν, φοβίση τάς πόλεις τῆς Σικελίας, καί ἄλλο δέ, ἶνα πληρώση τό πάθος καί τόν θυµόν, ὀποῦ εἶχε κατά τῶν Ἁγίων. Οἱ δέ Ἅγιοι Μάρτυρες ἐδυναµόνοντο εἰς τά βασανιστήρια, ἐλπίζοντες ὅλως διόλου καί ἀποβλέποντες εἰς τά αἰώνια ἀγαθά. Κατά δέ τήν ἐρχοµένην ἡµέραν, κατέσφαξε τούς Ἁγίους µέ µαχαίρας, καί τά σώµατα αὐτῶν ἔρριψεν εἰς τήν φωτιάν. Δέν ἔβλαψεν ὅµως ἡ φωτιά ταῦτα µέ τελειότητα, ἀλλά σῶα καί ἀβλαβῆ διεφύλαξε. Τά ὁποῖα πέρνοντες µερικοί Χριστιανοί, ἐνταφίασαν τιµίως εἰς τήν αὐτήν νῆσον τῆς Σικελίας»3. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

3. Ἀπό τόν Συναξαριστή τοῦ Ἁγίου Νικοδήµου τοῦ ἁγιορείτου.

- 229 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

25 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ ΚΕ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου μάρτυρος Ἀρτεµᾶ, τοῦ ἐν Ποτιόλοις τῆς Καµπανίας ἀθλήσαντος. Ἡ μνήμη

του ἀναγράφεται στό Acta SS. Ianuarii, II, Venezia 1734, σελ.616-617.

Ὁ Ἅγιος μάρτυς Ἀρτεµᾶς, ἔζησε τόν 3ο αἰῶνα καὶ καταγόταν ἀπό πλούσια καί εὐγενική οἰκογένεια, ἡ ὁποία τοῦ προσέφερε εὐρεία µόρφωση. Οἱ συµµαθητές του στή σχολή πού φοιτοῦσε, ζηλεύοντας τίς ἐπιδόσεις του στή µάθηση, τόν κατήγγειλαν ὡς χριστιανό καί ὅτι προσηλύτιζε τούς συµφοιτητές του. Τόν ὁδήγησαν ἐνώπιον τοῦ ἐπάρχου καί ἐκεῖ, µετά τή δίκη, οἱ ἴδιοι οἱ συµφοιτητές του τόν θανάτωσαν µέ τίς γραφίδες τους, προσφέροντάς του τόν ἔνδοξο καί ἄφθαρτο στέφανο τοῦ µαρτυρίου.

Ὁ Ἅγιος μάρτυς Ἀρτεμᾶς.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε. Ὁ Μάρτυς σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο, τῆς ἀφθαρσίας ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν, ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 230 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

28 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τῇ ΚΗ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Καλλινίκου, ἡγουµένου τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων, κοιµηθέντος ἐν εἰρήνῃ κατὰ τῷ ἔτει 1195. Ἡ μνήμη του



ἀναγράφεται στό Τυπικό τῆς ἑλληνορθόδοξης Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων (Taur. Gr. C III 17).

Ὁ Ὅσιος Καλλίνικος διετέλεσε τέταρτος ἡγούµενος τῆς ἱστορικῆς ἑλληνορθοδόξου Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων, στό Σαλέντο. Ἡ ἐνθρόνισή του ἔλαβε χώρα τό 1174 καί διοίκησε µέ µεγάλη ἁγιότητα ἀλλά καί αὐστηρότητα τή μονή, ὥς τήν κοίµησή του τόν Ἰανουάριο τοῦ 1195. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Καλλίνικε, τὸ πνεῦµα σου. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῆς Ὁσίας μητρὸς ἡµῶν Αἰκατερίνης,

τῆς ἐκ Δεµεννὰ τῆς Σικελίας. Σχετικά μέ τή μνήμη της, βλέπε: Cosimo

Damiano Fonseca e Antonio Lerra, Il monastero di S. Elia di Carbone e il suo territorio dal Medioevo all’ età moderna, Congedo, 1996.

Ἡ Ὁσία Αἰκατερίνη γεννήθηκε στίς ἀρχές τοῦ 10ου αἰῶνα, στή Δεµεννά τῆς Σικελίας. Οἱ γονεῖς της, Ἰωάννης καί Τεδίβια, εἶχαν τόν τίτλο τοῦ πατρικίου καί ἀπέκτησαν ἀκόµη ἕνα υἱό, τόν φηµισµένο γιά τήν ἀρετή του Ὅσιο Λουκᾶ τοῦ Ἀρµέντο. Ἡ Ἁγία µετά τή χηρεία της, πῆρε τά δύο παιδιά της, Θεόδωρο καί Ἀντώνιο καί ἀκολούθησε τόν - 231 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἀδελφό της, πού ἀσκήτευε στό Ἀρµέντο τῆς Βόρειας Καλαβρίας. Ἐκεῖ ἐκάρη µοναχή µαζί µέ τά παιδιά της. Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς ἵδρυσε µιά γυναικεία μονή ἀφιερωµένη στή Θεοτόκο, κοντά στό Chiaromonte καί ὅρισε ὡς ἡγουµένη τήν Ὁσία, ἡ ὁποία ἐτιµᾶτο ὡς ἁγία πρίν ἀκόµη ἀπό τήν κοίµησή της. Ἀπολυτίκιον τῆς Ὁσίας, Ἦχος πλ. δ΄. Ἐν σοί, Μῆτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβοῦσα γὰρ τὸν Σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττουσα ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὁσία Αἰκατερίνα, τὸ πνεῦµα σου.

- 232 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

29 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ ΚΘ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Ποταµιῶνος, ἐπισκόπου Ἀκραγαντίνων τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη του

καταγράφεται ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 173.

Ὁ Ἅγιος Ποταµίων ἔζησε ἐπί αὐτοκράτορος Ἰουστινιανοῦ, τόν 6ο αἰῶνα, καί ἀναφέρεται ἀπό τόν µοναχό Λέοντα τόν μεταφραστή, στόν Βίο τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Ἀκραγαντινοῦ. Ὁ ἐπίσκοπος Ποταµίων, ἀφοῦ ἐβάπτισε τόν Ἅγιο Γρηγόριο, ἀνέλαβε τήν πνευµατική του καθοδήγηση καί τόν ἔκειρε κληρικό ἀπό τή νεαρή του ἡλικία. Ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ποταμίων, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ὁ Ἅγιος Ποταμίων, ἐπίσκοπος Ἀκραγαντίνων.

- 233 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

30 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ Λ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου Πελεγρίνου, τοῦ ἐν Τρικάλοις τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη του καταγράφεται ἀπό τόν Ottavio

Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 35.

Ὁ Ἅγιος ἱεροµάρτυς Πελεγρῖνος, ὑπῆρξε ὁ πρῶτος ἐπίσκοπος τῶν Τρικάλων4 τῆς Σικελίας. Ἡ παλαιότερη ἀναφορά πού ἔχουµε γιά τόν Ἅγιο βρίσκεται στό ἐγκώµιο τοῦ Ἁγίου Μαρκιανοῦ, ἐπισκόπου Συρακουσῶν, τοῦ 7ου αἰῶνα. Ἐκεῖ µαθαίνουµε πώς ὑπῆρξε µαθητής τοῦ Ἁγίου Μαρκιανοῦ καί πώς µαρτύρησε στό ὄρος Κρόταλον, µαζί µέ τόν Ἅγιο Λιβερτῖνο, ἐπίσκοπο Ἀκραγαντίνων, ἐπί αὐτοκρατόρων Βαλεριανοῦ (253-260) καί Γαλλιηνοῦ (253-268). Σύµφωνα, ἐπίσης, µέ τό ἐγκώµιο, ὁ Ἅγιος Πελε- Ὁ Ἅγιος ἱερομάρτυς Πελεγρῖνος ἐξοντώνει τόν δράκοντα. γρῖνος εἶναι αὐτός πού κατέγραψε τό µαρτύριο τοῦ διδασκάλου του Ἁγίου Μαρκιανοῦ.

4. Σηµερινή Caltabellotta.

- 234 -

ΙΑΝΟΥΑΡ ΙΟΣ

Ἐπίσης, ἔχουµε στή διάθεσή µας τό «Martyrium sancti Libertini episcopi Agrigentini et sancti Peregrini», στό ὁποῖο καταγράφεται ὅτι καταγόταν ἀπό τήν Ἀφρική, ἦταν σύγχρονος τοῦ Ἁγίου Μαρκιανοῦ καί ἐγκαταβιοῦσε σέ ἕνα µοναστήρι, στό ὄρος Κρόταλον τῆς Σικελίας. Ἐκεῖ τόν συνέλαβαν, µετά ἀπό προδοσία κάποιου µοναχοῦ ἐπ’ ὀνόµατι Πελαγίου καί µαρτύρησε µαζί µέ τόν Ἅγιο Λιβερτῖνο ἀπό τόν τοπικό διοικητή Σιλουανό. Καταδικάστηκε στόν διά πυρός θάνατο, ὅµως τό σῶµα του ἔµεινε ἄθικτο ἀπό τίς φλόγες καί τάφηκε στό ἴδιο ὄρος ἀπό µία χριστιανή πού ὀνοµαζόταν Δοµνίνα. Σέ ἕναν ἄλλο λατινικό Βίο τοῦ Ἁγίου ἀναφέρεται ὡς καταγόµενος ἀπό τήν Ἑλλάδα καί ὡς µαθητής τοῦ ἀποστόλου Πέτρου, ὁ ὁποῖος τόν ἀπέστειλε στή Σικελία γιά νά κηρύξει τό Εὐαγγέλιο. Ὅταν ἔφθασε στήν πόλη τῶν Τρικάλων, θανάτωσε θαυµατουργικά ἕναν δράκοντα πού τροµοκρατοῦσε τούς κατοίκους. Μετά τό µαρτύριό του, ἔζησε ὡς ἐρηµίτης καί συνέχισε νά ἐπιτελεῖ πολλά θαύµατα, θεραπεύοντας τίς ἀσθένειες τῶν ἀνθρώπων. Ἡ προφορική παράδοση τῆς περιοχῆς Caltabellotta διασώζει ὡς τόπο καταγωγῆς τοῦ Ἁγίου τή νῆσο Λευκάδα τοῦ Ἰονίου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Καὶ τρόπων μέτοχος, καὶ θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τὴν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διὰ τοῦτο τὸν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καὶ τῇ πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, ἱερομάρτυς Πελεγρῖνε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 235 -

Ψηφιδωτό τῆς Θεοτόκου, τοῦ 13ου αἰῶνα, πάνω ἀπό τήν κεντρική εἴσοδο τοῦ Καθεδρικοῦ Ναοῦ τοῦ Παλέρμο τῆς Σικελίας.

Φ Ε Β Ρ Ο ΥΑ Ρ Ι Ο Σ

1 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τῇ Α΄ τοῦ µηνός Φεβρουαρίου, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν

Πέτρου, τοῦ ἐν Buscemi τῆς Σικελίας.

Ἡ μνήµη τοῦ Σικελοῦ αὐτοῦ ἀναχωρητῆ διασώζεται µόνον σέ µία ἐπιγραφή στόν τάφο του, µέσα στό σπήλαιο πού ἀσκήτεψε στήν περιοχή «Grotte di san Pietro» στό Buscemi (Palazzolo Acreide) τῆς περιφέρειας Συρακουσῶν. Ἀργότερα, περί τό 1192, γνωρίζουµε τήν ὕπαρξη τῆς βυζαντινῆς Σκήτης τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος, γύρω ἀπό τό σπήλαιο τοῦ Ὁσίου. Ὁ Ὅσιος Πέτρος ἐτιµᾶτο τήν πρώτη Φεβρουαρίου, ὅπως

Βυζαντινή τοιχογραφία, στό σπήλαιο τοῦ Ὁσίου Πέτρου, στή Σικελία.

- 237 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Τό σπήλαιο τοῦ Ὁσίου Πέτρου, στή Σικελία.

µαρτυρεῖ ἡ σχετική λατινική ἐπιγραφή: [...] MEMORIE PETRI PRIMO DIE MENSE FEBRAIO / DEPOSITUS MCLX... ANNO.... DNI. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Πέτρε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 238 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

2 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ Β΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου Ῥοδίππου, ἐπισκόπου Λεοντίνων ἐν Σικελίᾳ. Ἡ μνήμη του βασίζεται στά ἑλληνικά χειρόγραφα

μέ τούς βίους τῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου καί διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 146.

Στοιχεῖα γιά τόν βίο τοῦ Ἁγίου Ροδίππου µαθαίνουµε ἀπό τόν Βίο τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου, τῶν ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας. Ἦταν ἀδελφός τῆς Ἁγίας μάρτυρος Ἐπιφανείας, καί ἀρκετά νωρίς χειροτονήθηκε διάκονος. Ἔγινε ἐπίσκοπος τῆς πόλεως µετά τήν κοίµηση τοῦ ἐπισκόπου Ἀλεξάνδρου καί ποίµανε τήν ἐπαρχία του ἐπί δέκα ἑπτά ἔτη, ὥς τήν ὁσιακή κοίµησή του στίς 2 Φεβρουαρίου τοῦ 312. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ῥοδίππε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 239 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ Ε΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ἁγίας ἐνδόξου παρθενοµάρτυρος Ἀγάθης.

Γιά τήν ἐνδοξότερη τῶν μαρτύρων τῆς Σικελίας, παραθέτουµε τό σύντοµο ὑπόµνηµα τοῦ Συναξαρίου τῆς Κωνσταντινουπόλεως1: «Αὕτη ἦν ἐκ πόλεως Πανόρµου, τῆς κατά Σικελίαν, ὥρα σώµατος καί ἀφθορίᾳ καί κάλλει ψυχῆς διαλάµπουσα καί πλούτῳ κοµῶσα. Κατά δέ τούς χρόνους Δεκίου τοῦ βασιλέως, Κυντιανῷ τῷ ἡγεµόνι προσάγεται καί πρῶτον µέν παραδίδοται ᾿Αφροδισίᾳ τινί γυναικί τοῦ µετατεθῆναι παρ᾿ αὐτῆς τῆς εἰς Χριστόν πίστεως. ῾Ως δέ κραταιῶς αὐτῆς εἴχετο καί µᾶλλον ἐπεθύµει τόν διά µαρτυρίου θάνατον ὑποστῆναι, αἰκίζεται σφοδρῶς καί τόν µαστόν ἐκκόπτεται· ὅν ἐπιστάς ὁ πανεύφηµος ἀπόστολος τοῦ Κυρίου Πέτρος ἐν τῇ φρουρᾷ κατέστησεν ὑγιῆ. Εἶτα ἐπ᾿ ὀστράκου κεκοµµένου σύρεται καί πυρί καταφλέγεται· καί βληθεῖσα ἐν τῇ φυλακῇ τό πνεῦµα τῷ Θεῷ παρέθετο. Τελεῖται δέ ἡ αὐτῆς σύναξις ἐν τῷ µαρτυρείῳ αὐτῆς τῷ ὄντι ἐν τῷ Τρικόγχῳ». Ἄν καί τό παραπάνω ὑπόµνηµα ἀναφέρει Ἁγία Ἀγάθη. Βυζαντινό ὡς πατρίδα τῆς Ἁγίας τήν Πάνορµο, δηλαδή τό ψηφιδωτό στό Μονρεάλε σηµερινό Παλέρµο, εἶναι ἀδιαµφισβήτητο πλέ- τῆς Σικελίας. ον πώς ἡ Ἁγία Ἀγάθη καταγόταν καί µαρτύρησε στήν Κατάνη. Τά λείψανά της µεταφέρθηκαν στήν Κωνσταντινούπολη ἀπό τόν στρατηγό 1. Συναξάριον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Kωνσταντινουπόλεως, H. Delehaye (ἐκδ.), Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanum, 1902.

- 240 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

Γεώργιο Μανιάκη, ἐνῶ, ἀργότερα, ἐπανῆλθαν στήν Κατάνη. Ἐγκωµιαστικό λόγο ἔχει συνθέσει ὁ Ἅγιος Μεθόδιος, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Τροπάριον τῆς Ἁγίας, ἀπό τήν ὑµνολογική παράδοση τῆς Κάτω Ἰταλίας.2 Ξίφει τµηθεῖσα µαστῶν σου, ἐναθλοῦσα γενναίως, Ἀγαθὴ θεόνυµφε, ἀήττητος ὤφθης ἐν σταδίῳ καὶ τύραννον ἤσχυνας, Κατανέων τε πόλις εὐφηµεῖ τοὺς ἀγῶνας σου πάντοτε, τὴν βάσανον τοῦ σαρκίου καὶ Αἰτναίου πυρὸς ἀπολύτρωσαι, καὶ νῦν πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, ἀειµακάριστε.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἰωάννου, τοῦ ἐν Φαργάλᾳ τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη του διασώθηκε καί καταγράφηκε στά

λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ. 42.

Ὁ Ὅσιος πατήρ ἡµῶν Ἰωάννης ἑορταζόταν στίς 5 Φεβρουαρίου στή Μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Ἀργυρίου στό Φραγκαλά ἤ Φαργάλα (σήµερα ὀνοµάζεται San Filippo di Fragalà). Ἡ µοναδική πληροφορία γιά ἐκεῖνον εἶναι αὐτή πού διασώζει ὁ ἱστορικός Gaetani στή λατινική µετάφραση τοῦ κοντακίου του (τό ὁποῖο δέν σώζεται στά ἑλληνικά), ὅπου ὁ Ὅσιος ὑµνεῖται ὡς «φλόγα τῆς Σικελίας, ἰατρός τῶν ἀσθενῶν, περιβόητος γιά τά θαύµαἩ Μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου, στό Φραγκαλά τῆς τα». Ἀναφέρει δέ πώς ὁ τάΣικελίας.

2. Tό Τροπάριο, γιά τό ὁποῖο δυστυχῶς δέν σηµειώνεται ὁ ἦχος στόν ὁποῖο ψάλλεται, προέρχεται ἀπό τό Τυπικό τῆς ἐκκλησίας τῆς Βούας στήν Καλαβρία. Codex Barberinianus Gr. 371 (ff. 53-163).

- 241 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

φος του ὑπῆρξε ἀντικείµενο µεγάλης τιµῆς γιά τούς προσκυνητές τῆς ἐποχῆς του. Στήν ἀρχή τοῦ µοναχικοῦ βίου του, ἔζησε γιά πολλά χρόνια ὡς ἐρηµίτης, καί γιά τόν λόγο αὐτό ἔµεινε γνωστός µέ τό προσωνύµιο «Ἰωάννης ὁ νέος ἡσυχαστής». Ὁ Gaetani ὑποθέτει πώς ὁ Ἅγιος ἔζησε πρίν ἀπό τήν ἀραβική κατάκτηση τῆς νήσου, δηλαδή γύρω στόν 8ο αἰῶνα. Σήµερα, δυστυχῶς, δέν σώζεται οὔτε ὁ τάφος οὔτε καί τά λείψανά του, παρά µόνον τά ἐρείπια τῆς μονῆς του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ΄. Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήµου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας, καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγµοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστήρ, τῇ οἰκουµένῃ λάµπων τοῖς θαύµασι, Ἰωάννη πατὴρ ἡµῶν Ὅσιε· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡµῶν.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λουκᾶ τοῦ ἐκ Δεµεννά τῆς Σικελίας (984). Ἡ μνήμη του ἀναφέρεται στόν χειρόγραφο

Κώδικα τῆς Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης 516 (B, b, XVII), σελ. 1-7.

Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς γεννήθηκε στή Δεµεννά (σημερινό Demenna) τῆς Σικελίας, κατά τίς ἀρχές τοῦ 10ου αἰῶνα καί, νέος ἀκόμη, ἔγινε μοναχός, ἐνδυθείς τό ἀγγελικό σχῆµα στήν περιλάλητη καί ἁγιοτρόφο Μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Πνευματοδιώκτου, στήν Ἀγύρα τῆς Σικελίας. Φεύγοντας, ὅπως πολλοί ἄλλοι Σικελιῶτες, μοναχοί καί λαϊκοί, γιά νά γλυτώσουν ἀπό τή µανία τῶν Σαρακηνῶν ἐπιδροµέων, κατέφυγε στή γειτονική Καλαβρία καί ὑποτάχθηκε στόν Ὅσιο Ἠλία τόν Σπηλαιώτη, στό Μελικουκά. Σύντοµα, ὅµως, οἱ Σαρακηνοί ἔφθασαν καί σέ ἐκείνη τήν περιοχή καί ὁ Ἅγιος πῆρε τόν δρόµο πρός τόν βορρᾶ, καταφεύγοντας στήν περίφηµη µοναστική πολιτεία τοῦ Μερκουρίου ὄρους, ὥστε νά συνεχίσει τήν ἡσυχαστική καί ἀσκητική ζωή του μακριά ἀπό τούς θορύβους τοῦ κόσμου. Ἐκεῖ, ἵδρυσε µία Λαύρα ἀφιερωμένη στόν ἀπόστολο Πέτρο γιά τούς µαθητές του, πού ἄρχισαν νά πληθαίνουν γύρω - 242 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

του, στήν περιοχή Noa (Νεάπολη), ὅπου ἔζησε γιά περίπου µιά ἑπταετία. Ἐπιθυµώντας περισσότερη ἡσυχία, βρῆκε µιά κατάλληλη τοποθεσία στό ὄρος Agromonte, κοντά στόν ποταµό Agri, ὅπου ἀναστήλωσε τήν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Ἰουλιανοῦ, καθώς καί τήν ἐκκλησία τῆς Παναγίας τοῦ Ἀρμέντο. Ὅταν οἱ Σαρακοί, μέ ἀρχηγό τόν Abu l-Qasim Ali, ἐπιτέθηκαν καί σέ ἐκείνη τήν περιοχή, ὁ Ὅσιος ἔκανε κάτι ἀσυνήθιστο γιά τούς μοναχούς. Ἔφιππος ὁ ἴδιος, ὁδήγησε τούς μοναχούς του στό πεδίο τῆς μάχης, ὥστε νά ὑπερασπιστοῦ τά ἱερά καί τά ὅσια ἀπό τή βεβήλωση καί τήν καταστροφή. Κοντά στόν Ὅσιο προσῆλθε ἀπό τή Σικελία καί ἀσπάστηκε τή µοναχική πολιτεία,ἡ ἀδελφή του Ὁσία Αἰκατερίνη, µαζί µέ τά παιδιά της. Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς, µετά ἀπό τριετῆ ἀσθένεια, παρέδωσε ἐν εἰρήνῃ τό πνεῦµα του, στίς 13 Ὀκτωβρίου τοῦ 984, καί ἐτάφη στήν ἐκκλησία τοῦ µοναστηριοῦ του ἀπό τούς µαθητές του. Ἡ μνήµη του τιµᾶται καί στίς 5 Φεβρουαρίου, ἴσως λόγω κάποιας ἀνακοµιδῆς τῶν ἱερῶν του λειψάνων. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Λουκᾶ, τὸ πνεῦµα σου. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Σάββα τοῦ

Νέου, τοῦ ἐκ Κολλεσάνο τῆς Σικελίας. Ὁ ἑλληνικός Βίος τοῦ Ὁσίου

σώζεται στό χειρόγραφο Vat. Gr. 2027, τῆς Μονῆς τῶν Ἁγίων Ἠλιοῦ καί Ἀναστασίου τοῦ Καρβουνίου.

Ὁ Ὅσιος πατήρ ἡµῶν Σάββας γεννήθηκε κατά τό πρῶτο ἥµισυ τοῦ 10ου αἰῶνα στή Σικελία σέ µιά οἰκογένεια τῆς ὁποίας ὅλα τά µέλη ἀσπάστηκαν τόν µοναχικό βίο καί τιµῶνται ὅλοι ὡς Ἅγιοι. Ἐκάρη μο- 243 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ναχός στή Μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Ἀργυρίου, ὅπου µόναζαν ὁ πατέρας του Χριστόφορος, καί ὁ ἀδελφός του Μακάριος. Ἐκεῖ κοντά µόναζε καί ἡ µητέρα του, Ὁσία Καλή. Τό 941, ὅταν ἔγινε ἡ ἐπιδροµή τῶν Σαρακηνῶν στή Σικελία, ὁ Ἅγιος µέ τήν οἰκογένειά του κατέφυγε στήν Καλαβρία καί ἐκεῖ ἵδρυσε τή Μονή τῶν Ἀρχαγγέλων, στό ὄρος Μερκούριον, στήν ὁποία ἔγινε καί ἡγούµενος. Ἀλλά καί πάλι ἀναγκάστηκε νά φύγει ἀπό τή μονή λόγω τῆς ἐπιδροµῆς τῶν Σαρακηνῶν τό 952, στήν περιοχή τῆς Καλαβρίας. Ἔτσι, κατέφυγε στήν περιοχή Λατινιάνον κοντά στόν ποταµό Σίγνιο, ὅπου ἵδρυσε µέ τήν ὑπόλοιπη οἰκογένειά του τή Μονή τοῦ Ἁγίου Λαυρεντίου. Μετά τήν κοίµηση τοῦ πατέρα του, ὁ Ὅσιος ἀνέλαβε τή διοίκηση τῆς μονῆς. Πέντε µέρες τῆς ἑβδοµάδος τίς περνοῦσε ἐρηµικά στό βουνό καί διοικοῦσε τή μονή µέ τή βοήθεια τοῦ ἀδελφοῦ του Μακαρίου. Τό 982 πῆγε γιά προσκύνηµα στούς τάφους τῶν Ἀποστόλων στή Ρώµη καί, στή συνέχεια, ἵδρυσε τή Μονή τοῦ Ἁγίου Νικήτα στό Lagonegro. Ἀναζητώντας περισσότερη ἡσυχία, ἀποσύρθηκε στά βουνά κοντά στό Σαλέρνο, ζῶντας κατά µόνας µέσα σέ µιά σπηλιά. Ἡ ἁγιότητα τοῦ βίου του καί ἡ φήµη τῶν ἀσκητικῶν του κατορθωµάτων τόν κατέστησε γνωστό σέ ὅλη τήν Ἰταλία, γι’αὐτό καί ἐπονοµάστηκε Ὅσιος Σάββας ὁ Νεότερος. Χάρη στή µεσιτεία καί τή φήµη τοῦ Ἁγίου, ὁ βασιλιάς Ὄθων Β΄ καί ἡ σύζυγός του Θεοφανώ ἀπελευθέρωσαν τόν υἱό τοῦ πρίγκιπα τοῦ Σαλέρνο πού κρατοῦσαν ὡς ὅµηρο. Ἐκεῖ, στήν Αἰώνια Πόλη, ὅπου εἶχε µεταβεῖ γιά νά µεσιτεύσει ὑπέρ τοῦ υἱοῦ τοῦ πρίγκιπα τοῦ Σαλέρνο, καί συγκεκριµένα στήν ἑλληνική Μονή τοῦ Ἁγίου Καισαρίου, ὁ Ὅσιος παρέδωσε τό πνεῦµα του στόν Κύριο τό ἔτος 995 (ἐνῶ µερικοί ἱστορικοί τοποθετοῦν τήν κοίµησή του τό 990 ἤ τό 991). Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Σάββα, τὸ πνεῦµα σου.

- 244 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς εἰκόνος τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς Σικελιωτίσσης, ἐν Ντιβνογκόρσκ τῆς Ρωσίας.

Πρόκειται γιά ρωσική Θεομητορική ἑορτή.

Ἡ ἱερά θαυµατουργή εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς ἐπονοµαζόµενης Σικελιώτισσας, φυλάσσεται στή Μονή Κοιµήσεως τῆς Θεοτόκου Ντιβνογκόρσκ τῆς Ρωσίας. Τήν ἐπωνυµία «Σικελιώτισσα» τήν ἔλαβε ἀπό τόν τόπο προελεύσεώς της, ἐφόσον, κατά τήν παράδοση, δύο εὐσεβεῖς Ἕλληνες µοναχοί, ὁ Ξενοφῶν καί ὁ Ἰωάννης, τή µετέφεραν ἀπό τά βουνά τῆς Σικελίας, πιθανῶς κατά τά τέλη τοῦ 15ου αἰῶνα (µᾶλλον ἀναχωρώντας γιά νά ἀποφύγουν τόν ἐκλατινισµό). Οἱ δύο γέροΠαναγία ἡ Σικελιώτισσα. ντες ἵδρυσαν μονή κοντά στόν ποταµό Δόν, καί ἔζησαν µέχρι τῆς ἀποπερατώσεώς της στά σπήλαια τῶν ἀσβεστογενῶν βράχων τῆς λοφώδους ἐκείνης περιοχῆς. Ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας ἔχει ἐπιτελέσει πολλά θαύµατα καί τιµᾶται ἰδιαίτερα ἀπό τό ἔτος 1831, ὁπότε καί κατέπαυσε θαυµατουργικά τήν ἐπιδηµία χολέρας πού µάστιζε τήν περιοχή. Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος.

- 245 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

7 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ



Tῇ Ζ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Λαυρεντίου τοῦ Μαϊοράνου, ἐπισκόπου Σιπόντου τῆς Ἀπουλίας.

Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Februarii, II, Venezia 1735, σελ. 56-63.

Τό ἔτος 491, µία ἀντιπροσωπεία ἀπό κατοίκους τοῦ Σιπόντου τῆς Ἀπουλίας µετέβη στήν Κωνσταντινούπολη, γιά νά ζητήσουν τήν ἐκλογή νέου ἐπισκόπου, µετά τήν κοίµηση τοῦ ἐπισκόπου Φήλικος. Ὁ αὐτοκράτορας Ζήνων πρότεινε ὡς διάδοχο τόν συγγενή του Λαυρέντιο, λόγω τῆς µεγάλης του εὐσέβειας. Ὁ Λαυρέντιος χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος στή Ρώµη ἀπό τόν πάπα Γελάσιο, καί στή συνέχεια, ἐνθρονίστηκε στήν ἐπισκοπή του. Τό ὄνοµα τοῦ Ἁγίου συνδέεται µέ τήν ἐµφάνιση τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ στό ὄρος Γκαργκάνο. Κατά τήν πρώτη ἐµφάνιση τοῦ Ἀρχαγγέλου, ὁ Ἅγιος δέν ἔδωσε ἰδιαίτερη σηµασία, φοβούµενος µήπως πλανηθεῖ, ὅµως, δύο χρόνια ἀργότερα, ὁ Ταξιάρχης τῶν οὐρανίων δυνάµεων ἐµφανίστηκε καί πάλι στόν ἐπίσκοπο, ἐνθαρρύνοντάς τον κατά τή βαρβαρική ἐπιδροµή τοῦ Ὀδόακρου. Πράγµατι, στή διάρκεια τῆς µάχης, ἄρχισαν νά πέφτουν πέτρες καί ἄµµος πάνω στούς βαρβάρους, τρέποντάς τους σέ ἄτακτη φυγή. Ὁ Ἅγιος Λαυρέντιος, σέ ἔνδειξη εὐγνωµοσύνης, ὀργάνωσε τότε µιά λιτα- Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ στόν νεία, µέχρι τό σπήλαιο στό ὁποῖο Ἅγιο Λαυρέντιο, ἐπίσκοπο Σιπόντου τῆς εἶχε ἐµφανιστεῖ ὁ Ἀρχάγγελος, Ἀπουλίας.

- 246 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, στόν Ἅγιο Λαυρέντιο. (Ἀπό χάλκινη βυζαντινή ἐπένδυση τῆς πύλης τοῦ ναοῦ, τοῦ 1076).

ἀφιερώνοντάς το πλέον στήν τιµή του. Μάλιστα, ὁ Ἀρχάγγελος ἐµφανίστηκε γιά τρίτη φορά στόν ἐπίσκοπο, λέγοντάς του ὅτι δέν χρειαζόταν νά τελέσει ἁγιασµό στό σπήλαιο, µιᾶς καί τό καθαγίασε ὁ ἴδιος διά τῆς παρουσίας του. Ἦταν ἡ 29η Σεπτεµβρίου τοῦ ἔτους 493. Τό σπήλαιο τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ στό ὄρος Γκαργκάνο, ὑπῆρξε διαχρονικά τόπος µεγάλου προσκυνήµατος γιά ὅλους τούς κατοίκους τῆς Νοτίου Ἰταλίας, καί πολλοί Ἅγιοι πέρασαν ἀπό ἐκεῖ. Μέ τόν Ἅγιο Λαυρέντιο συνδέεται καί ἡ θαυµατουργή εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Σιποντίτισσας, τήν ὁποία ἔφερε ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη καί σήµερα τιµᾶται στήν πόλη Manfredonia τῆς Ἀπουλίας. Ὁ Ἅγιος Λαυρέντιος ἐκοιµήθη τό 545, σέ ἡλικία 105 ἐτῶν. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Λαυρέντιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ἡ Παναγία ἡ Σιποντίτισσα.

- 247 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

9 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τῇ Θ’ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων Μαρκέλλου (Μαρκιανοῦ), ἐπισκόπου Σικελίας, καὶ Παγκρατίου, ἐπισκόπου Ταυροµενίου. Ἡ μνήμη τους καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.



Ἡ μνήµη τοῦ Ἁγίου Μαρκιανοῦ ἤ Μαρκέλλου, ἐπισκόπου Συρακουσῶν, σηµειώνεται στά βυζαντινά χειρόγραφα, σέ τρεῖς διαφορετικές ἡµεροµηνίες. Στίς 30 καί 31 Ὀκτωβρίου καί στίς 9 Φεβρουαρίου, µαζί µέ ἕναν ἄλλο µεγάλο πνευµατικό ἀστέρα τῆς Σικελίας, τόν Ἅγιο Παγκράτιο, ἐπίσκοπο Ταυροµενίου, τοῦ ὁποίου ἡ κυρίως μνήµη τελεῖται στίς 9 Ἰουλίου.

Ἀπεικόνιση τῶν Ἁγίων Μαρκιανοῦ Συρακουσῶν, Παγκρατίου Ταυρομενίου καί Φιλαγρίου Κύπρου, στό Μηνολόγιο τοῦ Βασιλείου τοῦ Β’.

- 248 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Μαρκιανέ, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Ἕτερον Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων ἡµῶν, ὁ ποιῶν ἀεὶ µεθ’ ἡµῶν κατὰ τὴν σὴν ἐπιείκειαν, µὴ ἀποστήσῃς τὸ ἔλεός σου ἀφ’ ἡµῶν, ἀλλά ταῖς αὐτῶν ἱκεσίαις, ἐν εἰρήνῃ κυβέρνησον τὴν ζωὴν ἡµῶν. Ἐξαποστειλάριον τοῦ Ἁγίου Παγκρατίου, Ἦχος γ΄. Φῶς ἀναλλοίωτον. Πέτρος, ἡ πίστεως πέτρα, Παγκράτιε, κραταιὰν σὲ κρηπῖδα Μάρτυς, καὶ βάσιν καθίστησιν Ἐκκλησίας, µεθ᾽οὗ καὶ σὺ τὴν σὴν ποίµνην, φύλαττε, Πάτερ, ἐκ τῶν τῆς Ἄγαρ, ἀβλαβῆ.



Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Σαβίνου, ἐπισκόπου Κανόζας τῆς Ἀπουλίας. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta

SS. Februarii, II, Anversa 1668, σελ. 323.

Ὁ Ἅγιος Σαβῖνος ἔζησε µεταξύ τοῦ 5ου καί τοῦ 6ου αἰῶνα καί διετέλεσε ἐπίσκοπος τῆς πόλεως Κανόζας τῆς Ἀπουλίας, φηµιζόµενος γιά τίς πολλές ἀρετές καί τά θαύµατα τά ὁποῖα ἐπιτελοῦσε. Τό 531 ἔλαβε µέρος σέ Σύνοδο ἐπισκόπων στή Ρώµη, ἐνῶ τό 535 τόν βρίσκουµε σέ Σύνοδο πού συγκάλεσε ὁ αὐτοκράτορας Ἰουστινιανός στήν Κωνσταντινούπολη. Ὅπως µᾶς πληροφορεῖ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Διάλογος, ὁ Ἅγιος Σαβῖνος εἶχε στενή πνευµατική σχέση µέ τόν Ἅγιο Βενέδικτο, τόν ὁποῖο καί ἐπισκεπτόταν πολύ συχνά, γιά νά ζητήσει πνευµατικές συµβουλές. Ὁ Ἅγιος Σαβῖνος ἐκοιµήθη µετά ἀπό πενήντα δύο ὁλόκλη- 249 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ρα χρόνια ἀρχιερωσύνης, στίς 9 Φεβρουαρίου τοῦ 566. Τά λείψανά του φυλάσσονται στό Μπάρι τῆς Ἀπουλίας, ὅπου θεωρεῖται προστάτης τῆς πόλεως µαζί µέ τόν Ἅγιο Νικόλαο. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Σαβῖνε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς Ὁ Ἅγιος Σαβῖνος, ἐπίσκοπος Κανόζας. ψυχὰς ἡμῶν.

- 250 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

13 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τῇ ΙΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἀθανασίου καὶ Ἀλεξάνδρου, πατρὸς καὶ υἱοῦ, τῶν ἐκ Συρακουσῶν, ποὺ µαρτύρησαν µὲ σταυρικὸ θάνατο. Σχετικά μέ τή μνήμη τους, βλέπε:



BIBLIOTHECA SANCTORUM, I, σελ. 805, Città Nuova Ed.,Roma 1961

Δέν γνωρίζουµε τίποτε περισσότερο γιά τούς δύο αὐτούς Συρακούσιους μάρτυρες τῶν πρώτων χριστιανικῶν χρόνων, παρά µόνον τά ὀνόµατά τους καί τόν τρόπο τοῦ µαρτυρίου, µέ τόν ὁποῖο µιµήθηκαν τό πάθος τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 251 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

14 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τῇ ΙΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων ἱεροµαρτύρων, Μοδεστίνου ἐπισκόπου, Φλωρεντίνου πρεσβυτέρου καὶ Φλαβιανοῦ διακόνου, τῶν ἐξ Ἀντιοχείας καταγοµένων καὶ ἐν τῇ Μεγάλῃ Ἑλλάδι ἀθλησάντων. Σχετικά μέ τή μνήμη τους, βλέπε:BIBLIOTHECA



SANCTORUM, IX, σελ. 521-523, Città Nuova Ed., Roma 1967.

Οἱ Ἅγιοι αὐτοί ἔνδοξοι ἱεροµάρτυρες τιµῶνται ἰδιαίτερα στούς Λοκρούς τῆς Καλαβρίας, ἀλλά καί σέ ἄλλες περιοχές τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας, τήν ὁποία πότισαν µέ τό µαρτυρικό τους αἷµα. Σύµφωνα µέ τήν παράδοση καί κάποια χειρόγραφα τοῦ 12ου αἰῶνα, ὁ Ἅγιος Μοδεστῖνος καταγόταν ἀπό τήν Ἀντιόχεια, ὅπου γεννήθηκε τό 245 καί χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος τό 302. Ἀφοῦ συνελήφθη καί πέρασε ἀρκετό καιρό στή φυλακή, κατέφυγε στούς Λοκρούς τῆς Καλαβρίας, µετά ἀπό θαυµατουργική ἀπελευθέρωσή του, µαζί µέ τούς ἄλλους δύο µάρτυρες. Ἐκεῖ συνελήφθηκαν ἐκ νέου καί φυλακίστηκαν στήν πόλη Σύβαρη. Μετά ἀπό νέα, ἐκ θαύµατος, ἀπελευθέρωσή τους ἀπό τόν Ἀρχάγγελο Μιχαήλ, καί πολλούς ἀγῶνες πού ἔδωσαν ὑπέρ τῆς πίστεως σέ ὅλη τήν Κάτω Ἰταλία, µαρτύρησαν µέ πυρακτωµένα σίδερα Οἱ Ἅγιοι Μοδεστῖνος, Φλωρεντίνος καί Φλαβιανός.

- 252 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

στήν περιοχή Pretorio di Mercogliano τῆς Καµπανίας, τό ἔτος 311. Τά ἱερά τους λείψανα ἐτιµῶντο µέ ἰδιαίτερη εὐλάβεια ἀπό τούς χριστιανούς καί ἐπιτελοῦσαν πολλά θαύµατα. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 253 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

15 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ ΙΕ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Ὀνησίµου. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συνα-

ξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Μεταφέρουµε ἐδῶ αὐτούσιο τό ὑπόµνηµα, ἀπό τόν Συναξαριστή τοῦ Ἁγίου Νικοδήµου τοῦ ἁγιορείτου: «Oὗτος ὁ Ἅγιος Ὀνήσιµος ἦτον δοῦλος τοῦ Ἀποστόλου Φιλήµονος, ὅστις κατά τόν Kύρου Θεοδώρητον, ἐκατάγετο ἀπό τάς Kολασσάς, πρός τόν ὁποῖον γράφει χωριστήν ἐπιστολήν ὁ µακάριος Παῦλος. Kλέψας δέ ὁ Ὀνήσιµος οὗτος ἄσπρα ἀπό τόν οἶκον τοῦ Φιλήµονος, ὡς τοῦτο δηλοῦται ἀπό τήν ρηθεῖσαν τοῦ Παύλου πρός Φιλήµονα ἐπιστολήν, ἔφυγε καί ἐπῆγεν εἰς τήν Pώµην, καί ἐκεῖ ἀνταµώσας τόν Ἀπόστολον Παῦλον εἰς τά δεσµά εὑρισκόµενον, ἐκατηχήθη ἀπό αὐτόν τήν εἰς Xριστόν πίστιν, καί βαπτισθείς, ἔγινε καί αὐτός θαυµάσιος εἰς τήν ἀρετήν. Ἐπειδή δέ ὁ Παῦλος δέν ἔκρινε δίκαιον νά λυπῆται ὁ Φιλήµων διά τήν κλεψιάν καί φυγήν τοῦ δούλου του τούτου Ὀνησίµου, διά τοῦτο ἀπέστειλεν αὐτόν ὀπίσω εἰς τόν Ὁ Ἅγιος ἀπόστολος Ὀνήσιμος.

- 254 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

αὐθέντην του Φιλήµονα, ὁµοῦ µέ τήν πρός Φιλήµονα συστατικήν καί παραθετικήν ἐπιστολήν. Ὁ δέ Φιλήµων δεξάµενος τόν Ὀνήσιµον σύν τῇ ἐπιστολῇ, ἐχάρη, καί πάλιν ἀπέστειλεν αὐτόν ὀπίσω εἰς τόν Παῦλον, καί ὑπηρέτει. Ἀφ’ οὗ δέ ὁ Παῦλος ἐτελείωσε διά τοῦ µαρτυρίου, ἐπιάσθη ὁ θεῖος οὗτος Ὀνήσιµος καί ἐφέρθη εἰς τόν Tέρτυλον τόν τῆς Pώµης ἔπαρχον, ὁ δέ ἔπαρχος ἔπεµψεν αὐτόν εἰς Ποτιόλους3 ὡς κατάδικον. Ἐκεῖ δέ πηγαίνωντας καί ὁ Tέρτυλος, καί βλέπωντας τόν Ἀπόστολον ἐπιµένοντα εἰς τήν τοῦ Xριστοῦ πίστιν, πρῶτον µέν, ἐπρόσταξε καί τόν ἔδειραν δυνατά µέ ραβδία, ἔπειτα δέ, ἐτζάκισαν τά σκέλη του, καί ἔτζι ἀφῆκεν ὁ µακάριος τήν πρόσκαιρον ταύτην ζωήν, καί ἀπῆλθεν εἰς τήν αἰώνιον». Ἀπολυτίκιον, Ἦχος γ΄. Ἀπόστολε, Ἅγιε Ὀνήσιµε, πρέσβευε τῷ ἐλεήµονι Θεῷ, ἵνα πταισµάτων ἄφεσιν παράσχῃ ταῖς ψυχαῖς ἡµῶν.

3. Τό Ποτσουόλι (ἰταλικά: Pozzuoli, ἀρχαῖα ἑλληνικά: Ποτίολοι) εἶναι πόλη στήν ἐπαρχία τῆς Νάπολης, στήν Καµπανία, στήν Κεντρική Ἰταλία.

- 255 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

18 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ ΙΗ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἀντωνίου, τοῦ ἐκ Δεµεννὰ τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό

Acta SS. Octobris, VI, Parigi 1869, σελ. 332-342.

Ὁ Ὅσιος πατήρ ἡµῶν Ἀντώνιος καταγόταν ἀπό τή Δεµεννά τῆς Σικελίας, ἦταν υἱός τῆς Ὁσίας Αἰκατερίνης καί ἀνεψιός τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ. Μαζί µέ τή µητέρα του, ἡ ὁποία εἶχε µείνει χήρα, καί τόν ἀδελφό του Θεόδωρο ἀκολούθησαν τόν Ὅσιο Λουκᾶ στό Ἀρµέντο τῆς Βασιλικάτας καί ἐγκαταστάθηκαν ἐκεῖ. Ἀσπάστηκαν ὅλοι τους τόν µοναχικό βίο, ὁ δέ Ἀντώνιος τοποθετήθηκε ἀπό τόν Ὅσιο Λουκᾶ ὡς οἰκονόµος τῆς μονῆς. Κοιµήθηκε ἐν εἰρήνῃ, τιµώµενος ἀπό ὅλους γιά τή µεγάλη του ἁγιότητα. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἀντώνιε, τὸ πνεῦµα σου.

- 256 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

19 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τῇ IΘ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Πρόκλου, τοῦ ἐκ Βυσινιάνου τῆς Καλαβρίας. Στοιχεῖα γιά τόν Ἅγιο παίρνουμε ἀπό τόν Βίο τοῦ Ὁσίου Νείλου, στό χειρόγραφο Criptense B, II (430) τοῦ 12ου αἰῶνα.



Ὁ Ὅσιος Πρόκλος, τοῦ Βυσινιάνου. Σύγχρονη τοιχογραφία στήν πατρίδα τοῦ ὁσίου (ἔργο τοῦ συγγραφέως).

Πληροφορίες γιά τή ζωή τοῦ Ὁσίου Πρόκλου ἀντλοῦµε ἀπό τόν Βίο τοῦ Ὁσίου Νείλου τοῦ Καλαβροῦ. Γεννήθηκε στό Βυσινιάνο (σηµερινό Bisignano) τῆς Καλαβρίας στά τέλη τοῦ 9ου αἰῶνα, καί κατεῖχε πολύ καλά τήν ἐγκύκλιο ἀλλά καί τή θεολογική παιδεία. Πρίν γίνει µοναχός, νήστευε καθηµερινά µέχρι τή δύση τοῦ ἡλίου, καί τό βράδυ τό περνοῦσε ἔξω ἀπό τούς ναούς τῆς πόλεως, διαβάζοντας τό ψαλτήριο καί κάνοντας ἀµέτρητες µετάνοιες. Ὑπῆρξε ὁ τρίτος µαθητής τοῦ Ὁσίου Νείλου, ὁ ὁποῖος τόν τοποθέτησε ἡγούµενο στό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Ἀνδριανοῦ στό Ρυσιάνο. Κοιµήθηκε ὁσιακά τό ἔτος 975 καί τιµήθηκε ἀµέσως ὡς ἅγιος. Τό 978-979, µιά ἐπιδροµή τῶν Ἀγαρηνῶν κατέστρεψε τή Μονή τοῦ Ἁγίου Ἀνδριανοῦ καί τόν τάφο τοῦ Ἁγίου. Ἡ μνήµη του τελεῖται στίς 19 Φεβρουαρίου στήν πατρίδα του τό Βυσινιάνον, ἀλλά καί στίς 27 Ἰουνίου.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Πρόκλε, τὸ πνεῦµα σου.

- 257 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

20 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ Κ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν καὶ θαυµατουργοῦ Λέοντος, ἐπισκόπου Κατάνης. Ἡ μνήμη του καταγράφε-

ται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Στόν Συναξαριστή τοῦ Ἁγίου Νικοδήµου ἀναφέρονται τά ἑξῆς, γιά τόν µεγάλο αὐτόν Ἱεράρχη τῆς Σικελίας: «Oὗτος ὁ Ἅγιος ἦτον κατά τούς χρόνους Λέοντος τοῦ Σοφοῦ ἐν ἔτει ωπϛ΄ [886], ἐκατάγετο δέ ἀπό τήν Pάβεναν πόλιν τῆς Ἰταλίας, υἱός γονέων εὐσεβῶν ὁµοῦ καί εὐγενῶν. Διά δέ τήν τῆς ζωῆς του καθαρότητα, ἐπέρασεν ὅλους τούς βαθµούς τῆς ἱερωσύνης, γενόµενος Ἀναγνώστης, Ὑποδιάκονος, Διάκονος, καί Πρεσβύτερος. Tελευταῖον δέ, µέ θεϊκήν ψῆφον ἔγινε καί Ἐπίσκοπος τῆς Μητροπόλεως Kατάνης, ἡ ὁποία εὑρίσκεται κατά τήν περίφηµον νῆσον τῆς Σικελίας, ὅπου εὑρίσκεται καί τό βουνόν τῆς Aἴτνης, τό ὁποῖον ξερνᾶ φλόγας πυρός ἕως καί τήν σήµερον. Oὗτος λοιπόν ὁ µακάριος, ὡς λέων πεποιθώς κατά τό ὄνοµά του, καί ζῆλον ἔχων διά τό καλόν καί τήν ἀρετήν, ἔλαµψεν ὡσάν ἕνας φωστήρ εἰς ἐκεῖνα τά µέρη. Διά τοῦτο τῶν ψυχῶν ἐπιµελεῖτο, τῶν χηρῶν ἦτον προστάτης, τούς πτωχούς ἐπαρηγόρει, τό σκότος τῆς πλάνης ἐδίωκε, καί µέ τήν προσευχήν του ἐκρήµνισεν εἰς τήν γῆν ἕνα εἰδωλικόν ἄγαλµα.

Oὗτος ἔκτισε καί Nαόν µεγαλώτατον εἰς τό ὄνοµα τῆς καλλινίκου Mάρτυρος Λουκίας τῆς ἐκ Σικελίας, µέ ἐδικά του φιλοτεχνήµατα, καί κατέκαυσε τόν µάγον καί τερατοποιόν Ἡλιόδωρον. Ἐπειδή γάρ αὐτός δέν ἔπαυεν ἀπό τό νά ἐνοχλῆ ὅλους τούς ἐκεῖ εὑρισκοµέ- Τοιχογραφία τοῦ Ἁγίου Λέοντα Κατάνης, στόν ναό νους Xριστιανούς, τέρατα τῆς Μεταμορφώσεως τοῦ Σωτῆρος, Πλακωτῆς Θεσπρωτίας.

- 258 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

ποιῶν ψευδῆ καί κατά φαντασίαν, ὕστερον δέ ἐπεχείρισε νά φερθῆ καί ἐναντίον τῆς τοῦ Xριστοῦ Ἐκκλησίας. Tούτου χάριν ὁ µακάριος οὗτος Λέων, ἔπιασε τόν τερατοποιόν ἐκεῖνον µέ κάθε σπουδήν καί µηχανήν, καί δέσας αὐτόν µέ τό ἱερόν ἐπιτραχήλιόν του, ἐπρόσταξε καί ἔγινε µεγάλη πυρκαϊά εἰς τό µέσον τῆς πόλεως. Kαί ἀφ’ οὗ ὁ Ἅγιος ἐδηµοσίευσε καί ἐθεάτρισε κάθε µαγείαν, ὀποῦ ἔκαµνεν ἐκεῖνος ὁ παράφρων, ἠθέλησε νά παραστήση καθαρῶς εἰς ὅλους τήν ἐδικήν του µέν εὐσέβειαν καί ἀλήθειαν, ἐκείνου δέ τοῦ ἀλιτηρίου, τήν δαιµονιώδη κακοτεχνίαν. Tαῦτα, λέγω, θέλωντας νά παραστήση ὁ Ἅγιος, ἐµβῆκε µαζί µέ τόν Ἡλιόδωρον µέσα εἰς τήν πυρκαϊάν, καί δέν εὐγῆκεν ἔξω ἀπό αὐτήν, ἕως οὗ κατεκαύθη τελείως ὁ ἄθλιος ἐκεῖνος καί δείλαιος.

Tοῦτο τό θαῦµα ἔκαµε νά ἐκπλαγοῦν ἅπαντες, διότι ὄχι µόνον ὁ Ἅγιος ἔµεινεν ἄφλεκτος ἀπό τήν φωτιάν, ἀλλ’ οὐδέ εἰς τά ἱερά του ἄµφια ἤγγισεν ὅλως ἡ φωτιά. Ὅθεν ἐπειδή ἡ φήµη τοῦ τοιούτου θαύµατος ἔφθασεν εἰς τά πέρατα τοῦ κόσµου, διά τοῦτο καί οἱ αὐτοκράτορες Λέων ὁ Σοφός, καί Kωνσταντῖνος ὁ υἱός του, ἀκούσαντες, ἔστειλαν καί ἔφερον τόν Ἅγιον εἰς Kωνσταντινούπολιν. Oἱ ὁποῖοι πιάνοντες τούς ἱερούς πόδας του, παρεκάλουν αὐτόν νά δέεται τοῦ Θεοῦ διά λόγου των. Oὗτος ὁ Ἅγιος ὄχι µόνον ζωντανός ἦτον µέγιστος εἰς τά θαύµατα, ἀλλά καί ἀφ’ οὗ ἀπέθανε καί ἐνταφιάσθη, ἐνήργει περισσότερα θαυµάσια». Σηµειώνουµε ἐδῶ ὅτι, σύµφωνα µέ τήν παράδοση, ὁ Ἅγιος, πρίν γίνει ἐπίσκοπος Κατάνης, ἔζησε ὡς µοναχός στά βουνά πάνω ἀπό τό Ρήγιο τῆς Καλαβρίας, ὑπό τήν πνευµατική καθοδήγηση τοῦ Ὁσίου Κυρίλλου ἐπισκόπου Ρηγίου, ἀπό τόν ὁποῖο χειροτονήθηκε καί ἀρχιδιάκονος. Ἐπίσης, γνωρίζουµε ὅτι µετά τήν κοίµησή του ἐνταφιάστηκε στόν ναό τῆς Ἁγίας μάρτυρος Λουκίας, ὅπου καί µυρόβλυζε. Τά λείψανά του µεταφέρθηκαν στήν Κωνσταντινούπολη ἀπό τόν βυζαντινό στρατηγό Γεώργιο Μανιάκη, µαζί µέ αὐτά τῆς Ἁγίας Ἀγάθης, ὥστε νά σωθοῦν ἀπό τίς συχνές ἐπιδροµές τῶν Ἀράβων. Σήµερα βρίσκονται στή Ρώµη, κάτω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα τοῦ ναοῦ τοῦ Ἁγίου Μαρτίνου (ai Monti), ὅπου µεταφέρθηκαν ἀπό Ἕλληνες µοναχούς. Ἄλλα λείψανα τοῦ Ἁγίου σώζονται στήν Κατάνη (ἕνας βραχίονας στόν ναό τοῦ Ἁγίου Νικολάου all’ Arena) καί σέ µέρη τῆς Σικελίας ὅπου ὁ Ἅγιος τιµᾶται ἰδιαίτερα.

- 259 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ὁ ναός τῶν Ὀρθοδόξων στήν Κατάνη εἶναι ἀφιερωµένος στόν Ἅγιο Λέοντα καί παραχωρήθηκε στή Μητρόπολη Ἰταλίας. Στίς 24 Μαρτίου 2001, τόν ναό τοῦ Ἁγίου Λέοντα ἐπισκέφθηκε ὁ οἰκουµενικός πατριάρχης κ. Βαρθολοµαῖος, µίλησε στούς πολυάριθµους Ἕλληνες φοιτητές πού σπουδάζουν στήν πόλη, καί τούς ἔδωσε τήν πατριαρχική του εὐλογία. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήµου πολίτης. (Ἀρχιµανδρίτη Ἐφραίµ Ὀλυµπίτου) Ἱερέων ἀκρότης, εὐσεβείας διδάσκαλος καὶ θαυµατουργός ἀνεδείχθης, ἱεράρχα πανόλβιε· ἠθῶν γὰρ οὐρανίων τῷ φωτί, τοῦ Πνεύµατος πλουτήσας τὴν ἰσχύν, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχάς, Λέων, τῶν προσιόντων σοί. Δόξα τῷ σὲ δοξάσαντι, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Ἀγάθωνος, πάπα Ρώµης, τοῦ ἐκ Πανόρµου τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.



Καί γιά τόν Σικελιώτη αὐτόν Ἱεράρχη λαµβάνουµε πληροφορίες ἀπό τόν Συναξαριστή τοῦ Ἁγίου Νικοδήµου: «Oὗτος ὁ ἐν Ἁγίοις Πατήρ ἡµῶν καί θαυµατουργός Ἀγάθων, ἐκατάγετο ἀπό τήν Πάνορµον τῆς Σικελίας, υἱός ὤν γονέων εὐσεβῶν τε καί εὐλαβῶν, ἐν ἔτει χν΄ [650].

Oἱ δέ γονεῖς του ἔκαµαν κόπον καί ἐδίδαξαν αὐτόν ὅλην τήν Ἁγίαν καί θεόπνευστον Γραφήν. Ἀπό τήν ὁποίαν τόσον ὠφελήθη καί κατενύχθη ὁ ἀοίδιµος, ὥστε ὀποῦ, ἀφ’ οὗ οἱ γονεῖς του ἀπέθανον, ἐσύναξεν ὅλον τόν πλοῦτον τους, καί τόν διεµοίρασε τοῖς πτωχοῖς εἰς µίαν ἡµέραν. Mετά ταῦτα δέ ἐπῆγεν εἰς ἕνα Mοναστήριον καί ἔγινε Mοναχός. Ὅθεν ἐδούλευεν εἰς τόν Θεόν νύκτα καί ἡµέραν, καί ὑπέρ τοῦ κόσµου προσηύχετο. Eἰς τόσην δέ ἀρετήν ἔφθασεν, ὥστε ὀποῦ καί χάριν τῶν ἰαµάτων παρά Kυρίου ἔλαβεν. Ἐπειδή δέ ἡ ἀρετή δέν δύναται νά κρυφθῆ, διά τοῦτο ἔγινε - 260 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

καί Πάπας τῆς Pώµης. Kαλῶς λοιπόν διαλάµψας εἰς τό τοῦ Ἐπισκόπου ἀξίωµα, πρός Kύριον ἐξεδήµησεν. Ἐν τῷ καιρῷ τῆς Ἐπισκοπῆς τοῦ Πάπα Ἀγάθωνος, συνεκροτήθη ἡ Ἁγία καί Oἰκουµενική Ἕκτη Σύνοδος κατά Mονοθελητῶν, ἐν ἔτει 680. Ἀντί δέ τοῦ Ἀγάθωνος ἦτον ἔξαρχοι ἐν τῇ Ἑλληνορθόδοξος ἱερός ναός Ἁγίου Λέοντος, Συνόδῳ ἐκείνη Θεόδωρος καί ἐπισκόπου Κατάνης, στήν Κατάνη τῆς Σικε- Σέργιος οἱ Πρεσβύτεροι, σύν λίας. Ἰωάννῃ Διακόνῳ». Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ἀγάθων, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ὁ Ἅγιος Ἀγάθων, πάπας Ρώμης, ὁ ἐκ Πανόρμου τῆς Σικελίας.

- 261 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ



Τῇ ΚΑ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων ἑβδοµήκοντα ἐννέα Μαρτύρων, τῶν ἐν Σικελίᾳ, ἐπί Διοκλητιανοῦ µαρτυρησάντων.

Ἡ μνήμη τους διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I.

Δυστυχῶς, δέν ἔχουµε ἄλλα στοιχεῖα γιά τούς ἐνδόξους αὐτούς μάρτυρες τῶν πρώτων χριστιανικῶν χρόνων, πού πότισαν µέ τό αἷµα τους τήν ἁγιασµένη γῆ τῆς Τρινακρίας4 νήσου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Κλαυδίου, Σαβίνου

καὶ Μαξίµου, τῶν ἐν Πανόρµῳ τῆς Σικελίας, ἐπὶ Διοκλητιανοῦ

µαρτυρησάντων. Ἡ μνήμη τους διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά

ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I.

Ἐλάχιστα στοιχεῖα γιά τούς Πανορµῖτες αὐτούς μάρτυρες µᾶς διασώζει ὁ ἰησουίτης ἱστορικός P. Gaetani στό κλασικό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum. Εἶναι πιθανόν τό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Μαξίµου, πού ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Διάλογος ἀνήγειρε στό Παλέρµο, νά ἦταν ἀφιερωµένο στόν ἕναν ἀπό τούς µάρτυρες αὐτούς (S. Massimo in Lucusiano).

4. Τρινακρία (= µέ τρεῖς ἄκρες), ὀνοµασία τῆς νήσου Σικελίας ἐξαιτίας τοῦ τριγωνικοῦ της σχήµατος.

- 262 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

Σέ κάποια χειρόγραφα τοῦ 12ου αἰῶνα, ἡ μνήµη τους τοποθετεῖται τήν 26η Ἀπριλίου, ἐνῶ στό Martirologio Siculo ἀναφέρονται τήν 21η Φεβρουαρίου µέ τό ἑξῆς ὑπόµνηµα: «In Sicilia SS. Claudii, Sabini & Maximi Martyrum sub Imperatoribus Diocletiano et Maximiano». Ἡ μνήµη τους ἑορταζόταν στό Παλέρµο µέχρι τό 1957. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 263 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

22 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ



Tῇ ΚΒ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Τελεσφόρου, πάπα Ρώµης, τοῦ ἐκ Καλαβρίας. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται

στό Acta SS. Ianuarii, I, Anversa 1643, σελ. 236.

Πολλοί Ἰταλιῶτες Ἕλληνες στά πρῶτα χρόνια τῆς Ἐκκλησίας ἔγιναν ἐπίσκοποι τῆς Παλαιᾶς Ρώµης. Μεταξύ αὐτῶν διαλάµπει ὁ Ἅγιος Τελεσφόρος, τοῦ ὁποίου σήµερα ἡ Ἐκκλησία τιµᾶ τή μνήµη. Ὁ Ἅγιος Τελεσφόρος καταγόταν ἀπό τή Μεγάλη Ἑλλάδα. Ἡ παράδοση ἀναφέρει ὡς τόπο καταγωγῆς του τήν ἁγιοτόκο Καλαβρία, καί, συγκεκριµένα, τήν πόλη Terranova τῆς Σύβαρης. Ἡ τοπική παράδοση τῆς Καλαβρίας ἀναφέρει ὅτι ὁ Ἅγιος, πρίν πάει στή Ρώµη, ἔζησε λίγα χρόνια ὡς ἀναχωρητής. Ἦλθε στή Ρώµη κατά τίς ἀρχές τοῦ 2ου αἰῶνα. Ἐξελέγη ἐπίσκοπος Ρώµης τό 125, διαδεχθείς τόν Ὁ Ἅγιος ἱερομάρτυς Τελεσφόρος, πάπας Ρώμης.

- 264 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

ἐπίσκοπο Σίξτο Α΄. Ἀπό τή θέση αὐτή, καταπολέµησε τίς ποικίλες αἱρέσεις τῶν Γνωστικῶν καί εἰσήγαγε πολλές λειτουργικές διατάξεις τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἀνατολῆς στή Δύση. Ὁ Ἅγιος Τελεσφόρος µαρτύρησε τό ἔτος 136. Γιά τό «ἔνδοξό του μαρτύριο» µιλάει ὁ Ἅγιος Εἰρηναῖος ἐπίσκοπος Λουγδούνου, στό περίφηµο ἔργο του Adversus Ηaereses, ἀλλά καί ὁ Εὐσέβιος στήν Ἐκκλησιαστική Ἱστορία. Ὁ Ἅγιος Τελεσφόρος ἀναφέρεται ὅτι καθιέρωσε τή νηστεία πρίν ἀπό τό Πάσχα, σάν κατάλληλη πνευµατική προετοιµασία τῶν Χριστιανῶν γιά τή µεγάλη αὐτή ἑορτή τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπίσης, κάποιοι τοῦ ἀποδίδουν τή σύνθεση τῶν στίχων τῆς Μεγάλης Δοξολογίας. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Καὶ τρόπων μέτοχος, καὶ θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τὴν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διὰ τοῦτο τὸν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καὶ τῇ πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, ἱερομάρτυς Τελεσφόρε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 265 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

23 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τῇ ΚΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ, τοῦ ἐκ Καλαβρίας. Ὁ ἑλληνικός Βίος του περιέχεται στά χειρόγραφα: Suppl. Gr. 106 (σελ. 140-147), τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τοῦ Παρισιοῦ καί τό II, E, 11 (σελ. 185-193), τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τοῦ Παλέρμο.



Οἱ γονεῖς τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου ἦταν εὐγενεῖς τῆς περιοχῆς τοῦ Στῦλο, στήν Καλαβρία. Σέ µία ἐπιδροµή τῶν Σαρακηνῶν, ὁ µέν πατήρ αὐτοῦ σκοτώθηκε, ἡ δέ µητέρα του Καλλίστη κυοφοροῦσα τόν Ἅγιο, ὁδηγήθηκε αἰχµάλωτη στό Παλέρµο τῆς Σικελίας. Ἐκεῖ, κατέληξε στό χαρέµι κάποιου μουσουλµάνου ἄρχοντα τῆς περιοχῆς, ὅπου ὁ µικρός Ἰωάννης µεγάλωνε σύµφωνα µέ τά ἤθη τῶν Σαρακηνῶν. Μόνο ἡ µητέρα του τοῦ µιλοῦσε κρυφά ἀπό τήν παιδική του ἡλικία γιά τόν Χριστό. Ὅταν ἔφθασε σέ ἡλικία 14 Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ὁ Θεριστής. ἐτῶν, τοῦ φανέρωσε τήν ἀληθινή του πατρίδα, τήν Καλαβρία καί τόν προέτρεψε νά µεταβεῖ ἐκεῖ γιά νά βαπτισθεῖ χριστιανός. Στή συνέχεια, ἡ εὐλαβής Καλλίστη ἀσπάσθηκε τό παιδί της καί τοῦ ἐπέδωσε τόν Τίµιο Σταυρό, τόν ὁποῖο φύλασσε κρυφά καί ἦταν ἡ µόνη της παρηγοριά στίς θλίψεις τῆς ὁµηρίας. Ὁ νεαρός Ἰωάννης διέφυγε µέ θαυµαστό τρόπο τήν καταδίωξη τῶν Ἀγαρηνῶν καί ἀποβιβάσθηκε στήν ἀκτή τοῦ Στύλου, στήν Καλαβρία, ὅπου καί βαπτίσθηκε ὑπό τοῦ Ὀρθοδόξου ἐπισκόπου Ἰωάννου, ὁ ὁποῖος τοῦ ἔδωσε τό ὄνοµά του.

- 266 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

Ὁ Ἰωάννης πήγαινε τακτικά στήν ἐκκλησία, προσκυνοῦσε τόν Τίµιο Σταυρό καί ζητοῦσε ἐξηγήσεις γιά τίς ἅγιες εἰκόνες πού ἔβλεπε. Βλέποντας κάποτε τήν τοιχογραφία τοῦ Βαπτιστοῦ Ἰωάννου, ρώτησε: «Ποιός εἶναι αὐτός ὁ Ἅγιος πού εἶναι ντυµένος µέ δέρµα καµήTό ἀσκηταριό καί τό Ἁγίασμα τοῦ Ὁσίου Ἰω- λας;» Τοῦ ἀπάντησαν: «Εἶάννου τοῦ Θεριστοῦ, στούς Βοβόγγες, στήν Κα- ναι ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδροµος, λαβρία. ὁ προφήτης πού ἔζησε στήν ἔρηµο καί τρεφόταν µέ ἀκρῖδες καί ἄγριο µέλι. Εἶναι ἐκεῖνος πού βάπτισε τόν Χριστό µας στόν ποταμό Ἰορδάνη. Νά τόν µιµηθεῖς, γιατί ἔχεις τό ὄνοµά του». Ἀκούγοντας τόν βίο τοῦ Τιµίου Προδρόµου, ὁ Ἰωάννης γέµισε ὅλος ἀπό θεῖο πόθο καί παρακάλεσε τόν ἐπίσκοπο νά τοῦ δείξει ἕναν ἐρηµικό τόπο ὅπου θά µποροῦσε νά σώσει τήν ψυχή του. Ἐκεῖνος τότε τοῦ ὑπέδειξε ἕνα ἀρχαιότατο µοναστήρι σέ µία δασώδη κοιλάδα, ἀνάµεσα στούς ποταµούς Ἄσση καί Στύλαρο. Ὁ Ὅσιος πῆγε ἐκεῖ καί βρῆκε δύο ἁγίους ἐρηµῖτες µοναχούς, τόν Ἀµβρόσιο καί τόν Νικόλαο. Ἐκεῖνοι στήν ἀρχή ἦταν ἀρνητικοί στό νά τόν δεχθοῦν στή συνοδεία τους καί τόν ἄφησαν ἔξω ἀπό τήν πόρτα τοῦ µοναστηριοῦ, µέχρι πού, θαυµάζοντας τή σταθερότητά του καί τήν ἐπιµονή του, τόν δέχθηκαν κοντά τους, εἰσάγοντάς τον στήν ἀγγελική πολιτεία. Στό Ροβιάνο, ἀπό τή µεριά τοῦ Μοναστεράτσε (Μοναστηράκι), ζοῦσε ἕνας εὐεργέτης τῆς μονῆς, πού κάθε χρόνο µετά τόν θερισµό, ἔδινε σιτάρι στό µοναστήρι. Τόν µῆνα Ἰούνιο ὁ Ἰωάννης πῆγε νά τόν βρεῖ, παίρνοντας µαζί του ἕνα ψωµί καί ἕνα µικρό παγούρι κρασί. Καθώς διάβαινε ἀνάµεσα στά χωράφια, οἱ χωρικοί ἄρχισαν νά τόν περιπαίζουν, ἀλλά ὁ πρᾶος Ἰωάννης τούς πλησίασε καί ἔδωσε σέ ὅλους νά φᾶνε καί νά πιοῦνε. Ὅλοι ἔτρωγαν τό ψωµί καί ἔπιναν κρασί, ἀλλά τό ψωµί δέν τελείωνε, οὔτε ἄδειαζε τό παγούρι. Μόλις τό εἶδε αὐτό ὁ - 267 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ὅσιος, γονατιστός εὐχαριστοῦσε τόν Θεό, ὅταν ξαφνικά σκοτείνιασε ὁ οὐρανός, ἐνῶ ἦταν µεσηµέρι καί µία ξαφνική µπόρα ἔπεσε στόν κάµπο. Οἱ θεριστές ἔτρεξαν νά προστατευθοῦν. Μόνο ὁ Ἰωάννης ἔµεινε ἐκεῖ προσευχόµενος. Μόλις κόπασε ἡ βροχή, γύρισαν οἱ θεριστές γιά τή δουλειά τους καί ἔκθαµβοι βρῆκαν θερισµένα ὅλα τά στάχυα, δεµένα στή σειρά σέ δεµάτια καί στεγνά. Ἀπό τότε ὅλοι ἀποκαλοῦσαν τόν Ὅσιο Ἰωάννη µέ τό ἐπίθετο «ὁ θεριστής». Ὁ Ὅσιος προεῖπε τήν κοίµησή Ἱερά ἑλληνορθόδοξος Μονή Ἁγίου Ἰωάντου, τό δέ τίµιο λείψανο αὐτοῦ νου τοῦ Θεριστοῦ, στήν Καλαβρία. κατέστη πηγή θαυµάτων καί ἰάσεων παντοδαπῶν, ὥστε καί αὐτοί οἱ Λατῖνοι κατακτητές ἀνήγειραν, µετά τοῦ πιστοῦ Ὀρθοδόξου λαοῦ, µεγαλοπρεπῆ ναό πρός τιµήν του. Ἀπό τότε ὅµως, ἄρχισε ὁ ἐκλατινισµός τῆς περιοχῆς καί ἔτσι οἱ τελευταῖoι Λατῖνοι µοναχοί ἐγκατέλειψαν τή µονή καί µετέβησαν στόν Στῦλο, φέρνοντας ἐκεῖ µαζί τους, ὅπου καί σώζονται µέχρι σήµερα, τά τίµια λείψανα τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου καί τῶν Ἁγίων Ἀµβροσίου καί Νικολάου, τῶν διδασκάλων αὐτοῦ. Ἡ ἱστορία δέν διέσωσε τήν ἀκριβῆ ἡµεροµηνία κατά τήν ὁποία ὁ Ὅσιος ἐκοιµήθη. Ἡ παράδοση θέλει τήν ἑορτή τῆς µνήµης του Ἁγίου τήν 23η Φεβρουαρίου, ἤ τήν 24η, µαζί µέ τήν ἑορτή τῆς εὑρέσεως τῆς Τιµίας κεφαλῆς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Προδρόµου, τοῦ ὁποίου τήν ἀσκητική πολιτεία ὁ Ὅσιος µιµήθηκε. Ἀργότερα, οἱ Νορµανδοί κατακτητές ἔδωσαν πολλά προνόµια στό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου καί µεγάλωσαν τήν ἐκκλησία του, ἡ ὁποία σώζεται µέχρι σήµερα καί λειτουργεῖ ὡς ὀρθόδοξη ἱερά μονή. Τό 1994 ὁ ἁγιορείτης µοναχός Κοσµᾶς ἐγκαταστάθηκε γιά πρώτη φορά στήν - 268 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

ἐρειπωµένη μονή καί ἔζησε ἐκεῖ ἀσκητικά γιά ἕντεκα περίπου χρόνια. Ἀξίζει ἐδῶ νά θυµηθοῦµε κάποια ἀπό τά λόγια τοῦ πατρός Κοσµᾶ: «Μόλις πρωτοῆρθα νά µείνω µέσα στά ἐρείπια τοῦ Μοναστηριοῦ γοητεύθηκα ἀπό τήν ἐρηµιά… ἐπιθυµοῦσα ν᾿ ἀκουστοῦν ξανά Ὁ μακαριστός πατήρ Κοσμᾶς, ὁ Ἁγιορείτης. οἱ ψαλµωδίες µας, ἡ ἑλληνική λαλιά… Θυµοῦµαι νοσταλγικά τά πρῶτα χρόνια στό µοναστήρι, ὅταν ἡ ἐκκλησία ἦταν ξεσκέπαστη, ὅπου φώλιαζε ὁ γκιώνης. Χωρίς νερό, χωρίς ἠλεκτρικό. Ὅµως ἡ χάρη τοῦ Ἁγίου ἦταν ἐµφανής… Προτίµησα τόν ρόλο τοῦ καντηλανάφτη καί ὄχι τοῦ ἱεραποστόλου. Ἐδῶ ἔζησαν πολλοί Ἅγιοι…». Στίς 21 Μαρτίου τοῦ 2001, ὁ οἰκουµενικός πατριάρχης κ. Βαρθολοµαῖος, στά πλαίσια τοῦ ὁδοιπορικοῦ του στή Μεγάλη Ἑλλάδα, ἐπισκέφθηκε τήν ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ, εὐλογώντας τούς ἐκεῖ ἐνασκουµένους πατέρες. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος β΄. Τὴν λαµπρὰν κατέλειψας νῆσον Σικελῶν, ἐπαρχίαν ὄλβιον πατρός, καὶ ταῖς µητρός πιστῆς παραινέσεσι, τὴν Καλαβρίαν δὲ ἁγίαν κατέλαβες, Ἰωάννη πάτερ ἡµῶν, διὸ ὑπὲρ ἡµῶν δυσώπει τὸν Κύριον. Κάθισµα. Ἐν σκηναῖς οὐρανίαις ἡ καθαρὰ καὶ ἄµωµος ψυχή σου χοροβατεῖ, σὺν Ἀγγέλοις, Ὅσιε, καὶ σὺν πᾶσι Ἁγίοις, καὶ ἐπὶ γῆς ἡ πάντιµος σορὸς τῶν λειψάνων σου ἐκτελεῖ παράδοξα, τοῖς πίστει προστρέχουσι· δόξαν ἐκοµίσω, παρὰ τοῦ στεφοδότου, ἀξίαν τῶν πόνων σου, εἰληφὼς τὴν ἀντάµειψιν, Ἰωάννη µακάριε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῶν πταισµάτων ἄφεσιν.

- 269 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

27 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τῆ ΚΖ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου πατρὸς ἡµῶν Λουκᾶ ἀρχιµανδρίτου, τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος τῆς Μεσσήνης, τῆς Σικελίας. Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε: BIBLIOTHECA SANCTORUM, II, σελ. 891-895, Città Nuova Ed., Roma 1989. Ἐπίσης, Maria Bianca Foti, Il Monastero del S. mo Salvatore in Lingua Phari.

Proposte scrittorie e coscienza culturale. Messina 1989.



Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς γεννήθηκε στό Ρυσιάνο (τό σηµερινό Rossano) τῆς ἁγιοτόκου Καλαβρίας, κατά τό δεύτερο µισό τοῦ 11ου αἰῶνα. Ἀσπάστηκε τόν µοναχικό βίο κοντά στόν Ὅσιο Βαρθολοµαῖο τόν Νέο, στή Μονή τῆς Παναγίας τῆς Ὁδηγήτριας, γνωστῆς καί ὡς «Μονή τῶν Πατέρων» (Patirion), κοντά στό Ρυσιάνο. Ὅταν κατά Ὁ Ἅγιος Λουκᾶς, ὁ ἐν Μεσσήνῃ τῆς Σικελίας. τό ἔτος 1125, δύο Βενεδικτί- Ἔργο τοῦ συγγραφέως, στό Ἡσυχαστήριο τῆς νοι µοναχοί τῆς Μονῆς τοῦ Ὑπαπαντῆς, στή Σικελία. Ἁγίου Ἀγγέλου τοῦ Mileto, κατηγόρησαν τόν Ἅγιο Βαρθολοµαῖο στόν Νορµανδό κόµη Ρογῆρο Β΄, πώς οἰκειοποιήθηκε τίς δωρεές τῶν πιστῶν γιά νά πλουτίσει τούς συγγενεῖς του, ὁ Ἅγιος ἀναγκάσθηκε νά µεταβεῖ στή Μεσσήνη τῆς Σικελίας γιά νά δικαστεῖ. Ἐκεῖ, κατόπιν τῆς καταδίκης του σέ θάνατο διά πυρᾶς –ἀφοῦ ὁ Ἅγιος δέν ὑπερασπίστηκε καθόλου τόν ἑαυτό του– ζήτησε νά τελέσει γιά τελευταία φορά τή θεία Λειτουργία. Κατά τή διάρκεια τοῦ καθαγιασµοῦ τῶν Τιµίων Δώρων, ὅλοι εἶδαν µία στήλη φωτός νά τόν σκεπάζει καί νά ἀνεβαίνει στόν οὐρανό, ἀποδεικνύοντας µέ τόν θαυµαστό αὐτό τρόπο τήν ἀθωότητά - 270 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

του. Στό σηµεῖο πού ἐπιτελέστηκε τό θαῦµα, χτίστηκε ἀπό τόν Ρογῆρο τό µοναστήρι τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ (S. Salvatore), στό ὁποῖο ὁ Ὅσιος παρέµεινε ἕως τό 1128, γιά νά ὀργανώσει τήν ἐσωτερική ζωή καί τή µοναχική τάξη. Ἀφοῦ τό ἐπάνδρωσε µέ δώδεκα µοναχούς ἀπό τό Patirion, ἄφησε ὡς ἡγούµενο τόν µαθητή του Ὅσιο Λουκᾶ. Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς θεωρεῖται ὁ κτήτωρ τῆς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος, τήν ὁποία οἱ Νορµανδοί προίκισαν µέ µεγάλη περιουσία καί πολλά προνόµια, καθιστώντας την ἀνεξάρτητη ἀπό ὁποιαδήποτε τοπική ἐκκλησιαστική ἀρχή. Τό 1134, ὁ Ὅσιος ἔλαβε τόν τίτλο τοῦ ἀρχιµανδρίτου, τοῦ πνευµατικοῦ καί διοικητικοῦ, δηλαδή, ὑπευθύνου ὅλων τῶν ἑλληνορθοδόξων Μονῶν τῆς Σικελίας, ἀλλά καί τῆς Καλαβρίας. Εἶναι, ἐπίσης, ὁ συντάκτης τοῦ περίφηµου Τυπικοῦ τῆς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος τῆς Μεσσήνης, σπουδαιότατου ἔργου γιά τή γνώση τῆς λειτουργικῆς καί πνευµατικῆς ζωῆς τοῦ µοναχισµοῦ τῆς Κάτω Ἰταλίας. Ἀφοῦ ἔζησε ὁσιακά, διαποιµαίνοντας µέ σοφία καί σύνεση τούς µοναχούς του, ἐκοιµήθη τήν 27η Φεβρουαρίου τοῦ 1149. Ἡ µαρµάρινη σαρκοφάγος στήν ὁποία ἦταν τοποθετηµένο τό ἱερό του σκήνωµα, σώζεται σήµερα στό µουσεῖο τῆς Μεσσήνης (Museo Regionale Peloritano). Τά τελευταῖα κτίρια τῆς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος κατέρρευσαν µετά τόν µεγάλο σεισµό τοῦ 1908, πού ἰσοπέδωσε τήν πόλη καί τήν περιοχή.

Ἡ σαρκοφάγος τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ τῆς Μεσσήνης.

- 271 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἡ λειτουργική καί πνευµατική ἀνανέωση τήν ὁποία προσπάθησε νά εἰσαγάγει ὁ Ὅσιος στήν κοινοβιακή ζωή τῶν µοναστηριῶν τῆς ἐποχῆς του, ἀποτελοῦν τό κύκνειο ἆσµα τῆς ἑλληνορθοδόξου µοναχικῆς παραδόσεως. Ἔκτοτε παρήκµασε σταδιακά, µέσα στό λατινικό πλέον περιβάλλον πού κυριαρχοῦσε στήν Κάτω Ἰταλία. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Λουκᾶ, τὸ πνεῦµα σου.

- 272 -

ΦΕΒ Ρ ΟΥΑΡΙΟΣ

Bυζαντινός Σταυρός μέ Τίμιο Ξύλο, ἀπό τό ἑλληνικό μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου, στό Piro τοῦ Σαλέρνο. Σήμερα φυλάσσεται στό Ἐκκλησιαστικό Μουσεῖο τῆς Gaeta.

- 273 -

Εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ἀλαμανῆς, πού τιμᾶται στή Γέλα τῆς Σικελίας.

ΜΑΡΤΙΟΣ

1 ΜΑΡΤΙΟΥ Τῇ Α΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λεολού-

κα (Λέων-Λουκᾶς), τοῦ ἐκ Κορλεόνε (Corleone) τῆς Σικελίας. Ἡ

μνήμη του διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ.80. Ἐπίσης, στό Acta SS. Martii, I, Venezia 1735, σελ. 97-102.

Ὁ Ὅσιος πατήρ ἡµῶν Λεολούκας γεννήθηκε στίς ἀρχές τοῦ 9ου αἰῶνα, στό Κορλεόνε τῆς Σικελίας, ἀπό οἰκογένεια µέ µεγάλη περιουσία. Ἔµεινε νωρίς ὀρφανός καί, ἀφοῦ διαµοίρασε τήν περιουσία του στούς φτωχούς, ἀσπάστηκε τόν µοναχικό βίο, στήν ἁγιοτρόφο Μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Ἀργυρίου, ἀλλάζοντας τό βαπτιστικό του ὄνοµα ἀπό Λέων σέ Λουκᾶς.1 Ἀναγκαζόµενος νά καταφύγει στή γειτονική Καλαβρία, γιά νά Ὁ Ὅσιος Λεολούκας, ὁ ἐκ Κορλεόνε. Τοιχογραφία στό ὀρθόδοξο μοναστήρι τῆς Σε- γλιτώσει ἀπό τούς Ἄραβες καμινάρας τῆς Καλαβρίας (ἔργο τοῦ συγγρα- τακτητές, καί ἀφοῦ ἐπισκέφθηφέως). κε τή Ρώµη µέ σκοπό νά προ1. Ὡστόσο ὁ Ἅγιος ἔµεινε γνωστός καί µέ τά δύο του ὀνόµατα, Λέων-Λουκᾶς.

- 275 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

σκυνήσει τούς τάφους τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, ἐπέλεξε ἀρχικά τόν ἐρηµητικό βίο, περιπλανώµενος στά δάση καί τά βουνά τοῦ Ἀσπροµόντε τῆς Καλαβρίας. Στή συνέχεια, ἐγκαταστάθηκε στό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Σώζοντος, κοντά στό Καστροβιλάρι, ὅπου καί παρέµεινε γιά ἕξι χρόνια κοντά στόν ἡγούµενο Ὅσιο Χριστόφορο. Ἀκολούθως, µετακινή- Ὁ Ὅσιος Λέων-Λουκᾶς, ὁ ἐκ Κορλεόνε τῆς Σιθηκε βορειότερα, στό ὄρος κελίας. Σύγχρονη τοιχογραφία στή Σικελία (ἔργο Μερκούριον, ὅπου ἵδρυσε τοῦ συγγραφέως). μονή στήν ὁποία ἔµεινε ἐπί µιά ἑπταετία. Λόγω τῶν ἀραβικῶν ἐπιδροµῶν πού ἔφθασαν ἕως τήν περιοχή ἐκείνη, κατέφυγε στήν περιοχή Vena –σήµερα ἐκεῖ ὑπάρχει τό χωριό Avena– στά βουνά τοῦ Mormanno, ὅπου ἔχτισε ἄλλο µοναστήρι στό ὁποῖο ἔζησε µιά δεκαετία. Ἐκεῖ, ἐκτός τῆς ἐντόνου ἀσκητικῆς ζωῆς, ἐπιδόθηκε καί σέ κοινωνικό ἔργο. Περιέθαλπε µέ ὅλες του τίς δυνάµεις τούς κατοίκους τῆς περιοχῆς, καθώς καί τούς στρατιῶτες τῶν Γερµανῶν βασιλέων Ὄθωνος Α΄ καί Ὄθωνος Β΄, κατά τά ἔτη 968-982, κατά τά ὁποῖα µάχονταν, ὡς σύµµαχοι τῶν Βυζαντινῶν, ἐναντίον τῶν Ἀράβων ἐπιδροµέων. Ὅταν κατάλαβε πώς πλησιάζει τό τέλος του, µετά ἀπό ὀγδόντα ὁλόκληρα χρόνια ἀσκητικῆς ζωῆς, ὅρισε ἡγούµενο τόν µοναχό Θεόδωρο καί, ἀφοῦ ἔδωσε τίς τελευταῖες του συµβουλές στά πνευµατικά του τέκνα, ἐκοιµήθη ἑκατονταετής, τήν 1η Μαρτίου τοῦ ἔτους 990.

- 276 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Λουκᾶ, τὸ πνεῦµα σου.

- 277 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

2 ΜΑΡΤΙΟΥ



Τῇ Β΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ἁγίας παρθενοµάρτυρος Εὐθαλίας, τῆς ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη της καταγρά-

φεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ἡ Ἁγία Εὐθαλία ἔζησε τόν 4ο αἰῶνα, στούς Λεοντίνους τῆς Σικελίας (σηµερινό Lentini). Ἡ µητέρα της, πού ὀνοµαζόταν καί αὐτή Εὐθαλία, ἦταν αἱµορροοῦσα καί δέν µποροῦσε νά βρεῖ θεραπεία. Κάποια µέρα, µετά ἀπό ἔντονη προσευχή, εἶδε στό ὄνειρό της τούς Ἁγίους μάρτυρες Ἀλφειό, Φιλάδελφο καί Κυπρῖνο, πού τή μνήµη τους γιορτάζουµε στίς 10 Μαΐου. Τῆς εἶπαν ὅτι ἄν πιστέψει στόν Χριστό καί βαπτισθεῖ, θά γιατρευτεῖ καί θά σωθεῖ. Ὅταν ξύπνησε ἡ µητέρα Εὐθαλία πείστηκε στά λόγια τῶν Ἁγίων μαρτύρων. Ἔτσι, µαζί µέ τή θυγατέρα Ἡ Ἁγία Εὐθαλία. της Εὐθαλία, πίστεψαν στόν Χριστό καί βαπτίσθηκαν. Ὁ γιός της, ὅµως, Σερµιλιανός, φανατικός εἰδωλολάτρης, ἐξοργίστηκε µόλις ἔµαθε ὅτι ἡ µητέρα του ἔγινε Χριστιανή. Προσπάθησε µέσα στόν θυµό του νά πνίξει τή µητέρα του, ἡ ὁποία γλύτωσε τόν βέβαιο θάνατο µέ τή βοήθεια κάποιας ὑπηρέτριας καί ἔφυγε. Ἡ δέ θυγατέρα της, ἡ Ἁγία Εὐθαλία, ἔλεγξε θαρραλέα τόν ἀδελφό της, πού θέλησε νά σκοτώσει τή µητέρα τους. Αὐτός τότε, ἀφοῦ τήν ἔδειρε δυνατά, τήν παρέδωσε σ’ ἕναν δοῦλο του γιά νά τήν ἀτιµάσει. Δέν τά κατάφερε - 278 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

ὅµως, γιατί τυφλώθηκε ξαφνικά µέ θεϊκή ἐπέµβαση. Ὁ Σερµιλιανός, µόλις εἶδε τό γεγονός, ἀντί νά µεταστραφεῖ, σάν ἄλλος Κάιν, ἔµπηξε τό µαχαίρι του στόν λαιµό τῆς ἀδελφῆς του καί ἔτσι ἡ µακαρία ἔλαβε τό ἀµάραντο στεφάνι τοῦ µαρτυρίου, κατά τό ἔτος 257. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσήφ. Ἡ ἀμνάς σου Ἰησοῦ, κράζει μεγάλῃ τῇ φωνῇ, Σὲ Νυμφίε μου ποθῶ, καὶ σὲ ζητοῦσα ἀθλῶ, καὶ συσταυροῦμαι, καὶ συνθάπτομαι τῷ βαπτισμῷ σου, καὶ πάσχω διὰ σέ, ὡς βασιλεύσω σὺν σοί, καὶ θνῄσκω ὑπὲρ σοῦ, ἵνα καὶ ζήσω ἐν σοί, ἀλλ’ ὡς θυσίαν ἄμωμον, προσδέχου τὴν μετὰ πόθου τυθεῖσάν σοι· Αὐτῆς πρεσβείαις, ὡς ἐλεήμων, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λουκᾶ Καζάλι,

τοῦ ἐν Σικελίᾳ. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Martii, I, An-

versa 1668, σελ. 151-152. Βλέπε, ἐπίσης, Ottavio Gaetani, Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ 183.

Ὁ ἑλληνικός Βίος τοῦ Ὁσίου, πού συντάχθηκε ἀπό κάποιον µοναχό Bonus, ἔχει σήµερα χαθεῖ. Ἀπό τά λατινικά ἀντίγραφά του µαθαίνουµε πώς ὁ Ὅσιος Λουκᾶς γεννήθηκε στή φηµισµένη Nicosia2 τῆς Σικελίας καί δωδεκαετής ἔγινε µοναχός στήν περιβόητη Μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Ἀργυρίου. Λόγω τῶν πολλῶν ἀρετῶν του χειροτονήθηκε πρεσβύτερος καί γιά ἕνα διάστηµα διετέλεσε ἡγούµενος τῆς μονῆς, παρά τή θέλησή του. Ὅταν ἀργότερα ἔχασε τό φῶς του, ἄρχισε νά περιοδεύει στίς γύρω περιοχές, κηρύττοντας τόν λόγο τοῦ Θεοῦ καί στηρίζοντας πνευµατικά τούς πιστούς.

2. Ἡ Nicosia ταυτίζεται µέ τό ἀρχαῖο Ἔγγυον. Τό σηµερινό ὄνοµα τῆς πόλης δείχνει ἑλληνική προέλευση, πιθανῶς µεταφράζεται ὡς «Νίκης Οἶκος». Μιά δεύτερη ἐκδοχή εἶναι ὅτι τό ὄνοµά της προέρχεται ἀπό τήν ἐπίσης ἑλληνική φράση Πόλη τῆς Νίκης. Ἡ Νικοζία ἱδρύθηκε ἀπό τή Βυζαντινή Αὐτοκρατορία τόν 6ο αἰῶνα, ἐνῶ ἐπεκτάθηκε ἀργότερα ἀπό τούς Ἄραβες.

- 279 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Μιά µέρα, κάποιοι µοναχοί, γιά νά ἀστειευτοῦν µαζί του, τόν ἔβαλαν νά κηρύξει µπροστά σέ ἕναν σωρό ἀπό πέτρες, κάνοντάς τον νά πιστέψει πώς βρίσκεται ἐνώπιον µεγάλου ἀκροατηρίου. Ὦ τοῦ θαύµατος, ὅµως! Μόλις ὁ Ὅσιος ὁλοκλήρωσε τήν ὁµιλία του, οἱ πέτρες ἀπάντησαν «Ἀµήν!», δίνοντας ἔτσι ἕνα καλό µάθηµα στούς ἀσεβεῖς µοναχούς. Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς κοιµήθηκε στίς 2 Μαρτίου, σέ ἡλικία ἐνενήντα δύο ἐτῶν, καί, λόγω τῆς µεγάλης του ἁγιότητος, τοποθέτησαν τό σῶµα του στήν ἴδια θήκη µέ τά λείψανα τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Πνευµατοδιώκτου. Τό 1596 βρέθηκαν τά λείψανά Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς Καζάλι. του µαζί µέ ἐκεῖνα τοῦ Ἁγίου Φιλίππου καί τοῦ Ἁγίου Εὐσεβίου, καί µία πλευρά του µεταφέρθηκε στήν ἰδιαίτερη πατρίδα του, τήν Nicosia. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Λουκᾶ, τὸ πνεῦµα σου.

- 280 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

3 ΜΑΡΤΙΟΥ Tῇ Γ΄ τοῦ µηνός Μαρτίου, μνήµη τῆς Ἁγίας Ἀρτελλαΐδος τῆς παρθένου, τῆς Κωνσταντινοπολιτίσσης, τῆς ἐν Μπενεβέντῳ τῆς Κάτω Ἰταλίας, ἐν εἰρήνῃ τελειωθείσης (+567). Ἡ μνήμη της ἀναγράφε-



ται στό Acta SS. Martii, I, Venezia 1735, σελ. 263-264. Βλέπε, ἐπίσης, M. De Vipera, Catalogus Sanctorum Ecclesiae Beneventanae, Napoli 1635.

Ἡ Ἁγία Ἀρτελλαΐς καταγόταν ἀπό ἀρχοντική οἰκογένεια τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Θέλοντας νά ἀποφύγει τόν γάµο µέ κάποιον αὐλικό τοῦ αὐτοκράτορα Ἰουστινιανοῦ, καί ποθώντας νά ἀφιερώσει τήν παρθενία της στόν Χριστό, ἔφυγε µαζί µέ τρεῖς ὑπηρέτες της στή βυζαντινή Κάτω Ἰταλία. Κατά τή διάρκεια τοῦ ταξιδιοῦ, κινδύνεψε νά πέσει σέ χέρια ληστῶν, ὅµως διασώθηκε µέ θαυµατουργικό τρόπο. Ἀποβιβάστηκε στήν πόλη Σίποντο τῆς Ἀπουλίας καί προσκύνησε στό ὄρος Γκαργκάνο, στό σπήλαιο τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ. Κατέφυγε, στή συνέχεια, σέ ἕναν θεῖο της, πού ὀνοµαζόταν Ναρσής καί ἦταν ἀξιωµατοῦχος τοῦ βυζαντινοῦ στρατοῦ, ὁ ὁποῖος τήν ὁδήγησε στήν πόλη Μπενεβέντο3. Ἐκεῖ, ἡ Ἁγία ἔζησε ἡσυχαστικά στήν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Λουκᾶ, ἐπιτελώντας πολλά θαύµατα µέ τήν προσευχή της. Μετά ἀπό σύντοµη ἀσθένεια, καί ἀφοῦ κοινώνησε τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων, ἡ Ἁγία ἐκοιµήθη στίς 3 Μαρτίου τοῦ 567 σέ ἡλικία µόλις δεκαέξι ἐτῶν, φτάνοντας σέ µεγάλα ὕψη ἁγιότητος. Στήν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Λουκᾶ φυλασσόταν µιά θαυµατουργή βυζαντινή εἰκόνα τῆς Θεοτόκου, πού, σύµφωνα µέ τήν παράδοση, ἡ Ἁγία εἶχε φέρει ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη. Τά λείψανά της φυλάσσονται σέ µιά µαρµάρινη σαρκοφάγο, στόν Καθεδρικό Ναό τοῦ Μπενεβέντο.

3. Τό Μπενεβέντο (ἰταλικά: Benevento) εἶναι πόλη στήν περιφέρεια τῆς Καµπανίας. Βρίσκεται περίπου 50 χλµ. βόρεια τῆς Νάπολης, στή θέση τῆς ἀρχαίας πόλης Beneventum (ἑλληνικά: Βενεβεντός). Στά χρόνια τῆς Ρωµαϊκῆς Αὐτοκρατορίας πιστευόταν ὅτι εἶχε ἱδρυθεῖ ἀπό τόν Διοµήδη, µετά τόν Τρωικό πόλεµο.

- 281 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ. Τὸν νυμφίον σου Χριστὸν ἀγαπήσασα, τὴν λαμπάδα σου φαιδρῶς εὐτρεπίσασα, ταῖς ἀρεταῖς διέλαμψας Πανεύφημε· ὅθεν εἰσελήλυθας, σὺν αὐτῷ εἰς τοὺς γάμους, τὸ στέφος τῆς ἀσκήσεως, παρ᾽ αὐτοῦ δεξαμένη· ἀλλ᾽ ἐκ κινδύνων λύτρωσαι ἡμᾶς, τοὺς ἐκτελοῦντας, Ὁσία Ἀρτελλαΐς, τὴν μνήμην σου.

- 282 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

5 ΜΑΡΤΙΟΥ Τῇ Ε΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ὀραντὲ τοῦ Καλαβροῦ, τοῦ ἐν Ὀρτουκόυ (Ἀµπροῦτσο). Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε: BIBLIOTHECA SANCTORUM, IX, σελ. 920-921, Città Nuova Ed., Roma 1967. Ἐπίσης, D. L. Raschella, Saggio storico sul monachismo italo-greco in Calabria, Messina 1925 καί G. Marafioti, Croniche e antichità di Calabria, Padova 1601.



Τό πραγµατικό ὄνοµα τοῦ Καλαβροῦ αὐτοῦ Ὁσίου δυστυχῶς δέν µᾶς εἶναι γνωστό. Οἱ κάτοικοι τοῦ χωριοῦ στό ὁποῖο ὁ Ἅγιος ἐκοιµήθη, βλέποντάς τον συνεχῶς σέ κατάσταση ἀδιάλειπτης προσευχῆς, τόν ἀποκαλοῦσαν «Ὀραντέ», πού στά λατινικά σηµαίνει «Δεόµενος». Ἀνήκει στούς Ἕλληνες µοναχούς τῆς Καλαβρίας, πού στίς ἀρχές τοῦ 11ου αἰῶνα ἀφήνουν τήν πατρίδα τους καί καταφεύγουν βορειότερα στήν Κεντρική Ἰταλία, ἀναζητώντας περισσότερη ἀσφάλεια ἀπό τίς συχνές ἐπιδροµές τῶν Σαρακηνῶν. Ἡ παράδοση ἀναφέρει πώς ὅταν ἔφτασαν κοντά στή λίµνη Fucino, στήν ἐπαρχία τοῦ Ἀµπροῦτσο, ὁ Ἅγιος προσεβλήθη ἀπό ὑψηλό πυρετό καί βρῆκε καταφύγιο σέ µιά ἐκκλησία τῆς περιοχῆς, στό χωριό Ortucchio. Ἐκεῖ παρέδωσε µετά ἀπό λίγο καιρό τό πνεῦµα του στόν Κύριο, ἐνῶ οἱ καµπάνες τῆς ἐκκλησίας ἄρχισαν νά σηµαίνουν ἀπό µόνες τους. Ἦταν ἡ 5η Μαρτίου τοῦ ἔτους 1031. Ὁ τάφος τοῦ Ὁσίου βρίσκεται στήν ἐκκλησία τῆς Θεοτόκου, πού πλέον ἔχει πάρει τό ὄνοµά του καί µέχρι σήµερα τιµᾶται ἀπό τούς πιστούς. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Ὀράντε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 283 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Κλήµεντος, τοῦ ἐν Συρακούσαις. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Martii, I,

Venezia 1735, σελ. 263-264. Βλέπε, ἐπίσης, Ottavio Gaetani,Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ. 411.

Ὁ Ὅσιος Κλήµης ἔζησε µεταξύ 7ου καί 9ου αἰῶνα καί τό µόνο πού γνωρίζουµε γι’ αὐτόν εἶναι τό πώς ἦταν ἡγούµενος τῆς Μονῆς τῆς Ἁγίας Λουκίας στίς Συρακοῦσες. Ἐτάφη µαζί µέ τόν ἐπίσκοπο Εὐτύχιο καί τό σῶµα του µεταφέρθηκε µαζί µέ ἄλλα λείψανα Ἁγίων τῆς Σικελίας, στήν Κωνσταντινούπολη ἀπό τόν βυζαντινό στρατηγό Γεώργιο Μανιάκη, γιά νά σωθεῖ ἀπό τούς Σαρακηνούς, πού τήν ἐποχή ἐκείνη λεηλατοῦσαν τή Σικελία. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διε- Ὁ Ὅσιος Κλήμης, ὁ ἐν Συρακούσαις. σώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ Ἔργο τοῦ συγγραφέως, στό Ἡσυχαστήριο τῆς Ὑπαπαντῆς, στή Σικελία. τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Κλήμη, τὸ πνεῦµα σου.

- 284 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

9 ΜΑΡΤΙΟΥ



Τῇ Θ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Βιταλίου, τοῦ ἐκ Καστρονουόβο τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη καί ἡ λατινική

μετάφραση τοῦ ἑλληνικοῦ βίου του, πού δέν μᾶς σώζεται, βρίσκονται στό Acta SS. Martii, II, Venezia 1735, σελ. 26-34.

Ἡ µεγάλη αὐτή ἀσκητική µορφή τῆς Κάτω Ἰταλίας γεννήθηκε στό Καστρονουόβο τῆς Σικελίας, ἀπό τόν Σέργιο καί τή Χρυσονίκη. Ἔγινε µοναχός στό περίφηµο µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Φιλίππου, στούς πρόποδες τῆς Αἴτνας, ὅπου ἔµεινε ἐπί µιά πενταετία. Κάποια στιγµή ἀποφάσισε νά κάνει τό συνηθισµένο προσκύνηµα στή Ρώµη, τό ὁποῖο ἀπαντᾶται σέ πολλούς βίους Ἰταλοελλήνων Ἁγίων. Στήν ἐπιστροφή παρέµεινε στήν Καλαβρία, στήν ὀρεινή περιοχή τῆς Ἁγίας Σεβερίνας, ὅπου ἐπί δύο χρόνια ἔζησε κατά µόνας, ὡς ἐρηµίτης. Ἐπέστρεψε στή Σικελία καί µόνασε γιά δώδεκα χρόνια σ’ ἕνα µοναστήρι, κοντά σέ αὐτό τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Ἀργυρίου. Κατόπιν, ἀναζητώντας περισσότερη ἡσυχία, ἐπιστρέφει πίσω στήν Καλαβρία καί ἐπιλέγει µία µορφή µοναστικῆς ζωῆς –συνηθισµένη γιά τούς Σικελοκαλαβρούς Ὁ Ὅσιος Βιτάλιος, ὁ ἐκ Καστρονουόβο τῆς Σικελίας. Σύγχρονη τοιχογρα- Ἁγίους– τόν πλάνητα βίο, περιοδεύφία στήν ἑλληνορθόδοξη Μονή τῆς οντας γυµνός καί ἀνέστιος ἀπό τή Ὑπαπαντῆς, στή Σικελία. µία περιοχή στήν ἄλλη. Στά βουνά - 285 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Liparachi συνάντησε τόν αὐστηρό ἀσκητή Ὅσιο Ἀντώνιο, ὁ ὁποῖος τοῦ ἔδωσε πολλές πνευµατικές συµβουλές γύρω ἀπό τή µοναχική ζωή. Τόν συναντοῦµε στίς ἀκτές τοῦ Ἰονίου, στήν Petra Roseti, στά σύνορα µέ τή Λουκανία, ὅπου κατόρθωσε νά µεταβάλει ἕνα σπήλαιο ληστῶν σέ µοναστήρι. Συνέχισε τίς περιοδίες του στό ὄρος Μερκούριον καί στό Λατινιάνον, ἱδρύοντας νέα ἀσκητήρια καί στηρίζοντας µέ τίς ἁγιοπνευµατικές του συµβουλές τούς µοναχούς στά δύσκολα ἐκεῖνα χρόνια. Ἐπισκέπτεται τήν περιοχή τοῦ Agri, τόν Ἅγιο Κήρυκο, τόν Ἅγιο Ἄγγελο στό Raparo, τό ὄρος τοῦ Ἁγίου Ἰουλιανοῦ, τό µοναστήρι τῶν Ἁγίων Ἠλία καί Ἀναστασίου στό Carbone καί τό Missanello, ὅπου καί ἱδρύει τή Μονή τοῦ Ἁγίου Ἠλία. Γιά νά ἀποφύγει τά πλήθη τοῦ κόσµου πού προσέτρεχαν γύρω του λόγω τῆς φήµης τῆς ἁγιότητός του, ἀποσύρθηκε σ’ ἕνα σπήλαιο στό ὄρος Torri, ὅπου ζοῦσε ὁλοµόναχος µαζί µέ τά θηρία καί θαυµατουργικῶς ἔκανε νά ἀναβλύσει µία πηγή µέ καθαρό νερό, πού θεωροῦνταν ἔκτοτε ὡς ἁγίασµα. Στή συγκεκριµένη σπηλιά, δέχθηκε καί τήν ἐπίσκεψη τοῦ συµπατριώτη του Ὁσίου Λουκᾶ τοῦ ἐκ Δεµεννά. Κατόπιν, ἐπισκέφθηκε µαζί µέ τούς ἐρηµῖτες, Ἰλάριο τοῦ Galaso καί Λεόντιο τῆς Petra, τόν κατεπάνω Βασίλειο στό Μπάρι. Ἐκεῖνος, θαυµάζοντας τήν ἁγιότητά του, τοῦ δώρισε πολλά ἱερά σκεύη καί εἰκόνες, πού ὁ Ὅσιος ἔφερε στή Μονή τῶν Ἁγίων Ἀνδριανοῦ καί Ναταλίας, τήν ὁποία καί ἀνοικοδόµησε µετά ἀπό τήν ἐρήµωσή της ἀπό τούς Ἄραβες. Σέ µία ἐπιδροµή τῶν τελευταίων, τόν συνέλαβαν, τόν βασάνισαν καί τόν φυλάκισαν. Ὅταν κατάφερε νά ἐλευθερωθεῖ, ἐπέστρεψε στήν περιοχή Torri, ὅπου δέχθηκε ὡς ὑποτακτικό τόν ἀνηψιό του Ἠλία, πού ἦρθε νά τόν βρεῖ ἀπό τή Σικελία καί µαζί πῆγαν στήν Rapolla, ὅπου ἵδρυσαν μονή. Ἐκεῖ, τελικά, ἀναπαύθηκε ἀπό τούς κόπους τῆς πολυκύµαντης ζωῆς του σέ µεγάλη ἡλικία, στίς 9 Μαρτίου 993. Μιά τριακονταετία µετά τήν κοίµησή του, τό σῶµα του µεταφέρθηκε ἀπό τόν ἀνηψιό του Ἠλία, στή μονή πού ἵδρυσε ὁ ἴδιος στήν Guardia Perticara. Λίγο ἀργότερα, ὁ ἐπίσκοπος Ἰωάννης µετέφερε τό σκήνωµά του στό Torri γιά µεγαλύτερη ἀσφάλεια. Ἀργότερα, τά ἱερά λείψανα τοῦ Ὁσίου µεταφέρθηκαν στό Ἀρμέντο καί, τελικά, στόν Καθεδρικό - 286 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

Ναό τοῦ Tricarico, ἁγιάζοντας ἔτσι ὅλη τήν Κάτω Ἰταλία. Ὁ Βίος του γράφτηκε στά ἑλληνικά ἀπό κάποιον µοναχό πού εἶχε γνωρίσει τόν Ἅγιο ἔτι ζῶντα, πενήντα περίπου χρόνια µετά τήν κοίµησή του. Στή λατινική γλῶσσα µεταφράστηκε τό 1194. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Βιτάλιε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 287 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

10 ΜΑΡΤΙΟΥ



Τῇ Ι΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου «τῶν Θαυµάτων», ἐν Ἀνδρίᾳ τῆς Ἀπουλί-

ας. Πρόκειται γιά τοπική Θεομητορική ἑορτή τῆς Ἀπουλίας.

Στίς 10 Μαρτίου 1576, µέ θαυµαστό τρόπο, ἀνακαλύφθηκε στήν ἑλληνική Λαύρα τῆς Ἁγίας Μαργαρίτας στήν Ἄνδρια, ἡ βυζαντινή τοιχογραφία τῆς Θεοτόκου, ἡ ὁποία ἔκτοτε ἐπιτελεῖ πολλά θαύµατα καί θυµίζει στούς προσκυνητές τό ἔνδοξο βυζαντινό παρελθόν τῆς περιοχῆς. Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος. Ἡ βυζαντινή τοιχογραφία τῆς Θεοτόκου τῶν Θαυμάτων, στήν Ἄνδρια τῆς Ἀπουλίας.

- 288 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

12 ΜΑΡΤΙΟΥ



Τῇ Ι΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Νικοδήµου τοῦ Ταπεινοῦ. Ὁ ἑλληνικός Βίος τοῦ Ὁσίου σώζεται στό χειρό-

γραφο cod. Mess. Gr. 30. ff. 245-50.

Ὁ Ὅσιος πατήρ ἡµῶν Νικόδηµος γεννήθηκε τά πρῶτα χρόνια τοῦ 10ου αἰῶνα ἀπό τούς εὐσεβεῖς γονεῖς Θεοφάνη καί Πανδία, στό χωριό Ψυχρό τῆς περιοχῆς τῶν Σαλίνων τῆς Καλαβρίας. Τά πρῶτα γράµµατα τά ἔµαθε κοντά στόν ἱερέα τοῦ χωριοῦ, Γαλακτίωνα. Πολύ νωρίς µετέβη ὡς ὑποτακτικός κοντά στόν γέροντα Ἀνανία, στή Μονή τοῦ Ἁγίου Φαντίνου τοῦ Ἱππονοµέως, στήν Ταυριανή τῆς Καλαβρίας, ὅπου ἐνεδύθη τό µοναχικό σχῆµα. Ὅταν ὡρίµασε στήν πνευµατική ζωή καί ποθώντας περισσότερη ἡσυχία, µετακινήθηκε στό ὄρος Κελλεράνα κοντά στή Mammola, ὅπου ἀναγκάστηκε νά ἱδρύσει µία Λαύρα, ἀφιερωµένη στόν Ἀρχάγγελο Μιχαήλ, γιά τούς πολυάριθµους μαθητές πού προσέτρεχαν κοντά του καί ἐπιθυµοῦσαν τήν καθοδήγησή του στή µοναχική ζωή. Σύντοµα, ὅµως, ὅλοι ἀναγκάστηκαν νά καταφύγουν σέ ἄλλα ἀσφαλέστερα µοναστήρια, λόγω τοῦ φόβου τῶν Σαρακηνῶν πού λεηλατοῦσαν τήν περιοχή. Ὁ Ὁσιος Νικόδηµος διακρινόταν γιά τήν ἔντονη ἄσκηὉ Ὅσιος Νικόδημος, ὁ Ταπεινός. Ἔργο τοῦ συγγραφέως, στό Ἡσυχαστήριο τῆς τική του ζωή, τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, τήν ἀγρυπνία µέ συνεχεῖς Ὑπαπαντῆς, στή Σικελία.

- 289 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

γονυκλισίες, καί τήν ἐν γένει κακοπάθεια. Κατοικοῦσε σέ σπήλαιο, ἀνυπόδητος καί ἐνδεδυµένος µόνο µέ µιά προβιά. Τροφή του ἦταν τά βρασµένα κάστανα, τῶν ὁποίων ἔπινε τό ζουµί ἀντί γιά νερό. Γιά πενήντα χρόνια δέν γεύτηκε ψωµί ἤ µαγειρεµένο φαγητό. Ἄν τοῦ πρόσφεραν κάποιο ψάρι, Τό σπήλαιο τοῦ Ὁσίου Νικοδήμου τοῦ Ταπεινοῦ, τό ἄφηνε γιά πολύν καιρό στήν Κελλεράνα τῆς Καλαβρίας. ἐκτεθειµένο στόν ἥλιο, καί µετά, ὅταν γινόταν σκληρό σάν ξύλο, τό ἔτρωγε. Ἐπίσης, συνεχής καί ἀνελέητος ἦταν ὁ πόλεµος τῶν δαιµόνων πού προσπαθοῦσαν νά ταράξουν καί νά ἀποθαρρύνουν τόν Ἅγιο. Πολλά ἦταν τά θαύµατα πού ἐπιτελοῦσε, ἐκδιώκοντας δαιµόνια καί θεραπεύοντας τούς ἀσθενεῖς. Ὁ ἴδιος διασώθηκε θαυµατουργικά ἀπό τσίµπηµα δηλητηριώδους σκορπιοῦ, ἀλλά καί ἀπό τούς Σαρακηνούς πού τόν εἶχαν πιάσει αἰχµάλωτο. Ὁ Ὅσιος Νικόδηµος ἐκοιµήθη στίς 25 Μαρτίου τοῦ 990, σέ ἡλικία 90 ἐτῶν, ἐκ τῶν ὁποίων τά 70 τά πέρασε στή µοναχική ἄσκηση. Ὁ τάφος του ἀπέκτησε µεγάλη φήµη, λόγω τῶν πολλῶν θαυµάτων πού ἐπιτελοῦσε καί οἱ Νορµανδοί ἔκτισαν ἐκεῖ µεγάλο ναό καί µοναστήρι, στό ὁποῖο παραχώρησαν πολλά προνόµια. Τό 1580, τά ἱερά λείψανά του µεταφέρθηκαν στήν ἐκκλησία τῆς Mammola, ἡ ὁποία καί τόν θεωρεῖ πολιοῦχο ἅγιο. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου Νικοδήµου τῆς Μάµµολα, ἀπό τό Τυπικόν τῆς Βούας τῆς Καλαβρίας (Codex Barberinianus gr. 371). Ἦχος β΄ Ἀνῆλθες ἐν τῷ ὄρει τῶν Κελλαράνων καὶ τὸν σταυρόν ἐπ’ ὤµων, - 290 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

Πάτερ, βαστάσας ἀσκητικῶς, τὸν ἐχθρόν κατεπάτησας καὶ τοῖς ἀγγέλοις συνόµιλος γέγονας, θαυµατουργὲ Νικόδηµε, διὸ ὑπὲρ ἡµῶν δυσώπει τὸν Κύριον. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Θεοδώρου, τοῦ ἐκ Δεµεννά τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Octobris, VI, Parigi 1869, σελ. 332-342.



Στούς Βίους τῶν Ἁγίων τῆς Κάτω Ἰταλίας συναντοῦµε ὁλόκληρες οἰκογένειες πού ἁγιάστηκαν ἀκολουθώντας τή µοναχική-ἀγγελική πολιτεία. Ὁ Ὅσιος Θεόδωρος καταγόταν ἀπό τή Δεµεννά τῆς Σικελίας καί ἦταν υἱός τῆς Ὁσίας Αἰκατερίνης καί ἀνεψιός τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ. Μαζί µέ τή µητέρα του, ἡ ὁποία εἶχε µείνει χήρα, καί τόν ἀδελφό του Ὅσιο Ἀντώνιο, ἀκολούθησαν τόν Ὅσιο Λουκᾶ στό Ἀρµέντο τῆς Βασιλικάτας καί ἐγκαταστάθηκαν ἐκεῖ. Ἀσπάστηκαν ὅλοι τους τόν µοναχικό βίο καί τιµῶνται ὡς ἅγιοι λόγω τῆς ἀσκηΟἱ Ὅσιοι αὐτάδελφοι Θεόδωρος καί τικῆς τους πολιτείας. Ἀντώνιος, οἱ ἐκ Δεμεννά τῆς Σικελίας.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Θεόδωρε, τὸ πνεῦµα σου.

- 291 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

15 ΜΑΡΤΙΟΥ Τῇ ΙΕ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Ζαχαρίου, πάπα Ρώµης, τοῦ Καλαβροῦ. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Martii, II, Venezia 1735, σελ. 406-411



Ὁ Ἅγιος πάπας Ζαχαρίας γεννήθηκε στήν Καλαβρία ἀπό ἑλληνική οἰκογένεια καί διετέλεσε διάκονος τοῦ πάπα Γρηγορίου Γ΄. Ὑπῆρξε ὁ τελευταῖος Ἕλληνας πάπας πού ἀνῆλθε στόν θρόνο τῆς Παλαιᾶς Ρώµης (741-752). Μετέφρασε στά ἑλληνικά τούς «Διαλόγους» τοῦ πάπα Γρηγορίου τοῦ Μεγάλου, ἐναντιώθηκε στήν εἰκονοµαχική πολιτική τοῦ Λέοντος Γ΄ τοῦ Ἰσαύρου, καί ἐπέδειξε ἔντονη ἱεραποστολική δράση µεταξύ τῶν Φράγκων, βοηθούµενος ἀπό τόν Ἅγιο Βονιφάτιο. Ἐκοιµήθη στίς 15 Μαρτίου 752.

Ὁ Ἅγιος Ζαχαρίας, πάπας Ρώμης.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ζαχαρία, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 292 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

21 ΜΑΡΤΙΟΥ



Τῇ ΚΑ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Βηρύλλου, πρώτου ἐπισκόπου Κατάνης. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά

περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ἡ χριστιανική πίστη στή Μεγάλη Ἑλλάδα ἀνάγεται στούς πρώτους ἀποστολικούς χρόνους. Ὁ Ὅσιος Βήρυλλος καταγόταν ἀπό τήν Ἀντιόχεια τῆς Συρίας καί ἦταν µαθητής τοῦ ἀποστόλου Πέτρου. Τόν ἀκολούθησε στήν περιοδεία του στή Δύση καί χειροτονήθηκε ἀπ’ αὐτόν ἐπίσκοπος Κατάνης τῆς Σικελίας. Ἐκεῖ, ὁ Βήρυλλος ποίµανε µέ τόν καλύτερο τρόπο τό ποίµνιό του καί ἔφερε ἀρκετούς στή χριστιανική πίστη. Ἐπίσης, ἀξιώθηκε τοῦ θαυµατουργικοῦ χαρίσµατος. Στήν Κατάνη ὑπῆρχε µιά πηγή πού ἐξέχεε πικρό νερό. Ὁ Ἅγιος, διά τῆς προσευχῆς του, µετέβαλε τό πικρό νερό σέ γλυκό. Ὁ Ἅγιος Βήριλλος, ἐπίσκοὍταν εἶδε τό θαῦµα αὐτό, κάποιος φανατικός πος Κατάνης. εἰδωλολάτρης πίστεψε στόν Χριστό, καί µαζί µ’ αὐτόν ἀρκετοί ἄλλοι. Ὁ Ὅσιος Βήρυλλος ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ, σέ βαθειά γεράµατα, καί τό λείψανό του ἐνταφιάστηκε µέ τιµές στήν Κατάνη, ὅπου µυρόβλυζε καί θαυµατουργοῦσε σέ ὅσους προσέτρεχαν µέ πίστη στίς πρεσβεῖες του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Βήρυλλε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 293 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Κάθισµα τοῦ Ἁγίου, ἀπό κανόνα τοῦ Ἰωσήφ τοῦ Ὑµνογράφου Ἦχος α´. Χορὸς ἀγγελικός. Ἀστράπτων τῷ φωτί τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἐφώτισας λαούς, ἱεράρχα θεόφρον, καὶ σκότος διέλυσας ἀγνωσίας ἐν χάριτι, ὅθεν πίστει σου τὴν φωτοφόρον τελοῦµεν πάντες κοίµησιν, ἐν εὐφροσύνῃ καρδίας ὑµνοῦντες σε, Βύριλλε.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἰακώβου ἐπισκόπου Κατάνης, τοῦ Ὁµολογητοῦ. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά

περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Βλέπε, ἐπίσης, καί Ottavio Gaetani, Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ. 32.

Ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος, ἐπίσκοπος τῆς πόλεως Κατάνης στή Σικελία, ἔζησε τήν ἐποχή τῆς Εἰκονοµαχίας καί ὑπέφερε πολλούς διωγµούς καί στερήσεις γιά τήν τιµή τῶν ἁγίων εἰκόνων. Ἐκοιµήθη στήν ἐξορία. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ἰάκωβε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ὁ Ἅγιος Ἰάκωβος, ἐπίσκοπος Κατάνης.

- 294 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

23 ΜΑΡΤΙΟΥ Τῇ ΚΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Νίκωνος καὶ τῶν αὐτοῦ µαθητῶν, ἑκατόν ἐνενήκοντα ἐννέα μαρτύρων, ἐν Ταυροµένιῳ τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη τους καταγράφεται στά περισσότερα



Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας

O Ἅγιος Νίκων, γεννήθηκε κατά τόν 2ο µέ 3ο αἰῶνα, στή Νεάπολη τῆς Ἰταλίας, τήν ἐποχή τοῦ ἡγεµόνα Κυντιανοῦ, ἀπό πατέρα εἰδωλολάτρη καί µητέρα χριστιανή, ἡ ὁποία τόν γαλούχησε σύµφωνα µέ τά εὐαγγελικά δόγµατα. Σέ νεαρή ἡλικία ἔγινε στρατιωτικός καί πολύ γρήγορα διακρίθηκε γιά τήν ἀνδρεία καί τήν πειθαρχία του. Ἡ ψυχή του, ὅµως, ποθοῦσε τόν βίο τῆς ἄσκησης καί τῆς ἀφιέρωσης στόν Χριστό. Πῆγε στή Χίο, ὅπου δέχτηκε τό Ἅγιο Βάπτισµα καί ἀφιερώθηκε στήν ἀσκητική ζωή καί στή µελέτη τῶν Ἁγίων Γραφῶν. Ὁ τοπικός ἐπίσκοπος διέκρινε τά χαρίσµατά του καί τόν χειροτόνησε πρεσβύτερο καί λίγο ἀργότερα, τόν τοποθέτησε ἡγούµενο ἑκατόν ἐνενήντα ἀδελφῶν γιά νά τούς νουθετεῖ καί νά τούς καθοδηγεῖ. Πολύ γρήγορα, ἡ συνοδεία ἀπέκτησε µεγάλη φήµη. Ὅταν ἐκοιµήθησαν οἱ γονεῖς του, ὁ Ἅγιος Τό μαρτύριο τοῦ Ἁγίου Νίκωνος καί τῶν σύν καί ἡ συνοδεία του, µαζί µέ αὐτῷ. ἄλλους ἐννέα πού προστέθη- 295 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

καν, σχηµάτισαν µιά πνευµατική ἀδελφότητα καί ἐγκαταστάθηκαν στά βουνά γύρω ἀπό τό Ταυροµένιο τῆς Σικελίας. Σύντοµα, ὅµως, ἐδέχθησαν τήν ἐπίθεση τοῦ τοπικοῦ ἡγεµόνα, ἀρνήθηκαν νά θυσιάσουν στά εἴδωλα, συνελήφθησαν, ὑπέστησαν φρικτά βασανιστήρια καί, τέλος, θανατώθηκαν. Ἡ τοπική παράδοση τοποθετεῖ τόν τόπο τοῦ µαρτυρίου τους στήν τοποθεσία Scimandra (Σήµαντρα), στήν περιοχή τῆς Castelmola. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 296 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

24 ΜΑΡΤΙΟΥ



Τῇ ΚΔ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Σεβήρου, ἐπισκόπου Κατάνης. Ἡ μνήμη του διασώθηκε καί καταγρά-

φηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ. 32.

Ὁ Ἅγιος Σεβῆρος ὑπῆρξε ἕνας ἀπό τούς τελευταίους Ἕλληνες ἐπισκόπους τῆς Κατάνης καί ἡ περίοδος τῆς ἀρχιερατείας του τοποθετεῖται µεταξύ τοῦ 802 καί τοῦ 816, ἐπί αὐτοκράτορος Νικηφόρου. Κυβέρνησε τήν ἐκκλησία του µέ µεγάλη σύνεση καί σοφία, ἀφήνοντας φήµη ἁγίου ἀνδρός. Ἀνήγειρε στήν Κατάνη ναό πρός τιµήν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς Ὁδηγήτριας, στόν ὁποῖο ἐτιµᾶτο ἡ θαυµατουργή εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Ἐλεούσης (S. Maria de Elemosina). Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Σεβῆρε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Ἐβερίου, ἐπισκόπου Κατάνης. Ἡ μνήμη του διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινι-

κά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 39.

- 297 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἀφοῦ ποίµανε τήν πόλη τῆς Κατάνης, λίγο µετά τό µαρτύριο τῆς Ἁγίας Ἀγάθης, ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ τό ἔτος 262.

Ὁ Ἅγιος Ἐβέριος, ἐπίσκοπος Κατάνης. Ἄγαλμα ἔξω ἀπό τόν Καθεδρικό Ναό τῆς πόλεως.

- 298 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

26 ΜΑΡΤΙΟΥ



Τῇ ΚΣΤ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων ἑπτὰ Παίδων, τῶν µαρτυρησάντων ἐν τῇ Παλαγονίᾳ τῆς Σικελίας, ἐν ἔτει 253. Ἡ

μνήμη του διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ.64.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 299 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

28 ΜΑΡΤΙΟΥ



Τῇ ΚΗ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Κόνωνος τῆς Νάσου. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Martii, ΙΙI,

Venezia 1736, σελ. 733-735. Βλέπε, ἐπίσης, Ottavio Gaetani, Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ. 200-201

Ὁ Ὅσιος Κόνων, τό «κύκνειο ἆσµα» τοῦ ἰταλιώτικου µοναχισµοῦ, γεννήθηκε στή Νάσο τῆς Σικελίας, κατά τή διάρκεια τῆς βασιλείας τοῦ Ρογήρου Β΄ (1130-1154). Δυστυχῶς, γνωρίζουµε µόνο τή λατινική µετάφραση τοῦ ἑλληνικοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου, ὁ ὁποῖος χάθηκε τόν 16ο αἰῶνα. Ἀσπάστηκε τή µο- Ὁ Ὅσιος Κόνων τῆς Νάσου. Ἔργο τοῦ συγγραναχική ζωή στήν ἑλληνική φέως, στό Ἡσυχαστήριο τῆς Ὑπαπαντῆς, στή ΣιΜονή τοῦ Ἁγίου Βασιλεί- κελία. ου στή Νάσο, καί, στή συνέχεια µόνασε στό κοντινό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Φραγκαλᾶ. Ἐκεῖ χειροτονήθηκε πρεσβύτερος καί συνδέθηκε πνευµατικά µέ τούς Ὁσίους Σίλβεστρο τῆς Τροΐνας καί Λαυρέντιο τοῦ Φραγκαλᾶ. Ποθώντας περισσότερη ἡσυχία, ἀποσύρθηκε, µέ εὐλογία τοῦ ἡγουµένου του, σέ ἕνα σπήλαιο κοντά στό µοναστήρι, στήν περιοχή Roccad’ Almo, ὅπου ἔζησε ὡς ἐρηµίτης. Ἀφοῦ πραγµατοποίησε προσκύνηµα στούς Ἁγίους Τόπους, ἐπέστρεψε στή Σικελία γιά νά ζήσει ὡς ἐρηµίτης, µέ ἀδιάλειπτη προσευχή καί αὐστηρή ἄσκηση (φοροῦσε ἁλυσίδες κατάσαρκα), σ’ ἕνα ἐγκαταλελειµµένο παρεκκλήσιο-σπήλαιο τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ. Ἡ προφο- 300 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

ρική παράδοση τῆς περιοχῆς τοῦ ἀποδίδει µεγάλο ἀριθµό θαυµάτων. Ὁ Ὅσιος ἐκοιµήθη στό σπήλαιό του, στίς 29 Μαρτίου τοῦ 1236, Μεγάλη Παρασκευή. Ἡ παράδοση ἀναφέρει πώς τή στιγµή τῆς κοιµήσεώς του, ὅλες οἱ καµπάνες τῆς Νάσου ἄρχισαν ἀπό µόνες τους νά σηµαίνουν χαρµόσυνα! Οἱ κάτοικοι ἔτρεξαν στόν Ἅγιο ἐρηµίτη, ὥστε νά τούς ἑρµηνεύσει τό θαυµαστό αὐτό γεγονός, ὅµως ἐκεῖ τόν βρῆκαν γονατιστό, µέσα σέ ἄπλετο φῶς καί ἔντονη εὐωδία, νά ἔχει παραδώσει τήν ὁσία ψυχή του στόν Κύριο. Ἀρχικά, ἐτάφη µέσα στό σπήλαιο τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, ὅµως ἀργότερα µεταφέρθηκε στή Νάσο. Ἡ τιµή τοῦ Ὁσίου Κόνωνος ἦταν ἀρκετά διαδεδοµένη µεταξύ τῶν Ἑλλήνων µοναχῶν τῆς Σικελίας, ἀλλά καί τῆς Καλαβρίας. Χρονολογικά, ἴσως εἶναι ὁ τελευταῖος γνωστός ἑλληνορθόδοξος Ἅγιος τῆς Κάτω Ἰταλίας, πρίν ἀπό τόν πλήρη ἐκλατινισµό της. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Κώνων· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 301 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

30 ΜΑΡΤΙΟΥ Tῇ Λ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἱλαρίωνος, ἡγουµένου τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων, κοιµηθέντος ἐν εἰρήνῃ κατά τῷ ἔτει 1201. Ἡ μνήμη του



ἀναγράφεται στό Τυπικό τῆς ἑλληνορθόδοξης Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων (Taur. Gr. C III 17).

Ἕνας ἀπό τούς τελευταίους γνωστούς Ἰταλοέλληνες ἁγίους εἶναι καί ὁ Ὅσιος Ἱλαρίων, πέµπτος κατά σειρά ἡγούµενος τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων, στό Ὄτραντο. Διοίκησε τό µοναστήρι ἀπό τό 1195 ἕως τίς 30 Μαρτίου 1201. Τά λείψανά του, λόγω τῆς µεγάλης τιµῆς πού ἔχαιρε ἤδη ἐν ζωῇ, ἐκτέθηκαν σέ δηµόσια προσκύνηση, στίς 7 Μαΐου 1249. Ἀπό τή σπουδαία Μονή τῶν Κασούλων, µέ τή σηµαντική Βιβλιοθήκη, σήµερα παραµένουν λίγα ἐρείπια, περικλεισµένα σέ ἕνα Ὁ Ὅσιος Ἱλαρίων, τῆς Μονῆς τῶν Καἰδιωτικό µαντρί... σούλων.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἱλαρίων, τὸ πνεῦµα σου.

- 302 -

ΜΑΡΤΙΟ Σ

Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Κλεινοῦ, ἡγουµένου τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Πέτρου ἐν τῷ Δρυµῷ, ἐν Ἑσπερίᾳ. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta SS. Martii, ΙΙI, Venezia 1736, σελ. 843.



Ἕλληνας στήν καταγωγή, ὁ Ὅσιος Κλεινός ἦρθε στήν Ἰταλία καί ἔγινε µοναχός στό Pontecorvo4, στό ἑλληνικό μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Πέτρου ἐν τῷ Δρυµῷ, (San Pietro della Foresta), τοῦ ὁποίου ἔγινε ἡγούµενος. Διακρίθηκε γιά τήν ἀσκητική του βιωτή καί γιά τά πολλά θαύµατα. Σώζεται µέχρι σήµερα ἡ ὑπογραφή του σέ µιά δωρεά πρός τήν ἱερά μονή, στήν ἑλληνική γλῶσσα, τό 1030. Ἐκοιµήθη σέ ἡλικία ἑβδοµήντα ἑπτά ἐτῶν τό 1052, καί τιµήθηκε ἀµέσως ὡς ἅγιος ἀπό τούς κατοίκους τῆς γειτονικῆς πόλεως Esperia (Rocca Guglielmo), τῆς ὁποίας εἶναι ὁ προΤά ἐρείπια τῆς ἑλληνικῆς ἱερᾶς Μο- στάτης Ἅγιος. Ἀργότερα τό ἑλληνορνῆς τοῦ Ἁγίου Πέτρου, ἐν τῷ Δρυμῷ θόδοξο µοναστήρι πέρασε στούς Βε(San Pietro della Foresta), στήν νεδικτίνους µοναχούς τοῦ κοντινοῦ Ἑσπερία τοῦ Λατίου.

Montecassino. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Κλεινέ, τὸ πνεῦµα σου.

4. Βρίσκεται στήν ἐπαρχία τοῦ Φροσινόνε, στό Λάτιο τῆς Κεντρικῆς Ἰταλίας.

- 303 -

Σταύρωση. Μεταβυζαντινή εἰκόνα τῶν μέσων τοῦ 15ου αἰῶνα, στό Ἐκκλησιαστικό Μουσεῖο τοῦ Ροσσάνο τῆς Καλαβρίας.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ

3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ Τῇ Γ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, Μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἰωσὴφ

τοῦ Ὑµνογράφου, τοῦ ἐκ Συρακουσῶν. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ἀπό τούς πλέον διακεκριµένους λειτουργικούς ποιητές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, αὐτός ὁ µεγάλος Ἅγιος τῆς Σικελίας, ἔλαβε κατ’ ἐξοχήν τόν περίφηµο τίτλο Ὑµνογράφος, λόγω τῶν ἑκατοντάδων ποιητικῶν συνθέσεων πού συνέθεσε πρός τιµήν ὅλων τῶν Ἁγίων καί τῶν µεγάλων ἑορτῶν τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ ἔτους. Ὁ Ὅσιος γεννήθηκε τό 816 στίς Συρακοῦσες τῆς Σικελίας, ἀπό δύο εὐσεβεῖς γονεῖς, τόν Πλωτῖνο καί τήν Ἀγαθή. Μετά τόν θάνατο τῶν γονέων του, τό 827, γιά νά γλιτώσει τίς ἐπιδροµές τῶν Ἀράβων, καταφεύγει στήν ἀπέναντι πλευρά τοῦ Ἰονίου, στήν Πελοπόννησο. Τό 831, Ὁ Ἅγιος Ἰωσήφ, ὁ Ὑμνογράφος. Τοιχο- µόλις δεκαπέντε ἐτῶν, µετέβη γραφία ἀπό τήν ἱερά Μονή Ἁγίων Ἠλιοῦ στή Θεσσαλονίκη, καί, συγκεκρικαί Φιλαρέτου, στή Σεμινάρα τῆς Καλα- µένα, στήν περίφηµη Μονή Λαβρίας (ἔργο τοῦ συγγραφέως).

- 305 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

τόµου, ὅπου ἐπιδόθηκε στή µοναχική ἄσκηση, ὑπό τήν καθοδήγηση τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Δεκαπολίτου. Μετά ἀπό ἐννέα χρόνια παραµονῆς στήν ἁγιοτόκο Θεσσαλονίκη, τό 840, µεταβαίνει µαζί µέ τόν Ἅγιο Γρηγόριο στήν Κωνσταντινούπολη καί ἐγκαταστάθηκε στή Μονή τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Ἀντύπα. Τό 841, ὁ Ὅσιος ἀποστέλλεται στήν Παλαιά Ρώµη, στόν πάπα Γρηγόριο Δ΄, ὥστε νά ζητήσει τή βοήθειά του στόν ἀγῶνα κατά τῶν εἰκονοµάχων. Δέν κατάφερε ὅµως νά πραγµατοποιήσει τήν ἀποστολή του αὐτή, καθώς ἔπεσε στά χέρια Ἀράβων πειρατῶν πού τόν ὁδήγησαν αἰχµάλωτο στήν Κρήτη. Ἐκεῖ παρέµεινε φυλακισµένος γιά ἀρκετό καιρό καί ἐλευθερώθηκε µόνον χάρη στή θαυµαστή ἐπέµβαση τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ἐπισκόπου Μύρων. Ἀφοῦ ἐπέστρεψε στήν Κωνσταντινούπολη, ἔζησε γιά λίγα χρόνια ὡς ἐρηµίτης στήν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Ἀντύπα, στή συνέχεια, γιά µιά πενταετία, στόν ναό τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόµου, καί τό 850 ἱδρύει δική του μονή, στήν ὁποία καθίσταται ἡγούµενος. Στή μονή αὐτή µετέφερε καί τά ἱερά λείψανα τῶν Ὁσίων Γρηγορίου τοῦ Δεκαπολίτου καί τοῦ συνασκητοῦ του Ἰωάννου, καθώς καί τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Βαρθολοµαίου. Μετά τήν ἐκθρόνιση τοῦ πατριάρχου Ἁγίου Ἰγνατίου, στίς 23 Νοεµβρίου τοῦ 858, ἐξορίστηκε ἀπό τόν καίσαρα Βάρδα στή Χερσώνα τῆς Κριµαίας, ὅπου παρέµεινε µέχρι τό 867, ἔτος κατά τό ὁποῖο ὁ Ἅγιος Ἰγνάτιος ἐπανῆλθε στόν θρόνο του. Ἐπανερχόµενος στήν Κωνσταντινούπολη, ὁρίστηκε Σκευοφύλαξ τῆς Ἁγίας Σοφίας ἀπό τόν αὐτοκράτορα Βασίλειο Α΄ (812-886), θέση τήν ὁποία διατήρησε καί ἐπί πατριαρχίας τοῦ Μεγάλου Φωτίου. Ἀφοῦ ἔζησε ὁσιακά, ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ, στίς 3 Ἀπριλίου τοῦ 886. Σπουδαιότατη εἶναι ἡ συνεισφορά τοῦ Σικελιώτου αὐτοῦ Ὁσίου στήν ἀνάπτυξη τῆς βυζαντινῆς ὑµνογραφίας καθώς συνέβαλε στήν ὁλοκλήρωση τῆς Ὀκτωήχου, ἀλλά καί στόν ἐµπλουτισµό τῶν Μηναίων µέ δεκάδες κανόνες καί ὕµνους, πρός τιµήν πολλῶν Ἁγίων καί ἑορτῶν τοῦ λειτουργικοῦ ἔτους. Ἀπό τά ὡραιότερα ὑµνογραφικά ἔργα τοῦ Ὁσίου ξεχωρίζει ὁ Κανόνας στόν Ἀκάθιστο Ὕµνο, µέ τά ὑπέροχα ἐπίθετα πού ἐξυµνοῦν τό πρόσωπο τῆς Κυρίας Θεοτόκου.

- 306 -

ΑΠΡΙΛΙΟ Σ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος γ΄. Τὴν ὡραιότητα. Τὸ δωδεκάχορδον τοῦ Λόγου ὄργανον, τὴν παναρµόνιον λύραν τῆς χάριτος, τὸν ὑµνογράφον Ἰωσὴφ τιµήσωµεν ἐπαξίως. Οὗτος γάρ ἀνύµνησε, µελιχροῖς µελωδήµασι, Πνεύµατι κινούµενος, τῶν Ἁγίων πᾶν σύστηµα. Μεθ’ ὧν καὶ ἱκετεύει ἀπαύστως, δοῦναι ἡµῖν πταισµάτων λύσιν.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἀττάλου, τοῦ ἐν Ταυροµενίῳ. Ἡ μνήμη του διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά

ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ. 32.

Τό µόνο στοιχεῖο πού γνωρίζουµε γιά τόν Ἅγιο Ἄτταλο εἶναι ὅτι διετέλεσε ἡγούµενος κατά τόν 9ο αἰῶνα (πρίν ἀπό τήν ἀραβική κατάκτηση τῆς νήσου), κάποιας βυζαντινῆς μονῆς κοντά στό Ταυροµένιο τῆς Σικελίας: «Sanctus Attalus, Abbas monasterij positi apud Tauromenium Siciliae, cuius natale solemnizatur III Nonas Aprilis»1. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἄτταλε, τὸ πνεῦµα σου.

1. Ἀπό τό Χρονικό τῶν Βενεδικτίνων µοναχῶν τοῦ ἔτους 1483.

- 307 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ



Τῇ Ε΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Ὁνωρίου, τοῦ ἐν Σικελίᾳ. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta Sanctorum, Aprilis,

τόμος I, Parigi 1866, σελ. 394.

Δυστυχῶς, οἱ ἱστορικές περιπέτειες οἱ ὁποῖες ταλαιπώρησαν τήν ἁγιοτόκο νῆσο τῆς Σικελίας, ἰδιαίτερα κατά τήν ἐποχή τῆς Ἀραβοκρατίας, δέν ἐπέτρεψαν νά διασωθεῖ καµία πληροφορία γιά τόν Ἅγιο αὐτόν μάρτυρα τοῦ Χριστοῦ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε. Ὁ Μάρτυς σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο, τῆς ἀφθαρσίας ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν, ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 308 -

ΑΠΡΙΛΙΟ Σ

6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ Τῇ ΣΤ΄ (ἢ τὴν Η΄, σύµφωνα µὲ ἄλλες πηγές) τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων ἐνδόξων ὁσιοµαρτύρων Φιλαρέτου καὶ Ἠλιοῦ, τῶν µαρτυρησάντων ὑπὸ τῶν Σαρακηνῶν ἐν Πανόρµῳ τῆς Σικελίας, κατὰ τὸν Θ΄ αἰῶνα. Στοιχεῖα γιά τούς Ἁγίους ὑπῆρχαν σέ ἕνα



ἑλληνικό χειρόγραφο πού σωζόταν στό μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Βαρθολομαίου τῆς Τρυγόνας, τό ὁποῖο ὅμως χάθηκε. Σώζεται, ὡστόσο, ἡ λατινική μετάφραση ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ.

42. Βλέπε, ἐπίσης, Acta Sanctorum, Aprilis, τόμος I, Anversa 1675, σελ. 753.

Οἱ δύο αὐτοί Ὁσιοµάρτυρες µόναζαν σέ ἑλληνικό µοναστήρι, στήν Πάνορµο (σηµερινό Palermo) τῆς Σικελίας, τήν ἐποχή τῆς σκληρῆς ἀραβικῆς κατάκτησης. Μετά ἀπό πολλές πιέσεις καί γιά νά ἀποφύγουν τόν βίαιο ἐξισλαµισµό, πῆραν τήν ἀπόφαση νά φύγουν κρυφά γιά νά βροῦν ἄλλον τόπο νά συνεχίσουν τή µοναχική τους ζωή. Δυστυχῶς, ὅµως, συνελήφθησαν ἀπό τούς βαρβάρους κατακτητές. Μετά ἀπό φρικτά βασανιστήρια πού ὑπέστησαν δηµόσια, µέ σκοπό τόν ἐκφοβισµό τῶν ὑπολοίπων χριστιανῶν, ἐκτελέστηκαν, χωρίς νά ἀρνηθοῦν τήν πίστη τους στόν Χριστό. Μερικοί ἱστορικοί τοποθετοῦν τό ἔνδοξο µαρτύριό τους τό ἔτος 831, ἀµέσως µετά, δηλαδή, ἀπό τήν ἅλωση τῆς πόλεως ἀπό τούς Ἄραβες, ἐνῶ ἄλλοι τό τοποθετοῦν λίγο ἀργότερα, τό 906, κατά τό ὁποῖο εἴχαµε µιά ἀναζωπύρωση τῆς ἰσλαµικῆς βίας ἐναντίον ἐναποµεινασῶν κοιτίδων χριστιανικῆς ἀντίστασης. Τό ἴδιο αὐτό ἔτος µαρτύρησε στήν Πάνορµο καί ὁ µοναχός Ἀργέντιος. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 309 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ



Τῇ Η΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ήµῶν Φιλαρέτου τοῦ Κηπουροῦ, τοῦ ἐν Σεµινάρᾳ τῆς Καλαβρίας. Ὁ ἑλληνικός

Βίος σώζεται στόν Κώδικα Mess. Gr. 29 (ff 3-14), στόν Κώδικα Neapol. II, A, 26 καί στόν Palerm. II, E, 11, (f 409). Ἡ ἀκολουθία του βρίσκεται στόν Vat. Gr. 1538 (ff 264-265).

Ὁ θαυµάσιος Βίος τοῦ Ὁσίου Φιλαρέτου γράφηκε λίγο µετά ἀπό τήν κοίµησή του, ἀπό τόν µοναχό Νεῖλο. Ὁ Ἅγιος γεννήθηκε στήν Πάνορµο τῆς Σικελίας τό 1020, ἀπό Καλαβρούς γονεῖς οἱ ὁποῖοι εἶχαν ἐκτοπιστεῖ ἀπό τούς Σαρακηνούς στή Σικελία. Ἄν καί ζοῦσε σέ µουσουλµανικό περιβάλλον, ὁ Φίλιππος –ὅπως ὀνοµαζόταν ὁ ἅγιος πρίν ἀπό τήν µοναχική του κουρά– διατήρησε τή χριστιανική του πίστη καί εὐλάβεια. Τό 1038, µετά τήν προσωρινή ἐπιτυχία τῶν βυζαντινῶν στρατευµάτων κατά τῶν Ἀράβων, ὑπό τήν ἀρχηγία τοῦ στρατηγοῦ Γεώργιου Ὁ Ὅσιος Φιλάρετος ὁ Κηπουρός, Μανιάκη, ὁ Ἅγιος µαζί µέ τούς γο- προσευχόμενος στά παγωμένα νερά. νεῖς του, σέ ἡλικία δέκα ὀκτώ ἐτῶν, Τοιχογραφία στό ὀρθόδοξο μοναστήρι τῆς Σεμινάρας τῆς Καλαβρίας. ἐπέστρεψε στήν Καλαβρία καί ἐγκαταστάθηκε στό χωριό Σινόπολη. Κατόπιν, σέ ἡλικία εἴκοσι πέντε ἐτῶν, αἰσθανόµενος νά φλέγεται ἡ καρδιά του ἀπό τόν θεϊκό ἔρωτα, ὁ Ὅσιος παίρνοντας καί τήν εὐχή τῶν γονέων του, ἄρχισε τή µοναστική ζωή του στήν αὐτοκρατορική Μονή τοῦ Ἁγίου Ἠλία τοῦ Νέου, στή γῆ τῶν

- 310 -

ΑΠΡΙΛΙΟ Σ

Σαλινῶν.2 Ἐκεῖ ἐνδύθηκε τό µοναχικό σχῆµα πού τόσο ἐπιθυµοῦσε ἀπό τόν ἡγούµενο Ὀρέστη, ὁ ὁποῖος τόν µετονόµασε σέ Φιλάρετο. Ἔλαβε τό διακόνηµα νά καλλιεργεῖ τόν λαχανόκηπο τῆς µονῆς, καί λόγω τοῦ διακονήµατός του ἔµεινε γνωστός ὡς «ὁ κηπουρός». Πέρασε ὅλη του τή ζωή φτωχικά, µέσα στήν ἀπόλυτη ἡσυχία, τήν ταπείνωση καί τή σκληρή ἄσκηση. Ζοῦσε στήν ἀφάνεια, σέ ἕνα καλυβάκι δίπλα στόν κῆπο πού καλλιεργοῦσε, καί γιά ἔνδυµα εἶχε ἕνα ροῦχο πλεγµένο ἀπό ἄχυρο. Χρησιµοποιοῦσε γιά κρεβάτι ἕνα στρῶµα Ὁ Ἅγιος Φιλάρετος, ὁ Κηπουρός. ἀπό κλαδιά καί µία πέτρα γιά µαξιλάΤοιχογραφία στό ὀρθόδοξο μονα- ρι. Ἐκτός τοῦ διακονήµατος τοῦ κηστήρι τῆς Σεμινάρας τῆς Καλαβρίας πουροῦ, εἶχε καί αὐτό τῆς φροντίδας (ἔργο τοῦ συγγραφέως). τῶν ἀλόγων καί τῶν ζώων τοῦ µοναστηριοῦ. Ζοῦσε κοντά στούς ἄλλους ποιµένες τῆς περιοχῆς, τούς ὁποίους βοηθοῦσε µέ κάθε τρόπο, µοιράζοντάς τους τά λαχανικά πού καλλιεργοῦσε, ἀλλά καί καθοδηγώντας τους στήν πνευµατική ζωή. Ἐπισκεπτόταν τή μονή µόνο γιά νά λειτουργηθεῖ, παραµένοντας σιωπηλός σέ µιά γωνιά τοῦ ναοῦ, καί, ἀφοῦ ἔπαιρνε τό ψωµί τῆς ἑβδοµάδας –πού πολλές φορές λησµονοῦσαν νά τοῦ τό δώσουν– ἀναχωροῦσε γιά τό ἀσκητήριό του. Συχνά, τά βράδια τά περνοῦσε βυθισµένος σέ ἕναν παρακείµενο ποταµό, ὥστε µέσα στά παγωµένα νερά νά διώχνει τόν ὕπνο καί νά µπορεῖ ἔτσι νά προσεύχεται ἀδιαλείπτως. Ἐκοιµήθη µέσα στήν ἀπόλυτη µοναξιά, ξεχασµένος ἀπό τούς ἄλλους µοναχούς, σέ ἡλικία πενήντα ἐτῶν, στίς 8 Απριλίου τοῦ 1070, καταπονηµένος ἀπό τίς κακουχίες καί τίς στερήσεις, καί ἐνταφιάστηκε 2. Ἡ Μονή εἶχε ἱδρυθεῖ τό 880 ἀπό τόν Ἅγιο Ἠλία τόν Σικελιώτη (17 Αὐγούστου).

- 311 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

στό κοιµητήριο τῆς μονῆς. Θά εἶχε παραµείνει ἄγνωστος στούς ἀνθρώπους, ὅµως, χάρη σέ ἕνα θαῦµα, οἱ µοναχοί ἀντιλήφθηκαν τήν µεγάλη ἁγιότητά του. Δύο χρόνια µετά τήν κοίµηση του, µία τυφλή γυναῖκα πῆγε στόν τάφο τοῦ θαυµατουργοῦ κτήτορος τῆς Μονῆς Ἁγίου Ἠλία τοῦ Νέου, ὥστε νά ζητήσει τή βοήθειά του καί νά βρεῖ τή θεραπεία της. Ἀντί ὅµως νά λάβει τήν ἴαση, τῆς ἐµφανίστηκε ὁ Ὅσιος Ἠλίας προστάζοντάς την νά πάει στόν τάφο τοῦ Φιλαρέτου γιά νά θεραπευθεῖ. Πράγµατι, ἡ γυναῖκα θεραπεύτηκε καί ἔκτοτε οἱ µοναχοί, µαζί µέ τόν Ὅσιο Ἠλία, τιµοῦσαν Λειψανοθήκη τῆς κάρας καί τή μνήµη τοῦ Ὁσίου Φιλαρέτου, ὁ ὁποῖος τοῦ Ἁγίου Φιλαρέτου, τοῦ Κηπουροῦ. Φυλάσσεται συνέχισε νά θαυµατουργεῖ σέ ὅσους προσέ- στήν πόλη τῆς Σεμινάρας. τρεχαν στή χάρη του. Ἔκτοτε, τό µοναστήρι ἔγινε γνωστό ὡς «Μονή τῶν Ἁγίων Ἠλία καί Φιλάρετου». Ἡ ἱερά μονή καταστράφηκε ἀπό τόν τροµερό σεισµό τοῦ 1693 καί δέν κατάφερε ἔκτοτε νά ἀνακάµψει. Κατά τόν 18ο αἰῶνα, µετά τήν πλήρη καταστροφή καί ἐρήµωσή της τά λείψανα τῶν Ἁγίων µεταφέρθηκαν στή γειτονική Σεµινάρα, ὅπου φυλάσσονται στήν ἐκκλησία Madonna dei Poveri, καί ἕνας βραχίονας τοῦ Ἁγίου Φιλαρέτου, στή γενέτειρά του, τό Παλέρµο, στίς 14 Ἰανουαρίου 1703, ὅπου τιµᾶται καί θεωρεῖται ἕνας ἀπό τούς προστάτες τῆς πόλεως. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος α´. (Ἀρχιµανδρίτου Ἐφραίµ Ὀλυµπίτου) Σεµινάρας ἡ δόξα, Ὀρθοδόξων ὑπέρµαχοι καὶ θαυµατουργοί, θεοφόροι ἀνεδείχθητε Ὅσιοι, Ἠλία τῶν Ἀγγέλων µιµητά, Φιλάρετε φωστὴρ τῶν µοναχῶν, διὰ τοῦτο τοὺς ἀγῶνας ὑµῶν ἀεί, τιµῶντες ἀνακράζοµεν. Δόξα τῷ στεφανώσαντι ὑµᾶς, δόξα τῷ µεγαλύναντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι δι’ ὑµῶν πάσιν ἰάµατα.

- 312 -

ΑΠΡΙΛΙΟ Σ

9 ΑΠΡΙΛΙΟΥ



Τῇ Θ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων, τῶν ἐξ Ἰουδαίων, ἐν Παλαγονίᾳ τῆς Σικελίας µαρτυρησάντων. Ἡ μνήμη

τους, βασισμένη σέ ἑλληνικά χειρόγραφα, διασώθηκε ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 64.

Οἱ Ἅγιοι αὐτοί µάρτυρες, πίστεψαν στόν Χριστό µετά ἀπό τό µαρτύριο καί τά θαύµατα τῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου. Ἐτελειώθησαν µαρτυρικῶς στήν Παλαγονία τῆς Σικελίας, τό ἔτος 253. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 313 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

17 ΑΠΡΙΛΙΟΥ



Τῇ ΙΖ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἰσιδώρας καί Νεοφύτης, τῶν ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη τους, βασι-

σμένη σέ ἑλληνικά χειρόγραφα, διασώθηκε ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 43.

Ἡ Ἁγία Ἰσιδώρα ἦταν ἡ µητέρα τῆς Ἁγίας Θέκλας (10 Ἰανουαρίου), καί ἡ Ἁγία Νεοφύτη µητέρα τοῦ Ἁγίου Νεοφύτου, ἐπισκόπου Λεοντίνων. Μαρτύρησαν τό ἔτος 236 ἤ 238, µετά ἀπό πολλά βασανιστήρια. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 314 -

ΑΠΡΙΛΙΟ Σ

25 ΑΠΡΙΛΙΟΥ



Τῇ ΚΕ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Γερασίµου, τοῦ ἐν Βαλλετουκίῳ τῆς Καλαβρίας. Τό Συναξάριό του,

προερχόμενο ἀπό τό μοναστήρι τοῦ Βαλλετουκίου, περιέχεται στόν Κώδικα CLXXXVI (Senat. II, 25) τῆς Λειψίας, ἐνῶ ἕνας τριώδιος Κανόνας, στό χειρόγραφο Mess. Gr.86, στή Μεσσήνη.

Λίγα εἶναι τά ἱστορικά στοιχεῖα πού διασώθηκαν γιά τόν Ἅγιο Γεράσιµο, µετά τόν πλήρη ἐκλατινισµό καί τόν ἀφανισµό τῆς ἑλληνορθοδόξου ταυτότητος τῆς περιοχῆς ὅπου ἔζησε καί ἀσκήτεψε. Κάποια στοιχεῖα διασώθηκαν ἀπό τήν προφορική παράδοση, ἀλλά καί στόν Codice Lipsiense CLXXXVI, γραµµένο ἀπό κάποιον µοναχό Βασίλειο ἀπό τό Ρήγιο. Σύµφωνα, λοιπόν, µέ ὅσα γνωρίζουµε, ὁ Ὅσιος Γεράσιµος γεννήθηκε στόν Ἅγιο Λαυρέντιο, χωριό κοντά στό Ρήγιο τῆς Καλαβρίας, καί ζοῦσε ἀσκητικά, µέ ἀδιάλειπτη προσευχή καί ἡσυχία, σέ ἕνα σπήλαιο στό ὄρος Ἀσπροµόντε. Ὅταν µαζεύτηκαν γύρω του, λόγω τῆς φήµης τῆς ἁγιότητάς του, ἀρκετοί µαθητές, ὁ Ὅσιος ἵδρυσε τή Μονή τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ κοντά στή Motta San Giovanni, ἡ ὁποία ἔγινε γνωστή ὡς Μονή τοῦ Ἁγίου Ἀγγέλου τοῦ Βαλλετουκίου (Sant’ Angelo di Valletuccio). Ἀφοῦ ἔζησε τόν ὑπόλοιπο χρόνο τῆς ζωῆς του διοικώντας µέ σοφία καί σύνεση τό µοναστήρι του, παρέδωσε τήν ἁγία ψυχή του στόν Κύριο, στίς 25 ἈπριΤοιχογραφία τοῦ Ὁσίου Γερασίμου τοῦ Βαλλετουκίου, στό ἑλληνόφωνο χωριό λίου 1180, τιµώµενος ὡς ἅγιος ἀπό Γκαλιτσανό τῆς Καλαβρίας (ἔργο τοῦ ὅλους τούς κατοίκους τῆς περιοχῆς. συγγραφέως). Ἡ μνήµη του, λόγω τῆς ἑορτῆς στίς - 315 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

25 Ἀπριλίου τοῦ εὐαγγελιστοῦ Μάρκου, µετατέθηκε στίς 14 Μαΐου, ἐνῶ ἀπό τόν 16ο αἰῶνα µεταφέρθηκε στίς 14 Ἰουνίου. Τό 1603 ἡ μνήµη του µεταφέρθηκε ἀπό τούς Λατίνους κληρικούς στίς 5 Μαρτίου, µέ ἀποτέλεσµα νά δηµιουργηθεῖ ἡ σύγχυση ὅτι δέν ἦταν ἕνας τοπικός ἅγιος τῆς Καλαβρίας, ἀλλά εἶναι ὁ ἴδιος µέ τόν Ἰορδανίτη Ὅσιο πού γιορτάζει τήν ἡµέρα ἐκείνη, καί σιγά-σιγά νά λησµονηθεῖ ἐντελῶς… Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Γεράσιμε, τὸ πνεῦµα σου. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λαυρεντίου, τοῦ

ἐν Δασιᾷ τῆς Καλαβρίας. Ἡ μνήμη του διασώθηκε καί καταγράφηκε

τόν 17ο αἰῶνα ἀπό τόν Καλαβρό ἱστορικό Domenico Martire, στό ἔργο του La Calabria sacra e profana.

Ἄλλος ἕνας Καλαβρός Ὅσιος γιά τόν ὁποῖο δέν γνωρίζουµε σχεδόν τίποτα, παρά µόνο ὅτι ἔζησε τόν 10ο αἰῶνα καί ἔκτισε τό µοναστήρι στό χωριό Δασιά (σηµερινό Dasà, στήν περιοχή Vibo Valentia τῆς Καλαβρίας). Ἐτιµᾶτο ἀρχικά καί ἀπό τούς Νορµανδούς κατακτητές, ὅπως συµπεραίνουµε ἀπό τίς πολλές δωρεές καί τά προνόµια πού χορήγησαν στό µοναστήρι του. Στή συνέχεια, ὅλα λησμονήθηκαν. Καί ὁ Ὅσιος καί τό µοναστήρι του καί ὁ Ἑλληνισµός τῆς Κάτω Ἰταλίας… Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Λαυρέντιε, τὸ πνεῦµα σου.

- 316 -

ΑΠΡΙΛΙΟ Σ

30 ΑΠΡΙΛΙΟΥ Τῇ Λ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καὶ θαυµατουργοῦ εἰκόνας τῆς Θεοτόκου ἐν Καποκολώνᾳ, στὸν Κρότωνα τῆς Καλαβρίας. Πρόκειται γιά τοπική Θεομητορική ἑορτή τῆς Καλαβρίας.



Ὁ οἰκουμενικός πατριάρχης Βαρθο­ λομαῖος εὐλογεῖ μέ τήν εἰκό­να τῆς Παναγίας τοῦ Κάπο-Κολώνα, κατά τήν ἱστορική του ἐπίσκεψη στή Μεγάλη Ἑλλά­­δα, τό 2001.

Ἡ εἰκόνα τῆς Θεοτόκου Γαλακτοτροφούσας, ἔργο σύµφωνα µέ τήν παράδοση τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου καί εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ, µεταφέρθηκε στήν Καλαβρία ἀπό τόν Ἅγιο Διονύσιο τόν Ἀρεοπαγίτη. Στή συνέχεια, τή φύλαξη τῆς εἰκόνας ἀνέλαβαν οἱ Ἕλληνες µοναχοί, µέχρι τό 1519 πού οἱ Τοῦρκοι κατέστρεψαν τό ἀσκητήριό τους καί προσπάθησαν νά τήν κάψουν. Ἔκτοτε, φυλάσσεται στήν πόλη τοῦ Κρότωνα τῆς Καλαβρίας. Ἐκεῖ τήν προσκύνησε ὁ οἰκουµενικός πατριάρχης κ. Βαρθολοµαῖος, κατά τήν ἱστορική του ἐπίσκεψη στή Μεγάλη Ἑλλάδα, στίς 20 Μαρτίου τοῦ 2001.

Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος.

- 317 -

Παναγία τοῦ Χιονιοῦ. Μπαρλέττα τοῦ Μπάρι (14ου αἰῶνα).

ΜΑΪΟΣ

1 ΜΑΪΟΥ Τῇ A΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Γε-

ωργίου, τοῦ ἐν Βαλλετουκίῳ τῆς Καλαβρίας. Τό Συναξάριό του,

πού προέρχεται ἀπό τό μοναστήρι τοῦ Βαλλετουκίου, περιέχεται στόν Κώδικα CLXXXVI (Senat. II, 25), τῆς Λειψίας.

Σύµφωνα µέ ὅσα γνωρίζουµε, ὁ Ὅσιος γεννήθηκε στό χωριό Ἅγιος Λαυρέντιος ἤ στό Vallettuccio, κοντά στό Ρήγιο τῆς Καλαβρίας. Ἔγινε µοναχός καί ἔζησε ὁσιακά στήν ἱερά Μονή Ἁγίου Γεωργίου τοῦ Βαλλετουκίου (Vallettuccio). Ἡ ἀνακοµιδή τῶν λειψάνων του ἔγινε τήν 1η Μαΐου τοῦ ἔτους 1182, ἡµέρα ἡ ὁποία ἔκτοτε θεωρεῖται ὡς ἡ ἡµέρα μνήµης του. Δυστυχῶς, µία πληµµύρα γύρω στά 1300 καί ὁ πλήρης ἐκλατινισµός τῆς περιοχῆς, ἔσβησαν ὅλα τά ἱστορικά στοιχεῖα γύρω ἀπό τόν Ἅγιο καί τή μονή του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Γεώργιε, τὸ πνεῦµα σου.

- 319 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

2 ΜΑΪΟΥ Τῇ Β΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς ἀνακοµιδῆς τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Σιλβέστρου, τοῦ ἐν Δράκινᾳ τῆς Σικελίας. Βλέπε τόν Βίο του στήν κυρίως ἡµέρα μνήµης του, στίς 2 Ἰανουα-



ρίου.

Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Σίλβεστρε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 320 -

ΜΑΪΟΣ

4 ΜΑΪΟΥ



Τῇ Δ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου Νικηφόρου «τοῦ μονάζοντος». Ἡ μνήμη του καταγράφεται σέ πολλά Μηναῖα καί Συναξαρι-

στές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ ἡσυχαστής αὐτός Ὅσιος ἔζησε στά τέλη τοῦ 13ου αἰῶνα. Πληροφορίες γιά τόν Βίο του λαµβάνουµε ἀπό τόν Ἅγιο Γρηγόριο τόν Παλαµᾶ, τοῦ ὁποίου ὑπῆρξε διδάσκαλος καί καθοδηγητής στή νοερά προσευχή. Καταγόµενος ἀπό τή Νότια Ἰταλία, ἀλλά ἀπό οἰκογένεια εἴτε λατινικῆς καταγωγῆς εἴτε ἐκλατινισµένης, ὁ Ὅσιος ἀσπάστηκε τήν Ὀρθοδοξία καί κατέφυγε στό Ἅγιο Ὄρος ὅπου ἔγινε µοναχός. Μετά τήν ἑνωτική Σύνοδο τῆς Λυών (1274) συντάχθηκε µέ τό µέρος τῶν ἀνθενωτικῶν, ὑπερασπιζόµενος τήν ὀρθόδοξη πίστη, καί, ὡς ἐκ τούτου, ἐξορίστηκε ἀπό τόν αὐτοκράτορα Μιχαήλ Παλαιολόγο (1261-1282). Στήν ἐξορία γνωρίστηκε µέ τόν Ἅγιο Θεόληπτο Φιλαδελφείας, ἀπό τόν ὁποῖο µυήθηκε περισσότερο στήν ἡσυχαστική µέθοδο προσευχῆς. Τό 1282, ἐπί Ἀνδρονίκου Β΄ Παλαιολόγου, µπόρεσε νά ἐπιστρέψει στά ἐρηµικότερα µέρη τοῦ Ἄθωνα, ὅπου ζοῦσε ἡσυχαστικά, διδάσκοντας παράλληλα τή νοερά προσευχή σέ ὅσους προσέτρεχαν κοντά του. Τό σηµαντικότερο ἔργο του, στό ὁποῖο διατυπώνει τήν περί προσευχῆς ψυχοσωµατική µέθοδο, εἶναι τό περίφηµο Περί νήψεως καί φυλακῆς καρδίας, τό ὁποῖο περιλαµβάνεται στή Φιλοκαλία τῶν Ἱερῶν Νηπτικῶν. Αὐτή ἡ ψυχοσωµατική µέθοδος παρανοήθηκε ἀπό τόν Ὁ Ὅσιος Νικηφόρος ὁ ἐν τῷ Ἄθῳ. Τοιχογραφία Βαρλαάµ τόν Καλαβρό, ὁ στήν ἱερά Μονή Ἁγίων Ἠλιοῦ καί Φιλαρέτου, στή ὁποῖος καί τήν κατέκρινε, Σεμινάρα τῆς Καλαβρίας. ἀλλά τήν ὑπερασπίστηκε - 321 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαµᾶς, ἀποκαθαίροντάς την ἀπό τίς παρανοήσεις καί ἀποδεικνύοντας τό τεράστιο ὄφελος ὅσων τή χρησιµοποιοῦν, µέ στόχο νά φτάσουν στήν ἀδιάλειπτη, νοερά προσευχή. Ὁ µεγάλος αὐτός Ἰταλιώτης διδάσκαλος τοῦ Ἡσυχασµοῦ, ἐκοιµήθη µεταξύ τοῦ 1295 καί τοῦ 1300. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ΄. Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήµου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας, καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγµοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστήρ, τῇ οἰκουµένῃ λάµπων τοῖς θαύµασι, Νικηφόρε πατὴρ ἡµῶν Ὅσιε· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡµῶν.

- 322 -

ΜΑΪΟΣ

5 ΜΑΪΟΥ



Τῇ Ε΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου Λέοντος τοῦ Ἀφρικίου, τῆς Καλαβρίας. Ἡ μνήμη τοῦ Ὁσίου διασώζεται ἀπό τό ἑλληνικό Τυ-

πικό τῆς Βούας τῆς Καλαβρίας (Codex Barberinianus gr. 371). Βλέπε σχετικά καί στό Acta Sanctorum, Maii, τόμος II, Venezia 1738, σελ.48-49.

Ὁ φωταυγέστατος αὐτός Ἀστήρ, ὅπως τόν χαρακτηρίζει ἕνα παλαιό ἰταλιώτικο τροπάριο, γεννήθηκε στό χωριό Ἀφρίκιο τῆς Καλαβρίας καί ζοῦσε ἡσυχαστική ζωή στό ὄρος τοῦ Ἀσπροµόντε. Ἔβγαζε τά πρός τό ζῆν συλλέγοντας κάρβουνα καί τό ρετσίνι τῶν δένδρων, ἐνῶ ὅ,τι περίσσευε, τό διέθετε στούς φτωχούς. Μαζί µέ κάποιους µαθητές του ἵδρυσε τή Μονή τοῦ Εὐαγγελισµοῦ, κοντά στό Ἀφρίκιο, τῆς ὁποίας καί ἔγινε ἡγούµενος. Ἡ προφορική παράδοση διασώζει ὅτι συχνά ἐπισκεπτόταν τή γειτονική Σικελία, καί, εἰδικότερα, τήν περιοχή τῆς Μεσσήνης καί τῆς Ροµέτας. Ἐκοιµήθη τήν 5η Μαΐου κάποιου ἔτους τοῦ 11ου αἰῶνα. Εἶναι ὁ προστάτης ἅγιος τῆς ἑλληνόφωνης ἀκόµη Βούας (σηµερινή Bova), ὅπου βρίσκονται τά ἱερά του λείψανα, ἀλλά καί ὁλόκληρου τοῦ ὄρους Ὁ Ὅσιος Λέων τοῦ Ἀφρικίου. Τοιχογραφία στόν ὀρ- Ἀσπροµόντε, ὅπου τόν θόδοξο ναό τοῦ ἑλληνόφωνου χωριοῦ Γκαλιτσανό ἑορτάζουν κατ’ ἔτος στίς τῆς Καλαβρίας (ἔργο τοῦ συγγραφέως).

5 Μαΐου.

- 323 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Τροπάριον τοῦ Ὁσίου, ἀπό τό Τυπικό τῆς Βούας τῆς Καλαβρίας (Codex Barberinianus gr.

371 ), Ἦχος β΄ Ἀφρικίου τοῖς ὄρεσιν ἀνατείλας ὡς ἀστὴρ φωταυγέστατος, πάτερ Λέων, τὴν ἐν τῷ κρύει ὑπέφερες κάκωσιν καὶ τῶν δαιµόνων τὰ στίφη κατέβαλες, τὴν ῥῶσιν πᾶσιν παρέχων τοῖς χρήζουσιν, καὶ τοῖς πιστῶς Ἡ ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Λέοντα στό Ἀφρίκιο τῆς Καλαβρίας. προσπελάζουσιν Ὅσιε.

Ἡ λειψανοθήκη τοῦ Ὁσίου Λέοντα, στή Βούα τῆς Καλαβρίας.

- 324 -

ΜΑΪΟΣ

7 ΜΑΪΟΥ



Τῇ Ζ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Ἀκακίου, οὗ τὰ ἱερὰ λείψανα φυλάσσονται ἐν τῷ Σκυλακίῳ τῆς Καλαβρίας.

Ἡ μνήμη του καταγράφεται σέ πολλά Μηναῖα καί Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας

Ἡ τιµή πολλῶν στρατιωτικῶν βυζαντινῶν Ἁγίων πού τιµῶνται στήν Κάτω Ἰταλία, µεταφέρθηκε ἀπό τούς στρατιῶτες τῶν αὐτοκρατόρων τῆς Κωνσταντινούπολης, ὅπως ὁ Ἰουστινιανός, ὁ Νικηφόρος Φωκᾶς καί οἱ αὐτοκράτορες τῆς Μακεδονικῆς Δυναστείας, πού προσπαθοῦσαν νά διατηρήσουν στή Ρωµαϊκή Αὐτοκρατορία τά ἐδάφη αὐτά. Μερικῶν, ὅµως, Ἁγίων τά λείψανα µεταφέρθηκαν µέ θαυµαστό τρόπο, ὅπως καταγράφουν τά συναξάρια τῆς Ἐκκλησίας µας. Ἕνας ἀπό αὐτούς εἶναι ὁ Ἅγιος Ἀκάκιος, τοῦ ὁποίου ἡ μνήµη γιορτάζεται στό Squillace (ἀρχαῖο Σκυλάκιον ἤ Σκυλλήτιον). Στόν Συναξαριστή τοῦ Ἁγίου Νικοδήµου τοῦ ἁγιορείτου, διαβάζουµε γιά τόν μάρτυρα Ἀκάκιο τά ἑξῆς: «Oὗτος ἦτον ἀπό τήν Kαππαδοκίαν, τήν τουρκιστί λεγοµένην Kαραµανίαν, ἐκ τῆς τάξεως τῶν Mαρτησίων, κατά τούς χρόνους τοῦ βασιλέως Mαξιµιανοῦ ἐν ἔτει σπθ΄ [289]. ΠαὉ Ἅγιος Ἀκάκιος, προστάτης τοῦ Squillace τῆς Καρασταθείς δέ ἔµπροσθεν εἰς λαβρίας, σέ λαϊκότροπο προσκυνητάρι. τόν ἄρχοντα τῆς Kαππαδοκί- 325 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ας Φίρµον, ὠµολόγησε τό ὄνοµα τοῦ Xριστοῦ. Ὅθεν, ἀφ’ οὗ ἐβασανίσθη ἀπό αὐτόν µέ πολλάς βασάνους, ἐπέµφθη εἰς ἄλλον ἄρχοντα Bιβιανόν ὀνόµατι, ὁ ὁποῖος ἔφερε τόν Ἅγιον εἰς τό Bυζάντιον ὁµοῦ µέ ἄλλους δεµένους Xριστιανούς. Kαι ἀφ’ οὗ τόν κατεσύντριψε µέ δεινάς µάστιγας καί στρεβλάς, ἔρριψεν αὐτόν εἰς τήν φυλακήν, ἐκεῖ δέ ἐπιστάντες Ἄγγελοι τοῦ Θεοῦ, ἀπεκατέστησαν αὐτόν ὑγιῆ. Mετά ταῦτα δέ, ἐπέµφθη εἰς ἄλλον ἄρχοντα Φαλκιανόν ὀνόµατι, ὁ ὁποῖος ἐπρόσταξε καί ἀπεκεφάλισαν τόν Ἅγιον. Tελεῖται δέ ἡ αὐτοῦ Σύναξις εἰς τόν µαρτυρικόν αὐτοῦ Nαόν, ὁ ὁποῖος εἶναι εἰς τό Ἑπτάσκαλον, τελοῦνται δέ µαζί καί τά ἐγκαίνια τοῦ ἰδίου αὐτοῦ Nαοῦ». Τήν δέ 25η Αὐγούστου, πάλι ὁ Ἅγιος Νικόδηµος στόν Συναξαριστή του, περιγράφοντας τήν ἀνακοµιδή τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Βαρθολοµαίου καί τή θαυµαστή µετακοµιδή τους στή νῆσο τῆς Λιπάρεως τῆς Σικελίας, ἀναφέρει τά ἑξῆς, ἀφορῶντα καί τόν σήµερα ἑορτάζοντα Ἅγιο Ἀκάκιο: «Tαῦτα δέ τά θαύµατα καί τάς ἰατρείας, βλέποντες οἱ τοῦ Διαβόλου ὑπηρέται Ἕλληνες, ἐλύσσαζον ἐναντίον τοῦ Ἁγίου ἐκείνου σεντουκιοῦ, καί τοῦ ἐν αὐτῶ εὑρισκοµένου ἀποστολικοῦ λειψάνου. Ὅθεν ἕνα καιρόν εὑρόντες ἄδειαν, ἔρριψαν τό σεντούκι εἰς τήν θάλασσαν, µαζί µέ ἄλλα τέσσαρα σεντούκια, τά ὁποῖα εἶχον µέσα τά λείψανα τεσσάρων Mαρτύρων, Παπιανοῦ, Λουκιανοῦ, Γρηγορίου καί Ἀκακίου. Tοῦτο δέ οἰκονόµησεν ὁ Θεός νά γένη ἕνα µέν, ἶνα καί ἡ τόση πολλή θάλασσα ὀποῦ διεπέρασαν, ἁγιασθῆ διά µέσου αὐτῶν. Kαί ἄλλο δέ, ἶνα καί οἱ τόποι εἰς τούς ὁποίους ἐδιαµοιράσθησαν τά ἅγια ταῦτα λείψανα, εὐλογηθῶσιν. Ὁ γάρ Ἅγιος Ἀπόστολος Bαρθολοµαῖος διαπεράσας τούς µεγάλους κόλπους τῆς Mαύρης Θαλάσσης, καί παρατρέξας τά στενά βάθη τῆς Ἑλλησπόντου, ἤτοι τῆς Προποντίδος, ἔφθασεν εἰς τό Aἰγαῖον Πέλαγος. Kαί ἀπό ἐκεῖ ἐπῆγεν εἰς τό Ἀδριατικόν, τό ὁποῖον ἀρχίζει ἀπό τό Tζυρίγον καί φθάνει ἕως εἰς τήν Bενετίαν. Ἀφήσας δέ ἀριστερά τήν περιφανῆ καί µεγάλην νῆσον τῆς Σικελίας, εἶχε συνακολουθοῦντας αὐτῷ καί τούς εἰς τά ἄλλα σεντούκια εὑρισκοµένους, τεσσάρας καλλινίκους Mάρτυρας, οὕς προείποµεν. Kατευωδώθη δέ εἰς τήν νῆσον τήν καλουµένην Λιπαράν.

- 326 -

ΜΑΪΟΣ

Kαί οἱ µέν καλλίνικοι τεσσάρες Mάρτυρες (ὡς θαυµαστά τά ἔργα σου, Kύριε! καί τίς λόγος ἐξαρκέσει πρός ὕµνον τῶν θαυµασίων σου;) οἱ τεσσάρες, λέγω, Mάρτυρες ἐσυντρόφευσαν τόν Ἅγιον Ἀπόστολον Bαρθολοµαῖον, παραστεκόµενοι εἰς αὐτόν ὡσάν εἰς βασιλέα, ἕως ὀποῦ ἐπῆγεν ὁ Ἀπόστολος εἰς τόν τόπον ἐκεῖνον, ὅπου αὐτός ἠθέλησεν. Ἔπειτα ἐγύρισαν καί ἐπῆγεν ὁ καθείς ἀπό αὐτούς, ὅπου ηὐδόκησεν ἡ τοῦ Θεοῦ Πρόνοια. Ὁ µέν γάρ Mάρτυς Παπιανός, εὐγῆκεν εἰς τήν Ἄµιλαν, πόλιν τῆς Σικελίας. Ὁ δέ Mάρτυς Λουκιανός, εὐγῆκεν εἰς τήν Mεσσήνην τῆς αὐτῆς Σικελίας. Ὁ δέ Γρηγόριος, εὐγῆκεν εἰς τήν Kολίµην, ἥτις εἶναι πόλις τῆς ἐν τῇ Ἰταλίᾳ Kαλαβρίας. Ὁ δέ Ἅγιος Ἀκάκιος εὐγῆκεν εἰς πόλιν καλουµένην Ἀσκάλους». Ἔκτοτε, ὁ Ἅγιος Ἀκάκιος παραµένει ζωντανός στήν πίστη καί τήν εὐλάβεια τῶν Καλαβρῶν, καί, ἰδιαίτερα τῶν κατοίκων τοῦ Squillace, ὅπου θεωρεῖται προστάτης τῆς πόλεως καί τιµᾶται κάθε χρόνο στίς 7 Μαΐου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε. Ὁ Μάρτυς σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο, τῆς ἀφθαρσίας ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν, ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 327 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

8 ΜΑΪΟΥ Τῇ Ζ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ γεγονότος θαύµατος τοῦ ἀρχιστρατήγου Μιχαήλ, ἐν τῷ ὄρει Γαργάνῳ. Ἡ μνήμη τοῦ θαύματος περιέχεται σέ πολλά ἰταλοελληνικά μηνολόγια καί λειτουργικά βιβλία. Βλέπε, γιά παράδειγμα, τό ΩΡΟΛΟΓΙΟΝ ΣΥΝ ΘΕΩι ΑΓΙΩι ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΛΑΙ ΤΑΞΙΝ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΚΡΥΠΤΟΦΕΡΡΗΣ, Ρώμη 1772, σελ. 527.



Στίς 8 Μαΐου τοῦ 490, ἕνας βοσκός, ψάχνοντας νά βρεῖ ἕναν ταῦρο πού χάθηκε, ὁδηγήθηκε σέ µία σπηλιά τοῦ ὄρους Γκαργκάνο (σηµερινό Gargano) τῆς Ἀπουλίας, ὅπου ἀξιώθηκε νά δεῖ τόν Ἀρχάγγελο Μιχαήλ. Λίγες µέρες ἀργότερα, ὁ Ἀρχάγγελος φανερώθηκε καί στόν τοπικό ἐπίσκοπο Ἅγιο Λαυρέντιο Μαϊοράνο (ἑορτάζει στίς 7 Φεβρουαρίου), ὁ ὁποῖος καί ἀφιέρωσε τή σπηλιά στήν τιµή τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ. Ἔκτοτε, ὁ ἱερός αὐτός τόπος ἀποτέλεσε προορισµό πολλῶν προσκυνητῶν καί πολλῶν Ἰταλλοελλήνων Ἁγίων ἀπό ὁλόκληρη τήν Κεντρική καί Νότια Ἰταλία. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ’ Τῶν οὐρανίων στρατιῶν, Ἀρχιστράτηγε, δυσωποῦµεν σὲ ἡµεῖς οἱ ἀνάξιοι, ἵνα ταῖς σαῖς δεήσεσι, τειχίσῃς ἡµᾶς, σκέπῃ τῶν πτερύγων, τῆς ἀΰλου σου δόξης, φρουρῶν ἡµᾶς προσπίπτοντας, ἐκτενῶς καὶ βοῶντας· ἐκ τῶν κινδύνων λύτρωσαι ἡµᾶς, ὡς Ταξιάρχης τῶν ἄνω Δυνάµεων. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, ἡ σύναξις τῆς θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεο-

τόκου τοῦ Sterpeto, στή Μπαρλέττα τῆς Ἀπουλίας. Πρόκειται γιά τοπική Θεομητορική ἑορτή τῆς Ἀπουλίας.

Ὅπως εἶναι γνωστό, κατά τή διάρκεια τῆς Εἰκονοµαχίας πολλοί ἦταν οἱ µοναχοί πού κατέφυγαν στήν Κάτω Ἰταλία, γιά νά γλιτώσουν - 328 -

ΜΑΪΟΣ

ἀπό τούς εἰκονοµάχους Αὐτοκράτορες, µεταφέροντας µαζί τους ἱερές εἰκόνες καί ἅγια λείψανα. Πολλά ἀπό αὐτά διασώζονται µέχρι σήµερα καί τιµῶνται ἰδιαίτερα ἀπό τούς κατοίκους τῶν περιοχῶν αὐτῶν. Αὐτό συνέβη καί µέ τήν εἰκόνα τῆς Παναγίας, πού κάποιοι µοναχοί µετέφεραν στήν Ἀπουλία, στήν περιοχή Stirpibus Refertus, ἤ, ὅπως ἔµεινε γνωστή, µετέπειτα Sterpeto, κοντά στή Barletta. Ἐκεῖ ἱδρύθηκε ἑλληνικό µοναστήρι καί ἐκκλησία ἀφιερωµένη στήν Παναγία, πού ὅµως τόν 13ο αἰῶνα µετατράπηκε σέ μονή Βενεδικτίνων µοναχῶν καί Ἡ θαυματουργή εἰκόνα τῆς Παναγίας τοῦ ἐκλατινίστηκε. Τόν 17ο αἰῶνα, ἡ Sterpeto. βυζαντινή εἰκόνα πού εἶχε ἐν τῷ µεταξύ χαθεῖ, βρέθηκε θαυµατουργικά µέσα σέ µία θηµωνιά ἀπό ξερά χόρτα, ἀπό µιά κωφάλαλη γυναῖκα πού θεραπεύτηκε µόλις τήν προσκύνησε. Ἔκτοτε, ἡ ἱερά εἰκόνα τιµᾶται ἀπό τούς κατοίκους τῆς περιοχῆς καί µαρτυρεῖ τό ἔνδοξο βυζαντινό παρελθόν τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας. Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος.

- 329 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

9 ΜΑΪΟΥ Tῇ Θ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, ἡ ἀνακοµιδὴ τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου πατρὸς ἡµῶν Νικολάου, ὅτε ἀνεκοµίσθησαν ἀπὸ τῶν Μύρων εἰς τὴν πόλιν Βάριν (1087 µ.Χ.). Ἡ μνήμη του καταγράφεται σέ πολλά Μηναῖα



καί Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Γράφει ὁ Ἅγιος Νικόδηµος ὁ ἁγιορείτης γιά τό γεγονός αὐτό: «Kατά τούς χρόνους τοῦ βασιλέως Ἀλεξίου τοῦ Kοµνηνοῦ καί πατριάρχου Kωνσταντινουπόλεως Nικολάου, ἐν ἔτει απα΄ [1081], καταδροµή ἔγινεν ἀπό τούς Ἰσµαηλίτας ἐναντίον τῶν Xριστιανῶν Pωµαίων. Ὅθεν τρέχοντες εἰς διαφόρους πόλεις καί τόπους οἱ µιαροί, τούς µέν Xριστιανούς ἐσκλάβοναν καί ἐθανάτοναν, ἄνδρας τε ὁµοῦ καί γυναῖκας, τάς δέ πόλεις καί κάστρα ἐρήµοναν. Tότε λοιπόν ἐρήµωσαν καί τά Mύρα τῆς Λυκίας, ὅπου εὑρίσκετο τό λείψανον τοῦ µεγάλου καί θαυµατουργοῦ Nικολάου. Ἀφῆκαν δέ ἀπείρακτον µόνην τήν Mητρόπολιν καί τήν τῆς Mητροπόλεως Ἐκκλησίαν. Διά τοῦτο εὐδόκησεν ὁ Θεός νά σηκωθοῦν ἀπό ἐκεῖ τά ἅγια λείψανα τοῦ µεγάλου Πατρός ἡµῶν Nικολάου, καί νά µεταφερθοῦν εἰς τήν πολυάνθρωπον πολιτείαν τήν ὀνοµαζοµένην Mπάρι, ἥτις εὑρίσκεται εἰς τήν Ἰταλίαν. Ἕνα µέν, διά νά µή µείνουν τά λείψανα τοιούτου Ἁγίου ἄτιµα καί ἄδοξα, καί ἄλλο δέ, διά νά ἀπολαύση καί ἡ Δύσις τά τούτου θαυµάσια, ἥτις ἀκόµη δέν εἶχε πέση εἰς τάς αἱρέσεις καί κακοδοξίας, ἀλλ’ ἦτον Ὀρθόδοξος, καί ἑνωµένη µέ τήν Ἀνατολικήν Ἐκκλησίαν...» Ἀπολυτίκιον τῆς µετακοµιδῆς τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ἀπό τό Τυπικό τῆς Βούας τῆς Καλαβρίας (Codex Barberinianus gr. 371). Ἦχος β΄ Ἐκ τῶν Μύρων ἐξῆλθες βουλήσει θείᾳ, καὶ εἰς Βάριν εἰσῆλθες τοῦ καταθέσθαι σου τὸ πανάγιον, Ὅσιε, λείψανον, καὶ διὰ τοῦτο σοὶ πάντες δεόµεθα, θαυµατουργὲ Νικόλαε, διὸ ὑπὲρ ἡµῶν δυσώπει τὸν Κύριον.

- 330 -

ΜΑΪΟΣ

10 ΜΑΪΟΥ Τῇ Ι΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἀλφειοῦ, Κυπρίνου καὶ Φιλαδέλφου, τῶν αὐταδέλφων, τῶν ἐκ τῆς χώρας τῶν Βασκάνων τῆς Νοτίου Ἰταλίας. Ἡ μνήμη τους καταγράφεται σέ



πολλά Μηναῖα καί Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Ὁ κατά πλάτος ἑλληνικός Βίος τους περιέχεται στή Bibliotheca Hagiographica Graeca, τόμος Ι, σελ. 19-20, ἀλλά καί στό χειρόγραφο Vat. Gr. 1591, πού προέρχεται ἀπό τή Μονή τῆς Κρυπτοφέρρης.

Οἱ πληροφορίες πού ἔχουµε γιά τούς Ἁγίους αὐτούς μάρτυρες περιέχονται σέ ἕναν Βίο τοῦ 10ου αἰῶνα, γραµµένο ἀπό κάποιον Ἕλληνα µοναχό ὀνόµατι Βασίλειο, ἀπό τούς Λεοντίνους τῆς Σικελίας. Τό χειρόγραφο αὐτό φυλασσόταν κάποτε στή Μονή τῆς Κρυπτοφέρρης καί σήµερα βρίσκεται στό Βατικανό. Σύµφωνα µέ τόν Βίο, λοιπόν, αὐτόν, οἱ τρεῖς Ἅγιοι ἀδελφοί κατάγονταν ἀπό τή χώρα τῶν Βασκόνων (σηµερινό Vaste) τῆς Ἀπουλίας, καί οἱ γονεῖς τους, Βιτάλιος καί Βενεδίκτη, ἦταν ἄρχοντες τῆς πόλεως. Διδάχθηκαν τόν Χριστιανισµό καί βαπτίστηκαν ἀπό κάποιον Ὀνήσιµο καί, στή συνέχεια, µέ τή σειρά τους ἐκήρυτταν καί οἱ ἴδιοι τόν Χριστό. Καταγγέλθηκαν γιά τή δράση τους αὐτή στόν ἡγεµόνα Ἀνηγγελίωνα καί ὁδηγήθηκαν µαζί µέ ἄλλους χριστιανούς στή Ρώµη καί στούς Ποτιόλους, στόν ἡγεµόνα Διοµήδη. Αὐτός, ἀφοῦ τούς ἀνέκρινε καί θανάτωσε τόν Οἱ Ἅγιοι μάρτυρες Ἀλφειός, Φιλάδελ- Ὀνήσιµο, τόν Ἔρασµο καί ἄλλους φος καί Κυπρῖνος.

- 331 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

δεκατέσσερις Χριστιανούς, ἔστειλε τούς τρεῖς ἀδελφούς στή Σικελία, στόν ἄρχοντα τοῦ Ταυροµενίου Τέρτυλλο, ὁ ὁποῖος τούς ὁδήγησε στούς Λεοντίνους, ὅπου καί τούς ὑπέβαλε σέ φρικτά µαρτύρια. Μετά ἀπό πολλά θαυµαστά γεγονότα πού συνέβησαν κατά τή διάρκεια τῆς ἀνάκρισης καί τῶν βασανιστηρίων, πολλοί ἦταν αὐτοί πού πίστεψαν στόν Χριστό καί µαρτύρησαν µέ τή σειρά τους, ὅπως ὁ Μερκούριος καί ἄλλοι εἴκοσι στρατιῶτες. Τελικά, ὁ µέν Ἀλφειός ἀποκεφαλίστηκε, ἀφοῦ τοῦ ἀπέκοψαν τή γλῶσσα, ὁ Φιλάδελφος κάηκε πάνω σέ πυρακτωµένη σχάρα, ἐνῶ ὁ Κυπρῖνος τηγανίστηκε µέσα σέ ἕνα τεράστιο τηγάνι. Τά σώµατά τους τά περισυνέλεξαν καί τά ἔθαψαν µέ τιµές δύο Ἅγιες γυναῖκες, ἡ Θέκλα καί ἡ Ἰουστίνη, πού ἀφιέρωσαν ἔκτοτε τή ζωή τους στήν τιµή τῶν Ἁγίων μαρτύρων.

Ἱερά Μονή τῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου. Σικελία, San Fratello (11ου αἰῶνα).

- 332 -

ΜΑΪΟΣ

Παραθέτουµε ἐδῶ τό σύντοµο ὑπόµνηµα τῶν Ἁγίων ἀπό τό Μηνολόγιο τοῦ Βασιλείου Β΄: «Ἀλφειός, Φιλάδελφος καί Κυπρῖνος, οἱ τοῦ Χριστοῦ Μάρτυρες, ὑπῆρχον ἐκ τῆς χώρας ᾿Ιταλίας, εὐγενεῖς καί πλούσιοι, υἱοί Βιταλίου, ἄρχοντος τῆς χώρας. Μαθόντες δέ τήν εὐσέβειαν παρά ᾿Ονησίµου τινός Χριστιανοῦ, καί βαπτισθέντες ἐκήρυττον τόν Χριστόν. Κατ᾿ ἐκεῖνον δέ τόν καιρόν, ἀποσταλέντος ἄρχοντος ἀπό ῾Ρώµης µετά γραµµάτων βασιλικῶν ἐν τῇ χώρᾳ ᾿Ιταλίας, ἐπί τό φονεύεσθαι τούς Χριστιανούς, διαγνωσθέντες οὗτοι καί κρατηθέντες, δέσµιοι παρεπέµφθησαν εἰς ῾Ρώµην ἅµα ᾿Ονησίµῳ καί ᾿Εράσµῳ, καί ἑτέροις ἀνδράσι δέκα καί τέσσαρσι πρός Λικίννιον. Καί ὑπ᾿ ἐκείνου παραδοθέντες Διοµήδει τῷ ἡγεµόνι, ἐν Ποτιόλοις ἀπήχθησαν. Καί ὁ µέν ᾿Ονήσιµος λίθον µέγαν κατά τοῦ στήθους δεξάµενος, ἀφῆκε τό πνεῦµα· ὁ δέ ῎Ερασµος µετά τῶν λοιπῶν δεκατεσσάρων ἀπεκεφαλίσθη· οἱ δέ τρεῖς ἐν Σικελίᾳ πεµφθέντες, ἀνηρέθησαν»1. Ἀπολυτίκιον τῶν Ἁγίων Μαρτύρων, ἀπό τό Τυπικὸ τῆς Βούας τῆς Καλαβρίας (Codex Barberinianus gr. 371). Τῆς Τριάδος τοὺς λάτρας καὶ ἰσαρίθµους εὐφηµήσωµεν πόθῳ, µερόπων γένος, ὡς τοῦ Τερτέλλου ἐµπτύσαντες πρόσταγµα καὶ Λικινίου πατήσαντες ἄθεον, ὅπως ταῖς αὐτῶν δεήσεσιν, τὸν ἱλασµὸν ἡµῖν δωρήσηται Κύριος.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ἁγίου Κατάλδου τοῦ Θαυµατουργοῦ. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta Sanctorum, Maii, τόμος II, Parigi

1866, σελ. 568-577.

Ὁ Ἰρλανδός αὐτός Ἱεράρχης ἔζησε τόν 7ο αἰῶνα καί ἦταν ἡγούµενος τῆς Μονῆς Lismore καί στή συνέχεια, ἐπίσκοπος Rachau. Κατά τή διάρκεια ἑνός προσκυνήµατος στούς Ἁγίους Τόπους, ἀσθένησε καί ἐκοιµήθη στόν Τάραντα τῆς Ἀπουλίας. Τό 1094, κατά τήν ἀνοικοδόµηση τοῦ Καθεδρικοῦ Ναοῦ τῆς πόλεως, τόν ὁποῖο εἶχαν καταστρέψει 1. P.G. 117, 447.

- 333 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

οἱ Ἄραβες, τό ἱερό σκήνωµά του βρέθηκε καί ἄρχισε νά θαυµατουργεῖ καί νά ἐπιτελεῖ ἰάσεις. Σύντοµα, ἡ τοπική παράδοση τῆς Ἀπουλίας, µή γνωρίζοντας περισσότερα στοιχεῖα γιά τόν Ἅγιο, δηµιούργησε τόν θρῦλο ὅτι ἦταν ὁ πρῶτος ἐπίσκοπος τοῦ Τάραντα, σταλµένος ἐκεῖ ἀπό τόν ἀπόστολο Πέτρο. Ἡ τιµή του γρήγορα διαδόθηκε σέ ὅλη τήν Κάτω Ἰταλία, ὅπως µαρτυροῦν τά βυζαντινά ψηφιδωτά τοῦ Παλέρµο, οἱ τοιχογραφίες σέ πολλές κρύπτες καί τό παρακάτω τροπάριο ἀπό τήν ὑµνολογική παράδοση τῆς Καλαβρίας. Τροπάριον τοῦ Ἁγίου Κατάλδου, ἀπό τό Τυπικό τῆς Βούας τῆς Καλαβρίας (Codex Barberinianus gr. 371). Ἦχος β΄ Τῶν Ταραντίνων τῇ πόλει φῶς ἀπαστράπτεις καὶ ἡ τιµία σου λάρναξ βρύει ἰάσεις, οἱ ἐν ἀνάγκαις ἐκ πόθου προσδράμετε καὶ παραυτίκα τὴν ῥῶσιν κομίσασθε, βρύει γὰρ πᾶσι ἰάµατα, Κάταλδε, ἡ σορὸς τῶν λειψά- Ὁ Ἅγιος Κατάλδος, ὁ Θαυ­ νων σου. ματουργός. Βυζα­ντι­νό ψηφιδωτό στή Σικε­λία.

- 334 -

ΜΑΪΟΣ

12 ΜΑΪΟΥ Τῇ ΙΒ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Πνευµατοδιώκτου, τοῦ ἐν Ἀγύρᾳ τῆς Σικελίας, καί τοῦ συνασκητοῦ αὐτοῦ Εὐσεβίου. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta Sanctorum, Maii, τό-



μος III, Venezia 1738, σελ. 26-36. Ὁ ἑλληνικός Βίος τοῦ Ἁγίου ἔχει ἐκδοθεῖ ἀπό τόν Francesco Paolo Rizzo, στό ἔργο του Sicilia Cristiana dal I al V secolo, τόμος II, Ρώμη 2006, σελ. 88-105.

Γιά τόν Ἅγιο Φίλιππο τόν Πνευµατοδιώκτη λαµβάνουµε πληροφορίες ἀπό τόν Βίο του, γραµµένο τόν 8ο αἰῶνα ἀπό κάποιον µοναχό Εὐσέβιο, τῆς Μονῆς τῆς Ἀγύρας (σηµερινή Agira) τῆς Σικελίας. Ἐκεῖ, µαθαίνουµε πώς ὁ Ἅγιος γεννήθηκε στή Θράκη κατά τή βασιλεία τοῦ αὐτοκράτορος Ἀρκαδίου (395-408), ἀπό ἕναν πλούσιο γαιοκτήµονα συριακῆς καταγωγῆς καί τή γυναῖκα του πού καταγόταν ἀπό τή Ρώµη. Οἱ γονεῖς του τόν ἀπέκτησαν σέ προχωρηµένη ἡλικία, ἀφοῦ ἔχασαν τρεῖς ἄλλους γιούς, οἱ ὁποῖοι πνίγηκαν σέ κάποιο ἀτύχηµα. Ὁ Ἅγιος Φίλιππος προόδευσε γρήγορα στή µελέτη τῶν ἱερῶν κειµένων καί σέ ἡλικία εἴκοσι ἑνός ἐτῶν χειροτονήθηκε διάκονος. Στή συνέχεια θέλοντας νά ἐπισκεφθεῖ τήν πατρίδα τῆς µητέρας του, πῆγε στή Ρώµη µαζί µέ τόν µοναχό Ὁ Ἅγιος Φίλιππος, ὁ Πνευματοδιώκτης. Ἔργο Εὐσέβιο, ὅπου µέ θαυµαστό τοῦ συγγραφέως στό Ἡσυχαστήριο τῆς Ὑπαπα- τρόπο ἔµαθε τή λατινική ντῆς, στή Σικελία. γλῶσσα καί χειροτονήθηκε - 335 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

πρεσβύτερος ἀπό τόν τότε πάπα. Μετά τή χειροτονία του, ὁ Ἱεράρχης τῆς Παλαιᾶς Ρώµης ἔστειλε τόν Ἅγιο Φίλιππο στή Σικελία, ὡς ἱεραπόστολο, µέ σκοπό νά εὐαγγελίσει τούς κατοίκους. Ἐκεῖ, µέ τήν ἐπίκληση τοῦ ὀνόµατος τοῦ Χριστοῦ καί τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Πέτρου ἔδιωξε τούς δαίµονες πού κατοικοῦσαν στό νησί καί ἰδιαίτερα πάνω στό ἡφαίστειο τῆς Αἴτνας καί τέλεσε πάρα πολλά θαύµατα. Πάνω ἀπό τετρακόσιοι δαιµονισµένοι ἐλευθερώθηκαν ἀπό τή σατανική ἐπήρεια χάρη στήν προσευχή του, καί γιά τον λόγο αὐτόν ἔµεινε ἔκτοτε γνωστός ὡς «Πνευµατοδιώκτης». Ἀφοῦ ἀνήγειρε πολλούς ναούς στή Σικελία καί ἐπιτέλεσε πλῆθος ἰάσεων, ὁδηγώντας ἔτσι τούς κατοίκους µακριά ἀπό τίς δεισιδαιµονίες καί κοντά στό φῶς τῆς χριστιανικῆς πίστεως, ἐκοιµήθη σέ ἡλικία ἑξήντα τριῶν ἐτῶν. Πάνω στόν τάφο του κτίσθηκε ναός καί ἑλληνική μονή ἀφιερωµένη στή μνήµη του, ἡ ὁποία κατέστη ἕνα ἀπό τά πλέον ὀνοµαστά κέντρα τοῦ βυζαντινοῦ µοναχισµοῦ καί τοῦ ἑλληνορθοδόξου πολιτισµοῦ, ὄχι µόνο στή Σικελία ἀλλά σέ ὅλη τήν Κάτω Ἰταλία. Τήν ἴδια ἡµέρα, τελεῖται καί ἡ μνήµη τοῦ Ὁσίου Εὐσεβίου, συνοδοιπόρου καί βιογράφου τοῦ Ἁγίου Φιλίππου, τοῦ ὁποίου τά λείψανα φυλάσσονται στήν ἴδια λειψανοθήκη. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου Φιλίππου τοῦ Ἀργυρίου, ἀπό τό Τυπικό τῆς Βούας τῆς Καλαβρίας (Codex Barberinianus gr. 371). Ἦχος β΄. Ἀργυρίου τὸ ὄρος φῶς ἀπαστράπτον, καὶ τῶν πιστῶν τὰς καρδίας καταφωτίζει, οἱ ἐν ἀνάγκαις καὶ νόσοις προσδράµετε, καὶ παραυτίκα τὴν ῥῶσιν λαµβάνετε, βρύει γὰρ πᾶσι ἰάµατα, Φιλίππου ἡ σορός, τοῖς πόθῳ προστρέχουσι.



Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λέοντος τοῦ Καλαβροῦ, τοῦ ἐν Μεθώνῃ. Μέ τόν Ἅγιο αὐτόν ἔχει ἀσχοληθεῖ ἡ Enrica

Follieri, στό ἔργο της Santi di Metone, Atanasio vescovo, Leone taumaturgo, Byzantiori 41, 1971.

- 336 -

ΜΑΪΟΣ

Ὁ Ὅσιος Λέων ὁ ἐν Μεθώνῃ γεννήθηκε στήν Καλαβρία τῆς Ἰταλίας καί ἀπό τήν παιδική του ἡλικία ζοῦσε ἔντονη πνευµατική ζωή, ἀφιερώνοντας ὅλη του τήν ὕπαρξη στόν Θεό. Διῆγε ἀσκητικά τή ζωή του, «µονοχίτων καί ἀνυπόδητος, τῇ νηστείᾳ καί ἀγρυπνίᾳ καταψύχων», γινόµενος ἔτσι ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύµατος καί προκαλώντας τόν θαυµασµό ὅλων ὅσοι τόν γνώριζαν. Κατά τή διάρκεια ἑνός προσκυνηµατικοῦ ταξιδιοῦ στούς Ἁγίους Τόπους, καταβεβληµένος ἀπό τήν αὐστηρή ἄσκηση, ἀσθένησε καί ἐκοιµήθη ἐν πλῷ, Ὁ Ἅγιος Λέων, ὁ ἐν Μεθώνῃ. Τοιχογραφία µόλις ἀντίκρισε τή Μεθώνη τῆς στήν ἱερά Μονή Ἁγίων Ἠλιοῦ καί Φιλαρέ- Πελοποννήσου, πού ἀπό τόν 4ο του, στή Σεμινάρα τῆς Καλαβρίας (ἔργο τοῦ αἰῶνα µ.Χ. ἦταν ὑποχρεωτικός συγγραφέως). ἐνδιάµεσος σταθµός τῶν ταξιδιωτῶν ἀπό καί πρός τά Ἱεροσόλυµα. Οἱ ναῦτες ἔθαψαν τό ἄψυχο σῶµα τοῦ Καλαβροῦ Ὁσίου στήν παραλία τῆς Μεθώνης, ἐνῶ µετά ἀπό χρόνια (τό 1135), ἐµφανίστηκε στόν ἐπίσκοπο Μεθώνης Νικόλαο, διαπρεπῆ θεολόγο τοῦ 12ου αἰῶνα, ὁ ὁποῖος προέβη στήν ἀνακοµιδή τοῦ ἱεροῦ λειψάνου, πού ἀµέσως ἄρχισε νά θαυµατουργεῖ. Ἡ τιµή τοῦ Ἁγίου λησμονήθηκε κατά τόν 17ο αἰῶνα. Μετά ἀπό τετρακόσια καί πλέον χρόνια, τό 2011, ὁ μητροπολίτης Μεσσηνίας Χρυσόστοµος Γ΄ ἐπανέφερε τή μνήµη του στίς 12 Μαΐου.

- 337 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Λέων, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῆς Ἁγίας µάρτυρος Ἐπιφανείας, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη της, βασισμένη σέ ἑλληνικά χειρόγραφα,

διασώθηκε ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 73.

Ἡ Ἁγία Ἐπιφανεία πίστεψε στόν Χριστό κατά τή διάρκεια τοῦ µαρτυρίου τῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου καί µαρτύρησε, ἀφοῦ τῆς ἀπέκοψαν τό στῆθος, τό ἔτος 253. Τά ἱερά της λείψανα ἐνταφιάστηκαν µαζί µέ αὐτά τῶν τριῶν ἀδελφῶν μαρτύρων. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσήφ. Ἡ ἀμνάς σου Ἰησοῦ, κράζει μεγάλῃ τῇ φωνῇ, Σὲ Νυμφίε μου ποθῶ, καὶ σὲ ζητοῦσα ἀθλῶ, καὶ συσταυροῦμαι, καὶ συνθάπτομαι τῷ βαπτισμῷ σου, καὶ πάσχω διὰ σέ, ὡς βασιλεύσω σὺν σοί, καὶ θνῄσκω ὑπὲρ σοῦ, ἵνα καὶ ζήσω ἐν σοί, ἀλλ’ ὡς θυσίαν ἄμωμον, προσδέχου τὴν μετὰ πόθου τυθεῖσάν σοι· Αὐτῆς πρεσβείαις, ὡς ἐλεήμων, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 338 -

ΜΑΪΟΣ

14 ΜΑΪΟΥ



Τῇ ΙΔ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Βίκτωρος καί Κορῶνας, τῶν ἐκ Μεσσήνης τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη τους ἀνα-

γράφεται στό Acta Sanctorum, Maii, τόμος III, Venezia 1738, σελ. 266-68 καί στό Vitae Sanctorum Siculorum τοῦ Ottavio Gaetani, τόμος I, σελ. 40.

Ὁ Ἅγιος μάρτυς Βίκτωρ ἔζησε τόν 2ο αἰῶνα µ.Χ. καί ὑπηρετοῦσε στόν ρωµαϊκό στρατό. Ἐπειδή ἀρνήθηκε νά θυσιάσει στά εἴδωλα, καταδικάστηκε νά καεῖ στήν πυρά, ἀπό τήν ὁποία ὅµως διασώθηκε ἀβλαβής. Ἀφοῦ τοῦ ἔδωσαν νά πιεῖ δηλητήριο, τοῦ ἔκοψαν τά χέρια καί τοῦ ἔγδαραν τό δέρµα. Ὁ Ἅγιος συνέχισε νά παραµένει ἀκλόνητος στήν πίστη του πρός τόν Χριστό καί νά διασώζεται πάντοτε ἀλώβητος ἀπό τά βασανιστήρια. Τότε ἡ σύζυγος ἑνός ἄλλου στρατιώτη, ὀνόματι Κορῶνα (Στεφανίς, στά ἑλληνικά), πίστεψε στόν Χριστό καί ὁµολόγησε τήν πίστη της. Τή συνέλαβαν τότε ἀµέσως καί τήν καταδίκασαν στόν διά διαµελισµοῦ θάνατο, µαζί µέ τόν Ἅγιο Βίκτωρα. Ἦταν τό ἔτος 164. Πιθανόν, οἱ δύο αὐτοί μάρτυρες τῆς Μεσσήνης νά ταυτίζονται µέ τούς Ἁγίους Βίκτωρα καί Στεφανίδα, πού ἑορτάζουν στίς 11 Νοεµβρίου στούς βυζαντινούς Συναξαριστές, µαζί µέ τόν Ἅγιο Μηνᾶ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 339 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

18 ΜΑΪΟΥ



Τῇ ΙΗ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Θεοδοσίου, ἐπισκόπου Συρακουσῶν. Ἡ μνήμη του διασώθηκε καί κατα-

γράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ. 3.

Ὁ Ἅγιος Θεοδόσιος διετέλεσε ἐπίσκοπος Συρακουσῶν ἀπό τό 676 ἕως τό 700, καί ἔλαβε µέρος στήν ἐν Τρούλλῳ Πενθέκτη Οἰκουµενική Σύνοδο τῆς Κωνσταντινουπόλεως τό 692, ὅπως µαρτυρεῖ ἡ ὑπογραφή του στά πρακτικά τῆς Συνόδου. Ἔλαβε, ἐπίσης, µέρος στή Σύνοδο τοῦ 680 στή Ρώµη, ἐπί πάπα Ἀγάθωνος, ἡ ὁποία καταδίκασε τήν αἵρεση τοῦ Μονοθελητισµοῦ. Ἀφοῦ ἀνήγειρε στίς Συρακοῦσες ἐκκλησία ἀφιερωµένη στήν Παναγία τῶν Βλαχερνῶν, εἰς ἀνάµνησιν τοῦ ναοῦ πού εἶχε δεῖ στήν Κωνσταντινούπολη, ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ τόν Μάιο τοῦ 700. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Θεοδόσιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 340 -

ΜΑΪΟΣ

24 ΜΑΪΟΥ



Τῇ ΚΔ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Εὐαρέστου καὶ Βενίνιου, τῶν ἐν Συρακούσαις. Ἡ μνήμη του διασώθηκε

καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 42.

Δυστυχῶς δέν γνωρίζουµε τίποτε γιά τούς Ἁγίους αὐτούς μάρτυρες, παρεκτός ὅτι µαρτύρησαν στίς Συρακοῦσες, τήν 24η Μαΐου τοῦ 204. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 341 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

25 ΜΑΪΟΥ



Tῇ ΚΕ΄ Μαΐου, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἰεουνίου τοῦ Νηστευτοῦ, ἐν Ἱέρακι τῆς Καλαβρίας. Πληροφορίες σχετικά μέ τόν

Ἅγιο διέσωσε ὁ ἱστορικός G. Marafioti, στό ἔργο του Croniche e antichità di Calabria, Padova 1601, σελ. 108.

Ὁ Ὅσιος πατήρ ἡµῶν Ἰεούνιος γεννήθηκε τόν 10ο αἰῶνα στόν Ἱέρακα (σηµερινό Gerace) τῆς Καλαβρίας, καί ἀκολούθησε τόν ἐρηµητικό βίο κοντά στή Μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου, λίγο ἔξω ἀπό τήν πόλη του. Τήν ἴδια ἐποχή ἀσκήτευαν στή γύρω περιοχή τόσο ὁ Ὅσιος Ἀντώνιος (23 Αὐγούστου), ὅσο καί ὁ Ὅσιος Νικόδηµος ὁ Ταπεινός (12 Μαρτίου). Τό πραγµατικό ὄνοµα τοῦ Ὁσίου ἦταν Ἰωάννης, ὅµως λόγω τῆς αὐστηρῆς καί συνεχοῦς νηστείας ἔµεινε γνωστός στόν λαό ὡς Ἰεούνιος, λόγω τοῦ ὅτι στά λατινικά ἡ νηστεία λέγεται Ieiunium. Ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ περί τό ἔτος 1000. Σήµερα ἡ μνήµη του ἔχει σχεδόν ξεχαστεῖ, ὅµως σώζεται ἀκόµα τό σπήλαιο στό ὁποῖο ἀσκήτεψε, στήν περιοχή πού οἱ ντόπιοι κάτοικοι τοῦ Gerace ὀνοµάζουν «Sant’ Iunio». Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Ἰωάννη· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 342 -

ΜΑΪΟΣ

Ὁ Ὅσιος Ἰεούνιος, ὁ ἐν Ἱέρακι. Σύγχρονη εἰκόνα.

- 343 -

Ὁ Τίμιος Πρόδρομος. Βυζαντινό ψηφιδωτό στό παλατινό παρεκκλήσιο, στήν Πάνορμο τῆς Σικελίας.

ΙΟΥΝΙΟΣ

1 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ Α΄ τοῦ µηνός Ἰουνίου, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Συµεὼν τοῦ Πενταγλώσσου, τοῦ Σιναΐτου. Ἡ μνήμη του ἀναγρά-

φεται στό Acta Sanctorum, Iunii, τόμος I, Parigi-Roma 1847, σελ. 89-104 καί στό Vitae Sanctorum Siculorum τοῦ Ottavio Gaetani, τόμος II, σελ.101-107.

Ὁ Σικελιώτης αὐτός Ἅγιος γεννήθηκε στίς Συρακοῦσες τό 987, ὅµως νωρίς κατέφυγε µέ τήν οἰκογένειά του στήν Κωνσταντινούπολη, ὅπου καί σπούδασε τήν ἐκκλησιαστική καί θύραθεν παιδεία. Ποθώντας νά ἀφιερώσει τή ζωή του στόν Θεό, µετά ἀπό ἕνα προσκύνηµα στούς Ἁγίους Τόπους, ἔγινε µοναχός στή Μονή τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης, στό ὄρος Σινᾶ. Ἐκεῖ χειροτονήθηκε διάκονος καί, λόγω τῶν πολλῶν προσόντων καί γνώσεών του (γνώριζε πέντε γλῶσσες), στάλθηκε ἀπό τόν ἡγούµενο στή Δύση γιά νά διαπραγµατευθεῖ σχετικά µέ κάποιες ὑποθέσεις τῆς μονῆς καί γιά µιά µεγάλη δωρεά πρός τό µοναστήρι ἀπό τόν κόντε τοῦ Πικταβίου (σηµερινό Poitiers) Γουλιέλµο Δ΄. Ἔτσι, ὁ Ἅγιος ταξίδεψε στήν Ἀντιόχεια, τό ΒελιγράὉ Ὅσιος Συμεών, ὁ ἐν Τρεβήροις. δι, τή Ρώµη, µέχρι τό Verdùn τῆς - 345 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Γαλλίας καί τούς Τρεβήρους (σηµερινή Trier) τῆς Γερµανίας. Ἐκεῖ, ποθώντας τήν ἡσυχαστική ζωή, ἔζησε γιά πέντε χρόνια ἔγκλειστος σέ ἕνα κελί, πάνω στά ρωµαϊκά τείχη τῆς πόλεως, µέχρι τή µακαρία κοίµησή του τό 1035. Σήµερα, στούς Τρεβήρους, ἐκτός ἀπό τόν τάφο τοῦ Σικελοῦ Ὁσίου, φυλάσσονται τό µοναχικό κουκούλι του καί ἕνα χειρόγραφο ἑλληνικό Εὐχολόγιο. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Συμεών, τὸ πνεῦµα σου.

Ὁ τάφος τοῦ ὁσίου Συμεών, στούς Τρεβήρους.

- 346 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

2 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῇ Β΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ Προσκυνητοῦ (il Pellegrino), ἢ «Κύριε, ἐλέησον», τοῦ ἐν Tράνι τῆς Ἀπουλίας. Ἡ μνήμη του ἀναγράφεται στό Acta Sanctorum, Iunii, τόμος I,



Venezia 1738, σελ. 235-260.

Ὁ Ἅγιος αὐτός, ὁ «διά Χριστόν σαλός», γεννήθηκε γύρω στά 1075 στό Στεῖρι τῆς Βοιωτίας, ἀπό φτωχούς κτηνοτρόφους γονεῖς. Ἀπό µικρός, βόσκοντας τά πρόβατα τῆς οἰκογένειάς του, ἀγάπησε τήν ἡσυχία καί τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, ἐπικαλούµενος συνεχῶς τόν Θεό µέ τήν προσευχή «Κύριε, ἐλέησον» καί φτάνοντας ἔτσι σέ ὑψηλά µέτρα θεωρίας τῶν οὐρανίων πραγµάτων. Ὅλοι οἱ συγχωριανοί του τόν θεωροῦσαν σαλεµένο καί παράφρονα καί τόν περιγελοῦσαν. Ἡ µητέρα του ἀπελπισµένη ἀπό τή συµπεριφορά του, τόν ἔδιωξε ἀπό τό σπίτι σέ ἡλικία µόλις δώδεκα ἐτῶν, καί ὁ Ἅγιος βρῆκε καταφύγιο σέ µία σπηλιά, διώχνοντας µέ τήν ἐπίκληση τοῦ Χριστοῦ τήν ἀρκούδα πού κατοικοῦσε πρίν ἐκεῖ. Ὁ νεαρός Νικόλαος περνοῦσε πλέον τίς ἡµέρες του τρεφόµενος µέ ἄγρια χόρτα καί προσευχόµενος ἀδιαλείπτως, µέ τά χέρια ὑψωµένα, φωνάζοντας «Κύριε, ἐλέησον». Κάποια ἡµέρα, τοῦ ἐµφανίστηκε ἕνας σεβάσµιος γέροντας, γυµνός καί καλυµµένος µόνο µέ τά κατάλευκα µαλλιά καί γένια του, δίνοντάς του πολλές πνευµατικές συµβουλές καί ὁδηγίες. Ἡ µητέρα του, προσπαθώντας νά τόν σωφρονίσει καί θεωρώὉ Ἅγιος Νικόλαος, ὁ Προσκυνητής. ντας ὅτι ἴσως εἶναι δαιµονισµέ(Ἔργο τοῦ συγγραφέως στό Ἡσυχαστήριο νος, τόν ὁδήγησε στή γειτονική τῆς Ὑπαπαντῆς, στή Σικελία).

- 347 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Μονή τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ, ὅπου ὁ Νικόλαος συνέχισε τή δύσκολη ἄσκηση τῆς «διά Χριστόν σαλότητος», ὑποµένοντας µέ καρτερικότητα τή σκληρή καί βάναυση συµπεριφορά τῶν µοναχῶν. Πολλές φορές τόν ἁλυσόδεναν καί τόν κλείδωναν στόν πύργο τῆς μονῆς, ὅµως ὁ Ἅγιος, ἐλευθερωµένος θαυµατουργικά, βρισκόταν µπροστά στόν ναό ἤ ἐπάνω στόν τροῦλο, φωνάζοντας πάντοτε «Κύριε, ἐλέησον». Ἀπελπισµένοι οἱ µοναχοί, µία µέρα τόν πέταξαν στή θάλασσα, ὅµως ἕνα δελφίνι τόν µετέφερε στήν ξηρά σῶο καί ἀβλαβῆ. Περί τό ἔτος 1092 ἀναχωρεῖ ἀπό τή Ναύπακτο, ἐπιβιβαζόµενος σέ ἕνα καράβι. Καί ἐδῶ, ὅµως, δέν σταµάτησαν τά προβλήµατα γιά τόν νεαρό Νικό- Ὁ Ἅγιος Νικόλαος, ὁ Προσκυνητής. λαο. Ἐπειδή συνεχῶς φώναζε «Κύριε, Παλαιά εἰκόνα τοῦ ἁγίου, στό Τράνι ἐλέησον», οἱ ναυτικοί ἐξοργισµένοι τῆς Ἀπουλίας. τόν ἔριξαν στή θάλασσα, ὅµως µέ θαυµαστό τρόπο διασώζεται ἀπό µιά «οὐράνια Κυρία» καί µεταφέρεται στήν Ὑδροῦντα (σηµερινό Otranto) τοῦ Σαλέντο, στήν Κάτω Ἰταλία. Ἐκεῖ, συνεχίζει τήν παράξενη βιωτή του. Κρατώντας ἕναν σταυρό, γύριζε ὅλη τήν ἡµέρα φωνάζοντας «Κύριε, ἐλέησον» καί «Μετανοεῖτε», ἀκολουθούµενος ἀπό πολλά παιδιά πού διασκέδαζαν µαζί του, ἐπαναλαµβάνοντας καί αὐτά «Κύριε, ἐλέησον». Οἱ κάτοικοι τοῦ τόπου, πού ἤδη ἀπό τό 1073 εἶχαν κατακτηθεῖ ἀπό τούς Λατίνους Νορµανδούς, αἰσθανόµενοι τήν ἁγιότητα τοῦ Νικολάου, καταφεύγουν κοντά του µέ τά ἑξῆς λόγια: «Ξέρουµε, πατέρα, πώς, ὅ,τι ζητήσεις ἀπό τόν Κύριο, ἀµέσως θά τό λάβεις. Γι’ αὐτό, λυπήσου µας, µεσολάβησε γιά ἐµᾶς στόν Κύριο, ὥστε µέ τίς προσευχές σου νά ἀπελευθερωθοῦµε ἀπό τή συνεχῆ σκλαβιά τῶν βαρβάρων καί οἱ συγ- 348 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

γενεῖς µας πού παραµένουν αἰχµάλωτοι, νά εὐεργετηθοῦν ἀπό ἐσένα καί νά ἀποκτήσουν τήν ἐλευθερία τους». Στό Λέτσε, ὅπου βρέθηκε συνεχίζοντας τήν ἐν Χριστῷ ἀποδηµία του, ὁ ἐπίσκοπος Θεόδωρος, θυµωµένος ἐπειδή τόν ξύπνησε, ἐπικαλούµενος συνεχῶς µέ δυνατή φωνή τό «Κύριε, ἐλέησον», ἔβαλε νά τόν µαστιγώσουν. Ὁ Ἅγιος συνέχισε τήν περιοδεία του, ἐπιτελώντας πολλά θαύµατα καί ἐλευθερώνοντας ἀνθρώπους ἀπό τήν ἐπιρροή τῶν δαιµόνων, ἀλλά καί ὑποµένοντας πολλά παθήµατα, κακοµεταχειρίσεις καί χλευασµούς ἀπό τούς ἀνθρώπους πού δέν κατανοοῦσαν τή συµπεριφορά του. Ἔφτασε µέχρι τόν Τάραντα, ὅπου καί ἐκεῖ τόν περίµεναν τά δεσµά καί ἡ ἀνελέητη µαστίγωση ἀπό τόν Λατῖνο ἐπίσκοπο Alberto. Φεύγει γεµᾶτος πληγές Παλαιά τοιχογραφία τοῦ ἀπό τόν Τάραντα, καί στίς 20 Μαΐου τοῦ 1094, Ἁγίου Νικολάου τοῦ Προ­ µπαίνει στήν πόλη τῶν Τρανῶν1, ψάλλοντας σκυ­νητοῦ, στό Σαλέντο τῆς ὕµνους καί φωνάζοντας «Κύριε, ἐλέησον» Κάτω Ἰταλίας. καί «Μετανοεῖτε». Καί ἐδῶ µαζεύονται γύρω του παιδιά, στά ὁποῖα χαρίζοντας κεράσια καί ἄλλα φροῦτα, διδάσκει νά προσεύχονται συνεχῶς µέ τό «Κύριε, ἐλέησον». Ὁ ἐπίσκοπος τῆς πόλεως πού ὀνοµαζόταν Βυζάντιος, ἔµαθε γιά τόν Ἕλληνα αὐτόν Ἅγιο καί τόν κάλεσε νά τόν ρωτήσει τόν λόγο γιά τόν ὁποῖο συµπεριφερόταν µέ αὐτόν τόν τρόπο. Ἐκεῖνος τότε τοῦ ἀπάντησε: «Κύριε, σύ πού τόν λόγο τοῦ Εὐαγγελίου τόσο καλά γνωρίζεις καί µέ κανένα τρόπο ἀπό ἐσένα τίποτε κρυφό δέ µένει, ὁ Κύριός µας Ἰησοῦς Χριστός προέτρεψε µιλώντας στούς µαθητές του καί λέγοντας «Ὅποιος θέλει νά ἀκολουθήσει πίσω µου, ἄς ἀπαρνηθεῖ τόν ἑαυτό του κι ἄς σηκώσει τόν Σταυρό του καί 1. Παραλιακή πόλη τῆς Ἀπουλίας, λίγο βορειότερα ἀπό τό Bari, πού σήµερα ὀνοµάζεται Trani.

- 349 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἄς µέ ἀκολουθήσει» (Μαρκ. 8, 34). Στούς ἴδιους τούς µαθητές πάλι εἶχε πεῖ ὅτι «Ἄν δέν ἀλλάξετε καί δέ γίνετε σάν τά παιδιά, δέν θά µπεῖτε στή Βασιλεία τῶν Οὐρανῶν» (Ματθ. 18, 4). Ἀφοῦ λοιπόν κατανόησα τούς λόγους, δέν ντράπηκα νά σηκώσω καί µέσα µου καί µέ τά χέρια µου, τό µέγιστο σύµβολο τοῦ Σταυροῦ καί νά πορευθῶ σάν παιδί, µή ἀποκρούοντας τήν εἰρωνεία τῶν ἀνθρώπων». Ὁ ἐπίσκοπος, θαυµάζοντας τήν ἁπλότητα καί τήν εὐλάβειά του καί ἀναγνωρίζοντας ὅτι πρόκειται γιά φωτισµένο ἄνθρωπο τοῦ Θεοῦ, τοῦ ἐπέτρεψε νά µείνει στήν πόλη. Στίς 23 Μαΐου, ὁ Ἅγιος ἀσθενεῖ, µετά τίς πολλές κακουχίες πού ὑπέστη, καί φιλοξενεῖται στό σπίτι κάποιου Σαβίνου, ὅπου, λίγες µέρες ἀργότερα, στίς 2 Ἰουνίου τοῦ 1094, παραδίδει τήν ψυχή του στόν Κύριο, καλυµµένος ἀπό ἕνα «ἀπερίγραπτο καί ἀνεκδιήγητο οὐράνιο φῶς», σέ ἡλικία µόλις 18-19 ἐτῶν. Πλῆθος κόσµου ἀρχίζει ἔκτοτε νά προσεύχεται στόν τάφο του, στήν ἐκκλησία S. Maria de Russis, ὁ ὁποῖος ἐπιτελοῦσε πολλά θαύµατα. Τό 1098, συντάχθηκε ὁ Βίος του ἀπό κάποιον Adelferio, σύµφωνα µέ τίς µαρτυρίες τοῦ Ἕλληνα µοναχοῦ Βαρθολοµαίου, πού τόν συνόδευε στίς περιοδεῖες του καί, τό 1099, ὁ ἐπίσκοπος Βυζάντιος τόν κατατάσσει µεταξύ τῶν ἁγίων. Τό ἱερό του σκήνωµα βρίσκεται µέχρι σήµερα στήν κρύπτη τοῦ Καθεδρικοῦ Ναοῦ τοῦ Τράνι, τοῦ ὁποίου εἶναι καί ὁ πολιοῦχος Ἅγιος. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Νικόλαε, τὸ πνεῦµα σου.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Κοµισίου, τοῦ ἐν Κατάνῃ τῆς Σικελίας (+269 µ.Χ.). Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε:

BIBLIOTHECA SANCTORUM, IV, σελ. 133, Città Nuova Ed., Roma 1964.

- 350 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

O Ἅγιος μάρτυς τοῦ Χριστοῦ Κοµίσιος καταγόταν ἀπό τήν Κατάνη τῆς Σικελίας καί ἦταν βοσκός. Πίστεψε στόν Χριστό καί γιά τόν λόγο αὐτό καταγγέλθηκε καί συνελήφθη ἀπό τόν εἰδωλολάτρη ἔπαρχο, ὁ ὁποῖος διέταξε νά τόν µαστιγώσουν, νά τόν περιχύσουν µέ καυτό λάδι καί νά τόν ρίξουν στόν ἀσβέστη. Ἐπειδή δέν δεχόταν νά προσφέρει θυσία στά εἴδωλα, ὁ ἔπαρχος διέταξε νέα Ὁ Ἅγιος μάρτυς Κομίσιος, ὁ ἐκ Κατάνης. βασανιστήρια. Τόν ἔβαλαν σέ ἕνα καζάνι µέ λιωµένο µολύβι, ἔκαψαν τά πλευρά του µέ λαµπάδες καί τόν ἔριξαν σέ ἀναµµένη κάµινο. Ἐπειδή ἀπό ὅλα αὐτά τά µαρτύρια ἔβγαινε ἀλώβητος καί σταθερός στήν πίστη του στόν Χριστό, διατάχθηκε ὁ ἀποκεφαλισµός του. Ὁ πρεσβύτερος Δονάτος, ὁ ὁποῖος εἶχε µυήσει τόν Κοµίσιο στή χριστιανική πίστη, ἔθαψε µέ τιµές τό σῶµα τοῦ μάρτυρα. Σήµερα εἶναι ἐντελῶς λησµονηµένος στήν πατρίδα του τήν Κατάνη. Ἕνας Ἅγιος Κοµίσιος τιµᾶται στίς 2 Ἰουνίου στό Penne τοῦ Abruzzo καί οἱ µελετητές τόν ταυτίζουν µέ τόν μάρτυρα ἀπό τήν Κατάνη, τοῦ ὁποίου ἡ τιµή, γιά κάποιον ἀδιευκρίνιστο λόγο, ἔφτασε στήν κωµόπολη αὐτή τῆς Κεντρικῆς Ἰταλίας. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε. Ὁ Μάρτυς σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο, τῆς ἀφθαρσίας ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν, ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 351 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

3 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ Γ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, ἡ σύναξις τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου «τῆς Γραφῆς», ἐν Μεσσήνῃ τῆς Σικελίας. Πρόκειται γιά τοπική Θε-

ομητορική ἑορτή τῆς Μεσσήνης τῆς Σικελίας.

Πολιοῦχος καί προστάτης τῆς πόλεως τῆς Μεσσήνης θεωρεῖται ἡ Παναγία «τῆς Γραφῆς», τῆς ὁποίας ἡ σύναξη ἑορτάζεται µέ µεγάλη εὐλάβεια, κάθε χρόνο στίς 3 Ἰουνίου. Πρόκειται γιά παλαιά βυζαντινή εἰκόνα τῆς Παναγίας τῆς Γοργοεπηκόου, ἡ ὁποία σήµερα δυστυχῶς δέν διασώζεται, ἀλλά σώζονται πολυάριθµα ἀντίγραφά της σέ ὅλη τή Σικελία ἀλλά καί τήν Καλαβρία. Ὑπάρχει καταγεγραµµένη ἡ εὐλαβική παράδοση ὅτι ἡ ἴδια ἡ Ὑπεραγία Θεοτόκος, ὅταν ἀκόµη βρισκόταν ἐν ζωῇ, ἀπέστειλε ἐπιστολή στούς κατοίκους τῆς Μεσσήνης, οἱ ὁποῖοι εἶχαν πιστέψει στόν Χριστό διά τοῦ ἀποστόλου Παύλου, εὐλογώντας τους καί ὑποσχόµενη τήν παντοτινή προστασία της πάνω στήν πόλη τους. Ἡ ἐπιστολή-γραφή αὐτή τῆς Θεοτόκου, µαζί, µάλιστα, µέ λίγες τρίχες ἀπό τά µαλλιά της, φυλασσόταν µαζί µέ τή θεοµητορική εἰκόνα τῆς Γοργοεπηκόου. Γιά τόν λόγο αὐτό ἡ εἰκόνα τῆς Θεοτόκου Ἡ Παναγία ἡ Γοργοεπήκοος ἤ τῆς Γραφῆς, ἦταν γνωστή κυρίως ὡς Πανα- προστατεύουσα τήν πόλη τῆς Μεσσήνης στή Σικελία. γία «τῆς Γραφῆς» (Madonna - 352 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

della Lettera). Πολλοί ἱστορικοί θεωροῦν σήµερα ὅτι τήν ἱστορία µέ τήν ἐπιστολή τῆς Θεοτόκου τήν ἐπινόησε ὁ Ἕλληνας λόγιος Κωνσταντῖνος Λασκάρης (+1501), ὁ ὁποῖος, µετά τήν ἅλωση τῆς Κωνσταντινούπολης, εἶχε καταφύγει στή Μεσσήνη, πού τήν ἐποχή ἐκείνη εἶχε ἀκόµα ἐντονότατο τό ἑλληνικό στοιχεῖο, διδάσκοντας τήν ἑλληνική γλῶσσα καί γραµµατική. Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος.

Παναγία ἡ Γοργοεπήκοος ἤ τῆς Γραφῆς. Σύγχρονη εἰκόνα, ἀντίγραφο τῆς παλαιᾶς, πού τιμᾶται στή Μεσσήνη τῆς Σικελίας στίς 3 Ἰουνίου (ἔργο τοῦ συγγραφέως).

- 353 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

4 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ Δ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων δεκατεσσάρων Μαρτύρων, τῶν ἐν Σικελίᾳ µαρτυρησάντων. Βλέπε τήν κριτική ἔκδοση

τοῦ Ἱερωνυμικοῦ Μαρτυρολογίου τῶν Giovanni Battista de Rossi καί Louis Duchesne, Martyrologium Hieronymianum, στό Acta Sanctorum Novembris, τόμος II, μέρος πρῶτο, Bruxelles 1894.

Στίς 4 Ἰουνίου, στό Ἱερωνυµικό Μαρτυρολόγιο, συναντοῦµε τή μνήµη τῶν Ἁγίων δεκατεσσάρων μαρτύρων: Expergensio, Christo, Italo, Filippo, Rustulo, Cama, Iulia, Saturnino, Eiagono, Momna, Fortuno, Crescentia, Iocundiano καί Notkero, µέ τή µόνη γενική ἔνδειξη ὅτι µαρτύρησαν στή Σικελία. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 354 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

5 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ Ε΄ τοῦ µηνός Ἰουνίου, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Γρηγορίου, ἐπισκόπου Λιλυβαίου, ἐν Σικελίᾳ. Ἡ μνήμη του διασώθηκε

καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ.123.

Πληροφορίες γιά τή ζωή τοῦ Ἁγίου αὐτοῦ ἱεράρχου τῆς ἐκκλησίας τοῦ Λιλυβαίου (σηµερινή Marsala) στή Σικελία, ἀντλοῦµε ἀπό τόν Βίο τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου, ἐπισκόπου Ἀκραγαντίνων, πού συνέγραψε τόν 7ο αἰῶνα, ὁ Ἕλληνας ἡγούµενος τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Σάββα στή Ρώµη, Λεόντιος. Ἐκεῖ ὑπάρχει ἀναφορά, στή φυλακή στήν ὁποία εἶχε φυλακιστεῖ ὁ Ἅγιος Γρηγόριος καί ὅπου ὑπέστη τό µαρτύριο ἀπό τόν τύραννο Τυρκανό. Τίποτε ἄλλο δέν γνωρίζουµε, δυστυχῶς, γιά τόν ἱεροµάρτυρα αὐτόν. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Καὶ τρόπων μέτοχος, καὶ θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τὴν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διὰ τοῦτο τὸν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καὶ τῇ πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, ἱερομάρτυς Γρηγόριε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Πέτρου τοῦ Σπανοῦ, τοῦ ἐν Καλαβρίᾳ (11ος αἰώνας). Σχετικά μέ τή μνήμη του,

βλέπε: BIBLIOTHECA SANCTORUM, τόμος X, σελ. 865, Città Nuova Ed., Roma 1982.

Δέν γνωρίζουµε τή γενέτειρα τοῦ Καλαβροῦ αὐτοῦ Ὁσίου. Πολλά µέρη στήν Καλαβρία διεκδικοῦν τήν καταγωγή του (Arena, Ciano στήν ἐπαρχία τοῦ Mileto καί ἡ Torre Spatola, περιοχή τοῦ Squillace). Ἡ ζωή - 355 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

του τοποθετεῖται χρονικά µεταξύ τοῦ 11ου καί τοῦ 12ου αἰῶνα. Γνωρίζουµε ὅτι εἶχε φτάσει σέ ὑψηλά µέτρα ἀρετῆς καί ἐπιτελοῦσε θαύµατα µέ τήν ἐπίκληση τοῦ ὀνόµατος τοῦ Χριστοῦ, ὄχι µόνο στούς ὁµογενεῖς του, ἀλλά ἀκόµα καί σ’ αὐτούς τούς Νορµανδούς κατακτητές. Θεράπευσε ἔτσι τόν κόντε τῆς Arena, Ἰωάννη Conclubet, ὁ ὁποῖος, ἀπό εὐγνωµοσύνη, τοῦ χορήγησε τά ἀπαραίτητα µέσα ὥστε νά ἀνεγείρει τή Μονή τοῦ Ciano. Ἀφοῦ ἔζησε ὁσιακά, ἐκοιµήθη (ἴσως τήν 15η Ἰανουαρίου τοῦ 1105, ὅπως καταγράφει ὁ ἱστορικός Menniti), καί ἐτάφη στό µοναστήρι του, ὅπου ἐτιµᾶτο ἡ μνήµη του στίς 5 Ἰουνίου. Σύµφωνα µέ µία µαρτυρία τοῦ 1691, ἐκεῖ ὑπῆρχε ἀκόµα ἡ εἰκόνα του καί ἕνα ἑλληνικό χειρόγραφο βιβλίο, ὅ,τι ἀπέµεινε ἀπό τήν πλούσια Βιβλιοθήκη τοῦ µοναστηριοῦ. Σήµερα, στή Βιβλιοθήκη τοῦ Βατικανοῦ, σώζεται ὁ Κώδικας Vat. Gr. 2048, τοῦ ἔτους 1126, πού κάποτε ἀνῆκε στόν ἡγούµενο τοῦ µοναστηριοῦ τοῦ Ciano, Γεράσιµο, καί κάποια ἄλλα χειρόγραφα φυλάσσονται στήν Κρυπτοφέρρη καί τήν Ἀµβροσιανή Βιβλιοθήκη. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Πέτρε, τὸ πνεῦµα σου.

- 356 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

7 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῇ Ζ΄ τοῦ µηνός Ἰουνίου, μνήµη τῶν Ἁγίων γυναικῶν, Αἰσίας καὶ Σωσάννης, µαθητριῶν Παγκρατίου, ἐπισκόπου Ταυροµενίου τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη τους καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί



τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Δυστυχῶς, οἱ βυζαντινοί Συναξαριστές πού ἀναφέρουν τή μνήµη τῶν γυναικῶν αὐτῶν, δέν διασώζουν κανένα ὑπόµνηµα γιά τίς δύο αὐτές Σικελιώτισσες Ἁγίες τῆς ἀποστολικῆς ἐποχῆς. Στόν κατά πλάτος Βίο τοῦ Ἁγίου Παγκρατίου, περιγράφεται τό µαρτύριο δύο παρθένων γυναικῶν, χωρίς ἀναφορά στά ὀνόµατά τους. Μᾶλλον, ὅµως, πρόκειται γιά τίς δύο αὐτές Ἁγίες, Αἰσία καί Σωσσάνα, πού ἑορτάζουν σήµερα. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 357 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

10 ΙΟΥΝΙΟΥ



Tῇ Ι΄ Ἰουνίου, μνήµη τῆς Ἁγίας ἐνδόξου μάρτυρος Ὀλιβίας, τῆς ἐκ Πανόρµου τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη της ἀναγράφεται στό Acta Sanc-

torum, Iunii, τόμος II, Venezia 1742, σελ. 295-299.

Σύµφωνα µέ τό Συναξάρι, ἡ Ὀλίβα γεννήθηκε γύρω στό 448 καί ἦταν κόρη µιᾶς οἰκογένειας εὐγενῶν Σικελῶν. Ἡ παράδοση ἀναφέρει ὅτι γεννήθηκε στήν περιοχή Λότζια τῆς Πανόρµου (σηµερινό Palermo τῆς Σικελίας). Τό 454, ὁ Γιζέριχος, Βασιλιάς τῶν Βανδάλων, κατέκτησε τή Σικελία καί κατέλαβε τήν Πάνορµο, σκοτώνοντας πολλούς χριστιανούς. Σέ ἡλικία τότε µόλις δεκατριῶν ἐτῶν, ἡ Ἁγία Ὀλίβα ἄρχισε νά ἐπισκέπτεται τούς φυλακισµένους χριστιανούς, γιά νά τούς ἀνακουφίζει καί νά τούς παροτρύνει νά παραµείνουν σταθεροί στήν πίστη τους. Οἱ Βάνδαλοι ἐντυπωσιάστηκαν ἀπό τή δύναµη τοῦ πνεύµατός της καί, βλέποντας ὅτι τίποτα δέν θά µποροῦσε νά κάµψει τήν πίστη της, µέ γνώµονα τήν εὐγενική καταγωγή της τήν ἔστειλαν στήν Τύνιδα, στή Βόρεια Ἀφρική, προκειµένου ὁ Κυβερνήτης νά προσπαθήσει νά τή µεταπείσει. Στήν Τύνιδα ἔκανε πολλά θαύµατα καί ἄρχισε νά µεταστρέφει τούς εἰδωλολάτρες Εἰκόνα τοῦ 13ου αἰῶνα ἀπό τήν Πάνορμο στή χριστιανική πίστη. Ὁ τῆς Σικελίας, πού ἀπεικονίζει, στό κάτω μέΚυβερνήτης διέταξε τότε νά ρος, τήν Ἁγία Ὀλίβα καί, ἐπάνω, τούς Ἁγίους Ἠλία, Παρασκευή καί Ροζαλία.

- 358 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

µεταφερθεῖ σέ ἕνα ἀποµονωµένο µέρος, στά βάθη τῆς ἐρήµου, ὅπου ὑπῆρχαν ἄγρια ζῶα, ἐλπίζοντας ὅτι τά θηρία θά τήν καταβρόχθιζαν ἤ ὅτι θά πέθαινε ἀπό τήν πείνα. Ὡστόσο, τά ἄγρια ζῶα ζοῦσαν εἰρηνικά µαζί της. Μιά µέρα, µερικοί ἄνδρες ἀπό τήν Τύνιδα πού τήν κυνηγοῦσαν, τήν ἐντόπισαν καί ἐντυπωσιάστηκαν τόσο ἀπό τήν ὀµορφιά της, πού προσπάθησαν νά τήν κακοποιήσουν, ἀλλά ἡ Ἡ Ἁγία Ὀλίβα, ἡ ἐκ Πανόρμου. Ἁγία τούς ἄλλαξε τή διάθεση µέ τόν λόγο τοῦ Κυρίου καί τήν προσευχή της, καί ἔτσι µεταστράφηκαν καί βαπτίστηκαν. Ὅταν ὁ Κυβερνήτης ἐνηµερώθηκε γιά ὅλα αὐτά, τή συνέλαβε καί τή φυλάκισε στήν πόλη, σέ µιά προσπάθεια νά τῆς κάµψει τό ἠθικό. Βλέποντας, ὅµως, τό ἄκαµπτο τοῦ χαρακτῆρα της διέταξε νά τή βασανίσουν µέ ποικίλους τρόπους. Τή µαστίγωσαν, τή γύµνωσαν καί τήν ἔριξαν µέσα σέ ἕνα καζάνι µέ καυτό λάδι, ἀλλά ὅλα αὐτά τά βασανιστήρια δέν τῆς προκάλεσαν τήν παραµικρή βλάβη, οὔτε τήν ἔκαναν νά παραιτηθεῖ ἀπό τήν πίστη της. Τελικά, ἀποκεφαλίστηκε στίς 10 Ἰουνίου τοῦ 463, σέ ἡλικία δεκαπέντε ἐτῶν, καί ἡ παρθενική ψυχή της πέταξε στόν οὐρανό µέ τή µορφή Λιθογραφία μέ τό μαρτύριο τῆς Ἁγί- ἑνός περιστεριοῦ. ας Ὀλίβας, τῆς ἐκ Πανόρμου.

- 359 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Τό σῶµα της µεταφέρθηκε καί ἐτάφη στή γενέτειρά της, τήν Πάνορµο τῆς Σικελίας, τῆς ὁποίας ἡ Ἁγία µέχρι σήµερα θεωρεῖται συµπολιοῦχος. Στήν Τύνιδα, ὑπάρχει τζαµί πού φέρει τό ὄνοµά της (Jāmi alzaytūna), χτισµένο πάνω ἀπό χριστιανική ἐκκλησία ἀφιερωµένη στήν Ἁγία Ὀλίβα. Οἱ Μουσουλµᾶνοι τή σέβονται καί µεταξύ τους ὑπάρχει ἡ παράδοση πώς, ὅταν βρεθεῖ τό σῶµα τῆς μάρτυρος, θά ἐπέλθει τό τέλος τοῦ Ἰσλάµ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ. Τὸν νυμφίον σου Χριστὸν ἀγαπήσασα, τὴν λαμπάδα σου φαιδρῶς εὐτρεπίσασα, ταῖς ἀρεταῖς διέλαμψας Πανεύφημε· ὅθεν εἰσελήλυθας, σὺν αὐτῷ εἰς τοὺς γάμους, τὸ στέφος τῆς ἀσκήσεως, παρ᾽ αὐτοῦ δεξαμένη· ἀλλ᾽ ἐκ κινδύνων λύτρωσαι ἡμᾶς, τοὺς ἐκτελοῦντας, Ὁσία Ὀλίβα, τὴν μνήμην σου.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, ἀνάµνησις τῆς µαρτυρικῆς τελειώσεως ἐν Ρώµῃ, τοῦ ἀρχιεπισκόπου Ἀχρίδος Μακαρίου.

Μετά τήν ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως καί τή µετανάστευση µεγάλων ὁµάδων ἀλβανοφώνων καί Ἑλλήνων Χριστιανῶν στήν Κεντρική καί Νότια Ἰταλία, ὑπῆρξε ἡ ἀνάγκη διαποιµάνσεως ὅλων τῶν Ὀρθοδόξων πού ζοῦσαν στήν Κάτω Ἰταλία. Τό ἴδιο συνέβη καί µέ τίς περιοχές ἐκεῖνες πού βρίσκονταν κάτω ἀπό Βενετική κατάκτηση καί ὅπου ἀπαγορευόταν ἡ παρουσία Ὀρθοδόξων ἐπισκόπων. Ὅλοι αὐτοί οἱ πληθυσµοί ἐπιθυµοῦσαν νά βρίσκονται πνευµατικά καί ἐκκλησιαστικά κάτω ἀπό τό Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως, τό ὁποῖο αἰσθάνονταν ὡς τή μητέρα Ἐκκλησία τους. Αὐτό, ὅµως, δέν ἄρεσε στούς Λατίνους κληρικούς, πού ἤθελαν νά ἀφοµοιώσουν, τουλάχιστον διοικητικά, τούς Ὀρθοδόξους κατοίκους τῶν περιοχῶν αὐτῶν. Τόν δύσκολο αὐτό ρόλο, τοῦ συνδέσµου δηλαδή µέ τήν Ἐκκλησία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ἀνέλαβαν οἱ ἑκάστοτε ἀρχιεπίσκοποι Ἀχρῖδος, ὡς πλησιέστεροι στίς περιοχές αὐτές. Ὁ Ἅγιος Μακάριος, ἀρχιεπίσκοπος Ἀχρῖδος, συνελή- 360 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

φθη ἀπό τήν Ἱερά Ἐξέταση µέ τήν κατηγορία ὅτι χειροτονοῦσε κρυφά Ὀρθοδόξους ἱερεῖς, στέλνοντάς τους στήν Ἰταλία, καί τούς ἐφοδίαζε µέ τό Ἅγιο Μύρο, ὥστε νά τελοῦν τίς βαπτίσεις τῶν Ὀρθοδόξων. Ὁδηγήθηκε στή Ρώµη, ὅπου φυλακίστηκε στή φυλακή Tordi Quinto. Ἐκεῖ, ἀφοῦ βασανίστηκε παραµένοντας σταθερός στήν ὁµολογία τῆς πίστεως του, καί µή δίνοντας καµία σχετική πληροφορία στούς βάναυσους Ἱεροεξεταστές, κρεµάστηκε ἀπό µία γέφυρα καί, στή συνέχεια, παραδόθηκε στίς φλόγες, τή νύχτα τῆς 10ης Ἰουνίου 1562. Τά πρακτικά τῆς δίκης του, πού διασώζουν τήν ὁµολογία του ἐνώπιον τῶν µελῶν τῆς ἀδελφότητας τοῦ San Giovanni Decollato, ἀναφέρουν τά ἑξῆς: «Rev. mo Maccario arcivescovo di Macedonia Adì 10 di giugnio 1562 Essendo costituito in carcere in Torre di Nona Maccario monacho greco arcivescovo di Macedonia et condennato a morte per via di iustitia per eretico pertinace, et sempre stette in quella sua maledetta ostinatione et mai si volse confessare ne lassar memoria alcuna.

Al fine fu menato in Ponte e li fu appiccato e poi abrusciato. Presenti si trovorno la notte li sottoscritti.

Confortatori Messer Lucantonio Orlandi Messer Giambattista Perini Messer Rafaello Benozzi Messer Vincenzo Cenciolini Messer Pagolo Guarnacci Per Giambattista delli Albizi proveditore – Antonio Strambi scrivano». Ἤτοι, «Σεβασµιώτατος Μακάριος, ἀρχιεπίσκοπος Μακεδονίας, 10η Ἰουνίου 1562 - 361 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ὁδηγήθηκε στή φυλακή, στήν Torredi Nova, ὁ Ἕλληνας µοναχός καί ἀρχιεπίσκοπος Μακεδονίας Μακάριος, καί καταδικάστηκε δικαίως εἰς θάνατον ὡς αἱρετικός, ἐπίµονος, σταθερός στήν καταραµένη ἄρνησή του, µή θέλοντας νά ὁµολογήσει ἤ νά ἀφήσει κάποια ὑπόµνηση. Τέλος, ἀφοῦ ξυλοκοπήθηκε στή γέφυρα, κρεµάστηκε καί κάηκε. Παρόντες ἦταν οἱ κάτωθι ὑπογεγραµµένοι». (Ἀκολουθοῦν τά ὀνόµατα). Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε. Ὁ Μάρτυς σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο, τῆς ἀφθαρσίας ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν, ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 362 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

12 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ ΙΒ΄ τοῦ µηνός Ἰουνίου, μνήµη τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Νέου, τοῦ διακόνου, ἐκ Πανόρµου τῆς Σικελίας. Σχετικά μέ τόν Ἅγιο, βλέ-

πε τά περί τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Πνευματοδιώκτου, στό Acta Sanctorum, Maii, τόμος III, Venezia 1738, σελ. 26-36 καί τόν ἑλληνικό Βίο πού ἔχει ἐκδοθεῖ ἀπό τόν Francesco Paolo Rizzo, στό ἔργο του Sicilia Cristiana dal I al V secolo, τόμος II, Ρώμη 2006, σελ. 88-105.

Ἀνάµεσα στούς πολλούς Ἁγίους πού ἐβλάστησαν στήν εὐλογηµένη γῆ τῆς Πανόρµου τῆς Σικελίας, συγκαταλέγεται καί ὁ Ἅγιος διάκονος Φίλιππος, ὁ ἐπιλεγόµενος ὁ Νέος, ὥστε νά ξεχωρίζει ἀπό τόν Ἅγιο Φίλιππο τόν Πνευµατοδιώκτη (12 Μαΐου), µέ τόν ὁποῖο ἄρρηκτα συνδέεται. Πληροφορίες γιά τή ζωή του λαµβάνουµε ἀπό τόν Βίο τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Πνευµατοδιώκτου. Οἱ γονεῖς του ἀνῆκαν στήν πλούσια καί εὐγενική οἰκογένεια τῶν Σεπτιµίων (Settimi) τῆς Πανόρµου, ὅµως δέν µποροῦσαν νά ἀποκτήσουν παιδιά. Ἀκούγοντας τά πολλά θαύµατα πού ὁ Ἅγιος Φίλιππος ὁ Πνευµατοδιώκτης ἐπιτελοῦσε στό Ἀργύριον τῆς Σικελίας, ὁ πατέρας του ἀποφάσισε νά πάει νά τόν συναντήσει καί Ὁ Ἅγιος Φίλιππος ὁ Διάκονος, ὁ ἐκ Πα- νά τοῦ ζητήσει νά προσευχηθεῖ νόρμου. ὥστε νά τεκνοποιήσουν. Ἐκεῖνος, - 363 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἀφοῦ τόν εὐλόγησε, τόν ἔστειλε πίσω στήν Πάνορµο, ὅπου ἡ σύζυγός του εἶχε δεῖ στόν ὕπνο της τόν Ἅγιο νά τῆς ζητάει νά ὀνοµάσουν τό παιδί πού θά ἀποκτοῦσαν Φίλιππο. Πράγµατι, ὅλα ἔγιναν ὅπως τά εἶπε ὁ Ἅγιος, καί σέ ἡλικία ὀκτώ ἐτῶν ὁ πατέρας ὁδήγησε τόν µικρό Φίλιππο στόν Ἅγιο Φίλιππο ὥστε νά λάβει τήν εὐλογία του. Ὁ Ἅγιος εὐλόγησε τόν µικρό Φίλιππο καί τοῦ ζήτησε νά ἐργαστεῖ ἱεραποστολικά στήν πατρίδα του, δίνοντάς του ὡς εὐλογία ἕναν χιτῶνα του καί ἕνα προσόψιο µέ τά ὁποῖα ὁ νεαρός ἐπιτελοῦσε στόν γυρισµό πολλά θαύµατα. Λίγα χρόνια ἀργότερα, ὁ νεαρός Φίλιππος χειροτονήθηκε διάκονος, µοίρασε τήν περιουσία πού κληρονόµησε ἀπό τούς πλούσιους γονεῖς του στούς φτωχούς καί ἐπιδόθηκε στό κήρυγµα τοῦ Εὐαγγελίου, ζῶντας µέ τρόπο θεάρεστο. Λίγο µετά τήν κοίµηση τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Πνευµατοδιώκτου, ὁ διάκονος Φίλιππος πῆγε καί ὁ ἴδιος στήν Ἀγύρα, ὅπου ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ, µετά ἀπό χρόνια, τήν ἴδια µέρα µέ αὐτή τοῦ πνευµατικοῦ του πατέρα. Οἱ κάτοικοι τῆς Ἀγύρας τοποθέτησαν τά λείψανά του µαζί µέ αὐτά τοῦ διδασκάλου του καί ὅρισαν νά ἑορτάζεται ἡ ἑορτή του στίς 12 Ἰουνίου, ἕνα µῆνα δηλαδή ἀκριβῶς µετά τή μνήµη τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Πνευµατοδιώκτου, ὥστε νά µήν συγχέονται οἱ δύο ἑορτές. Ἀπό τόν 14ο αἰῶνα, ἡ μνήµη του ἄρχισε νά τελεῖται καί στή γενέτειρά του τήν Πάνορµο, ὅπου ὑπάρχει παρεκκλήσιο ἀφιερωµένο στή μνήµη του, στήν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Σωτῆρος. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Φίλιππε, τὸ πνεῦµα σου.

- 364 -

ΙΟΥΝΙΟΣ



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῶν Ἁγίων Ἀρχιλέοντος τοῦ ἐν Paternò, καὶ Ὀνουφρίου τοῦ ἐν Sutera, τῆς Σικελίας. Γιά τούς Ἁγίους αὐτούς,

βλέπε: BIBLIOTHECA SANCTORUM, τόμος III, σελ. 696-699, Città Nuova Ed., Roma 1962.

Ἐλάχιστα εἶναι τά στοιχεῖα πού διασώθηκαν γιά τούς βυζαντινούς αὐτούς ἀσκητές καί προέρχονται, κυρίως, ἀπό προφορικές παραδόσεις. Οἱ ἱστορικοί τοποθετοῦν τή δράση τους µεταξύ τοῦ 6ου καί τοῦ 7ου αἰῶνα, µιᾶς ἐποχῆς, δηλαδή, ἀπό τήν ὁποία δέν µᾶς διασώθηκαν σχεδόν καθόλου γραπτές ἤ ἄλλες πηγές, λόγω τῆς ἀραβικῆς κατάκτησης τῆς Σικελίας. Ὁ Ὅσιος Ἀρχιλέων, ἑλληνικῆς καταγωγῆς, ἦρθε στή Σικελία ὅπως καί πολλοί ἄλλοι Ἅγιοι (Καλόγερος, Φίλιππος ὁ Πνευµατοδιώκτης κ.ἄ.), κηρύττοντας τό Εὐαγγέλιο, ἐπιτελώντας ἰάσεις καί διώχνοντας µέ τή δύναµη τῆς προσευχῆς τούς δαίµονες. Μαζί µέ τόν Ὅσιο ἀναχωρητή Ὀνούφριο ἔζησαν ἕνα διάστηµα στήν Sutera2 καί, στή συνέχεια, µόνος του ἐγκαταστάθηκε στό Paternò3. Ἐκεῖ πέρασε τά τελευταῖα χρόνια τῆς ἐπίγειας ζωῆς του µέσα σέ σπήλαιο, µέ ἀδιάλειπτη προσευχή καί ἄσκηση. Ἡ μνήµη του τιµᾶται τήν 12η Ἰουνίου, ἐνῶ ὁ Ὅσιος Ὀνούφριος ἑορτάζεται µέ λαµπρότητα τήν πρώτη Κυριακή τοῦ Αὐγούστου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων ἡµῶν, ὁ ποιῶν ἀεὶ µεθ’ ἡµῶν κατὰ τὴν σὴν ἐπιείκειαν, µὴ ἀποστήσῃς τὸ ἔλεός σου ἀφ’ ἡµῶν, ἀλλά ταῖς αὐτῶν ἱκεσίαις, ἐν εἰρήνῃ κυβέρνησον τὴν ζωὴν ἡµῶν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ εἰκόνος

τῆς Θεοτόκου, τῆς ἐπονοµαζοµένης «τοῦ Μοντάλτο», ἐν Μεσσήνῃ τῆς Σικελίας. Πρόκειται γιά τοπική Θεομητορική ἑορτή τῆς Μεσσήνης τῆς Σικελίας.

2. Βρίσκεται κοντά στήν Καλτανισέτα, στή νότια πλευρά τοῦ νησιοῦ.

3. Βρίσκεται κοντά στήν Κατάνη, στήν ἀνατολική πλευρά τοῦ νησιοῦ.

- 365 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ὁ ναός τῆς Θεοτόκου τοῦ Μοντάλτο δεσπόζει σέ ἕνα ὕψωµα πάνω ἀπό τή Μεσσήνη ὅπου, σύµφωνα µέ τήν παράδοση, εἶχε ἐµφανιστεῖ ἡ Θεοτόκος τό ἔτος 1282, διώχνοντας τούς ἐχθρούς πού πολιορκοῦσαν τήν πόλη, κατά τή διάρκεια τοῦ «Σικελικοῦ Ἑσπερινοῦ»4. Στό ἐσωτερικό τοῦ ναοῦ φυλάσσεται ἡ βυζαντινή εἰκόνα τῆς ἔνθρονης Θεοτόκου, µαρτυροῦσα τό παλαιό βυζαντινό παρελθόν τῆς Μεσσήνης. Τροπάριον τῆς Παναγίας, Χαλκογραφία πού ἀπεικονίζει τή βυζαντιἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυ- νή Παναγία τοῦ Μοντάλτο τῆς Μεσσήνης. πτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος.

4. Σικελικοί Ἑσπερινοί, (ἰταλικά: Vespri Siciliani) ἦταν ἡ ὀνομασία τῆς ἐπανάστασης τῶν Σικελῶν τό 1282 ἐνάντια στό καθεστώς τοῦ Καρόλου τοῦ Ἀνδεγαυοῦ, Γάλλου εὐγενοῦς βασιλέα, ὁ ὁποῖος μέ παπική συναίνεση εἶχε καταλάβει τό Βασίλειο τῆς Σικελίας τό 1268 καί ἐμφανιζόταν ὡς ὁ ἐπίδοξος κατακτητής τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας.

- 366 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

13 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῇ ΙΓ΄ τοῦ µηνός Ἰουνίου, μνήµη τῆς Ὁσίας µητρὸς ἡµῶν Οὔρσουλας, τῆς ἐν τῷ Πενταδακτύλῳ τῆς Καλαβρίας (12ος-13ος αἰώνας). Καταγράφηκε τόν 17ο αἰῶνα ἀπό τόν ἱστορικό Domenico Martire,



στό ἔργο του La Calabria sacra e profana.

Ἡ Καλαβρή αὐτή ἀσκήτρια καταγόταν ἀπό τό χωριό Πενταδάκτυλο5 καί ἔζησε µεταξύ τοῦ 12ου καί τοῦ 13ου αἰῶνα, ἐποχή τῆς νορµανδικῆς κατάκτησης ὅλης τῆς Κάτω Ἰταλίας. Τό λατινικό ὄνοµά της δηλώνει τήν πιθανή καταγωγή ἀπό νορµανδική ἤ φραγκική οἰκογένεια6. Ποθοῦσα νά ζήσει ζωή ἀφιερωµένη στόν Θεό, ἀσπάστηκε τόν ἑλληνορθόδοξο µοναχισµό πού ἀνθοῦσε ἀκόµη τήν ἐποχή ἐκείνη στήν περιοχή της, καί, διά τῆς ἀσκητικῆς της βιωτῆς, ἔφτασε σέ ὑψηλά µέτρα ἀρετῆς, ὥστε νά τιµᾶται τοπικά ἡ μνήµη της τήν 13η Ἰουνίου. Λίγο ἔξω ἀπό τό χωριό Πενταδάκτυλο, ὑπῆρχε ἑλληνική γυναικεία μονή ἀφιερωµένη στήν Ὑπαπαντή τοῦ Κυρίου, ἡ ὁποία µετατράπηκε σέ µοναστήρι Δοµινικανῶν µοναχῶν τόν Pentedattilo. Tό ἔρημο, πλέον, ἑλληνικό χω- 16ο αἰῶνα. Πιθανότατα, ἡ Ὁσία ἀνῆκε στή μονή αὐτή. ριό Πενταδάκτυλο, στήν Καλαβρία. Ἀπολυτίκιον τῆς Ὁσίας, Ἦχος πλ. δ΄. Ἐν σοί, Μῆτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβοῦσα γὰρ τὸν Σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττουσα ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὁσία Οὔρσουλα, τὸ πνεῦµα σου.

5. Πρόκειται γιά τό σηµερινό ἐγκαταλειµµένο χωριό Pentedattilo, λίγο νοτιότερα τοῦ Ρηγίου, ἑλληνόφωνο µέχρι τόν 19o αἰῶνα.

6. Ἀνάλογη περίπτωση µέ αὐτήν τῆς Ἁγίας Ροζαλίας στήν Πάνορµο τῆς Σικελίας.

- 367 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

14 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῇ ΙΔ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Μεθοδίου, ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, τοῦ ἐκ Συρακουσῶν τῆς Σικελῶν νῆσου. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μη-



ναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Πρόκειται γιά ἕναν ἀπό τούς σηµαντικότερους Ἰταλιῶτες Ἁγίους, πού σηµάδεψε µε τό πέρασµά του τήν ἐποχή κατά τήν ὁποία ἔζησε, ἐποχή δραµατικῶν συγκρούσεων µεταξύ εἰκονοµάχων καί εἰκονόφιλων. Ὁ Ἅγιος γεννήθηκε τό 789, ἀπό µιά πλούσια καί εὐγενική οἰκογένεια καταγοµένη ἀπό τίς Συρακοῦσες τῆς Σικελίας. Πολύ νωρίς, τό 810, µετέβη στήν Κωνσταντινούπολη, ὅπου ἔλαβε πλούσια µόρφωση καί τήν κατά Θεόν παιδεία, καί, ποθώντας νά ἀφιερωθεῖ ἐξ ὁλοκλήρου στήν Ὁ Ἅγιος Μεθόδιος, πατριάρχης Κωνστακαλλιέργεια τῆς προσευχῆς καί ντινουπόλεως. τῆς ἀσκήσεως, ἔγινε µοναχός στή Μονή τοῦ Χηνολάκκου τῆς Βιθυνίας. Σέ ἡλικία εἴκοσι πέντε ἐτῶν, χειροτονήθηκε διάκονος ἀπό τόν πατριάρχη Ἅγιο Νικηφόρο, τόν µετέπειτα ὁµολογητή τῆς ὀρθοδόξου πίστεως. Τήν ἐποχή πού ξέσπασε ὁ διωγµός κατά τῶν ἱερῶν εἰκόνων ἀπό τόν αὐτοκράτορα Λέοντα τόν Ἀρµένιο, ἦταν ἤδη ἡγούµενος στή Μονή τοῦ Χηνολάκκου καί στή Μονή τῶν Ἑλιγµῶν, πού εἶχε ἱδρύσει ὁ ἴδιος. Μετά τήν ἄδικη καθαίρεση τοῦ Ἁγίου Νικηφόρου ἀπό τόν πατριαρχικό θρόνο, τό 815, ὁ Ἅγιος Μεθόδιος κατέφυγε στόν πάπα τῆς Ρώµης - 368 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

Πασχάλη Α΄, ζητώντας τή βοήθειά του στόν ἀγῶνα ὑπέρ τῆς τιµῆς τῶν ἱερῶν εἰκόνων. Ἐκεῖ χειροτονήθηκε πρεσβύτερος καί παρέµεινε ὥς τό 821, ἀγωνιζόµενος ὑπέρ τῆς ὀρθοδόξου πίστεως µέ τέτοιο ζῆλο, ὥστε ἀκόµη καί ὁ Ἅγιος Θεόδωρος ὁ Στουδίτης νά τόν εὐχαριστεῖ γιά τά ὅσα προσέφερε στήν ἐκκλησία τοῦ Χριστοῦ. Τό 821, µέ τήν ἄνοδο στόν θρόνο τοῦ Μιχαήλ τοῦ Τραυλοῦ, ἐπέστρεψε στήν Κωνσταντινούπολη, ὅπου ὁ Αὐτοκράτορας, ἀφοῦ τόν βασάνισε, διέταξε νά τόν κλείσουν σέ µιά φρικτή φυλακή ὅπου παρέµεινε γιά ἐννέα περίπου χρόνια. Μέ τήν ἄνοδο στόν θρόνο τοῦ Θεοφίλου, τά βασανιστήρια καί οἱ κακουχίες γιά τόν Ἅγιο ὁµολογητή συνεχίστηκαν µέ ἀκόµη σκληρότερο τρόπο. Ἀφοῦ µαστιγώθηκε καί βασανίστηκε σέ τέτοιο βαθµό, ὥστε νά µήν µπορεῖ νά συγκρατεῖ τίς σπασµένες σιαγόνες του, ἀναγκαζόµενος νά τίς κρατᾶ δεµένες µέ τίς ἄκρες ἀπό τό κουκούλι του, φυλακίστηκε σέ µιά δυσώδη φυλακή-τάφο, στή νῆσο Ἀντιγόνη7, γιά ἑπτά χρόνια. Ἐκεῖ, εἶχε ὡς συγκρατουµένους δύο κακοποιούς, ἀπό τούς ὁποίους ὁ ἕνας πέθανε καί τό πτῶµα του ἀφέθηκε νά ἀποσυντεθεῖ µέσα στήν κρύπτη µαζί µέ τόν Ἅγιο! Οἱ Ἅγιοι καί ὁµολογητές ἀδελφοί Θεόδωρος καί Θεοφάνης οἱ Γραπτοί, θαυµάζοντας τούς ἀγῶνες του ὑπέρ τῆς πίστεως, τοῦ ἔστειλαν τότε κρυφά µέ ἕναν ψαρά τούς παρακάτω ἰαµβικούς στίχους: «Tῷ ζῶντι νεκρῷ καὶ νεκρῷ ζωηφόρῳ Nαίοντι τὴν γῆν καὶ πατοῦντι τὸν πόλον Γραπτοὶ γράφουσι, δέσµιοι τῷ δεσµίῳ». Ὁ δέ Ἅγιος, συγκινηµένος, τούς ἀνταπάντησε µέ τούς ἑξῆς στίχους: «Tοὺς ταῖς Bίβλοισιν Oὐρανῶν κλησιγράφους Kαὶ πρὸς πρόσωπα σωφρόνως ἐστιγµένους Προσεῖπεν ὁ ζώθαπτος ὡς συνδεσµίους». Μέσα στήν ἴδια φυλακή, µεταφέρθηκε καί ὁ Ἅγιος Εὐθύµιος, ἐπίσκοπος Σάρδεων, περνώντας τίς τελευταῖες µέρες µαζί µέ τόν Ἅγιο 7. Ἡ Ἀντιγόνη (τούρκικα: Burgazada) εἶναι ἕνα ἀπό τά Πριγκηπονήσια.

- 369 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Μεθόδιο, ὁ ὁποῖος συνέγραψε καί τόν Βίο του. Μετά τόν θάνατο τοῦ Θεόφιλου καί τήν ἀνάρρηση στόν θρόνο τοῦ Μιχαήλ Γ΄ καί τῆς µητρός του Ἁγίας Θεοδώρας, ὁ Μεθόδιος ἐξαντληµένος ἐντελῶς ἀπό τίς ταλαιπωρίες, µπόρεσε νά ἐπιστρέψει στό µοναστήρι τῶν Ἑλιγµῶν ὅπου ἀφιερώθηκε στήν προσευχή καί στό διακόνηµα τῆς καλλιγραφίας (ἀντέγραψε ἑπτά Ψαλτήρια τήν περίοδο τῆς Μεγάλης Σαρακοστῆς τοῦ 842) καί στή θεολογική ὑπεράσπιση τῆς τιµῆς τῶν ἱερῶν εἰκόνων. Στίς 4 Μαρτίου τοῦ 843, κατόπιν ὑποδείξεως τοῦ Ὁσίου Ἰωαννικίου τοῦ ἐν Ὀλύµπῳ καί τῆς αὐτοκράτειρας Ἁγίας Θεοδώρας, καθαιρέθηκε ὁ εἰκονοµάχος πατριάρχης Ἰωάννης Ζ΄ ὁ Γραµµατικός, καί ὁ Ἅγιος Μεθόδιος ἐξελέγη πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Ἀµέσως, µαζί µέ τούς ἄλλους Ἁγίους ὁµολογητές, ἐπισφράγισε ὁριστικά τό τέλος τῆς Εἰκονοµαχίας, µέ τή θριαµβευτική καί συγκινητική ἀναστήλωση τῶν εἰκόνων στήν Ἁγία Σοφία, τήν πρώτη Κυριακή τῆς Σαρακοστῆς, πού ἔκτοτε ἑορτάζεται κατ’ ἔτος ὡς ἡ Κυριακή τῆς Ὀρθοδοξίας (11 Μαρτίου 843). Μέ Σύνοδο τήν ὁποία συνεκάλεσε, καθαίρεσε τούς εἰκονοµάχους ἐπισκόπους καί κληρικούς (στούς ὁποίους ὅµως φέρθηκε µέ ἐπιείκεια χωρίς νά προβεῖ σέ διωγµούς), ἀνακάλεσε ἀπό τήν ἐξορία τούς Ἁγίους ὁµολογητές τῆς πίστεως καί µετέφερε στήν Κωνσταντινούπολη τά ἱερά λείψανα τοῦ Ἁγίου Νικηφόρου τοῦ Ὁµολογητοῦ, τοῦ Ὁσίου Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου καί τοῦ ἀδελφοῦ του Ἁγίου Ἰωσήφ, ἀρχιεπισκόπου Θεσσαλονίκης. Ἐπίσης, ἀνέθεσε στόν Ὅσιο Λάζαρο τόν Ζωγράφο νά ξαναζωγραφίσει τήν εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ στή Χαλκῆ Πύλη, πού εἶχαν καταστρέψει οἱ εἰκονοµάχοι. Τό συγγραφικό ἔργο του εἶναι ἐπίσης πολύ σηµαντικό καί περιλαµβάνει πολλά θεολογικά, ἁγιολογικά καί ἐγκωµιαστικά ἔργα. Σέ ἡλικία µόλις πενήντα ὀκτώ ἐτῶν, καταβεβληµένος ἀπό τίς κακουχίες καί τούς διωγµούς, ἀλλά καί ἀπό τήν ἀσθένεια τοῦ καρκίνου, ὁ Μεγαλοελλαδίτης αὐτός ἀστήρ τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας παρέδωσε τό πνεῦµα του στόν Κύριο τήν 14η Ἰουνίου τοῦ 847. Τάφηκε στήν ἐκκλησία τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων στήν Κωνσταντινούπολη, ἐνῶ τόν Βίο του συνέγραψε ἕνας ἄλλος Σικελός, ὁ Γρηγόριος Ἀσβεστᾶς, ἀρχιεπίσκοπος Συρακουσῶν.

- 370 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον. Εὐσεβείας τὴν µέθοδον προβαλλόµενος, αἱρετικῶν διαλύεις τὰς ἐπινοίας στερρῶς, Ὀρθοδόξων ἡ κρηπὶς πάτερ Μεθόδιε· τὴν γὰρ εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ ἀνεστήλωσας τιµᾶν, ὡς θεῖος ἱεροφάντωρ, καὶ νῦν ἀεὶ ἐκδυσώπει, ἐλεηθῆναι τὰς ψυχὰς ἡµῶν.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Μαρκιανοῦ τοῦ Ἕλληνος, ἐπισκόπου Frigento ἐν Καµπανίᾳ. Ἡ μνήμη του ἀνα-

γράφεται στό Acta Sanctorum, Iulii, τόμος III, Venezia 1747, σελ. 653-656.

Ὁ Ἅγιος Μαρκιανός, ἐπίσκοπος Frigento

Ὁ Ἅγιος Μαρκιανός γεννήθηκε στήν Ἑλλάδα ἀπό πλούσιους χριστιανούς γονεῖς, κατά τόν 5ο αἰῶνα. Μετά τόν θάνατο τῶν γονέων του, διαµοίρασε τήν περιουσία του στούς πτωχούς καί, γιά νά ἀποφύγει τόν θαυµασµό τῶν πιστῶν πού προσέτρεχαν γύρω του λόγω τῶν πολλῶν του ἀρετῶν, ἀναχωρεῖ γιά τήν Ἰταλία. Ποθώντας τή ζωή τῆς ἡσυχίας, ζεῖ ἐρηµιτικό βίο κοντά στό Frigento τῆς Καµπανίας, ὅµως καί ἐκεῖ ἀνακαλύπτεται ἀπό τούς πιστούς πού ἑλκύονται ἀπό τά θαύµατα πού ἐπιτελεῖ, ἀλλά καί ἀπό τή γλυκύτητα τῆς διδασκαλίας του. Μεταξύ τῶν ἀνθρώπων πού τόν ἐπισκέπτονται, συγκαταλέγεται καί ὁ Λαυρέντιος, ἐψηφισµένος ἐπίσκοπος τῆς πόλεως Κα-

- 371 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

νόζας τῆς Ἀπουλίας, ὁ ὁποῖος ζητᾶ ἀπό τόν Ὅσιο νά τόν συνοδεύσει στή Ρώµη, προκειµένου νά γίνει ἡ χειροτονία του ἀπό τόν τότε πάπα, Ἅγιο Λέοντα. Ὁ πάπας ὅµως, κατόπιν θεϊκῆς ἀποκαλύψεως, προβαίνει στή χειροτονία ὄχι µόνο τοῦ Λαυρεντίου, ἀλλά καί τοῦ Ἕλληνος Ἁγίου Μαρκιανοῦ ὡς ἐπισκόπου τοῦ Frigento. Ὁ Ἅγιος ἐπέστρεψε στήν ἐπισκοπή του, ὅπου ποίµανε θεαρέστως τό ποίµνιό του, ἐπιτελώντας πολλά θαύµατα, τά ὁποῖα συνεχίστηκαν καί µετά τήν κοίµησή του. Τά λείψανά του µεταφέρθηκαν ἀργότερα στό Μπενεβέντο τῆς Καµπανίας. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Μαρκιανέ, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 372 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

15 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ ΙΕ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου μάρτυρος Βίτου καὶ τῶν σὺν αὐτῷ, Μοδέστου καὶ Κρησκεντίας. Τά παρακάτω

χειρόγραφα, προερχόμενα ὅλα ἀπό τή Νότιο Ἰταλία, περιέχουν τόν ἑλληνικό Βίο τῶν Ἁγίων: Ambros. Gr. 259 (D 92 sup.), ff. 228v-233 (11ος αἰώνας); Messan.

Gr. 29, ff. 89v-92 (anno I308); Ottobon. Gr. I, ff. 282-287 (11ος αἰώνας); Vat. Gr. 866, ff. 356v-359v (11-12ος αἰώνας). Βλέπε, ἐπίσης, Acta Sanctorum, Iunii, τόμος II, Venezia 1742, σελ. 1013-1042.

Μεταξύ τῶν Ἁγίων μαρτύρων τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας, ξεχωριστή θέση κατέχει ὁ παιδοµάρτυς Βίτος, ὁ ὁποῖος γεννήθηκε στή Σικελία, στήν πόλη Ματσάρα ντελ Βάλλο8, ἀπό ἐπιφανεῖς εἰδωλολάτρες γονεῖς. Νωρίς, ἔµεινε ὀρφανός ἀπό µητέρα καί τήν ἀνατροφή του ἀνέλαβε µιά τροφός, ἡ Κρησκεντία, καί ὁ δάσκαλός του Μόδεστος, οἱ ὁποῖοι ἦταν χριστιανοί καί µύησαν τόν µικρό Βίτο στήν ἐν Χριστῷ ζωή. Ὁ πατέρας του, ἐξοργισµένος ὅταν ἔµαθε ὅτι ὁ Οἱ Ἅγιοι μάρτυρες Βίτος, Μόδεστος καί γιός του ἀσπάστηκε τόν ΧριστιαΚρησκεντία. Ρωσική εἰκόνα. νισµό, τόν κατέδωσε στόν ἔπαρχο Βαλεριανό, ὁ ὁποῖος τόν συνέλαβε, τόν βασάνισε καί τόν φυλάκισε. Μέ θαυµαστό, ὅµως, τρόπο, ἕνας Ἄγγελος Κυρίου τόν ἐλευθέρωσε καί τόν µετέφερε µαζί µέ τόν Μόδεστο καί τήν Κρησκεντία στή Λουκανία9 τῆς Κάτω Ἰταλίας. Ἐκεῖ οἱ τρεῖς Ἅγιοι ζοῦσαν ἡσυχαστική ζωή, 8. Ἡ Ματσάρα ντελ Βάλλο (ἰταλικά:Mazara del Vallo) εἶναι πόλη στήν ἐπαρχία τοῦ Τράπανι, στή Νοτιοδυτική Σικελία.

9. Ἡ Λευκανία ἤ Λουκανία ἦταν περιοχή τῆς Κάτω Ἰταλίας. Περιλαµβανόταν στήν

- 373 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

κρυφά ἀπό ἐκείνους πού θά τούς καταδίωκαν. Στό µεταξύ, θεράπευαν µέ τήν προσευχή τους ἀσθενεῖς καί µετέστρεψαν ἀρκετούς εἰδωλολάτρες στόν Χριστιανισµό. Ἡ φήµη τους διαδόθηκε σύντοµα σέ ὅλη τήν περιοχή καί ὁ Διοκλητιανός διέταξε νά τούς ὁδηγήσουν στή Ρώµη, ὅπου, παρ’ ὅλο πού ὁ Ἅγιος Βίτος ἐκδίωξε τό δαιµόνιο πού ταλαιπωροῦσε γιά πολύ καιρό τόν γιό τοῦ Αὐτοκράτορα, ἀνακρίθηκαν καί φυλακίστηκαν. Παρά τά µαρτύρια στά ὁποῖα ὑποβλήθηκε –τόν ἔβαλαν σέ καζάνι µέ βραστό λάδι καί τόν ἔριξαν σέ ἄγρια λιοντάρια– ἡ θεία Χάρις τόν διέσωζε Ὁ Ἅγιος μάρτυς Βίτος, στήν κρύπτη τοῦ ἀλώβητο. Μετά ἀπό ὅλα αὐτά, ἔδε- Ἀρχαγγέλου στό χωριό San Pancrazio, σαν τούς μάρτυρες σέ κολῶνες καί Lecce, Νότιος Ἰταλία. ἄρχισαν νά τούς γδέρνουν µέ σιδερένια νύχια. Ὁ Ἅγιος Βίτος τότε ἐπικαλέστηκε τόν Θεό καί φώναξε: «Ὁ Θεός νά µᾶς σώσει ἀπό τήν ἐξουσία σου!» Τότε ἔγινε µεγάλος σεισµός καί πολλοί εἰδωλολάτρες χάθηκαν κάτω ἀπό τά κτήρια πού κατέρρευσαν. Ἕνας Ἄγγελος ἀπελευθέρωσε καί πάλι τούς μάρτυρες καί τούς µετέφερε στή Λουκανία, ὅπου παρέδωσαν τίς µαρτυρικές τους ψυχές στά χέρια τοῦ Θεοῦ, τήν 15η Ἰουνίου τοῦ 303. Ὁ Ἅγιος Βίτος ἦταν τότε µόλις δώδεκα (ἤ, κατ’ ἄλλους, δεκαπέντε) ἐτῶν. Μετά τό µαρτύριό τους, µιά εὐγενής καί πλούσια γυναῖκα, ἡ Φλωρεντία, µετέφερε τά λείψανά τους στήν πόλη Polignano a Mare τῆς Ἀπουλίας, ἐνῶ ἀργότερα αὐτά διεσπάρησαν σέ ὅλο τόν κόσµο, ἐπιτελοῦντα ἀναρίθµητα θαύµατα καί θεραπεῖες, κυρίως σέ ὅσους πάσχουν ἀπό ἐγκεφαλίτιδα, ἐπιληψία, τήν ἀσθένεια chorea minor (γνωστή καί ὡς εὐρύτερη περιοχή τῆςΒίτου»), Οἰνωτρίαςὑδροφοβία, καί πῆρε τό ἀϋπνία ὄνοµά της ἀπόκαί τούς Λευκανούς, οἱ «χορός τοῦ Ἁγίου ἀλλά ἀσθένειες τῶν ὁποῖοι κατέλαβαν τήν περιοχή καί ἐγκαταστάθηκαν ἐκεῖ τόν 5ο αἰῶνα π.Χ. Κατά τόν ὀφθαλµῶν. Θεωρεῖται ἐπίσης, προστάτης τῶν κωφαλάλων καί τῶν χο8ο αἰῶνα π.Χ. ἱδρύθηκαν στίς ἀκτές τῆς περιοχῆς οἱ πρῶτες ἑλληνικές ἀποικίες. Τό ρευτῶν. Προστατεύει τούς ἀνθρώπους ἀπό τήν ἐπίθεση τῶν λυσσασµέ968 µ.Χ. ἱδρύθηκε τό βυζαντινό Θέµα τῆς Λουκανίας ἀπό τόν αὐτοκράτορα Νικηφόνων σκύλων, οἱ ὁποῖοι ἀποτελοῦν καί τό εἰκονογραφικό του σύµβολο. ρο Φωκᾶ.

- 374 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

Ἀξίζει ἐδῶ νά ἀναφέρουµε κάποια στοιχεῖα γιά τή σχέση πού ἔχει ὁ Σικελός αὐτός μάρτυς µέ τούς σλαβικούς λαούς. Ἡ τιµή του πράγµατι ἦταν πολύ ζωντανή µεταξύ τῶν λαῶν πού εἶχαν πρόσφατα µεταστραφεῖ στόν Χριστιανισµό. Ἤδη γύρω στόν 10ο αἰῶνα, τό κήρυγµα τοῦ Χριστιανισµοῦ ἐξαπλώθηκε στούς βόρειους (Τσέχους καί Πολωνούς) καί τούς νότιους Σλάβους (Σέρβους, Βούλγαρους, Κροᾶτες), χάρη κυρίως στό ἱεραποστολικό ἔργο πού ἐπιτέλεσαν οἱ Ἅγιοι Κύριλλος καί Μεθόδιος, ἀλλά καί οἱ πολυάριθµοι µαθητές τους. Οἱ χριστιανοί ἱεραπόστολοι συνάντησαν µεταξύ τῶν νοτίων Σλάβων µιά πολύ διαδεδοµένη εἰδωλολατρική θεότητα, τόν Σβαντόβιντ ἤ Σβέτοβιντ, τόν ὁποῖο προσπάθησαν νά ἀντικαταστήσουν µέ τήν τιµή τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Βίτου (στά Κροατικά: Sveti Vid). Θυμίζουµε ἐδῶ ὅτι, στήν Πράγα ὁ Καθεδρικός Ναός εἶναι ἀφιερωµένος στόν Ἅγιο Βίτο, ἐνῶ γιά τούς Σέρβους ἡ ἡµέρα τοῦ Ἁγίου Βίτου (Видовдан) εἶναι παραδοσιακά µιά πολύ σηµαντική ἐθνική ἐπέτειος. Τήν ἡµέρα τῆς μνήµης του, τό ἔτος 1389, οἱ Σέρβοι Ὀρθόδοξοι θυσιάστηκαν στό Κοσσυφοπέδιο, µέ ἀρχηγό τους τόν Ἅγιο πρίγκιπα Λάζαρο Χρεµπελιάνοβιτς, ἀγωνιζόµενοι ὥστε νά σταµατήσουν τήν προέλαση τοῦ Ἰσλάµ στά Βαλκάνια. Τροπάριον τοῦ Ἁγίου καί θαυµατουργοῦ Βίτου, ἀπό τό Τυπικό τῆς Βούας τῆς Καλαβρίας (Codex Barberinianus gr. 371). Ἦχος γ΄. Βίτος, Μόδεστος καὶ Κρησκεντία, οἱ τρισάριθµοι Χριστοῦ ἀθλοφόροι, καταχρέως ἀεὶ εὐφηµήσθωσαν, ὑπὲρ Χριστοῦ γὰρ νοµίµως ἀθλήσαντες, καὶ τοὺς τυράννους πατοῦντες, ἐστέφθησαν· καὶ νῦν πρεσβεύουσι τῷ Κυρίῳ, ὑπὲρ τῶν πίστει ἐκτελούντων τὴν θείαν ἄθλησιν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, ἄθλησις τῶν Ἁγίων μαρτύρων Θεοδούλου καὶ τῶν σὺν αὐτῷ, Κανδίδου, Κανδιανοῦ, Πρώτου, Χρυσογόνου, Ἀρτέωνος, Κουιντιανοῦ, Νιβίτου καὶ Κανδιανίλλας, τῶν ἐν Ταυριανῇ τῆς Καλαβρίας. Τή μνήμη τους διασώζει, ἀπό χαμένα σήμερα ἑλληνικά



χειρόγραφα, ὁ Gualtieri Paolo, στό ἔργο του, Glorioso Trionfo, over Legend- 375 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ario di SS. Martiri di Calabria, dove anco si tratta di alcuni Huomini Illustri, i quali esposero la vita in servigio di Dio, e di più dell’ origine de’ Frati Capuccini, e loro progressi in Calabria, Napoli 1630, σελ. 113.

Περί τῶν Ἁγίων αὐτῶν ἐννέα μαρτύρων τῆς Ταυριανῆς δέν ἔχουµε ἀρκετές πληροφορίες, παρεκτός µιᾶς σηµειώσεως σέ ἕνα ἑλληνικό χειρόγραφο πού βρισκόταν στήν ἱερά Μονή τοῦ Ἁγίου Ἠλία τοῦ Σπηλαιώτου, στό Μελικουκκά τῆς Καλαβρίας. Ἡ ἀναφορά αὐτή πού ἦταν στά ἑλληνικά, δέν µᾶς σώζεται σήµερα, ἀλλά ἔχουµε τή µετάφρασή της στά λατινικά: Martyrium Sanctorum novem de Tauriana Theoduli, Candidi, Cantiani, Prothi, Chrysogoni, Artheonis, Quintiani, Niviti, &Cantiamillae, Celebratum, fuit in territorio, quod hodie est Despoti. Προφανῶς πρόκειται γιά μάρτυρες τῶν πρώτων χριστιανικῶν χρόνων, πού ἡ μνήµη τους χάθηκε µετά τήν καταστροφή τό 951 µ.Χ. τῆς ἀρχαίας πόλεως Ταυριανῆς (σηµερινῆς Palmi) ἀπό τούς Σαρακηνούς. Ἡ μνήµη τους ἐτιµᾶτο ἀπό τούς Ἕλληνες µοναχούς µέχρι τόν πλήρη ἐκλατινισµό τῆς περιοχῆς, ὅπου πλέον χάθηκε καί ἡ τελευταία ἀναφορά τους στά ἑλληνικά χειρόγραφα. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

16 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ ΙΣΤ΄ τοῦ µηνός Ἰουνίου, μνήµη τῆς ἀνακοµιδῆς τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Μαµιλιανοῦ, ἐπισκόπου Πανόρµου τῆς Σι- 376 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

κελίας (460 µ.Χ.) Ἡ μνήμη του διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 139.

Ὁ Ἅγιος αὐτός ἱεράρχης γεννήθηκε στήν Πάνορµο τῆς Σικελίας (σηµερινό Palermo), ὅπου ἀργότερα, λόγω τῶν πολλῶν του ἀρετῶν, ἔγινε καί ἐπίσκοπος. Τό ἔτος 440, κατά τήν ἐπέλαση τῶν Βανδάλων οἱ ὁποῖοι ἀσπάζονταν τήν αἵρεση τοῦ Ἀρείου, ὁ Ἅγιος συνελήφθη ἀπό τόν ἀρχηγό τους Γενσέριχο καί ἐξορίστηκε στήν Καρχηδόνα τῆς Βορείου Ἀφρικῆς. Ἐκεῖ, µαζί µέ ἄλλους χριστιανούς αἰχµαλώτους ζοῦσε ἀσκητικά, συνεχίζοντας τό ποιµαντικό του ἔργο. Βάπτισε, σύµφωνα µέ τήν παράδοση, τήν Ἁγία Νύµφη (ἑορτάζει τήν 10η Νοεµβρίου) καί συγκέντρωσε γύρω του ἀρκετούς µαθητές τῶν ὁποίων τά ὀνόµατα διασώζει ἡ παράδοση (Eustochio, Proculo, Gobuldeo, Lustro, Vindemio, Teodosio, Aurelio, Rustico). Ἀφοῦ κατάφεραν νά ἀποκτήσουν τήν πολυπόθητη ἐλευθερία τους, ὁ Ἅγιος ἐπίσκοπος µέ τούς µαθητές του κατέφυγε ἀρχικά στή Σαρδηνία καί συνέχεια, στή µικρή νῆσο Μοντεκρίστο10, ὅπου ζοῦσαν ἡσυχαστική ζωή µέσα στά σπήλαια τῆς περιοχῆς. Ἡ παράδοση ἀναφέρει ὅτι ὁ Ἅγιος µέ θαυµατουργικό τρόπο ἐξόντωσε ἕναν δράκο πού ζοῦσε στό νησί, καί ἔκανε µέ τήν προσευχή του νά ἀναβλύσει πηγή καθαροῦ ὕδατος. Ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ τήν 15η Σεπτεµβρίου τοῦ ἔτους 460, ἐνῶ µιά στήλη καπνοῦ ἀνέβαινε πάνω ἀπό τό νησί. Στό Παλέρµο, τιµᾶται ὄχι στίς 15 Σεπτεµβρίου, ἀλλά στίς 16 Ἰουνίου, ἡµέρα τῆς Ἡ τιμία κάρα τοῦ Ἁγίου Μαμιλιανοῦ, ἐπισκό- ἀνακοµιδῆς τῶν ἱερῶν λειψάπου Πανόρμου. νων του.

10. Ἡ νῆσος Μοντεκρίστο (ἰταλικά: Montecristo) βρίσκεται στό Τοσκανικό Ἀρχιπέλαγος. Ἔχει ἔκταση 10,4 τετρ. χιλιόµετρα καί ἔχει σήµερα µόνον δύο κατοίκους.

- 377 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Μαμιλιανέ, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

17 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ ΙΖ΄ τοῦ µηνός Ἰουνίου, μνήµη τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡµῶν Ἡµερίου τοῦ Καλαβροῦ, ἐπισκόπου Ἀµέλιας ἐν Οὔµπριᾳ. Ἡ μνή-

μη του ἀναγράφεται στό Acta Sanctorum, Iunii, τόμος III, Venezia 1743, σελ.

371-377.

- 378 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

Σύµφωνα µέ τή βιογραφία του, ὁ Ἅγιος Ἡµέριος πρέπει νά ἔζησε µεταξύ τοῦ 4ου καί τοῦ 6ου αἰῶνα. Ἦταν ἀναχωρητής στήν Καλαβρία ὅπου ζοῦσε ἡσυχαστικά καί, στή συνέχεια, λόγω τῶν πολλῶν του χαρισµάτων, ἔγινε ἐπίσκοπος τῆς πόλεως Ἀµέλια τῆς Οὔµπρια στήν ὁποία ἐκοιµήθη εἰρηνικά. Τόν 10ο αἰῶνα, τά λείψανά του µεταφέρθηκαν στήν πόλη Cremona11 ἀπό τόν ἐπίσκοπο Λιουτπράνδο, καί ἐκεῖ ἐπιτελοῦσαν πολλά θαύµατα σέ ὅσους προσέτρεχαν µέ πίστη, ἐπικαλούµενοι τό ὄνοµά του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ἡμέριε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Ὁ Ἅγιος Ἡμέριος, ὁ Καλαβρός.

18 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῇ ΙΗ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Καλογήρου, τοῦ ἐν Σικελίᾳ, καὶ τῶν σὺν αὐτῷ Γρηγορίου καὶ Δηµητρίου. Γιά τούς Ἁγίους αὐτούς, βλέπε: BIBLIOTHECA SANCTORUM, τόμος



III, σελ. 696-699, Città Nuova Ed., Roma 1962. Ἡ ἑλληνική ἀκολουθία τῶν Ἁγίων (9ος αἰώνας), βρίσκεται στό χειρόγραφο II E 9, ff. 185r-198r, στή Biblioteca Centrale della Regione Siciliana τοῦ Παλέρμο.

11. Ἡ Κρεµόνα (ἰταλικά: Cremona) εἶναι πόλη στήν περιφέρεια τῆς Λοµβαρδίας.

- 379 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Πρόκειται µᾶλλον γιά παλαιό ἀνώνυµο ἀσκητή, πού ἔµεινε στή μνήµη τῶν πιστῶν µέ τό γενικό ὄνοµα «καλόγηρος». Ἡ τιµή του εἶναι ἀρκετά διαδεδοµένη σέ ὅλη τή Σικελία, ἰδιαίτερα στή δυτική πλευρά τοῦ νησιοῦ, καί εἶναι ἕνας ἀπό τούς πλέον ἀγαπητούς Σικελιῶτες ἁγίους. Πολλές πόλεις καί περιοχές διεκδικοῦν τήν πατρότητά του, ὅπως ἡ Sciacca, τό ὄρος Cronio (ὅπου ὑπάρχει καί ἡ σπηλιά µέ τό ἁγίασµά του), Termini Imerese, Naro, Salemi Lentini, Palermo, Agrigento, Licata, Aragona καί Canicattì. Οἱ κάτοικοι τῶν περιοχῶν αὐτῶν ἑορτάζουν τόν Ἅγιο Καλόγηρο στίς 18 Ἰουνίου µέ ἰδιαίτερη λαµπρότητα καί µέ πολλά τοπικά ἔθιµα καί λαϊκές παραδόσεις. Ἡ παράδοση ἀναφέρει ὅτι οἱ Ἅγιοι αὐτοί ἦρθαν ἀπό τή Χαλκηδόνα (πού ἴσως δηλώνει τήν πίστη τους στό δόγµα τῆς Δ΄ Οἰκουµενικῆς Συνόδου), κάτι πού οἱ ἰησουῖτες λόγιοι τοῦ 16ου αἰῶνα ἀνέγνωσαν λανθασµένα ὡς «Καρχηδόνα», µέ ἀποτέλεσµα πολλές φορές νά θεωροῦνται νέγροι καί νά ἀπεικονίζονται ἔτσι στή δυτική εἰκονογραφία. Οἱ παλαιότερες ἀσφαλεῖς πληροφορίες γύρω ἀπό τούς Ἁγίους προέρχονται ἀπό τόν ὑµνογραφικό κανόνα πρός τιµήν τους, πού συνέγραψε τόν 9ο αἰῶνα ὁ Ἕλληνας µοναχός Σέργιος, τῆς Μονῆς τοῦ Κρονίου ὄρους τῆς Σικελίας. Ἐκεῖ µαθαίνουµε πώς Ὁ Ὅσιος Καλόγηρος. Σύγχρονη τοιχοἦρθαν ἀπό τή Θράκη στή Σικελία, γραφία στό ἑλληνορθόδοξο Ἡσυχαστήπροκειµένου νά ἀποφύγουν τούς δι- ριο τῆς Ὑπαπαντῆς, στή Santa Lucia ωγµούς τῶν µονοφυσιτῶν. Ἀποβιβά- del Mela, τῆς Σικελίας.

- 380 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

στηκαν στό Lilibeo, στή δυτική πλευρά τοῦ νησιοῦ, καί περιόδευσαν σέ πολλά µέρη, κηρύττοντας καί ἐπιτελώντας πολλά θαύµατα καί ἰάσεις ἀσθενῶν. Ὁ ἐπίσκοπος Γρηγόριος µέ τόν διάκονο Δηµήτριο βρῆκαν σύντοµα µαρτυρικό θάνατο, ἴσως ἀπό τούς Βανδάλους ἤ τούς Γότθους πού τήν ἐποχή ἐκείνη λεηλατοῦσαν τή Σικελία. Ὁ Ὅσιος Καλόγηρος ἀναχώρησε τότε στά σπήλαια τοῦ ὄρους Κρόνιο, ὅπου ὑπάρχουν θερµές πηγές ἀπό θεῖο, καί ὅπου σταµάτησε τή λατρεία τῶν εἰδώλων καί τίς θυσίες πού ἐπιτελοῦνταν ἐκεῖ. Μέ τήν προσευχή καί τήν ἀσκητική του ζωή, ἐξεδίωξε τούς δαίµονες, ἀφιέρωσε τήν περιοχή ἐκείνη στή λατρεία τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ καί συγκέντρωσε γύρω του πολλούς µοναχούς πού ἤθελαν νά µιµηθοῦν τίς ἀρετές του καί νά ἐπωφεληθοῦν ἀπό τή διδασκαλία του. Ὁ Ἅγιος Καλόγηρος. Ἡ μονή τοῦ Κρονίου ὄρους ὑπῆρξε γιά πολλά ἔτη ἡ ἕδρα τοῦ ἐπισκόπου Τρικάλων τῆς Σικελίας, καί ἀπό ἐκεῖ ἡ τιµή τοῦ Ἁγίου διαδόθηκε σέ ὅλο τό νησί. Ὑπάρχουν πολλές ἄλλες παραδόσεις πού δέν ἔχουν ἱστορικό ἔρεισµα, ὅπως γιά παράδειγµα τό ὅτι ὁ Ἅγιος ἔζησε τήν ἀποστολική ἐποχή καί ἐστάλη στή Σικελία ἀπό τόν ἀπόστολο Πέτρο ὥστε νά κηρύξει τό Εὐαγγέλιο. Πολλοί ἱστορικοί βέβαια θεωροῦν πώς κατέφυγε στή Σικελία προερχόµενος ἀπό τή Βόρεια Ἀφρική, προσπαθώντας νά διαφύγει ἀπό τούς αἱµατηρούς διωγµούς τῶν Βανδάλων. Οἱ προφορικές παραδόσεις εἶναι ἀρκετές καί διηγοῦνται πολλές λε- 381 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

πτοµέρειες ἀπό τή ζωή καί τά θαύµατα τοῦ Ὁσίου. Γιά παράδειγµα, ἀναφέρουν ὅτι στά γηρατειά του, ἀνίκανος νά µαζέψει ἄγρια χόρτα πού ἀποτελοῦσαν πάντοτε τήν τροφή του, τρεφόταν ἀπό τό γάλα µιᾶς ἐλαφίνας. Κατά τή διάρκεια τῶν ἐπιδροµῶν τῶν Ἀράβων στή Σικελία, τά ἱερά λείψανά του µεταφέρθηκαν γιά ἀσφάλεια στή φηµισµένη ἑλληνική Μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Fragalà, στή βόρεια πλευρά τοῦ νησιοῦ. Σήµερα τά περισσότερα ἀπό αὐτά φυλάσσονται στό χωριό Frazzanò. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Καλόγηρε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα. Ἕτερον Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ὁ Θεὸς τῶν Πατέρων ἡµῶν, ὁ ποιῶν ἀεὶ µεθ’ ἡµῶν κατὰ τὴν σὴν ἐπιείκειαν, µὴ ἀποστήσῃς τὸ ἔλεός σου ἀφ’ ἡµῶν, ἀλλά ταῖς αὐτῶν ἱκεσίαις, ἐν εἰρήνῃ κυβέρνησον τὴν ζωὴν ἡµῶν.

20 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῇ Κ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου καὶ θεοφόρου πατρὸς ἡµῶν Ἰωάννου τοῦ ἐκ Ματέρας, κτήτορος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Θεοτόκου, ἐν Πουλσάνῳ τῆς Ἀπουλίας. Γιά πληροφορίες, βλέ-



πε: BIBLIOTHECA SANCTORUM, τόμος VI, σελ. 825-828,Città Nuova Ed., Roma 1966.

- 382 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης γεννήθηκε στήν πόλη Ματέρα τῆς ἐπαρχίας Μπασιλικάτα τό ἔτος 1070. Τετρωµένος ἀπό πολύ νωρίς ἀπό τόν θεῖο ἔρωτα, κατέφυγε στήν ἑλληνική Μονή τοῦ Ἁγίου Πέτρου, στίς Χοιράδες νήσους, κοντά στόν Τάραντα. Ἐκεῖ ἀνέλαβε τό δύσκολο διακόνηµα τοῦ βοσκοῦ καί ζοῦσε µιά ζωή γεµάτη στερήσεις. Ποθώντας αὐστηρότερη ἄσκηση, ἀναχώρησε ἀρχικά στήν Καλαβρία καί ἀργότερα στή Σικελία, ζῶντας ἐρηµιτικό βίο, τρώγοντας µόνο χόρτα καί ἄγρια σῦκα κάθε δύο ἡµέρες, διανυκτερεύοντας µέσα σέ παγωµένα νερά καί ὑποµένοντας τίς ἐπιθέσεις τῶν δαιµόνων. Μετά ἀπό θεϊκή ἀποκάλυψη, ἐπέστρεψε κοντά στήν πατρίδα του, στήν πόλη Γενουσία12 τοῦ Τάραντα, ὅπου συνέχισε τήν αὐστηρή του ἄσκηση καί τήν ἀπόλυτη σιωπή γιά δυόµισι χρόνια. Λύοντας τή σιωπή του, ἄρχισε νά κηρύττει τήν ἀληθινή πίστη καί τή µετάνοια, προκαλώντας τόν θαυµασµό καί τή µεταστροφή πολλῶν ἀνθρώπων, ἀκόµη καί µεταξύ τῶν Λατίνων. Ὁ Νορµανδός κόντες Ροβέρτος τοῦ Κιαροµόντε, ἐξοργισµένος ἀπό τή δράση του, τόν κατήγγειλε στόν Λατῖνο ἐπίσκοπο ὡς αἱρετικό καί ὅτι δῆθεν ἔκρυβε ἕναν θησαυρό. Ἔτσι, τόν συνέλαβαν ὥστε νά τόν ἀνακρίνουν καί τόν φυλάκισαν. Τόν καταδίκασαν νά καεῖ στήν πυρά, ὅµως ἐλευθερώθηκε µέ θαυµατουργικό τρόπο ἀπό τά δεσµά του καί κατέφυγε στήν πόλη Καπύη (σηµερινή Capua), καί, στή συνέχεια, στά βουνά τῆς περιοχῆς Ἰρπίνια, ὅπου συναντήθηκε µέ τόν Λατῖνο ἐρηµίτη Γουλιέλµο ἀπό τό Βερτσέλλι. Κατά τά Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης, ὁ ἐκ Ματέρας. ἔτη 1127-1128, συνέχι12. Σηµερινή Ginosa τῆς Ἀπουλίας.

- 383 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

σε τήν κηρυκτική του δράση στό Μπάρι, κάποτε ἕδρα τοῦ βυζαντινοῦ Κατεπάνω13 καί τήν ἐποχή ἐκείνη ἕδρα τῶν Νορµανδῶν κατακτητῶν. Πολύ γρήγορα τό ὀρθόδοξο κήρυγµά του προκάλεσε ἀντιδράσεις στούς Λατίνους κληρικούς, πού τόν κατηγόρησαν ὡς αἱρετικό καί βλάσφηµο στόν Λατῖνο ἐπίσκοπο. Στή δίκη πού ἀκολούθησε, δικαιώθηκε, χάρη στήν ἐπέµβαση τοῦ πρίγκηπα Grimoaldo Alfaranite, προτίµησε ὅµως νά ἐγκαταλείψει τό Μπάρι καί κατευθύνθηκε στό ὄρος Γκαργκάνο, στά βόρεια τῆς Ἀπουλίας, κοντά στό προσκύνηµα τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ. Μετά ἀπό ἐµφάνιση τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καί τοῦ Ἀρχαγγέλου Μιχαήλ, τό ἔτος 1129, ἐγκαταστάθηκε µέ ἄλλους ἕξι µοναχούς στήν κοντινή βραχώδη περιοχή Πουλσάνο, ὅπου ἵδρυσε µοναστήρι ἀφιερωµένο στήν Παναγία. Μέσα σέ ἕξι µῆνες, γύρω του µαζεύτηκαν πάνω ἀπό πενήντα µαθητές, πού ποθοῦσαν νά λάβουν τό µοναχικό σχῆµα ἀπό τά χέρια του καί νά µείνουν κοντά του. Πολλοί ἀπό τούς µοναχούς αὐτούς ἔζησαν ὁσιακή ζωή καί µετά τήν κοίµησή τους ἐτιµῶντο ὡς ἅγιοι (Ἰωάννης ὁ Καλός, Ἰωήλ καί Ἰορδάνης). Λόγω τῆς µεγάλης προσέλευσης ὁλοένα καί περισσοτέρων µοναχῶν, ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ἵδρυσε καί ἄλλα µοναστήρια –µετόχια, ἀνδρικά καί γυναικεῖα, τά ὁποῖα καθοδηγοῦσε σύµφωνα µέ τίς ἀρχές καί τούς κανόνες τοῦ ὀρθοδόξου µοναχικοῦ βίου. Μετόχια τῆς Μονῆς τοῦ Πουλσάνο ἱδρύθηκαν µέχρι καί στίς ἀκτές τῆς Δαλµατίας, στήν ἀπέναντι ὄχθη τῆς Ἀδριατικῆς, ἀλλά καί σέ ὅλη τήν Κεντρική Ἰταλία. Πολλοί ἦταν καί οἱ µοναχοί πού ποθοῦσαν µιά πιό ἡσυχαστική ζωή καί ζοῦσαν ὡς ἐρηµῖτες στά σπήλαια γύρω ἀπό τό Πουλσάνο, καθιστώντας το ἔτσι µιά πραγµατική νέα Θηβαΐδα στήν Κάτω Ἰταλία. Τελικά, ταλαιπωρηµένος ἀπό τίς κακουχίες καί τήν αὐστηρή ἀσκητική ζωή, καί ἀφοῦ ἐπιτέλεσε πολλά θαύµατα, παρέδωσε τήν ὁσιακή του ψυχή στόν Κύριο, στίς 20 Ἰουνίου τοῦ 1139. Τά ἑπόµενα χρόνια, τό µοναστήρι του, εὑρισκόµενο µέσα σέ ἕναν χῶρο πού κυριαρχοῦσαν οἱ Λατῖνοι Νορµανδοί κατακτητές, µετατράπηκε σταδιακά σέ 13. Στή Βυζαντινή Αὐτοκρατορία, ὁ Κατεπάνω ἦταν ἀνώτατος πολιτικός καί στρατιωτικός ἄρχοντας. Ἡ ὑπ’ αὐτόν διοικητική περιφέρεια, καθώς καί τό ἀξίωµα καί ἡ δικαιοδοσία του, ὀνοµαζόταν κατεπανάτο ἤ κατεπανίκιον.

- 384 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

ἀββαεῖο Βενεδικτίνων µοναχῶν. Τελευταῖος Πουλσανίτης ἡγούµενος ἀναφέρεται ὁ Ἀντώνιος τό 1379, µετά τόν ὁποῖο ἔχουµε Βενεδικτίνους ἀββάδες. Τό 1830, τό µοναστήρι ἐγκαταλείφθηκε, ἐνῶ τά λείψανα τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου µεταφέρθηκαν στή γενέτειρά του Ματέρα, ὅπου ἀναπαύονται κάτω ἀπό τήν Ἁγία Τράπεζα τοῦ Καθεδρικοῦ Ναοῦ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἰωάννη, τὸ πνεῦµα σου.

21 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ ΚΑ΄ τοῦ µηνός Ἰουνίου, μνήµη τῶν Ἁγίων ἐνδόξων μαρτύρων Μαρκίας καὶ Ρουφίνου, τῶν ἐν Συρακούσαις τῆς Σικελί-

ας. Ἡ μνήμη του διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ.123.

- 385 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Δυστυχῶς, δέν γνωρίζουµε τίποτα γιά τούς μάρτυρες αὐτούς, παρά µόνον τά ὀνόµατά τους, τά ὁποῖα καταγράφονται στό Ρωµαϊκό Μαρτυρολόγιο. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

22 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ ΚΒ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Βασιλείου, ἡγουµένου τῆς Μονῆς τῆς Πατελαρίας. Ἡ μνήμη του κα-

ταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

- 386 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

Ἀπό τό βυζαντινό µοναστήρι τῆς νήσου Πατελαρίας14, σώζεται σήµερα µόνο µιά σλαβική µετάφραση τοῦ Τυπικοῦ της15, τό ὁποῖο συνέγραψε ὁ πρῶτος ἡγούµενος τῆς μονῆς, πρεσβύτερος Ἰωάννης16. Διάδοχός του στήν ἡγουµενία ὑπῆρξε ὁ Ὅσιος Βασίλειος, ὁ ὁποῖος διακρινόταν γιά τήν ἀσκητική ζωή, τίς ἀρετές καί τά θαύµατά του. Διακυβέρνησε τή μονή σέ µία ταραγµένη ἐποχή, ἐξαιτίας τῶν ἀραβικῶν ἐπιδροµῶν, οἱ ὁποῖες κατέληξαν στήν κατάληψη ὁλόκληρης τῆς Σικελίας (827). Στή νῆσο Παντελλερία ἐξορίσθηκε ἀπό τούς εἰκονοµάχους ὁ Ἅγιος Εὐθύµιος, ἐπίσκοπος Σάρδεων, γύρω στά ἔτη 803-806 µ.Χ.. Μᾶς εἶναι, ὅµως, ἄγνωστο, ἐάν ζοῦσε ἀκόµη τήν ἐποχή ἐκείνη ὁ Ὅσιος Βασίλειος. Σήµερα, σώζονται κανόνες πρός τιµήν τῶν δύο Ὁσίων ἀνδρῶν, οἱ ὁποῖοι ὅµως δέν προσφέρουν ἰδιαί­τερες πλη­ρο­φορίες γιά τούς βίους τους. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑ π ε ρ ο ρ ᾶ ν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος Ἡ νῆσος Παντελλερία. ἀθανάτου· διὸ καὶ 14. Ἡ Πατελλερία (ἰταλικά: Pantelleria) εἶναι µικρό ἡφαιστιογενές νησί στή Μεσόγειο, µεταξύ Σικελίας καί Ἀφρικῆς. Στά βυζαντινά χρόνια ἦταν τόπος ἐξορίας.

15. Ivan Dujcev, Il Tipico del monastero di S. Giovanni nell' isola di Pantelleria. Bollettino della Badia Greca di Grottaferrata, ἔτος 1956, ἀριθµός 4.

16. Ἑορτάζει στίς 3 Αὐγούστου.

- 387 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Βασίλειε, τὸ πνεῦµα σου.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Γρηγορίου τοῦ Α΄, ἐπισκόπου τῆς Ἀκραγαντίνων Ἐκκλησίας. Ἡ μνήμη του

διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ.87.

Μέσα ἀπό τόν Βίο τῆς Ἁγίας μάρτυρος Ἀγριπ­πίνας, µαθαίνουµε πώς, ὅταν τό σῶµα της µετακοµίσθηκε στή Σι­κελία, τό ὑποδέχθηκε ὁ ἐπί­ σκοπος τῆς πόλεως Ἀκρα­γαντίνων Γρηγόριος. Ὁ Ἅγιος, σύµφωνα µέ τήν παράδοση, ἦταν παρών στή Ρώµη κατά τή διάρκεια τοῦ µαρτυρίου της, τήν ὁποία καί στήριξε µέ τίς νουθεσίες του. Ὅταν γύρισε στή Σικελία, ἔµαθε ὅτι τρεῖς παρθένες ἀφιερωµένες στόν Θεό, ἡ Βάσσα, ἀδελφή τῆς Ἀγριπ­πίνας, ἡ Παῦλα καί ἡ Ἀγαθονίκη, µετέφεραν στήν πόλη 17 Μέναιον τό ἱερό σῶµα τῆς μάρτυρος. Ἀµέσως, µέ τόν ἀρχιδιάκονό του ἔτρεξαν νά τιµήσουν τό ἅγιο λείψανο τό ὁποῖο εὐωδίαζε. Ἀφοῦ τέλεσε τή θεία Λειτουργία καί κοινώνησε τίς τρεῖς παρθένες, τούς προφήτευσε τό ἐπικείµενο µαρτύριό τους, τό ὁποῖο πράγµατι ἔλαβε χώρα µετά ἀπό τρεῖς µῆνες. Ἡ μνήµη τοῦ Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος, ἀσπαζόμενος τά λείψανα τῆς Ἁγίας μάρτυρος Ἀγριππίνας. Ἁγίου ἱεράρχου, ὁ ὁποῖος 17. Σηµερινό Mineo, στήν ἐπαρχία τῆς Κατάνης.

- 388 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

ἐκοιµήθη περί τό ἔτος 262, τιµᾶται µιά ἡµέρα πρίν ἀπό αὐτή τῆς Ἁγίας Ἀγριππίνας, στίς 22 Ἰουνίου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Γρηγόριε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

23 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ ΚΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ἁγίας μάρτυρος Ἀγριππίνης. Ἡ μνήμη της καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συνα-

ξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ἡ Ἁγία Ἀγριππίνα. Διακόσμηση ἀπό ἕνα λατινικό χειρόγραφο πού βρίσκεται στό Μήναιο τῆς Σικελίας (βλέπε 23 Ἰουνίου).

- 389 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἡ Ἁγία παρθενοµάρτυς Ἀγριππίνα γεννήθηκε στή Ρώµη τό ἔτος 243, ἀπό χριστιανούς γονεῖς, εὐγενεῖς καί πλουσίους. Μαρτύρησε στίς 23 Ἰουνίου τοῦ ἔτους 258, σέ ἡλικία µόλις δεκαπέντε ἐτῶν, ἐπί αὐτοκράτορος Οὐαλεριανοῦ. Ἰδού πῶς περιγράφει τό µαρτύριό της ὁ Ἅγιος Νικόδηµος ὁ ἁγιορείτης στόν Συναξαριστή του: «Aὕτη ἡ Ἁγία ἦτον γέννηµα καί θρέµµα τῆς περιδόξου πόλεως Pώµης, καί ἐκ νεότητός της παρέδωκε τόν ἑαυτόν της εἰς τόν Θεόν. Ὅθεν, εὐωδίαζε µέν τάς καρδίας τῶν πιστῶν, ὡσάν κανένα περιβόλι ἀνθισµένον, ἤ εὐωδέστατον ρόδον. Ἀπεδίωκε δέ τήν δυσωδίαν καί βρώµαν τῶν παθῶν. Ἐστόλισε γάρ τήν ψυχήν της ἡ µακαρία µέ τήν παρθενίαν καί καθαρότητα. Kαί λοιπόν ἐπειδή ἀρραβωνίσθη πνευµατικῶς µέ τόν Xριστόν, διά τοῦτο ἀνδρείως καί θαρσαλέως ἐµβῆκεν εἰς τό µαρτύριον. Kαί διά τόν ἔρωτα καί ἀγάπην τοῦ ἐδικοῦ της νυµφίου Xριστοῦ, παρέδωκε τόν ἑαυτόν της εἰς πολλά βάσανα καί µαρτύρια. Δαρθεῖσα γάρ εἰς τό στόµα, µέ τό δάρσιµον αὐτό, συνέτριψε τά νοητά κόκκαλα τῆς ἀσεβείας. Γυµνωθεῖσα δέ ἀπό τά φορέµατά της, τήν γύµνωσιν τοῦ ἐχθροῦ Διαβόλου ἐπόµπευσε, καί δεθεῖσα µέ δεσµά, καί δοκιµάσασα στρεβλάς, πᾶσαν τήν πλάνην τῶν Ἑλλήνων διέλυσε. Tελευταῖον δέ, µέσα εἰς αὐτάς τάς βασάνους, παρέδωκε τήν ψυχήν της εἰς χεῖρας Θεοῦ ἡ ἀοίδιµος, καί οὕτως ἔλαβε τόν ἀµάραντον στέφανον τῆς ἀθλήσεως. Bάσσα δέ καί Παῦλα καί Ἀγαθονίκη, πέρνουσαι κρυφίως τό σῶµα τῆς Mάρτυρος, ἐπήγαιναν ἀπό τόπον εἰς τόπον, καί διαπεράσασαι πολλά πελάγη, ἔφθασαν «Ἀλλά καί Ἀγαρηνοί ποτε τολμήσατελευταῖον εἰς τήν νῆσον τῆς Σικελίας, ντες νά κουρσεύσουν τό κάστρον, καί ἐκεῖ ἀπεθησαύρισαν τό Ἅγιον ἐν ὧ εὑρίσκετο ὁ ναός τῆς Ἁγίας Ἀγριπ­πίνας, ἀφανίσθησαν παντε­ λείψανον. Ὅθεν ἐπειδή τοῦτο ἐδέχθη ἡ λῶς».

- 390 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

Σικελία, παρευθύς ἐλευθερώθη ἀπό τό σκότος τῆς πλάνης καί τῶν δαιµόνων. Ἀλλά καί Ἀγαρηνοί πότε τολµήσαντες νά κουρσεύσουν τό κάστρον, ἐν ὧ εὑρίσκετο ὁ Nαός τῆς Ἁγίας, ἀφανίσθησαν παντελῶς. Ἀπό τότε λοιπόν καί ἕως τῆς σήµερον, λεπροί, προσερχόµενοι εἰς τό λείψανόν της, καθαρίζονται, καί κάθε ἄλλη ἀσθένεια ἰατρεύεται διά τῶν πρεσβειῶν της». Πράγµατι, τό ἱερό λείψανο τῆς Ἁγίας φυλάσσεται στήν πόλη Μέναιον (σηµερινό Mineo) τῆς Σικελίας, ὅπου τιµᾶται µέ πολύ µεγάλη εὐλάβεια ὡς πολιοῦχος καί προστάτης. Ἐπίσης, Ἡ μεταφορά τοῦ λειψάνου τῆς Ἁγίας τιµᾶται καί σέ ἄλλες πόλεις τίς Ἀγριππίνας, στό Μήναιον τῆς ΣικεΤρινακρίας νήσου, ὅπως Ferla, Scicli, λίας.

Nicosia, Enna καί Palermo. Ἀπόστιχο τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς Μάρτυρος, Ἦχος δ΄. Ὄλβον ὡς πολύτιµον, τῇ Σικελίᾳ σὲ δίδωσιν, ἐν τῇ Ρώµῃ ἀθλήσασαν, Χριστὸς ὁ Θεὸς ἡµῶν, ἔνθα γενοµένη, ἀοίδιµε Μάρτυς, τὴν τῶν δαιµόνων πονηρὰν πληθὺν διώκεις ἐπιστασίᾳ σου· διὸ σὲ µακαρίζοµεν, καὶ τὴν Ἁγίαν σου σήµερον, ἑορτάζοµεν ἄθλησιν, Ἀγριππῖνα πολύαθλε.

25 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ ΚΕ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ἁγίας ὁσιοµάρτυρος καὶ πολυάθλου Φεβρωνίας. Ἡ μνήμη της καταγράφεται στά περισσότερα

Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας. Σχετικά, ὅμως, μέ τήν ὕπαρξη τῆς τοπικῆς ἁγίας τῆς Σικελίας, βλέπε, BIBLIOTHECA SANCTORUM, τόμος V, σελ. 507-508, Città Nuova Ed., Roma 1964.

- 391 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Στή βόρεια πλευρά τῆς νήσου Σικελίας, κοντά στά ἐρείπια τῆς ἀρχαίας ἀποικίας Τυνδαρίς18, βρίσκεται ἡ ἐπίσης ἀρχαία κωµόπολη Ἐπακτή19, ὅπου φυλάσσονται τά θαυµατουργά λείψανα μίας μάρτυρος µέ τό ὄνοµα Φεβρωνία. Ἡ παράδοση ἀναφέρει ὅτι καταγόταν ἀπό τήν Ἐπακτή, ἔζησε τόν 4ο αἰῶνα καί µαρτύρησε ἐκεῖ ἀπό τόν ἴδιο της τόν πατέρα, ὁ ὁποῖος ἦταν εἰδωλολάτρης. Σώζεται, µάλιστα µέχρι σήµερα, στήν περιοχή Gioiosa Marea, ἡ πηγή-ἁγίασµα µέ τό ὄνοµα Acqua Santa, στήν ὁποία κατά τήν παράδοση, βαπτίστηκε ἀπό τόν ἐπίσκοπο Ἀγάθωνα. Ἐπίσης, σώζεται τό σπήλαιο στήν περιοχή Mongiove, ὅπου κρύφτηκε γιά νά γλιτώσει ἀπό τήν ὀργή τοῦ πατέρα της. Ἐκεῖνος, ὅµως, τήν ἀνακάλυψε καί, ἀφοῦ τήν σκότωσε, ἔριξε τό σῶµα της στή θάλασσα, ἀπό ὅπου µέ θαυµαστό τρόπο µεταφέρθηκε στήν ἀπέναντι ἀκτή τοῦ Σαλέρνο τῆς Κεντρικῆς Ἰταλίας, στήν πόλη Minori. Τόν 16ο αἰῶνα, ὁ ἰησουίτης ἱστο­ ριο­δίφης Gaetani, βασιζόµενος σέ παλαιά ἑλληνικά χειρόγραφα, πού σήµερα δυστυχῶς χάθηκαν, ταύτισε τήν Ἁγία Φεβρωνία µέ τή μάρτυρα Τρυφιµία ἤ Τροφιµένη, ἡ ὁποία τιµᾶται στήν πόλη Minori, στήν περιοχή τοῦ Σαλέρνο. Πράγµατι, ἡ παράδοση πού ἀφορᾶ τήν Ἁγία Τρυφιµία, ὁµοιάζει πολύ µέ αὐτή τῆς Ἁγίας Φεβρωνίας, τῆς ὁποίας, φαίνεται, µέρος τῶν λειψάνων µεταφέρθηκαν κάποια στιγµή στό Minori. Οἱ ἱστορικοί δέν µποροῦν νά Ἡ Ἁγία Φεβρωνία, πάνω ἀπό τά ἐρείξεκα­θα­ρί­σουν ἀκόµα ἄν ἡ Ἁγία πια τῆς Τυνδάρεως, στή Σικελία. Φεβρωνία τῆς Σικελίας, ταυτίζεται 18. Σηµερινή Tindari.

19. Σηµερινό Patti.

- 392 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

στήν πραγµα­τικό­τητα µέ τήν Ἁγία Φεβρωνία τῆς Νισίβεως, τῆς ὁποίας ἡ τιµή διαδόθηκε στήν περιοχή ἀπό τούς βυζαντινούς µοναχούς πού ἦρθαν κατά τήν ἐποχή τῆς Εἰκονοµαχίας, ἤ ἄν πρόκειται γιά τοπική ἁγία. Στό σηµεῖο αὐτό ἀξίζει νά ἀναφέρουµε ὅτι, λείψανα τῆς Ἁγίας μάρτυρος Φεβρωνίας τῆς Νισίβεως φυλάσσονται καί στήν πόλη Trani τῆς Ἀπουλίας. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσήφ. Ἡ ἀμνάς σου Ἰησοῦ, κράζει μεγάλῃ τῇ φωνῇ, Σὲ Νυμφίε μου ποθῶ, καὶ σὲ ζητοῦσα ἀθλῶ, καὶ συσταυροῦμαι, καὶ συνθάπτομαι τῷ βαπτισμῷ σου, καὶ πάσχω διὰ σέ, ὡς βασιλεύσω σὺν σοί, καὶ θνῄσκω ὑπὲρ σοῦ, ἵνα καὶ ζήσω ἐν σοί, ἀλλ’ ὡς θυσίαν ἄμωμον, προσδέχου τὴν μετὰ πόθου τυθεῖσάν σοι· Αὐτῆς πρεσβείαις, ὡς ἐλεήμων, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Τό μαρτύριο τῆς Ἁγίας Φεβρωνίας, τῆς ἐν Ἐπακτῇ τῆς Σικελίας.

26 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ ΚΣΤ΄ τοῦ µηνός Ἰουνίου, μνήµη τῆς Ἁγίας ἐνδόξου νεοµάρτυρος Παρασκευῆς, τῆς ἐν Γάλᾳ τῆς Σικελίας (10ος αἰώνας).

Mαρτύριο τῆς Ἁγίας Φεβρωνίας. Βυζαντινό ἐρημητήριο τῆς ἁγίας στήν Παλαγονία τῆς Κατάνης.

Γιά τήν ὕπαρξη τῆς Ἁγίας διασώζει πληροφορίες ὁ Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ.84. Βλέπε, ἐπίσης, καί τό ἔργο τοῦ V. Raciti Romeo, Santa Venera vergine emartire nella storia e nel culto dei popoli, Acireale, 1905. Ἐπίσης, τό ἔργο La Fonte di Venere nella Piana di Milazzo, τοῦ Α. Saya Barresi,Bolo-

- 393 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

gna 1987, σελ. 53-54.

Στοιχεῖα γιά τήν Ἁγία Παρασκευή τῆς Γάλας20 διέσωσε µόνο ἡ προφορική παράδοση τῆς περιοχῆς, στήν ὁποία τιµᾶται µέ µεγάλη εὐλάβεια. Ἔζησε κατά τή σκοτεινή ἐποχή τῆς Ἀραβοκρατίας τῆς Σικελίας καί ἦταν κόρη ἑνός ἐξωµότη, πρώην χριστιανοῦ. Διδάχθηκε, ὅµως, τή χριστιανική πίστη ἀπό τή µητέρα της καί βαπτίστηκε κρυφά, ποθώντας νά ἀφιερώσει τή ζωή της στόν Χριστό. Μετά τόν θάνατο τοῦ πατέρα της, τά ἀδέλφια της θέλησαν νά τήν µεταστρέψουν στό Ἰσλάµ καί νά τήν παντρέψουν µέ κάποιον πλούσιο μουσουλµᾶνο τῆς περιοχῆς. Ἡ Ἁγία ὅµως ἀρνήθηκε σθεναρά καί ἔφυγε κρυφά ἀπό τό σπίτι της, προκειµένου νά µήν ἀναγκασθεῖ νά ἀρνηθεῖ τόν Νυµφίο τῆς καρδιᾶς της. Βρῆκε προσωρινό καταφύγιο σέ ἕνα σπήλαιο, κρυµµένο µέσα στήν πυκνή βλάστηση, ὅπου ὑπῆρχε παρεκκλήσιο ἀφιερωµένο στήν προστάτιδά της, Ἁγία Παρασκευή τήν Ἀθληφόρο. Σύντοµα, ὅµως, ἀνακαλύφθηκε ἀπό τά ἐξαγριωµένα ἀδέλφια της, τά ὁποῖα τήν κατέσφαξαν, καί ἔτσι κατετάγη στόν ἔνδοξο χορό τῶν ἁγίων μαρτύρων τοῦ Χριστοῦ. Ἐπειδή κατέφυγε γιά νά σωθεῖ στό σπήλαιοπαρεκκλήσιο τῆς προστάτιδός Ὁ τόπος τοῦ μαρτυρίου τῆς Ἁγίας Παρασκευτης Ἁγίας μεγαλοµάρτυρος ῆς, τῆς ἐν Γάλᾳ τῆς Σικελίας (+920).

20. Σήµερα ἡ περιοχή βρίσκεται µεταξύ τῶν χωριῶν Terme Vigliatore καί Barcellona Pozzo Di Gotto. Κατά τή βυζαντινή ἐποχή, ἐκεῖ ὑπῆρχε µεγάλο ἑλληνικό µοναστήρι, ἀφιερωµένο στήν Παναγία τή Γαλακτοτροφοῦσα, ἀπό ὅπου καί µέχρι σήµερα διασώζεται τό τοπωνύµιο Γάλα-Gala.

- 394 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

Παρασκευῆς, συχνά οἱ ἱστορικοί τῆς περιοχῆς τήν ταύτιζαν µέ τήν ὁµώνυµή της Ἁγία, πού ἑορτάζει τήν 26η Ἰουλίου. Ἡ τοπική ὅµως παράδοση καί κάποιοι ἱστορικοί τοῦ 16ου αἰῶνα βεβαιώνουν πώς πρόκειται γιά τοπική ἁγία πού µαρτύρησε τό 920 ἤ 926 µ.Χ. Τό σπήλαιο στό ὁποῖο µαρτύρησε, ἀποτελεῖ µέχρι σήµερα τόπο προσκυνήµατος γιά τούς πιστούς τῆς περιοχῆς, πού τήν εὐλαβοῦνται ἰδιαίτερα. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ. Τὸν νυμφίον σου Χριστὸν ἀγαπήσασα, τὴν λαμπάδα σου φαιδρῶς εὐτρεπίσασα, ταῖς ἀρεταῖς διέλαμψας Πανεύφημε· ὅθεν εἰσελήλυθας, σὺν αὐτῷ εἰς τοὺς γάμους, τὸ στέφος τῆς ἀσκήσεως, παρ᾽ αὐτοῦ δεξαμένη· ἀλλ᾽ ἐκ κινδύνων λύτρωσαι ἡμᾶς, τοὺς ἐκτελοῦντας, Ὁσία Παρασκευή, τὴν μνήμην σου.

27 ΙΟΥΝΙΟΥ



Τῇ ΚΖ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Πρόκλου, τοῦ ἐκ Βυσινιάνου τῆς Καλαβρίας. Στοιχεῖα γιά τόν Ἅγιο παίρ-

νουμε ἀπό τόν Βίο τοῦ Ὁσίου Νείλου, στό χειρόγραφο Criptense B, II (430) τοῦ 12ου αἰῶνα.

(Βλέπε τόν Βίο του τήν 19η Φεβρουαρίου) - 395 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Πρόκλε, τὸ πνεῦµα σου.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ἁγίου Ἀγάθωνος, ἐπισκόπου τῆς νήσου τῆς Λιπάρεως. Γιά πληροφορίες, βλέπε: BIBLIOTHECA SANCTO-

RUM, τόμος I, σελ. 344-345, Città Nuova Ed., Roma 1961

Ἤδη ἀπό τούς πρώτους χριστιανικούς χρόνους µαρτυρεῖται ἡ παρουσία τοῦ Χριστιανισµοῦ στό ἡφαιστειογενές νησάκι Λίπαρι21, βόρεια τῆς Σικελίας, ἡ δέ παρουσία τοῦ Ἁγίου Ἀγάθωνος τοποθετεῖται τόν 3ο µέ 4ο αἰῶνα. Σύµφωνα µέ τήν παράδοση, ὁ Ἅγιος ἱεράρχης εἶναι αὐτός πού, τό ἔτος 264, ὑποδέχθηκε στίς ἀκτές τοῦ νησιοῦ τά ἱερά λείψανα τοῦ ἀποστόλου Βαρθολοµαίου, ὅταν αὐτά µέ θαυµαστό τρόπο ἔφτασαν ἐκεῖ. Τό γεγονός αὐτό ἑορτάζεται ἀπό τήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία τήν 25η Αὐγούστου ἑκάστου ἔτους. Τό πρόσωπο τοῦ Ἀγάθωνος ἀναφέρεται καί στόν βυζαντινό Βίο τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου. Ἐκεῖ µαθαίνουµε πώς, γιά νά γλιτώσει ἀπό τούς διῶκτες του, κατέφυγε στούς Λεοντίνους τῆς Σικελίας, ὅπου ἔζησε κρυµµένος σέ µιά σπηλιά µαζί µέ κάποιον Ἀλέξανδρο, πρώην διώκτη τῶν Χριστιανῶν. Ὁ Ἅγιος, σύµφωνα µέ κάποιους ἱστορικούς, ἐκοιµήθη σέ ἡλικία 90 ἐτῶν, τό ἔτος 313. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, 21. Τό Λίπαρι (ἰταλικά: Lipari, ἀρχαῖα ἑλληνικά: Μελιγουνίς καί Λιπαρά) εἶναι ἡφαιστειογενές νησί τῆς Νότιας Ἰταλίας, εὑρισκόµενο στή νότια Τυρρηνική Θάλασσα, 16 ναυτικά µίλια βόρεια τῆς Σικελίας. Εἶναι ἡ µεγαλύτερη Αἰολίδα νῆσος.

- 396 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

Ἡ νῆσος τῆς Λιπάρεως, στά βόρεια τῆς Σικελίας.

ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ἀγάθων, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

28 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῇ ΚΗ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Παππίου.

Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ἕνας ἀπό τούς βυζαντινούς Ἁγίους μάρτυρες πού τιµῶνται στήν Κάτω Ἰταλία εἶναι καί ὁ Ἅγιος Παππίας, τοῦ ὁποίου ἡ μνήµη γιορτάζεται στό Milazzo, στίς ἀρχαῖες δηλαδή Μῦλες, στή βόρεια ἀκτή

- 397 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

τῆς Σικελίας. Στόν Συναξαριστή τοῦ Ἁγίου Νικοδήµου τοῦ ἁγιορείτου, διαβάζουµε γιά τόν μάρτυρα τά ἑξῆς: «Oὗτος ἦτον κατά τούς χρόνους τῶν βασιλέων Διοκλητιανοῦ καί Mαξιµιανοῦ ἐν ἔτει τα΄ [301], σεβόµενος καί πιστεύων εἰς τόν Xριστόν ἀπό τούς προγόνους του, καί κηρύττων εἰς τούς ἄλλους τήν εὐσέβειαν. Ὅθεν ἐδιαβάλθη εἰς τόν τότε ἄρχοντα καί ἐπιάσθη. Παρασταθείς λοιπόν εἰς αὐτόν, ἐπαρακινήθη νά θυσιάση εἰς τά εἴδωλα. Ἐπειδή ὅµως δέν ἐπείσθη, ἀλλά καί µᾶλλον ὕβρισε τόν ἄρχοντα, διά τοῦτο ἐκίνησεν αὐτόν εἰς θυµόν. Παρευθύς λοιπόν ἐτέντωσαν τόν Ἅγιον ἀπό τά τέσσαρα µέρη τοῦ σώµατος, καί ἔδειραν αὐτόν εἰς ὧραν πολλήν. Ἔπειτα εὔαλαν αὐτόν µέσα εἰς ἕνα καζάνι, γεµᾶτον ἀπό λάδι καί ὀξύγγι. Ὅθεν ἠκολούθησεν ἕνα θαῦμα ἐκπλήξεως ἄξιον. Ἐβλέπετο γάρ ὁ Mάρτυς χωσµένος ὅλος µέσα εἰς τήν φωτιάν, καί ἐνδυµένος τό πῦρ ὡσάν φόρεµα, καί οὔτως ἔµεινε µέσα εἰς τήν βάσανον ταύτην ἑπτά ὁλοκλήρους ἡµέρας. Ἐξ αἰτίας δέ τοῦ θαύµατος τούτου, πολλούς ἀπίστους ἐτράβηξεν εἰς τήν τοῦ Xριστοῦ πίστιν. Ἀφ’ οὖ δέ εὔγαλαν ἀπό τό καζάνι τόν Ἄγιον, τόν ἔσυραν γυµνόν ἐπάνω εἰς τριβόλια σιδηρά. Eἴτα δέσαντες αὐτόν εἰς ἄγρια ἄλογα, ἐδίωξαν αὐτά, τά δέ ἄλογα διωκόµενα εἰς τόπους τραχεῖς καί δυσβάτους ἐσύντριψαν τόν Ἅγιον. Ἔπειτα ἐκρέµασαν τόν Mάρτυρα ἐπάνω εἰς ἕνα δοκάρι κατακέφαλα, κάτωθεν δέ ἔδεσαν µέ σχοινίον ἀπό τόν λαιµόν του, µίαν πέτραν βαρεῖαν. Ἀφ’ οὖ δέ ἐπέρασαν τρεῖς ἡµέραι, ἔκοψαν τό σχοινίον µέ δρεπάνι, ὅθεν ἐκτύπησεν ὁ Ἅγιος κατά γῆς.

Mετά ταῦτα ἔρριψαν ἀναµµένα κάρβουνα ἐπάνω εἰς ὅλον τό Ὁ Ἅγιος μάρτυς Παππίας.

- 398 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

σῶµα του, καί ἐχῶσαν αὐτόν µέ τάς πέτρας. Ἄγγελος δέ Kυρίου φανείς, εὔγαλεν αὐτόν ἀπό τάς πέτρας, καί ὑγιῆ τοῦτον ἐποίησεν. Ὅθεν διά τό θαῦµα τοῦτο, ἐτράβηξεν εἰς τήν πίστιν τοῦ Xριστοῦ, τούς δηµίους ὀποῦ τόν ἐβασάνιζαν, καί λαόν ἀρκετόν, οἱ ὁποῖοι ἀποκεφαλισθέντες ἔλαβον τούς στεφάνους τῆς ἀθλήσεως. Ὕστερον δέ ἀπεκεφαλίσθη καί ὁ Ἄγιος, καί οὔτως ἀνέβη νικηφόρος εἰς τά Oὐράνια». Τήν δέ 25η Αὐγούστου, ὁ ἴδιος συγγραφέας στόν Συναξαριστή του, περιγράφοντας τήν ἀνακοµιδή τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Βαρθολοµαίου καί τή θαυµαστή µετακοµιδή τους στή νῆσο τῆς Λιπάρεως τῆς Σικελίας, ἀναφέρει τά ἑξῆς ἀφορῶντα καί τόν σήµερα ἑορτάζοντα Ἅγιο Παππία: «Tαῦτα δέ τά θαύµατα καί τάς ἰατρείας, βλέποντες οἱ τοῦ Διαβόλου ὑπηρέται Ἕλληνες, ἐλύσσαζον ἐναντίον τοῦ Ἁγίου ἐκείνου σεντουκιοῦ, καί τοῦ ἐν αὐτῷ εὑρισκοµένου ἀποστολικοῦ λειψάνου. Ὅθεν ἕνα καιρόν εὑρόντες ἄδειαν, ἔρριψαν τό σεντούκι εἰς τήν θάλασσαν, µαζί µέ ἄλλα τεσσάρα σεντούκια, τά ὁποῖα εἶχον µέσα τά λείψανα τεσσάρων Mαρτύρων, Παπιανοῦ, Λουκιανοῦ, Γρηγορίου καί Ἀκακίου. Tοῦτο δέ οἰκονόµησεν ὁ Θεός νά γένη ἕνα µέν, ἶνα καί ἡ τόση πολλή θάλασσα ὀποῦ διεπέρασαν, ἁγιασθῆ διά µέσου αὐτῶν. Kαι ἄλλο δέ, ἶνα καί οἱ τόποι εἰς τούς ὁποίους ἐδιαµοιράσθησαν τά ἅγια ταῦτα λείψανα, εὐλογηθῶσιν. Ὁ γάρ Ἅγιος Aπόστολος Bαρθολοµαῖος, διαπεράσας τούς µεγάλους κόλπους τῆς Mαύρης Θαλάσσης, καί παρατρέξας τά στενά βάθη τῆς Ἑλλησπόντου, ἤτοι τῆς Προποντίδος, ἔφθασεν εἰς τό Aἰγαῖον Πέλαγος.

Kαι ἀπό ἐκεῖ ἐπῆγεν εἰς τό Ἀδριατικόν, τό ὁποῖον ἀρχίζει ἀπό τό Tζυρίγον καί φθάνει ἕως εἰς τήν Bενετίαν. Ἀφήσας δέ ἀριστερά τήν περιφανῆ καί µεγάλην νῆσον τῆς Σικελίας, εἶχε συνακολουθοῦντας αὐτῷ καί τούς εἰς τά ἄλλα σεντούκια εὑρισκοµένους, τεσσάρας καλλινίκους Mάρτυρας, οὕς προείποµεν. Kατευωδώθη δέ εἰς τήν νῆσον τήν καλουµένην Λιπαράν.

Kαί οἱ µέν καλλίνικοι τεσσάρες Mάρτυρες (ὡς θαυµαστά τά ἔργα σου, Kύριε! καί τίς λόγος ἐξαρκέσει πρός ὕµνον τῶν θαυµασίων σου;) οἱ τεσσάρες, λέγω, Mάρτυρες ἐσυντρόφευσαν τόν Ἅγιον Ἀπόστολον Bαρθολοµαῖον, παραστεκόµενοι εἰς αὐτόν ὡσάν εἰς βασιλέα, ἕως ὀποῦ ἐπῆγεν ὁ Ἀπόστολος εἰς τόν τόπον ἐκεῖνον, ὅπου αὐτός ἠθέλησεν. Ἔπειτα ἐγύρισαν καί ἐπῆγεν ὁ καθείς ἀπό αὐτούς, ὅπου ηὐδόκησεν ἡ τοῦ Θεοῦ - 399 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Πρόνοια. Ὁ µέν γάρ Mάρτυς Παπιανός, εὐγῆκεν εἰς τήν Ἄµιλαν πόλιν τῆς Σικελίας. Ὁ δέ Mάρτυς Λουκιανός, εὐγῆκεν εἰς τήν Mεσσήνην τῆς αὐτῆς Σικελίας. Ὁ δέ Γρηγόριος, εὐγῆκεν εἰς τήν Kολίµην, ἥτις εἶναι πόλις τῆς ἐν τῇ Ἰταλίᾳ Kαλαβρίας. Ὁ δέ Ἅγιος Ἀκάκιος, εὐγῆκεν εἰς πόλιν καλουµένην Ἀσκάλους». Στό Milazzo σήµερα, ὁ Ἅγιος τιµᾶται ὡς πολιοῦχος τῆς πόλεως καί ἑορτάζει τήν 17η Ἰουνίου. Κάποτε ὑπῆρχε καί παρεκκλήσιο στήν παραλία, ὅπου προσάραξε τό ἅγιο λείψανο, τό ὁποῖο ὅµως σήµερα δέν σώζεται, ἀλλά ἀντικαταστάθηκε τό 1618 ἀπό ἄλλον ναό ἀφιερωµένο στόν Ἅγιο (san Papino Martire). Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε. Ὁ Μάρτυς σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο, τῆς ἀφθαρσίας ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν, ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

30 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῇ Λ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ

εἰκόνος τῆς Θεοτόκου τῶν μαρτύρων, ἐν Μολφέττᾳ τῆς Ἀπουλίας. Πρόκειται γιά τοπική Θεομητορική ἑορτή τῆς Ἀπουλίας.

Καί αὐτή ἡ βυζαντινή εἰκόνα προῆλθε στήν Ἀπουλία ἀπό τή θάλασσα, σύµφωνα µέ τήν τοπική παράδοση, πού τήν τιµᾶ µέ ἰδιαίτερη εὐλάβεια. Οἱ ἱστορικοί θεωροῦν ὅτι τήν εἰκόνα τήν ἔφεραν τό 1188 οἱ - 400 -

ΙΟΥΝΙΟΣ

Σταυροφόροι ἀπό τήν Ἀνατολή. Ἔκτοτε ἐπιτελεῖ πολλά θαύµατα σέ ὅσους προστρέχουν µέ πίστη στή χάρη της. Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος.

Ἡ Παναγία τῶν Μαρτύρων, στή Μολφέττα τῆς Ἀπουλίας.

- 401 -

Βυζαντινή τοιχογραφία τῆς Θεοτόκου (10ου-11ου αἰῶνα), στόν πρωτοχριστιανικό ναό τοῦ Casaranello (Lecce, Nότιος Ἰταλία).

Ι Ο ΥΛ Ι Ο Σ

3 ΙΟΥΛΙΟΥ Tῇ Γ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Κυρίλ-

λου, ἐπισκόπου Ρηγίου (8ος αἰώνας). BIBLIOTHECA SANCTORUM, τόμος VII, σελ. 1223-1225, Città Nuova Ed., Roma 1988.

Ὁ Ἅγιος Κύριλλος, ὅπως πληροφορούµαστε ἀπό τόν Βίο τοῦ µαθητοῦ του Ἁγίου Λέοντος, ἐπισκόπου Κατάνης, ὑπῆρξε ἐπίσκοπος Ρηγίου κατά τήν ἐποχή τῆς Εἰκονοµαχίας. Πρίν γίνει ἐπίσκοπος, ἀσκήτευε στα σπήλαια τῆς περιοχῆς Terreti, τά ὁποῖα σήµερα εἶναι γνωστά στούς κατοίκους τοῦ Ρηγίου τῆς Καλαβρίας ὡς Santa Penitenza, δηλαδή «Ἁγία Μετάνοια». Ἐπίσης µέχρι, τόν 15ο αἰῶνα, στήν περιοχή ὑπῆρχε φρούριο πού ἔφερε τό ὄνοµά του. Ἔγινε ἐπίσκοπος σέ µία δύσκολη καί µεταβατική περίοδο (Εἰκονοµαχία), καθ’ ὅσον στίς µέρες του ἔλαβε χώρα ἡ διοικητική µετάβαση ἀπό τήν ἐκκληὉ Ἅγιος Κύριλλος, ἐπίσκοπος Ρηγίου τῆς σιαστική δικαιοδοσία τῆς Ρώµης Καλαβρίας. (Τοιχογραφία τοῦ συγγραφέσε ἐκείνη τῆς Κωνσταντινούποως στό Μοναστήρι τῆς Σεμινάρας). λης1. Διαθέτουµε λίγα στοιχεῖα 1. Ἡ πρώτη φάση τῆς Εἰκονοµαχίας ξεκίνησε στήν περίοδο 726-730, ὅταν ὁ Λέων Γ' Ἴσαυρος ἀπαγόρευσε µέ διατάγµατα τήν προσκύνηση τῶν εἰκόνων. Στήν πολιτική αὐτή τοῦ Λέοντα ἀντέδρασε καί ἐκδήλωσε τήν ἀντίθεσή της ἡ Ἐκκλησία τῆς Ρώµης. Ὡς συνέπεια, ὁ Λέων ἀφαίρεσε ἀπό τή δικαιοδοσία τοῦ Πάπα τήν Ἐκκλησία τοῦ

- 403 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

γιά τή ζωή του καί αὐτά παρµένα ἀπό τόν Βίο τοῦ µαθητῆ του, Ἁγίου Λέοντος ἐπισκόπου Κατάνης. Κυβέρνησε τήν Ἐκκλησία τοῦ Ρηγίου µεταξύ τῶν ἐτῶν 710-740 µ.Χ., διακρινόµενος γιά τήν ἁγιότητα, τήν ἀσκητικότητα, ἀλλά καί τίς πλούσιες ἀρετές πού τόν στόλιζαν. Ὑπῆρξε πνευµατικός πατήρ τοῦ Ἁγίου Λέοντος ἐπισκόπου Κατάνης, τόν ὁποῖο καί χειροτόνησε ἀρχιδιάκονό του καί, στή συνέχεια, πρεσβύτερο. Ὅταν ἐκοιµήθη ὁ Ὅσιος Σαβῖνος, ἐπίσκοπος Κατάνης (15 Ὀκτωβρίου), οἱ κάτοικοι τῆς πόλεως ἀπευθύνθηκαν στόν Ἅγιο Κύριλλο, φηµισµένο γιά τήν ἀρετή του καί τό ὀρθόδοξο φρόνηµά του, καί ἐκεῖνος τούς ἔστειλε τόν µαθητή του Ἅγιο Λέοντα, ὡς ἄξιο διάδοχο τοῦ ἐπισκοπικοῦ θρόνου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Κύριλε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Λέοντος Β΄, πάπα Ρώµης, τοῦ ἐκ Μεσσήνης τῆς Σικελίας (683 µ.Χ.). Ἡ μνήμη

του διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ.2.

Ὁ Ἅγιος Λέων Β΄, καταγόταν ἀπό τή Μεσσήνη τῆς Σικελίας καί ὁ πατέρας του ὀνοµαζόταν Παῦλος. Στή νεανική του ἡλικία ἔλαβε πλούσια µόρφωση στα ἑλληνικά καί λατινικά γράµµατα, ἀλλά ἀσχολήθηκε καί µέ τήν ἱερά ψαλµωδία. Διαδέχθηκε, στίς 17 Αὐγούστου τοῦ ἔτους 682, τόν πάπα Ἀγάθωνα στόν θρόνο τῆς Παλαιᾶς Ρώµης. Μέσα ἀπό τίς ἐπιστολές πού µᾶς ἄφησε, διαφαίνεται ἡ µεγάλη του καλλιέργεια καί µόρφωση, ἀλλά καί τό πατερικό του φρόνηµα. Ἰλλυρικοῦ, ἀλλά καί ὁλόκληρη τήν Κάτω Ἰταλία καί Σικελία, καί τήν ὑπήγαγε στή δικαιοδοσία τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.

- 404 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

Τελοῦσε µέ µεγάλη λαµπρότητα τίς ἱερές ἀκολουθίες καί τή θεία Λειτουργία, µέ σκοπό οἱ πιστοί νά γεύονται λίγο ἀπό τό θεϊκό µεγαλεῖο κατά τήν ὥρα τῆς λατρείας. Ὁ Σικελιώτης αὐτός Ἅγιος πάπας ἐκοιµήθη µετά ἀπό ἕναν µόλις χρόνο ποιµαντορίας, στίς 3 Ἰουλίου τοῦ 683. Στή Μεσσήνη τῆς Σικελίας, κάποια τοπωνύµια θυµίζουν στούς κατοίκους τόν ἐπιφανῆ συµπολίτη Ὁ Ἅγιος Λέων Β΄, πάπας Ρώμης. τους. Ἀξίζει ἐδῶ νά ἀναφέρουµε πώς στίς ἀρχές τοῦ 7ου αἰῶνα, στή Ρώµη, σχηµατίζεται µία µεγάλη καί σηµαντική κοινότητα κατοίκων προερχοµένων ἀπό τήν Ἀνατολή καί ἀπό διάφορα µέρη τῆς Μεσογείου, που ὀνοµάζονται ὅλοι γενικά Ἕλληνες. Πολυάριθµες, ἐπίσης, ἦταν οἱ Ρωµαϊκές ἐκκλησίες καί τά µοναστήρια που ἀκολουθοῦσαν τό ἀνατολικό λειτουργικό τυπικό (Ἁγία Μαρία Ἀντίκουα, Ἁγία Μαρία στο Cosmedin, Ἅγιος Γεώργιος στο Velabro, Ἅγιος Καισάριος στόν Παλατινό Λόφο, Ἅγιος Ἀλέξιος στόν Ἀβεντίνο, Ἅγιος Ἰωάννης στήν Porta Latina, Ἅγιος Θεόδωρος στή ρωµαϊκή ἀγορά, Ἁγία Ἀναστασία, Ἅγιος Σάββας κ.λπ). Ἐπίσης, ἔχουµε τήν ἐποχή αὐτή τήν ἄνοδο στόν θρόνο τῆς Ρωµαϊκῆς Ἐκκλησίας µίας σειρᾶς Ἑλλήνων παπῶν (Βονιφάτιος Γ΄, Θεόδωρος Α΄, Ἰωάννης Ε΄, Στ΄ καί Ζ΄, Σισίνιος καί Κωνσταντῖνος), ἀλλά καί πολλῶν πού κατάγονταν ἀπό τή Μεγάλη Ἑλλάδα (Ἀγάθων, Σέργιος Α΄, Λέων Β΄, Κόνων, Ζαχαρίας, Στέφανος Γ΄). Χάρη σέ ὅλους αὐτούς τούς Ἕλληνες πάπες, ἡ Ἐκκλησία τῆς Παλαιᾶς Ρώµης ἐµπλουτίστηκε µέ πολλές δεσποτικές καί θεοµητορικές ἑορτές πού ἑορτάζονταν γιά αἰῶνες στήν Ἀνατολή, ἀλλά µέχρι τότε ἦταν ἄγνωστες στή Δύση (Εὐαγγελισµός, Ὑπαπαντή, Κοίµηση τῆς Θεοτόκου, Ὕψωση τοῦ Τιµίου Σταυροῦ, κ.ἄ.).

- 405 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Λέων, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Χρήστου, ἐπισκόπου Συρακουσῶν. Ἡ μνήμη του διασώθηκε καί καταγράφηκε στά

λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ.19.

Σύµφωνα µε τόν ἱστορικό Εὐσέβιο Καισαρείας, ὁ μέγας Κωνσταντῖνος, µετά τό διάταγµα τῶν Μεδιολάνων, ἔστειλε µία ἐπιστολή στόν ἐπίσκοπο Συρακουσῶν Cresto, ὥστε νά τόν καλέσει στη Σύνοδο τῆς Ἀρελάτης τοῦ 314. Αὐτή εἶναι καί ἡ µόνη ἱστορική µαρτυρία γιά τόν Ἅγιο αὐτό ἱεράρχη τῆς Σικελίας που τιµᾶται σήµερα. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Χρῆστο, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 406 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

5 ΙΟΥΛΙΟΥ Τῇ Ε΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου καὶ τοῦ ἐκ Καλαβρίας µαθητοῦ αὐτοῦ, Νικηφόρου τοῦ Γυµνοῦ καί Μυροβλύτου. Σχετικά μέ τόν Ἅγιο, βλέπε



πληροφορίες πού διασώζονται στόν Βίο τοῦ Ἁγίου Φαντίνου τοῦ Νέου, στόν Κώδικα Mosq. 478 τῆς Μόσχας. Ἐπίσης, ἀναφορά τοῦ ἁγίου ἔχουμε στόν Βίο τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου. Βλέπε: Προηγουμένου Καλλιστράτου Λαυριώτου, Ἱστορικὸν Προσκυνητάριον τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεγίστης Λαύρας. Ἐκδόσεις Ἀ. Καραβία, Ἀθῆναι 1976. Ἐπίσης, Analecta Bollandiana 1906, τόμος 25ος, σελ. 57.

Μεταξύ τῶν πρώτων ἁγιορειτῶν Ἁγίων, πρίν ἀκόµη ἀπό τήν κοίµηση τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου, ἐξέχουσα θέση κατέχει ὁ Καλαβρός Ὅσιος Νικηφόρος ὁ Μυροβλύτης. Πρόκειται γιά µία ἐξαιρετικά ἐνδιαφέρουσα µοναστική µορφή, ἡ ὁποία ἑνώνει τό ὄρος Μερκούριον τῆς Καλαβρίας µέ τόν Ἄθωνα, πού ἀποτέλεσαν τίς δύο Ὁ Ὅσιος Νικηφόρος, ὁ Γυμνός. Τοιχο- ἀσκητικές του παλαῖστρες. Πληρογραφία ἀπό τό Ἡσυχαστήριο τῆς Ὑπαφορίες γιά τόν Ἅγιο ἀντλοῦµε ἀπό παντῆς, στή Santa Lucia del Mela, στή τούς Βίους τοῦ Ἁγίου Φαντίνου τοῦ Σικελία (ἔργο τοῦ συγγραφέως). Νέου καί τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου. Ἡ ἀσκητική ζωή του ξεκίνησε στην Καλαβρία, δίπλα σέ µεγάλες ὁσιακές µορφές τῆς ἐποχῆς ἐκείνης (Νεῖλος ὁ Καλαβρός, Φαντῖνος ὁ Νέος, Ζαχαρίας ὁ Ἀγγελικός, Ἰωάννης ὁ ἐν Μερκουρίῳ κ.ἄ.). Ἦταν ὁ ἕνας ἀπό τούς δύο µαθητές τοῦ Ἁγίου Φαντίνου, πού τό 965 τόν ἀκολούθησαν στήν Ἑλλάδα, φτάνοντας µέχρι τή Θεσσαλονίκη ὅπου - 407 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἐγκαταστάθηκαν. Ποθώντας περισσότερη ἡσυχία καί ἀκούγοντας τή φήµη τοῦ Ὁσίου Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου, που τότε ἔκτιζε τή Μεγίστη Λαύρα, κατέφυγε κοντά του καί ἔγινε µαθητής του. Ὅπως χαρακτηριστικά διαβάζουµε στόν Βίο τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου: «Συνέτρεχον εἰς αὐτόν διά νά λάβωσι κανόνα τῆς ζωῆς καί ὑποτύπωσιν, ὀχί µόνον οἱ ἀρχάριοι µοναχοί, ἀλλά καί οἱ παλαιοί Γέροντες, καί ὀχί µόνον ἐκ τοῦ Ὄρους ἤρχοντο, ἀλλά καί ἀπό διάφορα ἔθνη τῆς Ῥώµης, τῆς Ἰταλίας, τῆς Καλαβρίας, τῆς Ἰβηρίας, καί Ἀρµενίας πλούσιοι καί πτωχοί, εὐγενεῖς τε καί ἀγενεῖς συνέτρεχον, καί Κοινοβίων Ἡγούµενοι, καί ἐπίσκοποι, καί εἰς αὐτόν ὑπετάσσοντο…καί ἄλλοι πολλοί ἐρηµῖται, καί σιδηροφόροι ἀναχωρηταί προσήρχοντο εἰς αὐτόν, καί ὑπετάσσοντο, ἀπό τούς ὁποίους ὑπῆρχεν ἕνας Νικηφόρος ὁ µακαριώτατος ὅπου εἰς τά µέρη τῆς Καλαβρίας ἔλαµψεν». Καί συνεχίζει ὁ Βίος, περιγράφοντας τήν ὑποδοχή τοῦ Νικηφόρου ἀπό τόν Ὅσιο Ἀθανάσιο: «Ὁ µέν Πατήρ ἐδέξατο αὐτόν, δέν τοῦ ἐµπόδισεν ὅµως κατ᾿ ἀρχάς τήν συνηθισµένην διαγωγήν, ὀποῦ ἐφοροῦσεν ἕν τρίχινον µόνον φόρεµα, καί πίτουρα βρεκτά ἤσθιε τῆς ἡµέρας ἅπαξ, ἀλλά µετά παρέλευσιν χρόνου τόν συνηρίθµησεν εἰς τό Κοινόβιον µέ τούς λοιπούς κατά τήν τάξιν αὐτῶν διάγοντα, ὅστις µετά θάνατον ἡγιάσθη, καί τά ὀστᾶ αὐτοῦ µύρα ἔβλυσαν».2 Στή συνέχεια ὅµως, ὁ δεύτερος βιογράφος τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου διευκρινίζει ὅτι ὁ Ἅγιος ἔδωσε ἐντολή στόν Νικηφόρο νά βγάλει τή σινδόνα µέ τήν ὁποία σκέπαζε τή γύµνια του καί νά προσαρµοστεῖ πλήρως στήν κοινοβιακή ζωή. Ἀπό τήν παραπάνω ἀναφορά τοῦ Βίου τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου, µποροῦµε νά κατανοήσουµε τήν αὐστηρότητα τῆς ἀσκήσεως τοῦ Καλαβροῦ ἐρηµίτη στή δίαιτα καί τήν ἔνδυση. Πράγµατι, ὅπως γνωρίζουµε καί ἀπό Βίους πολλῶν ἄλλων Ἰταλιωτῶν Ἁγίων, ἦταν συνηθισµένοι νά διάγουν γυµνοί καί ἀνέστιοι. Ἀκολουθώντας τήν κοινοβιακή διαγωγή, ὁ πρώην ἐρηµίτης ἔφτασε διά τῆς ὑπακοῆς σέ ὑψηλά µέτρα ἀρετῆς καί ἁγιότητας, ὥστε µετά τήν ὁσιακή κοίµησή του, τά λείψανά του νά µυροβλύσουν. Ἀναφέρει ὁ 2. Ἱστορικὸν Προσκυνητάριον τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεγίστης Λαύρας, Προηγουµένου Καλλιστράτου Λαυριώτου. Ἐκδόσεις Ἀ. Καραβία, Σόλωνος 78, Ἀθῆναι 1976, σελ.

176.

- 408 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

δεύτερος βιογράφος3 τοῦ Ἁγίου Ἀθανασίου πώς, ὅταν ὁ Ἅγιος ὅρισε νά γίνει ἡ µετακοµιδή τῶν λειψάνων τοῦ Ὁσίου Νικηφόρου σέ καινούργιο τάφο, τά ξερά ὀστᾶ του βρέθηκαν νά ἀναδύουν σταγόνες εὐωδιαστοῦ µύρου, κατατάσσοντάς τον ἔτσι µεταξύ τῶν μυροβλυτῶν Ἁγίων. Ἐπειδή στερεῖται λειτουργικῆς μνήµης, τοποθετήσαµε τή μνήµη του µαζί µε αὐτήν τοῦ γέροντός του, Ἁγίου Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Νικηφόρε, τὸ πνεῦµα σου.

Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου ἱεροµάρτυρος Στεφάνου τοῦ ἐκ Νικαίας, πρώτου ἐπισκόπου Ρηγίου τῆς Καλαβρίας, καὶ τοῦ Ἁγίου Σωκράτους. Ὁ ἑλληνικός Βίος τοῦ Ἁγίου ὑπάρχει



στόν Κώδικα Cod. B, b, XVII τῆς Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης. Βλέπε σχετική βιβλιογραφία στήν: BIBLIOTHECA SANCTORUM, τόμος ΧII, σελ.4-6, Città Nuova Ed., Roma 1969.

Ὅπως διαβάζουµε στό βιβλίο τῶν Πράξεων τῶν Ἀποστόλων, στο 28ο κεφάλαιο, στή 13η παράγραφο, ὁ ἀπόστολος τῶν ἐθνῶν Παῦλος, µαζί µέ τόν εὐαγγελιστή Οἱ Ἅγιοι Στέφανος ὁ ἐκ Νικαίας καί Σωκράτης, οἱ ἐν Ῥηγίῳ τῆς Καλαβρίας.

3. Analecta Bollandiana 1906, τόµος 25ος, σελ.57.

- 409 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Λουκᾶ στήν πορεία τους πρός τή Ρώµη, πέρασαν ἀπό τό Ρήγιο τῆς Καλαβρίας: Ὅθεν περιελθόντες κατηντήσαµεν εἰς Ῥήγιον. Σύµφωνα µε τήν παράδοση, ὁ Παῦλος ἐκµεταλλεύτηκε τήν εὐκαιρία ὥστε νά κηρύξει τό Εὐαγγέλιο στούς ὄχλους πού εἶχαν µαζευτεῖ γιά τήν ἑορτή τῆς Ἀρτέµιδος, στήν περιοχή Calamizzi τοῦ Ρηγίου, ἐκεῖ ὅπου σήµερα βρίσκεται ὁ σιδηροδροµικός σταθµός τῆς πόλεως. Οἱ κάτοικοι τοῦ ἐπέτρεψαν νά κηρύξει, θέτοντάς του ὡς χρονι- Ὁ Ἅγιος, Στέφανος ὁ ἐκ Νικαίας χειροκό ὅριο ἕνα ἀναµµένο κερί πάνω τονεῖται Ἐπίσκοπος ἀπό τόν Ἀπόστολο σέ µία κολώνα τοῦ ναοῦ. Τό κερί Παῦλο ἐν Ρηγίῳ τῆς Καλαβρίας. κάηκε ὁλόκληρο, ὅµως ἡ κολώνα συνέχισε νά καίει, ἐπιτρέποντας µέ αὐτόν τόν θαυµαστό τρόπο στόν Ἀπόστολο νά µιλάει στο πλῆθος γιά τή σωτήριο οἰκονοµία τοῦ Χριστοῦ4. Ἀρκετοί τότε πίστεψαν στόν Χριστό καί ζήτησαν νά βαπτιστοῦν, ὥστε ὁ Παῦλος νά ἀφήσει ὡς πρῶτο ἐπίσκοπο τῆς πόλεως τόν µαθητή του Στέφανο ἀπό τή Νίκαια. Ὁ Ἅγιος Στέφανος, ἀφοῦ στερέωσε τή νεοϊδρυθεῖσα Ἐκκλησία τοῦ Ρηγίου γιά δεκαεπτά ὁλόκληρα χρόνια, τήν πότισε καί µέ τό µαρτυρικό του αἷµα, τελειώνοντας διά ξίφους τή ζωή του, κατά τόν διωγµό κάποιου τοπικοῦ ἡγεµόνα µέ τό ὄνοµα Ἱέραξ. Στό Μαρτύριον πού ἀνεγέρθηκε λίγο ἔξω ἀπό τό Ρήγιο, πάνω στόν τάφο του, ἐτιµῶντο καί οἱ Ἁγίες Περπετούα, Φηλικιτάτη καί Ἁγνή. Μαζί µε τόν Ἅγιο Στέφανο ἡ τοπική ἁγιολογική παράδοση τοποθετεῖ καί τόν Ἅγιο Σωκράτη (πού στή συνέχεια ἔµεινε γνωστός ὡς Ἅγιος Suera, λόγω τῆς ἀδυναµίας τῶν Λατίνων µελετητῶν νά ἀναγνώ4. Στόν Καθεδρικό Ναό τοῦ Ρηγίου φυλάσσεται µέχρι σήµερα ἡ καµένη κολώνα, πού ἐπέτρεψε στόν Παῦλο νά κηρύξει γιά περισσότερη ὥρα τό µήνυµα τοῦ Εὐαγγελίου.

- 410 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

σουν σωστά τά ἑλληνικά χειρόγραφα), ὁ ὁποῖος φαίνεται πως ἦταν κάτι σάν χωρεπίσκοπος τῆς εὐρύτερης περιοχῆς γύρω ἀπό τό Ρήγιο. Πολλοί σηµερινοί µελετητές ἰσχυρίζονται ὅτι ἡ καταγωγή τοῦ Ἁγίου Στεφάνου ἀπό τή Νίκαια δηλώνει τήν ὀρθόδοξη πίστη του. Σχετίζεται τόσο µέ τό Σύµβολο τῆς Πίστεως που διατυπώθηκε στήν ἐν Νικαίᾳ Α΄ Οἰκουµενική Σύνοδο, ὅσο καί µέ τήν Ζ΄ Οἰκουµενική Σύνοδο πού διετύπωσε τό δόγµα σχετικά µέ τίς ἅγιες εἰκόνες. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Καὶ τρόπων μέτοχος, καὶ θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τὴν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διὰ τοῦτο τὸν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καὶ τῇ πίστει ἐνήθληὉ Ἅγιος Στέφανος, ὁ ἐκ Νικαίας. Ἄγαλμα ἔξω ἀπό τόν Καθεδρικό σας μέχρις αἵματος, ἱερομάρτυς ΣτέφαΝαό τοῦ Ρηγίου τῆς Καλαβρίας. νε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Σώκρατες, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 411 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ



Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἀγάθωνος καὶ Τρυφαίνης, τῶν ἐν Σικελίᾳ. Βλέπε τήν κριτική ἔκδοση τοῦ Ἱερωνυμι-

κοῦ Μαρτυρολογίου τῶν Giovanni Battista de Rossi καί Louis Duchesne, Martyrologium Hieronymianum, στό Acta Sanctorum Novembris, τόμος II, μέρος πρῶτο, Bruxelles 1894.

Στό Ἱερωνυµικό Μαρτυρολόγιο, στις 5 Ἰουλίου ἀναγράφεται ἡ μνήµη τῶν δύο αὐτῶν Σικελιωτῶν μαρτύρων, χωρίς ὅµως νά διασώζονται περαιτέρω πληροφορίες. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.



Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῆς Ἁγίας μάρτυρος Φεβρωνίας, τῆς ἐν Ἐπακτῇ τῆς Σικελίας. (Βλέπε 25 Ἰουνίου)

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Κατεπλάγη Ἰωσήφ. Ἡ ἀμνάς σου Ἰησοῦ, κράζει μεγάλῃ τῇ φωνῇ, Σὲ Νυμφίε μου ποθῶ, καὶ σὲ ζητοῦσα ἀθλῶ, καὶ συσταυροῦμαι, καὶ συνθάπτομαι τῷ βαπτισμῷ σου, καὶ πάσχω διὰ σέ, ὡς βασιλεύσω σὺν σοί, καὶ θνῄσκω ὑπὲρ σοῦ, ἵνα καὶ ζήσω ἐν σοί, ἀλλ’ ὡς θυσίαν ἄμωμον, προσδέχου τὴν μετὰ πόθου τυθεῖσάν σοι· Αὐτῆς πρεσβείαις, ὡς ἐλεήμων, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 412 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

6 ΙΟΥΛΙΟΥ Τῇ ΣΤ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ἁγίας ἐνδόξου παρθενοµάρτυρος Λουκίας τῆς ἐν Καµπανίᾳ, τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος Ρίξου τοῦ Βικαρίου καί ἄλλων Ἁγίων εἴκοσι τεσσάρων Μαρτύρων, τῶν διὰ ξίφους ἐν Καµπανίᾳ µαρτυρησάντων. Ἡ μνήμη τους καταγράφεται στά



περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Σχετικά µε τήν Ἁγία Λουκία καί τῶν σύν αὐτῇ Ἁγίων μαρτύρων, πού µαρτύρησαν στήν Καµπανία τῆς Κάτω Ἰταλίας, πληροφορούµαστε ἀπό τόν Συναξαριστή τοῦ Ἁγίου Νικοδήµου τοῦ ἁγιορείτου: «Aὕτη ἡ Λουκία εἶναι ἄλλη ἀπό τήν Λουκίαν τήν ἐκ Σικελίας καταγοµένην, (ἥτις ἑορτάζεται κατά τήν δεκάτην τρίτην τοῦ Δεκεµβρίου). Aὕτη λοιπόν πιασθεῖσα ἀπό τόν βικάριον Pίξον, καί ἀναγκασθεῖσα νά θυσιάσῃ µέν εἰς τά εἴδωλα, νά ἀρνηθῇ δέ τόν Xριστόν, δέν ἐπείσθη, ἀλλά µᾶλλον καί

Τό μαρτύριο τῆς Ἁγίας Λουκίας, ἀπό τό Μηνολόγιο τοῦ Βασιλείου τοῦ Β΄.

- 413 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

τόν βικάριον ἐγύρισεν εἰς τήν πίστιν τοῦ Xριστοῦ. Ὅθεν αὐτός µεγάλης τιµῆς ἠξίωσε τήν Mάρτυρα, καί τήν ἐκατάστησεν εἰς ἕνα ὀσπήτιον ἥσυχον, µέσα εἰς τό ὁποῖον ἔµενεν ἡ Ἁγία, καταγινοµένη εἰς τήν προσευχήν καί νηστείαν. Ἐπαρακάλεσε δέ τόν βικάριον νά ὑπάγῃ εἰς τήν ἐν Ἰταλίᾳ Kαµπανίαν καί νά µαρτυρήσῃ ἐκεῖ διά τόν Xριστόν. Ὁ δέ βικάριος ἀφήσας γυναῖκα καί παιδία καί πλοῦτον, καί τήν ἄλλην περιφάνειαν, ἐπῆγεν ἐκεῖ µαζί µέ τήν Ἁγίαν. Kαι λοιπόν πιασθέντες οἱ δύω, ἐπικαλοῦντο τόν Xριστόν ἔµπροσθεν τοῦ ἡγεµόνος, καί τοῦτον ὡµολόγουν Θεόν ἀληθινόν. Ὅθεν τούτου ἕνεκεν ἀπεκεφαλίσθησαν. Mαζί δέ µέ αὐτούς ἀπεκεφαλίσθησαν καί πολλοί ἄλλοι, ἤτοι ὁ Ἀνατόλιος, ὁ Ἀντωνῖνος, ὁ Λυκίας, ὁ Nέας, ὁ Σερῖνος, ὁ Διόδωρος, ὁ Δίων, ὁ Ἀπολλώνιος, ὁ Ἄπαµος, ὁ Παππιανός, ὁ Kοττύιος, ὁ Ὄρωνος, ὁ Πάπικος, ὁ Σάτυρος, ὁ Bίκτωρ καί ἄλλοι ἐννέα». Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 414 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

7 ΙΟΥΛΙΟΥ



Τῆ Ζ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ἁγίας παρθενοµάρτυρος Κυριακῆς. Ἡ μνήμη της καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συ-

ναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ἡ Ἁγία Κυριακή µαρτύρησε στή Νικοµήδεια, ὅµως τιµᾶται ἰδιαίτερα καί εἶναι πολύ ἀγαπητή σέ ὅλη τήν Κάτω Ἰταλία µέ τό ὄνοµα Santa Domenica. Σέ αὐτό συνέβαλε ἀρκετά ἡ µεταφορά τῶν ἱερῶν λειψάνων της στήν Τροπαία τῆς Καλαβρίας, ὅπου τιµᾶται ὡς πολιοῦχος µέ ἰδιαίτερη εὐλάβεια. Τιµᾶται ὅµως καί σέ πολλές ἄλλες περιοχές, ὅπως στό Fiumefreddo τῆς Cosenza, στό Ρήγιο, ὅπου ὑπῆρχε βυζαντινό µοναστήρι στό ὄνοµα της στήν περιοχή Γαλλικόν, ἀλλά καί στόν Ἱέρακα τῆς Καλαβρίας, πού κατά τή βυζαντινή περίοδο Βυζαντινή τοιχογραφία τῆς Ἁγίας Κυριακῆς στήν Ἀπουλία (11ου αἰῶ- ὀνοµαζόταν Ἁγία Κυριακή. να).

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Κυρίων τὸν Κύριον καὶ Βασιλέα Χριστόν, ἐξ ὅλης ἠγάπησας, Κυριακὴ τῆς ψυχῆς, καὶ χαίρουσα ἤθλησας, ὅθεν Παρθενοµάρτυς, παρ’ αὐτοῦ δοξασθεῖσα, βρύεις τοῖς σὲ τιµῶσιν, ἰαµάτων τὴν χάριν, τοῖς πᾶσιν αἰτουµένη, πταισµάτων συγχώρησιν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Περεγρίνου καί τῶν σὺν αὐτῷ, Λουκιανοῦ, Ποµπηίου, Ἡσυχίου, Παππίου, Σατορνίνου καὶ Γερµανοῦ. Ἡ μνήμη τους καταγράφεται στά περισσότερα Μη-



ναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας - 415 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

«Oὗτοι οἱ Ἅγιοι ἐκατάγοντο ἀπό τήν Ἰταλίαν, καί ἤκµαζον κατά τούς χρόνους τοῦ βασιλέως Tραϊανοῦ, ἐν ἔτει ϟη΄ [98]. Ἐπειδή δὲ ἦτον τότε διωγµός κατά τῶν Xριστιανῶν, διά τοῦτο ἐµβήκαν οἱ Ἅγιοι εἰς καΐκιον, καί ἐπήγαν εἰς τήν πόλιν τοῦ Δυρραχίου.

Bλέποντες δέ ἐκεῖ τόν Ἅγιον Ἀστεῖον, τόν ἐπίσκοπον Ἐρείπια ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίας Κυριακῆς τοῦ Γαλλικοῦ, στό Ρήγιο τῆς Καλαβρίας (10ου αἰῶνα). Δυρραχίου, κρεµάµενον εἰς τόν σταυρόν, ἀλειµµένον µέ µέλι, καί κεντούµενον ἀπό σφῆκας καί µυίας διά τήν πίστιν τοῦ Xριστοῦ, ἐµακάρισαν αὐτόν, ὅθεν καί ἐπιάσθησαν ἀπό τούς στρατιώτας. Ὁµολογήσαντες δέ, ὅτι εἶναι Xριστιανοί, κατά προσταγήν τοῦ ἀνθυπάτου Ἀγρικολάου ἐρρίφθησαν εἰς τό Ἀδριατικόν πέλαγος, τό ὁποῖον κρατεῖ ἀπό τήν Bενετίαν ἕως εἰς τό Tζυρίγον, καί ἔτζι ἔλαβον οἱ µακάριοι τούς τοῦ µαρτυρίου ἀµαράντους στεφάνους. Tά δέ Ἅγια αὐτῶν λείψανα εὔγαλεν ἔξω ἡ θάλασσα, καί κατέχωσεν αὐτά εἰς τήν ἄµµον. Ἀφ’ οὗ δέ ἐπέρασαν χρόνοι ἑβδοµήκοντα, τότε ἐφανερώθησαν εἰς τόν ἐπίσκοπον τῆς Ἀλεξανδρείας, ὁ ὁποῖος περνῶντας αὐτά, ἔθαψεν ἐντίµως, καί ἔκτισεν εἰς τό ὄνοµα των καί µικράν Ἐκκλησίαν»5. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

5. Ἁγίου Νικοδήµου ἁγιορείτου, Συναξαριστής τῶν δώδεκα µηνῶν τοῦ ἐνιαυτοῦ. Τόµος Γ΄. Ἐκδόσεις Δόµος, 2005.

- 416 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

8 ΙΟΥΛΙΟΥ Τῇ Η΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων Βραµάνου, Σπέρου, Κορνελιανοῦ καὶ τῶν σὺν αὐτοῖς ἑξήντα μαρτύρων τῶν ἐπὶ Διοκλητιανοῦ µαρτηρησάντων, ἐν Ταυροµενίᾳ τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη τους διασώζεται ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 123.



Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 417 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

9 ΙΟΥΛΙΟΥ



Τῇ Θ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Παγκρατίου, ἐπισκόπου Ταυροµενίας τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη του κα-

ταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ κατά πλάτος Βίος τοῦ Ἁγίου Παγκρατίου εἶναι ἕνα ἀπό τά σηµαντικότερα ἁγιολογικά κείµενα πού ἀφοροῦν τή Σικελία καί τή διάδοση τοῦ Χριστιανισµοῦ σ’ αὐτήν, ἤδη κατά τήν ἀποστολική ἐποχή. Ἐδῶ περιοριζόµαστε στό σύντοµο ὑπόµνηµα τοῦ Ἁγίου Νικοδήµου τοῦ ἁγιορείτου: «Oὗτος ὁ Ἅγιος Παγκράτιος ἦτον κατά τούς χρόνους τοῦ Kυρίου, καί τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων, καταγόµενος ἀπό τήν Ἀντιόχειαν. Ἐδέχθη δέ τό Ἅγιον Bάπτισµα εἰς τήν Ἱερουσαλήµ µαζί µέ τόν πατέρα του καί µέ τήν µητέρα του. Ἀφ’ οὗ δέ ἀπέθανον οἱ γονεῖς του, ἄφησεν ὁ Ἅγιος ὅλα τοῦ κόσµου τά πράγµατα, καί ἐπῆγεν εἰς τά ὅρια τῆς Mαύρης Θαλάσσης. Ἐκεῖ δέ ἐµβάς µέσα εἰς ἕνα σπήλαιον, ἡσύχαζε κατά µόνας, προσέχων εἰς µόνον τόν ἑαυτόν του, καί τόν Θεόν. Ὅταν δέ ὁ Ἀπόστολος Πέτρος ἐπεριπάτει εἰς τάς πόλεις καί ἐδίδασκε, τότε ἀπάντησε τόν Ἅγιον τοῦτον εἰς τήν Mαύρην Θάλασσαν, καί περνώντας αὐτόν, ἐπῆγεν εἰς τήν Ἀντιόχειαν, ἀπό τήν Ἀντιόχειαν δέ ἐπῆγεν εἰς τά µέρη τῆς Kιλικίας. Ἐκεῖ δέ ἀντάµωσε καί τόν Ἀπόστολον Παῦλον. Ὅθεν µαζί μέ ἐκεῖνον ἐχειροτόνησεν ὁ Kορυφαῖος, τόν µέν Kρήσκεντα, ἐπίσκο- Τό μαρτύριο τοῦ Ἁγίου Παγκρατίου.

- 418 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

πον εἰς τήν Γαλατίαν, τόν δέ Mαρκιανόν, εἰς τάς Συρακούσας, καί τόν Ἅγιον τοῦτον Παγκράτιον, εἰς τό ἐν Σικελίᾳ Tαυροµένιον.

Tότε λοιπόν ἐµβαίνωντας ὁ Παγκράτιος µέσα εἰς τό πλοῖον, Λυκαονίδους καί Pωµύλου τῶν ναυκλήρων, ἐπῆγεν εἰς τήν Ἐπισκοπήν τοῦ Ἱερός ναός Ἁγίου Παγκρατίου (Ταορμίνα).

Tαυροµενίου. Ἐπειδή δέ ἐποίει πολλά θαύµατα, διά τοῦτο ἐτράβιζε πολλούς Ἕλληνας εἰς τήν πίστιν τοῦ Xριστοῦ, ἀπό τούς ὁποίους πρῶτοι ἦτον οἱ ῥηθέντες ναύκληροι. Ἐκρήµνισε δέ ὁ Ἅγιος καί τά ἐκεῖ προσκυνούµενα εἴδωλα, τοῦ Φάλκωνος, λέγω, καί Λύσσωνος, καί τῶν λοιπῶν δαιµόνων. Bλέπωντας δέ ὁ τοῦ τόπου ἡγεµών Bονιφάτιος τά τοῦ Ἁγίου σηµεῖα, καί ὑπερθαυµάσας, ἐπίστευσεν εἰς τόν Xριστόν. Ὅθεν σπουδάσας πολλά, ἔκτισε καί Ἐκκλησίαν ἀνάµεσα εἰς διάστηµα τριάντα ἡµερῶν. Ὁ δέ Ἅγιος Παγκράτιος προβαίνωντας εἰς τό ἔµπροσθεν, ἐθεράπευε κάθε νόσον πολυχρόνιον, καί κάθε µαλακίαν, ἤγουν ἀσθένειαν ὀλιγοχρόνιον. Διά τοῦτο καί καθ’ ἑκάστην ἡµέραν ἐπρόστρεχαν πλήθη πολλά τῶν Ἑλλήνων καί ἐβαπτίζοντο ὑπ’ αὐτοῦ. Mόνοι δέ οἱ τοῦ αἱρετικοῦ Mοντανοῦ µαθηταί ἔµειναν εἰς τήν κακοδοξίαν, οἱ ὁποῖοι µέ τό νά ἐχθρεύοντο τόν Ἅγιον, εὑρῆκαν καιρόν, καί σηκωθέντες κατ’ αὐτοῦ µέ δολιότητα, ἔχοντες µαζί των καί στρατηγόν, κάποιον Ἀρτάγαλον, ἐθανάτωσαν τόν τοῦ Xριστοῦ Ἱεράρχην, καί οὕτως ἀπέστειλαν αὐτόν καί µή θέλοντες, πρός τόν ποθούµενον Kύριον, ἶνα παρ’ ἐκείνου λάβῃ τούς στεφάνους τῆς ἀθλήσεως». Ὁ Ἅγιος τιµᾶται µέ ἰδιαίτερη εὐλάβεια στήν Ταορµίνα, ὅπου ὑπάρχει ἀρχαῖος ναός πρός τιµήν του καί ὅπου µέχρι τό ἔτος 902, κατά τό ὁποῖο ἡ πόλη ἔπεσε στά χέρια τῶν Ἀράβων, φυλάσσονταν καί τά ἱερά - 419 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

του λείψανα. Σήµερα τά λείψανά του βρίσκονται στή Ρώµη, στόν ὁµώνυµο ναό. Τροπάριον τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Παγκρατίου, ἀπό τό Τυπικό τῆς Βούας τῆς Καλαβρίας (Codex Barberinianus gr. 371). Ἦχος β΄. Ἐξ αὐτοῦ τοῦ Κυρίου πεφωτισµένος, καὶ τὸν κήρυκα Πέτρον ἀκολουθήσας, Ταυρωµενίᾳ τῇ πόλει ἐκπέµπει σε, καὶ διά σοῦ Σικελία λαµπρύνεται, Ἱεροµάρτυς Παγκράτιε· διὸ ὑπὲρ ἡµῶν δυσώπει τὸν Κύριον. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Φελικιανοῦ, τοῦ ἐν

Πανόρµῳ τῆς Σικελίας. Βλέπε τήν κριτική ἔκδοση τοῦ Ἱερωνυμικοῦ Μαρτυρολογίου τῶν Giovanni Battista de Rossi καί Louis Duchesne, Martyrologium Hieronymianum, στό Acta Sanctorum Novembris, τόμος II, μέρος πρῶτο, Bruxelles 1894.

Ὁ Ἅγιος μάρτυς Φελικιανός µαρτύρησε τό ἔτος 304 στήν Πάνορµο τῆς Σικελίας. Ἀφοῦ τόν συνέλαβαν, τόν ἔδεσαν σέ ἕναν στῦλο καί ἐναντίον του ἐξαπέλυσαν ἐξαγριωµένα λιοντάρια, τά ὁποῖα, ὅµως, µόλις τόν πλησίασαν, ἠρέµησαν καί δέν τόν ἄγγιξαν καθόλου. Τέλος, µαρτύρησε δία ξίφους. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε. Ὁ Μάρτυς σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο, τῆς ἀφθαρσίας ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν, ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 420 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

15 ΙΟΥΛΙΟΥ Τῆ IE΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς εὑρέσεως τῶν λειψάνων τῆς Ὁσίας μητρός ἡµῶν Ροζαλίας, τῆς ἐν Πανόρµῳ τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη της ἀναγράφεται στό Acta SS. Septembris, II, Venezia 1756, σελ.

278-414.



Ἡ Ὁσία Ροζαλία, ἡ ἐκ Πανόρμου.

Ἡ Ἁγία Ροζαλία, νορµανδικῆς καταγωγῆς, ἔγινε µοναχή σέ ἑλληνικό ὀρθόδοξο γυναικεῖο µοναστήρι τοῦ Παλέρµο καί, στή συνέχεια, µόνασε σέ σπήλαιο, στόν λόφο Πελεγκρίνο ἔξω ἀπό τήν πόλη, ὅπου ὑπῆρχε ἑλληνικό παρεκκλήσιο τοῦ Ἁγίου Νικολάου. Ἐκοιµήθη ὁσιακά τήν 4η Σεπτεµβρίου τοῦ 1170. Στίς 15 Ἰουλίου τοῦ 1624 βρέθηκαν, θαυµατουργικά, τά ἱερά λείψανά της µέσα στό σπήλαιο ὅπου ἀσκήτευσε, καί σταµάτησε τήν ἐπιδηµία τῆς πανώλης πού µάστιζε τό Παλέρµο. Περισσότερα στοιχεῖα παραθέτουµε στίς 4 Σεπτεµβρίου, ἡµέρα τῆς μνήµης της.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Ὁ ὑψωθεὶς ἐν τῷ Σταυρῷ. Τὸν νυμφίον σου Χριστὸν ἀγαπήσασα, τὴν λαμπάδα σου φαιδρῶς εὐτρεπίσασα, ταῖς ἀρεταῖς διέλαμψας Πανεύφημε· ὅθεν εἰσελήλυθας, σὺν αὐτῷ εἰς τοὺς γάμους, τὸ στέφος τῆς ἀσκήσεως, παρ᾽ αὐτοῦ δεξαμένη· ἀλλ᾽ ἐκ κινδύνων λύτρωσαι ἡμᾶς, τοὺς ἐκτελοῦντας, Ὁσία Ροζαλία, τὴν μνήμην σου.

- 421 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Δοµινάτας καὶ τῶν υἱῶν αὐτῆς, Κασσιοδώρου, Σενάτορος καὶ Βιάτορος, ἐν Καλαβρίᾳ. Πληροφορίες σχετικά μέ τά ἑλληνικά χειρόγραφα πού περιέχουν τόν βίο



τους καί τά ὁποῖα προέρχονται ἀπό τή Νότιο Ἰταλία, βλέπε στό ἔργο Ad Typica Graecorum ac Praesertim Ad Typicum Cryptoferratense S. Bartholomaei Abbatis Animadversiones, Theodori Toscani Hieromonachi, Ρώμη 1864, σελ. 104.

Σύµφωνα µέ τό ἑλληνικό Μαρτυρολόγιο τῶν Ἁγίων, (τό ὁποῖο περιέχει πολλούς ἀναχρονισµούς καί κάποια ὑπερβολικά στοιχεῖα), ἡ Ἁγία Δοµινάτα ἦταν χριστιανή Ρωµαία πατρικία, σύζυγος τοῦ ἐπάρχου τῆς Σαρδηνίας. Μετά τόν θάνατο τοῦ συζύγου της, µαζί µέ τά τρία παιδιά της πηγαίνουν στήν Καισάρεια, ὅπου βαπτίζονται ἀπό τόν ἐπίσκοπο Εὐσέβιο. Κατά τή διάρκεια ἑνός πολέµου µέ τήν Καρχηδόνα, ὁ γιός Σενάτωρ, µαζί µέ τά ἀδέλφια του καί πολυάριθµο στρατό, κυριεύει τήν πόλη καί

Τό μαρτύριο τῶν Ἁγίων Δομινάτας καί τῶν υἱῶν αὐτῆς, Κασσιοδώρου, Σενάτορος καί Βιάτωρος, ἐν Καλαβρίᾳ.

- 422 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

µεταστρέφει πολλούς κατοίκους στόν Χριστιανισµό. Ὁ αὐτοκράτορας Ἀντωνῖνος, ὅµως, µαθαίνοντας τή δράση αὐτή τῶν Ἁγίων, στέλνει στήν Καρχηδόνα ἕναν νέο ἔπαρχο, ὁ ὁποῖος τούς συλλαµβάνει καί τούς ὑποβάλλει σέ φρικτά µαρτύρια. Ἀφοῦ ἀποκεφάλισε ἐξήντα τρεῖς Χριστιανούς, διέταξε νά ρίξουν τούς ὑπολοίπους στή θάλασσα. Αὐτοί, ὅµως, µέ θαυµαστό τρόπο διασώθηκαν στή νῆσο Λιπάρα τῆς Σικελίας καί, στή συνέχεια, µεταβαίνουν στήν ἀπέναντι Καλαβρία. Ἐκεῖ συλλαµβάνονται ἐκ νέου ἀπό τόν δοῦκα τῆς περιοχῆς, ὁ ὁποῖος διέταξε νά ἀποκεφαλιστοῦν ἡ Δοµινάτα µέ τούς γιούς της, µαζί µέ σαράντα ἄλλους νεοφώτιστους Χριστιανούς. Ἀπό τό µαρτύριο γλίτωσε µόνο ὁ δοῦλος Φλωρέντιος, ὁ ὁποῖος κατέφυγε στόν ἐπίσκοπο τῆς Ταυροµενίας Ἀλέξανδρο, διηγούµενος τό ἡρωικό τέλος τῶν ὑπολοίπων Ἁγίων. Ὁ Ἀλέξανδρος πῆγε τότε στήν Καλαβρία, ὅπου συγκέντρωσε τά ἱερά λείψανα τῶν τεσσαράκοντα μαρτύρων καί τά µετέφερε στήν Ταυροµενία. Τά λείψανα τῶν Ἁγίων μαρτύρων Δοµινάτας καί τῶν υἱῶν αὐτῆς Κασσιοδώρου, Σενάτορος καί Βιάτωρος, τά ἔκρυψε γιά δεκαπέντε χρόνια στό σπίτι του ὁ πρεσβύτερος Ἐπιφάνιος. Μετά τό τέλος τοῦ διωγµοῦ τά τοποθέτησε σέ ναό πού ἀνήγειρε στόν τόπο τοῦ µαρτυρίου τους. Ὁ δοῦλος Φλωρέντιος, ἀφοῦ ἔζησε γιά δώδεκα χρόνια στήν Καλαβρία, µετέβη στή Ρώµη, ὅπου ἔγινε µοναχός καί συνέγραψε τόν Βίο τῶν Ἁγίων. Τροπάριον τῶν Ἁγίων, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Τοὺς πόθῳ τὴν ἔνδοξον μνήµην τελοῦντας ὑµῶν, Σενάτωρ µακάριε, Βιάτωρ πανένδοξε καὶ Κασσιόδωρε τίµιε, σὺν τῇ µητρί Δοµινάτᾳ, ἀναγκῶν καὶ κινδύνων καὶ πικρῶν νοσηµάτων ῥύσασθε ἡµᾶς πάντας, πρεσβείαις ὑµῶν Ἁγίαις, Μάρτυρες ἔνδοξοι.

- 423 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

17 ΙΟΥΛΙΟΥ Τῇ ΙΖ΄ τοῦ µηνός Ἰουλίου, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἰωάννου τοῦ Μεγάλου, ἡγουµένου ἐν τῷ Μερκουρίω τῆς Καλαβρίας. Στοιχεῖα γιά τόν Ἅγιο παίρνουμε ἀπό τόν Βίο τοῦ Ὁσίου Νείλου τοῦ



Καλαβροῦ, στό χειρόγραφο Criptense B, II (430) τοῦ 12ου αἰῶνα.

Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης, ὁ ὀνοµαζόµενος Μέγας, λόγω τῆς αὐστηρότητας τῆς ἀσκητικῆς του πολιτείας, ἦταν ἐρηµίτης τῆς ὀρεινῆς περιοχῆς τοῦ Μερκουρίου τῆς Καλαβρίας, κατά τόν 10ο αἰῶνα. Στοιχεῖα γιά τόν Ὅσιο ἀντλοῦµε ἀπό τόν Βίο τοῦ Ὁσίου Νείλου τοῦ Καλαβροῦ, ὁ ὁποῖος ξεκίνησε τή µοναχική του ζωή δίπλα του. Ὁ Ὅσιος Νεῖλος τόν εὐλαβοῦνταν καί τόν τιµοῦσε σάν ἕναν νέο Ἰωάννη Βαπτιστή καί ἀσπαζόταν µέχρι καί τά ἴχνη τῶν ποδιῶν του. Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης ἀποκαλοῦνταν ἀπό τούς συγχρόνους του «Νέος Θεολόγος», λόγω τῆς βαθείας γνώσεως πού εἶχε ἐπί τῶν ἔργων τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Θεολόγου. Ἀφοῦ ἔζησε στήν ἡσυχία, τήν ἄσκηση καί τήν ἀδιάλειπτη προσευχή, ἐκοιµήθη εἰρηνικά γύρω στό 950-960. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἰωάννη, τὸ πνεῦµα σου.

- 424 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

20 ΙΟΥΛΙΟΥ



Τῇ Κ΄ τοῦ µηνός Ἰουλίου, μνήµη τῆς Ὁσίας µητρὸς ἡµῶν Μαρίνης, τῆς ἐκ Μεσσήνης τῆς Σικελίας. Ὁ ἑλληνικός Βίος τῆς Ὁσίας πε-

ριέχεται στόν χειρόγραφο Κώδικα τοῦ 1307-1308, τοῦ μοναχοῦ Δανιήλ ἀπό τήν Μεσσήνη, Cod. 29 ff. 112v-115, πού φυλάσσεται στή Biblioteca Universitaria τῆς Μεσσήνης.

Ἡ Ὁσία Μαρῖνα γεννήθηκε στό χωριό Σκάνιο τῆς Μεσσήνης, τό ἔτος 1062, ἀπό τήν οἰκογένεια Πανδαρίτη (Pandariti). Ἀπό πολύ µικρή ἔλαβε χριστιανική ἀνατροφή, ἀγαποῦσε τίς ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας καί ἀπεχθανόταν τίς µαταιότητες αὐτοῦ τοῦ κόσµου. Περνοῦσε τίς περισσότερες ὧρες της κλεισµένη µέσα σέ ἕναν κῆπο, προσευχοµένη καί βοηθώντας ὅσους εἶχαν ἀνάγκη. Ἀπό πολύ νωρίς φάνηκε ἡ δύναµη τῆς προσευχῆς της, ἀφοῦ, σέ πολύ νεαρή ἡλικία ἔβγαλε τό δαιµόνιο πού εἶχε κυριεύσει µία ἀπό τίς παιδικές της φίλες. Μεγάλος ἦταν ὁ πόθος της νά ἐπισκεφθεῖ καί νά προσκυνήσει τά Ἱεροσόλυµα καί τούς Ἁγίους Τόπους. Ἀρνήθηκε ὁποιαδήποτε πρόταση νά παντρευτεῖ καί, ἀφοῦ ἐκάρη µοναχή ἀπό ἕναν µοναχό, ζοῦσε βίο ἡσυχαστικό σέ ἕνα κελί. Λόγω τῶν πολλῶν θαυµάτων καί τῶν ἰάσεων Ἡ Ὁσία Μαρῖνα. Τοιχογραφία ἀπό πού ἐπιτελοῦσε ἄρχισε νά τιµᾶται τό Ἡσυχαστήριο τῆς Ὑπαπαντῆς, στή ὡς ἁγία ἀπό τόν κόσµο. Διά τοῦτο, Santa Lucia del Mela, στή Σικελία ἐνδύθηκε ἀνδρικά ροῦχα, βρῆκε ἕνα (ἔργο τοῦ συγγραφέως).

- 425 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

καράβι πού εἶχε ὡς προορισµό τούς Ἁγίους Τόπους καί ἐπιβιβάστηκε σ’ αὐτό ὡς µοναχός Μαρῖνος. Μετά ἀπό πολλές περιπέτειες, ἀποβιβάστηκε στήν Τρίπολη τῆς Συρίας, ὅπου ἔµεινε µία ἑβδοµάδα κοντά στόν ἐπίσκοπο τῆς πόλεως, ὁ ὁποῖος τῆς προεῖπε πώς θά επισκεπτόταν δύο φορές τά Ἱεροσόλυµα καί πώς θά τελείωνε τή ζωή της στήν πατρίδα της. Ἀφοῦ προσκύνησε στά Ἱεροσόλυµα τόν Πανάγιο Τάφο, µόνασε σέ ἕνα µοναστήρι ἀνδρικό, στήν ἔρηµο τοῦ Ἰορδάνη γιά τρία χρόνια. Ἐπέστρεψε στή Σικελία, ὅπου πληροφορήθηκε τόν θάνατο τῶν γονέων της καί ξαναγύρισε στό µοναστήρι στήν Παλαιστίνη, ὅπου ἔζησε ἄλλα πέντε χρόνια. Μετά ἀπό ἕνα ὅραµα, ἀποφάσισε νά γυρίσει στήν πατρίδα της ὅπου, ἕξι µῆνες µετά, παρέδωσε τό πνεῦµα της στόν Κύριο. Ὁ τάφος της κατέστη τόπος προσκυνήµατος γιά τούς κατοίκους τῆς περιοχῆς, πού τήν τιµοῦσαν ὡς ἁγία καί ἐπικαλοῦνταν τίς πρεσβεῖες της. Τιµᾶται στίς 20 Ἰουλίου (ἀλλά καί σέ ἄλλες ἡµεροµηνίες), σέ πολλές περιοχές γύρω ἀπό τή Μεσσήνη: Pati, Castanea, Cumia καί ἀλλοῦ. Ὁ Βίος της ἐγράφη τό 1307-1308, ἀπό τόν Ἕλληνα µοναχό Δανιήλ τῆς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος στή Μεσσήνη. Ἡ Ἁγία δέν ἀπαντᾶται οὔτε στά ἑλληνικά οὔτε στά ρωµαιοκαθολικά συναξάρια6. Ἀπολυτίκιον τῆς Ὁσίας, Ἦχος πλ. δ΄. Ἐν σοί, Μῆτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβοῦσα γὰρ τὸν Σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττουσα ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὁσία Μαρῖνα, τὸ πνεῦµα σου.

6. Συχνά συγχέεται µέ τήν Ὁσία Μαρῖνα, τήν µετονοµασθεῖσα Μαρῖνος, πού τόν Βίο της ἔγραψε ὁ Συµεών ὁ Μεταφραστής.

- 426 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

24 ΙΟΥΛΙΟΥ



Τῇ ΚΔ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου Φαντίνου τοῦ Παλαιοῦ, τοῦ Ἱππονοµέως καί Θαυµατουργοῦ, ἐν Καλαβρίᾳ. Ὁ ἑλ-

ληνικός Βίος τοῦ Ἁγίου περιέχεται στόν Κώδικα Vat. Gr. 2110. Στούς Κώδικες, Mess. Gr. 29 καί Vat. Gr. 1989, σώζεται τό Ἐγκώμιο τοῦ ἁγίου.

Λίγο βορειότερα ἀπό τό Ρήγιο τῆς Καλαβρίας, στήν ἀκτή τοῦ Τυρρηνικοῦ Πελάγους, βρίσκεται ἡ ἀρχαία ἑλληνική πόλις Ταυρανία ἤ Ταυριανή7 ἡ ὁποία ἱδρύθηκε ἀπό κατοίκους τοῦ Ἰονίου καί ὑπῆρξε ἕνα ἀπό τά πρῶτα χριστιανικά κέντρα τῆς Καλαβρίας, ὅπως δείχνουν ἀρχαιολογικές ἀνασκαφές σέ κοιµητήρια ἀναγόµενα στόν 4ο-5ο µ.Χ. αἰῶνα. Κατά τόν 6ο-7ο µ.Χ. αἰῶνα ἡ Ταυριανή ἦταν ἕδρα ἐπισκόπου µέ ἔντονη πνευµατική ζωή καί µοναχική παρουσία. Ὁ Ἅγιος Φαντῖνος, ἕνας ἀπό τούς ἀρχαιοτέρους Καλαβρούς Ἁγίους, ἔζησε µεταξύ τοῦ δευΣύγχρονη εἰκόνα τοῦ Ἁγίου Φαντίνου, τοῦ τέρου µισοῦ τοῦ 3ου αἰῶνα καί Ἰταλοῦ ἁγιογράφου Ivan Polverari. τοῦ πρώτου µισοῦ τοῦ 4ου, ἐποχή κατά τήν ὁποία ἐπικρατοῦσε ἡ εἰδωλολατρεία. Ὁ Βίος του καταγράφηκε κατά τόν 8ο-9ο αἰῶνα ἀπό τόν ἐπίσκοπο Πέτρο, µέ τή µορφή Ἐγκωµίου. Περιέχεται στόν Κώδικα Messinese 29 καί στόν Vat. Gr. 1989, τιτ7. Σήµερα ἡ περιοχή ὀνοµάζεται Tauriana ἤ Taureana καί βρίσκεται λίγο ἔξω ἀπό τήν πόλη Palmi τῆς Καλαβρίας.

- 427 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

λοφορεῖται δέ ὡς ἑξῆς: Πέτρου Ἐπισκόπου δυτικοῦ (λόγος) εἰς τόν Βίον καί εἰς τά θαύµατα τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου θεράποντος τοῦ Χριστοῦ Φαντίνου. Λίγα ἱστορικά στοιχεῖα ἀπό τόν βίο του εἶναι γνωστά καί ὁ ἐπίσκοπος Πέτρος καταγράφει ὅ,τι διέσωσε ἡ προφορική παράδοση τῶν πατέρων του. Ὁ Ἅγιος Φαντῖνος ἦταν δοῦλος κάποιου Βαλσαµίου, ὁ ὁποῖος τοῦ εἶχε ἀναθέσει νά βόσκει τά ἄλογά του. Ἔτσι, µποροῦσε νά ζεῖ στήν ἡσυχία καί νά ἀφιερώνει τόν χρόνο του Σύγχρονη τοιχογραφία τοῦ Ἁγίου Φαντίνου, στήν προσευχή. Ὅµως, δέν ξε- στήν ἑλληνορθόδοξη Μονή τῶν Ἁγίων Ἠλιοῦ χνοῦσε καί τήν ἀγάπη πρός τόν καί Φιλαρέτου τῆς Σεμινάρας (ἔργο τοῦ συγγραφέως). πλησίον. Μέ τή βοήθεια τῶν ἀλόγων τοῦ κυρίου του, ἁλώνιζε καί µάζευε τά δεµάτια τῶν φτωχῶν χωρικῶν. Κάποιοι, ὅµως, τόν κατήγγειλαν στόν Βαλσάµιο, ὁ ὁποῖος ἔτρεξε ἀµέσως νά τόν προλάβει ἐπ’ αὐτοφώρῳ πάνω στήν «παράνοµη» πράξη του καί νά τόν τιµωρήσει παραδειγµατικά. Φθάνοντας, ὅµως, στό µέρος ὅπου τοῦ εἶχαν ὑποδείξει ὅτι ὁ δοῦλος του ἁλώνιζε τά ξένα χωράφια, ἔµεινε ἄναυδος: τόν εἶδε νά ὁδηγεῖ γρήγορα τά ἄλογα µέσα ἀπό τόν ποταµό Μέταυρο8 «ὡς ἐπί ξηρᾶς», ἀφοῦ τόν εἶχε κάνει νά χωριστεῖ στή µέση, χτυπώντας τον µέ τό ραβδί του. Ὁ Βαλσάµιος ἀµέσως τόν προσκύνησε καί τόν ἀναγνώρισε ὡς ἀληθινό δοῦλο τοῦ Θεοῦ τοῦ Ὑψίστου. Ὁ ἐπίσκοπος Πέτρος στό σηµεῖο αὐτό ἐγκωµιάζει τόν Ἅγιο καί τόν παροµοιάζει µέ τούς ἀρχαίους Προφῆτες, Μωυσῆ, Ἠλία καί Ἐλισαῖο, οἱ ὁποῖοι ἐτέλεσαν ἀνάλογα θαύµατα.

8. Ποταµός ἔξω ἀπό τήν Ταυριανή, πού κατά τά βυζαντινά χρόνια ὀνοµαζόταν Πετράκης.

- 428 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

Πότε καί µέ ποιόν τρόπο ἐκοιµήθη δέν µᾶς εἶναι γνωστό. Ὁ ἐπίσκοπος Πέτρος ὑποθέτει ἀπό τό πλῆθος τῶν θαυµάτων του πώς ἔτυχε µαρτυρικοῦ τέλους, ὅµως κάτι τέτοιο δέν επιβεβαιώνεται ἱστορικά. Πάνω στόν τάφο του κτίσθηκε ναός καί ὁ Ἅγιος ἦταν φηµισµένος γιά τά πολλά θαύµατα πού ἐπιτελοῦσαν τά λείψανά του. Στή συνέχεια, ὁ ἐπίσκοπος διηγεῖται µία σειρά δεκαεννέα θαυµάτων του σέ κάποια ἐκ τῶν ὁποίων ἦταν καί ὁ ἴδιος παρών. Ὁ Ἅγιος ἐµφανιζόταν συνήθως στούς ἀσθενεῖς ὡς νεαρός µέ Ὁ Ἅγιος Φαντῖνος διαβαίνει ἔφιππος τόν µαῦρα µαλλιά, ὡραῖος στήν ὄψη, Πετράκη ποταμό. φορώντας χλαµύδα καί σανδάλια µέ κόκκινες λωρίδες, κρατώντας ραβδί στό ὁποῖο ἀναγραφόταν: «Ἀνάστηθι, Κύριε, βοήθησον ἡµῖν ἕνεκεν τῆς δόξης τοῦ ὀνόµατός Σου». Ἀπό τή διήγηση τῶν θαυµάτων µαθαίνουµε πώς δίπλα στήν ἐκκλησία εἶχε ἀναπτυχθεί γυναικεῖο µοναστήρι, οἱ µοναχές τοῦ ὁποίου τελοῦσαν τίς ἀκολουθίες καί διατηροῦσαν ἀκοίµητη κανδήλα στόν τάφο του. Οἱ µοναχές αὐτές ἦταν καί οἱ µάρτυρες τῶν περισσοτέρων θαυµάτων καί τοῦ παραδόξου φωτός πού ἐµφανιζόταν πάνω στόν τάφο κατά τήν ὥρα τῆς ἀκολουθίας. Ἡ μνήµη τοῦ Ἁγίου Φαντίνου τοῦ Παλαιοῦ9 ἑορταζόταν στίς 24 Ἰουλίου, ὑπάρχει δέ καί κανών τοῦ Ἁγίου Ἰωσήφ τοῦ Ὑµνογράφου πρός τιµήν του10. Στήν Καλαβρία, κατά τή βυζαντινή ἐποχή, ὑπῆρχαν τουλάχιστον ἄλλες δύο γυναικεῖες μονές ἀφιερωµένες στόν Ἅγιο.

9. Ὀνοµαζόταν «Παλαιός», ὥστε νά διαχωρίζεται ἀπό τόν ἄλλο Καλαβρό Ἅγιο Φαντῖνο, πού ἔζησε τόν 10ο αἰῶνα, ἐκοιµήθη στή Θεσσαλονίκη καί ὀνοµαζόταν «ὁ Νέος».

10. Περιέχεται στόν κώδικα Vat. Gr. 2110 καί σέ κάποια χειρόγραφα τῆς Μονῆς Κρυπτοφέρρης.

- 429 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Τελευταία ἱστορική µαρτυρία περί τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου εἶναι τῶν περιηγητῶν Marcello Terracina καί Paolo di Cosenza, πού στίς 28 Ἀπριλίου τοῦ 1551 γράφουν: «... accesimus ad abbatiam sancti Fantini de Seminara, ubi invenimus corpus sancti Fantini sed ecclesiam destructam a Mauris vel Turcis...»11. Ὅπως ἀναφέρεται, ἡ ἐκκλησία καταστράφηκε ἀπό κάποια ἐπιδροµή «Τούρκων» (πιθανόν νά ἐννοεῖ Σαρακηνῶν ἤ Ἀράβων) καί δέν ξαναχτίστηκε ποτέ. Σήµερα, ὑπάρχει ἀναστηλωµένη ἡ κρύπτη τοῦ Ἁγίου µέ τόν ἄδειο τάφο του, κοντά στόν ὁποῖο ρέει ἀκόµα τό ἁγίασµα, καί πού, µαζί µέ τά σπαράγµατα βυζαντινῶν τοιχογραφιῶν πού τήν κοσµοῦν, προσφέρουν µία ἀξέχαστη πνευµατική Λάβαρο μέ τόν Ἅγιο Φαντῖνο τόν Παλαιό, ἀπό τή Βενετία (1790). ἐµπειρία στόν εὐλαβικό προσκυνητή. Τροπάριον τῶν Ἁγίων, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος β΄. Ἰορδάνην περάσας Ἀβραὰµ γόνος, λαὸν διέσωσεν ὡς ἐν ἠπείρῳ, οὕτω καὶ σύ, θεόφρον, τὸν Μέταυρον σὺν Βαλσαµίῳ καὶ ἵπποις ἐπέρασας, Φαντῖνε µάκαρ Πατὴρ ἡµῶν· διὸ ὑπὲρ ἡµῶν δυσώπει τὸν Κύριον.

11. Μεταφράση: «…Φτάσαµε στή Μονή τοῦ Ἁγίου Φαντίνου τῆς Σεµινάρας ὅπου εἴδαµε τό σῶµα τοῦ Ἁγίου Φαντίνου καί τήν ἐκκλησία κατεστραµένη ἀπό τούς Μαύρους, δηλαδή τούς Τούρκους…» A. Guillou, Le' Liber Visitationis' d' Athanase Chalkéopoulos, Città del Vaticano, 1960.

- 430 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

Ἡ κρύπτη καί ἡ βυζαντινή Βασιλική τοῦ Ἁγίου Φαντίνου, στήν Ταυριανή τῆς Καλαβρίας.

Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, ἡ ἀνάµνησις τοῦ ἐν Ταυριανῇ τῆς Καλαβρίας

γενοµένου θαύµατος, ὑπὸ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καὶ τοῦ Ἁγί-

ου Φαντίνου. Πρόκειται γιά τοπική ἑορτή πού τελεῖται κάθε χρόνο στό Palmi

τῆς Καλαβρίας καί ἀνάγεται στά βυζαντινά χρόνια.

Στίς 24 Ἰουλίου, µαζί µε τόν Ἅγιο Φαντῖνο οἱ κάτοικοι τῆς Tauriana καί τοῦ γειτονικοῦ Palmi ἑορτάζουν µία τοπική ἑορτή τῆς Θεοτόκου, πού τήν ἀποκαλοῦν Maria Santissima dell’ Alto Mare, δηλαδή τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς Ὑψηλῆς Θαλάσσης, καί ἡ ὁποία ἔχει τίς ρίζες της στή βυζαντινή ἐποχή. Πράγµατι στή βυζαντινή βιογραφία τοῦ Ἁγίου Φαντίνου (9ος αἰῶνας), περιγράφεται τό ἑξῆς θαυµαστό γεγονός, πού µοιάζει πολύ µε τό θαῦµα τοῦ 626 στήν Κωνσταντινούπολη καί ἡ Ἐκκλησία µας ἑορτάζει τό Σάββατο τοῦ Ἀκαθίστου.

- 431 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Μία χρονιά, κατά τή διάρκεια τῆς πανηγύρεως τοῦ Ἁγίου, οἱ πιστοί εἶδαν ἔντροµοι ὅτι ἀπό τή θάλασσα πλησίαζαν ἀρκετά πλοῖα Σαρακηνῶν, µέ σκοπό νά ἐπιτεθοῦν καί νά λεηλατήσουν τήν περιο- Ἡ Λιτανεία τῆς Παναγίας τῆς Ὑψηλῆς Θαλάσσης, στήν Ταυχή. Οἱ στρατιῶτες ριανή τῆς Καλαβρίας. καί οἱ ἄνδρες τότε ἑτοιµάστηκαν γιά τή µάχη, ἐνῶ οἱ ὑπόλοιποι προσέπεσαν στόν τάφο τοῦ Ἁγίου, παρακαλώντας νά τούς προστατεύσει ἀπό τή φοβερή αὐτή ἀπειλή. Ξαφνικά, µία µεγάλη θαλασσοταραχή ξέσπασε καί καταπόντισε τά βαρβαρικά πλοῖα! Οἱ ἐλάχιστοι Σαρακηνοί πού διασώθηκαν καί κατάφεραν νά βγοῦν στή στεριά, διηγήθηκαν ὅτι εἶδαν πάνω σέ ἕναν βράχο µία πορφυροντυµένη γυναῖκα καί ἕναν νεαρό ἄντρα, τοῦ ὁποίου τά µαλλιά ἀνέµιζαν στόν ἀέρα καί στό χέρι του κρατοῦσε ἕνα µισοκαµένο δαδί πού κάπνιζε ἀκόµη. Κάποια στιγµή, ἡ γυναῖκα πέταξε στή θάλασσα τό δαδί. Ἀµέσως ξέσπασε ἀνεµοστρόβιλος καί σηκώθηκαν τεράστια κύµατα. Οἱ πιστοί ἀναγνώρισαν τότε στά δύο αὐτά πρόσωπα τήν Ὑπεραγία Θεοτόκο καί τόν προστάτη τους Ἅγιο Φαντῖνο, καί ἔκτοτε, κάθε χρόνο, ἑορτάζουν τό γεγονός αὐτό µέ λιτανεία στή θάλασσα, στό σηµεῖο τοῦ θαύµατος. Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος.

- 432 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Στρατονίκου, Κλεονίκου καὶ Θαλλελαίου, τῶν ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας. Ἡ μνήμη

τους βασίζεται στά ἑλληνικά χειρόγραφα μέ τούς βίους τῶν Ἁγίων Ἀλφειοῦ, Φιλαδέλφου καί Κυπρίνου καί διασώθηκε καί καταγράφηκε στά λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 75.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 433 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

26 ΙΟΥΛΙΟΥ



Τῇ ΚΣΤ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ἁγίας ἐνδόξου ὁσιοπαρθενοµάρτυρος Παρασκευῆς, τῆς Ἀθληφόρου. Σχετικά μέ τήν τιμή

τῆς Ἁγίας στή Νότιο Ἰταλία, βλέπε τό ἔργο τοῦ V. Raciti Romeo, Santa Venera vergine e martire nella storia e nel culto dei popoli, Acireale 1905. Ἐπίσης, Ignazio Cannavò, Santa Vnera Veneranda Parasceve, trastoricità e storicizzazione, Conarte Edizioni, Acireale 2003.

Στόν Βίο τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς, τοῦ ὁποίου ἡ ἀρχαιότερη ἐκδοχή εἶναι αὐτή τοῦ Ἰωάννου Εὐβοίας12 (7ος-8ος αἰώνας) διαβάζουµε πώς γεννήθηκε στά περίχωρα τῆς Ρώµης, τό πρῶτο µισό τοῦ 2ου µ.Χ. αἰῶνα Οἱ γονεῖς της, Ἀγάθων καί Πολιτεία, τήν ἀπέκτησαν µετά ἀπό πολλές προσευχές, ἐν ἡµέρᾳ Παρασκευῇ, ἐξ’ οὗ καί τό ὄνοµά της. Μετά τόν θάνατο τῶν γονέων, διαµοίρασε τήν περιουσία της καί, στή συνέχεια, περιόδευσε, κηρύττουσα τόν Χριστό σε διάφορες πόλεις –προφανῶς τῆς Ἰταλικῆς Χερσονήσου– χωρίς ὅµως αὐτές νά Ἡ Ἁγία Παρασκευή, τοιχογραφία 11ουκατονοµάζονται. Γιά τή δράση της 13ου αἰῶνα. Μόττολα (Τάραντας). Σπήαὐτή συνελήφθη πολλές φορές, βα- λαιο-ἐρημητήριο τοῦ Ἁγίου Νικολάου. σανίστηκε καί τέλος, ἀποκεφαλίστηκε ἐπί αὐτοκράτορος Ἀντωνίνου Πίου (138-161). Ἄν καί παραµένουν ἄγνωστες οἱ περιοχές τῆς Ἰταλίας στίς ὁποῖες κήρυξε καί µαρτύρησε, παρουσιάζει ἐν τούτοις ἐξαιρετικό ἐνδιαφέ12. Halkin, François La Passion de Sainte Parasceve par Jean d' Eubee (1966).

- 434 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

ρον ἡ µεγάλη διάδοση τῆς τιµῆς της στήν Κάτω Ἰταλία, καί ἰδιαίτερα στή Σικελία, ὅπου τιµᾶται µέ τό ὄνοµα Venera, Veneranda ἤ Venerina. Στή Σικελία, ἡ πόλις Acireale13, λίγο βορειότερα τῆς Κατάνης, ἀπό πολύ παλαιά θεωρεῖ τήν Ἁγία ὡς πολιοῦχο τῆς πόλεως. Φυλάσσει πολλά λείψανά της στόν Καθεδρικό Ναό τῆς πόλεως, καί µάλιστα διατηρεῖ ζωντανή τήν παράδοση πώς κήρυξε, θαυµατούργησε καί µαρτύρησε κοντά στά ρωµαϊκά θερµά λουτρά. Αὐτά βρίσκονται λίγο ἔξω ἀπό τήν πόλη, ὅπου ἤδη ἀπό τόν 11ο αἰῶνα ὑπῆρχε ναός τῆς Ἁγίας (Santa Venera al Pozzo). Πολύ κοντά στό Acireale, στήν Ταυροµενία, φυλάσἩ Ἁγία Παρασκευή, 13ου -15ου αἰῶ- σονται λείψανα Μαρτύρων πού ἡ να. Τοιχογραφία στή Nociglia (Lecce). τοπική παράδοση ἀναφέρει ὡς Le ἐκκλησία τῆς Παναγίας De Itri (Ὁδη- reliquie dei Martiri di santa Venera γήτριας). (τά λείψανα τῶν Mαρτύρων τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς), ἐκείνων δηλαδή πού µαρτύρησαν ἀφοῦ µεταστράφηκαν ἀπό τό κήρυγµά της.

13. Στήν ἀρχαιότητα, στή θέση της βρισκόταν σύµφωνα µέ τήν παράδοση, ἡ ἑλληνική πόλη Ξιφωνία, ἐνῶ κατά τά ρωµαϊκά χρόνια βρισκόταν στήν ἴδια θέση ἡ ἐπίσης ἑλληνική πόλη Ἄκις, πού ἐνεπλάκη στούς πολέµους µέ τήν Καρχηδόνα. Ὁ Ὀβίδιος στό ἔργο του «Μεταµορφώσεις» γράφει γιά τόν µεγάλο ἔρωτα ἀνάµεσα στό πνεῦµα τοῦ ποταµοῦ Ἄκι καί τή Νηρηίδα Γαλάτεια. Ὅταν πέθανε ὁ Ἄκις, τά δάκρυα τῆς Γαλατείας ἦταν τόσα πολλά ὥστε δηµιούργησαν τόν ποταμό Ἄκις πού περνοῦσε µέσα ἀπό τήν ἀρχαία πόλη. Βρισκόταν στόν κύριο δρόµο πού ὁδηγοῦσε ἀπό τήν Κατάνια στήν Ταορµίνα καί ἦταν πασίγνωστη στούς Ρωµαίους γιά τά ἰαµατικά της λουτρά. Κατά τή βυζαντινή ἐποχή ἀπέκτησε τό ὄνοµα Ἀκυληία. Ὅταν ἕνας ἰσχυρός σεισµός (1169) διασκόρπισε τόν πληθυσµό, οἱ περισσότεροι µετακινήθηκαν λίγο βορειότερα, στή Νέα Ἀκυληία, πού ἦταν ὁ πυρῆνας τῆς σύγχρονης πόλης Acireale.

- 435 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἡ τιµή τῆς Ἁγίας εἶναι ἀρκετά διαδεδοµένη σε ὁλόκληρη τή Σικελία, ὅπως φανερώνουν κωµοπόλεις, χωριά, ναοί καί τοποθεσίες πού φέρουν τό ὄνοµά της. Στήν Κατάνη, ἀπό πολύ παλιά, ὑπῆρχε ναός της. Στήν Avola τιµᾶται ὡς πολιοῦχος, στίς Συρακοῦσες ὑπάρχει ὁµώνυµο σπήλαιο-παρεκκλήσιο. Στήν περιοχή Grotte, ἀλλά καί σε ὁλόκληρη τήν περιοχή τοῦ Agrigento, εἶναι ζωντανή ἡ παράδοση τοῦ περάσµατός της. Ναοί της καί τοπωνύµια ἀφθονοῦν, ἐπίσης, στήν περιφέρεια τῆς Μεσσήνης, Itala, Trappitello, Gala, Παλέρµο, τά ὁποῖα συνδέονται ἄρρηκτα µέ τήν παρουσία τοῦ ἑλληνορθοδόξου µοναχισµοῦ πού εὐδοκιµοῦσε στήν περιοχή. Πολυάριθµες εἶναι καί οἱ περιοχές τῆς Καλαβρίας πού τήν τιµοῦν, ἰδιαίτερα ἡ πόλις τοῦ Ἱέρακος καί τῆς Ἀπουλίας, µέ ἐπίκεντρο τό Λέτσε, ὅπου τιµᾶται µαζί µέ τήν Ἁγία Εἰρήνη. Βορειότερα, ἀνάµνηση τοῦ περάσµατος καί τοῦ µαρτυρίου της διατηροῦν ἡ πόλις Sezze στό Λάτιο, πού ἡ τοπική παράδοση τήν ἀναφέρει ὡς γενέτειρά της, τό Ascoli Piceno καί τό Pesaro τῆς Κεντρικῆς Ἰταλίας. Θά µπορούσαµε ἐδῶ, µέ βάση τά παραπάνω στοιχεῖα, νά κάνουµε τήν ἑξῆς πιθανή ὑπόθεση σχετικά µέ τήν προέλευση καί τήν τιµή τῆς λαοφιλοῦς αὐτῆς Ἁγίας. Τό γεγονός πώς ἡ μνήµη της ἀπουσιάζει ἀπό τίς ἀρχαιότερες ἁγιολογικές πηγές καί τά Συναξάρια τοῦ ἑλλαδικοῦ χώρου, (ἀπό τό Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanae τοῦ 10ου αἰῶνα, γιά παράδειγµα), θά µποροῦσε νά µᾶς ὁδηγήσει στό συµπέρασµα πώς ἡ τιµή της πέρασε στήν Ἑλλάδα καί γενικότερα στήν Ἀνατολή καί στά Βαλκάνια, µεταφερµένη ἀπό τούς µοναχούς τῆς Κάτω Ἰταλίας. Πράγµατι, τόν 9ο αἰῶνα, ἀλλά καί σέ προγενέστερες ἐποχές, πολλοί Ἕλληνες µοναχοί προερχόµενοι ἀπό τή Νότια Ἰταλία, προσπαθώντας νά διαφύγουν ἀπό τίς ἐπιδροµές τῶν Σαρακηνῶν καί τῶν Ἀράβων πού ταλαιπωροῦσαν συνεχῶς τίς περιοχές ἐκεῖνες, καταφεύγουν στόν ἑλλαδικό χῶρο. Ὡς παράδειγµα –ἐκτός ἀπό τούς γνωστούς Ἁγίους Ἠλία τόν Σικελιώτη, Ἠλία τόν Σπηλαιώτη, Ἀρσένιο τοῦ Ρηγίου, Φαντῖνο τόν Νέο, Ἰωσήφ τόν Ὑµνογράφο, Μεθόδιο πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, Νικηφόρο τόν Μυροβλύτη κ.ἄ.– ἀναφέρουµε τόν Σικελιώτη µοναχό Ὅσιο Νικόλαο πού κατέφυγε στή Νῆσο Εὐβοία, στό ὄρος Νεότακος - 436 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

(σήµερα λέγεται Σκοτείνη) καί ὁ ὁποῖος τιµᾶται τοπικά στίς 23 Αὐγούστου. Χαρακτηριστικό εἶναι τό γεγονός πώς, ὅπως προείπαµε, ὁ ἀρχαιότερος Βίος τῆς Ἁγίας προέρχεται ἀπό τήν Εὔβοια, γραµµένος ἀπό τόν πρεσβύτερο Ἰωάννη (8ος αἰώνας). Τµῆµα τῆς τιµίας κάρας της φυλάσσεται στην ἱερά Μονή Μακρυµάλλης Εὐβοίας, ἐνῶ εἶναι καί πολιοῦχος Tά λείψανα τῶν Ἁγίων μαρτύρων τοῦ τῆς Χαλκίδος, στήν ὁποία εἶναι Ταυρομενίου, τῆς Σικελίας. Βρέθηκαν ἀφιερωµένη παλαιά Βασιλική. στήν ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Παρασκευῆς στό Ἕνας ἀπό τούς παλαιοτέρους Trappitello καί φυλάσσονται στή Μητρόκανόνες πρός τιµήν της εἶναι πολη τῆς Ταορμίνας. γραµµένος ἐπίσης ἀπό ἕναν Σικελιώτη µοναχό, τόν Ἅγιο Ἰωσήφ τόν Ὑµνογράφο (9ος αἰώνας).14 Ἀπό τή Σικελία προέρχεται ἐπίσης τό ἑλληνικό χειρόγραφο Messanensis 29 τοῦ ἔτους 1308, γραµµένο ἀπό τόν µοναχό Δανιήλ τῆς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος τῆς Μεσσήνης, πού, ἄν καί δέν εἶναι ἀπό τά ἀρχαιότερα, ἐντούτοις περιέχει τό ἐκτενές µαρτύριό της. Φαίνεται ὅτι µέ τό πέρασµά της σηµάδεψε ὅλη τή Μεγάλη Ἑλλάδα, ἐνῶ ἡ τιµή πρός τό πρόσωπό της ἀποτελεῖ ἀκόµη ἕναν πνευµατικό κρίκο πού τήν ἑνώνει µέ τή μητέρα Ἑλλάδα. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος Α΄. Τὴν σπουδήν σου τῇ κλήσει κατάλληλον, ἐργασαµένη φερώνυµε, τὴν ὁµώνυµόν σου πίστιν, εἰς κατοικίαν κεκλήρωσαι, Παρασκευὴ ἀθληφόρε· ὅθεν προχέεις ἰάµατα καὶ πρεσβεύεις ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡµῶν.

14. Cod. Par. Gr. 368, φ. 383.

- 437 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

27 ΙΟΥΛΙΟΥ



Τῇ ΚΖ΄ τοῦ µηνὸς Ἰουλίου, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Μαύρου, Σεργίου καὶ Παντολέοντος, τῶν ἐν Ἀπουλίᾳ. Ἡ μνήμη τους

ἀναγράφεται στό Acta SS. Iulii, VI, Venezia 1749, σελ. 352-374.

Σύµφωνα µέ τήν τοπική παράδοση τῆς πόλεως Bisceglie τῆς Ἀπουλίας, ὁ Ἅγιος Μαῦρος καταγόταν ἀπό τή Βηθλεέµ τῆς Παλαιστίνης, γεννήθηκε τόν πρῶτο αἰῶνα καί ὑπῆρξε µαθητής τῶν Ἁγίων Ἀποστόλων. Τό ἔτος 51 μ.Χ., χειροτονήθηκε ἐπίσκοπος ἀπό τόν ἀπόστολο Πέτρο, ὁ ὁποῖος καί τόν ἀπέστειλε στήν Ἀπουλία τῆς Κάτω Ἰταλίας, µέ σκοπό νά κηρύξει τό Εὐαγγέλιο µεταξύ τῶν εἰδωλολατρῶν. Μία ἡµέρα, ἐνῶ ἐκήρυττε, τόν ἄκουσαν δύο ὑψηλοί ἀξιωµατοῦχοι τοῦ αὐτοκράτορος Τραϊανοῦ (98-117 μ.Χ.), ὁ Σέργιος καί ὁ Παντολέων, οἱ ὁποῖοι πίστεψαν στόν Ἰησοῦ Χριστό καί βαπτίστηκαν. Αὐτό, βέβαια, προκά-

Οἱ Ἅγιοι Μαῦρος, Σέργιος καί Παντολέων, οἱ ἐν Ἀπουλίᾳ.

- 438 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

λεσε τήν ἀναµενόµενη ἀντίδραση. Συνελήφθησαν ἀπό τόν ἀνθύπατο τῆς πόλεως Venosa καί, ἀφοῦ ἀρνήθηκαν νά θυσιάσουν στά εἴδωλα, παρέµειναν φυλακισµένοι, µέσα σε ἄθλιες συνθήκες, γιά δέκα ὁλόκληρα χρόνια. Τελικά, στίς 27 Ἰουλίου τοῦ 117, ὁ µέν Ἅγιος Μαῦρος ἀποκεφαλίστηκε, ὁ Σέργιος µαρτύρησε διά ξίφους, ἀφοῦ τοῦ ἔγδαραν τό δέρµα, καί ὁ Παντολέων σταυρώθηκε. Τά σώµατά τους ρίχτηκαν βορά στά θηρία, τά ὁποῖα ὅµως, δέν τά πείραξαν καθόλου. Μία χριστιανή, ὀνόµατι Θέκλα, ἡ ὁποία ἦταν συγγενής τοῦ Ἁγίου Σεργίου, τά περισυνέλεξε καί τά ἐνταφίασε στόν οἰκισµό Sagina. Ὁ οἰκισµός αὐτός ἀργότερα ἐγκαταλείφθηκε λόγω τῶν συχνῶν ἐπιδροµῶν τῶν Σαρακηνῶν, καί ὁ τάφος τῶν Ἁγίων λησµονήθηκε. Μετά, ὅµως, ἀπό κάποιο ὅραµα, τά λείψανα τῶν τριῶν μαρτύρων ξαναῆρθαν στό φῶς, στίς 11 Μαΐου τοῦ 1167, καί µετακοµίστηκαν στήν πόλη Bisceglie. Ἡ παράδοση ἀναφέρει ὅτι τά λείψανα τοῦ Ἁγίου Μαύρου βρέθηκαν λευκά σάν τό χιόνι, τοῦ Ἁγίου Σεργίου, τά ὁποῖα µυρόβλυζαν, φαίνονταν σάν χρυσά, ἐνῶ τοῦ Ἁγίου Παντολέοντος ἐρυθρά καί πυρίµορφα. Τελοῦσαν δέ πολλά θαύµατα καί ἰάσεις σέ ὅσους προσέτρεχαν µέ πίστη στούς Ἁγίους. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 439 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

31 ΙΟΥΛΙΟΥ



Tῇ ΛΑ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων μαρτύρων Φαντίου καί Δεοδάτας (Θεοδότης). Σχετικά μέ τή μνήμη τους, ὅπως αὐτή κατα-

γράφεται στήν παράδοση περί τοῦ Ἁγίου Φαντίνου τοῦ Παλαιοῦ, βλέπε στό Acta SS. Iulii, V, Venezia 1748, σελ. 547-569.

Σύµφωνα µέ τήν παράδοση, οἱ Ἅγιοι Φάντιος καί Δεοδάτα κατάγονταν ἀπό τήν Mότουκα (σηµερινή Modica) τῆς Σικελίας καί ἦταν γονεῖς τοῦ Ἁγίου Φαντίνου τοῦ Ἱππονοµέως (24 Ἰουλίου). Μαρτύρησαν διά ξίφους τό 303, στίς Συρακοῦσες, ἐπί Διοκλητιανοῦ. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους Τό μαρτύριο τῶν Ἁγίων Φαντίου καί Δεκαθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμό- οδάτας. νων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 440 -

ΙΟΥΛΙΟ Σ

Παναγία Γοργοεπήκοος (ἤ τῆς Γραφῆς). Ἐκκλησία τῆς Παναγίας di Polsi, στό ὄρος Ἀσπρομόντε τῆς Καλαβρίας (1715).

- 441 -

Squinzano (Lecce τῆς Κάτω Ἰταλίας), ἑλληνορθόδοξο μοναστήρι τῆς Παναγίας τῆς Cerrate, 11ου αἰῶνα. Λεπτομέρεια ἀπό τήν Κοίμηση τῆς Παναγίας.

ΑΥ Γ Ο Υ Σ Τ Ο Σ

1 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Tῇ Α΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου ἱεροµάρτυρος

Προκοπίου, ἐπισκόπου Ταυροµενίου τῆς Σικελίας, καὶ τῶν σὺν

αὐτῷ Ἁγίων Μαρτύρων. Ἡ μνήμη του διασώθηκε καί καταγράφηκε στά

λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ. 60.

Μιµούµενος τόν πρῶτο ἐπίσκοπο τῆς πόλεως αὐτῆς, τόν Ἅγιο ἱεροµάρτυρα Παγκράτιο, ὁ διάδοχός του Ἅγιος Προκόπιος ἀξιώθηκε νά τελειώσει τόν ἐπίγειο βίο του ἐπίσης µέ µαρτυρικό τέλος. Ἦταν ὁ τελευταῖος Ὀρθόδοξος Ἕλληνας ἐπίσκοπος τῆς ἔνδοξης καί ἱστορικῆς σικελικῆς αὐτῆς πόλεως. Μετά ἀπό ἡρωική καί µακροχρόνια ἀντίσταση, ἡ πόλη ἔπεσε στά χέρια τῶν Ἀράβων τόν Αὔγουστο τοῦ 902, καί ὑπέστη ἄγρια σφαγή καί λεηλασία. Ὁ Ἅγιος ἐπίσκοπος ἔδωσε πρῶτος τό παράὉ Ἅγιος ἱερομάρτυς Προκόπιος, ἐπίσκοπος Ταυρομενίου. Τοιχογραφία ἀπό τό Ἡσυχαστήριο τῆς Ὑπαπαντῆς, στή Santa Lucia del Mela, στή Σικελία (ἔργο τοῦ συγγραφέως).

- 443 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

δειγµα ἐνώπιον τοῦ ποιµνίου του, ἀρνούµενος νά προδώσει τήν πίστη του, βασανίσθηκε µέ τόν ἀγριότερο τρόπο καί γδάρθηκε ζωντανός ἀπό τόν τροµερό καί αἱµοδιψῆ Ἰµπραήµ, ὁ ὁποῖος καί τοῦ ξερίζωσε τήν καρδιά µέ τά ἴδια του τά χέρια τήν 1η Αὐγούστου τοῦ 902. Πάνω στο λείψανό του ἀποκεφαλίστηκαν ὅσοι κάτοικοι ἀρνοῦνταν νά µεταστραφοῦν στό Ἰσλάµ. Ἡ ἀρχαιότατη πόλη τοῦ Ταυροµενίου ἔκτοτε δέν κατάφερε νά ξαναβρεῖ τήν παλαιά της αἴγλη καί στούς ἑποµένους αἰῶνες κατήντησε µία ἄσηµη πόλη. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ἁγίου, Ἦχος δ΄. Καὶ τρόπων μέτοχος, καὶ θρόνων διάδοχος, τῶν Ἀποστόλων γενόμενος, τὴν πρᾶξιν εὗρες θεόπνευστε, εἰς θεωρίας ἐπίβασιν· διὰ τοῦτο τὸν λόγον τῆς ἀληθείας ὀρθοτομῶν, καὶ τῇ πίστει ἐνήθλησας μέχρις αἵματος, ἱερομάρτυς Προκόπιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν. Ἀπολυτίκιον τῶν σὺν αὐτῷ Μαρτύρων, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 444 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

3 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Τῇ Γ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν καὶ ὁµολογητοῦ Ἰωάννου, ἡγουµένου τῆς Μονῆς τῆς Παταλαραίας.

Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Στόν λόφο τοῦ Ἁγίου Μάρκου, ἀκρόπολη τῆς νήσου Παταλαραία ἤ Παταλαραία1, κατά τόν 8ο αἰῶνα ἱδρύθηκε ἀπό τόν Ὅσιο Ἰωάννη μονή ἀφιερωµένη στόν Τίµιο Πρόδροµο. Πιθανόν καταγόταν ἀπό τήν Αἴγυπτο καί εἶναι ὁ συγγραφέας τοῦ γνωστοῦ µοναχικοῦ Τυπικοῦ2, τό ὁποῖο βρίσκεται σήµερα στή Ρωσία καί ἐπηρέασε γενικά τόν µοναχισµό στίς σλαβικές χῶρες. Ὑπῆρξε ὁµολογητής καί ὑπερασπιστής τῶν ἱερῶν εἰκόνων καί, ἴσως, εἶχε µαρτυρικό θάνατο ἀπό τούς Σαρακηνούς ἐπιδροµεῖς. Ἑορτάζει στίς 3 Αὐγούστου.

Ἐρείπια τῆς ἱερᾶς Μονῆς Παταλαραίας, ὅπου ἔζησαν οἱ Ὅσιοι Ἰωάννης, Βασίλειος καί Εὐθύμιος, ἐπίσκοπος Σάρδεων.

1. Ἡφαιστειογενές νησάκι 100 χλµ. νοτιοδυτικά τῆς Σικελίας.

2. Ivan Dujcev, Il Tipico del monastero di S. Giovanni nell' isola di Pantelleria. Bollettino della Badia Greca di Grottaferrata, ἔτος 1956, ἀριθµός 4.

- 445 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Διάδοχός του στήν ἡγουµενία τῆς μονῆς ὑπῆρξε ὁ Ὅσιος Βασίλειος (22 Ἰουνίου), ὁ ὁποῖος διακρινόταν γιά τήν ἀσκητική ζωή, τίς ἀρετές καί τά θαύµατά του. Διακυβέρνησε τή μονή σέ µία ταραγµένη ἐποχή, ἐξαιτίας τῶν ἀραβικῶν ἐπιδροµῶν, οἱ ὁποῖες κατέληξαν στήν κατάληψη ὁλόκληρης τῆς Σικελίας (827). Στή νῆσο Παταλαραία ἐξορίσθηκε ὁ Ἅγιος Εὐθύµιος, ἐπίσκοπος Σάρδεων, γύρω στά ἔτη 803-806 ἀπό τούς εἰκονοµάχους. Σήµερα, σώζονται κανόνες πρός τιµήν τῶν δύο ἀνδρῶν, οἱ ὁποῖοι ὅµως δέν προσφέρουν ἰδιαίτερες ἱστορικές πληροφορίες γιά τούς βίους τους. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἰωάννη, τὸ πνεῦµα σου. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἀντωνίου τοῦ

Ρωµαίου, τοῦ ἐν Νόβγκοροντ. Ὁ ἐκτενής Βίος τοῦ Ἁγίου ἔχει ἐκδοθεῖ

τό ἔτος 1858 στό Pravoslavnyj Sobesednik, σελ. 5-6, 157-171 καί 310-324. Γιά περισσότερες πληροφορίες, βλέπε ἐπίσης, Bibliotheca Sanctorum Orientalium, τόμος I, σελ. 212-219, Città Nuova Ed., Roma 1998.

Τά στοιχεῖα γιά τόν Ἅγιο Ἀντώνιο τόν Ρωµαῖο τά ἀντλοῦµε ἀπό τό «Χρονικό τοῦ Νόβγκοροντ», ἀπό τό κείµενο «Duchovnaja gramota», ἑνός εἴδους πνευµατικῆς διαθήκης τοῦ Ἁγίου καί ἀπό τήν προφορική παράδοση τοῦ Νόβγκοροντ, ἡ ὁποία φθάνει ἕως τόν 16ο αἰῶνα. Σύµφωνα µέ τά στοιχεῖα αὐτά, ὁ Ἅγιος Ἀντώνιος γεννήθηκε στή Ρώµη τό 1067 ἀπό πλουσίους καί εὐσεβεῖς ὀρθοδόξους γονεῖς. Σέ ἡλικία 17 ἐτῶν, ποθώντας τόν µοναχικό βίο, πηγαίνει στή Νότια Ἰταλία, ὅπου γίνεται µοναχός σέ κάποιο ἀπό τά πολλά ἑλληνικά µοναστήρια τῆς περιοχῆς πού ἀκόµη ἄνθιζαν τήν ἐποχή ἐκείνη. Γιά εἴκοσι - 446 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

χρόνια ζεῖ ὡς ἐρηµίτης µέ ἀπόλυτη σιωπή καί προσευχή, κατεβαίνοντας στό µοναστήρι του µόνο µία φορά τόν χρόνο γιά τήν ἑορτή τοῦ Πάσχα. Κατά τή διάρκεια κάποιου διωγµοῦ τῶν Ὀρθοδόξων ἀπό τούς Νορµανδούς κατακτητές, καταφεύγει σέ ἕναν βράχο δίπλα στή θάλασσα, ὅπου γιά ἕναν χρόνο ζεῖ µιµούµενος τούς ἀρχαίους στυλῖτες. Στίς 5 Σεπτεµβρίου τοῦ 1106, κατά τή διάρκεια µίας φοβερῆς τρικυµίας, ὁ βράχος ἀποκολλήθηκε ἀπό τήν ἀκτή καί ἔπεσε στή θάλασσα. Ὁ Ἅγιος, ὅµως, ἀντί νά βυθιστεῖ καί νά βρεῖ τραγικό θάνατο, βρέθηκε νά ταξιδεύει πάνω στόν βράχο, πού µέ θαυµαστό Ὁ Ὅσιος Ἀντώνιος, ὁ Ρωμαῖος. τρόπο ἔπλεε πάνω στά κύµατα. Ἀφοῦ διέπλευσε τή Μεσόγειο θάλασσα πάνω στό πρωτοφανές αὐτό «πλεούµενο», διέσχισε τόν Ἀτλαντικό καί τή Βαλτική θάλασσα, εἰσῆλθε στόν ποταµό Νέβα, διαπέρασε τή λίµνη Λάντογκα καί, ἀνεβαίνοντας τόν ποταµό Βαλκόβ, ἔφθασε στό Νόβγκοροντ, δοξάζοντας τόν Θεό πού τόν διέσωσε σέ Ὀρθόδοξη χώρα. Ἀφοῦ πῆρε τήν εὐλογία τοῦ ἐπισκόπου Ἁγίου Νικήτα, χρησιµοποιώντας γιά µεταφραστή ἕναν ἔµπορο πού γνώριζε ἑλληνικά καί λατινικά, ἵδρυσε τή Μονή τοῦ Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου, στό σηµεῖο πού θαυµατουργικά τόν ἔφερε ὁ βράχος, ὅπου καί παρέµεινε ἡγούµενος ἕως τῆς κοιµήσεώς του, στίς 3 Αὐγούστου τοῦ 1147. Ὁ Βίος του γράφηκε ἀπό τόν µοναχό Νήφωνα, τόν 16ο αἰῶνα, καί βασίστηκε σέ προγενέστερο καί συντοµότερο κείµενο πού εἶχε συγγράψει ὁ µοναχός Ἀνδρέας, διάδοχος τοῦ Ἁγίου Ἀντωνίου στήν ἡγουµενία τῆς μονῆς. Ἐκεῖ σώζεται µία πέτρα, πού σύµφωνα µέ τήν - 447 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

παράδοση εἶναι αὐτή πάνω στήν ὁποία ταξίδεψε ὁ Ἅγιος, καθώς καί ἄλλα προσωπικά του ἀντικείµενα, ὁρισµένα δυτικῆς προελεύσεως. Οἱ περισσότεροι ἐπιστήµονες καί ἐρευνητές ἀρνοῦνται τήν ἱστορικότητα τοῦ Βίου αὐτοῦ, ὅµως δέν εἶναι ἀπίθανο κάποιος µοναχός τῆς Νοτίου Ἰταλίας νά ἔφυγε ἀπό τήν πατρίδα του γιά νά γλιτώσει ἀπό τίς πιέσεις τῶν Λατίνων κατακτητῶν καί νά κατέφυγε πρός τόν ὀρθόδοξο Βορρᾶ, κατά τόν 11ο-12ο αἰῶνα. Ὁ Ὅσιος Ἀντώνιος ἑορτάζει στίς 3 Αὐγούστου καί ἀπαντᾶται σέ ὅλα τά ρωσικά Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές ἀπό τόν 17ο αἰῶνα καί µετά. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἀντώνιε, τὸ πνεῦµα σου. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, ἡ σύναξις τῆς Ἁγίας καί θαυµατουργοῦ εἰκόνος

τῆς Θεοτόκου, τῆς ἐπονοµαζοµένης τῆς «Σκάλας», ἐν Μεσσήνῃ τῆς Σικελίας. Πρόκειται γιά τοπική Θεομητορική ἑορτή τῆς Μεσσήνης.

Ἡ τιµή τῆς εἰκόνας τῆς Παναγίας τῆς Σκάλας φαίνεται νά χρονολογεῖται ἀπό τό 1168, ὅταν ἕνα πλοῖο, φορτωµένο µέ ἐµπορεύµατα ἀπό τήν Ἀνατολή, ἔδεσε στό λιµάνι τῆς Μεσσήνης. Ἐκτός ἀπό τά ἐµπορεύµατα, οἱ ναυτικοί µετέφεραν µία εἰκόνα τῆς Θεοτόκου, πού ἀπεικονιζόταν νά κρατάει µία κλίµακα (scala, στά ἰταλικά). Ἀφοῦ πούλησαν ὅλα τους τά ἐµπορεύµατα, θέλοντας νά ἀποπλεύσουν, διαπίστωσαν πώς τό πλοῖο δέν κινοῦνταν ἀπό τό λιµάνι. Οἱ ναυτικοί τότε θεώρησαν τό σηµεῖο αὐτό ἐπέµβαση τῆς Θεοτόκου καί ἀποφάσισαν νά ἐµπιστευθοῦν τήν ἱερά εἰκόνα στόν ἐπίσκοπο τῆς Μεσσήνης. Ἔκτοτε, ἡ εἰκόνα τιµᾶται ἰδιαίτερα ὄχι µόνο στή Μεσσήνη, ἀλλά καί σέ ἄλλες πόλεις τῆς Σικελίας. Ἀπό τό 2016, ἡ θαυµατουργή εἰκόνα µέ τό ἀσηµέ- 448 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

νιο κάλυµµα ἔχει µεταφερθεῖ στήν ἐκκλησία Maria Ss. Annunziata dei Catalani, στή Μεσσήνη. Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος.

Ἡ Παναγία τῆς Σκάλας, ἐν Μεσσήνῃ τῆς Σικελίας.

- 449 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

4 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Tῇ 4η τοῦ µηνὸς Αὐγούστου, μνήµη τῶν Ὁσίων Ὀνουφρίου καὶ τῆς ἀδελφῆς αὐτοῦ Ἑλένης, τῶν ἐκ Χάους τῆς Καλαβρίας. Ὁ

Βίος του περιέχεται στό χειρόγραφο 516 (B, b, XVIII), ff. 10-12 τῆς Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης καί ἐκδόθηκε στό Acta SS. Iunii, VI, Venezia 1745, σελ. 118.

Ὁ Ὅσιος Ὀνούφριος γεννήθηκε στο χωριό Χάος3 τῆς Καλαβρίας καί, ἀφοῦ ἀπαρνήθηκε τά ἐγκόσµια, ἀσπάστηκε τόν µοναχικό βίο καί ἀσκήτευσε σέ µία σπηλιά στήν ἀπόκρηµνη περιοχή Χάος. Τό παράδειγµά του ἀκολούθησε ἡ ἀδελφή του Ἑλένη, ἡ ὁποία, µιµούµενη τόν ἀδελφό της ἐγκαταβίωνε σέ παρακείµενο σπήλαιο. Σύµφωνα µέ τήν τοπική παράδοση, ἡ ἀδελφή του µαρτύρησε ἀπό τούς Σαρακηνούς ἐπιδροµεῖς τό ἔτος 992. Ὁ Ὅσιος Ὀνούφριος κοιµήθηκε ὁσιακά τρία χρόνια ἀργότερα, τό 995, κοντά στήν περιοχή Panaia (Παναγία) καί ἀµέσως τιµήθηκε ἀπό τόν λαό ὡς ἅγιος λόγω τῶν πολλῶν θαυµάτων πού ἐπιτελοῦνταν στόν τάφο του. Πάνω στό μνῆμα του ἱδρύθηκε ἑλληνικό µοναστήρι καί γύρω του δηµιουργήθηκε ἕνα χωριό πού µέχρι σήµερα φέρει τό ὄνοµα του. Μέ τήν κάθοδο τῶν Νορµανδῶν κατακτητῶν, ἐκδιώχθηκαν οἱ Ὀρθόδοξοι µοναχοί καί ἀντικαταστάθηκαν ἀπό Λατίνους Αὐγουστινιανούς. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Ὀνούφριε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

3. Πρόκειται γιά τό σηµερινό χωριό Belforte ἤ Chao κοντά στήν πόλη Vibo Valentia τῆς Καλαβρίας. Ἡ ὀνοµασία του προέρχεται ἀπό τήν ἑλληνική λέξη Χάος, µέ τήν ὁποία οἱ κάτοικοι ὀνόµαζαν µία παρακείµενη κρηµνώδη περιοχή, ὅπου βρισκόταν καί τό ἀσκητήριο τοῦ Ὁσίου.

- 450 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

Ἀπολυτίκιον τῆς Ὁσίας, Ἦχος πλ. δ΄. Ἐν σοί, Μῆτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβοῦσα γὰρ τὸν Σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττουσα ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὁσία Ἑλένη, τὸ πνεῦµα σου.

- 451 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

5 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Tῇ Ε΄ τοῦ µηνὸς Αὐγούστου, μνήµη τοῦ Ἁγίου Πάριδος τοῦ Ἀθηναίου, πρώτου ἐπισκόπου τῆς πόλεως Τεάνο τῆς Καµπανίας (+346). Ἡ μνήμη του καταγράφηκε στό Acta SS. Augusti, τόμος II, Venezia



1751, σελ. 73-78.

Ὁ Ἅγιος Πάρις, ἕνας νεαρός πρεσβύτερος ἑλληνικῆς καταγωγῆς (Ἀθηναῖος), ἔφτασε στή Νάπολη µέ µία ὁµάδα ἐµπόρων, καί ἀπό ἐκεῖ περιόδευσε πρός τό εσωτερικό τῆς Καµπανίας, µέ σκοπό νά κηρύξει τό Εὐαγγέλιο στούς εἰδωλολάτρες κατοίκους τῆς περιοχῆς. Ὅταν βρισκόταν στό Teano, εἶδε µία µεγαλειώδη ποµπή νά προχωρεῖ καί, περίεργος νά µάθει τόν λόγο, ζήτησε ἐξηγήσεις ἀπό τούς ντόπιους. Τοῦ εξήγησαν ὅτι λατρευόταν ἕνα φίδι ὡς θεός σέ αὐτή τήν πόλη καί ὅτι κάθε µέρα οἱ παρθένες πού ἀνῆκαν στίς εὐγενεῖς οἰκογένειες τοῦ ἔφερναν δῶρα καί φαγητό. Ὁ Ἅγιος τούς ἐξήγησε τόν παραλογισµό τῆς πράξης τους καί ἀποφάσισε νά διεξαγάγει ἕναν ἀγῶνα µέ τό φίδι γιά νά ἐξαλείψει τήν εἰδωλολατρική λατρεία πού κρατοῦσε τόν πληθυσµό στό σκοτάδι καί τόν φόβο. Μόλις ἐµφανίστηκε τό φίδι στήν εἴσοδο τῆς φωλιᾶς του, τοῦ συνέτριψε τό κεφάλι µέ τό ραβδί του, τό ἔδεσε µέ ἕνα σχοινί καί τό ἔσυρε στόν κοντινό ποταµό Savone, ὅπου τό ἔριξε. Οἱ πολῖτες, ἐξοργισµένοι ἀπό τήν «ἱερόσυλη» πράξη του, τόν ἔδεσαν καί τόν ἔριξαν στά λιοντάρια γιά νά τόν κατασπαράξουν. Ὅταν ὅµως εἶδαν ὅτι τά θηρία ὑποκλίνονταν µπροστά του, µεταστράφηκαν στόν Χριστιανισµό, βαπτίστηκαν καί ἐξέλεξαν τόν Ἅγιο Πάρη, πρῶτο ἐπίσκοπο. Τοιχογραφία πού ἀπεικονίζει τή Ἔτσι ὁ Ἕλληνας αὐτός Ἅγιος θεω- Θεοτόκο ἔνθρονη, μεταξύ τῶν ρεῖται ὡς ὁ πρῶτος ἀπόστολος καί προ- Ἁγίων Ἰωάννου τοῦ Προδρόμου καί Πάριδος τοῦ Ἀθηναίου.

- 452 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

στάτης τῆς πόλης τοῦ Teano, ὅπου ἐκοιµήθη τό ἔτος 346. Τό σῶµα του φυλάσσεται στόν Καθεδρικό Ναό, καί ἡ μνήµη του ἑορτάζεται κάθε χρόνο στίς 5 Αὐγούστου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Πάρι, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καὶ θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου Ὁδηγητρίας, τῆς ἐπονοµαζοµένης ἐπίσης καὶ Παναγίας τοῦ Καστέλλο, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας. Πρόκειται γιά



τοπική Θεομητορική ἑορτή τῆς Σικελίας.

Σύµφωνα µε τήν παράδοση, ἡ ἱερά καί θαυµατουργή αὐτή θεοµητορική εἰκόνα βρέθηκε µέ θαυµαστό τρόπο στίς ἀκτές τῆς Σικελίας, κοντά στήν Κατάνη, καί µεταφέρθηκε στούς Λεοντίνους τῆς Σικελίας, ὅπου µέχρι σήµερα τιµᾶται. Οἱ ἱστορικοί τῆς τέχνης κατατάσσουν τή βυζαντινή αὐτή εἰκόνα στόν 13ο αἰῶνα. Τροπάριον τῆς Παναγίας, ἀπό τό Λειτουργικόν τῆς Κρυπτοφέρρης. Ἦχος δ΄. Εὐλογητὸς εἶ, Χριστέ, ὁ Θεὸς ἡµῶν, ὅτι ἐµεγάλυνας τὸ ἔλεός σου ἐν τῇ µονῇ τῆς ἀχράντου σου μητρός, ταῖς γὰρ αὐτῆς ἱκεσίαις ἐλυτρώσω ἐν τῷ βραχίονί σου τὴν ποίµνην σου, τῆς προσδοκίας τῶν περιστάσεων, διδοὺς ἰσχὺν τοῖς δούλοις σου, ὡς φιλάνθρωπος. Ἡ εἰκόνα τῆς Παναγίας τοῦ Καστέλλο, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας.

- 453 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Tῇ ΣΤ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Κλήµεντος, κτήτορος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος, ἐν τῇ Πλάκᾳ τῆς Σικελίας. Ὁ Βίος του ἔχει καταγραφεῖ στά λατινικά, βάσει ἑλληνικῶν



χειρογράφων πού δέν σώζονται, ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ. 131-132.

Ὁ Ὅσιος Κλήµης ἤ «Κρεµέτης», ὅπως εἶναι γνωστός στούς κατοίκους τῆς περιοχῆς, ὑπῆρξε δεύτερος κτήτορας καί ἡγούµενος τῆς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος στήν Placa4 τῆς Francavilla5. Ἔζησε τόν 11ο αἰῶνα καί εἶδε τήν ἀλλαγή τῆς ἐξουσίας ἀπό τούς Ἄραβες στούς Νορµανδούς (1061- 1072). Κατά τήν ἐποχή τῆς Ἀραβοκρατίας, πού ὅλοι σχεδόν οἱ µοναχοί εἶχαν µετακινηθεῖ γιά ἀσφάλεια στή γειτονική Καλαβρία, ζοῦσε κρυµµένος ὡς ἐρηµίτης στά ἐρείπια µίας παλαιᾶς ἑλληνικῆς μονῆς τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Τό ἔτος 1092, µετά τήν ἐκδίωξη τῶν Ἀράβων ἀπό τούς Νορµανδούς, ἔλαβε τήν ἄδεια νά ξανακτίσει τό µοναστήρι. Ἡ παράδοση ἀναφέρει πώς ὅταν ἔµαθε ὅτι ἀπό ἐκεῖ κοντά θά περνοῦσε ὁ περιβόητος διώκτης τῶν Ἀράβων, ὁ ἄρχοντας τῶν Νορµανδῶν Ρογῆρος, βγῆκε νά τόν προϋπαντήσει συνοδευόµενος ἀπό µία ἀγέλη ἄγριων ζώων. Ὁ Ρογῆρος θαύµασε Ἡ λειψανοθήκη μέ τήν τιμία τή µεγάλη ἁγιότητα τοῦ Κλήµεντος καί κάρα τοῦ Ὁσίου Κλήμεντος τῆς τό γεγονός πώς ἀκόµη καί τά ἄγρια θηρία Πλάκας.

4. Ἀπό τήν ἑλληνική λέξη Πλάκα, λόγω τοῦ σχήµατος τοῦ βράχου πάνω στόν ὁποῖο κτίστηκε ἡ μονή.

5. Κοντά στό Ταυροµένιο τῆς Σικελίας.

- 454 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

τοῦ ὑποτάσσονταν, καί τοῦ παρεχώρησε τήν ἄδεια καί τά µέσα ὥστε νά κτιστεῖ ξανά τό ἑλληνικό µοναστήρι τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ. Σύντοµα, ἡ μονή ἀναστηλώθηκε καί µαζεύτηκαν ἀρκετοί µοναχοί γύρω ἀπό τόν Ὅσιο. Ἡ παράδοση ἀναφέρει ὅτι κάποιοι µοὉ τάφος τοῦ Ὁσίου Κλήμεντος τῆς Πλάκας, στή Σικελία. ναχοί, λόγω τῶν αὐστηρῶν κανόνων πού ἐπέβαλε καί ἐπειδή οἱ ἴδιοι ζοῦσαν χωρίς νά τηροῦν τήν ἀκρίβεια τοῦ µοναχικοῦ βίου, θέλησαν νά τόν σκοτώσουν ρίχνοντάς τον ἀπό τόν ψηλό βράχο πάνω στόν ὁποῖο ἦταν κτισµένη ἡ μονή. Ὁ Ὅσιος, ὅµως, µε τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ, δέν ἔπαθε κανένα κακό. Ἀνέβηκε ξανά στη μονή, κουβαλώντας στήν πλάτη ἕνα δεµάτι ξύλα, συγχωρώντας τούς µετανοηµένους µοναχούς. Ἔζησε τήν ὑπόλοιπη ζωή του ὁσιακά, µέ µεγάλη ταπείνωση καί αὐστηρή ἄσκηση καί, πρίν παραδώσει τό πνεῦµα του, ζήτησε νά ταφεῖ µπροστά στή θύρα τοῦ ναοῦ, ὥστε νά τόν πατοῦν οἱ εἰσερχόµενοι σ’ αὐτόν. Κοντά στόν τάφο του ἀνέβλυσε θαυµατουργό ἁγίασµα, πού θεράπευε ὅσους µέ πίστη τόν ἐπικαλοῦνταν. Ἑορτάζει στίς 6 Αὐγούστου (ἡµέρα πού ἑόρταζε καί τό µοναστήρι του). Σήµερα, σώζεται µία λειψανοθήκη µέ τήν τιµία κάρα του, στήν ὁποία ὑπῆρχε ἑλληνική ἐπιγραφή πού λατῖνοι ἐρευνητές, ἀντί νά διαβάσουν «Κλήµης» διάβασαν «Κρήµης», καί ἔτσι ἔµεινε γνωστός ὡς «Chremes». Τά τελευταία χρόνια γίνεται προσπάθεια νά ἀναβιώσει ἡ τιµή πρός τόν Ἅγιο ἀπό τούς κατοίκους τῆς περιοχῆς.

- 455 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἐρείπια τῆς ἑλληνικῆς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος τῆς Πλάκας, στήν Φρανκαβίλλα τῆς Σικελίας. Ἡ μονή ἱδρύθηκε ἀπό τόν Ὅσιο Κλήμη, πού οἱ Λατῖνοι ἀποκαλοῦν San Cremete.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Κλήμη, τὸ πνεῦµα σου.

- 456 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

9 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Tῇ Θ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Νικολάου, τοῦ ἐν Στύλῳ τῆς Καλαβρίας. Στοιχεῖα γιά τόν Ἅγιο παίρνου-

με ἀπό τόν Βίο τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ στά ἑλληνικά χειρόγραφα: Suppl. Gr. 106, πού φυλάσσεται στήν Ἐθνική Βιβλιοθήκη τοῦ Παρισιοῦ καί στό II, E, 11, τῆς Ἐθνικῆς Βιβλιοθήκης τοῦ Παλέρμο.

Λίγα στοιχεῖα ἔχουν διασωθεῖ γιά τόν ἐρηµίτη αὐτόν Ὅσιο, πού ἔζησε µαζί µε τόν συνασκητή του Ἀµβρόσιο, στό ὄρος Κονσολίνο, πάνω ἀπό τό βυζαντινό χωριό Στῦλο τῆς Καλαβρίας. Οἱ δύο αὐτοί Ὅσιοι ὑπῆρξαν οἱ πρῶτοι πνευµατικοί πατέρες καί καθοδηγητές στή µοναχική ζωή ἑνός ἄλλου µεγάλου Καλαβροῦ Ἁγίου, τοῦ Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ. Ὁ Νικόλαος ἔζησε ὅλη του τή ζωή, ἀδιαλείπτως προσευχόµενος µέσα σέ σπήλαιο, καί ἐκοιµήθη τήν 9η Αὐγούστου τοῦ 1050. Σήµερα τά ἱερά του λείψανα ἀναπαύονται στή νέα Μονή τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ, στό Στῦλο τῆς Καλαβρίας. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Νικόλαε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Φάλκου τοῦ Κα-

λαβροῦ, τοῦ ἐν Palena. Σχετικά μέ τή μνήμη του, βλέπε: D. L. Raschella, Saggio storico sul monachismo italo-greco in Calabria, Messina 1925 καί G. Marafioti, Croniche e antichità di Calabria, Padova 1601

(Βλέπε τόν Βίο του στίς 13 Ἰανουαρίου, ἡµέρα τῆς κυρίως μνήµης του).

- 457 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ΄. Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήµου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας, καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγµοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστήρ, τῇ οἰκουµένῃ λάµπων τοῖς θαύµασι, Φάλκε πατὴρ ἡµῶν Ὅσιε· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡµῶν. Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ μνήµη τῆς ἀνακοµιδῆς τῶν λειψάνων τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Νικολάου τοῦ Γραικοῦ. (Βλέπε τόν Βίο του Ὁ Ὅσιος Φάλκος, ὁ ἐν Παλένᾳ, ἐλευθε-



στίς 13 Ἰανουαρίου, ἡµέρα τῆς κυρίως μνήµης του).

ρώνει μιά νεαρή κόρη ἀπό τό δαιμόνιο.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Νικόλαε, τὸ πνεῦµα σου.

- 458 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

10 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τῇ Ι΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς ἀνακοµιδῆς τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λαυρεντίου, τοῦ ἐν Φλακιανῷ, τῆς Σικελίας. Βλέπε τόν Βίο του στίς 30 Δεκεµβρίου, ἡµέρα τῆς κυρίως μνήµης



του.

Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Λαυρέντιε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 459 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

11 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Τῇ ΙΑ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου μεγαλοµάρτυρος Εὔπλου τοῦ Διακόνου, τοῦ ἐκ Κατάνης. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά

περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ἡ λαµπρή πόλη τῆς Κατάνης στή Σικελία εἶναι κυρίως γνωστή ὡς ἡ γενέτειρα τῆς Ἁγίας παρθενοµάρτυρος Ἀγάθης. Πολλοί, ὅµως, εἶναι οἱ Ἅγιοι πού ἔζησαν καί µαρτύρησαν στήν πόλη αὐτή, πού ἀναπαύεται, πάντοτε σέ ἐγρήγορση, στή σκιά τῆς Αἴτνας. Ἕνας ἀπό αὐτούς εἶναι καί ὁ μάρτυς Εὔπλους ὁ διάκονος, πού ἔζησε στά χρόνια τῶν αὐτοκρατόρων Διοκλητιανοῦ καί Μαξιµιανοῦ. Σύµφωνα µέ τό σωζόµενο µαρτύριο καί τά πρακτικά τῆς δίκης του, παρουσι- Ὁ Ἅγιος Εὔπλους, κρατώντας στά χέρια του τίς θεῖες Γραφές. άστηκε αὐτόκλητος στόν ἔπαρχο Καλβησιανό, δηλώνοντας: Ἀποθανεῖν θέλω! Χριστιανός γάρ εἰµι!6 Ἔτσι, ἀφοῦ ὁµολόγησε τήν πίστη του στόν Χριστό καί, ἀφοῦ βασανίστηκε, τελειώθηκε µέ ἀποκεφαλισµό τό ἔτος 304. Εἶναι χαρακτηριστικό πώς ὅταν τόν ὁδηγοῦσαν στό µαρτύριο, τοῦ κρέµασαν στόν λαιµό τό ἱερό Εὐαγγέλιο, τό ὁποῖο βαστοῦσε στά χέρια του µπροστά 6. de Cavalieri: Fr. de Cavalieri, Note Agiografiche 7, [Studi e testi 49], Roma 1928.

- 460 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

στό δικαστήριο. Οἱ χριστιανοί παρέλαβαν µέ εὐλάβεια τό σῶµα του καί τό ἐνταφίασαν µέ µύρα, «ἄνδρες δέ πιστοί ἔλαβον ἐν νυκτί τό τίµιον καί Ἅγιον λείψανον τοῦ Ἁγίου καί καλλινίκου µάρτυρος Εὔπλου καί κατέθεντο ἐν τόπῳ ἐπισήµῳ, ἐν ὧ καί τό µαρτύριον αὐτοῦ ᾠκοδοµήθη καί ἰάσεις πολλαί ἐπιτελοῦνται τῇ χάριτι τοῦ Χριστοῦ». Ἔκτοτε, θεωρεῖται συµπολιοῦχος τῆς Κατάνης, ἀλλά τιµᾶται καί ὡς πολιοῦχος τῶν πόλεων Φρανκαβίλλα καί Τρεβίκο τῆς Σικελίας. Ὁ Ἅγιος Εὔπλους, μαζί μέ ἄλλους μάρτυρες τῆς Κατάνης.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε. Ὁ Μάρτυς σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο, τῆς ἀφθαρσίας ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν, ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 461 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

12 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Τῇ ΙΒ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων ἐνδόξων μαρτύρων, τῶν ἐν Κατάνῃ τῆς Σικελίας τελειωθέντων. Βλέπε τήν κριτική ἔκδο-

ση τοῦ Ἱερωνυμικοῦ Μαρτυρολογίου τῶν Giovanni Battista de Rossi καί Louis Duchesne, Martyrologium Hieronymianum, στό Acta Sanctorum Novembris, τόμος II, μέρος πρῶτο, Bruxelles 1894.

Ὁ φόρος αἵµατος πού πλήρωσε ἡ πρώτη χριστιανική κοινότητα τῆς Κατάνης τῆς Σικελίας ἦταν πολύ µεγάλος. Ἐκτός ἀπό τούς δύο γνωστούς σέ µᾶς Ἁγίους, τήν Ἁγία Ἀγάθη καί τόν Ἅγιο διάκονο Εὔπλου, πολυάριθµοι ἦταν οἱ μάρτυρες πού πότισαν τό δέντρο τῆς πίστεως µέ τό ἅγιο αἷµα τους. Δύο παρθένες, ἡ Βενέρια καί ἡ Νερίτσια, καί οἱ Ἅγιοι Φλῶρος, Παγκράτιος καί Φορτουνάτος ὑπέστησαν τό µαρτύριο µαζί µε τόν Ἅγιο Εὔπλου. Ἕνα µῆνα ἀργότερα, στίς 12 Σεπτεµβρίου 304, ὁ Ἅγιος ἱεροµάρτυς Σεραπίων µαρτύρησε µαζί µέ δεκατρεῖς ἄλλους Χριστιανούς ἀπό τήν Κατάνη, συµπεριλαµβανοµένων τῶν Ἁγίων Μάγνου καί Οἱ Ἅγιοι Μάρτυρες τῆς Κατάνης.

- 462 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

Σεκονδίνου. Ἕνα χρόνο ἀκριβῶς µετά, στίς 12 Αὐγούστου, µαρτύρησαν γιά τόν Χριστό οἱ Ἅγιοι: Ἁγνή, Δονάτα, Νοµινάτα, Ρογάτα, Συµφωνιανός, Ἀµµώνιος, Ἀµµούν, Κόττα, Σεκουέντης, Σεκοῦνδος, Καλυδώνιος, Εὐέλπιστος, Ἐσουπεράντιος καί Σεµινίων. Ὁ κατάλογος τῶν ὀνοµάτων τους προέρχεται ἀπό τό Martyrologium Hieronymianum. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχὺ προκατάλαβε. Οἱ Μάρτυρές σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτῶν, στεφάνους ἐκομίσαντο τῆς ἀφθαρσίας, ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· σχόντες γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλον· ἔθραυσαν καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτῶν ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 463 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Τῇ IE΄ τoῦ αὐτοῦ µηνός, µνήµη τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Μακαρίου τοῦ Ρωµαίου, τοῦ ἐν Νόβγκοροντ ἀσκήσαντος. Πληροφορίες

γιά τόν Ἅγιο, βλέπε στή Bibliotheca Sanctorum Orientalium, τόμος II, σελ.

381-384, Città Nuova Ed., Roma 1999.

Ὁ Ἅγιος Μακάριος γεννήθηκε στήν Παλαιά Ρώμη στά τέλη τοῦ 15ου αἰῶνα. Οἱ γονεῖς του ἦταν εὔποροι καί τοῦ ἔδωσαν ἄριστη ἐκπαίδευση, µεγαλώνοντάς τον σύµφωνα µέ τίς ἐπιταγές τῆς θρησκείας τους. Προικισµένος ὁ νεαρός Μακάριος µέ πολλά φυσικά καί διανοητικά χαρίσματα, ἔµοιαζε τό µέλλον νά ἀνοίγεται µπροστά του λαµπρό. Οἱ πνευματικές του ἀναζητήσεις, ὅµως, δέν ἱκανοποιοῦνταν ἀπό τή δυτική θεολογία καί τή λατινική θρησκευτικότητα. Μετά ἀπό ἔντονη προσευχή, ἐγκατέλειψε τά πάντα καί παρακάλεσε τόν Θεό νά ὁδηγήσει τά βήµατά του στή σωτηρία. Ἔτσι, µετά ἀπό πολλές ταλαιπωρίες καί περιπέτειες ἔφτασε ρακένδυτος στό µακρινό Νόβγκοροντ τῆς Ρωσίας. Ἐκεῖ ὅπου λίγους αἰῶνες πρίν, ἕνας ἄλλος Ρωµαῖος, ὁ Ὅσιος Ἀντώνιος (3 Αὐγούστου), εἶχε βρεῖ πνευµατικό καταφύγιο. Οἱ πανέµορφες ρωσικές ἐκκλησίες, οἱ γεµάτες πνευµατικότητα ἱερές µονές καί ἡ αὐστηρή µοναχική ζωή τόν ἐντυπωσίασαν βαθειά. Ἀσπάστηκε µέ ὅλη του τήν καρδιά τήν Ὀρθόδοξη πίστη καί εὐχαρίστησε τόν Θεό πού τόν ὁδήγησε στή χώρα αὐτή ὅπου θά µποροῦσε πλέον νά βρεῖ τήν ἀλήθεια καί τήν παράδοση τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπιθυµώντας νά παραδοθεῖ ὁλοκληρωτικά στή λατρεία τοῦ ἀληθινοῦ Θεοῦ ἀναζήτησε κάποια μονή γιά νά ἐνταχθεῖ στή µοναχική ζωή. Τόν δέχθηκε ἀρχικά ὡς δόκιµο στή Μονή τῆς Ἁγίας Τριάδος τοῦ Σβίρ ὁ µεγάλος ἡσυχαστής ἅγιος τῆς ρωσικῆς γῆς, Ὅσιος Ἀλέξανδρος τοῦ Σβίρ. Μετά ἀπό κάποια χρόνια, ἐκάρη µοναχός µέ τό ὄνοµα Μακάριος καί, ἀποζητώντας περισσότερη ἡσυχία, ἀποτραβήχτηκε σ’ ἕναν ἀπόµερο βάλτο κοντά στόν ποταμό Leznov. Ἐδῶ ἔζησε σέ ἀπόλυτη µό- 464 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

νωση μέ ἀγρυπνία, σκληρή νηστεία καί ἀδιάκοπη προσευχή γιά ἀρκετά χρόνια. Μία νύχτα πού ὁ καιρός ἦταν πολύ ἄσχημος, χτύπησαν τήν πόρτα τῆς καλύβας του κάποιοι κυνηγοί πού εἶχαν χαθεῖ. Ὁ Γέροντας τούς ὑποδέχθηκε καί τούς φιλοξένησε µέ πολλή ἀγάπη. Οἱ κυνηγοί ἔμειναν ἐντυπωσιασμένοι ἀπό τήν ἁπλότητά του καί τό ὁσιακό του πρόσωπο, τό ὁποῖο ἔλαμπε ἀπό τή θεία Χάρη. Τοῦ εἶπαν ὅτι χάρη στίς προσευχές του βρῆκαν τό κελί του, ἐκεῖ ἀνάμεσα στούς βάλτους, ἀλλιῶς θά εἶχαν χαθεῖ στήν κακοκαιρία μέσα σ’ αὐτόν τόν ἀφιλόξενο τόπο. Ἀπό τότε χιλιάδες ἄνθρωποι τόν ἐπισκέπτονταν στούς ἔρημους αὐτούς βάλτους γιά νά λάβουν παρηγοριά καί θεραπεία ψυχῆς καί σώματος. Τόσο πολύ τόν ἀγαποῦσαν, πού σιγά-σιγά ἄρχιζαν νά χτίζουν κελάκια γύρω ἀπό τό καλυβάκι του. Ἔτσι, τέθηκαν τά θεμέλια γιά νά χτιστεῖ γύρω στό 1540 ἡ Μονή τῆς Κοιμήσεως τῆς Θεοτόκου τοῦ Νόβγκοροντ. Ὁ Ἅγιος Μακάριος τοῦ Νόβγκοροντ ὁ Ρωμαῖος, ἐκοιμήθη τό 1560 συνεχίζοντας νά θαυµατουργεῖ μέχρι σήμερα σέ ὅσους προστρέχουν µέ πίστη στά ἱερά του καί ἀδιάφθορα λείψανα. Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Μακάριε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 465 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

17 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Τῇ ΙΖ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἠλιοῦ τοῦ Νέου, τοῦ Σικελιώτου. Τά πρωτότυπα χειρόγραφα τοῦ Βίου εἶναι

τά ἑξῆς: Messina, Biblioteca Universitaria, cod. 29, ff. 190r-204v, καί Napoli, Biblioteca Nazionale, cod. II, A. A. 26, cc. 251r-282v.

Ὁ Βίος τοῦ Ὁσίου Ἠλιοῦ τοῦ Νέου εἶναι ἕνα ἀπό τά ἀριστουργήµατα τῆς ἰταλοελληνικῆς ἁγιογραφίας καί δίκαια ἔχει χαρακτηριστεῖ ὡς «πνευµατική ὀδύσσεια». Ὁ Βίος ἔχει ἐπίσης ἰδιαίτερη σηµασία λόγω τῶν πολλῶν πληροφοριῶν –ἱστορικῶν καί κοινωνικῶν– πού περιέ- Ὁ Ὅσιος Ἠλίας ὁ Σικελιώτης. Τοιχογραφία ἀπό τό μοναστήρι τοῦ ἁγίου, στή Σεμινάρα (ἔργο τοῦ χει7. Ὁ βιογράφος εἶναι κά- συγγραφέως). ποιος ἄγνωστος µοναχός, πιθανόν µαθητής του καί σύγχρονος τῶν γεγονότων τά ὁποῖα καταγράφει. Ὁ Ἅγιος Ἠλίας γεννήθηκε στήν πόλη τῆς Ἔννας8 που βρίσκεται στήν Κεντρική Σικελία, γύρω στο 823 καί ὀνοµάστηκε Ἰωάννης κατά τή βάπτισή του. Ὅταν οἱ Σαρακηνοί λεηλάτησαν τή γενέτειρά του, ὁ µικρός Ἰωάννης ἔπεσε αἰχµάλωτος στά χέρια τους, ἐνῶ ἦταν ἀκόµη παιδί, ἀλλά ἀπό τότε φάνηκε τό προφητικό του χάρισµα. Αἰχµαλω7. Ὁ Βίος τοῦ Ἁγίου Ἠλία ἔχει ἐκδοθεῖ ἀπό τίς ἐκδόσεις ΑΚΡΙΤΑΣ τό 1992, ἀπό τόν ἁγιορείτη µοναχό Κοσµᾶ καί ἀπό τίς ἐκδόσεις ΤΗΝΟΣ, µέ ἀπόδοση στά νεοελληνικά ἀπό τόν Ἀθανάσιο Λαγουρό. Τά πρωτότυπα χειρόγραφα τοῦ Βίου εἶναι τά ἑξῆς: Messina, Biblioteca Universitaria, cod. 29, cc. 190r-204v καί Napoli, Biblioteca Nazionale, cod. II, A.A. 26, cc. 251r-282v.

8. Ἡ Ἔννα βρίσκεται στό κέντρο τῆς Σικελίας, στό ψηλότερο σηµεῖο πού δεσπόζει σέ ὁλόκληρη τήν περιοχή σέ ὑψόµετρο 931 µέτρων. Ὀνοµάζεται γιά τήν κεντρική της θέση «Ὀµφαλός τῆς Σικελίας». Μέχρι τό 1926 ὀνοµαζόταν «Καστροτζιοβάννι».

- 466 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

τίστηκε καί δεύτερη φορά ἀπό τούς Ἄραβες καί πουλήθηκε σκλάβος στή Βόρεια Ἀφρική. Ὅταν µετά ἀπό πολλές περιπέτειες ἐλευθερώθηκε, ἔφυγε γιά τήν Παλαιστίνη, ὅπου καί ἐκάρη µοναχός ἀπό τόν τότε πατριάρχη Ἱεροσολύµων Ἠλία (878-907), ὁ ὁποῖος καί τοῦ ἔδωσε τό ὄνοµά του. Ἀφοῦ προσκύνησε στούς Ἁγίους Τόπους, ἐγκαταστάθηκε στό Σινᾶ, στή Μονή τῆς Ἁγίας Αἰκατερίνης, ὅπου καί παρέµεινε ἐνασκούµενος γιά τρία χρόνια. Ἀπό ἐκεῖ, συνέχισε τήν περιοδεία του στήν Ἀλεξάνδρεια, ἔπειτα στήν Περσία, στήν Ἀντιόχεια, ὅπου ἔχει τήν ἄνωθεν πληροφορία ὅτι πρέπει νά ἐπιστρέψει στήν Κάτω Ἰταλία, καί κατέληξε καί πάλι στή Βόρεια Ἀφρική, ἀπ’ ὅπου ἐπέστρεψε στή γενέτειρά του Σικελία καί ὅπου συναντήθηκε γιά τελευταία φορά µέ τή µητέρα του. Ἐπισκεπτόµενος τό Ταυροµένιο, γνωρίσθηκε µέ τόν µαθητή του Δανιήλ, τόν ὁποῖο καί ἐνέδυσε µέ τό ἀγγελικό σχῆµα καί ὁ ὁποῖος ἔκτοτε τόν ἀκολούθησε σέ ὅλες τίς περιοδεῖες του ἕως τή µακαρία κοίµησή του. Προλέγει τήν καταστροφή τῆς Ταυροµενίας ἀπό τούς Ἄραβες καί ἀναχωρεῖ ἀπό τήν πόλη. Μαζί µέ τόν Δανιήλ καταφεύγει στήν Πελοπόννησο, τή Σπάρτη, τήν Ἤπειρο καί τήν Κέρκυρα, ἐπιτελώντας παντοῦ προφητεῖες καί θαύµατα. Ἀπό τήν Κέρκυρα, ὅπως ἀναφέρει ὁ Βίος, «εὐπλοήσαντες, ἀπῆραν ἐν τοῖς τῆς Καλαβρίας µέρεσιν καί, ἐλθόντες ἐν τῷ δηλωθέντι τῷ ὁσίῳ Ἠλία τόπῳ, ὅτε ἦν ἐν Ἀντιοχείᾳ, τῷ ἐπονοµαζοµένῳ Σαλίναις, τήν ἀσκητικήν παλαίστραν ἐπήξαντο…»9. Ἔτσι, µεταξύ τοῦ 880 καί 884, βρίσκουµε τόν Ἅγιο στήν Καλαβρία νά ἱδρύει τήν περίφηµη ἔκτοτε Μονή τῶν Σαλινῶν10, λίγο ἔξω ἀπό τήν πόλη τῆς Σεµινάρας, µίας µοναστικῆς περιοχῆς τῆς Καλαβρίας, µέ πολλές ἀσκητικές παλαῖστρες καί µοναστήρια. Ὁ κίνδυνος τῶν Σαρακηνῶν τόν ἀνάγκασε γιά µία ἀκόµη φορά νά καταφύγει στήν Πελοπόννησο, στήν Πάτρα, καί ἀπό ἐκεῖ ἐπέστρεψε ξανά στήν Καλαβρία, στό ὄρος Ἀσπροµόντε, στήν περιοχή Ἁγία Χριστίνα. Ἐπιθυµώντας νά προσκυνήσει τούς τάφους τῶν Ἀποστόλων, ἐπισκέφθηκε τή Ρώµη, ὅπου τόν ὑποδέχθηκε ἐγκάρδια ὁ πάπας Στέφανος Ε΄. Γύρω στά 900-901, ἐπι9. G. Rossi Taibb, Vita di Sant’ Elia il Giovane, Istituto Siciliano di studi Bizantini e Neoellenici. Palermo 1962, σ. 44 § 30.

10. Vallis Salinarum (Valle delle Saline).

- 467 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἱερά Αὐτοκρατορική Μονή Ὁσίων Ἠλιοῦ τοῦ Νέου καί Φιλαρέτου τοῦ Κηπουροῦ, ἐν Σεμινάρᾳ τῆς Χώρας τῶν Σαλλινῶν, Kαλαβρία.

στρέφει στήν Καλαβρία καί διαµένει καί πάλι στήν περιοχή τῶν Σαλινῶν, στή μονή τήν ὁποία εἶχε ἱδρύσει. Ἡ φήµη τῆς ἁγίας βιωτῆς καί τῶν θαυµάτων του εἶχε φθάσει καί στήν πρωτεύουσα τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας. Ὄντας σέ προχωρηµένη ἡλικία, ἐδέχθη τήν πρόσκληση τοῦ αὐτοκράτορα Λέοντος ΣΤ΄ τοῦ Σοφοῦ νά τόν ἐπισκεφθεῖ στήν Κωνσταντινούπολη. Ἡ συνάντηση, ὅµως, αὐτή δέν ἔµελε νά πραγµατοποιηθεῖ, καθώς ὁ Ἅγιος, φθάνοντας στή Θεσσαλονίκη, ἀρρώστησε καί ἐκεῖ παρέδωσε τήν ἁγία ψυχή του, στίς 17 Αὐγούστου τοῦ 903. Τό σῶµα του ἐνταφιάστηκε προσωρινά στόν ναό τοῦ Ἁγίου Γεωργίου (κοντά στή Ροτόντα), καί µετά ἀπό δέκα µῆνες, µέ αὐτοκρατορική ἄδεια, ὁ µαθητής του Δανιήλ τό µετέφερε πίσω στήν Καλαβρία, στή μονή του, ἡ ὁποία ἔκτοτε πῆρε καί τό ὄνοµά του.

- 468 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

Ἡ μνήµη του ἔµεινε ζωντανή στή μονή του µέχρι τήν πλήρη καταστροφή της, κατά τόν 18ο αἰῶνα. Ἡ αὐτοκρατορική αὐτή Μονή τοῦ Ἁγίου Ἠλία, πού εὐεργετήθηκε ἰδιαίτερα ἀπό τόν Λέοντα τόν Σοφό, ὑπῆρξε µία ἀπό τίς σηµαντικότερες τοῦ Ὀρθοδόξου µοναχισµοῦ τῆς Νοτίου Ἰταλίας καί κέντρο διατήρησης τοῦ ἑλληνορθοδόξου πολιτισµοῦ. Περί τό 1072, ἐκεῖ ἐκοιµήθη καί ὁ Ὅσιος Φιλάρετος ὁ Κηπουρός (8 Ἀπριλίου), καί ἔκτοτε ἡ μονή ἔµεινε γνωστή µέ τά ὀνόµατα καί τῶν δύο Ἁγίων. Στίς 22 Μαρτίου 2001, ὁ Οἰκουµενικός Πατριάρχης κ. Βαρθολοµαῖος τέλεσε ἁγιασµό καί θεµελίωσε τό νέο Καθολικό σέ οἰκόπεδο στή θέση τῆς παλαιᾶς μονῆς, πού παραχωρήθηκε ἀπό τόν Dott. Santo Gioffrè. Σήµερα, εἶναι ἀπό τίς λίγες πού ἐπαναλειτουργοῦν χάρη στίς προσπάθειες τοῦ μητροπολίτου Ἰταλίας κυροῦ Γενναδίου, ὁ ὁποῖος καί τήν εγκαινίασε ἐπισήµως τήν 30ην Ὀκτωβρίου 2005. Ἔτσι ἀνέτειλε ξανά ἡ ὀρθόδοξη µοναχική παρουσία στήν περιοχή αὐτή τῆς Καλαβρίας, τήν ἁγιασµένη ἀπό τό πέρασµα τόσων καί τόσων Ὀρθοδόξων Ἁγίων. Τήν ἱερά μονή ὑπηρέτησε γιά δεκαπέντε περίπου χρόνια ἡ ἐκ Μαυροβουνίου καταγόµενη ἡγουµένη µοναχή Στεφανία, ἡ ὁποία ἐστάλη στήν ἁγιασµένη γῆ τῆς Καλαβρίας ἀπό τόν πνευµατικό της, μητροπολίτη Μαυροβουνίου κυρό Ἀµφιλόχιο Ράντοβιτς. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος α´ (Ἀρχιµ. Ἐφραίµ Ὀλυµπίτου) Tῶν Ἀγγέλων τὸν βίον ἐν σαρκὶ µιµησάµενος, ὤφθης τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ προφήτης ἐν χάριτι, Ἠλία Σικελίας καλλονὴ καὶ Ἔννης ὁ πανθαύµαστος βλαστός, διὰ τοῦτο τὴν σὴν μνήµην τὴν φωταυγῆ, τιµῶντες ἀνακράζοµεν. Δόξα τῷ σὲ δοξάσαντι, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 469 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, µνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Νικολάου, τοῦ ἐπονοµαζοµένου Πολίτη, τοῦ Σικελιώτου. Ὁ Βίος του ἔχει καταγρα-

φεῖ στά λατινικά, βάσει ἑλληνικῶν χειρογράφων πού δέν σώζονται, ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος II, σελ. 180.

Γιά τή ζωή αὐτοῦ τοῦ ἰσαγγέλου ἐρηµίτη Ἁγίου, ἔχουµε λίγα στοιχεῖα ἀπό ἕναν λατινικό Βίο, τοῦ 16ου αἰῶνα, ὁ ὁποῖος βασιζόταν ὅµως σέ χαµένα σήµερα ἑλληνικά χειρόγραφα. Ἀπό ἐκεῖ µαθαίνουµε πώς ὁ Ἅγιος γεννήθηκε τό 1117, στό Adrano (κοντά στήν Κατάνη) τῆς Σικελίας, κατά τά χρόνια τοῦ Νορµανδοῦ βασιλέα Ρογήρου. Σέ ἡλικία 17 ἐτῶν, θέλοντας νά ἀφιερωθεῖ στήν ἀσκητική ζωή καί νά ἀποφύγει τόν γάµο γιά τόν ὁποῖο οἱ γονεῖς του τόν προετοίµαζαν, ἔφυγε κρυφά ἀπό τό σπίτι του καί ἔζησε γιά τρία χρόνια σέ µιά ἀπόµερη σπηλιά στήν Αἴτνα, ἐνῶ ἀργότερα ἀσκήτευσε µέ πολύ µεγάλη αὐταπάρνηση καί φιλοπονία γιά τριάντα ὁλόκληρα χρόνια στά βουνά τῆς βορειοδυτικῆς Σικελίας.

Tό ἀρχαῖο ἀπολυτίκιο τοῦ Ὁσίου Νικολάου Πολίτου.

- 470 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

Ὁ Ὅσιος ζοῦσε σέ σπήλαιο ἡσυχαστικά ὅλη τήν ἑβδοµάδα, προσευχόµενος ἀδιαλείπτως καί ποιώντας χιλιάδες µετάνοιες, ἐνῶ τό Σαββατοκύριακο µετέβαινε στή γειτονική ἑλληνική Μονή τῆς Θεοτόκου τοῦ Ρογάτου γιά νά ἐξοµολογηθεῖ καί νά κοινωνήσει τῶν Ἀχράντων Μυστηρίων. Στή μονή αὐτή ἐκάρη µικρόσχηµος µοναχός. Ἔτρωγε µόνο ἄγρια χόρτα, ἐνῶ κάποιες φορές ἕνας ἀετός τοῦ ἔφερνε µισό Ὁ Ὅσιος Νικόλαος, ὁ Πολίτης. Τοιχογραφία ἀπό ψωµί γιά νά µπορέσει νά τό Ἡσυχαστήριο τῆς Ὑπαπαντῆς, στή Santa Lucia στηριχθεῖ σωµατικά καί νά del Mela, στή Σικελία (ἔργο τοῦ συγγραφέως). συνεχίσει τήν ἄσκησή του. Ὅταν ὁ Ὅσιος συναντήθηκε γιά νά ἀνταλλάξει πνευµατικές συµβουλές µέ τόν Ὅσιο Λαυρέντιο τοῦ Φρατζανῶ, σύµφωνα µέ τήν παράδοση, ὁ ἀετός τούς ἔφερε ἕναν ὁλόκληρο ἄρτο. Ὁ Ὅσιος Νικόλαος εἶχε τό προορατικό χάρισµα, τό χάρισµα τῶν δακρύων καί τό θαυµατουργικό χάρισµα. Ἐκοιµήθη προσευχόµενος τήν 17η Αὐγούστου τοῦ 1167. Τό ἱερό του σκήνωµα βρέθηκε ἀπό κάποιον βοσκό τυχαῖα λίγες ὧρες µετά, γονατιστό, σέ στάση προσευχῆς, µέ τό βιβλίο τῶν προσευχῶν του ἀνοιγµένο µπροστά του, καί µεταφέρθηκε στή Μονή τοῦ Ρογάτου. Κατά τή µετακοµιδή του οἱ καµπάνες τοῦ γειτονικοῦ χωριοῦ Ἀλκάρα ἄρχισαν νά ἠχοῦν µόνες τους χαρµόσυνα, ἐνῶ σηµειώθηκαν ἀρκετά θαύµατα. Ἡ τιμή τοῦ Ἁγίου γνώρισε µεγάλη ἄνθηση µετά τό 1503, χρονιά κατά τήν ὁποία ὁ Ἅγιος ἔθεσε τέλος, θαυµατουργικά, σέ µία µεγάλη περίοδο ξηρασίας, φέρνοντας τήν πολυπόθητη βροχή. Σήµερα, τό λείψανό του, πού παρέµεινε ἄφθορο γιά 336 χρόνια, βρίσκεται στήν πόλη Alcara Li - 471 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Fusi στά ὄρη Nebrodi, πλήν τῆς ἁγίας κάρας, ἡ ὁποία βρίσκεται στή γενέτειρά του τό Adrano. Στίς ὑπώρειες τῆς Αἴτνας ὑπάρχει ἀκόµα τό σπήλαιο πού ἀσκήτευε ὁ ὅσιος, τό ὁποῖο ὀνοµάζεται «Grotta di San Nicola». Σώζονται ἐπίσης µέρος ἀπό τό ἅγιο σχῆµα του, καθώς καί κάποιες σελίδες ἀπό τό ἑλληνικό χειρόγραφο πού χρησιµοποιοῦσε ὁ Ἅγιος γιά νά ψάλλει τήν ἀκολουθία του. Τό ἐπίθετο Politi δόθηκε στόν Ὅσιο, λόγω τοῦ γνωστοῦ τροπαρίου µέ τό ὁποῖο τόν ὑµνοῦσαν: «Τῆς ἐρήµου πολίτης…». Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Νικόλαε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

- 472 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

18 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Τῇ ΙΗ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Φράνκου τοῦ Ἀναχωρητοῦ, ἐκ Καλαβρίας. Πληροφορίες γιά τή μνή-

μη του διασώζει ὁ V. Ciarlanti, στό ἔργο του Memorie istoriche del Sannio, Campobasso 1883.

Ἕνας ἀκόµη Ἰταλοέλληνας µοναχός, ὁ ὁποῖος ἦρθε στό Abruzzo τῆς Κεντρικῆς Ἰταλίας, στό τέλος τοῦ 10ου αἰῶνα γιά νά ξεφύγει ἀπό τίς ἐπιδροµές τῶν Σαρακηνῶν. Ἡ γνωστή αὐτή ὁµάδα τῶν Ἑλλήνων µοναχῶν, µέ ἡγούµενο τόν Ὅσιο Ἱλαρίωνα ἐγκαταστάθηκε στήν περιοχή καί ἔζησε γιά ἀρκετά χρόνια κοινοβιακά. Στή συνέχεια χώρισαν, ἀναζητώντας ὁ καθένας περισσότερη ἄσκηση καί ἡσυχία, κυρίως ἀνάµεσα στίς χαράδρες καί τίς ἐρηµικές σπηλιές τῶν Ἀπεννίνων ὀρέων. Ὁ Ὅσιος Φράνκος (τοῦ ὁποίου δέν γνωρίζουµε τό πραγµατικό ὄνοµα -τό franco ἴσως σηµαίνει ὁ εἰλικρινής, ὁ πιστός), τιµᾶται ὡς συν-πολιοῦχος τῆς πόλεως Francavilla a Mare, µίας ὄµορφης πόλης τῆς Ἀδριατικῆς, στήν ἐπαρχία Chieti. Οἱ πληροφορίες πού ἀφοροῦν ἔκτοτε τόν Ὅσιο, ὅπως καί τίς ἄλλες προαναφερθεῖσες µορφές Ἁγίων, εἶναι λαογραφικῆς καί προφορικῆς φύσεως, παρά ἱστορικές-ἁγιογραφικές. Ἀπό τήν ἀσυνήθιστη αὐτή µετανάστευση µερικῶν Ἑλλήνων µοναχῶν, οἱ ὁποῖοι ἀποὉ Ὅσιος Φράνκος ὁ Ἀναχωρητής, ἐκ Καλα- καλοῦσαν ὁ ἕνας τόν ἄλλον βρίας. «ἀδελφέ» καί ὅλοι ἐκοιµήθη- 473 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

σαν µέ φήµη µεγάλης ἁγιότητας, γεννήθηκε ὁ θρῦλος, διαδεδοµένος στήν περιοχή τοῦ Abruzzο, τῶν «ἑπτά Ἁγίων ἀδελφῶν», πού ἔζησαν ὅλοι ὡς ἀναχωρητές στά βουνά τῆς περιοχῆς. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ΄. Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήµου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας, καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγµοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστήρ, τῇ οἰκουµένῃ λάµπων τοῖς θαύµασι, Φράνκε πατὴρ ἡµῶν Ὅσιε· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡµῶν.

- 474 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

19 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Tῇ ΙΘ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Βαρθολοµαίου τοῦ Νέου, κτήτορος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Νέας Ὁδηγητρίας, τῆς ἐπικαλουµένης «τῶν Πατέρων», ἐν Ροσσάνῳ τῆς Καλαβρίας. Ὁ ἑλληνικός Βίος τοῦ Ἁγίου ἔχει ἐκδοθεῖ ἀπό τόν G. Giovanelli, μέ τίτλο La Vita di San Bartolomeo di Semeri, στό Bollettino della Badia Greca di Grottaferrata, prima serie, VI (1935), nn. 8, 9, 10, 11-12, VII, nn. 1-2, 4, 6.



Ὁ Ὅσιος Βαρθολοµαῖος γεννήθηκε περί τό 1050 στό Σίµερι (Simeri) τῆς Κοσέντζας, στήν Κεντρική Καλαβρία, ἀπό τόν Γεώργιο καί τήν Ἑλένη, καί στή βάπτισή του ἔλαβε τό ὄνοµα Βασίλειος. Νεαρός ἀκόµη κατά τή µοναχική κουρά ἀπό τόν µοναχό Κύριλλο, µετονοµάστηκε σε Βαρθολοµαῖο. Ἐπιζητώντας µεγαλύτερη ἡσυχία, ἀποσύρθηκε στά ὄρη τῆς Σίλας, στά βόρεια τῆς Καλαβρίας ὅπου γιά ἀρκετά χρόνια ἔζησε σέ ἀπόλυτη ἀποµόνωση µέ σκληρή ἄσκηση καί ἀδιάλειπτη προσευχή. Κάποτε, ὅµως, ἀνακαλύφθηκε ἀπό µερικούς κυνηγούς καί ἔτσι πολλοί ἄρχισαν νά προστρέχουν κοντά του, ἀναζητώντας πνευµατική καθοδήγηση. Μετά ἀπό ἕνα ὅραµα τῆς Παναγίας, ἀποφάσισε νά µεταβεῖ στό Ροσσάνο γιά νά κτίσει μονή, στήν ὁποία στεγάστηκε ἡ ἀδελφότητα πού εἶχε µαὉ Ὅσιος Βαρθολομαῖος ὁ Νέος. Σύγ- ζευτεῖ γύρω του. Ἡ μονή χτίστηκε χρονη εἰκόνα τοῦ ἁγιογράφου Ivan µέ τήν ἐνίσχυση τοῦ κόµητα ΡοPolverari.

- 475 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

γήρου Α΄ καί τῆς συζύγου του Ἀδελαΐδας, πρός τιµήν τῆς Παναγίας τῆς Ὁδηγητρίας καί ἔγινε γνωστή ὡς «Μονή τῶν Πατέρων» (Patirion). Αὐτή τήν ἐποχή χειροτονεῖται πρεσβύτερος ἀπό τόν ἐπίσκοπο τοῦ Γυναικοκάστρου (σηµερινό Belcastro), Πολυχρόνιο, γιά νά ἐξυπηρετεῖ τίς πνευµατικές ἀνάγκες τῶν ἀδελφῶν. Στή Μονή τῶν Πατέρων λειτουργοῦσαν ἐπίσης, ὀργανωµένο Ἀντιγραφεῖο καί Βιβλιοθήκη, στά ὁποία ἀντεγράφησαν πολλά ἔργα ἀρχαίων Ἑλλήνων καί Λατίνων συγγραφέων, καθώς καί ἔργα τῶν Ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας. Ἐπειδή ὁ ἐπίσκοπος τοῦ Ροσσάνο δέν ἔβλεπε µέ καλό µάτι τήν ἐξέλιξη αὐτή τοῦ µοναστηριοῦ καί ἐπιθυµοῦσε νά τεθεῖ ὑπό τήν ἄµεση κυριαρχία του, κατέφυγε στόν πάπα τῆς Ρώµης Πασχάλη Β΄, ὁ ὁποῖος τόν ἔθεσε ὑπό τήν προστασία τῆς Ἁγίας Ἕδρας, κάνοντάς το Σταυροπήγιο (1105). Ἔπειτα, ὁ Ἅγιος, φροντίζοντας γιά τόν ἐξοπλισµό τῆς μονῆς σέ ἄµφια, εἰκόνες, ἱερά σκεύη κ.ἄ, µετέβη στην Κωνσταντινούπολη, ὅπου ἔγινε δεκτός µέ τιµές καί σεβασµό ἀπό τόν αὐτοκράτορα Ἀλέξιο Α΄ τόν Κοµνηνό (1081 - 1118) καί τή σύζυγό του Εἰρήνη. Ἀφοῦ συγκέντρωσε ἀρκετές προσφορές καί δῶρα γιά τή μονή, καθώς καί ἕνα ἀντίγραφο τῆς θαυµατουργῆς εἰκόνας τῆς Παναγίας «Ὁδηγητρίας» πού φυλασσόταν στήν Κωνσταντινούπολη, δέχθηκε τήν πρόσκληση τοῦ ἀξιωµατούχου τῆς Αὐλῆς, Βασιλείου Καληµέρη, νά µεταβεῖ στό Ἅγιο Ὄρος, µέ σκοπό τήν ἀποκατάσταση τῆς τάξης καί τῆς πειθαρχίας στή Μονή τοῦ Ἁγίου Βασιλείου, τῆς ὁποίας ἦταν καί κτήτωρ. Κατάφερε νά ἀναδιοργανώσει καί νά ἐπαναφέρει τόν γνήσιο µοναχικό βίο στό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Βασιλείου, τό ὁποῖο ἔκτοτε ἔµεινε γνωστό ὡς «Μονή τοῦ Καλαβροῦ». Κατόπιν τούτου, ἐπέστρεψε στήν ἀγαπηµένη του Καλαβρία. Ἡ φήµη τοῦ Βρθολοµαίου, ὅµως, ὁ ὁποῖος ἔχαιρε τῆς ἐκτιµήσεις πάντων, προκάλεσε τόν φθόνο τῶν Λατίνων κληρικῶν. Ἔτσι, τό 1125, δύο Βενεδικτίνοι µοναχοί τοῦ ἀββαείου τοῦ Ἁγίου Ἀγγέλου τῆς Μιλήτου (σήµερα, Mileto τῆς Καλαβρίας), τόν κατηγόρησαν στόν κόµη Ρογῆρο Β΄ πώς εἶναι αἱρετικός –δηλαδή Ὀρθόδοξος– καί πώς οἰκειοποιήθηκε τίς δωρεές τοῦ κόµητα γιά νά πλουτίσει τούς συγγενεῖς του. Ὁ Ἅγιος ἀναγκάσθηκε νά µεταβεῖ στήν ἕδρα τοῦ Ρογήρου, τή Μεσσήνη τῆς Σικελίας, γιά νά δικαστεῖ. Ἐκεῖ, κατόπιν τῆς καταδίκης του σέ - 476 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

θάνατο διά πυρᾶς –καθόσον δέν ὑπερασπίστηκε καθόλου τόν ἑαυτό του– ζήτησε ὡς χάρη νά τοῦ ἐπιτρέψουν νά τελέσει γιά τελευταία φορά τή θεία Λειτουργία. Κατά τή διάρκεια τοῦ καθαγιασµοῦ τῶν Τιµίων Δώρων, ὅλοι εἶδαν µία στήλη φωτός νά τόν σκεπάζει καί νά ἀνεβαίνει Ἡ Μονή τῶν Πατέρων, στό Ροσσάνο τῆς Κα- στόν οὐρανό ἀποδεικνύολαβρίας. ντας ἔτσι θαυµατουργικά τήν ἀθωότητά του. Στό σηµεῖο πού ἐπιτελέστηκε τό θαῦµα, χτίστηκε ἀπό τόν Ρογῆρο ἡ περίφηµη ἑλληνορθόδοξος Μονή τοῦ Σωτῆρος Χριστοῦ (Santissimo Salvatore), στήν ὁποία ὁ Ὅσιος διέµεινε ἕως τό 1128 γιά νά ὀργανώσει τήν ἐσωτερική της ζωή. Ἀφοῦ τό ἐπάνδρωσε µέ δώδεκα µοναχούς ἀπό τήν Καλαβρία, µέ ἡγούµενο καί πρῶτο ἀρχιµανδρίτη τόν µαθητή του Ὅσιο Λουκᾶ (27 Φεβρουαρίου), ἐπέστρεψε στή Μονή τῶν Πατέρων, ὅπου ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ στίς 19 Αὐγούστου 1130. Ἡ μνήµη του στούς αἰῶνες πού ἀκολούθησαν σιγά-σιγά σβήστηκε ἀπό τούς Λατίνους κατακτητές, καί σήµερα ἡ µεγάλη αὐτή φυσιογνωµία τοῦ ἰταλοελληνικοῦ µοναχισµοῦ, παραµένει σχεδόν ἄγνωστη στούς σηµερινούς Καλαβρούς. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Βαρθολομαῖε, τὸ πνεῦµα σου.

- 477 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

20 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τῇ K΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ἁγίου ὁσιοµάρτυρος Ἀργεντίου τοῦ ἐν Πανόρµῳ τῆς Σικελίας, ὑπὸ τῶν Σαρακηνῶν µαρτυρικῶς τελειωθέντος, ἐν ἔτει 906 µ.Χ. Daniele Castrizio, Manuale di



numismatica medievale, 2005, σελ. 62.

Μέ τή βίαιη ἰσλαµική κατάκτηση καί κυριαρχία πού ἐπιβλήθηκε γιά περίπου δύο αἰῶνες στή Σικελία, τό δέντρο τῆς χριστιανικῆς πίστεως συνεχίζει νά ποτίζεται ἀπό τά αἵµατα τῶν χριστιανῶν Νεοµαρτύρων πού ἀναδεικνύονται τήν ἐποχή αὐτή στήν Τρινακρία νῆσο. Ὁ ὁσιοµάρτυρας Ἀργέντιος µαρτύρησε κοντά στό Cannizzaro τοῦ Παλέρµο, κατά τή διάρκεια µίας ἄγριας δίωξης τῶν Χριστιανῶν πού ἐξαπέλυσε ὁ Μουσουλµᾶνος καδής ἀπό τήν Ἀφρική. Οἱ ἐκκλησίες καί τά µοναστήρια καταστράφηκαν καί οἱ ἱερεῖς καί µοναχοί φυλακίστηκαν καί ὑπέστησαν διάφορα µαρτύρια. Ὁ Καθεδρικός Ναός τῆς πόλεως µετατράπηκε σέ τζαµί καί ὅλα ἔδειχναν νά σβήνουν κάτω ἀπό τή σκιά τῆς Ἡµισελήνου. Αὐτά τά γεγονότα ὁδήγησαν πλειάδα Σικελιωτῶν µοναχῶν νά καταφύγει στή γειτονική Καλαβρία ἤ ἀκόµη καί στόν ἑλλαδικό χῶρο, ὥστε νά µπορέσουν νά συνεχίσουν ἀπρόσκοπτα τή µοναχική τους ζωή. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ΄. Ταχύ προκατάλαβε. Ὁ Μάρτυς σου, Κύριε, ἐν τῇ ἀθλήσει αὐτοῦ, τὸ στέφος ἐκομίσατο, τῆς ἀφθαρσίας ἐκ σοῦ τοῦ Θεοῦ ἡμῶν· ἔχων γὰρ τὴν ἰσχύν σου, τοὺς τυράννους καθεῖλεν, ἔθραυσε καὶ δαιμόνων τὰ ἀνίσχυρα θράση. Αὐτοῦ ταῖς ἱκεσίαις, Χριστὲ ὁ Θεός, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 478 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

23 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Τῇ ΚΓ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, µνήµη τοῦ Ὁσίου Νικολάου τοῦ Σικελιώτου, τοῦ ἐν Εὐβοίᾳ. Ἡ μνήμη του καταγράφεται στά περισσότερα

Μηναῖα καί τούς Συναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Ὁ Ὅσιος Νικόλαος γεννήθηκε στή νῆσο Σικελία, ὅπως φανερώνει καί τό ὄνοµά του. Εἶναι ἄγνωστος ὁ χρόνος τῆς γεννήσεως καί τῆς κοιµήσεώς του. Πιθανόν νά ἔζησε τήν ἐποχή τῆς ἀραβικῆς κατάκτησης τῆς Σικελίας. Ὅπως ἀρκετοί ἄλλοι Σικελιῶτες µοναχοί, γιά νά ἀποφύγει τίς ἐπιδροµές τῶν Ἀράβων, καταφεύγει στή νῆσο Εὔβοια στό ὄρος Νεότακος (σήµερα λέγεται Σκοτείνη). Ἵδρυσε τή Μονή τοῦ Ἁγίου Νικολάου, ὅπου καί ἐτέλεσε πολυάριθµα θαύµατα καί ἔκανε νά ἀναβλύσει θαυµατουργικά πηγή ὕδατος. Ἡ ἀπειλή ὅµως τῶν Ἀγαρηνῶν τόν ἀκολούθησε µέχρι τήν Εὔβοια. Σέ µία ἐπιδροµή τους τόν συνέλαβαν αἰχµάλωτο καί τόν ἐπιβίβασαν σέ πλοῖο µαζί µέ πολλούς ἄλλους χριστιανούς. Καθ’ ὁδόν ὅµως κινδύνεψαν ἀπό τρικυμία, ἀλλά καί νά πεθάνουν ἀπό δίψα γιατί δέν εἶχαν πόσιμο νερό. Ὁ Νικόλαος, ὅµως, διά τῆς προσευχῆς του, κατέπαυσε τήν τρικυμία καί μετέβαλε τά ἁλμυρά θαλασσινά νερά σέ γλυκά γιά νά πιοῦν. Οἱ Ἄραβες τότε, µένοντας ἔκπληκτοι ἀπό τά θαυμαστά αὐτά γεγονότα, τούς ἀπελευθέρωσαν ὅλους. Ὁ Ὅσιος ἀφοῦ ἔζησε ἀσκητικά, ἀναπαύθηκε τήν 23η Αὐγούστου, ἡµέρα κατά τήν ὁποία ἑορτάζεται ἡ µνήµη του. Μετά ἀπό πολλούς αἰῶνες ὁ τάφος καί ἡ μονή τοῦ Ἁγίου ξεχάστηκαν µέσα στήν ἐρηµιά καί φανερώθηκαν ξανά πολύ ἀργότερα, µέ θαυµαστό τρόπο. Ἡ μονή ἀνοικοδοµήθηκε τό 1853 καί ἐκεῖ φυλάσσονται πλέον τά λείψανά του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήµου πολίτης. Ὡς ἄγγελος ἐν ὄρει Νεοτάκου ἐβίωσας, δι’ ἀσκητικῆς πολιτείας, θεοφόρε Νικόλαε, καὶ ἅπασαν τὴν Εὔβοιαν φωτὶ, αὐγάζεις τῶν ὁσίων - 479 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἀρετῶν, διὰ τοῦτο σοῦ τὴν μνήµην τὴν ἱεράν, τιµῶµεν ἀνακράζοντες· δόξα τῷ δεδωκότι σοὶ ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.



Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἀντωνίου, τοῦ ἐν Ἱέρακι τῆς Καλαβρίας. Σχετικά μέ τή μνήμη τοῦ Ἁγίου, βλέπε τά

ἑξῆς ἔργα: G. Marafioti, Croniche e antichità di Calabria, Padova 1601, σελ.

108 καί D. Romeo, De septem S. Custodibus et Praesulibus Urbis Neapolis, Napoli 1570, σελ. 404.

Ἐλάχιστα στοιχεῖα ὑπάρχουν καί γιά τόν Ὅσιο Ἀντώνιο τόν Καλαβρό, ὁ ὁποῖος ἔζησε τόν 10ο µέ 11ο αἰῶνα στή μονή τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Ἀργυρίου, στόν Ἱέρακα τῆς Καλαβρίας. Ὁ βίος του δέν μᾶς εἶναι γνωστός, σίγουρα ὅμως ζοῦσε μέ μεγάλη ἄσκηση καί προσευχή, ἀφοῦ ἐπιτελοῦσε ἀρκετά θαύματα ἐν ζωῇ. Τιμᾶται τοπικά στόν Ἱέρακα στίς 23 Αὐγούστου, μέ λιτάνευση ἑνός ξύλινου ἀγάλματός του, τό ὁποῖο περιέχει καί τμῆμα τοῦ ἱεροῦ του λειψάνου. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ´. Ἐν σοί, Πάτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβὼν γὰρ τὸν σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττων ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὅσιε Ἀντώνιε, τὸ πνεῦµα σου.

Ὁ Ὅσιος Ἀντώνιος, ὁ ἐν Ἱέρακι τῆς Καλαβρίας.

- 480 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

24 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Τῇ ΚΔ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῶν Ἁγίων ἐνδόξων ὁµολογητῶν Γρηγορίου, Θεοδώρου καί Λέοντος, τῶν ἐκ Σικελίας. Ἡ

μνήμη τους ἀναγράφεται στό Acta SS. Augusti, τόμος IV, Venezia 1752, σελ.

768-772.

Σύµφωνα µέ τά δύο λατινικά Συναξάρια τοῦ 14ου αἰῶνα, οἱ τρεῖς Ἅγιοι κατάγονταν ἀπό τήν Ἀνατολή, ὑπηρετοῦσαν ὡς στρατιωτικοί στόν ρωµαϊκό στρατό καί διακρίνονταν γιά τίς πολλές τους ἀρετές καί τή βαθιά τους πίστη στόν Θεό. Τήν ἐποχή τοῦ αἱρετικοῦ αὐτοκράτορος Κωνσταντίου ἐγκατέλειψαν τή Σικελία, ὅπου βρίσκονταν (καί ἴσως ἀπό τήν ὁποία κατάγονταν) καί ἀποβιβάστηκαν στή νῆσο Κεφαλληνία, γιά νά ἀποφύγουν νά ἀσπασθοῦν τή φοβερή αἵρεση τοῦ Ἀρείου. Ἐκεῖ ἀναζήτησαν κατάλληλο τόπο γιά ἄσκηση καί προσευχή καί ἐγκαταστάθηκαν στήν κοιλάδα τῆς Σάµης ἀπέναντι ἀπό τήν Ἰθάκη, ὅπου ἀνακάλυψαν, µέσα σέ πυκνό δάσος ἀπό χαµηλά δένδρα καί θάµνους, τά ἐρείπια ἑνός µισοκατεστραµµένου ναοῦ. Στόν τόπο αὐτό ἔζησαν ἀσκητικά, προσευχόµενοι ἀδιάλειπτα στόν Θεό µέχρι τό τέλος τῆς ἐπίγειας ζωῆς τους. Πολλά χρόνια µετά τήν ὁσιακή τους κοίµηση, οἱ τρεῖς Ἅγιοι ἐµφανίστηκαν σέ ὅραµα σ’ ἕναν ἐπιφανῆ καί πλούσιο κάτοικο τοῦ νησιοῦ, τόν Μιχαήλ, ὁ ὁποῖος ἔπασχε ἀπό µία µορφή λέπρας. Ὅταν ὁ Μιχαήλ ξύπνησε, δέν γνώριζε οὔτε τά ὀνόµατα τῶν Ἁγίων οὔτε - 481 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

καί τόν τόπο ὅπου βρίσκονταν. Συνάντησε, ὅµως, ἕναν χοιροβοσκό, ὁ ὁποῖος τοῦ διηγήθηκε ὅτι ἀκολουθώντας ἕναν ἀποµακρυσµένο χοῖρο, µπῆκε µέσα σ’ ἕνα πυκνό δάσος καί ἀντίκρισε τρία ἄταφα καί ἄφθορα σώµατα, ἀπό τά ὁποῖα ἀναδιδόταν µία ὑπέροχη εὐωδία. Τότε, ὁ Μιχαήλ ἀνακάλεσε τό ὅραµα καί κατευθύνθηκε στόν τόπο ὅπου βρίσκονταν αὐτά. Ἀφοῦ προσκύνησε µέ εὐλάβεια τά ἱερά σκηνώµατα, τά ὁποῖα φεγγοβολοῦσαν µέσα σέ ἄπλετο φῶς, θεραπεύτηκε ἀµέσως ἀπό τή λέπρα. Στόν τόπο τῆς θαυµατουργικῆς τους ἀνεύρεσης, ἀνεγέρθηκε ἀργότερα µέ δική του δαπάνη, περιώνυµη ἱερά μονή πρός τιµήν τῶν τριῶν Ἁγίων, πού φέρουν τήν προσωνυµία «Ἅγιοι φανέντες». Τά ἱερά λείψανα ἐκλάπησαν µέ τήν πάροδο τοῦ χρόνου ἀπό τούς Ἑνετούς καί µεταφέρθηκαν στή Βενετία. Ἐκεῖ, τά ἐναπέθεσαν στόν µεγαλοπρεπῆ ναό τοῦ προφήτου Ζαχαρία µέσα σέ µαρµάρινη λάρνακα. Μετά τόν ἐντοπισµό τῶν ἱερῶν λειψάνων, καί τήν τεκµηριωµένη ἐπιστηµονική ταυτοποίησή τους, ὁ καρδινάλιος τῆς Βενετίας δώρισε στήν ἱερά Μητρόπολη Κεφαλληνίας µικρό µέρος τους καί τῶν τριῶν ὁµολογητῶν Ἁγίων. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος γ΄. Μέγαν εὕρατο. Δόξῃ Κύριος καὶ ἀφθαρσίᾳ, κατελάµπρυνεν, πιστοὺς ὁπλίτας, ὡς στρατείαν φυγόντας καὶ αἵρεσιν, τῶν Κεφαλλήνων δὲ νῆσον ἐπλούτισεν, διὰ σεπτῶν σκηνωµάτων τῆς χάριτος. Ὅθεν ἅπαντες τοὺς τρεῖς Φανέντας τιµήσωµεν, Χριστοῦ ἀρραγεῖς ἀµύντορας, Γρηγόριον, Θεόδωρον καὶ Λέοντα.

- 482 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

25 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Tῇ ΚΕ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τῆς Ὁσίας μητρὸς ἡµῶν Πατρικίας τῆς Κωνσταντινοπολιτίσης, συµπολιούχου τῆς Νεαπόλεως (+685). Ἡ μνήμη της ἀναγράφεται στά ἑξῆς ἔργα: Acta SS. Augusti, τόμος V,



Parigi-Roma 1868, σελ. 199-225 καί Α. Caracciolo, De sacris Ecclesiae Neapolitanae monumentis, Napoli 1645, σελ. 332-341.

Ἡ Ὁσία Πατρικία, ἀπόγονος τοῦ µεγάλου αὐτοκράτορα Κωνσταντίνου, γεννήθηκε στήν Κωνσταντινούπολη. Ἀπό πολύ νεαρή ἡλικία ὑποσχέθηκε νά ἀφιερώσει τόν ἑαυτό της στόν Θεό καί, γιά νά παραµείνει πιστή στήν ὑπόσχεσή της αὐτή, ἀναγκάστηκε νά ἐγκαταλείψει τή Βασιλεύουσα, ἐπειδή ὁ συγγενής της αὐτοκράτορας Κωνσταντῖνος Β΄ (668-685) τήν ἀνάγκαζε νά παντρευτεῖ. Μαζί µέ τήν τροφό της Ἀγλαΐα καί κάποιες ἄλλες ὑπηρέτριες κατέφυγε στήν Παλαιά Ρώµη, ὅπου ὅλες µαζί ἔλαβαν τό παρθενικό πέπλο, πού τήν ἐποχή ἐκείνη ἀντιστοιχοῦσε µέ τή µοναχική κουρά. Ὅταν πέθανε ὁ πατέρας της, ἡ Πατρικία ἐπέστρεψε προσωρινά στήν Κωνσταντινούπολη, ὅπου παραιτήθηκε ἀπό ὅλες τίς ἀξιώσεις στήν κληρονοµιά τῆς οἰκογεἩ Ὁσία Πατρικία ἡ ἐκ Κωνσταντινουπό- νείας της, µοίρασε τήν περιουσία λεως, ἀπεικονιζόμενη μαζί μέ τούς Ἁγίους της στούς φτωχούς καί ἀναχώρηἈνδρέα τόν Ἀπόστολο καί Μαρία τή Μαγδαληνή, νά δέονται στήν Ὑπεραγία Θεο- σε γιά προσκύνηµα στούς Ἁγίους Τόπους. Μία φοβερή καταιγίδα τόκο (Νάπολη, 16ος αἰώνας).

- 483 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ὁδήγησε τό πλοῖο στό ὁποῖο ἐπέβαιναν, στίς ἀκτές τῆς Νάπολης, στό νησάκι Μεγαρίδα (σήµερα Castel dell’ Ovo). Ἐκεῖ ἔζησε ἡσυχαστικά καί ἐκοιµήθη µετά ἀπό µία σύντοµη ἀσθένεια. Μία οὐράνια ἀποκάλυψη φανέρωσε τήν ἁγιότητά της καί ἔτσι ἡ κηδεία της τελέστηκε µέ κάθε ἐπισηµότητα, µέ τή συµµετοχή τοῦ ἐπισκόπου, τοῦ δοῦκα τῆς πόλης, καί πλῆθος πιστῶν. Ἡ ἅµαξα µέ τό σῶµα της, πού τήν ἔσερναν δύο ταῦροι χωρίς ὁδηγό, σταµάτησε µπροστά ἀπό τό µοναστήρι τῶν Ἑλλήνων Πατέρων, ἀφιερωµένο στούς Ἁγίους Νίκανδρο καί Μαρκιανό, στήν περιοχή Caponapoli. Σέ ἐκεῖνο τό µέρος, ἡ Πατρικία εἶχε προφητεύσει παλαιότερα ὅτι θά ἀναπαυόταν. Ἔτσι, τά λείψανά της, συνοδευόµενα ἀπό τίς ἀδελφές πού ζοῦσαν µαζί της, παρέµειναν στό ἑλληνικό αὐτό µοναστήρι. Μετά ἀπό χρόνια, ἀφοῦ οἱ Ἕλληνες µοναχοί µεταφέρθηκαν στό µοναστήρι τοῦ Ἁγίου Σεβαστιανοῦ, ἡ Μονή τῶν Ἁγίων Νικάνδρου καί Μαρκιανοῦ ἔµεινε στά χέρια τῶν µοναζουσῶν, οἱ ὁποῖες ἐκλατινίστηκαν καί ἐντάχθηκαν σταδιακά στό τάγµα τοῦ Ἁγίου Βενεδίκτου. Λόγω διαφόρων ἱστορικῶν καί πολιτικῶν γεγονότων, τό 1864 τά ἱερά λείψανα µεταφέρθηκαν στό µοναστήρι τοῦ San Gregorio Armeno. Λόγω τῆς ἰδιαίτερης τιµῆς πού τῆς ἀποδίδεται, ἀλλά καί τῶν πολλῶν της θαυµάτων, θεωρεῖται, µαζί µέ τόν Ἅγιο ἱεροµάρτυρα Ἰανουάριο, συµπολιοῦχος τῆς Νάπολης. Ἀπολυτίκιον τῆς Ὁσίας, Ἦχος πλ. δ΄. Ἐν σοί, Μῆτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβοῦσα γὰρ τὸν Σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττουσα ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὁσία Πατρικία, τὸ πνεῦµα σου.



Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἰεουνίου τοῦ Νηστευτοῦ, ἐν Ἱέρακι τῆς Καλαβρίας. Βλέπε τόν Βίο του στίς 25

Μαΐου.

- 484 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Ἰωάννη· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.



Tῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Ἰωάννου τοῦ Ἐρηµίτου, ἐν Ροσσέλλῳ τοῦ Ἀµπροῦτσο. Τή μνήμη του διασώζει ὁ

Ferrari στά ἔργα του, Catalogus Sanctorum Italiae (σελ. 541) καί Catalogus Generalis Sanctorum (σελ. 336). Βλέπε, ἐπίσης, Acta SS. Augusti, τόμος V, Venezia 1754, σελ. 140.

Ὅπως ἔχουµε δεῖ σέ προηγούµενες μνῆµες Ὁσίων, µία µεγάλη ὁµάδα Ἰταλοελλήνων µοναχῶν, πού κατάγονται ἀπό τήν Καλαβρία, τιµᾶται

Οἱ Ὅσιοι Νικόδημος τῆς Μάμολα, Ἀντώνιος καί Ἰεούνιος, οἱ ἐν Ἱέρακι τῆς Καλαβρίας. Τοιχογραφία ἀπό τό Ἡσυχαστήριο τῆς Ὑπαπαντῆς, στή Santa Lucia del Mela, στή Σικελία.

- 485 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

µέχρι σήµερα τοπικά σέ διάφορες ὀρεινές τοποθεσίες στό Ἀµπροῦτσο τῆς Κεντρικῆς Ἰταλίας, ὅπου µετανάστευσαν γιά νά ξεφύγουν ἀπό τίς συνεχεῖς ἐπιδροµές τῶν Σαρακηνῶν. Ὁ Ὅσιος Ἰωάννης τοῦ Rossello ἔζησε ὡς ἐρηµίτης κατά µῆκος τοῦ ποταµοῦ Verde (ἤ Venere), κοντά στο Rossello τῆς ἐπαρχίας Κιέτι. Τά λείψανά του µετά τήν κοίµησή του µεταφέρθηκαν στήν κοντινή πόλη Fossacesia, ὅπου καί τιµῶνται. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος πλ. δ΄. Ταῖς τῶν δακρύων σου ῥοαῖς, τῆς ἐρήµου τὸ ἄγονον ἐγεώργησας, καὶ τοῖς ἐκ βάθους στεναγµοῖς, εἰς ἑκατὸν τοὺς πόνους ἐκαρποφόρησας· καὶ γέγονας φωστήρ, τῇ οἰκουµένῃ λάµπων τοῖς θαύµασι, Ἰωάννη πατὴρ ἡµῶν Ὅσιε· Πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡµῶν.

- 486 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

26 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Ἠλία, ἐπισκόπου Συρακουσῶν. Ἡ μνήμη του διασώθηκε καί καταγράφηκε στά

λατινικά ἀπό τόν Ottavio Gaetani, στό ἔργο του Vitae Sanctorum Siculorum, τόμος I, σελ. 232.

Ὁ Ἅγιος Ἠλίας διαδέχτηκε τόν Ἅγιο Ζώσιµο καί ἐκοιµήθη ἐν εἰρήνῃ τό ἔτος 664, ἀφοῦ ποίµανε µέ µεγάλη ἁγιότητα τήν ἐπαρχία του. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Ἠλία, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 487 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

28 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Τῇ ΚΗ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήμη τοῦ Ὁσίου Ρινάλδου τοῦ Καλαβροῦ, ἐν Fallascoso τοῦ Ἀµπροῦτσο. Πληροφορίες γιά τή μνήμη του

διασώζει ὁ V. Ciarlanti, στό ἔργο του Memorie istoriche del Sannio, Campobasso 1883. Βλέπε, ἐπίσης: D. L. Raschella, Saggio storico sul monachismo italo-greco in Calabria, Messina 1925 καί G. Marafioti, Croniche e antichità di Calabria, Padova 1601. Περισσότερες πληροφορίες, στό: BIBLIOTHECA SANCTORUM, IX, σελ. 920-921,Città Nuova Ed., Roma 1967.

Ὁ Ἅγιος Ρινάλδος, ἄν καί τό ὄνοµά του εἶναι λατινικῆς προελεύσεως11, ἀνήκει στήν ὁµάδα τῶν Ἰταλοελλήνων µοναχῶν πού ἔφυγαν ἀπό τήν Καλαβρία ὑπό τήν πίεση τῶν ἐπιθέσεων τῶν Σαρακηνῶν, γιά νά καταφύγουν βορειότερα, στήν περιοχή τοῦ Ἀµπροῦτσο τῆς Κεντρικῆς Ἰταλίας. Ἐκεῖ, ἐγκαταστάθηκε καί ἔζησε ὁ Ὅσιος καί τελείωσε τίς µέρες του µέ ἁγιότητα, σέ ἕνα ἐρηµητήριο τοῦ Fallascoso (σήµερα κοντά στό χωριό τῆς Torricella Peligna). Τό σπήλαιο τοῦ Καλαβροῦ Ἁγίου ἀποτελεῖ ἀκόµη καί σήµερα τόπο προσκυνήµατος γιά τούς πιστούς καί βρίσκεται στή βάση ἑνός µεγάλου καί ἀπόκρηµνου γκρεµοῦ. Ὁ Ὅσιος Ρινάλδος, ὁ ἐκ Καλαβρίας.

11. Ἴσως οἱ Λατῖνοι κάτοικοι τῶν περιοχῶν ὅπου ἔζησαν οἱ Καλαβροί αὐτοί Ἅγιοι, δυσκολευόµενοι νά προφέρουν τά ἑλληνικά µοναχικά ὀνόµατά τους, ἤ καί ἀγνοώντας τα, τούς ἀποκαλοῦσαν µέ διαφορετικά, δυτικῆς προέλευσης.

- 488 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

Ἀπολυτίκιον τοῦ Ὁσίου, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης καὶ ἐν σώµατι ἄγγελος, καὶ θαυµατουργὸς ἀνεδείχθης, θεοφόρε πατὴρ ἡµῶν Ρινάλδε· νηστείᾳ, ἀγρυπνίᾳ προσευχῇ, οὐράνια χαρίσµατα λαβών, θεραπεύεις τοὺς νοσοῦντας καὶ τὰς ψυχὰς τῶν πίστει προστρεχόντων σοι. Δόξα τῷ δεδωκότι σοι ἰσχύν, δόξα τῷ σὲ στεφανώσαντι, δόξα τῷ ἐνεργοῦντι διὰ σοῦ πᾶσιν ἰάµατα.

Τό σπήλαιο στό ὁποῖο ἔζησε ὁ Ὅσιος Ρινάλδος ὁ Καλαβρός.

- 489 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

30 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ



Τῇ Λ΄ τοῦ αὐτοῦ µηνός, μνήµη τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Φαντίνου τοῦ Νέου, τοῦ ἐν Θεσσαλονίκῃ. Βλέπε τόν Βίο του στίς 14 Νοεµ-

βρίου.

Ἀπολυτίκιον, Ἦχος α´. Τῆς ἐρήµου πολίτης, Καλαβρίας τὸ κλέος, µοναστῶν µέγας ἥλιος, καὶ Θεσσαλονίκης προστάτης, ὤφθης Πάτερ θεόσοφε, λαβὼν γὰρ παιδιόθεν τὸν σταυρόν, Φαντῖνε, ἐξεζήτεις τὸν Θεόν, καὶ µακρύνας ἐπλουτίσθης ὑπερφυῶς, ἐν θαυµαστοῖς χαρίσµασι. Δόξα τῷ σέ σφραγίσαντι Χριστῷ, δόξα τῷ σέ θαυµαστώσαντι, δόξα τῷ δεδωκότι σὲ ἡµῖν, µεσίτην καί διδάσκαλον. Κοντάκιον, Ἦχος γ΄. Ἡ Παρθένος σήµερον. Ἐκ κοιλίας, Ἅγιε, ἀφιερώθης Κυρίῳ, καὶ Αὐτὸν ὡς πρόδροµος, πρὶν σὲ τεχθῆναι ἀνύµνεις, εἶτα δέ, λιπὼν πατρίδα γονεῖς καὶ φίλους, γέγονας πλανήτης θεῖος πολλοὺς φωτίσας, ἐν µεγίστῃ σου ἀσκήσει καὶ θαυµασίοις, Φαντῖνε πανόσιε. Μεγαλυνάριον. Ἐκ τῆς Καλαβρίας ὤφθης φυτόν, χάριτος Κυρίου, ὦ Φαντῖνε θαυµατουργέ, πᾶσαν τὴν Ἑλλάδα, ἀσκήσει ἁγίασας καὶ ἐν Θεσ- Ὁ Ὅσιος Φαντῖνος, ὁ ἐν Θεσσαλονίκῃ. σαλονίκῃ ἀναπαυσάµενος.

- 490 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, µνήμη τῆς ὁσίας μητρὸς ἡμῶν Βρυαίνης, μητρὸς τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Φαντίνου τοῦ Νέου, τοῦ ἐν Θεσσαλονίκῃ. Ἡ μνήμη της καταγράφεται στά περισσότερα Μηναῖα καί τούς Συ-



ναξαριστές τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας.

Πληροφορίες γιά τήν Ὁσία Βρυαίνη διαβάζουµε στόν Βίο τοῦ υἱοῦ της, Ὁσίου Φαντίνου, πού ἑορτάζει ἐπίσης σήµερα: «Ὁ Ἅγιος [Φαντῖνος] λοιπόν, ἀμέσως ἔκτισε μοναστήρια, ἕνα γιά τή μητέρα καί τήν ἀδελφή του σέ κάποιο ξεχωριστό μέρος μακριά καί ἕνα πάλι γιά τόν πατέρα καί τά ἀδέλφια του, ἀπό τά ὁποῖα ὁ ἕνας λεγόταν Λουκᾶς καί ὁ ἄλλος Κοσμᾶς. Καί ἀφοῦ τούς ἔκειρε μοναχούς ἐνῶ ἐξομολογοῦντο τά ἁμαρτήματά τους μέ θερμά δάκρυα καί ἔβαλε στούς ὤμους των τόν ἐλαφρότατο ζυγό τοῦ Χριστοῦ, τούς γύμνασε μέ παλαιστικά ἀγωνίσματα πρός τούς πολέμους τῶν ἀοράτων δαιμόνων. Καί μποροῦσες νά δεῖς τούς πρίν πατέρες καί ἀδελφούς, νά ἔχουν τώρα μεταμορφωθῆ σέ υἱούς διά τοῦ Πνεύματος ἀφοῦ ἀλλοιώθηκαν διά μιᾶς τήν καλή ἀλλοίωση, καί μέ τήν ἀσκητική ζωή, Ἡ Ὁσία Βρυαίνη, ἡ μήτηρ τοῦ Ἁγίου Φαντίνου.

- 491 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

νά ἔχουν γίνει ὅμοιοι μέ ἔνσαρκους Ἀγγέλους. Διότι μέ τόση ἐγκράτεια πέρασαν τόν χρόνο τῆς ἀσκήσεώς των, ὥστε στούς δαίμονες νά γίνουν φοβεροί».12 Ἀπολυτίκιον τῆς Ὁσίας, Ἦχος πλ. δ΄. Ἐν σοί, Μῆτερ, ἀκριβῶς διεσώθη τὸ κατ’ εἰκόνα· λαβοῦσα γὰρ τὸν Σταυρόν, ἠκολούθησας τῷ Χριστῷ, καὶ πράττουσα ἐδίδασκες, ὑπερορᾶν µὲν σαρκός, παρέρχεται γάρ, ἐπιµελεῖσθαι δὲ ψυχῆς, πράγµατος ἀθανάτου· διὸ καὶ µετὰ Ἀγγέλων συναγάλλεται, Ὁσία Βρυαίνη, τὸ πνεῦµα σου.



Τῇ αὐτῇ ἡµέρᾳ, μνήµη τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρὸς ἡµῶν Θεοδοσίου ἐπισκόπου Ὅριας, ἐν Ἀπουλίᾳ. Πληροφορίες ἀπό τόν Girolamo

Marciano di Severano, στό ἔργο του Descrizione, origini, e successi della provincia d’ Otranto, Νάπολη 1855.

Στό τελευταῖο τέταρτο τοῦ 9ου αἰῶνα, ἕνας µεγάλος ἐπίσκοπος, ὁ Θεοδόσιος, κατεῖχε τόν ἐπισκοπικό θρόνο τῆς Ὅριας στήν Ἀπουλία. Σύµφωνα µέ τήν τοπική παράδοση, ἦταν µαθητής κάποιων ἀναχωρητῶν µοναχῶν ἀπό τήν Ἀνατολή, καί πέρασε ἀρκετά ἀπό τά χρόνια τῆς νεότητάς του στήν Αὐλή τῆς Κωνσταντινούπολης. Ὅταν ἐξελέγη ἐπίσκοπος ὁ Θεοδόσιος διακρίθηκε γιά τήν ποιµαντική του δραστηριότητα, συγκαλώντας γύρω στά 881 µία τοπική Σύνοδο. Εἶχε ἐπίσης τή µέριµνα ὥστε νά διατηρηθεῖ ἡ εἰρήνη µεταξύ τῶν Βυζαντινῶν καί τῶν Λογγοβάρδων καί φρόντισε γιά τήν ἤρεµη συνύπαρξη τῶν Λατίνων µετά τῶν Ἑλλήνων τῆς ἐπισκοπικῆς του περιφερείας. Πραγµατοποίησε µέ ἐπιτυχία µία διπλωµατική ἀποστολή στήν Κωνσταντινούπολη γιά λογαριασµό τοῦ πάπα Στεφάνου Ε΄, ἀπό τόν ὁποῖον, τό 886, ἔλαβε ὡς ἀνταµοιβή τά λείψανα τῶν Ἁγίων μαρτύρων Χρυσάνθου καί Δαρείας. Ὑποδέχθηκε, ἐπίσης, τά λείψανα τοῦ Ὁσίου Βαρσανουφίου 12. Βίος καί Πολιτεία τοῦ Ὁσίου Φαντίνου τοῦ Νέου, ἐκδόσεις Ἱ.Μ. Εὐαγγελισµοῦ Θεοτόκου Ὀρµυλίας, 1996.

- 492 -

ΑΥΓΟΥΣ ΤΟΣ

τοῦ Μεγάλου, πού µεταφέρθηκαν στήν Ἀπουλία ἀπό µοναχούς προερχοµένους ἀπό τήν Παλαιστίνη, καί τά τοποθέτησε σέ µία σπηλαιώδη ἐκκλησία, κοντά στήν πύλη τῆς πόλης, ὅπου διασώζεται ἡ ἐπιγραφή «+Theodosius episcopus corpus sci Barsanophii condidit et dicabit». Ἀργότερα, τά λείψανα τοῦ Ἁγίου Βαρσανουφίου µεταφέρθηκαν στόν Καθεδρικό Ναό τῆς Ὅρια, ὅπου σώζονται μέχρι σήµερα. Ἀπολυτίκιον, Ἦχος δ´. Κανόνα πίστεως καὶ εἰκόνα πραότητος, ἐγκρατείας Διδάσκαλον, ἀνέδειξέ σε τῇ ποίμνῃ σου, ἡ τῶν πραγμάτων ἀλήθεια· διὰ τοῦτο ἐκτήσω τῇ ταπεινώσει τὰ ὑψηλά, τῇ πτωχείᾳ τὰ πλούσια. Πάτερ ἱεράρχα Θεοδόσιε, πρέσβευε Χριστῷ τῷ Θεῷ, σωθῆναι τὰς ψυχὰς ἡμῶν.

- 493 -

Ἡ Παναγία τῆς Ρωμανίας. Καθεδρικός Ναός τῆς Τροπέας, στήν Καλαβρία.

Ε Π Ι ΛΟ Γ Ο Σ

«Αἰνέσωµεν δὴ ἄνδρας ἐνδόξους καὶ τοὺς πατέρας ἡµῶν τῇ γενέσει… πάντες οὗτοι ἐν γενεαῖς ἐδοξάσθησαν, καὶ ἐν ταῖς ἡµέραις αὐτῶν καύχηµα… σοφίαν αὐτῶν διηγήσονται λαοί, καὶ τὸν ἔπαινον ἐξαγγέλλει ἐκκλησία». (Σοφία Σειράχ, 44)

Ὁ

Συναξαριστής τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας ἔρχεται νά κάνει γνωστή µιά κάπως ἄδηµη πτυχή τῆς Ὀρθοδόξου Ἁγιολογίας. Μέσα στίς σελίδες του ἔγινε προσπάθεια –κατά τό µέτρο τοῦ δυνατοῦ– νά γίνει γνωστή ἡ ζωή, τά ἔργα καί ἡ φωτεινή πορεία ξεχασµένων στό εὐρύ κοινό Ἁγίων. Οἱ Ἅγιοι αὐτοί τιµῶνται µόνο τοπικά ἤ ἀκόµη καί καθόλου, ἀφοῦ ἡ μνήµη τους ἔχει καλυφθεῖ ἀπό τή λήθη πού ἐπιφέρουν δεκάδες αἰώνων, κατακτήσεων, Ἀραβοκρατίας, Λατινοκρατίας καί ἄλλων ἱστορικῶν περιπετειῶν. Μέσα ἀπό τή σύντοµη µελέτη τῶν βίων τους, πού µόνο ἐπιφανειακά προσπαθήσαµε νά παρουσιάσουµε, γίνεται κατανοητό τό γεγονός τῆς τόσο µεγάλης γοητείας καί ἐπιρροῆς πού ἀσκοῦσαν καί ἀσκοῦν στούς πιστούς ἀνά τούς αἰῶνες. Ἡ σηµασία τους σέ µιά ἐποχή ὅπως ἡ σηµερινή, κατά τήν ὁποία ἡ Ὀρθόδοξη πατερική παράδοση καί πνευµατικότητα γίνονται ὁλοένα καί περισσότερο περιζήτητες στόν Δυτικό κόσµο, ἀποκτᾶ ἰδιαίτερη βαρύτητα. Ἡ Μεγάλη Ἑλλάδα, πού κατά τό ἔνδοξο παρελθόν της παρήγαγε αὐτοῦ τοῦ βάθους τήν πνευµατικότητα, ὅµοια µέ αὐτή τῶν µεγάλων µοναστικῶν κέντρων τῆς Ἀνατολῆς, µαζί µέ τή - 495 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

σηµερινή ἑλληνική παρουσία, µπορεῖ νά ἀποτελέσει ἕναν σύγχρονο φάρο τῆς Ὀρθοδοξίας στή Δύση. Σήµερα, στή Νότια Ἰταλία ζοῦν πολυάριθµοι Ὀρθόδοξοι, Ἕλληνες φοιτητές καί οἰκονοµικοί µετανάστες ἀπό χῶρες τῶν Βαλκανίων καί τῆς Ρωσίας, οἱ ὁποῖοι ὀργανώνουν τίς δικές τους ἐνορίες καί προσπαθοῦν νά ζήσουν σάν ζωντανά µέλη τῆς Ἐκκλησίας. Ἀξιοσηµείωτη καί συγκινητική εἶναι καί ἡ προσέλευση Ἑλλήνων «προσκυνητῶν» στά ἁγιασµένα αὐτά χώµατα, ὅπου γνωρίζουν τόν ἑλληνισµό τῶν περιοχῶν καί µεταφέρουν στήν κυρίως Ἑλλάδα, µέ συγκίνηση, ὅλα ὅσα ἐκεῖ εἶδαν καί βίωσαν. Ἄλλα σηµαντικά γεγονότα πού ἔδωσαν ὤθηση στήν Ὀρθοδοξία, καί δή στόν µοναχισµό τῆς Καλαβρίας καί Σικελίας ἀποτέλεσε ἡ παραχώρηση στήν ἱερά Μητρόπολη Ἰταλίας τῶν ἱερῶν Μονῶν τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ, στήν περιοχή Στῦλο τῆς Καλαβρίας, καί Εὐαγγελισµοῦ τῆς Θεοτόκου, στό Mandanicci τῆς Σικελίας, καθώς καί ἡ ἐκ βάθρων ἀνοικοδόµηση τῆς ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Ἠλιοῦ τοῦ Νέου καί Φιλαρέτου τοῦ Κηπουροῦ, στή Σεµινάρα τῆς Καλαβρίας. Οἱ μονές αὐτές, ἄν κατάλληλα ἐπανδρωθοῦν καί µέ τή συµπαράσταση τῶν ἐντόπιων φιλορθοδόξων Ἰταλῶν, θά ἀποτελέσουν πνευµατικές κυψέλες στήν περιοχή, πού θά διαδώσουν τήν Ὀρθόδοξη πνευµατικότητα καί τόν βυζαντινό πολιτισµό. Ἡ παρουσία τῆς Ὀρθοδοξίας στόν ἰταλικό χῶρο γίνεται ὅλο καί πιό γνωστή χάρη στίς προσπάθειες τῆς ἱερᾶς Μητροπόλεως Ἰταλίας καί Μελίτης, καθώς καί ὅλων τῶν κληρικῶν καί λαϊκῶν πού διακονοῦν τίς ἐκεῖ κοινότητες. Καταλυτική ὑπῆρξε, ὅπως προαναφέραµε, καί ἡ ἐπίσκεψη στήν Κάτω Ἰταλία καί Σικελία τοῦ οἰκουµενικοῦ πατριάρχη κ. Βαρθολοµαίου τό 2001. Ἡ ὑποδοχή καί ἡ παραμονή του στίς περιοχές αὐτές ὑπῆρξε συγκινητική καί µεγαλειώδης, ἐνδυναµώθηκε τό φρόνηµα τῶν Ὀρθοδόξων τῆς περιοχῆς καί ἔγινε φανερή ἡ ἀµέριστη συµπαράσταση τῆς μητρός Ἐκκλησίας πρός αὐτούς.

- 496 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Σήµερα, δίπλα στά ἐρείπια καί τά σπαράγµατα τῶν τοιχογραφιῶν τῶν µοναστηριῶν, ὅπου ἔζησαν καί θαυµατούργησαν οἱ Ἅγιοι πού µνηµονεύονται στό παρόν πόνηµα, ἱστοροῦνται νέες εἰκόνες, προσφέρεται ἐκ νέου τό θυµίαµα τῆς Ὀρθοδόξου λατρείας καί οἱ βυζαντινοί ὕµνοι ἀντηχοῦν στούς µισογκρεµισµένους τοίχους τῶν ἀρχαίων βυζαντινῶν ἐκκλησιῶν.

Ἀπολυτίκιον πάντων τῶν ἐν τῇ Μεγάλῃ Ἑλλάδι διαλαμψάντων Ἁγίων Ἀνδρῶν καὶ Γυναικῶν (ὑπὸ Ραφαήλ Ἀναγνώστου). Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης. Ἰταλιώτας Ἁγίους καὶ ἀγγέλους ἐν σώματι, Ὁμολογητὰς καὶ Ὁσίας, Ἱεράρχας καὶ Μάρτυρας, τιμήσωμεν ἐν ὕμνοις καὶ ᾠδαῖς, μιμούμενοι αὐτῶν τάς βιωτάς, ἡ Ἰταλίας πληθύς, πᾶσα ἡ τῶν πιστῶν, κραυγάζουσα ὁμοφώνως· δόξα τῷ στεφανώσαντι ὑμᾶς, δόξα τῷ ἁγιάσαντι, δόξα τῷ ἐν κινδύνοις ἡμῶν, προστάτας δείξαντι.

- 497 -

ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Α Ἀγάθη, Παρθενοµάρτυς (5/2) Ἀγάθων, ἐπίσκοπος Λιπάρεως (27/6) Ἀγάθων, µάρτυς ἐν Σικελία (5/7) Ἀγάθων, πάπας Ρώµης (20/2) Ἀγάπιος, µάρτυς ἐν Σικελίᾳ (24/1) Ἀγριππίνα, µάρτυς (23/6) Ἀδριανός, µάρτυς ἐκ Μεσσήνης (21/10) Ἀθανάσιος, ἐπίσκοπος Μεθώνης (10/12) Ἀθανάσιος, µάρτυς ἐκ Συρακουσῶν (13/2) Αἰκατερίνη, Ὁσία ἐκ Δεµεννά (28/1) Αἰσία, ἐν Ταυροµενία (7/6) Ἀκάκιος, µάρτυς (7/5) Ἀλέξανδρος, µάρτυς ἐκ Συρακουσῶν (13/2) Ἀλφειός, µάρτυς (10/5) Ἀµάσιος, ἐπίσκοπος Τεάνου (23/1) Ἀµβρόσιος, Ὅσιος τοῦ Στῦλο (8/10) Ἀµπέλιος, µάρτυς (21/11) Ἀνδρέας, µάρτυς ἐκ Συρακουσῶν (23/9) Ἀντέρως, πάπας Ρώµης (3/1) Ἀντώνιος, µάρτυς ἐκ Συρακουσῶν (23/9) Ἀντώνιος, Ὅσιος ἐκ Δεµεννά (18/2) Ἀντώνιος, Ὅσιος ἐν Ἱέρακι (23/8) Ἀντώνιος, Ὅσιος ὁ Ρωµαῖος (3/8) Ἀούρεα, µάρτυς ἐκ Μεσσήνης (21/10) Ἀργέντιος, ὁσιοµάρτυς (20/8) Ἀρσένιος, Ὅσιος ἐκ Ρηγίου (15/1) Ἀρτελλαΐς, Ὁσία ἐν Μπενεβέντῳ (3/3) Ἀρτεµᾶς, µάρτυς ἐν Καµπανίᾳ (25/1) Ἀρτέων, µάρτυς ἐν Ταυριανῇ (15/6) Ἀρχιλέων, Ὅσιος ἐν Πατερνῷ (12/6) - 501 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἄτταλος, Ὅσιος (3/4) Αὐτόνοµος, ἱεροµάρτυς (12/9) Β Βαβύλας, µάρτυς ἐκ Μεσσήνης (21/10) Βαβύλας, µάρτυς ἐν Σικελίᾳ (24/1) Βαρθολοµαῖος, Ὅσιος ὁ Νέος (11/11) Βαρθολοµαῖος, Ὅσιος τοῦ Σίµερι (19/8) Βασίλειος, ἐπίσκοπος τῆς Λιπαριτῶν νήσου (Κυρ. µετά τήν 11/10) Βασίλειος, Ὅσιος ὁ Καλαβρός (17/1) Βασίλειος, Ὅσιος Πατελαρίας (22/6) Βασσιανός, ἐκ Συρακουσῶν (19/1) Βενίνιος, µάρτυς (24/5) Βήριλλος, ἐπίσκοπος Κατάνης (21/3) Βιάτωρ, µάρτυς ἐν Καλαβρίᾳ (15/7) Βίκτωρ, Ὅσιος (18/9) Βίκτωρ, µάρτυς (14/5) Βικτώρια, µάρτυς ἐκ Μεσσήνης (21/10) Βιτάλιος, Ὅσιος ἐκ Καστρονουόβο (9/3) Βίτος, µάρτυς (15/6) Βραµάνος, µάρτυς (8/7) Βρυαίνη, Ὁσία (30/8) Γ Γάιος, µάρτυς (21/11) Γαυδίωσος, ἐπίσκοπος Μεσσήνης (Κυριακή µετά τήν 11/10) Γεµινιανός, µάρτυς (17/9) Γερασίµη, µάρτυς ἐκ Μεσσήνης (21/10) Γεράσιµος, Ὅσιος ἐν Βαλλετουκίῳ (25/4) Γερµανός, µάρτυς ἐν Δυρραχίῳ (7/7) Γεώργιος, Ὅσιος ἐν Βαλλετουκίῳ (1/5) - 502 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Γεώργιος, Ὅσιος τοῦ Ροσσάνο (24/11) Γρηγόριος, ἐπίσκοπος Ἀκραγαντίνων (23/11) Γρηγόριος, ἐπίσκοπος Λιλυβαίου (5/6) Γρηγόριος, ἱεροµάρτυς ἐν Σικελία (18/6) Γρηγόριος, ὁ Α΄ ἐπίσκοπος Ἀκραγαντίνων (22/6) Γρηγόριος, ὁ Δεκαπολίτης (20/11) Γρηγόριος, ὁ Ὁµολογητής (24/8) Γρηγόριος, Ὅσιος ἐκ Κασσάνου (4/11) Γρηγόριος, Ὅσιος ἐν Μεσσήνῃ (19/9) Δ Δεοδάτα, µάρτυς (31/7) Δηµήτριος, ἱεροµάρτυς ἐν Σικελίᾳ (18/6) Δηµήτριος, Ὅσιος ἐν Μεσσήνῃ (19/9) Διονύσιος, πάπας Ρώµης (26/12) Δοµινάτα, µάρτυς ἐν Καλαβρίᾳ (15/7) Δονᾶτος, ὁ πρεσβύτερος (13/11) Ε Ἐβέριος, ἐπίσκοπος Κατάνης (24/3) Ἑλένη, Ὁσία ἐν Καλαβρίᾳ (4/8) Ἐλισάβετ, Ὁσία ἐν Μεσσήνῃ (19/9) Ἐπιφανεία, µάρτυς (12/5) Ἑρµογένης, ἐπίσκοπος Ἀκραγαντίνων (24/11) Ἑρµογένης, µάρτυς (1/9) Εὐάρεστος, µάρτυς (24/5) Εὐθαλία, µάρτυς (2/3) Εὔοδος, µάρτυς (1/9) Εὔπλος, ὁ διάκονος (11/8) Εὐσέβιος, Ὅσιος (12/5) Εὐστράτιος, ὁ πρεσβύτερος (14/10) - 503 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Εὐφροσύνη, Ὁσία ἡ Νέα (8/11) Ἐφραίµ, Ὅσιος τοῦ Ροσσάνο (26/12) Ζ Ζαχαρίας, Ὅσιος ὁ Ἀγγελικός (21/1) Ζαχαρίας, πάπας Ρώµης (15/3) Ζώσιµος, ἐπίσκοπος Συρακουσῶν (21/1) Ζώσιµος, πάπας Ρώµης (26/12) Η Ἠλίας, ἐπίσκοπος Συρακουσῶν (26/8) Ἠλίας, ὁ Σικελιώτης (17/8) Ἠλίας, ὁ Σπηλαιώτης (11/9) Ἠλίας, ὁσιοµάρτυς ἐν Πανόρµῳ (6/4) Ἡµέριος, ἐπίσκοπος Ἀµελίας (17/6) Ἡσύχιος, µάρτυς ἐν Δυρραχίῳ (7/7) Θ Θαλλέλαιος, µάρτυς (24/7) Θέκλα, ἐκ Λεοντίνων (10/1) Θεοδόσιος, ἐπίσκοπος Ὅριας (30/8) Θεοδόσιος, ἐπίσκοπος Συρακουσῶν (18/5) Θεόδουλος, µάρτυς ἐν Ταυριανῇ (15/6) Θεοδώρα, Ὁσία ἐκ Ροσσάνου (28/11) Θεόδωρος, ἐπίσκοπος Κατάνης (Κυριακή µετά τήν 11/10) Θεόδωρος, ἐπίσκοπος Πανόρµου (Κυριακή µετά τήν 11/10) Θεόδωρος, ἐπίσκοπος Ταυριανῆς (Κυριακή µετά τήν 11/10) Θεόδωρος, ἐπίσκοπος Τροπαίων (Κυριακή µετά τήν 11/10) Θεόδωρος, ὁ Ὁµολογητής (24/8) Θεόδωρος, Ὅσιος ἐκ Δεµεννά (12/3) Θεόδωρος, Ὅσιος ἐν Ἀβένᾳ (22/1) - 504 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Θεόκτιστος, Ὅσιος ἐν Κουκούµῳ (4/1) Θεότιµος, ἐπίσκοπος Κροτώνων (Κυριακή µετά τήν 11/10) Θεοφάνης, ἐπίσκοπος Λιλυβαίου (Κυριακή µετά τήν 11/10) Θωµᾶς, Ὅσιος ἐν Τερρέτι (21/9) Ι Ἰάκωβος, ἐπίσκοπος Κατάνης (21/3) Ἰεούνιος, Ὅσιος (25/5 καί 25/8) Ἱλαρίων, Ὅσιος ἐκ Κανάλε (12/1) Ἱλαρίων, Ὅσιος ὁ Μέγας (21/10) Ἱλαρίων, Ὅσιος τῶν Κασούλων (30/3) Ἰορδάνης, Ὅσιος (15/9) Ἰουλιανή, µάρτυς ἐκ Μεσσήνης (21/10) Ἰουστίνη, ἐκ Λεοντίνων (10/1) Ἰσιδώρα, µάρτυς (17/4) Ἰωάννης, ἐπίσκοπος Ταυροµενίου (Κυριακή µετά τήν 11/10) Ἰωάννης, ἐπίσκοπος Τριοκάλεως (Κυριακή µετά τήν 11/10) Ἰωάννης, µάρτυς ἐκ Συρακουσῶν (23/9) Ἰωάννης, ὁ ἐρηµίτης (25/8) Ἰωάννης, Ὅσιος ἐκ Ματέρας (20/6) Ἰωάννης, Ὅσιος ἐν Μερκουρίῳ (17/7) Ἰωάννης, Ὅσιος ἐν Φαργάλᾳ (5/2) Ἰωάννης, Ὅσιος ὁ Καλός (5/9) Ἰωάννης, Ὅσιος ὁ Θεριστής (23-24/2) Ἰωάννης, Ὅσιος Πατελαρίας (3/8) Ἰωσήφ, ὁ Ὑµνογράφος (3/4) Ἰωσήφ, Ὅσιος τῶν Κασούλων (4/9) Κ Καισάριος, µάρτυς ἐκ Τερρακίνης (1/11) Καλή, Ὁσία τοῦ Κολλεσάνο (17/12) - 505 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Καλλίνικος, Ὅσιος τῶν Κασούλων (28/1) Καλλίστη, µάρτυς (1/9) Καλόγηρος, Ὅσιος (18/6) Κανδιανίλλα, µάρτυς ἐν Ταυριανῇ (15/6) Κανδιανός, µάρτυς ἐν Ταυριανῇ (15/6) Κάνδιδος, µάρτυς ἐν Ταυριανῇ (15/6) Κασσιόδωρος, µάρτυς ἐν Καλαβρίᾳ (15/7) Κατάλδος, ὁ Θαυµατουργός (10/5) Κλαύδιος, µάρτυς ἐν Πανόρµῳ (21/2) Κλεινός, Ὅσιος (30/3) Κλεόνικος, µάρτυς (24/7) Κλήµης, Ὅσιος ἐν Συρακούσαις (5/3) Κλήµης, Ὅσιος ὁ ἐν τῇ Πλάκᾳ (6/8) Κοµίσιος, µάρτυς (2/6) Κόνων, Ὅσιος τῆς Νάσου (28/3) Κορνελιανός, µάρτυς (8/7) Κορῶνα, µάρτυς (14/5) Κουιντιανός, µάρτυς ἐν Ταυριανῇ (15/6) Κρησκεντία, µάρτυς (15/6) Κυπριανός, Ὅσιος ἐν Καλαµιτζίῳ (20/11) Κυπρῖνος, µάρτυς (10/5) Κυριακή, µάρτυς (7/7) Κυριακός, Ὅσιος ἐν Buonvicino (19/9) Κύριλλος, ἐπίσκοπος Ρηγίου (3/7) Κωνσταντῖνος ἐπίσκοπος Καρίνης, (Κυριακή µετά τήν 11/10) Κωνσταντῖνος, ἐπίσκοπος Λεοντίνης (Κυριακή µετά τήν 11/10) Κωνσταντῖνος, ἐπίσκοπος Ρηγίου (Κυριακή µετά τήν 11/10) Κωνσταντῖνος, Ὅσιος ἐν Βούᾳ (20/9)

- 506 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Λ Λαυρέντιος, Μαϊορανός (7/2) Λαυρέντιος, Ὅσιος ἐν Δασιά (25/4) Λαυρέντιος, Ὅσιος τοῦ Φλακιανοῦ (26/12 καί 10/8) Λεολούκας, Ὅσιος (1/3) Λεύκιος, ἐπίσκοπος Μπρίντιζι (11/1) Λέων Β΄, πάπας Ρώµης (3/7) Λέων, ἐπίσκοπος Βάρης (Κυριακή µετά τήν 11/10) Λέων, ἐπίσκοπος Κατάνης (20/2) Λέων, ὁ ἐν Μεθώνῃ (12/5) Λέων, ὁ Ὁµολογητής (24/8) Λέων, Ὅσιος τοῦ Ἀφρικίου (5/5) Λιβερτῖνος, ἱεροµάρτυς (3/11) Λουκᾶς, ἐπίσκοπος Βούας (5/10) Λουκᾶς, ὁ Γραµµατικός (10/12) Λουκᾶς, Ὅσιος ἐκ Δεµεννά (13/10) Λουκᾶς, Ὅσιος ἐν Ἀρµέντῳ (5/2) Λουκᾶς, Ὅσιος ἐκ Ταυροµενίας (6/11) Λουκᾶς, Ὅσιος ἐν τῷ Μερκουρίῳ (21/11) Λουκᾶς, Ὅσιος Καζάλι (2/3) Λουκᾶς Ὅσιος ὁ ἀρχιµανδρίτης (27/2) Λουκᾶς Ὅσιος τοῦ Καρβουνίου (13/10) Λουκία, µάρτυς ἐκ Συρακουσῶν (13/12) Λουκία, µάρτυς ἐν Καµπανίᾳ καί οἱ σύν αὐτῇ (6/7) Λουκία, µάρτυς ἐν Ταυροµενίᾳ (17/9) Λουκιανός, ἐπίσκοπος Λεοντίνων (3/1) Λουκιανός, µάρτυς ἐν Δυρραχίῳ (7/7) Μ Μακάριος, ἀρχιεπίσκοπος Ἀχρίδος (10/6) Μακάριος, ὁ Ρωµαῖος (15/8) - 507 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Μακάριος, Ὅσιος τοῦ Κολλεσάνο (16/12) Μαµιλιανός, ἐπίσκοπος Πανόρµου (16/6) Μάξιµος, ἐπίσκοπος Ταυροµενίας (12/1) Μάξιµος, µάρτυς ἐν Πανόρµῳ (21/2) Μαρίας, Ὁσία ἐν Buonvicino (19/9) Μαρῖνα, Ὁσία ἐκ Μεσσήνης (20/7) Μαρκία, µάρτυς ἐν Συρακούσαις (21/6) Μαρκιανός, ἐπίσκοπος ἐν Καµπανίᾳ (14/6) Μαρκιανός, ἐπίσκοπος Συρακουσῶν (30/10 καί 9/2) Μάρτυρες 14, ἐν Σικελίᾳ (4/6) Μάρτυρες 60, ἐν Ταυροµενίᾳ (8/7) Μάρτυρες 79, ἐν Μενδίλᾳ (17 Σεπτ.) Μάρτυρες 79, ἐν Σικελίᾳ (21/2) Μάρτυρες, in monte supra Megaram (1/11) Μάρτυρες, οἱ ἐν Κατάνῃ (12/8) Μάρτυρες, ἐξ Ἰουδαίων, ἐν Παλαγονίᾳ (9/4) Μάρτυρες, ἑπτά παῖδες, ἐν Παλαγονίᾳ (26/3) Μαῦρος, µάρτυς ἐν Ἀπουλίᾳ (27/7) Μεθόδιος, Κωνσταντινουπόλεως (14/6) Μελχισεδέκ, ἐπίσκοπος Καλλιπόλεως (Κυριακή µετά τήν 11/10) Μερκούριος, µάρτυς καί οἱ σύν αὐτῷ (10/12) Μιχαήλ, ὁ Ἀρχάγγελος (8/5) Μοδεστῖνος, ἱεροµάρτυς (14/2) Μόδεστος, µάρτυς (15/6) Ν Νεῖλος, Ὅσιος ὁ Νέος (26/9) Νεοφύτη, µάρτυς (17/4) Νιβῖτος, µάρτυς ἐν Ταυριανῇ (15/6) Νίκανδρος, Ὅσιος ἐν Μεσσήνῃ (19/9) Νικήτας, Ὅσιος ὁ Πατρίκιος (13/10) - 508 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Νικηφόρος, Ὅσιος ὁ Μονάζον (4/5) Νικηφόρος, Ὅσιος ὁ Γυµνός (5/7) Νίκιος,Ὅσιος ἐκ Χάλκης (25/10) Νικόδηµος, Ὅσιος τῶν Κασούλων (22/11) Νικόδηµος, Ὅσιος ὁ Ταπεινός (12/3) Νικόλαος, ἐπίσκοπος Μύρων (9/5) Νικόλαος, ἐπίσκοπος Ὀππίδου (13/12) Νικόλαος, ὁ «Κύριε, ἐλέησον» (2/6) Νικόλαος, Ὅσιος ὁ Γραικός (13/1 καί 9/8) Νικόλαος, Ὅσιος ὁ Πολίτης (17/8) Νικόλαος, Ὅσιος ὁ Σικελιώτης (23/8) Νικόλαος, Ὅσιος τοῦ Στύλου (9/8) Νικόλαος, Ὅσιος τῶν Κασούλων (27/11) Νίκων, καί οἱ σύν αὐτῷ ἐν Ταυροµένιῳ (23/3) Νύµφη, µάρτυς ἐκ Πανόρµου (10/11) Ο Ὀλίβα, µάρτυς (10/6) Ὀνήσιµος, ἀπόστολος (15/2) Ὀνούφριος, Ὅσιος ἐν Καλαβρίᾳ (4/8) Ὀνούφριος, Ὅσιος ἐν Σουτέρᾳ (12/6) Ὀνώριος, µάρτυς (5/4) Ὀράντε, Ὅσιος (5/3) Οὔρσουλα, Ὁσία ἐν τῷ Πενταδακτύλῳ (13/6) Π Παγκράτιος, ἐπίσκοπος Ταυροµενίας (9/7 καί 9/2) Παντολέων, µάρτυς ἐν Ἀπουλίᾳ (27/7) Παππίας, µάρτυς (28/6) Παππίας, µάρτυς ἐν Δυρραχίῳ (7/7) Παρασκευή, ἡ Ἀθληφόρος (26/7) - 509 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Παρασκευή, µάρτυς ἐν Γάλᾳ (26/6) Πάρις, ὁ Ἀθηναῖος ἐν Καµπανίᾳ (5/8) Πατέρες, τῆς Ζ΄ Οἰκουµενικῆς Συνόδου (Κυριακή µετά τήν 11/10) Πατρικία, Ὁσία ἐν Νεαπόλει (25/8) Πατρόβας, ἐπίσκοπος Ποτιόλων (5/11) Πελεγρῖνος, ἐν Τρικάλοις (30/1) Πελῖνος, ἱεροµάρτυς (5/12) Περεγρῖνος, µάρτυς ἐν Δυρραχίῳ (7/7) Πέτρος, µάρτυς ἐκ Συρακουσῶν (23/9) Πέτρος, ὁ Σπανός (5/6) Πέτρος, Ὅσιος ἐν Μεσσήνῃ (19/9) Πέτρος, Ὅσιος ἐν Σικελίᾳ (1/2) Ποθητός, µάρτυς (14/1) Ποµπήιος, µάρτυς ἐν Δυρραχίῳ (7/7) Ποταµίων, ἐπίσκοπος Ἀκραγαντίνων (29/1) Πρόκλος, Ὅσιος ἐκ Βυσινιάνου (19/2 καί 27/6) Προκόπιος, ἐπίσκοπος Ταυροµενίας (1/8) Πρῶτος, µάρτυς ἐν Ταυριανῇ (15/6) Ρ Ρινάλδος, Ὅσιος (28/8) Ρόδιππος, ἐπίσκοπος Λεοντίνων (2/2) Ρουσαλία, Ὁσία (4/9 καί 15/7) Ρουφῖνος, µάρτυς ἐν Συρακούσαις (21/6) Σ Σάββας, Ὅσιος τοῦ Κολλεσάνο (17/12 καί 5/2) Σαβῖνος, ἐπίσκοπος Κανόζας (9/2) Σαβῖνος, ἐπίσκοπος Κατάνης (15/10) Σαβῖνος, µάρτυς ἐν Πανόρµῳ (21/2) Σατορνῖνος, µάρτυς ἐν Δυρραχίῳ (7/7) - 510 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Σεβῆρος, ἐπίσκοπος Κατάνης (24/3) Σενάτωρ, µάρτυς ἐν Καλαβρίᾳ (15/7) Σενάτωρ, Ὅσιος (11/1) Σεραπίων, ἐπίσκοπος Κατάνης (12/9) Σέργιος, ἐπίσκοπος Βεγυλίων (Κυριακή µετά τήν 11/10) Σέργιος, ἐπίσκοπος Νικοτέρων (Κυριακή µετά τήν 11/10) Σέργιος, µάρτυς ἐν Ἀπουλίᾳ (27/7) Σέργιος, πάπας Ρώµης (8/9) Σίλβεστρος, Ὅσιος ἐν Δρακίνᾳ (2/1 καί 2/5) Σίµων, Ὅσιος ὁ Καλαβρός (19/11) Σοφία, µάρτυς (10/9) Σπέρος, µάρτυς (8/7) Στέφανος, ἐκ Νικαίας (5/7) Στέφανος, ἐπίσκοπος Βιβώνων (Κυριακή µετά τήν 11/10) Στέφανος, ἐπίσκοπος Συρακουσῶν (Κυριακή µετά τήν 11/10) Στέφανος, ὁ Νέος (29/10) Στέφανος, Ὅσιος τοῦ Πατερνό (26/12) Στέφανος, Ὅσιος τοῦ Ροσσάνο (26/9) Στρατόνικος, µάρτυς (24/7) Συµεών, ὁ Πεντάγλωσσος (1/6) Σωκράτης, ἐπίσκοπος Ρηγίου (5/7) Σωσθένης, µάρτυς (10/9) Σωσσάνα, ἐν Ταυροµενίᾳ (7/6) Τ Τελεσφόρος, πάπα Ρώµης (22/2) Τιµόθεος, µάρτυς ἐν Σικελίᾳ (24/1) Τροφιµένα, µάρτυς (5/11) Τρυφαίνη, µάρτυς ἐν Σικελίᾳ (5/7)

- 511 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Φ Φάλκος, Ὅσιος (13/1 καί 9/8) Φαντῖνος, ὁ Ἱππονοµεύς (24/7) Φαντῖνος, Ὅσιος ὁ Νέος (14/11 καί 30/8) Φάντιος, µάρτυς (31/7) Φαῦστος, Ὅσιος (6/9) Φεβρωνία, µάρτυς (25/6 καί 5/7) Φελικιανός, µάρτυς (9/7) Φιλάδελφος, µάρτυς (10/5) Φιλάρετος, ὁ Κηπουρός (8/4) Φιλάρετος, ὁσιοµάρτυς ἐν Πανόρµῳ (6/4) Φίλιππος, ὁ Νέος (12/6) Φίλιππος, ὁ Πνευµατοδιώκτης (12/5), ὁ διάκονος (14/2) Φλαβιανός, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως (24/11) Φλωρέντιος, ὁ πρεσβύτερος (14/2) Φράνκος, Ὅσιος (18/8) Χ Χρηστός, ἐπίσκοπος Συρακουσῶν (3/7) Χριστοφόρος, ἐπίσκοπος τῆς Ἁγίας Κυριακῆς (Κυριακή µετά τήν 11/10) Χριστοφόρος, Ὅσιος τοῦ Κολλεσάνο (17/12) Χρυσογόνος, µάρτυς ἐν Ταυριανῇ (15/6)

- 512 -

Ο Ο Ι Κ Ο Υ Μ Ε Ν Ι Κ Ο Σ Π ΑΤ Ρ Ι Α Ρ Χ Η Σ

ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ Σ Τ Η Μ Ε ΓΑ Λ Η Ε Λ Λ Α Δ Α 19 - 24 ΜΑΡΤΙΟΥ 2001

Ο Ο Ι Κ Ο Υ Μ Ε Ν Ι Κ Ο Σ Π ΑΤ Ρ Ι Α Ρ Χ Η Σ Β Α Ρ Θ ΟΛΟ Μ Α Ι Ο Σ Σ Τ Η Μ Ε ΓΑ Λ Η Ε Λ Λ Α Δ Α ΚΑΛΑΒΡΙΑ - ΣΙΚΕΛΙΑ

Ἕνα σύντομο ὁδοιπορικό

Ἦ

ταν ἕνα «προσκύνημα» καί ὄχι μία «ἐπίσκεψη» ἤ ἕνα «ταξίδι» στά ἅγια χώματα τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας, θά πεῖ ὁ Πατριάρχης γιά τήν πορεία του σ’ αὐτές τίς περιοχές.

Ἡ Μεγάλη Ἑλλάδα, θρεμμένη μέ τόν ἀρχαιοελληνικό καί βυζαντινό πολιτισμό, ποτισμένη μέ τήν Ὀρθόδοξη πίστη, διατηρεῖ ἀκόμη ἔντονα αὐτά τά στοιχεῖα, ἄν καί πέρασαν πολλοί αἰῶνες μέ ἀλλεπάλληλες κατακτήσεις καί προσπάθειες ἀλλοίωσης. Δέν ξεχάστηκαν ποτέ ποιητές καί φιλόσοφοι, ὅπως ὁ Αἰσχύλος, ὁ Ἡρόδοτος, ὁ Πυθαγόρας, ὁ Πίνδαρος καί ὁ Πλάτωνας. Οἱ δρόμοι τῆς Σικελίας φέρουν τά ὀνόματά τους. Ἐπίσης, τιμῶνται οἱ Ἅγιοι τῆς κοινῆς παράδοσης, ὅπως οἱ Ὅσιοι Ἠλίας ὁ Σικελιώτης, Ἠλίας ὁ Σπηλαιώτης, Φιλάρετος, Νεῖλος, Βαρθολομαῖος, Ἰωάννης ὁ Θεριστής κ.ἄ. Παρών παντοῦ ὁ ἑλληνικός πολιτισμός, παροῦσα καί ἡ ἀνατολική πνευματικότητα. Τά ἑλληνόφωνα χωριά τοῦ Σαλέντο καί τῆς Καλαβρίας μέ τή γλῶσσα, τά τραγούδια, τούς χορούς καί τά ἔθιμα, θυμίζουν ἑλληνική περιοχή καί συνδέουν Ἀνατολή καί Δύση.

- 515 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Καί ἡ ἐλπίδα νά μή χαθεῖ αὐτή ἡ παράδοση, ξαναζωντάνεψε μέ τήν ἐγκατάσταση δύο Βατοπαιδινῶν μοναχῶν στήν Καλαβρία. Ὁ π. Κοσμᾶς καί ὁ π. Νεῖλος ἐργάζονται ἀκούραστα γιά νά φέρουν στό φῶς ὅ,τι κρυβόταν στήν ἄγνοια καί στό σκοτάδι τόσους αἰῶνες. Ἀνακαλύπτουν βυζαντινές ἐκκλησιές, ἐρειπωμένα μοναστήρια, Λαῦρες καί ἀσκηταριά, καί προσπαθοῦν μέ κάθε τρόπο νά τά ἀνακαινίσουν καί νά τά δώσουν πάλι στή λατρεία τῆς Ἐκκλησίας. Γι’ αὐτό ἡ Καλαβρία καί ἡ Σικελία γιά πολλούς αἰῶνες στήν πνευματική δικαιοδοσία τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου δέχτηκε μέ ἀγαλλίαση καί ἀνοιχτή ἀγκαλιά τόν πατριάρχη Βαρθολομαῖο. Ἡ θερμή ὑποδοχή, τά λάβαρα, οἱ σημαῖες μέ τόν δικέφαλο ἀετό, οἱ ἀφῖσες κ.λπ. φανέρωναν τά αἰσθήματα ἑνός κόσμου πού αἰῶνες περίμεναν τόν «δικό τους»! Τό ἴδιο καί ὁ τοπικός Τύπος. Καθημερινά ἀφιέρωνε ἄρθρα γι’ αὐτή τήν ἐπίσκεψη. Ἡ ἐφημερίδα il Quotidiano (Ἡμερησία) μεταξύ πολλῶν ἄλλων ἔγραψε: «Ἀπό χθές ὁ Βαρθολομαῖος Α΄ στήν Καλαβρία. Ἰδού ὁ Πατριάρχης ὕστερα ἀπό 1.000 χρόνια». Σέ ἄλλο ἄρθρο της, σημειώνει: «Ἡ ἐπιστροφή τοῦ Πατριάρχη» καί ἀναφέρει τή δήλωσή του: «Εἴχαμε σ’ αὐτή τή γῆ ἕνα ἀνεξόφλητο χρέος ἀπό αἰῶνες». Ἡ ἐφημερίδα il Domani di Catanzaro (Τό αὔριο τοῦ Καταντζάρο) γράφει: «Ἡ Καλαβρία ὑποδέχεται τήν Ἐκκλησία τῆς Ἀνατολῆς». Καί ἡ ἐφημερίδα Gazzetta de Sud (Ἐφημερίδα τοῦ Νότου) συμπληρώνει: «Ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος συνοδευόμενος ἀπό τόν πρόεδρο Chiaravalloti [γίνεται] ἡ γέφυρα μέ τήν Ἀνατολή». Μέ ἀνάλογα αἰσθήματα ξεκίνησε καί τό δικό του ὁδοιπορικό στά μέρη αὐτά καί ὁ Πατριάρχης μέ τή συνοδεία του. Μέλη τῆς συνοδείας ἦσαν οἱ μητροπολῖτες Πέργης Εὐάγγελος, Αἴνου Μάξιμος, Μοσχονησίων Ἀπόστολος, ὁ μέγας ἀρχιδιάκονος Ταράσιος, ὁ δημοσιογράφος

- 516 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ν. Μαγγίνας, ὁ ἀρχικλητήρας καί ὁ γράφων τό ὁδοιπορικό. Στίς 19 Μαρτίου, ἡμέρα Δευτέρα, ἀπογειωνόταν ἡ πατριαρχική συνοδεία ἀπό τήν Κωνσταντινούπολη μέ προορισμό τήν πρωτεύουσα τῆς Καλαβρίας, τήν πόλη Catanzaro. Στό ἀεροδρόμιο τῆς Lamezia Terme ὑποδέχονταν τόν Πατριάρχη ὁ μητροπολίτης Ἰταλίας Γεννάδιος, οἱ πρέσβεις τῆς Ἑλλάδος στήν Ἰταλία καί τό Βατικανό, ὁ Λατῖνος ἐπίσκοπος καί πολλοί κληρικοί τῶν δύο Ἐκκλησιῶν. Στό Catanzaro ἡ ὑποδοχή ἀπό τόν Κυβερνήτη τῆς αὐτόνομης Καλαβρίας, τόν δήμαρχο καί τόν Καθολικό ἀρχιεπίσκοπο ὑπῆρξε ἐγκάρδια. Πολύ θερμή ἦταν καί ἡ ὑποδοχή ἀπό τόν λαό, μέ χειροκροτήματα καί ἐνθουσιασμό. Τέλος, στό Κυβερνητικό Μέγαρο ἔγιναν οἱ προσφωνήσεις, ἡ ἀντιφώνηση τοῦ Πατριάρχη, καθώς καί ἡ ἀνταλλαγή δώρων. Στίς 20 Μαρτίου, ἡμέρα Τρίτη, βρεθήκαμε λίγο πιό βόρεια, στήν Ἁγία Σεβερίνα (S. Severina), πού βρίσκεται κοντά στόν Κρότωνα. Ἡ πόλη τῆς Ἁγίας Σεβερίνας παλιά ἦταν Ὀρθόδοξη ἐπισκοπή. Ἡ σημαιοστολισμένη πόλη, οἱ μαθητές μέ σημαῖες, ὁ λαός μέ λάβαρα καί ἡ μουσική τοῦ Δήμου ὑποδέχθηκαν τόν Πατριάρχη μέ τή συνοδεία του. Ἐπικεφαλῆς ὁ τοπικός ἐπίσκοπος, ὁ δήμαρχος καί οἱ λοιπές Ἀρχές. Στίς προσφωνήσεις τονίστηκαν οἱ δεσμοί πού συνδέουν τούς Καλαβρούς μέ τό Βυζάντιο καί τό Οἰκουμενικό Πατριαρχεῖο. Ἄλλωστε αὐτό φαίνεται ἀπό τό βυζαντινό Βαπτιστήριο, κτίσμα τοῦ 8ου αἰ. μέ τίς ἑλληνικές ἐπιγραφές, τή βυζαντινή ἐκκλησία τῆς Ἁγίας Φιλομένης καί τό Κάστρο, μέσα στό ὁποῖο βρίσκονται τά ἐρείπια ναοῦ μέ ἐλάχιστες καί φθαρμένες βυζαντινές τοιχογραφίες καί τά ὀστᾶ, προφανῶς μοναχῶν, ἀφοῦ βρέθηκαν καί ἐπιστήθιοι σταυροί. Στή Σεβερίνα τέλεσε ὁ Πατριάρχης καί τά ἐγκαίνια τοῦ Ἰνστιτούτου Βυζαντινῶν Σπουδῶν τῆς Καλαβρίας, πού ὀνομάστηκε Βαρθολομαῖος Α΄. Ἐπισκεφθήκαμε καί τόν Καθεδρι-

- 517 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

κό Ναό, πού φυλάσσεται, ὡς ἱερό λείψανο, τό χέρι τῆς Ἁγίας Ἀναστασίας τῆς Ρωμαίας. Τό ἀπόγευμα τῆς ἴδιας ἡμέρας ἡ συνοδεία ἀναχώρησε γιά τόν Ἱέρακα (Gerace), πού ὑπῆρξε μιά ἀπό τίς τρεῖς μητροπόλεις τῆς ἄλλοτε Ὀρθόδοξης Καλαβρίας. Στήν πλατεία τῆς πόλης εἶχε στηθεῖ ἐξέδρα γιά τήν ἐπίσημη ὑποδοχή τοῦ Πατριάρχη καί τά γύρω μπαλκόνια εἶχαν στολιστεῖ μέ τίς τοπικές τους σημαῖες καί μέ σημαῖες πού ἔφεραν τό δικέφαλο ἀετό. Στόν Καθεδρικό Ναό τῆς πόλεως, μιά τεράστια Βασιλική, μέ ἔντονα στοιχεῖα παλαιότητας, ἡ μεγαλύτερη, ὅπως μᾶς εἶπαν, Βασιλική τῆς Καλαβρίας, φυλάσσονται τά ἱερά λείψανα τῶν ἁγίων Παντελεήμονα καί Παρασκευῆς. Συγκινητική ἦταν καί ἡ πορεία πρός τό ὀρθόδοξο ἐκκλησάκι τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Χρυσοστόμου (S. Giovannello). Ὅλοι μαζί ψάλαμε τό ἀπολυτίκιο τοῦ Ἁγίου, «Τῇ ὑπερμάχῳ στρατηγῷ...» καί ἄλλους ὕμνους τῆς περιόδου τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς. Τήν πατριαρχική συνοδεία πάντα ἀκολουθοῦσε καί ὁ βυζαντινός χορός «Οἱ Μαΐστορες τῆς βυζαντινῆς τέχνης» ὑπό τόν χοράρχη κ. Στάθη Γρηγόρη, Καθηγητή τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Ἀργά τό βράδυ φθάσαμε στήν πόλη τοῦ Στύλου. Ἐκεῖ ὑποδέχθηκε τόν Πατριάρχη, μεταξύ τῶν ἄλλων ἀρχῶν, καί ὁ ὑφυπουργός Δημοσίων Ἔργων τῆς Ἰταλίας. Σύμφωνα μέ τίς πληροφορίες τῶν μοναχῶν μας, προσφέρει σημαντική βοήθεια στήν παραχώρηση καί, στή συνέχεια, στήν ἀνακαίνιση πολλῶν βυζαντινῶν μνημείων. Ὅπως διαπιστώσαμε, καί οἱ Ἰταλοί ἀντιλαμβάνονται τή σημασία μιᾶς τέτοιας προσπάθειας, πού δέν ἔχει προσηλυτιστικούς σκοπούς, ὅπως, πολλές φορές τόνισε ὁ Πατριάρχης στίς ἀντιφωνήσεις του, ἀλλά στήν ἀναβίωση μιᾶς παράδοσης, ἡ ὁποία βιώνεται καί ἀπό τούς ἴδιους τούς κατοίκους αὐτῶν τῶν περιοχῶν. Ἄλλωστε, τόσο στήν Καλαβρία ὅσο καί στή Σικελία ἔχουν ἐγκατασταθεῖ καί ζοῦν ἀρκετοί Ἕλληνες καί μεγάλος ἀριθμός Ἑλλήνων φοιτητῶν.

- 518 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Στίς 21 Μαρτίου, Τετάρτη, στόν Καθεδρικό Ναό τῆς πόλεως ὁ τοπικός ἐπίσκοπος παρέδωσε στόν Πατριάρχη μέρος τοῦ ἱεροῦ λειψάνου τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Θεριστῆ γιά νά τό μεταφέρει στό ὁμώνυμο μοναστήρι του. Στό Στῦλο μᾶς δόθηκε ἡ εὐκαιρία νά ἐπισκεφθοῦμε καί τήν περίφημη βυζαντινή Ἐκκλησία τῆς Παναγίας τῆς «Καθολικῆς», στήν ὁποία κάθε χρόνο οἱ μοναχοί μας, μέ τή συμμετοχή πολλῶν Ὀρθοδόξων, τελοῦν τήν Ἀναστάσιμη θεία Λειτουργία καί τόν Ἑσπερινό τῆς Ἀγάπης. Στό τέλος δέ λιτανεύουν καί τήν εἰκόνα τῆς Ἀναστάσεως στούς δρόμους τῆς πόλεως, ἀκολουθούμενοι ἀπό πλῆθος λαοῦ Ὀρθοδόξων ἀλλά καί Καθολικῶν. Στή συνέχεια, ἀναχωρήσαμε γιά τό Bivongi, χωριό πού ἀπέχει λίγα χιλιόμετρα ἀπό τό μοναστήρι τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Θεριστῆ. Κοντοφούρι: Ἑλληνόφωνο χωριό. Καί στό χωριό αὐτό ὑποδέχθη(23/3/2001) καν τήν πατριαρχική συνοδεία οἱ Ἀρχές καί οἱ κάτοικοι μέ ἰδιαίτερα αἰσθήματα χαρᾶς καί ἀγάπης. Δέν λειτούργησε τό σχολεῖο καί οἱ μαθητές δεξιά καί ἀριστερά τοῦ δρόμου καλωσόριζαν τόν Πατριάρχη μέ σημαῖες. Στούς τοίχους τῶν κτιρίων ὑπῆρχαν ἀφῖσες πού ἔγραφαν Benvenuto Santita, δηλ. «Καλῶς ὅρισες, Ἁγιώτατε». Τελικά φθάσαμε καί στό ὀρθόδοξο μοναστήρι, πού εἶναι κτισμένο σέ μιά ὑπέροχη τοποθεσία μέ πολλή φυσική ὀμορφιά. Εἶναι βυζαντινό, μέ στοιχεῖα νορμανδικά καί ἀπό μακριά φαντάζει σάν ἕνα κομψοτέχνημα μέ τόν ἰδιαίτερα ὑψηλό τροῦλο του. Εὐτυχῶς, συνεχῶς ἀνακαινίζεται, γιατί ἀκόμη τά κελιά του εἶναι ἐρειπωμένα. Στήν εἴσοδο ὑποδέχθηκε τόν Πατριάρχη ὁ ἡγούμενος π. Κοσμᾶς, πού παρέλαβε τό ἱερό λείψα- 519 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

νο τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τοῦ Θεριστῆ. Στόν μικρό ναό ὁ Πατριάρχης μέ ἐπιτραχήλιο, ὡμοφόριο καί μανδύα τέλεσε τή Δοξολογία καί εὐλόγησε τά ἐκεῖ ἐπιτελούμενα ἔργα. Ἡ προσφώνηση τοῦ ἡγουμένου μέ περιεχόμενο θεολογικό καί ὕφος λογοτεχνικό ἔγινε στά ἑλληνικά, καθώς καί ἡ ἀντιφώνηση τοῦ Πατριάρχη. Πρόσφερε στό μοναστήρι ἀσημένιο δισκοπότηρο καί ἄλλα σκεύη γιά τίς λατρευτικές του ἀνάγκες. Ἦταν πράγματι μιά συγκινητική ἐκδήλωση καί στή μικρή δεξίωση πού ἀκολούθησε, πληροφορηθήκαμε γιά τό πνευματικό καί ἐκδοτικό ἀκόμη ἔργο τῶν Πατέρων τῆς μονῆς. Τό ἀπόγευμα μᾶς δόθηκε ἡ εὐκαιρία νά ἐπισκεφθοῦμε τό Σπήλαιο τῆς Παναγίας, στήν ἔρημο τοῦ Monte Stella. Στήν πραγματικότητα, πρόκειται γιά μιά ὀρθόδοξη Λαύρα πού ἦταν ἀφιερωμένη στήν Κοίμηση τῆς Θεοτόκου. Κάθε χρόνο οἱ μοναχοί μας τελοῦν ἀγρυπνία καί, ὅπως μᾶς εἶπαν, συγκεντρώνεται πολύς κόσμος. Στήν ἴδια περιοχή ὑπῆρχε καί δεύτερη Λαύρα, ἀφιΚοντοφούρι: Ἀναμνηστική φωτογραφία. ερωμένη στή Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ, καθώς καί πολλές σκῆτες μοναχῶν. Τό Σπήλαιο τῆς Κοιμήσεως ἦταν τό Κυριακό τους. Τέλος, τό ἴδιο βράδυ καταλήξαμε στήν πόλη Bivo-Valenzia, πολύ ὄμορφη, δυτικά τῆς Ἰταλικῆς χερσονήσου πρός τό Τυρρινικό πέλαγος. Ἡ ὑποδοχή ἔγινε σ’ ἕνα ὑπέροχο κτίριο μέ θαυμάσιες τοιχογραφίες στήν ὀροφή του, πού εἶναι τό Δημαρχεῖο τῆς πόλης. Ἐπίσης, ξεναγηθήκαμε, λίγα χιλιόμετρα πιό ἔξω, στή βυζαντινή ἐκκλησία τοῦ Ὁσίου Λουκᾶ, πού εἶναι τοπικός πολιοῦχος Ἅγιος τῆς περιοχῆς.

- 520 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

22 Μαρτίου, ἡμέρα Πέμπτη, συνεχίσαμε τήν πορεία μας γιά τήν κωμόπολη τῆς Σεμινάρας. Ἐδῶ ὁ Πατριάρχης τέλεσε ἁγιασμό καί θεμελίωσε τόν ναό πού πρόκειται νά κτιστεῖ στή μνήμη τῶν Ὁσίων Ἠλιοῦ τοῦ Νέου καί Φιλαρέτου τοῦ Κηπουροῦ. Τό οἰκόπεδο παραχωρήθηκε ἀπό τήν κοινότητα. Λίγα χιλιόμετρα πιό κάτω, στό χωριό Μελικουκκά, ἔγιναν δύο ἀξιόλογες ἐκδηλώσεις. Πρῶτα τελέστηκε ὁ ἁγιασμός στό νέο ὀρθόδοξο μοναστήρι, πού εἶναι ἀφιερωμένο στόν Ὅσιο Ἠλία τόν Σπηλαιώτη. Πρόκειται γιά τό κτίριο τοῦ πρώην σιδηροδρομικοῦ σταθμοῦ, πού παραχωρήθηκε γιά νά μετατραπεῖ σέ ὀρθόδοξο μοναστήρι. Οἱ ἀνακαινιστικές ἐργασίες ἔχουν προχωρήσει ἀρκετά καί σ’ αὐτό πρόκειται νά ἐγκαταβιώσει ὁ ἱερομόναχος π. Νεῖλος μέ τή συνοδεία 3-4 μοναχῶν. Στή συνέχεια, ἐπισκεφθήκαμε τό σπήλαιο τοῦ Ὁσίου Ἠλία τοῦ Σπηλαιώτη, πού ἀκόμη ἀναβλύζει ἁγίασμα. Στά παλιά χρόνια ἦταν μοναστήρι καί σ’ αὐτό ἀσκήθηκε καί ὁ μαθητής τοῦ Ἠλία, ὁ Ὅσιος Λουκᾶς. Καταλήξαμε στό Ρήγιο (Reggio), ἐπίσης παλαιά ὀρθόδοξη Μητρόπολη. Μᾶς ὑποδέχθηκαν στό Σεμινάριο τῆς πόλεως. Ἐπισκεφθήκαμε τόν ἐπιβλητικό Καθεδρικό Ναό καί τό ἀξιόλογο ἀρχαιολογικό μουσεῖο τῆς πόλης, πού, μεταξύ τῶν πολλῶν καί σπουδαίων εὑρημάτων του, φυλάσσονται οἱ περίφημοι «πολεμιστές τοῦ Ριάτσε», ἔργο τοῦ 5ου π.Χ. αἰ.

Κοντοφούρι: Ὑποδοχή τοῦ Πατριάρχη.

Ἀπό τό Ρήγιο ξεκινήσαμε γιά τά ἑλληνόφωνα χωριά τῆς Καλαβρίας στίς 23 Μαρτίου, ἡμέρα Παρασκευή.

- 521 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Πρῶτος σταθμός τό χωριό Κοντοφούρι ἤ Κοντοχούρι. Ἔξω ἀπό τό χωριό ὑποδέχθηκαν τόν Πατριάρχη οἱ κάτοικοι μέ τίς κοινοτικές ἀρχές, καθώς καί οἱ μαθητές ἀπό τά γύρω χωριά μέ ἀνθοδέσμες, σημαῖες καί μέ ἕνα πανό πού ἔγραφε στά ἑλληνικά: Οἱ μαθητές καί οἱ διδάσκοντες τῶν σχολείων τοῦ Κοντοφουρίου καί τοῦ Ροχουδίου καλωσορίζουν τόν Παναγιώτατο Οἰκουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαῖο Ι΄. Ἀπό τό Κοντοφούρι ἀνηφορίσαμε γιά τό Γκαλλιτσιανό, σπουδαῖο ἑλληνόφωνο χωριό. Ὁ δρόμος πού μᾶς ἔφερε σ’ αὐτό θά ὀνομαστεῖ «ὁδός Βαρθολομαίου Α΄», ἀφοῦ ἀσφαλτοστρώθηκε εἰδικά γιά τήν ἐπίσκεψη τοῦ Πατριάρχη. Τό χωριό αὐτό μᾶς θυμίζει κλασικό ἑλληνικό ὀρεινό χωριό. Τά στενά δρομάκια του εἶχαν ἑλληνικές ἐπιγραφές, ὅπως: ὁδός Μεγ. Ἀλεξάνδρου, Πυθαγόρα, Παναγίας τῆς Ἑλλάδας κ.λπ. Στήν πλατεία, πού ἔγινε καί ἡ ὑποδοχή, μία πέτρινη πλάκα ἔγραφε: «PLATIA PATRIARCHI KONSTANTINUPOLI». Ἐδῶ χόρεψαν και τραγούδησαν στή Γκρεκάνικη δι- Γκαλλιτσιανό: Πλατεῖα άλεκτό τους. Στό ἴδιο μέρος μιλήσαμε μέ τούς μέ τό ὄνομα τοῦ Πατριάρχη. κατοίκους στή δική τους Γκρεκάνικη διάλεκτο. Προορισμός μας τό προσκύνημα στήν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία, πού ὀνομάζεται «Παναγία τῆς Ἑλλάδος». Νεόκτιστη, μέ βυζαντινό χρῶμα, στολισμένη μέ ἑλληνικές καί βυζαντινές σημαῖες, δέχθηκε τούς λατρευτικούς ὕμνους πού ἔψαλε ὁ Πατριάρχης καί ἡ συνοδεία του. Εὐχή τῶν μοναχῶν πού μᾶς συνόδευαν καί τῶν κατοίκων ἦταν νά ἱδρυθεῖ γυναικεία μονή, γιά νά ἐξυπηρετεῖ τίς λατρευτικές ἀνάγκες τῶν 15 περίπου Ὀρθοδόξων Γκρεκονιανῶν οἰκογενειῶν, ἀλλά καί νά συμβάλλει καί στή διατήρηση τῆς γλώσσας. Τό χωριό ἔχει ἀδελφοποιηθεῖ μέ τόν Δῆμο Ἀλίμου, γι’ αὐτό καί μιά πλατεία φέρει τό ὄνομα τοῦ Δήμου.

- 522 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Γκαλλιτσιανό: Γκρεκάνικα τραγούδια.

Γκαλλιτσιανό: Τραγουδοῦν Γκρεκάνικα τραγούδια μπροστά στόν Πατριάρχη.

Μέ συγκίνηση ἀφήσαμε τό Γκαλλιτσιανό γιά νά κατέβουμε στή Bova Marina. Πρόκειται γιά τό ἐπίνειο τῆς Μπούα (ἑλληνικά) ἤ Bova (ἰταλικά), ὀρεινοῦ ἑλληνόφωνου χωριοῦ. Στή Bova Marina στεγάζεται τό περιφερειακό Ἰνστιτοῦτο Ἑλληνόφωνων Σπουδῶν τῆς Καλαβρίας. Στό προαύλιο τοῦ Ἰνστιτούτου ὑποδέχθηκαν τόν Πατριάρχη οἱ καθηγητές, οἱ Ἀρχές καί οἱ μαθητές, πού ἀνέμιζαν ἰταλικές καί ἑλληνικές σημαῖες. Στήν αἴθουσα τελετῶν προσφώνησαν τόν Πατριάρχη πολλοί καθηγητές στή Γκρεκάνικη διάλεκτο, ἔγιναν στήν ἴδια διάλεκτο ἀπαγγελίες ποιημάτων, καθώς καί κοπέλες μέ τοπικές ἐνδυμασίες τραγούδησαν δικά τους, τοπικά τραγούδια. Μέ τίς προσφωνήσεις καί τή θερμή ἀντιφώνηση τοῦ Πατριάρχη, μέ τήν ἀνταλλαγή δώρων καί τίς ἀναμνηστικές φωτογραφίες, δημιουργήθηκε μιά ζεστή καί συγκινητική ἀτμόσφαιρα. Τέλος, μέ ἑλικόπτερο μεταφερθήκαμε ἀπέναντι στή Σικελία, στό χωριό Μαντανίτσι (Mandanici), πού κοντά του βρίσκεται τό ὀρθόδοξο μοναστῆρι τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου. Πρόκειται γιά παλαιό

- 523 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

βυζαντινό κτίσμα, πού τώρα ἀνακαινίζεται, ἀφοῦ σ’ αὐτό θά στεγαστεῖ καί τό Ἰνστιτοῦτο Ἑλληνορθόδοξων Μελετῶν τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας. Στόν περίβολο τῆς μονῆς, μετά τόν ἁγιασμό, ὁ Πατριάρχης τέλεσε τήν ἀκολουθία τῶν Χαιρετισμῶν (Δ΄ Στάση), ἐνῶ τόν Κανόνα ἔψαλε ὁ βυζαντινός χορός των «Μαϊστόρων».

Bova Marina: Ὑποδοχή τοῦ Πατριάρχη ἀπό μαθητές.

Πράγματι τό τοπίο ἦταν εἰδυλλιακό καί ἡ ὅλη ἀτμόσφαιρα κατανυκτική. Ὁδικῶς καταλήξαμε στό Acireale, προάστιο τῆς Κατάνης. Σέ ξενοδοχεῖο εἶχε διοργανωθεῖ τό Δ΄ συνέδριο τῶν Ἐκκλησιῶν τῆς Σικελίας. Ἦταν ἡ τελευταία ἡμέρα τοῦ συνεδρίου καί βρεθήκαμε μπροστά σέ μιά κοσμοπλημμύρα, ὅταν ὑποδέχθηκαν τόν Πατριάρχη 2.000 σύνεδροι, τρεῖς καρδινάλιοι καί ὅλοι οἱ ἐπίσκοποι τῆς Σικελίας. Ἡ αἴθουσα τελετῶν τοῦ ξενοδοχείου, κατάμεστη. Στήν προσφώνηση τοῦ καρδιναλίου Cassidy, ὅπως καί στήν ἀντιφώνηση τοῦ Πατριάρχη, τονίστηκε ἡ ἀνάγκη γιά τή συνέχιση τοῦ θεολογικοῦ διαλόγου μεταξύ τῶν δύο Ἐκκλησιῶν, καθώς καί γιά μία πορεία ἑνότητας στήν 3η χιλιετία πού μόλις ἄρχισε. Ἡ 1η χιλιετία, τόνιMandanici: Ἀκολουθία ἁγιασμοῦ σε ὁ Πατριάρχης, διατήρησε τήν (23/3/2001) - 524 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἑνότητα τῶν Ἐκκλησιῶν παρόλα τά προβλήματα πού δημιουργοῦνταν. Ἡ 2η χιλιετία δυστυχῶς ἦταν περίοδος χωρισμοῦ. Εὐχή ὅλων εἶναι ἡ 3η χιλιετία νά ὁδηγήσει στήν ἑνότητα καί τή συμφιλίωση, πού ὅλοι μας ἐπιθυμοῦμε καί προσευχόμαστε γι’ αὐτή. Τά χειροκροτήματα ἦσαν παρατεταμένα! Στίς 24 Μαρτίου, Σάββατο, τελευταία ἡμέρα τοῦ ὁδοιπορικοῦ, ἀφοῦ ἐπισκεφθήκαμε τόν Κυβερνήτη καί τόν Δήμαρχο τῆς Κατάνης, τόν Καθεδρικό Ναό, ὅπου καί ἡ κρύπτη τῆς Ἁγίας Ἀγάθης, καταλήξαμε στόν Ὀρθόδοξο ναό τοῦ Ἁγίου Λέοντος. Ὁ Ἅγιος Λέων ὑπῆρξε ἐπίσκοπος Κατάνης (9ος αἰ.). Ὁ ναός, στό κέντρο τῆς πόλεως, παραχωρήθηκε στή ΜητρόποΓκαλλιτσιανό: Ἄποψη. (23/3/2001) λη Ἰταλίας. Εἶναι ἀρκετά εὐρύχωρος, μέ βοηθητικούς χώρους, θά γίνει κέντρο συνάντησης τῶν πολλῶν φοιτητῶν μας πού σπουδάζουν στήν πόλη, ὄχι μόνο γιά τίς λατρευτικές τους ἀνάγκες ἀλλά καί γιά ἄλλες ἐκδηλώσεις. Μετά τή Δοξολογία μίλησε στούς φοιτητές ὁ Πατριάρχης ἐνισχύοντάς τους στήν προσπάθεια νά σπουδάσουν μακριά ἀπό τήν πατρίδα καί τούς ἔδωσε τήν πατριαρχική εὐλογία του γιά αἴσιο πέρας τῶν σπουδῶν τους. Μετά τό μεσημέρι τό ἑλικόπτερο μᾶς μετέφερε στό Παλέρμο μέ τή συνοδεία τοῦ καρδιναλίου τῆς πόλεως. Ὕστερα ἀπό μιά μικρή τελετή στό ἐπισκοπικό μέγαρο καί στόν Καθεδρικό

- 525 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ναό, ἀναχωρήσαμε γιά τό ἀεροδρόμιο, πού μᾶς περίμενε ἰδιωτικό ἀεροσκάφος γιά τή μεταφορά μας στήν Κωνσταντινούπολη. Ἔτσι, τό βράδυ τοῦ Σαββάτου, 24 Μαρτίου, παραμονή τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, ἐπιστρέψαμε στήν Πόλη μέ αἰσθήματα αἰσιόδοξα γιά τό ἔργο πού ἐπιτελεῖται στή Μεγάλη Ἑλλάδα. Καί τά αἰσθήματα αὐτά ἐνισχύονται καί ἀπό τήν ἀνταπόκριση πού βρίσκει τό ἔργο αὐτό καί ἀπό μέρους τῶν κρατικῶν ἀλλά καί τῶν ἐκκλησιαστικῶν Ἀρχῶν τῆς Ἰταλίας. Ὁ Πατριάρχης μέ τά ἄπταιστα ἰταλικά του καταγοήτευσε τούς ἀκροατές του, ἀλλά καί ἐνίσχυσε ὅσους κοπιάζουν γιά τή συντήρηση μιᾶς μακρόχρονης παράδοσης στίς περιοχές τῆς ἄλλοτε δικαιοδοσίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου. Ἄς εὐχηθοῦμε καί στίς ἄλλες προσκυνηματικές πορεῖες του, ὅπως αὐτή τόν Μάϊο τοῦ 2001 στήν Καππαδοκία, ὁ Πατριάρχης τοῦ Γένους νά ἔχει τίς ἴδιες ἐπιτυχίες πρός δόξα τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας μας, ἀλλά καί τοῦ ἀπανταχοῦ Ἑλληνισμοῦ.

Παναγιώτης Σ. Μαρτίνης, Δρ. Θεολογίας, τ. Σχολ. Σύμβουλος Ἄρχων Ἱερομνήμων τῆς Μ.τ.Χ.Ε

- 526 -

Ο Μ Ι Λ Ι Α Τ Η Σ Α . Θ . Π . ΤΟΥ Ο Ι ΚΟΥ Μ Ε Ν Ι ΚΟΥ Π ΑΤ Ρ Ι Α Ρ Χ Ο Υ Κ . Κ . Β Α Ρ Θ ΟΛΟ Μ Α Ι Ο Υ Σ Τ Ο Ν Κ ΑΘ Ε Δ Ρ Ι Κ Ο Ν ΑΟ Τ Ο Υ Ρ Η Γ Ι Ο Υ ΤΗΣ ΚΑΛΑΒΡΙΑΣ ΣΤΙΣ 22 ΜΑΡΤΙΟΥ 2021 Σ ΤΑ Ι ΤΑ Λ Ι Κ Α Κ Α Ι Η Μ Ε ΤΑΦ ΡΑ Σ Η Τ Η Σ Σ ΤΑ Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Α

Ἡ Α.Θ.Π. ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΣ Α΄ στό ἱστορικό του προσκύνημα στή Μεγάλη Ἑλλάδα, τήν ἄνοιξη τοῦ 2001.

Eccellentissimo Arcivescovo-Metropolita di Reggio Calabria e Bova, Signor Vittorio Mondello, Eminentissimo Metropolita d’Italia, diletto fratello in Cristo, Signor Gennadios, Venerati fratelli nell’episcopato, Sacro clero e pio popolo reggino, Figli amati in Cristo, “costeggiando siamo giunti a Reggio” (At 28, 13).

Scolpite sulla facciata della vostra Cattedrale, le parole dell’apostolo ed evangelista Luca, ci ricordano la venuta dell’apostolo Paolo insieme ai suoi compagni di viaggio, e il suo trasferimento in catene a Roma. L’episodio ci riporta all’Età protocristiana durante la quale, in condizioni molto difficili, è stata seminata tra le Genti la Parola di Dio. E’ noto - come riferisce lo stesso San Luca negli Atti degli Apostoli - che l’apostolo Paolo, quando arrivò a Roma, convocò i più in vista tra i Giudei ed ‘’espose loro accuratamente il regno di Dio, cercando di convincerli riguardo a Gesù in base alla legge di Mosè e ai profeti, dal mattino alla sera. Alcuni aderirono alle cose da lui dette, ma altri non volevano credere’’ (At 28, 23-25).

La fede di alcuni e l’incredulità degli altri sono due aspetti contrapposti tra loro, sebbene credenti e non credenti avessero ascoltato la stessa parola pronunciata dalle stesse labbra.

- 529 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Il fenomeno della diversa ricezione del messaggio cristiano continua, da allora in ogni epoca, e manifesta che lo stato spirituale di chi ascolta e non la defferenza della predicazione apostolica, è la causa delle diverse percezioni per quanto riguarda la retta dottrina cristiana.

Di certo, la verità su Cristo è una e unica: essa è incentrata nella stessa e unica persona di Cristo e costituisce la Verità incarnata, come Egli stesso ha detto: ‘’Io sono la Via, la Verità e la Vita’’ (Gv 14, 6).

Di conseguenza, l’unico sicuro modo di appropriazione della verità di Cristo è l’identificazione di ciascuno con Cristo.

L’ideale, dunque, sarebbe che l’unità di fede di tutti noi per quabto riguarda quest’unica persona di Cristo nasca automaticamente dalla nostra comune esperienza di identificazione di ognuno di noi con Cristo, senza ragionamenti mentali.

Purtroppo, ogni uomo disegna su Cristo la propria percezione che si differenzia, poco o molto, dalla percezione su Cristo degli altri, secondo il proprio grado di appropriazione dello Spirito di Cristo; vale a dire, secondo il proprio grado di identificazione con Lui. Da ciò derivano controversie a proposito di quale percezione su Cristo sia la giusta o la più retta e le connesse divisioni e discordie tra i membri della Chiesa di Cristo.

Posti davanti alla scelta di quale sia la vera tra queste diverse definizioni, il critero più sicuro è il connesso discernimento dei santi, cioè di quelli che sono uniti a Cristo, perchè il loro discernimento non è semplicemente umano, (‘’in discorsi persuasivi di sapienza umana’’, I Cor 2, 4), ma è un discernimento nello Spirito Santo (‘’nella manifestazione dello Spirito e della Potenza’’, I Cor 2, 5).

Venuti in questa sacra terra, constatiamo con commozione che essa non è soltanto madre e nutrice di tanti santi, ma ne conserva viva la - 530 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

devozione. Ricordiamo in primo luogo i nostri comuni santi, come San Costantino di Reggio e di tutta la Calabria. Egli, insieme a Teodoro di Tauriana, Teotimo di Crotone, Stefano di Ipponio (Vibo Valentia), Cristoforo di Santa Ciriaca (Gerace), Sergio di Nicotera e Teodoro di Tropea, al Santo Settimo Concilio Ecumenico si distinse tra i più strenui difensori del ristabilimento delle sacre icone e della fede ortodossa.

Ricordiamo inoltre il vescovo di Reggio Leone che nell’879, al santo ed ecumenico ‘’ottavo’’ Concilio, alzò la voce nella Grande Chiesa in difesa del santo Patriarca Fozio, nostro grande predecessore. Ricordiamo infine la tragica figura del Metropolita Basilio di Reggio e di tutta la Calabria, costretto all’esilio.

Oltre questi santi strettamente locali, esiste ancora una moltitudine di santi, nella più vasta regione della ‘’Magna Grecia’’, come i santi Elia il Nuovo, Giovanni il Theristis, Leone di Catania, Pancrazio di Taormina, il Patriarca Ecumenico Metodio di Siracusa, Filippo di Agira, Lucia e Agata, Gregorio di Agrigento, l’Innografo Giuseppe di Siracusa, Atanasio di Catania vescovo di Metone nel Peloponneso, Nicodemo di Mammola, e molti altri. Tutti questi che sono uniti a Cristo, costituiscono una guida forte e sicura sul nostro cammino.

La storia di questa città e regione ci insegna la necessità del reciproco rispetto e della comprensione fraterna, come primo passo verso l’unità.

In Calabria la necessità d’unione delle Chiese d’Oriente e d’Occidente è sentita più fortemente che in altri luoghi. Il secondo Millennio ci ricorda le divisioni religiose che hanno turbato le coscienze dei cristiani, Cattolici, Ortodossi ed Evangelici di questa regione. Il primo Millennio mette davanti a noi l’unità dei Cristiani e delle Chiese di quel periodo, come una realtà alla quale dobbiamo tornare.

- 531 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Palese esempio di questa unità e della base sulla quale essa sarà raggiunta, sono i santi, e specialemnte gli asceti di questa terra che, come pellegrini, si recarono nell’Antica Roma, presso le tombe dei Protocorifei Apostoli Pietro e Paolo; a Patrasso, presso la tomba dell’apostolo Andrea; a Thessalonica, presso la tomba del grande martire Demetrio; a Costantinopoli, presso le tombe di tanti santi e martiri e ai santuari della Madre di Dio; in Terra Santa, santificata dalla presenza terrestre del Dio-Uomo, il Signore nostro Gesù Cristo; ad Alessandria, presso la tomba dell’apostolo ed evangelista Marco, per ritornare in seguito in questa regione della loro ascesi, avendo vissuto l’esperienza meravigliosa e indicibile che la Santa Chiesa di Cristo era universalmente una e indivisa.

Negli ultimi anni la Divina Provvidenza ha portato greci ed altri ortodossi in questa città e nella sua provincia, dove non ha mai cessato di risuonare la bella e antica lingua greca. Studenti greci frequentano la dinamica Università di reggio e, insieme con gli ortodossi residenti, hanno costituito in questa città ospitale una parrocchia ortodossa, posta sotto la protezione del vostro concittadino Sant’Elia lo Spileota, del quale abbiamo questa amttina venerato a Melicuccà i luoghi di ascesi, e della Madre di Dio, detta ‘’Madonna della Consolazione’’, patrona di questa città. La benevola disposizione delle locali autorità civili e religiose nei loro confronti e nei confronti delle loro esigenze di culto, che si manifesta con la concessione di chiese, monasteri ed altre facilitazioni, testimonia l’amore, il sentimento di parentela e il desiderio di unità. Esprimiano per tutto ciò la nostra profonda soddisfazione e i nostri ringraziamenti.

Straordinaria è in questi ultimi anni la crescente presenza di pellegrini ortodossi venuti per visitare i ruderi, le grotte e i luoghi che profumano - 532 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

dall’odore dei santi asceti di questa comune gloria delle nostre Chiese sorelle. Ascoltando i racconti dei pellegrini dei sacri luoghi ascetici della Calabria bizantina, alcuni dei quali sono stati concessi alla neo-fondata Sacra Arcidiocesi Ortodossa d’Italia del nostro Patriarcato Ecumenico, abbiamo desiderato anche Noi di dissetarci a questa comune, antica fonte dei nostri Padri, per invocare, all’inizio del terzo Millennio, le intercessioni degli indimenticabili eroi della fede che hanno dato tutto a Cristo Salvatore, per la restaurazione dell’unità dei Cristiani e specialmente delle nostre Chiese. Crediamo che le inevitabili difficoltà che si presentano nei dialoghi ufficiali di vertice, non devono impedire i contatti fraterni di base. Addirittura possono contribuire al superamento di alcuni ostacoli e al migliore avvicinamento delle Chiese.

Eccellentissimo Fratello, ci troviamo qui come pellegrini, per chiedere l’intercessione dei nostri comuni Padri, che sono stati glorificati nell’ascesi in questa sacra terra della Calabria, affinchè il Signore doni alle nostre Chiese pace, prosperità e unità, in modo che brilli anche nel terzo Millennio, in tutto il mondo, la luce di Cristo, come essa brilla nella storia della Calabria. Profetici segni di amore, pace e unità non sono d’altronde mancati in questa terra d’Occidente rivolta ad oriente, secondo quanto ha scritto l’allora presbitero della Chiesa reggina Giuseppe Agostino, nato e nutrito nel seno della Chiesa apostolica di Reggio, al nostro indimenticabile predecessore, il Patriarca Dimitrios, per chiedere le preghiere per la sua ordinazione episcopale in questa Cattedrale.

Eccellenza Reverendissima, coloro che hanno seminato nelle lecrime mieteranno nella gioia, dice - 533 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

il salmo. Noi siamo oggi chiamati a realizzare insieme questa profezia in Calabria: alle controversie tra greci e latini durante il secondo Millennio, subentri nel terzo Millennio quel clima esemplare di rapporti che auiterà ancora di più i nostri tentati di unità.

Voglia il Signore, per l’intercessione dei suoi santi che abbiamo ricordato, di benedire questi tentativi perchè portino i frutti che desideriamo.

Così sia! BuonaPasqua a tutti!  Ὁ Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαῖος, Ἀγαπητός ἐν Χριστῷ ἀδελφός καί διάπυρος πρός Θεόν εὐχέτης

- 534 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

(Ἀκολουθεῖ ἡ μετάφραση τῆς ὁμιλίας στά ἑλληνικά) Σεβασμιώτατε Ἀρχιεπίσκοπε, Μητροπολῖτα Ρηγίου τῆς Καλαβρίας καί Βούας, κύριε Vittorio Mondello, Σεβασμιώτατε Μητροπολῖτα Ἰταλίας, ἀγαπητέ ἐν Χριστῷ ἀδελφέ, κύριε Γεννάδιε, Σεβασμιώτατοι ἀδελφοί ἐπίσκοποι, Εὐλαβέστατοι κληρικοί καί λαϊκοί κάτοικοι τοῦ Ρηγίου, «περιελθόντες κατηντήσαμεν εἰς ῾Ρήγιον» (Πράξ. 28, 13). Χαραγμένα στήν πρόσοψη τοῦ Καθεδρικοῦ σας Ναοῦ, τά λόγια τοῦ Ἀποστόλου καί Εὐαγγελιστοῦ Λουκᾶ, μᾶς θυμίζουν τόν ἐρχομό τοῦ Ἀποστόλου Παύλου μαζί μέ τούς συνταξιδιῶτες του καί τή μεταφορά του μέ ἁλυσῖδες στή Ρώμη. Τό ἐπεισόδιο μᾶς ταξιδεύει στήν πρωτοχριστιανική ἐποχή κατά τήν ὁποία, μέσα σέ πολύ ἀντίξοες συνθῆκες, ὁ Λόγος τοῦ Θεοῦ σπάρθηκε μεταξύ τῶν λαῶν. Εἶναι γνωστό –ὅπως ἀναφέρει ὁ ἴδιος ὁ ἅγιος Λουκᾶς στίς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων– ὅτι ὁ ἀπόστολος Παῦλος, ὅταν ἔφτασε στή Ρώμη, κάλεσε τούς πλέον ἐξέχοντες μεταξύ τῶν Ἰουδαίων καί «ἐξετίθετο διαμαρτυρόμενος τὴν βασιλείαν τοῦ Θεοῦ πείθων τε αὐτοὺς τὰ περὶ τοῦ Ἰησοῦ ἀπό τε τοῦ νόμου Μωυσέως καὶ τῶν προφητῶν ἀπὸ πρωῒ ἕως ἑσπέρας. Καὶ οἱ μὲν ἐπείθοντο τοῖς λεγομένοις, οἱ δὲ ἠπίστουν.» (Πράξ.

28, 23-25). Ἡ πίστη μερικῶν καί ἡ ἀπιστία τῶν ἄλλων εἶναι δύο ἀντίθετες ὄψεις μεταξύ τους, ἄν καί πιστοί καί μή, εἶχαν ἀκούσει τά ἴδια λόγια νά λέγονται ἀπό τά ἴδια χείλη.

- 535 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Τό φαινόμενο αὐτό, τῆς διαφορετικῆς πρόσληψης τοῦ χριστιανικοῦ μηνύματος συνεχίζεται ἔκτοτε, σέ κάθε ἐποχή, καί φανερώνει τό ὅτι ἡ πνευματική κατάσταση τοῦ ἀκροατῆ καί ὄχι ἡ ποικιλομορφία τοῦ ἀποστολικοῦ κηρύγματος, εἶναι ἡ αἰτία τῶν διαφορετικῶν ἀντιλήψεων ὅσον ἀφορᾶ τήν ὀρθή χριστιανική διδασκαλία. Ἀσφαλῶς, ἡ ἀλήθεια γιά τόν Χριστό εἶναι μία καί μοναδική: ἐπικεντρώνεται στό ἴδιο καί μοναδικό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ καί ἀποτελεῖ τήν ἐνσαρκωμένη Ἀλήθεια, ὅπως ὁ ἴδιος εἶπε: «ἐγώ εἰμι ἡ ὁδὸς καὶ ἡ ἀλήθεια καὶ ἡ ζωή» (Ἰω. 14, 6). Κατά συνέπεια, ὁ μόνος σίγουρος τρόπος οἰκειοποίησης τῆς ἀλήθειας περί τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ ταύτιση τοῦ καθενός μέ τόν Χριστό. Τό ἰδανικό, λοιπόν, θά ἦταν ἡ ἑνότητα τῆς πίστης ὅλων μας ἀναφορικά μέ τό μοναδικό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ νά προκύπτει αὐτομάτως ἀπό τήν κοινή ἐμπειρία τῆς ταύτισης τοῦ καθενός μας μέ τόν Χριστό, χωρίς διανοητικούς συλλογισμούς. Δυστυχῶς, ὁ κάθε ἄνθρωπος ἀποδίδει στόν Χριστό τήν προσωπική του ἀντίληψη, ἡ ὁποία διαφέρει, λίγο ἤ πολύ, ἀπό τήν ἀντίληψη τῶν ἄλλων γιά τόν Χριστό, ἀνάλογα μέ τόν δικό του βαθμό οἰκειοποίησης τοῦ Πνεύματος τοῦ Χριστοῦ, δηλαδή ἀνάλογα μέ τόν βαθμό ταύτισής του μέ Αὐτόν. Ἀπό αὐτό προκύπτουν διχογνωμίες σχετικά μέ τό ποιά ἀντίληψη περί τοῦ Χριστοῦ εἶναι ἡ σωστή ἤ ἡ πλέον ὀρθή καί οἱ σχετικές διαιρέσεις καί διαφωνίες μεταξύ τῶν μελῶν τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Χριστοῦ. Μπροστά στήν ἐπιλογή περί τοῦ ποιά εἶναι ἡ ἀληθής μεταξύ αὐτῶν τῶν διαφορετικῶν γνωμῶν, τό ἀσφαλέστερο κριτήριο σχετίζεται μέ αὐτό τῶν ἁγίων, ἐκείνων δηλαδή πού εἶναι ἑνωμένοι μέ τόν Χριστό, ἐπειδή ἡ κρίση τους δέν εἶναι ἁπλῶς ἀνθρώπινη, («οὐκ ἐν πειθοῖς ἀνθρωπίνης σοφίας λόγοις», Α΄ Κορ. 2, 4), ἀλλά εἶναι κρίση ἐν Ἁγίῳ Πνεύματι («ἀλλ᾿ ἐν ἀποδείξει Πνεύματος καὶ δυνάμεως», Α΄ Κορ. 2, 5).

- 536 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ἐρχόμενοι σέ αὐτή τήν ἱερή γῆ, διαπιστώνουμε μέ συγκίνηση ὅτι ὄχι μόνο εἶναι μητέρα καί τροφός πολλῶν ἁγίων, ἀλλά πώς διατηρεῖ ζωντανή καί τή μνήμη τους. Θυμόμαστε πρῶτα ἀπ’ ὅλα τούς κοινούς μας ἁγίους, ὅπως τόν ἅγιο Κωνσταντῖνο Ρηγίου καί πάσης Καλαβρίας. Αὐτός, μαζί μέ τούς Θεόδωρο τῆς Ταυριανῆς, Θεότιμο τοῦ Κρότωνα, Στέφανο τοῦ Ἱππωνίου (Vibo Valentia), Χριστόφορο τῆς Ἁγίας Κυριακῆς (Gerace), Σέργιο τῶν Νικοτέρων καί Θεόδωρο τῶν Τροπαίων, στήν ἁγία Ζ’ Οἰκουμενική Σύνοδο διακρίθηκε ὡς ἕνας ἀπό τούς γενναιότερους ὑπερασπιστές τῆς ἀναστήλωσης τῶν ἱερῶν εἰκόνων καί τῆς ὀρθόδοξης πίστης. Μνημονεύουμε ἐπίσης τόν ἐπίσκοπο Ρηγίου Λέοντα, πού τό 879, στήν ἁγία Οἰκουμενική «ὀγδόη» Σύνοδο, ὕψωσε τή φωνή του μέσα στή Μεγάλη Ἐκκλησία γιά τήν ὑπεράσπιση τοῦ ἁγίου Πατριάρχου Φωτίου, τοῦ μεγάλου αὐτοῦ προκατόχου μας. Τέλος, θυμόμαστε τήν τραγική μορφή τοῦ Μητροπολίτου Ρηγίου καί πάσης Καλαβρίας Βασιλείου, ὁ ὁποῖος ἐξαναγκάστηκε σέ ἐξορία. Ἐκτός ἀπό αὐτούς τούς στενά τοπικούς ἁγίους, ὑπάρχει ἀκόμη ἕνα πλῆθος ἁγίων, στήν εὐρύτερη περιοχή τῆς «Μεγάλης Ἑλλάδος», ὅπως οἱ ἅγιοι Ἠλίας ὁ Νέος, Ἰωάννης ὁ Θεριστής, Λέων τῆς Κατάνης, Παγκράτιος τῆς Ταυρομενίας, ὁ Οἰκουμενικός Πατριάρχης Μεθόδιος ὁ ἐκ Συρακουσῶν, Φίλιππος τῆς Ἀγύρας, Λουκία καί Ἀγάθη, Γρηγόριος τῶν Ἀκραγαντίνων, ὁ Ὑμνογράφος Ἰωσήφ ὁ ἐκ Συρακουσῶν, ὁ Ἀθανάσιος ὁ ἐκ Κατάνης, ἐπίσκοπος τῆς Μεθώνης στήν Πελοπόννησο, ὁ Νικόδημος τῆς Μάμμολας καί πολλοί ἄλλοι. Ὅλοι αὐτοί πού εἶναι ἑνωμένοι μέ τόν Χριστό ἀποτελοῦν ἕναν ἰσχυρό καί ἀσφαλῆ ὁδηγό στήν πορεία μας. Ἡ ἱστορία αὐτῆς τῆς πόλεως καί τῆς περιοχῆς μᾶς διδάσκει τήν ἀνάγκη γιά ἀμοιβαῖο ἀλληλοσεβασμό καί ἀδελφική κατανόηση, ὡς ἕνα πρῶτο βῆμα πρός τήν ἑνότητα. Στήν Καλαβρία ἡ ἀνάγκη γιά ἕνωση τῆς Ἀνατολικῆς καί τῆς Δυτικῆς Ἐκκλησίας γίνεται αἰσθητή ἐντονότερα - 537 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἀπό ὅτι σέ ἄλλα μέρη. Ἡ δεύτερη χιλιετία μᾶς θυμίζει τίς θρησκευτικές διαιρέσεις πού διατάραξαν τίς συνειδήσεις τῶν Χριστιανῶν, Καθολικῶν, Ὀρθοδόξων καί Εὐαγγελικῶν, αὐτῆς τῆς περιοχῆς. Ἡ πρώτη χιλιετία θέτει ἐνώπιόν μας τήν ἑνότητα τῶν Χριστιανῶν καί τῶν Ἐκκλησιῶν ἐκείνης τῆς περιόδου, ὡς πραγματικότητα στήν ὁποία πρέπει νά ἐπιστρέψουμε. Ἔκδηλο παράδειγμα αὐτῆς τῆς ἑνότητας καί τῆς βάσης πάνω στήν ὁποία αὐτή μπορεῖ νά ἐπιτευχθεῖ εἶναι οἱ ἅγιοι, καί ἰδιαίτερα οἱ ἀσκητές αὐτῆς τῆς γῆς, πού ἐπισκέπτονταν ὡς προσκυνητές τήν Ἀρχαία Ρώμη, τούς τάφους τῶν Πρωτοκορυφαίων Ἀποστόλων Πέτρου καί Παύλου, τόν τάφο τοῦ ἀποστόλου Ἀνδρέα στήν Πάτρα, τόν τάφο τοῦ μεγαλομάρτυρος Δημητρίου στή Θεσσαλονίκη, τούς τάφους πολλῶν ἁγίων καί μαρτύρων καί τά Θεομητορικά προσκυνήματα στήν Κωνσταντινούπολη, τούς ἁγιασμένους ἀπό τήν ἐπίγεια παρουσία τοῦ Θεανθρώπου, τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, Ἁγίους Τόπους, τόν τάφο τοῦ Ἀποστόλου καί Εὐαγγελιστῆ Μάρκου στήν Ἀλεξάνδρεια, ἐπιστρέφοντας στή συνέχεια σέ αὐτόν ἐδῶ τόν τόπο τῆς ἀσκήσεώς τους, ἔχοντας ζήσει τή θαυμαστή καί ἀνέκφραστη ἐμπειρία ὅτι ἡ Ἁγία τοῦ Χριστοῦ Ἐκκλησία ἦταν οἰκουμενικά μία καί ἀδιαίρετη. Τά τελευταῖα χρόνια ἡ Θεία Πρόνοια ἔφερε Ἕλληνες καί ἄλλους Ὀρθοδόξους σέ αὐτή τήν πόλη καί στήν εὐρύτερη περιοχή, ὅπου ἡ ὄμορφη, ἀρχαία ἑλληνική γλῶσσα δέν ἔπαψε ποτέ νά ἀντηχεῖ. Ἕλληνες φοιτητές φοιτοῦν στό δυναμικό Πανεπιστήμιο τοῦ Ρηγίου καί μαζί μέ τούς ἐντοπίους Ὀρθοδόξους κατοίκους ἵδρυσαν μιά Ὀρθόδοξη ἐνορία σέ αὐτή τή φιλόξενη πόλη, ὑπό τήν προστασία τοῦ συμπολίτη σας ἁγίου Ἠλία τοῦ Σπηλαιώτου, τοῦ ὁποίου σήμερα τό πρωί προσκυνήσαμε στό Μελικουκκά, τόν τόπο τῆς ἀσκήσεως καί τῆς Μητέρας τοῦ Θεοῦ πού ὀνομάζεται «Madonna della Consolazione», προστάτιδας τῆς - 538 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

πόλεως ταύτης. Ἡ καλοπροαίρετη διάθεση τῶν τοπικῶν πολιτικῶν καί θρησκευτικῶν ἀρχῶν πρός αὐτούς καί πρός τίς λατρευτικές τους ἀνάγκες, πού ἐκδηλώνεται μέ τήν παραχώρηση ἐκκλησιῶν, μοναστηριῶν καί ἄλλων διευκολύνσεων, μαρτυροῦν τήν ἀγάπη, τά αἰσθήματα συγγένειας καί τήν ἐπιθυμία γιά ἑνότητα. Γιά ὅλα αὐτά ἐκφράζουμε τή βαθιά μας ἱκανοποίηση καί τίς εὐχαριστίες μας. Ἐξαιρετική εἶναι τά τελευταῖα χρόνια, ἡ αὐξανόμενη παρουσία τῶν Ὀρθοδόξων προσκυνητῶν πού ἔρχονται νά ἐπισκεφθοῦν τά ἐρείπια, τά σπήλαια καί τά μέρη πού εὐωδιάζουν ἀπό τήν εὐωδία τῶν ἁγίων ἀσκητῶν, αὐτῆς τῆς κοινῆς δόξας τῶν ἀδελφῶν μας Ἐκκλησιῶν. Ἀκούγοντας τίς διηγήσεις τῶν προσκυνητῶν τῶν ἱερῶν ἀσκητηρίων τῆς βυζαντινῆς Καλαβρίας, μερικά ἀπό τά ὁποῖα ἔχουν παραχωρηθεῖ στή νεοϊδρυθεῖσα Ἱερά Ὀρθόδοξη Ἀρχιεπισκοπή Ἰταλίας τοῦ Οἰκουμενικοῦ μας Πατριαρχείου, ἐπιθυμήσαμε κι Ἐμεῖς νά ξεδιψάσουμε σέ αὐτήν, τήν ἀρχαία κοινή πηγή τῶν Πατέρων μας, ὥστε νά ἐπικαλεστοῦμε, στίς ἀρχές τῆς τρίτης χιλιετίας, τίς μεσιτεῖες τῶν ἀλησμόνητων αὐτῶν ἡρώων τῆς πίστεως πού ἔδωσαν τά πάντα στόν Σωτῆρα Χριστό, γιά τήν ἀποκατάσταση τῆς ἑνότητας τῶν Χριστιανῶν καί ἰδιαίτερα τῶν Ἐκκλησιῶν μας. Πιστεύουμε ὅτι οἱ ἀναπόφευκτες δυσκολίες πού προκύπτουν στούς ἐπίσημους διαλόγους κορυφῆς δέν πρέπει νά ἐμποδίζουν τίς θεμελιώδεις ἀδελφικές σχέσεις. Μποροῦν ἀντιθέτως ἀκόμη καί νά συμβάλουν στήν ὑπέρβαση κάποιων ἐμποδίων καί στήν προσέγγιση τῶν Ἐκκλησιῶν. Πολυσέβαστε ἀδελφέ, βρισκόμαστε ἐδῶ ὡς προσκυνητές, γιά νά ζητήσουμε τίς πρεσβεῖες τῶν κοινῶν μας Πατέρων, πού ἁγιάστηκαν διά τῆς ἀσκήσεως σέ αὐτή - 539 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

τήν ἱερή γῆ τῆς Καλαβρίας, ὅπως χαρίσει ὁ Κύριος στίς Ἐκκλησίες μας εἰρήνη, εὐημερία καί ἑνότητα, ὥστε νά λάμψει καί στήν τρίτη χιλιετία, σέ ὅλο τόν κόσμο, τό φῶς τοῦ Χριστοῦ, ὅπως αὐτό λάμπει στήν ἱστορία τῆς Καλαβρίας. Ἐξ ἄλλου, τά προφητικά σημάδια τῆς ἀγάπης, τῆς εἰρήνης καί τῆς ἑνότητας δέν ἔλειψαν ἀπό αὐτή τή γῆ τῆς Δύσης πού βλέπει πρός τήν Ἀνατολή, σύμφωνα μέ ὅσα ἔγραφε ὁ τότε πρεσβύτερος τῆς Ἐκκλησίας τοῦ Ρηγίου Giuseppe Agostino, γεννημένος καί γαλουχημένος στούς κόλπους τῆς Ἀποστολικῆς Ἐκκλησίας τοῦ Ρηγίου, στόν ἀείμνηστο προκάτοχό μας, Πατριάρχη Δημήτριο, ζητῶντας τίς εὐχές του γιά τήν ἐπισκοπική του χειροτονία σέ αὐτόν τόν Καθεδρικό Ναό. Σεβασμιώτατε, «οἱ σπείροντες ἐν δάκρυσιν ἐν ἀγαλλιάσει θεριοῦσι», ὅπως ἀναφέρει ὁ ψαλμός. Ἐμεῖς σήμερα καλούμαστε νά πραγματοποιήσουμε μαζί αὐτή τήν προφητεία στήν Καλαβρία: οἱ διαμάχες μεταξύ Ἑλλήνων καί Λατίνων κατά τή δεύτερη χιλιετία θά ἀντικατασταθοῦν στήν τρίτη χιλιετία ἀπό αὐτό τό ὑποδειγματικό κλίμα τῶν σχέσεων πού θά βοηθήσει ἔτι περαιτέρω τίς προσπάθειές μας γιά τήν ἑνότητα. Εἴθε ὁ Κύριος, μέ τή μεσιτεία τῶν ἁγίων του πού μνημονεύσαμε, νά εὐλογήσει αὐτές τίς προσπάθειες ὥστε νά φέρουν τούς καρπούς πού ἐπιθυμοῦμε. Γένοιτο! Καλό Πάσχα σέ ὅλους!

 Ὁ Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαῖος, Ἀγαπητός ἐν Χριστῷ ἀδελφός καί διάπυρος πρός Θεόν εὐχέτης

- 540 -

Ε Π Ι Σ Κ Ε Ψ Η Τ Η Σ Α . Θ . Π . ΤΟΥ Ο Ι ΚΟΥ Μ Ε Ν Ι ΚΟΥ Π ΑΤ Ρ Ι Α Ρ Χ Ο Υ Κ . Κ . Β Α Ρ Θ ΟΛΟ Μ Α Ι Ο Υ Σ ΤΑ ΑΡΒΑΝΙΤΟΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΑΒΡΙΑΣ 18-19 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019

Ο Μ Ι Λ Ι Α Τ Η Σ Α . Θ . Π . ΤΟΥ Ο Ι ΚΟΥ Μ Ε Ν Ι ΚΟΥ Π ΑΤ Ρ Ι Α Ρ Χ Ο Υ Κ . Κ . Β Α Ρ Θ ΟΛΟ Μ Α Ι Ο Υ Σ Τ Ο Ν Κ ΑΘ Ε Δ Ρ Ι Κ Ο Ν ΑΟ Τ Ο Υ ΛΟ Υ Γ Κ Ρ Ο Τ Η Σ ΚΑΛΑΒΡΙΑΣ ΣΤΙΣ 18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019 Σ ΤΑ Ι ΤΑ Λ Ι Κ Α Vostra Eccellenza Mons. Donato, diletto nostro fratello in Cristo, Eminentissimi Fratelli e reverendissimi Chierici, Amatissimi fedeli!

Con sentimenti di tanta riconoscenza a Dio e con profondo raccoglimento siamo giunti questa sera in questa splendida Chiesa Cattedrale della Diocesi di Lungro, dedicata al comune protettore di Oriente e Occidente, San Nicola di Mira, dalla nostra Licia, il Taumaturgo. La sua grazia santifica tanto la sua Diocesi, come anche la sua Tomba, quanto anche la Penisola Italiana, in quanto la sua santa reliquia grondante grazia arricchisce Bari, onorata grandemente anche dai Romano Cattolici, quanto anche ugualmente da noi Ortodossi.

Siamo lieti che anche voi lo onoriate così tanto, al punto da dedicargli un tale splendido Tempio. Il grande Nicola pertanto, la “Regola” di Fede (κανών πίστεως), colui che ha brillato nel Primo Concilio Ecumenico, dove assieme agli altri Padri Teofori, ha proclamato il fedele credere della Chiesa con una corretta glorificazione ed una coerenza di vita, con una Ortodossia ed una Ortoprassi, come continuiamo a sottolineare anche noi in Oriente, l’uomo dal tanto amore e caro a Dio, il pastore e Vescovo in tutto modello della Chiesa, sia anche stasera aiuto, protettore e intercessore per ogni cosa presso Dio! Siamo giunti fino a voi, carissimi, invitati cordialmente da Sua Eccellenza il Vostro Vescovo Donato, che ringraziamo di cuore. Lo - 543 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

abbiamo conosciuto già da molto tempo e ci è stato in modo particolare prediletto. Egli porta il nome di un Padre Greco della Chiesa, assai taumaturgo, il Vescovo di Eurea in Epiro, uno dei 150 Padri Teofori del Secondo Santo Concilio Ecumenico di Costantinopoli, che, come risaputo, oltre a completare il Sacro Simbolo di Fede riguardo ai suoi decreti sullo Spirito Santo, sulla Chiesa, sul Battesimo e sulla attesa della resurrezione, si è anche pronunciato nel suo Terzo Canone sul fatto che: “La Chiesa di Costantinopoli ha la precedenza di onore dopo il Vescovo di Roma, perché questa è la Nuova Roma”. San Donato è venerato in modo particolare come protettore della Tesprozia e della città di Paramythia. Di conseguenza, è particolarmente familiare non solo al Vescovo che porta il suo nome, ma anche a quei Cristiani di quei luoghi, molti dei quali sono discendenti da antenati dell’Epiro e della Albania e perciò amorevolmente vi esortiamo a mantenere l’onore ecclesiastico e liturgico che spetta a questo nostro Santo Padre Teoforo.

La Calabria, questa “terra d’occidente volta verso l’oriente”, come opportunamente viene definita, era dai tempi antichi Ortodossa, e distinguendosi anche per la pietà, con un Monachesimo filocalico e neptico che prosperava in un modo meraviglioso, si trovava ecclesiasticamente dagli inizi dell’Ottavo secolo, sottoposta al Trono di Costantinopoli, che riconosceva anche come Madre Chiesa. Le relazioni di parentela, come si sa, non cambiano, al di là del corso temporale della storia. La madre viene percepita sempre come madre, ama i suoi figli, li pensa ogni giorno, prega ardentemente per loro, per quanto lontano essi siano. Madre una volta, madre per sempre! E anche se non vi trovate più nella sua diretta protezione canonica, la Madre Chiesa di Costantinopoli ha questi sentimenti per voi. E si rallegra in modo materno perché vede che mantenete la sua lingua, il suo Rituale, la innologia e tutta la sua ricchezza liturgica, i costumi e i paramenti del suo sacerdozio. Questo non viene riconosciuto solamente come un - 544 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

elemento esteriore, fatto che avrebbe comportato probabilmente una certa dose di ipocrisia, ma come una prova di una sete interiore e assai profonda e di nostalgia. Di una sete, di una nostalgia, ma anche di amore!

Di un amore “forte come la morte”, dal momento che, per mantenere tutto questo, come elementi basilari della vostra identità e della vostra autodeterminazione, allora, in epoche difficili, “avevate ricevuto su di voi stessi, la sentenza di morte” (2 Cor. 1,9) avete anche fatto emergere meravigliosi Confessori, quali i Santi Luca e Bartolomeo, dai quali invochiamo le loro preghiere.

Negli ultimi tempi, la grande sete spirituale di molti Italiani, non necessariamente di origine Greca o Arbresh, ha aperto un nuovo periodo di presenza della Chiesa Ortodossa in Italia con la creazione di nuovi focolari di testimonianza parrocchiale, che coprono le necessità anche dei fedeli Ortodossi, che qui nuovamente si sono ristabiliti, senza causare di fatto nulla alla locale Chiesa Romano Cattolica, la quale da molto tempo ci ha aiutato e sostenuto e a cui siamo profondamente riconoscenti.

Allo stesso tempo riprendono vigore anche alcuni Monasteri Ortodossi fino a ieri in rovina o in semi-rovina, i quali grazie alla cura di Sua Eminenza il Metropolita d’Italia e Malta Gennadios, in collaborazione con altri cooperatori della Chiesa e con le locali Autorità Comunali, sono risorti da un lungo sonno, sono stati restaurati e quindi costituiscono piccoli focolari di luce dall’Oriente. Siamo certi che amate queste Parrocchie e Monasteri degli Ortodossi e non li ritenete come degli antagonisti, che ovviamente non lo sono, ma delle presenze fraterne e testimoni dell’amore materno di Costantinopoli.

Con Sua Santità il Papa di Roma Francesco, che vive e si comporta in modo degno del nome che porta, ci unisce, amatissimi, un amore fraterno stretto ed una reale amicizia, che entrambi desideriamo vedere estendersi anche tra i Gerarchi, il Clero ed i fedeli delle nostre - 545 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Chiese. Lo abbiamo incontrato appena ieri e abbiamo avuto un caloroso colloquio - sempre con il sogno della piena unione nella fede, - ma desideriamo inviargli anche da qui un caloroso abbraccio ed il nostro saluto cordiale, con tanto onore. Romano Cattolici e Ortodossi abbiamo molto in comune, ma anche diverse cose che ancora dogmaticamente ed ecclesiologicamente ci tengono, purtroppo, lontani dalla comunione insieme, lontani dal comune Calice. Abbiamo il nostro Dialogo Teologico. È progredito di molto. Restano tuttavia ancora alcuni “scandali di strada” che rendono difficile il cammino verso l’incontro, molto seri e fondanti, altri di secondaria importanza. Lavoriamo da entrambe le parti per superarli. Preghiamo noi e pregate anche voi, che Dio appiani la via e spunti quel grande e celebre giorno, in cui ci troveremo insieme attorno alla santa Mensa. Fino allora vi preghiamo di mantenere le vostre tradizioni orientali, continuate ad amare quanti elementi Ortodossi, Romani, Greci, Arbresh e altri vi hanno lasciato in eredità i vostri nonni ed i vostri padri. “Rivestite” la identità del vostro proprio aspetto, amando Cristo, la Chiesa ed i vostri fratelli qui ed in Oriente!

Ci congratuliamo di tutto cuore per il Centenario della fondazione della Diocesi di Lungro, come Eparchia ecclesiastica Italo-Albanese particolare in Calabria, allo scopo di conservare l’aspetto proprio del Rito Bizantino. Preghiamo che Dio conceda molti anni al Pastore, al clero, ai collaboratori ed al suo gregge, a tutti voi, amati pellegrini e anche tante cose propizie, tante cose gradevoli, e quanto contribuisce alla salvezza dell’anima. Manteniamo sempre caloroso il legame di pace e amore tra di noi, per le preghiere della Santissima Madre di Dio, la Theotokos, dei Santi Gerarchi Nicola e Donato e di tutti i Santi locali della Calabria!

Amen.

- 546 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Ο Μ Ι Λ Ι Α Τ Η Σ Α . Θ . Π . ΤΟΥ Ο Ι ΚΟΥ Μ Ε Ν Ι ΚΟΥ Π ΑΤ Ρ Ι Α Ρ Χ Ο Υ Κ . Κ . Β Α Ρ Θ ΟΛΟ Μ Α Ι Ο Υ Σ Τ Ο Ν Κ ΑΘ Ε Δ Ρ Ι Κ Ο Ν ΑΟ Τ Ο Υ ΛΟ Υ Γ Κ Ρ Ο Τ Η Σ ΚΑΛΑΒΡΙΑΣ ΣΤΙΣ 18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019 Σ Τ Η Ν Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η ΓΛ Ω Σ Σ Α Σεβασμιώτατε Ἐπίσκοπε Λούγγρου καὶ λίαν ἡμῖν ἀγαπητὲ ἀδελφὲ ἐν Χριστῷ, κ. Δονᾶτε! Σεβασμιώτατοι Ἀδελφοὶ καὶ λοιποὶ εὐλαβεῖς Κληρικοί, Προσφιλὲς ἐκκλησίασμα! Μὲ αἰσθήματα πολλῆς εὐγνωμοσύνης πρὸς τὸν Θεὸν καὶ βαθείας κατανύξεως εἰσήλθαμε ἀπόψε εἰς τὸν περίλαμπρον τοῦτον Καθεδρικὸν Ναὸν τῆς Ἐπισκοπῆς Λούγγρου, τὸν ἀφιερωμένον εἰς τὸν κοινὸν προστάτην Ἀνατολῆς καὶ Δύσεως χριστιανικῆς, τὸν Ἅγιον Νικόλαον, Ἐπίσκοπον Μύρων τῆς καθ’ ἡμᾶς Λυκίας, τὸν Θαυματουργόν. Ἡ χάρις Του ἁγιάζει τόσον τὸν τόπον τῆς Ἐπισκοπῆς Του, ὅπου καὶ ὁ τάφος Του, ὅσον καὶ τὴν Ἰταλικὴν χερσόνησον, ἀφοῦ τὸ ἱερὸν καὶ χαριτόβρυτον λείψανόν Του θησαυρίζεται εἰς τὸ Μπάρι, τιμώμενον μεγάλως καὶ ὑπὸ τῶν Ρωμαιοκαθολικῶν, ὅσον ἀκριβῶς καὶ ὑφ’ ἡμῶν τῶν Ὀρθοδόξων. Χαιρόμεθα ποὺ καὶ σεῖς τὸν τιμᾶτε τόσον πολύ, ὥστε τοῦ ἀφιερώσατε ἕνα τόσον ὡραῖον Καθεδρικὸν Ναόν! Ὁ πολὺς Νικόλαος λοιπόν, ὁ «κανών» τῆς Πίστεως, ὁ διαλάμψας εἰς τὴν Ἁγίαν Α΄ Οἰκουμενικὴν Σύνοδον, ὅπου ὁμοῦ μετὰ τῶν λοιπῶν Θεοφόρων Πατέρων διετράνωσε τὸ εὐσεβὲς πίστευμα τῆς Ἐκκλησίας ἐν ὀρθότητι δόξης καὶ συνεπείᾳ βίου, ἐν Ὀρθοδοξίᾳ καὶ Ὀρθοπραξίᾳ, ὅπως συνηθίζομε νὰ ὑπογραμμίζωμε ἡμεῖς εἰς τὴν Ἀνατολήν, ὁ ἄνθρωπος τῆς πολλῆς καὶ θεοφιλοῦς ἀγάπης, ὁ κατὰ πάντα ὑποδειγματικὸς - 547 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ἐκκλησιαστικὸς ποιμὴν καὶ Ἱεράρχης, ἂς εἶναι καὶ ἀπόψε βοηθός, ἀντιλήπτωρ καὶ πρέσβυς ἡμῶν τὰ πρὸς τὸν Θεόν! Ἤλθαμε πλησίον σας, ἀγαπητοί, προσκεκλημένοι εὐγενῶς τοῦ Σεβασμιωτάτου Ἐπισκόπου σας κ. Δονάτου, τὸν ὁποῖο καὶ εὐχαριστοῦμε ἀπὸ καρδίας. Τὸν ἔχομε γνωρίσει καὶ παλαιότερον καὶ εἶναι ἰδιαιτέρως ἀγαπητὸς εἰς ἡμᾶς. Φέρει τὸ ὄνομα Ἕλληνος Πατρὸς τῆς Ἐκκλησίας, τὰ μάλα θαυματουργοῦ, τοῦ Ἐπισκόπου Εὐροίας τῆς Ἠπείρου, ἑνὸς τῶν ἑκατὸν πεντήκοντα Θεοφόρων Πατέρων τῆς ἐν Κωνσταντινουπόλει Ἁγίας Β΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου, ἡ ὁποία, ὡς γνωστόν, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν συμπλήρωσιν τοῦ ἱεροῦ Συμβόλου τῆς Πίστεως διὰ τῶν περὶ Ἁγίου Πνεύματος, περὶ Ἐκκλησίας, περὶ Βαπτίσματος καὶ προσδωκομένης Ἀναστάσεως θεσπισμάτων της, ἀπεφάνθη ἐπίσης διὰ τοῦ 3ου Κανόνος αὐτῆς, «Τὸν μέντοι Κωνσταντινουπόλεως Ἐπίσκοπον ἔχειν τὰ πρεσβεῖα τῆς τιμῆς μετὰ τὸν τῆς Ρώμης Ἐπίσκοπον, διὰ τὸ εἶναι αὐτὴν Νέαν Ρώμην». Τιμᾶται ὁ Ἅγιος Δονᾶτος ἰδιαιτέρως ὡς προστάτης τῆς Θεσπρωτίας καὶ τῆς πόλεως τῆς Παραμυθιᾶς. Ἑπομένως, εἶναι ἰδιαιτέρως οἰκεῖος, ὄχι μόνον εἰς τὸν φέροντα τὸ ὄνομά του Ἐπίσκοπον, ἀλλὰ καὶ πρὸς τοὺς ἐνταῦθα Χριστιανούς, πολλοὶ τῶν ὁποίων κατάγονται ἐκ προγόνων ἐξ Ἠπείρου καὶ Ἀλβανίας, διὸ καὶ προτρεπόμεθα φιλαδέλφως νὰ τυγχάνῃ ὁ Θεοφόρος οὗτος Πατὴρ ἡμῶν τῆς ἐκκλησιαστικῆς καὶ λειτουργικῆς τιμῆς τὴν ὁποίαν ἀξίζει. Ἡ Καλαβρία, αὐτὴ ἡ “terra d’ occidente volta verso l’ oriente”, ὅπως προσφυῶς ἀπεκλήθη, ὑπῆρχεν ἀπὸ παλαιοτάτων χρόνων Ὀρθόδοξος καὶ εὐδοκιμοῦσα εἰς τὴν εὐσέβειαν, μὲ θαυμαστῶς ἀκμάζοντα φιλοκαλικὸν καὶ νηπτικὸν Μοναχισμόν, εὑρίσκετο δὲ ἐκκλησιαστικῶς ἀπὸ τῶν ἀρχῶν τοῦ Η΄ αἰῶνος ὑπὸ τὸν Θρόνον τῆς Κωνσταντινουπόλεως, τὴν ὁποίαν καὶ ἀνεγνώριζεν ὡς Μητέρα Ἐκκλησίαν. Οἱ σχέσεις συγγενείας, ὡς γνωστόν, δὲν ἀλλάζουν, παρὰ τὰς κατὰ καιροὺς στροφὰς τῆς Ἱστορίας. Ἡ μητέρα αἰσθάνεται πάντοτε μητέρα, ἀγαπᾶ τὰ παιδιά της, - 548 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

τὰ σκέπτεται καθημερινῶς, προσεύχεται διακαῶς ὑπὲρ αὐτῶν, ὅσον μακρυὰ καὶ ἂν εὑρίσκωνται. Ἅπαξ μητέρα, πάντοτε μητέρα! Οὕτω πως αἰσθάνεται καὶ δι’ ὑμᾶς ἡ ἐν Κωνσταντινουπόλει Μήτηρ Ἐκκλησία, ἔστω καὶ ἂν δὲν εὑρίσκεσθε πλέον ὑπὸ τὴν ἄμεσον κανονικὴν προστασίαν της. Καὶ χαίρεται μητρικῶς διότι βλέπει ὅτι κρατεῖτε τὴν γλῶσσαν της, τὸ τυπικόν της, τὴν ὑμνολογίαν καὶ ὅλον τὸν λειτουργικόν της πλοῦτον, τὴν περιβολὴν καὶ τὰ ἄμφια τῆς ἱερωσύνης της. Τοῦτο δὲν τὸ παραδέχεται ὡς ἐξωτερικὸν μόνον στοιχεῖον, κάτι τὸ ὁποῖον θὰ ἐνεῖχεν ἴσως καὶ κάποιαν δόσιν ὑποκρίσεως, ἀλλὰ ὡς δεῖγμα ἐσωτερικῆς καὶ βαθυτέρας δίψης καὶ νοσταλγίας. Δίψης, νοσταλγίας, ἀλλὰ καὶ ἀγάπης! Ἀγάπης «κραταιᾶς ὡς θάνατος», ἀφοῦ διὰ νὰ τὰ κρατήσετε ὅλα αὐτὰ ὡς θεμελιώδη στοιχεῖα τῆς ἰδιοπροσωπείας σας καὶ τοῦ αὐτοπροσδιορισμοῦ σας, κάποτε, εἰς δυσκόλους ἐποχάς, «ἐσχήκατε ἐν ἑαυτοῖς τὸ ἀπόκριμα τοῦ θανάτου» (Β΄ Κορ. 1,9) καὶ θαυμασίους Ὁμολογητὰς ἀνεδείξατε, οἷοι οἱ Ὅσιοι Λουκᾶς καὶ Βαρθολομαῖος, τῶν ὁποίων καὶ τὰς ἁγίας εὐχὰς ἐπικαλούμεθα. Τοὺς τελευταίους χρόνους ἡ ἔντονος πνευματικὴ δίψα πολλῶν Ἰταλῶν, ὄχι ἀπαραιτήτως Ἑλληνικῆς ἢ Ἀρβανίτικης καταγωγῆς, ἤνοιξε μίαν νέαν περίοδον παρουσίας τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας εἰς τὴν Ἰταλίαν διὰ τῆς δημιουργίας μικρῶν ἑστιῶν ἐνοριακῆς μαρτυρίας, οἱ ὁποῖες καλύπτουν τὶς ἀνάγκες καὶ τῶν νεωστὶ ἐγκατασταθέντων ἐδῶ Ὀροδόξων πιστῶν, χωρὶς τὸ παράπαν νὰ παρέχουν πράγματα εἰς τὴν ἐπιτόπιον Ρωμαιοκαθολικὴν Ἐκκλησίαν, ἡ ὁποία καὶ εἰς πολλὰ μᾶς ἔχει βοηθήσει καὶ συμπαρασταθῇ καὶ εἴμεθα βαθύτατα εὐγνώμονες. Ἀντίστοιχα ἰσχύουν καὶ διά τινας μέχρι χθὲς ἐρημωμένας καὶ ἡμιερειπωμένας Ὀρθοδόξους Μονάς, τὰς ὁποίαις ἡ μέριμνα τοῦ Ἱερωτάτου Μητροπολίτου Ἰταλίας καὶ Μελίτης κ. Γενναδίου ἐν συνεργασίᾳ μετὰ ἄλλων ἐργατῶν τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῶν τοπικῶν Δημοτικῶν Ἀρχῶν, ἀνέστησαν ἐκ πολυχρονίου ὕπνου, ἀνεστήλωσαν καὶ ἤδη ἀποτελοῦν - 549 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

μικρὰς ἑστίας ἀνατολικοῦ φωτός. Εἴμεθα βέβαιοι ὅτι αὐτὰς τὰς Ἐνορίας καὶ Μονὰς τῶν Ὀρθοδόξων ἤδη τὰς ἀγαπᾶτε καὶ δὲν τὰς θεωρεῖτε ὡς ἀνταγωνιστρίας, ποὺ βεβαίως δὲν εἶναι τοιαῦται, ἀλλ’ ὡς ἀδελφικὰς παρουσίας καὶ μαρτυρίας τῆς μητρικῆς ἀγάπης τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Μὲ τὸν Ἁγιώτατον Πάπαν Φραγκῖσκον, τὸν ἀξίως τοῦ ὀνόματός του ζῶντα καὶ πολιτευόμενον, μᾶς συνδέει, ἀγαπητοί, στενὴ ἀδελφικὴ ἀγάπη καὶ εἰλικρινὴς φιλία, τὴν ὁποίαν ἀμφότεροι ἐπιθυμοῦμεν νὰ βλέπωμεν ἐκτεινομένην καὶ μεταξὺ τῶν Ἱεραρχῶν, τοῦ Κλήρου καὶ τῶν πιστῶν τῶν καθ’ ἡμᾶς Ἐκκλησιῶν. Τὸν συνηντήσαμεν μόλις χθὲς καὶ εἴχαμεν ἐγκάρδιον συνομιλίαν – πάντοτε μὲ τὸ ὅραμα τῆς πλήρους ἑνώσεως ἐν τῇ πίστει, ἀλλά τοῦ στέλλομεν καὶ ἀπὸ ἐδῶ τὸν θερμὸν ἀσπασμὸν καὶ ἐγκάρδιον χαιρετισμόν μας μετὰ πολλῆς τῆς τιμῆς. Ρωμαιοκαθολικοὶ καὶ Ὀρθόδοξοι ἔχομεν πολλὰ τὰ κοινά, ἀλλὰ καὶ ἀρκετὰ τὰ ὁποῖα ἀκόμη δογματικῶς καὶ ἐκκλησιολογικῶς μᾶς κρατοῦν, δυστυχῶς, μακρὰν τῆς διακοινωνίας, μακρὰν τοῦ κοινοῦ Ποτηρίου. Ἔχομεν τὸν Θεολογικὸν ἡμῶν Διάλογον. Ἔχομεν προχωρήσει ἀρκετά. Μένουν ὅμως ἀκόμη κάποια «σκάνδαλα τρίβου», τὰ ὁποῖα δυσχεραίνουν τὴν πορείαν πρὸς συνάντησιν, ἄλλα σοβαρώτερα καὶ θεμελιώδη, καὶ ἄλλα δευτερευούσης σημασίας. Ἐργαζόμεθα καὶ ἀπὸ τὰς δύο πλευρὰς διὰ τὴν ὑπέρβασίν των. Προσευχόμεθα ἐμεῖς, νὰ προσεύχεσθε καὶ σεῖς, νὰ λειάνῃ ὁ Θεὸς τὴν ὁδὸν καὶ νὰ ἀνατείλῃ ἡ ἡμέρα ἡ μεγάλη καὶ ἐπιφανής, κατὰ τὴν ὁποίαν θὰ εὑρεθῶμεν ἀπὸ κοινοῦ πέριξ τῆς ἁγίας Τραπέζης. Μέχρι τότε, κρατεῖτε, παρακαλοῦμεν, τὰς ἀνατολικὰς παραδόσεις σας, συνεχίσατε νὰ ἀγαπᾶτε ὅσα οἱ πάπποι καὶ οἱ πατέρες σας, Ὀρθόδοξα στοιχεῖα, Ρωμέϊκα, Ἑλληνικά, Ἀρβανίτικα κ.λπ. σᾶς ἐκληροδότησαν! «Ἐγκοιμβώσασθε» τὴν ταυτότητα τῆς ἰδιοπροσωπείας σας ἀγαπῶντες τὸν Χριστόν, τὴν Ἐκκλησίαν καὶ τοὺς ἐνταῦθα καὶ ἐν τῇ Ἀνατολῇ ἀδελφούς σας!

- 550 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Συγχαίρομεν ὁλοθύμως ἐπὶ τῇ 100ετηρίδι τῆς ἱδρύσεως τῆς Ἐπισκοπῆς τοῦ Λούγγρου ὡς ἰδιαιτέρας Ἰταλο-Ἀλβανικῆς ἐκκλησιαστικῆς Ἐπαρχίας ἐν Καλαβρίᾳ, μὲ σκοπὸν τὴν διατήρησιν τῆς ἰδιοπροσωπείας τῶν Βυζαντινορρύθμων. Εὐχόμεθα παρὰ Θεοῦ ἔτη πολλὰ εἰς τὸν Ποιμενάρχην, τὸν κλῆρον, τοὺς συνεργάτας καὶ τὸ ποίμνιόν του, καὶ ὅλους ἐσᾶς, ἀγαπητοὶ συμπροσκυνηταί, καὶ ἐπίσης ὅσα εὔφημα, ὅσα εὐχάριστα, ὅσα συντείνουν εἰς ψυχικὴν σωτηρίαν! Ἂς κρατήσωμε θερμὸν τὸν σύνδεσμον τῆς μεταξύ μας εἰρήνης καὶ ἀγάπης πάντοτε, διὰ τῶν εὐχῶν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, τῶν Ἁγίων Ἱεραρχῶν Νικολάου καὶ Δονάτου καὶ ὅλων τῶν τοπικῶν Ἁγίων τῆς Καλαβρίας! Ἀμήν!

- 551 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

- 552 -

Β Ι Β Λ Ι Ο Γ ΡΑ Φ Ι Α

Ἡ Μονή τῶν Κασούλων στό Ὄτραντο.

Ἱερά Μονῆ τῆς Θεοτόκου τοῦ Μῆλι Σικελίας.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Ἀνωνύμου Μοναχοῦ, Ὁ Ἅγιος Ἠλίας ὁ Σικελιώτης (ὁ Νέος), Ἀπόδοση στά νέα ἑλληνικά: Ἀθανάσιος Σ. Λαγουρός, Ἐκδ. Τῆνος, Ἀθῆναι 1992. Βασίλειος Κουκουσάς, «Συνοπτική ἱστορία τῆς ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας τῆς Νοτίου Ἰταλίας καί Σικελίας» (ΒΕΛΛΑ - Ἐπιστημονική ἡμερίδα - τόμος Δ΄), Ἀνωτάτη Ἐκκλησιαστική Ἀκαδημία Βελλάς Ἰωαννίνων, Ἀνάτυπο, Βελλά Ἰωαννίνων, 2007. Βίος καὶ Πολιτεία τοῦ Ὁσίου Φαντίνου τοῦ Νέου, Ἐκδόσεις Ἱ. Μ. Εὐαγγελισμοῦ Θεοτόκου Ὀρμυλίας, 1996. Εὐγενίας Ζούκοβα, Μονάστριες πού ἀσκήτεψαν σέ ἀνδρικά μοναστήρια, Ἐκδόσεις ΑΡΜΟΣ, Ἀθῆναι 2006. Θρησκευτική καί Ἠθική Ἐγκυκλοπαίδεια, τ. 1-12, Ἀθῆναι 1962-1967. Ἱερομονάχου Μακαρίου Σιμωνοπετρίτου, Νέος Συναξαριστής τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Τόμοι 1-12, Ἐκδόσεις Ἴνδικτος, Ἀθήνα, 2001-2009. Κοσμᾶ μοναχοῦ, Ὁ Ὅσιος Λουκᾶς ὁ Γραμματικός, ὁ ἐν Καλαβρίᾳ, Ἐκδόσεις ΜΥΓΔΟΝΙΑ, Β’ έκδοση, Καλοχώριον Θεσσαλονίκης 2002. Κοσμᾶ Μοναχοῦ, Ὅσιος Ἠλίας ὁ Σπηλαιώτης - Βίος καί Ἀκολουθία, Ἐκδόσεις Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Ἰωάννου Θεριστοῦ (Μυγδονία), Θεσσαλονίκη, 2003. Κρουμπάχερ Κ. Ἱστορία τῆς Βυζαντινῆς Λογοτεχνίας, μτφ. Γ. Σωτηρίου, Ἀθῆναι, 1897. Μαρτίνη Παναγιώτη, Δρος Θεολογίας, Ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος στή Μ. Ἑλλάδα, ἐκδ. Ἱδρ. Λήδας, Νανᾶς καί Σπύρου Δούκα, Πάτρα, 2002. Μαρτίνη Παναγιώτη, Δρος Θεολογίας, Ἕλληνες Ἅγιοι τῆς Κάτω Ἰταλίας, ἐκδ. Ἱεροῦ Ναοῦ Ἁγίας Τριάδος, Πάτρα, 2006. Μηναῖον τοῦ Ἀπριλίου, Ἐν Ἀθήναις, Ἔκδοσις τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1972. Μηναῖον τοῦ Αὐγούστου, Ἐν Ἀθήναις, Εκδοσις της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος, 1973. Μηναῖον τοῦ Δεκεμβρίου, Ἐν Ἀθήναις, Ἔκδοσις τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1970. Μηναῖον τοῦ Ἰανουαρίου, Ἐν Ἀθήναις, Ἔκδοσις τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1970.

- 555 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Μηναῖον τοῦ Ἰουλίου, Ἐν Ἀθήναις, Ἔκδοσις τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1967. Μηναῖον τοῦ Ἰουνίου, Ἐν Ἀθήναις, Ἔκδοσις τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1972. Μηναῖον τοῦ Μαΐου, Ἐν Ἀθήναις, Ἔκδοσις τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1972. Μηναῖον τοῦ Μαρτίου, Ἐν Ἀθήναις, Ἔκδοσις τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1973. Μηναῖον τοῦ Νοεμβρίου, Ἐν Ἀθήναις, Ἔκδοσις τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1960. Μηναῖον τοῦ Ὀκτωβρίου, Ἐν Ἀθήναις, Ἔκδοσις τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1960. Μηναῖον τοῦ Σεπτεμβρίου, Ἐν Ἀθήναις, Ἔκδοσις τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1959. Μηναῖον τοῦ Φεβρουαρίου, Ἐν Ἀθήναις, Ἔκδοσις τῆς Ἀποστολικῆς Διακονίας τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, 1972. Μοναχοῦ Κοσμᾶ Ἁγιορείτου (ἐπιμέλεια), Βίος καί πολιτεία τοῦ Ὁσίου καί Θεοφόρου Πατρός ἡμῶν Ἠλία τοῦ Νέου τοῦ Σικελιώτη, ἐκδοτική συνεργασία: Ἐκδόσεις «Ἀκρίτας» καί Giuseppe Portari Editore, Νέα Σμύρνη, 1993. Νικοδήμου Ἁγιορείτου, Συναξαριστής τῶν Δώδεκα Μηνῶν τοῦ Ἑνιαυτοῦ, Τόμοι 3, ἐκδόσεις Δόμος 2005. Νικοδήμου Νυκτερινοῦ, Βίος καί Ἀκολουθία Ὁσίου Ἰωάννου Θεριστοῦ, Ἐκδόσεις Ἱερᾶς Μονῆς Ὁσίου Ἰωάννου Θεριστοῦ, Ἀθήνα, 2003. Ὁ Ὅσιος Νεῖλος ὁ Καλαβρός, Ἔκδοση Ἱεροῦ Μετοχίου Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου, Ὀρμύλια, 1991. Προηγουμένου Καλλιστράτου Λαυριώτου, Ἱστορικὸν Προσκυνητάριον τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Μεγίστης Λαύρας, Ἐκδόσεις Ἀ. Καραβία, Ἀθῆναι 1976. Στῆβεν Ράνσιμαν, Δύση καί Ἀνατολή σέ Σχίσμα, Ἐκδόσεις Ἐν πλῷ, Ἀθήνα, 2008. Σύναξις πάντων τῶν Σιναϊτῶν Ἁγίων, Ἱερᾶς Μονῆς καί ἀρχιεπισκοπῆς Σινᾶ, Ἐκδόσεις Ἱδρύματος Ὄρους Σινᾶ, Ἀθῆναι 1998.

- 556 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Σωφρονίου Εὐστρατιάδου, Μητροπολίτου πρ. Λεοντοπόλεως, Ἁγιολόγιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, Ἐκδόσεις Ἀποστολική Διακονία, Ἀθῆναι 1955. Τριανταφύλλου Κωνσταντίνου, Ἕλληνες μοναχοί τῆς Ν. Ἰταλίας καταφυγόντες ἐν Πάτραις, Ἀνάτ. Περιοδ. «Ἐκκλησία», Ἀθῆναι, 1970.

ΞΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ AA. VV., Il monachesimo nell’alto Medioevo e la formazione della civiltà occidentale. Atti (dall’8 al 14 aprile 1956), Fondazione Cisam, Spoleto 1957.

AA.VV. Calabria bizantina.Tradizione di pietà e tradizione scrittoria nella Calabria greca medievale, Reggio Calabria, 1983.

AA.VV., L’eremitismo in occidente nei secoli 11. e 12., Atti della seconda settimana internazionale di studio Mendola, Milano: Società Editrice, Milano 1962.

ACCATTATIS L. Le Biografie degli uomini illustri delle Calabrie, Voll.4, Cosenza 1869-1877, Ristampa per Forni, Sala Bolognese 1977.

Agiografia e tradizioni cultuali in Sicilia, Catania - Siracusa, 1-2 ottobre 2004.

Alfredo Cattabiani, Santi d’ Italia – vite leggende iconografia feste patronati culto, vol. 1-2, RCS Libri S.p.A., Milano, 1999.

Analecta Bollandiana, Société des Bollandistes, Βρυξέλες 1882.

Antonio Monaco, Ombre della storia – Santi dell’ Italia ortodossa, Asterios Editore, Trieste, 2005.

Apostolidis, Apostolos, Il typikon de S. Nicola di Casole secondo il codice TAUR. GR. C III 17: introduzione, testo critico, indici, Pontificia Universita, 1983.

Biagio PACE Arte e civiltà della Sicilia antica, Lapi ἐκδόσεις Roma – Napoli – Citta del Castello, 1949.

Borsari Silvano, Il monachesimo bizantino nella Sicilia e nell’Italia meridionale prenormanne, s.e., Napoli 1963.

Cappelli, Il monachesimo basiliano ai confini calabro-lucani, Napoli 1963.

- 557 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Cappelli Biagio, Il Monachesimo Basiliano e la grecita’ medievale nel Mezzogiorno d’Italia, Estratto da: Rassegna Storica Salernitana, XX, s.e., Salerno 1959.

Carl Joseph Hefele, Histoire des conciles d’après les documents originaux, τόμος ΙΙ. 1923.

Cosimo Damiano Fonseca e Antonio Lerra, Il monastero di S. Elia di Carbone e il suo territorio dal Medioevo all’età moderna, Congedo, 1996.

D. Romeo, De septem S. Custodibus et Praesulibus Urbis Neapolis, Napoli, 1570.

D.G. Lancia di Brolo, Storia della Chiesa in Sicilia nei primi dieci secoli del Cristianesimo, vv.1-2, stabilimento tipografico Lao Ed., Palermo 18801884.

Daniele Castrizio, Manuale di numismatica medievale, 2005, de Cavalieri: Fr. de Cavalieri, Note Agiografiche 7, [Studi e testi 49], Roma 1928.

Domenico Martire, La Calabria Sacra e Profana, Roma 1973.

Domenico Minuto, Profili di Santi nella Calabria Bizantina, Editore Giuseppe Pontari.

Enrica Follieri, La vita di San Fantino il Giovane, Bruxelles, Societe des Bollandistes, 1993.

Enrica Follieri, Santi di Metone, Atanasio vescovo, Leone taumaturgo, Byzantiori 41, 1971.

Farmer, David H., Dizionario Oxford Dei Santi, Franco Muzzio Editore & C. S.p.A, Padova, 1989.

Ferrari Filippo, Catalogus generalis sanctorum, 1625.

Ferrari Filippo, Catalogus sanctorum Italiae in Menses duodecim distributes, 1613.

Francesco Paolo Rizzo, Sicilia Cristiana dal I al V secolo, τόμος II, Ρώμη 2006.

Francesco Russo, Storia della Chiesa in Calabria dalle origine al concilio di Trento I-II, ἐκδ. Rubettino, Soveria Mannelli, (C2) 1982.

- 558 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

G. Fiore, Della Calabria illustrata, opera varia istorica del R. P. Giovanni Fiore da Cropani, Napoli, 1743.

G. Giovanneli Jeromonaco, Vita di San Bartolomeo Juniore, Grottaferrata, 1962.

G. Marafioti, Croniche e antichità di Calabria, Padova 1601.

G. Robinson , History and Cartulary of the Greek Monastery of St. Elias and St. Anastasius of Carbone, in Orientalia Christiana XI, 5, 1, 1928.

G. Schirò, Vita di san Luca, Vescovo di Isola Capo Rizzuto, Palermo, 1954.

G.Rossi Taibbi. Vita di Sant’Elia il Giovane, Istituto Siciliano di studi Bizantini e Neoellenici, Palermo, 1962.

Girolamo Marciano di Severano, Descrizione, origini, e successi della provincia d’ Otranto, Napoli, 1855.

Giulio Gay, L’Italia meridionale e l’impero bizantino. Dall’avvento di Basilio I alla resa di Bari ai Normanni (867-1071), Capone Editore, 2011.

Giuseppe Agnello, Siracusa Bizantina - Tratto da Per L’Arte Sacra, Rivista Trimestrale Illustrata Scuola Professionale D’ Arte Cristiana – Milano Siracusa, 1931.

Gruppo d’ autori, Bibliotheca Sanctorum Appendice 1-2, Citta Nuova Editrice, Roma, 1987-2000.

Gruppo d’ autori, Bibliotheca Sanctorum I-XII, Citta Nuova Editrice, Roma, 1961-1970.

Gruppo d’ autori, Bibliotheca Sanctorum orientalium – Enciclopedia dei Santi - le chiese orientali, vol. I-II, Citta Nuova Editrice, Roma, 19981999.

Guillou A., Grecs d’Italie du Sud et de Sicilie au Moyen Age: les moines, in Melages Rome, s.e., 1936.

Guillou Andrè, Il monachesimo greco in Italia meridionale in Sicilia nel medioevo, Società Editrice, Milano, 1962.

Guillou, Le ‘Liber Visitationis’ d’Athanase Chalkéopoulos, Città del Vaticano, 1960.

H. Delehaye, Συναξάριον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Kωνσταντινουπόλεως, (Synaxarium Ecclesiae Constantinopolitanum), 1902.

- 559 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Halkin, François, La Passion de Sainte Parasceve par Jean d’Eubee, 1966.

Henri Omont, Le Typicon de Saint Nicolas di Casole près d’Otrante, Revue des Études Grecques, 1890.

Ignazio Cannavò, Santa Venera Veneranda Parasceve, tra storicità e storicizzazione, Conarte Edizioni, Acireale, 2003.

Il dossier agiografico di S. Agata, Convegno di Studi Sant’Agata e il suo tempo, Catania, 2001.

Ivan Dujcev, “Il Tipico del monastero di S. Giovanni nell’isola di Pantelleria”, Bollettino della Badia Greca di Grottaferrata, 1956, ἀριθμός 4.

J. P. Migne, Patrologia Greca, τόμοι 1- 162, Paris, 1857-1866.

L. Raschella, Saggio storico sul monachismo italo-greco in Calabria, Messina, 1925.

L’ abbazia Graeca di Grottaferrata, Monastero esarchico di Santa Maria di Grottaferrata, De Luca Editori D’ Arte, Roma, 2008.

La Chiesa Greca in Italia dall΄VIII al XVI secolo, Atti del Convegno storico interecclesiale (Bari 30 Apr. – 4 Magg. 1966), Antenore, 1973.

La redazione degli Atti greci e latini di Lucia, Convegno di studio Euplo e Lucia, 304-2004.

La santità femminile nelle Vitae sanctorum Siculorum di Ottavio Gaetani: conflitto o integrazione di modelli? Seminario di studio su Santità occidentale e santità orientale a confronto, Centro Interdipartimentale di Scienze Religiose – Università della Calabra, Cosenza, 14 dicembre 2005.

La Sicilia: Agata e Lucia. Note storiografiche, Convegno internazionale di Studio (6° Convegno AISSCA), Giustina e le altre. Santi e culti femminili in Italia settentrionale, dalla prima età cristiana al secolo XII, Padova, 4 – 6 ottobre 2004.

Le origini del cristianesimo siciliano: tra storia e leggenda, Convegno di studi su La presenza ortodossa in Sicilia ponte tra Medio Oriente ed Europa Orientale, Monastero dell’Annunciazione di Badia di Mandanici (ME) 1 novembre 2005.

Le Synaxaire – Vies des Saints de l’ Eglise Orthodoxe, Τόμοι 12, Ἐκδόσεις Τό Περιβόλι τῆς Παναγίας, Θεσσαλονίκη, 1987.

- 560 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Livio Tescaroli, L’ Italia Musulmana, Lalli, ἐκδόσεις Poggibonsi, 1986.

Lucia, luce di Sicilia. Una leggenda medievale sulla nascita di S. Lucia di Siracusa, 2° giornata di Studio «Lucia di Siracusa, 304-2004. Aspetti agiografici e martirologici», Castrocielo (FR), 12 marzo 2005.

M. De Vipera, Catalogus Sanctorum Ecclesiae Beneventanae, Napoli, 1635.

M.Gallina, Potere e società a Bisanzio, Einaudi, Torino 1995.

Luigi Branco Ricordi Bizantini in un dialetto di Basilicata - Sant’Arcangelo, Arti Grafiche AGESA - Moliterno (PZ), 1985.

Maria Stelladoro, La vita di San Leone Luca di Corleone, Badia Greca di Grottaferrata, 1995.

Mario Scaduto, Il monachesimo basiliano nella Sicilia medievale. Rinascita e decadenza. Secc. XI-XIV, Ed. di storia e letteratura, Roma, 1982.

Mario Sgarbossa, I santi e i beati della chiessa d’ Occidente e d’ Oriente - con un’ antologia di scritti spirituali, Paoline Editoriale Libri, Milano, 1998.

Martyrologium Romanum: ex Decreto Sacrosancti oecumenici Concilii Vaticani II instauratum auctoritate Ioannis Pauli P.P. II promulgatum, Romae 2001.

Melina Arco Magrì, Vita di S. Nicodemo di Kellerana, Roma – Atene, 1969.

Musolino Giovanni, Santi eremiti italogreci: grotte e chiese rupestri in Calabria, Rubbetino, 2002.

Nicola Ferrante, Santi Italogreci – il mondo Bizantino in Calabria, Edizioni Logos, Roma, 1992.

Ottavio Gaetani, Icones aliquot et origines illustrium aedium Sanctissimae Deiparae Mariae quae in Sicilia insula coluntur, Panormi, 1657 Ottavio Gaetani, Idea operis de vitis siculorum sanctorum famae santitatis illustrium, Palermo, 1617.

Ottavio Gaetani, Vitae Sanctorum Siculorum ex antiquis Graecis Latinisque Monumentis, et ut plurimum ex MSS. Codicibus nondum editis collectae aut scriptae, digeste iuxta seriem annorum Christianae Epochae, et Animadversionibus illustratae I-II, Palermo, 1657.

- 561 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

P. Alessio Jeromonaco, I santi italo-greci dell’Italia meridionale. Epopea spirituale dell’oriente cristiano. Profilo storico del monachesimo italo-greco, Nicola Calabria Editore, 2008.

P. Orsi , Sicilia bizantina, Roma 1942.

P.Menniti, Catalogo dei Santi Basiliani, Roma, 1710.

P.P. Rodotà , Dell’origine, progresso e stato presente del rito greco in Italia osservato dai Greci, monaci Basiliani e Albanesi. Libri tre, Roma, 1758.

Paolo Martino, S. Elia Speleota e il santuario delle Grotte presso Melicucca – Notizie storiche, Edizioni Officina Grafica, Roma, 2000.

Pasquale Magnano, S. Giuseppe l’ innografo – il flauto armonioso di Siracusa, Edizioni dell’ Archivio Storico della Curia Arcivescovile, Siracusa, 1994.

Penco Gregorio, Storia del monachesimo in Italia: dalle origini alla fine del Medio Evo, Edizioni Paoline, Roma 1961.

Prima del Gaetani: I santi nel Sommario degli uomini illustri di Sicilia di Antonio Filoteo degli Omodei, Convegno di studi: La Sicilia nella tarda antichità e nell’alto medioevo. Religione e società, Catania - Paternò, 2427 settembre 1997.

R. L. Ménager, La «bizantinisation» religieuse de l’Italie méridionale (IXXII siècles) et la politique monastique des Normands d’Italie, in Revue d’Histoire Ecclésiastique 53, 1958.

Rinaldo Iacopino, Il Menológio italo-bizantino di Bova : Codex Barberinianus gr 371 (ff 53r-163v), Sapientia ineffabilis 2015.

Rinaldo Iacopino, Il Typikon della Cattedrale di Bova “Codex Barberianus gr. 359” (A.D. 1552), If Press, 2014.

Rodo Santoro, Bizantini – L’ eredita culturale in Sicilia, Gruppo editoriale Kalòs, Palermo, 2008.

Rosario Scognamiglio o.p., La traslazione di S. Nicola nelle fonti greche, Bari, Centro Studi Nicolaiani, 2010.

San Nicola il Pellegrino – Atti, testimonianze e liturgie in occasione dei festeggiamenti del IX centenario della sua morte, (10 anni dopo), Arcidiocesi di Trani, Barletta, Bisceglie e Nazareth, Gradavant Consulting, Trani, 2004.

- 562 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Sant’Agata: la sua leggenda agiografica e il suo culto, Conferenza, Tezze di Arzignano, (VI), 8 ottobre 2004.

Scaduto Mario, Il monachesimo basiliano nella Sicilia medievale: rinascita e decadenza, sec. 11-14, Edizioni di storia e letteratura, Roma 1982.

Sozomenus, Historia Ecclesiastica, Sources Chrétiennes 495, Paris, 2005.

Spano, La grecità bizantina e i suoi riflessi geografici nell’Italia meridionale e insulare, Pisa 1965.

Teodoro Minisci, I Basiliani, S.E.I. Grottaferrata, Roma, 1954.

Teodoro Minisci, Riflessi Studitani nel Nonachesimo Italo-Greco - Estratto da “Orientalia Christiana Analecta” n.153 Pont. Institutum Orientalium Studiorum, Piazza S. Maria Maggiore, n.7 Roma, 1958.

Theodori Toscani Hieromonachi, Ad Typica Graecorum ac Praesertim Ad Typicum Cryptoferratense S. Bartholomaei Abbatis Animadversiones, Roma, 1864.

V. Ciarlanti, Memorie istoriche del Sannio, Campobasso, 1883.

V. Milazzo, F. Rizzo Nervo, Lucia tra Sicilia, Roma e Bisanzio: itinerario di un culto (IV-IX sec.), Convegno internazionale di studi Storia della Sicilia e tradizione agiografica nella tarda antichità, Catania- Paternò, 20-22 maggio 1986.

V. Raciti Romeo, Santa Venera Vergine e Martire nella storia e nell culto dei popoli, Acireale 1905.

V. Raciti Romeo, Santa Venera vergine e martire nella storia e nel culto dei popoli, Acireale 1905.

Vetus Martyrologium Romanum, su documentacatholicaomnia.eu. Edizione del 1856 (edizione Malines 1849).

Vita del protopatriarca s. Basilio Magno, dottore di s. Chiesa, et arcivescovo di Cesarea di Cappadocia. Descritta dal padre maestro d. Apollinare Agresta, Μessina 1681.

Von Falkenhausen Vera, La dominazione bizantina in Italia meridionale dal IX all’XI secolo, Ecumenica Edizioni, Bari 1978. Α. Saya Barresi, La Fonte di Venere nella Piana di Milazzo, Bologna, 1987.

- 563 -

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Α.Caracciolo, De sacris Ecclesiae Neapolitanae monumentis, Napoli, 1645. ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ ΤΟΥ ΟΣΙΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΣΙΛΒΕΣΤΡΟΥ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΤΗΣ ΠΟΛΕΩΣ ΤΡΩΥΝΗΣ ΠΡΟΣΤΑΤΟΥ, S. Silvester Confessor Ordinis Sancti Basilii, ΕΤΥΠΩΘΗ ΕΝ ΡΩΜΗι ,αχκδ. Παρά Ἀλεξάνδρου τοῦ Ζαννήτου, ἐκ τοῦ τῶν ἡγουμένων θελήματος. Ἐγκώμιο Εὐφροσύνης τῆς Νέας, ἔκδ. Fr. HALKIN, «Éloge de Ste Euphrosyne la Jeune par Constantin Acropolite», Byz. 57 1987. Καινή Διαθήκη, Novum Testamentum Graece, ἐπιμ. Nestle-Aland (Stuttgart 1898, ἀνατ. 1979). Λειτουργικόν σύν Θεῷ Ἁγίῳ, Κατά τήν τάξιν τοῦ τυπικοῦ τῆς πανσέπτου Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης, Ναί μήν καί ἔθος τῶν Ἰταλογραικῶν Μοναζόντων τοῦ Μεγάλου πατρός ἡμῶν Βασιλείου, Ρώμη 1683. ΩΡΟΛΟΓΙΟΝ ΣΥΝ ΘΕΩι ΑΓΙΩι ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΚΠΑΛΑΙ ΤΑΞΙΝ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΤΗΣ ΚΡΥΠΤΟΦΕΡΡΗΣ, Ρώμη 1772. ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΠΗΓΕΣ • www.bibliome.it/ • www.dimarcomezzojuso.it/index.php • www.documentacatholicaomnia.eu/ • www.sannicolapoliti.it/home.html • www.santiebeati.it/ • anemi.lib.uoc.gr/ • books.google.gr/ • digi.vatlib.it/ • gr.wikipedia.org/ • it.wikipedia.org/ • www.heiligenlexikon.de/ • www.ortodossia.it • www.saint.gr/ - 564 -

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ σελ. Ἐπιστολή εὐλογίας τῆς Αὐτοῦ Σεβασμιότητος τοῦ Μητροπολίτου Ἰταλίας & Ἐξάρχου Ν. Εὐρώπης, κ. Πολυκάρπου Πρόλογος τοῦ Καθηγητοῦ κ. Βασιλείου Κουκουσά, Προέδρου τοῦ Ἑλληνικοῦ Ἰνστιτούτου Βυζαντινῶν καί Μεταβυζαντινών Σπουδών τῆς Βενετίας. Εἰσαγωγικό σημείωμα τοῦ Ἐκδότη ΟΡΘΟΔΟΞΟ ΔΙΚΤΥΟ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ Πρόλογος Εἰσαγωγή ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ: Ἐπί 2800 χρόνια φάρος τοῦ Ἑλληνισμοῦ καί τῆς Ὀρθοδοξίας στήν Οἰκουμένη. Τό ἑλληνικό πνεῦμα, τροφός τῶν Ἁγίων τῆς Μεγάλης Ἑλλάδας. Ἡ διαχρονικότητα τοῦ Ἑλληνισμοῦ στή Μεγάλη Ἑλλάδα. Οἱ ἀπαρχές τῆς Χριστιανικῆς πίστεως στή Μεγάλη Ἑλλάδα. Ἡ ἐμφάνιση, ἐξέλιξη καί διαμόρφωση τοῦ μοναχικοῦ βίου. Χαρακτηριστικά καί ἰδιαιτερότητες τῆς Ἁγιολογίας τῆς Κ. Ἰταλίας καί Σικελίας. Βυζαντινή περίοδος (553-827 μ.Χ.) Ἀραβική κατάκτηση (9ος-11ος αἰ.) Νορμανδική κατάκτηση (1071-13ος αἰ.) Ἡ παρακμή (13ος-16ος αἰ.) Ὁ Ἑλληνισμός στήν Κάτω Ἰταλία μετά τήν Ἅλωση τῆς Κωνσταντινουπόλεως – τά Ἀρβανιτοχώρια.

7 10 13 17 21

21 28 30 30 33 37 39 41 46 50

ΜΗΝ ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 1 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τῶν Ἁγίων μαρτύρων καί αὐταδέλφων Εὐόδου, Καλλίστης καί Ἑρµογένους, τῶν ἐκ Συρακουσῶν.

2 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Ἡ σύναξις τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἐν τῷ ὄρει τοῦ Ἀσπροµόντε τῆς Καλαβρίας (Madonna di Polsi).

- 567 -

55

57

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

4 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἰωσήφ, κτήτορος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων. Τῆς Ὁσίας µητρός ἡµῶν Ροζαλίας, τῆς ἐν Πανόρµῳ τῆς Σικελίας.

5 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου Ἰωάννου, τοῦ ἐπικαλουµένου Καλοῦ, τοῦ ἐκ Σίποντο τῆς Ἀπουλίας.

6 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Φαύστου, ἡγουµένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίας Λουκίας Συρακουσῶν.

8 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Σεργίου τοῦ Α΄, πάπα Ρώµης, τοῦ ἐκ Πανόρµου τῆς Σικελίας.

10 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου µάρτυρος Σωσθένους, τοῦ ἐκ Χαλκηδόνος. Τῆς Ἁγίας ἐνδόξου παρθενοµάρτυρος Σοφίας, τῆς ἐν Σόρτινο τῆς Σικελίας.

11 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἠλιοῦ τοῦ Σπηλαιώτου.

12 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου ἱεροµάρτυρος Σεραπίωνος, ἐπισκόπου Κατάνης. Τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Αὐτονόµου, ἐπισκόπου Ἰταλίας.

15 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἰορδάνου, ἡγουµένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τοῦ ὄρους Πουλσάνο τῆς Ἀπουλίας.

17 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τῆς Ἁγίας Λουκίας καί Γεµινιανοῦ, τοῦ πνευµατικοῦ υἱοῦ αὐτῆς καί μάρτυρος.

18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Βίκτωρος, δευτέρου καθηγουµένου τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων, ἐν Ὑδροῦντι τῆς Ἀπουλίας.

19 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου καί θεοφόρου πατρός ἡµῶν Κυριακοῦ, τοῦ ἐν Βοµβακίω (Buonvicino) τῆς Καλαβρίας καί τῆς ἀδελφῆς αὐτοῦ Μαρίας. Τῶν Ὁσίων Νικάνδρου, Γρηγορίου, Πέτρου, Δηµητρίου καί Ἐλισσάβετ, τῶν ἐν Μεσσήνῃ τῆς Σικελίας.

20 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Κωνσταντίνου, τοῦ ἐν Βούᾳ τῆς Καλαβρίας.

- 568 -

59 60 63

65

66 68 69 72 77 77

79 81

83

84 86 88

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

21 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Θωµᾶ, τοῦ ἐν Τερρέτι τῆς Καλαβρίας.

23 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἀνδρέου, Ἰωάννου, Πέτρου καί Ἀντωνίου, τῶν ἐκ Συρακουσῶν.

26 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Νείλου τοῦ νέου, τοῦ Ρουσιανίτου. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Στεφάνου τοῦ Ρουσιανίτου, µαθητοῦ τοῦ Ὁσίου Νείλου. ΜΗΝ ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 5 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡµῶν Λουκᾶ, ἐπισκόπου Βούας τῆς Καλαβρίας.

8 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἀµβροσίου, τοῦ ἐν Στύλῳ τῆς Καλαβρίας. ΚΥΡΙΑΚΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ 11η ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τῶν Ἁγίων Πατέρων, τῶν ἐν Νικαίᾳ συνελθόντων, τὸ δεύτερον.

13 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Λουκᾶ, πρώτου ἡγουµένου τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῶν Ἁγίων Ἠλιοῦ καί Ἀναστασίου, ἐν τῷ Καρβουνίῳ τῆς Βασιλικάτας. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Λουκᾶ, τοῦ ἐκ Δεµεννά τῆς Σικελίας. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Nικήτα τοῦ Πατρικίου, στρατηγοῦ τοῦ Θέµατος τῆς Σικελίας, τοῦ Ὁµολογητοῦ.

14 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου µάρτυρος Εὐστρατίου τοῦ πρεσβυτέρου, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας.

15 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Σαβίνου, ἐπισκόπου Κατάνης.

21 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἱλαρίωνος τοῦ Μεγάλου, πρώτου ἐρηµίτου ἐν τῇ Μεγάλῃ Ἑλλάδᾳ. Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Γερασίµης καί τῶν τέκνων αὐτῆς, Ἀδριανοῦ, Ἀούρεας, Βαβύλα, Ἰουλιανῆς καί Βικτωρίας, τῶν ἐκ Μεσσήνης τῆς Σικελίας.

25 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Νικίου (ἤ Ἰωαννίκιου), τοῦ ἐκ νήσου Χάλκης τῶν Δωδεκανήσων, ἡγουµένου τῆς ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίου Παύλου τοῦ Δρυµοῦ, ἐν Pontecorvo τοῦ Λατίου.

- 569 -

89

90 92 98

101 103 105

107 108 109 112 113

115 118

119

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

29 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν καί ὁµολογητοῦ Στεφάνου τοῦ Νέου, προστάτου τοῦ Salìce τῆς Μεσσήνης.

30 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Μαρκιανοῦ, ἐπισκόπου Συρακούσης, µαθητοῦ τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Πέτρου. ΜΗΝ ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου μάρτυρος Καισαρίου, τοῦ ἐν Τερρακινῇ τοῦ Λατίου. Τῶν Ἁγίων Μαρτύρων in monte supra Megaram, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας.

3 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου ἱεροµάρτυρος Λιβερτίνου, πρώτου ἐπισκόπου Ἀκραγαντίνων τῆς Σικελίας.

4 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Γρηγορίου, τοῦ ἐκ Κασσάνου τῆς Καλαβρίας.

5 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τῆς Ἁγίας παρθενοµάρτυρος Τροφιµένας, τῆς ἐκ Σικελίας. Τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Πατρόβα, µαθητοῦ τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Παύλου καί πρώτου ἐπισκόπου Ποτιόλων τῆς Ἰταλίας.

6 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Λουκᾶ, τοῦ ἐκ Ταυροµενίου τῆς Σικελίας.

8 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τῆς Ὁσίας µητρός ἡµῶν Εὐφροσύνης τῆς Νέας.

10 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τῆς Ἁγίας ἐνδόξου παρθενοµάρτυρος Νύµφης, τῆς ἐκ Πανόρµου τῆς Σικελίας.

11 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Βαρθολοµαίου τοῦ νέου, ἡγουµένου τῆς Μονῆς τῆς Κρυπτοφέρρης.

13 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου, ἐν Σιπόντο τῆς Ἀπουλίας. Τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Δονάτου τοῦ πρεσβυτέρου, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας.

14 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Φαντίνου τοῦ Νέου, τοῦ ἐν Θεσσαλονίκη.

- 570 -

121

123

127 130

132 134 136 137 138 140 143

146

149 149 151

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

19 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Σίµωνος τοῦ Καλαβροῦ, τοῦ θαυµατουργοῦ.

20 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Γρηγορίου τοῦ Δεκαπολίτου. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Κυπριανοῦ, τοῦ ἐν Καλαµιτζίῳ τοῦ Ρηγίου τῆς Καλαβρίας.

21 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Λουκᾶ, τοῦ ἐν τῷ Μερκουρίῳ τῆς Καλαβρίας, ἀδελφοῦ τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Φαντίνου τοῦ Νέου τοῦ ἐν Θεσσαλονίκῃ. Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἀµπελίου καί Γαΐου, τῶν ἐν Μεσσήνῃ τῆς Σικελίας.

22 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Νικοδήµου, ἡγουµένου τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων, ἐν Ὑδροῦντι τοῦ Σαλέντο.

23 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Γρηγορίου, ἐπισκόπου τῆς Ἀκραγαντίνων Ἐκκλησίας.

24 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Ἑρµογένους, ἐπισκόπου τῆς Ἀκραγαντίνων Ἐκκλησίας. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Γεωργίου, τοῦ ἐκ Ρυσιάνου τῆς Καλαβρίας, µαθητοῦ τοῦ Ὁσίου Νείλου τοῦ Νέου. Ἡ ἀνάµνησις τῆς ἀνακοµιδῆς τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Φλαβιανοῦ, πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως, ἐν Giulianova τοῦ Ἀµπροῦτσο.

27 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Νικολάου, τρίτου ἡγουµένου τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων, ἐν Ὑδροῦντι.

28 ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ Τῆς Ὁσίας μητρός ἡµῶν Θεοδώρας, τῆς ἐκ Ρυσιάνου τῆς Καλαβρίας.

154 155 156

159 159

161 162

165 165 167

168 169

ΜΗΝ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 5 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου ἱεροµάρτυρος καί ὁµολογητοῦ Πελίνου, ἐπισκόπου Βρινδησίου, τοῦ ἐκ Δυρραχίου.

10 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Λουκᾶ τοῦ Γραµµατικοῦ, ἐπισκόπου Ἀσύλων. Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Ἀθανασίου τοῦ Σικελιώτου, ἐπισκόπου Μεθώνης.

- 571 -

173 175 177

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

Τῶν Ἁγίων ἐνδόξων μαρτύρων Μερκουρίου καί τῶν σύν αὐτῷ, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας.

13 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Τῆς Ἁγίας ἐνδόξου μάρτυρος Λουκίας τῆς Παρθένου, τῆς ἐκ Συρακουσῶν τῆς Σικελίας. Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Νικολάου, ἐπισκόπου Ὀππίδου ἐν Καλαβρία, τοῦ νέου Θαυµατουργοῦ.

16 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Μακαρίου, τοῦ ἐκ Κολλεσάνο τῆς Σικελίας. Ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου τῆς Μαδίας, ἐν Μονοπόλει τῆς Ἀπουλίας.

17 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Τῶν Ὁσίων Χριστοφόρου καί Καλῆς καί τῶν υἱῶν αὐτῶν, Σάββα καί Μακαρίου, τῶν ἐκ Κολλεσάνο τῆς Σικελίας.

26 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἐφραίµ, τοῦ ἐκ Ρυσιάνου τῆς Καλαβρίας. Ἡ σύναξις τῆς Ὑπεραγίας Δεσποίνης ἡµῶν Θεοτόκου τῆς Ἀχειροποιήτου, ἐν Ρυσσιάνο τῆς Καλαβρίας. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Στεφάνου, τοῦ ἐν Paternó τῆς Σικελίας. Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Διονυσίου πάπα Ρώµης, τοῦ ἐκ Συβάρεως τῆς Καλαβρίας καταγοµένου. Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Ζωσίµου πάπα Ρώµης, τοῦ Καλαβροῦ.

30 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Λαυρεντίου, τοῦ ἐν Φλακιανῷ τῆς Σικελίας. ΜΗΝ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Σιλβέστρου, τοῦ ἐν Δράκινα τῆς Σικελίας.

3 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Λουκιανοῦ, ἐπισκόπου Λεοντίνων, ἐν Σικελίᾳ. Τοῦ Ἁγίου Ἀντέρωτος πάπα Ρώµης, τοῦ ἐκ Καλαβρίας.

4 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου Θεοκτίστου, τοῦ ἐν τῷ Κουκούµῳ τῆς Σικελίας.

10 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τῶν Ἁγίων παρθένων γυναικῶν, Θέκλας καί Ἰουστίνας, τῶν ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας.

- 572 -

178

180 181 183 185

186 187 188 189 190 191 192

195 197 197 199

201

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

11 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Σενάτορος, τοῦ ἐν Missanello τῆς Βασιλικάτας. Τοῦ Ἁγίου Λευκίου, ἐπισκόπου Μπρίντιζι. Ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου Ἀχειροποιήτου, ἐπονοµαζοµένης ἐπίσης καί Παναγίας τῶν Ἑλλήνων, ἐν Ταυροµενίῳ τῆς Σικελίας.

12 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου Ἱλαρίωνος, τοῦ ἐκ Κανάλε τῆς Καλαβρίας καί τῶν σύν αὐτῷ. Τοῦ Ἁγίου Μαξίµου, ἐπισκόπου Ταυροµενίας, µαθητοῦ γενοµένου τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Παγκρατίου καί χειροτονηθέντος ὑπό τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Πέτρου.

13 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Νικολάου τοῦ Γραικοῦ. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Φάλκου τοῦ Καλαβροῦ, τοῦ ἐν Palena.

14 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου μάρτυρος Ποθητοῦ, τοῦ ἐν νοτίῳ Ἰταλίᾳ ἀθλήσαντος.

15 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου καί θεοφόρου πατρός ἡµῶν Ἀρσενίου, τοῦ ἐκ Ρηγίου τῆς Καλαβρίας, συνασκητοῦ τοῦ Ὁσίου Ἠλιοῦ τοῦ Σπηλαιώτου.

17 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Βασιλείου Σκαµαρδί, τοῦ ἐν Καλαβρίᾳ.

19 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Βασσιανοῦ, τοῦ ἐκ Συρακουσῶν, ἐπισκόπου τῆς πόλεως Laus Pompeia (σήµερα Lodi Vecchio).

21 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ζαχαρίου τοῦ Ἀγγελικοῦ, τοῦ ἐν τῷ ὄρει Μερκουρίῳ τῆς Καλαβρίας ἀσκήσαντος. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ζωσίµου, ἐπισκόπου Συρακούσης, Σικελῶν νήσου.

22 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου Θεοδώρου, ἡγουµένου ἐν Ἀβένᾳ τῆς Καλαβρίας.

23 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Ἀµασίου τοῦ Ἕλληνος, ἐπισκόπου Τεάνου τῆς Καµπανίας.

24 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Βαβύλα, τοῦ ἐν Σικελία, καί Ἀγαπίου καί Τιµοθέου, τῶν µαθητῶν αὐτοῦ.

- 573 -

203 204

205 207

208 209 210 212

214 218

219

220 221 224

225

226

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

25 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου μάρτυρος Ἀρτεµᾶ, τοῦ ἐν Ποτιόλοις τῆς Καµπανίας ἀθλήσαντος.

28 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Καλλινίκου, ἡγουµένου τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων. Τῆς Ὁσίας μητρός ἡµῶν Αἰκατερίνης, τῆς ἐκ Δεµεννά τῆς Σικελίας.

29 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Ποταµιῶνος, ἐπισκόπου Ἀκραγαντίνων τῆς Σικελίας.

30 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου Πελεγρίνου, τοῦ ἐν Τρικάλοις τῆς Σικελίας.

228

229 229 231 232

ΜΗΝ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 1 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Πέτρου, τοῦ ἐν Buscemi τῆς Σικελίας.

2 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου Ροδίππου, ἐπισκόπου Λεοντίνων ἐν Σικελίᾳ.

5 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τῆς Ἁγίας ἐνδόξου παρθενοµάρτυρος Ἀγάθης. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἰωάννου, τοῦ ἐν Φαργάλᾳ τῆς Σικελίας. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Λουκᾶ τοῦ ἐκ Δεµεννά τῆς Σικελίας, τοῦ ἐν Ἀρµέντῳ τῆς Λουκανίας ἀσκήσαντος. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Σάββα τοῦ Νέου, τοῦ ἐκ Κολλεσάνο τῆς Σικελίας. Ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς εἰκόνος τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου τῆς Σικελιωτίσσης, ἐν Ντιβνογκόρσκ τῆς Ρωσίας.

7 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Λαυρεντίου τοῦ Μαϊοράνου, ἐπισκόπου Σιπόντου τῆς Ἀπουλίας.

9 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τῶν Ἁγίων Μαρκέλλου (Μαρκιανοῦ), ἐπισκόπου Σικελίας, καί Παγκρατίου, ἐπισκόπου Ταυροµενίου. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Σαβίνου, ἐπισκόπου Κανόζας τῆς Ἀπουλίας.

13 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἀθανασίου καί Ἀλεξάνδρου, πατρός καί υἱοῦ, τῶν ἐκ Συρακουσῶν.

- 574 -

235 237 238 239 240 241 243

244

246 247

249

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

14 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τῶν Ἁγίων ἱεροµαρτύρων, Μοδεστίνου ἐπισκόπου, Φλωρεντίνου πρεσβυτέρου καί Φλαβιανοῦ διακόνου, τῶν ἐξ Ἀντιοχείας καταγοµένων καί ἐν τῇ Μεγάλῃ Ἑλλάδι ἀθλησάντων.

15 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἀποστόλου Ὀνησίµου.

18 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἀντωνίου, τοῦ ἐκ Δεµεννά τῆς Σικελίας.

19 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Πρόκλου, τοῦ ἐκ Βυσινιάνου τῆς Καλαβρίας.

20 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν καί θαυµατουργοῦ Λέοντος, ἐπισκόπου Κατάνης. Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Ἀγάθωνος, πάπα Ρώµης, τοῦ ἐκ Πανόρµου τῆς Σικελίας.

21 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τῶν Ἁγίων ἑβδοµήκοντα ἐννέα Μαρτύρων, τῶν ἐν Σικελίᾳ. Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Κλαυδίου, Σαβίνου καί Μαξίµου, τῶν ἐν Πανόρµῳ τῆς Σικελίας.

22 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Τελεσφόρου, πάπα Ρώµης, τοῦ ἐκ Καλαβρίας.

23 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἰωάννου τοῦ Θεριστοῦ, τοῦ ἐκ Καλαβρίας.

27 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου πατρός ἡµῶν Λουκᾶ ἀρχιµανδρίτου, τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος τῆς Μεσσήνης, τῆς Σικελίας.

250 252 254 255 256 258 260 260 262 264

268

ΜΗΝ ΜΑΡΤΙΟΣ 1 ΜΑΡΤΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Λεολούκα (Λέων-Λουκᾶς), τοῦ ἐκ Κορλεόνε (Corleone) τῆς Σικελίας.

2 ΜΑΡΤΙΟΥ Τῆς Ἁγίας παρθενοµάρτυρος Εὐθαλίας, τῆς ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Λουκᾶ Καζάλι, τοῦ ἐν Σικελία.

- 575 -

273 276 277

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

3 ΜΑΡΤΙΟΥ Τῆς Ἁγίας Ἀρτελλαΐδος τῆς παρθένου, τῆς Κωνσταντινοπολιτίσσης, τῆς ἐν Μπενεβέντῳ τῆς Κάτω Ἰταλίας.

5 ΜΑΡΤΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ὀραντέ τοῦ Καλαβροῦ, τοῦ ἐν Ὀρτουκόυ (Ἀµπρούτσο). Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Κλήµεντος, τοῦ ἐν Συρακούσαις.

9 ΜΑΡΤΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Βιταλίου, τοῦ ἐκ Καστρονουόβο τῆς Σικελίας.

10 ΜΑΡΤΙΟΥ Ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου «τῶν Θαυµάτων», ἐν Ἀνδρίᾳ τῆς Ἀπουλίας.

12 ΜΑΡΤΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Νικοδήµου, τοῦ Ταπεινοῦ. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Θεοδώρου, τοῦ ἐκ Δεµεννά τῆς Σικελίας.

15 ΜΑΡΤΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Ζαχαρίου, πάπα Ρώµης, τοῦ Καλαβροῦ.

21 ΜΑΡΤΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Βηρύλλου, πρώτου ἐπισκόπου Κατάνης. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἰακώβου, ἐπισκόπου Κατάνης, τοῦ Ὁµολογητοῦ.

23 ΜΑΡΤΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Νίκωνος καί τῶν αὐτοῦ µαθητῶν, ἑκατόν ἐνενήκοντα ἐννέα μαρτύρων, ἐν Ταυροµένιῳ τῆς Σικελίας.

24 ΜΑΡΤΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Σεβήρου, ἐπισκόπου Κατάνης. Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Ἐβερίου, ἐπισκόπου Κατάνης.

26 ΜΑΡΤΙΟΥ Τῶν Ἁγίων ἑπτά Παίδων, τῶν µαρτυρησάντων ἐν τῇ Παλαγονίᾳ τῆς Σικελίας.

28 ΜΑΡΤΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Κόνωνος τῆς Νάσου.

30 ΜΑΡΤΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἱλαρίωνος, ἡγουµένου τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Νικολάου τῶν Κασούλων. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Κλεινοῦ, ἡγουµένου τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Πέτρου ἐν τῷ Δρυµῷ, ἐν Ἑσπερίᾳ.

- 576 -

279 281 282 283

286 287 289 290 291 292

293 295 295 297 298

300 301

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

ΜΗΝ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 3 ΑΠΡΙΛΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἰωσήφ τοῦ Ὑµνογράφου, τοῦ ἐκ Συρακουσῶν. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἀττάλου, τοῦ ἐν Ταυροµενίῳ.

5 ΑΠΡΙΛΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Ὁνωρίου, τοῦ ἐν Σικελίᾳ.

6 ΑΠΡΙΛΙΟΥ Τῶν Ἁγίων ἐνδόξων ὁσιοµαρτύρων Φιλαρέτου καί Ἠλιοῦ.

8 ΑΠΡΙΛΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ήµῶν Φιλαρέτου τοῦ Κηπουροῦ, τοῦ ἐν Σεµινάρᾳ τῆς Καλαβρίας.

9 ΑΠΡΙΛΙΟΥ Τῶν Ἁγίων μαρτύρων, τῶν ἐξ Ἰουδαίων, ἐν Παλαγονίᾳ τῆς Σικελίας μαρτυρησάντων.

17 ΑΠΡΙΛΙΟΥ Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἰσιδώρας καί Νεοφύτης, τῶν ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας.

25 ΑΠΡΙΛΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Γερασίµου, τοῦ ἐν Βαλλετουκίῳ της Καλαβρίας. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Λαυρεντίου, τοῦ ἐν Δασιᾷ τῆς Καλαβρίας.

30 ΑΠΡΙΛΙΟΥ Ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ εἰκόνας τῆς Θεοτόκου ἐν Καποκολώνᾳ, στὸν Κρότωνα τῆς Καλαβρίας.

303 305 306 307

308

311 312 313 314

315

ΜΗΝ ΜΑΪΟΣ 1 ΜΑΪΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Γεωργίου, τοῦ ἐν Βαλλετουκίῳ τῆς Καλαβρίας.

2 ΜΑΪΟΥ Ἡ ἀνακοµιδή τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Σιλβέστρου, τοῦ ἐν Δράκινᾳ τῆς Σικελίας.

4 ΜΑΪΟΥ Τοῦ Ὁσίου Νικηφόρου «τοῦ μονάζοντος».

5 ΜΑΪΟΥ Τοῦ Ὁσίου Λέοντος τοῦ Ἀφρικίου, τῆς Καλαβρίας.

7 ΜΑΪΟΥ Τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Ἀκακίου.

- 577 -

317

318 319 321 323

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

8 ΜΑΪΟΥ Μνήµη τοῦ γεγονότος θαύµατος τοῦ ἀρχιστρατήγου Μιχαήλ, ἐν τῷ ὄρει Γαργάνῳ. Ἡ σύναξις τῆς θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου τοῦ Sterpeto, στή Μπαρλέττα τῆς Ἀπουλίας.

9 ΜΑΪΟΥ Ἡ ἀνακοµιδὴ τῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου πατρός ἡµῶν Νικολάου, ὅτε ἀνεκοµίσθησαν ἀπὸ τῶν Μύρων εἰς τὴν πόλιν Βάριν.

10 ΜΑΪΟΥ Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἀλφειοῦ, Κυπρίνου καί Φιλαδέλφου, τῶν αὐταδέλφων, τῶν ἐκ τῆς χώρας τῶν Βασκάνων τῆς Νοτίου Ἰταλίας. Τοῦ Ἁγίου Κατάλδου, τοῦ Θαυµατουργοῦ.

12 ΜΑΪΟΥ Τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Πνευµατοδιώκτου, τοῦ ἐν Ἀγύρᾳ τῆς Σικελίας καί τοῦ συνασκητοῦ αὐτοῦ Εὐσεβίου. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Λέοντος τοῦ Καλαβροῦ, τοῦ ἐν Μεθώνῃ. Τῆς Ἁγίας µάρτυρος Ἐπιφανείας, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας.

14 ΜΑΪΟΥ Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Βίκτωρος καί Κορῶνας, τῶν ἐκ Μεσσήνης τῆς Σικελίας.

18 ΜΑΪΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Θεοδοσίου, ἐπισκόπου Συρακουσῶν.

24 ΜΑΪΟΥ Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Εὐαρέστου καί Βενίνιου, τῶν ἐν Συρακούσαις.

25 ΜΑΪΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἰεουνίου τοῦ Νηστευτοῦ, ἐν Ἱέρακι τῆς Καλαβρίας.

326 326

328

329 331

333 334 336 337 338 339 340

ΜΗΝ ΙΟΥΝΙΟΣ 1 ΙΟΥΝΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Συµεών τοῦ Πενταγλώσσου, τοῦ Σιναΐτου.

2 ΙΟΥΝΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου Νικολάου τοῦ Προσκυνητοῦ (il Pellegrino), ἤ «Κύριε, ἐλέησον», τοῦ ἐν Tράνι τῆς Ἀπουλίας. Τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Κοµισίου, τοῦ ἐν Κατάνῃ τῆς Σικελίας.

3 ΙΟΥΝΙΟΥ Ἡ σύναξις τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου «τῆς Γραφῆς», ἐν Μεσσήνῃ τῆς Σικελίας.

- 578 -

343

345 348 350

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

4 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῶν Ἁγίων ΙΔ΄ Μαρτύρων, τῶν ἐν Σικελίᾳ µαρτυρησάντων.

5 ΙΟΥΝΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Γρηγορίου, ἐπισκόπου Λιλυβαίου, ἐν Σικελίᾳ. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Πέτρου τοῦ Σπανοῦ, τοῦ ἐν Καλαβρίᾳ.

7 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῶν Ἁγίων γυναικῶν, Αἰσίας καί Σωσάννης, µαθητριῶν Παγκρατίου, ἐπισκόπου Ταυροµενίου τῆς Σικελίας.

10 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῆς Ἁγίας ἐνδόξου μάρτυρος Ὀλιβίας, τῆς ἐκ Πανόρµου τῆς Σικελίας. Ἀνάµνησις τῆς µαρτυρικῆς τελειώσεως ἐν Ρώµῃ, τοῦ ἀρχιεπισκόπου Ἀχρίδος Μακαρίου.

12 ΙΟΥΝΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου Φιλίππου τοῦ Νέου, τοῦ διακόνου, ἐκ Πανόρµου τῆς Σικελίας. Τῶν Ἁγίων Ἀρχιλέοντος τοῦ ἐν Paternò, καί Ὀνουφρίου τοῦ ἐν Sutera, τῆς Σικελίας. Ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου, τῆς ἐπονοµαζοµένης «τοῦ Μοντάλτο», ἐν Μεσσήνῃ τῆς Σικελίας.

13 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῆς Ὁσίας µητρός ἡµῶν Οὔρσουλας, τῆς ἐν τῷ Πενταδακτύλῳ τῆς Καλαβρίας.

14 ΙΟΥΝΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Μεθοδίου, ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως, τοῦ ἐκ Συρακουσῶν τῆς Σικελῶν νῆσου. Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Μαρκιανοῦ τοῦ Ἕλληνος, ἐπισκόπου Frigento, ἐν Καµπανίᾳ.

15 ΙΟΥΝΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου μάρτυρος Βίτου καί τῶν σύν αὐτῷ, Μοδέστου καί Κρησκεντίας. Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Θεοδούλου καί τῶν σύν αὐτῷ, Κανδίδου, Κανδιανοῦ, Πρώτου, Χρυσογόνου, Ἀρτέωνος, Κουιντιανοῦ, Νιβίτου καί Κανδιανίλλας, τῶν ἐν Ταυριανῇ τῆς Καλαβρίας.

16 ΙΟΥΝΙΟΥ Ἡ ἀνακοµιδή τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ἁγίου Μαµιλιανοῦ, ἐπισκόπου Πανόρµου τῆς Σικελίας.

17 ΙΟΥΝΙΟΥ Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρός ἡµῶν Ἡµερίου τοῦ Καλαβροῦ, ἐπισκόπου Ἀµέλιας, ἐν Οὔµπριᾳ.

- 579 -

352 353 353

355 356 358 361 362 363 365

366 369 371

374

375

377

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

18 ΙΟΥΝΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Καλογήρου, τοῦ ἐν Σικελίᾳ, καί τῶν σύν αὐτῷ Γρηγορίου καί Δηµητρίου.

20 ΙΟΥΝΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου καί θεοφόρου πατρός ἡµῶν Ἰωάννου τοῦ ἐκ Ματέρας, κτήτορος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Θεοτόκου, ἐν Πουλσάνῳ τῆς Ἀπουλίας.

21 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῶν Ἁγίων ἐνδόξων μαρτύρων Μαρκίας καί Ρουφίνου, τῶν ἐν Συρακούσαις τῆς Σικελίας.

22 ΙΟΥΝΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Βασιλείου, ἡγουµένου τῆς Μονῆς τῆς Πατελαρίας. Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Γρηγορίου τοῦ Α΄, ἐπισκόπου τῆς Ἀκραγαντίνων Ἐκκλησίας.

23 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῆς Ἁγίας μάρτυρος Ἀγριππίνης.

25 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῆς Ἁγίας ὁσιοµάρτυρος καί πολυάθλου Φεβρωνίας.

26 ΙΟΥΝΙΟΥ Τῆς Ἁγίας ἐνδόξου νεοµάρτυρος Παρασκευῆς, τῆς ἐν Γάλᾳ τῆς Σικελίας.

27 ΙΟΥΝΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Πρόκλου, τοῦ ἐκ Βυσινιάνου τῆς Καλαβρίας. Τοῦ Ἁγίου Ἀγάθωνος, ἐπισκόπου τῆς νήσου τῆς Λιπάρεως.

28 ΙΟΥΝΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Παππίου.

30 ΙΟΥΝΙΟΥ Ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου τῶν μαρτύρων, ἐν Μολφέττᾳ τῆς Ἀπουλίας.

378

381

384 385 386 388 390 392 394 394 396

399

ΜΗΝ ΙΟΥΛΙΟΣ 3 ΙΟΥΛΙΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Κυρίλλου, ἐπισκόπου Ρηγίου. Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Λέοντος Β΄, πάπα Ρώµης, τοῦ ἐκ Μεσσήνης τῆς Σικελίας. Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Χρήστου, ἐπισκόπου Συρακουσῶν.

- 580 -

401 402 404

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

5 ΙΟΥΛΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἀθανασίου τοῦ Ἀθωνίτου καί τοῦ ἐκ Καλαβρίας µαθητοῦ αὐτοῦ, Νικηφόρου τοῦ Γυµνοῦ καί μυροβλύτου. Τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου ἱεροµάρτυρος Στεφάνου τοῦ ἐκ Νικαίας, πρώτου ἐπισκόπου Ρηγίου τῆς Καλαβρίας, καί τοῦ Ἁγίου Σωκράτους. Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Ἀγάθωνος καί Τρυφαίνης, τῶν ἐν Σικελίᾳ. Τῆς Ἁγίας μάρτυρος Φεβρωνίας, τῆς ἐν Ἐπακτῇ τῆς Σικελίας.

6 ΙΟΥΛΙΟΥ Τῆς Ἁγίας ἐνδόξου παρθενοµάρτυρος Λουκίας τῆς ἐν Καµπανίᾳ, τοῦ Ἁγίου Μάρτυρος Ρίξου τοῦ Βικαρίου καί ἄλλων Ἁγίων εἴκοσι τεσσάρων Μαρτύρων.

7 ΙΟΥΛΙΟΥ Τῆς Ἁγίας παρθενοµάρτυρος Κυριακῆς. Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Περεγρίνου καί τῶν σύν αὐτῷ, Λουκιανοῦ, Ποµπηίου, Ἡσυχίου, Παππίου, Σατορνίνου καί Γερµανοῦ.

8 ΙΟΥΛΙΟΥ Τῶν Ἁγίων Βραµάνου, Σπέρου, Κορνελιανοῦ καί τῶν σύν αὐτοῖς ἑξήντα μαρτύρων.

9 ΙΟΥΛΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἱεροµάρτυρος Παγκρατιόυ, ἐπισκόπου Ταυροµενίας τῆς Σικελίας. Τοῦ Ἁγίου μάρτυρος Φελικιανοῦ, τοῦ ἐν Πανόρµῳ τῆς Σικελίας.

15 ΙΟΥΛΙΟΥ Μνήµη τῆς εὑρέσεως τῶν λειψάνων τῆς Ὁσίας μητρός ἡµῶν Ροζαλίας, τῆς ἐν Πανόρµῳ τῆς Σικελίας. Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Δοµινάτας καί τῶν υἱῶν αὐτῆς, Κασσιοδώρου, Σενάτορος καί Βιάτορος, ἐν Καλαβρίᾳ.

17 ΙΟΥΛΙΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἰωάννου τοῦ Μεγάλου, ἡγουµένου ἐν τῷ Μερκουρίω τῆς Καλαβρίας.

20 ΙΟΥΛΙΟΥ Τῆς Ὁσίας µητρὸς ἡµῶν Μαρίνης, τῆς ἐκ Μεσσήνης τῆς Σικελίας.

24 ΙΟΥΛΙΟΥ Τοῦ Ἁγίου Φαντίνου τοῦ Παλαιοῦ, τοῦ Ἱππονοµέως καί Θαυµατουργοῦ, ἐν Καλαβρίᾳ. Ἡ ἀνάµνησις τοῦ ἐν Ταυριανῇ τῆς Καλαβρίας γενοµένου θαύµατος, ὑπό τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου καί τοῦ Ἁγίου Φαντίνου. Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Στρατονίκου, Κλεονίκου καί Θαλλελαίου, τῶν ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας.

- 581 -

405 407 410 410

411 413 413 415 416 418

419 420

422 423

425 429 431

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

26 ΙΟΥΛΙΟΥ Τῆς Ἁγίας ἐνδόξου ὁσιοπαρθενοµάρτυρος Παρασκευῆς, τῆς Ἀθληφόρου.

27 ΙΟΥΛΙΟΥ Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Μαύρου, Σεργίου καί Παντολέοντος, τῶν ἐν Ἀπουλίᾳ.

31 ΙΟΥΛΙΟΥ Τῶν Ἁγίων μαρτύρων Φαντίου καί Δεοδάτας (Θεοδότης).

432 436 438

ΜΗΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ἁγίου ἐνδόξου ἱεροµάρτυρος Προκοπίου, ἐπισκόπου Ταυροµενίου τῆς Σικελίας, καί τῶν σύν αὐτῷ Ἁγίων Μαρτύρων.

3 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν καί ὁµολογητοῦ Ἰωάννου, ἡγουµένου Μονῆς τῆς Παταλαραίας. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἀντωνίου τοῦ Ρωµαίου, τοῦ ἐν Νόβγκοροντ. Ἡ σύναξις τῆς Ἁγίας καί θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου, τῆς ἐπονοµαζοµένης τῆς «Σκάλας», ἐν Μεσσήνῃ τῆς Σικελίας.

4 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τῶν Ὁσίων Ὀνουφρίου καί τῆς ἀδελφῆς αὐτοῦ Ἑλένης, τῶν ἐκ Χάους τῆς Καλαβρίας.

5 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ἁγίου Πάριδος τοῦ Ἀθηναίου, πρώτου ἐπισκόπου τῆς πόλεως Τεάνο, τῆς Καµπανίας. Ἡ σύναξις τῆς ἱερᾶς καί θαυµατουργοῦ εἰκόνος τῆς Θεοτόκου Ὁδηγητρίας, τῆς ἐπονοµαζοµένης ἐπίσης καί Παναγίας τοῦ Καστέλλο, ἐν Λεοντίνοις τῆς Σικελίας.

6 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Κλήµεντος, κτήτορος τῆς ἱερᾶς Μονῆς τοῦ Σωτῆρος, ἐν τῇ Πλάκᾳ τῆς Σικελίας.

9 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Νικολάου, τοῦ ἐν Στύλῳ τῆς Καλαβρίας. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Φάλκου τοῦ Καλαβροῦ, τοῦ ἐν Palena. Ἡ ἀνακοµιδή τῶν λειψάνων τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Νικολάου, τοῦ Γραικοῦ.

10 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Ἡ ἀνακοµιδή τῶν ἱερῶν λειψάνων τοῦ Ὁσίου πατρὸς ἡµῶν Λαυρεντίου, τοῦ ἐν Φλακιανῷ, τῆς Σικελίας.

- 582 -

441

443 444 446

448

450

451

452 455 455 456

457

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

11 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ἁγίου μεγαλοµάρτυρος Εὔπλου τοῦ Διακόνου, τοῦ ἐκ Κατάνης.

12 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τῶν Ἁγίων ἐνδόξων μαρτύρων, τῶν ἐν Κατάνη τῆς Σικελίας τελειωθέντων.

15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ ὁσίου πατρός ἡµῶν Μακαρίου τοῦ Ρωµαίου, τοῦ ἐν Νόβγκοροντ ἀσκήσαντος.

17 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἠλιοῦ τοῦ Νέου, τοῦ Σικελιώτου. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Νικολάου, τοῦ ἐπονοµαζοµένου Πολίτη, τοῦ Σικελιώτου.

18 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Φράνκου τοῦ Ἀναχωρητοῦ, ἐκ Καλαβρίας.

19 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Βαρθολοµαίου τοῦ Νέου, κτήτορος τῆς Ἱερᾶς Μονῆς τῆς Νέας Ὁδηγητρίας, τῆς ἐπικαλουµένης «τῶν Πατέρων», ἐν Ροσσάνῳ τῆς Καλαβρίας.

20 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ἁγίου ὁσιοµάρτυρος Ἀργεντίου, τοῦ ἐν Πανόρµῳ τῆς Σικελίας.

23 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ὁσίου Νικολάου τοῦ Σικελιώτου, τοῦ ἐν Εὐβοίᾳ. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἀντωνίου, τοῦ ἐν Ἱέρακι τῆς Καλαβρίας.

24 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τῶν Ἁγίων ἐνδόξων ὁµολογητῶν Γρηγορίου, Θεοδώρου καί Λέοντος, τῶν ἐκ Σικελίας.

25 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τῆς Ὁσίας μητρός ἡµῶν Πατρικίας τῆς Κωνσταντινοπολιτίσης, συµπολιούχου τῆς Νεαπόλεως. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἰεουνίου τοῦ Νηστευτοῦ, ἐν Ἱέρακι τῆς Καλαβρίας. Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Ἰωάννου τοῦ Ἐρηµίτου, ἐν Ροσσέλλῳ τοῦ Ἀµπροῦτσο.

26 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Ἠλία, ἐπισκόπου Συρακουσῶν.

28 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ὁσίου Ρινάλδου τοῦ Καλαβροῦ, ἐν Fallascoso τοῦ Ἀµπροῦτσο.

- 583 -

458 460

462 464 468 471

473 476 477 478

479

481 482 483 485 486

ΟΙ ΑΓΙΟΙ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛ ΗΣ Ε ΛΛΑΔ ΑΣ

30 ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ Τοῦ Ὁσίου πατρός ἡµῶν Φαντίνου τοῦ Νέου, τοῦ ἐν Θεσσαλονίκῃ. Τῆς ὁσίας μητρός ἡμῶν Βρυαίνης, μητρός τοῦ Ὁσίου πατρός ἡμῶν Φαντίνου τοῦ Νέου, τοῦ ἐν Θεσσαλονίκῃ. Τοῦ ἐν Ἁγίοις πατρός ἡµῶν Θεοδοσίου ἐπισκόπου Ὅριας, ἐν Ἀπουλίᾳ. ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ Ο ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΣΤΗ ΜΕΓΑΛΗ ΕΛΛΑΔΑ (ΚΑΛΑΒΡΙΑ - ΣΙΚΕΛΙΑ) ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΣ Α.Θ.Π. ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ Κ.Κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟ ΝΑΟ ΤΟΥ ΡΗΓΙΟΥ ΤΗΣ ΚΑΛΑΒΡΙΑΣ ΣΤΙΣ 22 ΜΑΡΤΙΟΥ 2021 ΣΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΤΗΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΕΠΙΣΚΕΨΗ ΤΗΣ Α.Θ.Π. ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ Κ.Κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΣΤΑ ΑΡΒΑΝΙΤΟΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΑΒΡΙΑΣ 18-19 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019 ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΣ Α.Θ.Π. ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ Κ.Κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟ ΝΑΟ ΤΟΥ ΛΟΥΓΚΡΟ ΤΗΣ ΚΑΛΑΒΡΙΑΣ ΣΤΙΣ 18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019 ΣΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΣ Α.Θ.Π. ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ Κ.Κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΣΤΟΝ ΚΑΘΕΔΡΙΚΟ ΝΑΟ ΤΟΥ ΛΟΥΓΚΡΟ ΤΗΣ ΚΑΛΑΒΡΙΑΣ ΣΤΙΣ 18 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2019 ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ

- 584 -

488 489 490 493 497 511

525

539

541

545 551 563

Βυζαντινή Σταυροθήκη τοῦ 12ου αἰῶνα. Ἱέραξ Καλαβρίας

Ἄγνωστο ἔργο τοῦ Γιάννη Τσαρούχη μέ θέμα τήν Μεγάλη Ἑλλάδα ἀπό τήν προσωπική συλλογή τοῦ Γιώργου Δαμιανού.

“Ἀπό τήν Μεγάλη Ἑλλάδα στήν Μητέρα Ἑλλάδα: Μητέρα ἄργησες... Ξύπνα τόν Ὀδυσσέα... Τό Δένδρο τῆς ζωῆς ξεράθηκε... Τό μοναστήρι τῶν Κασούλων γκρεμίστηκε... Ἡ Μαρία Μπούκαλη δέν φάνηκε ἀκόμα... Μητέρα, πεθαίνω, πεθαίνω, πεθαίνω...”

...πελάγου Φῶς ...ψυχή Ἑλληνική ...ὄρθρος Βυζαντινός