Out of Art 2013#2

Magazine voor actuele Outsider Art

Jaargang 8 nummer 2 december 2013 prijs â‚Ź 7,95

Thema: kunst en autisme

Voorwoord

Out of Art is een uitgave van Art Moves onder auspiciën van am Foundation en verschijnt twee keer per jaar.

Redactie Out of Art Prins Hendriklaan 43, 1075 ba Amsterdam Tel. 020-675 63 00 info@out-of-art.nl www.out-of-art.nl Werkgroep Out of Art 16: Frits Gronert, Eva von Stockhausen, Karin Verboeket en Phia Verstraete Aan dit nummer werkten verder mee: Volker Elsen, Andrew Hall, Richard Harris, Rob Lentz, Iris de Maaker, Otto Schouten, Berry Slok, Spinvis (Erik de Jong), Jack Vreeke en Huib van den Wijngaard.

Samenvattingen: Karin Verboeket Vormgeving: Van Rosmalen & Schenk, Amsterdam Druk: Drukkerij Tesink, Zutphen Omslag: David Pronk, Rotterdam in de mist Erasmusbrug, 2012 (uitsnede) Abonnementen Out of Art Abonnementenland Postbus 20, 1910 aa Uitgeest Tel. 0900 - 226 52 63 Fax 0251 - 310 405 klantenservice@aboland.nl www.aboland.nl De eerste abonnementsperiode geldt voor bepaalde tijd en kan niet tussentijds beëindigd worden. Abonnementen worden na de eerste abonnementsperiode omgezet naar een jaar­ abonnement, tenzij u tenminste 3 maanden voor het eindigen van de abonnementsperiode opzegt.

Abonnementsprijs in Nederland € 15,- per jaar Subscription inside Europe € 22.50 and outside Europe € 27.50 Voor verkooppunten zie www.out-of-art.nl Niets uit dit magazine mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt zonder voorgaande toestemming van de uitgever.

Lezers vragen regelmatig om herhaling van thema’s. Het meest geldt dit voor ‘kunst en autisme’ uit 2006. Omdat hiervoor inmiddels ook binnen de reguliere kunst toenemende interesse is ontstaan, besteden we hier graag nog een keer aandacht aan. Ondanks de aard van het thema, blijft ook in dit nummer de kunst het uitgangspunt. Een opvatting waarin ook Volker Elsen zich kan vinden. Als specialist op dit terrein, schreef hij de inleiding, waarin hij heersende vooroordelen en nuchtere feiten helder naast elkaar zet.

Verder is er aandacht voor de Nederlandse fotograaf David Pronk die zijn eigen omgeving herdefinieert en ons zijn visie op de stad laat zien. Zo heel anders dan de intens g ­ etekende en ronddraaiende fantasiesteden en eilanden van Coen Ringeling uit Rotterdam en het tegelijkertijd realistische en sprookjesachtige oeuvre waaraan Anthony Hanssens in Den Haag werkt. En wat te denken van de humorvolle assembleer­kunst van Andrew Hall en de herkenbare film­ portretten in potlood en houtskool van Richard Harris, beiden werkzaam in Nieuw-Zeeland? In Chicago bezweert Louis DeMarco zijn angsten in combinaties van tekeningen en woorden en maakt George Zuniga zijn vrijmoedige, rauwe ­olie­pastels. Tot slot is er aandacht voor de in Nederland wer­ kende Emile Schoonenberg, Ilonka Jaspers, Sacha Friedmann, Mert Özturk en Karhang Mui én voor Júliús Axelsson, een onbekende, geïsoleerd levende kunstenaar in IJsland.

Wat betreft de rubrieken: in ‘Ik ben ik’ staat de Amsterdammer Arthur Prins centraal. Pas recent is hij naar buiten gekomen met zijn mysterieuze en indrukwekkende tekeningen die vanuit zijn onderbewuste zijn gemaakt. Voor ‘Fascinerende ontmoetingen’ werd Spinvis geïnterviewd. Op basis van zijn hoorspel over Ferdinand Cheval en diens Palais Idéal ging hij eerder dit jaar een project aan met studenten van de Technische Universiteit in Delft. Spelenderwijs en intuïtief. Voor ‘The place to be’ was dit keer Zwitserland de bestemming en wel Museum im Lagerhaus in St. Gallen, een ideale plek voor inspirerende ­ontmoetingen tussen bezoekers, kunst en kunstenaars.

Veel plezier met deze editie van Out of Art en tot kijk in 2014.

Karin Verboeket

© 2013

Out of Art 17 verschijnt mei 2014 met een themanummer over landschap.

2

OUT OF ART DECEMBER 2013

40

4

29

18

20

37 Thema: kunst en autisme

4

Kunst en autisme in ‘Facts and Figures’ Volker Elsen, specialist in ‘kunst en autisme’, wijst ons in zijn inleiding op de vooroordelen die ons zicht belemmeren op de rijke variëteit binnen deze kunst. Liever laat hij de feiten spreken.

15 18 20

Foto’s van David Pronk. Veel oog voor detail Fotograaf van steden. Aandacht voor lijnen, rust en evenwicht.

26 28 29 32 33 37 39 40

Andrew Hall. De kunstenaar over zichzelf Assemblages, “vreemde grenzeloze dimensies” en “apenhumor”.

Coen Ringeling. Fantasiewerelden getekend Ronddraaiende steden, eilanden, gamefiguren en ‘De Krobols’.

Emile Schoonenberg, Ilonka Jaspers en Sacha Friedmann Toelichting op het uiteenlopende werk van drie kunstenaars.

Mert Özturk. Een vluchtig oeuvre Verlangen, creëren, vernietigen. Beperkt houdbaar.

Louis DeMarco. Words to live by Woorden en beelden als veilige plek voor herinneringen.

Rubrieken

10

Ik ben ik; Arthur Prins Een serieus spel Fragmenten, plakboeken, bidboeken, dummy’s en tekeningen.

Prins probeert te putten “vanuit de onderste laag” van zijn “onderbewuste”. De tekening als oefening en “gestold eindproduct” tegelijk. Een groot avontuur. Een repeterend spel.

Met gearceerde zwarte lijnen en ingekleurde voorstellingen.

Onalledaags.

21

Fascinerende ontmoetingen; Spinvis Iets uit het niets Zijn hoorspel over het Palais Idéal van Ferdinand Cheval werd uitgangspunt voor een project van Spinvis en studenten van de TU in Delft. Zij kropen in het hoofd van de postbode die met meegesjouwde stenen zijn eigen paleis bouwde.

In zijn achtertuin. Over spelenderwijs spelen en de kracht van intuïtie. Ook met een gedicht.

34

The place to be; Museum im Lagerhaus Ontmoetingen tussen kunst en mens In Zwitserland is een museum waar bezoekers en kunstenaars graag komen om elkaar te ontmoeten. Jong en oud. Maker en kijker. Beeldende kunst wordt vermengd met muziek en poëzie.

Hier biedt de kunst via dialoog en verleiding toegang tot de mens. Waar creativiteit niet alleen zichtbaar, maar ook voelbaar wordt.

42 43 44

Agenda

Karhang Mui. Met eindeloze precisie Details, details, details. En een fascinatie voor bomen.

Richard Harris. Personages en fantasiefiguren De “andere kant van de persoonlijkheid van mensen”.

George Zuniga/ “Artisme” Meesterlijke portretten en opvliegende krijtwolken.

Júliús Axelsson. Een levensgeschiedenis IJslander legt levensgeschiedenis vast.

Anthony Hanssens. Sprookjesachtige fantasieën Realisme en fantasie tegelijkertijd.

English summary Poëzie: Rik Meijers | Beeld: Marianne Schipaanboord

OUT OF ART DECEMBER 2013

3

Kunst en autisme in

4

OUT OF ART DECEMBER 2013

Thema: kunst en autisme tekst: volker elsen

‘Facts and Figures’ Toen Out of Art mij vroeg een inleiding te schrijven over kunst en autisme, voelde ik mij vereerd. Inmiddels vraag ik mij af ‘hoe kan ik een thema, waarmee ik zo vertrouwd ben, dusdanig presenteren dat het artikel een nieuwe wending krijgt?’ Ik zou over receptie schrijven: wat is er zo fascinerend aan ‘autistische kunst’? Met die vraag begint meteen het dilemma. Niet alleen omdat ik als broer van een autistische kunstenaar vooringenomen, partijdig en enthousiast ben.

Ook niet omdat ik me als voorzitter van een vereniging voor kunstenaars met autisme (akku e.V.) sterk maak voor hun belangen. En al helemaal niet omdat ik als curator van exposities steeds weer prachtig werk tegenkom dat me vanaf het eerste moment boeit.

Fascinatie

Ik ben gefascineerd en toch begint het dilemma met het begrip ‘fascinatie’. Als die term leidt tot algemene vraagstellingen over ‘autistische kunst’ en autistische ­kunstenaars, liggen stereotypen al snel op de loer. De bekende negatieve en positieve discriminerende typeringen lopen uiteen van het overprikkelde superbrein dat

zich toelegt op één bepaald terrein tot de schrikachtige ‘nerd’ en de wiegende doofstomme. Er mogen mensen zijn die aan deze kenschetsen voldoen, maar het gaat toch vooral om kenmerken die op de spits worden gedreven of aan autisten worden toegeschreven. Er klinken voorstellingen in door over de geniale kunstenaar, die in een ivoren toren woont en de waanzin p

FOTO: CHRISTOPH LENIGER

Andreas Kuhl Zonder titel, ca. 1995/1998 Analoge fotografie op fotopapier 12 foto’s van 12 x 20 cm Collectie: Atelier 23, Giessen

Uwe Breckner Autoscooter, 1992/1996 Gemengde techniek 174 auto’s van 5,5 x 7,5 x 3 cm Collectie Atelier 23, Giessen

OUT OF ART DECEMBER 2013

5

­ orden werken zichtbaar en niet zelden w uit het verborgene gehaald: uit huizen van particulieren, woongroepen, werkplaatsen, kunstenaarsgemeenschappen en ateliers, uit laden en kasten, uit mappen en uit kladboeken. Ze gaan vanuit een beschermde ruimte naar een ruimte die exposeert, die voor de kunst is gemaakt.

Afbeeldingen, teksten, muziek en video’s die door hun zeldzaamheid een grote waarde hebben, kunnen worden bekeken.

Zo wordt hun leven als zelfstandig kunstwerk pas zichtbaar.

Dit is voor veel van de kunstenaars een nieuwe ervaring. Het biedt hen tegelijker­

tijd een kans om te zien hoe zij zelf doorwerken in hun eigen werk. Dit aspect is in zoverre van belang, dat het hedendaagse kunstbedrijf zich in het omgaan met kunst graag laat leiden door de zelfmarketing van het kunstenaarschap. Kunstenaars met autisme onttrekken zich aan dit mechanisme, maar exposeren zich via hun werk in zekere zin zelf. Zo worden tentoonstellingen van akku e.V. steeds weer een experiment voor het discours over Outsider Art, respectievelijk Art Brut, op het snijvlak met de hedendaagse kunst en de kunstmarketing. Men kan ervan uitgaan dat een vijfendertigjarige autis-

tische kunstenaar wordt gedreven door een andere levenswerkelijkheid dan zijn even oude neuro-typische, a­ cademisch gevormde collega. De verschillen in productie­omstandigheden en de mogelijkheid de randvoorwaarden voor het eigen bestaan te bepalen, leiden tot een verschil in ‘output’. Voor de toegang tot kunst, voor de nodige continuïteit hierin en voor het effectief vermarkten ervan, zijn autistische producenten veelal gebonden aan wat anderen ervan denken of wat ze krijgen opgelegd. Is er sprake van kunstzinnige assistentie? Een hoofdberoep, waarmee iemand in zijn levensonderhoud kan

FOTO: CHRISTOPH LENIGER

Dr. Peter Schmidt Road Landscaping in and around SCRAL-City, 1982 Gemengde techniek op papier, 68 met plakband verbonden A4 bladen, 168 x 237,6 cm

8

OUT OF ART DECEMBER 2013

Konrad H, Giebeler Zonder titel, 2008/2006/2001 Viltstift op papier, 42 x 29,7 cm

heid maakt duidelijk dat dé ‘­autistische kunst’ niet bestaat. Maar er zijn veel kunst­zinnige wegen die door autistische ­kunstenaars worden bewandeld. En ja: ze zijn fascinerend!

Feiten laten spreken

Juist daarom is het bij kunstenaars in het autistische spectrum van groot belang de feiten te laten spreken en de grote variëteit zichtbaar te maken. Dit is ook het doel van de grote overzichtstentoonstelling ‘Facts & Figures’, (zomer 2014) waarin werken van Belgische en Duitse autistische kunstenaars worden getoond in Museum Dr. Guislain in Gent. De tentoonstellingstitel speelt bewust in op de verwachting van bezoekers ten aanzien van het ‘fenomeen autisme’. In de matrix van vooroordelen zijn bijzondere vaardigheden op heel specifieke terreinen, mathematische rekenkunsten en gebrek aan empathie bijna vaste bestanddelen.

De tentoonstelling pakt deze stigmatisering als vooringenomenheid in de receptie, de waardering op. De werken worden daar als ‘harde gegevens en feiten’ tegenover gezet, zodat de bezoekers deze kunnen afzetten tegen hun vooringenomenheid.

Het gaat er dus om vraagtekens te zetten bij het etiket en de stigmatisering of zelfs de classificatie als typisch ‘autistische

akku-ev.org Akku staat voor ‘Autismus, Kunst und Kultur’ (autisme, kunst en cultuur). De vereni­

FOTO: KÜNSTLERHAUS LYDDA, BIELEFELD

voorzien, misschien in een instelling voor gehandicapten? Is er sprake van zekerheden doordat iemand samenwoont met zijn ouders die het dagelijks leven reguleren?

De graad van afhankelijkheid valt samen met de ernst van het autisme. Verder is het de waarneming die tot heel verschillende soorten werken leidt. De objecten verschillen in hun variëteit aan visuele informatie en gebruik van materiaal en drager. Er zijn reisdagboeken bij, waarin uitsluitend grafische coderingen zijn vastgelegd (Konrad H. Giebeler, 1958), de landkaart van een uitgebreide wereld, waarop meer continenten voorkomen dan de wereldbol prijsgeeft (Deniz Aras, 1994), wegtracés, waarvan de meanderende knooppunten de vorm krijgen van neuro­nale netwerken (Dr. Peter Schmidt, 1966), ­portretten, waarvan de schoonheid zich pas op het tweede gezicht manifesteert, in de vorm van groteske humor (Till Kalischer, 1967) of de genoemde draad­ modellen van slaapplaatsen die in hun abstractie hun behoedende functie prijsgeven (Sonnenberg).

In de grote verscheidenheid is er soms sprake van thematische verbindingen, van formeel-esthetische overeenkomsten of van stilistische vertalingen. Zo heeft een deel van de kunstenaars duidelijk behoefte overzichtelijkheid en oriëntatie te ­scheppen of te simuleren en om complexe verbanden weer te geven, eigen systemen van tekens te ontwikkelen of door her­ halingen een vormgevingsprincipe te creëren dat in de hele reeks zichtbaar wordt. Uit het feit dat objecten vaak als uitsnede worden weergegeven, komt een gecontroleerd, bijna filmisch of fotografisch principe naar voren. De beleving van het ritme of de weerstand van het materiaal op de drager verwijst weer naar het ontstaansproces. Deze grote verscheiden-

kunst’, en om door te dringen tot het gehalte van de kunst als uiting van een individueel werk, en daarmee tot de eigenlijke ‘facts and figures’.

Volker Elsen is initiator en voorzitter van akku e.V. Hij is van beroep marketing­ondernemer.

Toegang tot autistische kunst kreeg hij door zijn broer Matthias Elsen en diens omvangrijke oeuvre aan tekeningen. Elsen treedt bij akkutentoonstellingen vaak op als curator.

ging is sinds 2007 actief en zet zich in voor meer diversiteit binnen de kunst en de maat­ schappij. akku beschouwt het als taak om autistische

kunstenaars een platform te bieden, doet aan bemidde­ ling voor partnerprojecten en organiseert sinds 2010 eigen tentoonstellingen.

OUT OF ART DECEMBER 2013

9

Mariabeeld uit de kerk van Utrecht. Daarvan heb ik het gezicht van Maria constant als uitgangspunt genomen. Tweehonderd gezichten heb ik getekend, in stroken geplakt en er gehelen van gemaakt.” Ook gebruikt hij bestaande teksten in zijn werk, zoals de grafrede die Huub Oosterhuis uitsprak voor Prins Claus. Of de joodse tekst die hij bewerkte met verf.

Daaroverheen tekende hij Engelen in vergadering.

Prins heeft twee spirituele leraren in zijn leven: Boeddha en Jezus. “Ik ontleen er veel inspiratie aan.” Zijn werk straalt religieuze energie uit.

“Blijkbaar heb ik een antenne voor de energie van de gereformeerde godsdienst van mijn voorvaderen.”

Belangrijk was ook een vriendin die werkzaam was als tekenlerares. Vierentwintig jaar lang onderhielden zij een warme band. Zij gaf zinvolle kritiek op zijn werk. De laatste twee jaar van haar leven was zij ongeneeslijk ziek. Prins stuurde haar twee kaarten per week; met zorg uitgezocht en met altijd achterop een kleine tekening met tekst.

De minuscule tekeningen zijn indrukwekkend. De tekst begint vaak met “ik bid een krans vol rozen”.

Zij verzamelde ze in twee boekjes en maakte er een versierde stofomslag voor. Een relikwie, dat tevens een verzameling is van Prins’ artistieke begaafdheid. De echtgenoot van zijn overleden vriendin schonk het hem na de begrafenis.

Van binnen naar buiten

Vorig jaar nam Arthur Prins de stap om met zijn werk naar buiten te treden. Hij toonde zijn tekeningen aan Bert Schoonhoven van Galerie Amsterdam Outsider Art, die hem enthousiast “de ontdekking van deze tijd in de Outsider Art wereld” noemde. Al snel volgden twee exposities.

Wellicht komen er meer. Arthur Prins blijft er nuchter en bescheiden onder. “Ik wacht wel af.

Het zou mooi zijn als mijn werk gewaardeerd wordt.” Prins die al zoveel overwon in zijn leven is nu een tevreden man met zijn literatuur, muziek en sociaal en artistiek leven. “Het leven is af en toe aanrommelen”, zegt hij tenslotte relativerend. * Outsider Art TV interviewde Arthur Prins 4, YouTube

Arthur Prins Bid een krans vol rozen (fragmenten), 2007 Gemengde techniek op papier, 15 x 10,5 cm

14

OUT OF ART DECEMBER 2013

Thema: kunst en autisme tekst: phia verstraete

Veel oog voor detail Foto’s van David Pronk

David Pronk (1989) wordt in zijn omgeving gezien als ‘de fotograaf.’ Toen zijn vader een fotocamera had gewonnen, gaf hij deze aan zijn toen zestienjarige zoon. Vanaf dat moment heeft het fotograferen David niet meer losgelaten. Zijn focus ligt vooral op architectuur. De gewonnen camera is inmiddels ingeruild voor professionele apparatuur. David maakt duizenden foto’s waaruit hij de beste selecteert voor zijn website en het aanleggen van een portfolio.

davidpronkfotografie.nl

Bijzondere talenten

Na mijn lange reis met het openbaar vervoer is de rust in het appartement van David een weldaad. Hij is pas verhuisd en het ruikt nog nieuw. David opent alvast zijn iPad en begint eerst over de verschillende opleidingen die hij heeft gevolgd. Na de opleiding mbo ict werd hij geselecteerd voor Auti-talent, een werkgever en dienstverlener in digitalisering en administratie voor mensen met autisme en bijzondere talenten. Omdat zijn talent

ligt bij het fotograferen en het ontwerpen van ­websites, volgde hij de richting ‘internet ondernemen’. Inmiddels wordt hij drie dagen in de week gedetacheerd bij een overheidsorganisatie in Zwolle. Ook volgde hij de vooropleiding van de Fotovakschool in Amsterdam. De opleidingen hebben een positieve weerslag gehad op zijn persoonlijke ontwikkeling.”Mijn hobby is nu mijn vak en ik heb de durf gevonden om te doen waar ik voor sta”, zegt David vol over­tuiging. p David Pronk Den Haag in Motion, 2012 Nikon D90, 12,9 megapixels

OUT OF ART DECEMBER 2013

15

David Pronk Amersfoort in perspectief, 2013 Nikon D90, 12,9 megapixels

David houdt van steden. Dat is volgens hem niet vreemd. “Ik ben geboren in Rotterdam en woon sinds 2007 in Amersfoort en ben dus gewend in de stad te leven. Toen ik mijn eerste fototoestel kreeg, was het bijna vanzelfsprekend dat ik gebouwen fotografeerde. Mijn hart ligt het dichtst bij moderne architectuur.”

Terwijl David waarschuwt voor het lawaai van zijn koffiezetapparaat verschijnt op zijn iPad een foto van ongekende schoonheid. Het is een abstracte weergave van een deel van de Erasmusbrug (zie omslag). Vanuit de bovenkant van de foto komen twee schuine dikke zwarte lijnen in het midden bij elkaar. Daaruit splitsen zij zich in drie vage contouren. Het is de eerste van een serie foto’s gemaakt in mistig Rotterdam. “Het was een ijskoude zaterdag. De mist hing laag over de stad en het was stil op straat. De mist geeft een mysterieuze sfeer en een zekere d­ ramatiek aan mijn foto’s.”

Het effect van de volgende foto zou een dichter niet beter kunnen verwoorden; het zwarte silhouet van een kale, natte boom steekt af tegen twee hoge gebouwen. Het ene gebouw verdwijnt halverwege in de mist en het andere lijkt een grijze afspiegeling van het eerste.

De winterkou en de afwezigheid van mensen geven een beklemmende eenzaamheid weer.

Ook de kade op een andere foto biedt een desolate indruk door de afvalresten onder een lege bank, de graffiti op een meerpaal, het onkruid

tussen de stenen en de mistige gebouwen aan de horizon. Het zijn deze stille plekjes waar David van houdt, maar ook de levendigheid van de stad boeit hem.

Lijnenspel

Het lijnenspel in de architectuurfoto’s is een terugkerend onderwerp. Hierin zijn de kracht van de boodschap en de eigen stijl van David te herkennen. “Belangrijk is dat de lijnen en vormen mij evenwicht en rust geven. Ik heb veel oog voor detail en voor mij is fotograferen een manier om in een andere wereld getrokken te worden. Ik kan via de camera mijn omgeving herdefiniëren en tegelijkertijd laat ik de kijker mijn fotografische visie op de stad zien.” Hij toont me nog meer foto’s op een andere computer. Een betoverend patroon is

te zien, hoog tussen de kantoorgebouwen in.

Het gebouw, de zon, de schaduw en de blauwe hemel met kleine wolkenpartijen hebben alle hun deel in dit lijnenspel. Een enkele foto biedt in plaats van krachtige lijnen juist een vloeiend effect, zoals de gekleurde raampartijen van het gebouw van Beeld en Geluid in Hilversum.

Het is fascinerend hoe David steeds het moment van de dag uitzoekt en kijkt wat het licht doet met het object. “Voor elke serie foto’s doe ik van tevoren locatieonderzoek en lees ik veel over steden en architectuur. Ik heb ook een verzameling boeken over fotografen en hun geschiedenis.”

Liever kwaliteit dan kwantiteit

Na het afronden van een serie maakt David een selectie van zijn favoriete foto’s. Hij weet dat niet alleen het keuzemoment van de foto belangrijk is, maar ook het juiste materiaal en de bewerking achteraf. “Ik ben heel kieskeurig, waardoor er soms maar een paar over blijven van de hele serie.” De kwaliteit van zijn foto´s leverde hem al een foto op in het iPhone magazine 12-Zomer 2013 en in Gers! Tijdschrift #02. Regelmatig is hij als concertfotograaf te vinden bij Amersfoort Jazz en Torenpop. David zou zijn leven niet kunnen voorstellen zonder fotograferen. Misschien wil hij in de toekomst de fotovakschool volgen, maar voorlopig heeft hij het te druk met fotograferen en werken.

David Pronk Amersfoort perspectieven, 2013 Nikon D90, 12,9 megapixels

16

OUT OF ART DECEMBER 2013

David Pronk Rotterdam in de mist, 2012 Nikon D90, 12,9 megapixels

OUT OF ART DECEMBER 2013

17

Thema: kunst en autisme tekst: frits gronert foto’s: fred brekelmans

Coen Ringeling

Fantasie­werelden getekend Coen Ringeling (1991) staat vijf dagen per week als eerste te wachten tot de deur van Atelier Herenplaats open gaat. Dan start zijn routine; hij spurt naar boven, soms met een computerspel vol ­grappige geluiden aan zijn oor, om te kijken of daar al iemand is. Daarna gaat hij razendsnel naar beneden, waar hij graag in een gemakkelijke stoel stripboeken bekijkt. Als iedereen aan het werk is, gaat hij achter zijn tafel zitten en hervindt zijn rust. Coen moet zijn rituelen volgen. Zo lust hij maar zeven verschillende soorten eten, iedere week hetzelfde. Veranderingen moeten goed van tevoren worden besproken.

In het atelier voelt hij zich thuis. Hij verliest zich in zijn tekeningen van ingewikkelde steden, mysterieuze b­ ossen en eindeloze oceanen waar vreemde figuren vliegen, zwemmen of lopen. Of hij maakt fantasieverhalen in vier tekeningen, zoals het verhaal over De Blaasvis: “1. Op een dag kreeg een Blaasvis last van visjes 2. dus de Blaasvis haalt diep adem 3. en blaast zichzelf op, hij werd groter en groter, zijn stekels steeds boller 4. toen allen visjes geschrokken weg waren liet de vis zichzelf weer leeg­ lopen en zwom weg naar de verte. EINDE”.

Coen tekent van jongs af aan. Op school en thuis was dit zijn favoriete bezigheid. Thuis plakte hij met p­ lakband acht A4-vellen aan elkaar tot een geheel. Liggend op de grond tekende hij met kleurpotloden werelden op eilandjes die onderling met elkaar waren verbonden door bruggen en dijken. De eilanden kregen namen als ‘Coenny Kingdom, Mauve Rock Kingdom, Mega Kingdom, Lesswiek Kingdom, Avontuur Kingdom’ en ‘Eiland Kingdom’. Ook geweldig klinkende plekken als ‘Moefi Eilanden, Toy-Toy World, Coeny Worlds Studio’s, Bikini Broek en Zee Tropiania’ werden minutieus getekend met een kleine stift en ingekleurd met kleurpotlood. Geheel volgens de wetten van Coen.

Wie de tekeningen aandachtig bestudeert, ziet steeds nieuwe elementen en optische grapjes, net zoals in het

herenplaats.nl

18

OUT OF ART DECEMBER 2013

Coen Ringeling Hall-Block falls, 2012 Pen en inkt op papier, 65 x 50 cm

werk van Coens idool M.C. Escher (1998-1972). Trappen leiden nergens heen en huizen veranderen in kastelen.

Ook verwijst Coen graag naar computergames met zelfverzonnen ‘levels’ zoals: “Level 1: Het verloren bouw­ terrein, Level 2: De reis naar de top van Mount-Crumilu, Level 3: De razende ontsnapping uit de vliegende s­ chotel, Level 4: Cyber City” tot en met de finale “Level 9: De komst van Ultra-Robostein”. Krachtig afgesloten met “Je bouwt ze! Je Bestuurt ze! Je verslaat ze!”.

Zijn humorvolle tekeningen worden bevolkt door wezentjes die lijken te zijn weggelopen uit computergames. Ze komen soms bekend voor, maar figureren in een totaal andere context. In een van zijn tekeningen is plaats voor De Krobols: ‘Mr. Haarbal, Mr. Wiebeloog, Mr. Vlop, Mr. Poedoe, Mr. Stekelblaas, Mr. Neuzzo en Mr. Kruip’. Dit is de wereld van Coen Ringeling. Door zijn intense manier van tekenen krijgt zijn rusteloze geest een focus en kan hij lang en geconcentreerd werken aan zijn werelden vol fantasie.

Coen Ringeling Titel, 2012 Materiaal

Coen Ringeling Titel, 2012 Materiaal

Coen Ringeling Zwarte op with museum: De Bememot, 2012 Pen en inkt op papier, 50 x 65 cm

Coen Ringeling The M-pire, 2012 Pen en inkt op papier, 50 x 65 cm

OUT OF ART DECEMBER 2013

19

…het is echt neergekalkt met energie. Dat heeft hij misschien willen zeggen prenten: dit moet ik blijven doen. Want reken maar dat hij vreselijke dagen heeft meegemaakt.”

Wat vind je van Chevals gebruik van taal? Hij was toch min of meer analfabeet.

“Het is oudtestamentisch, het is van alles door elkaar. Later is zijn werk, zijn paleis, door grote surrealisten erkend en geïnterpreteerd. Ik weet niet of dat goed is. Dan wordt het ontdekt en opeens heeft het school gemaakt. Zo moet je Chevals teksten misschien ook zien. Daar moet je niet teveel betekenis aan hechten, behalve aan de energie die erin zit.

Want dat voel je wel; het is echt neergekalkt met energie. Dat heeft hij misschien willen zeggen.“ Ik heb begrepen dat je bij het bezoek aan het Palais Idéal in maart de studenten in groepen hebt ingedeeld en opdrachten hebt gegeven?

“Je kunt een opdracht geven om bijvoorbeeld een machine te maken, maar dat gaan deze mensen hun hele verdere leven al doen. Ik wilde proberen hen in mijn wereld te betrekken. En bij mijn manier van werken; je hoofd leeg maken en samen jammen, zoals ik tijdens mijn intreerede in Delft heb laten zien. [Spinvis gaf hier een kijkje in de keuken, door met twee andere musici spontaan en zonder vooropgezet plan te gaan spelen. Red.] Ik had in totaal vier vragen. Twee groepjes moesten ‘Gods horloge’ maken, twee groepjes moesten een ‘cadeau voor de zwaartekracht’ bedenken, twee groepjes moesten een ‘principeautomaat’ maken en de laatste twee groepjes moesten de slotsom formuleren. Ik had expres vragen bedacht waar je alle kanten mee op kunt, en daar hebben ze over nagedacht.

Zie voor project ook: Facebook pagina tu Cultural Professor 2013: Prispitonøshûhpleuloequoi

24

OUT OF ART DECEMBER 2013

Bijvoorbeeld over de vraag: wat is zwaartekracht? Is er bijvoorbeeld een god van de zwaartekracht? Ik bedoel: er is een god voor alles. En wat wil de zwaartekracht nu eigenlijk? De zwaartekracht wil gezien zijn, maar wil ook geaaid worden. Okay, maar hoe kun je de zwaartekracht aaien?

Toen had een groepje het volgende bedacht: als je een losse plaat hebt die aan vier touwtjes in de ruimte hangt, en je zet er twaalf metronomen op – van die tiktak dingen – in verschillende amplitudes, dan nemen die na verloop van tijd allemaal dezelfde amplitude aan. Dat is een natuurkundig principe. Toen zijn ze aan het rekenen geslagen en zeiden: we maken vijf miljard schommels, voor elke aardbewoner één. De gehele aarde moet met schommels worden bekleed. En het maakt niet uit of je dik of dun bent, want alle schommels nemen dezelfde amplitude aan, als iedere aard­bewoner gaat schommelen. En dan gaat op een gegeven moment de aarde zachtjes meedeinen met de beweging van al die schommels. Echt supermooi.”

De manier waarop het TU project verlopen is, heeft dat je nieuw inzicht gegeven in jouw eigen manier van werken?

“Geen nieuw inzicht, maar het heeft me wel weer bewust van gemaakt hoe moeilijk het is, hoeveel dingen je doet met je ogen dicht. Op gevoel, en zo’n beetje. Als je alleen werkt is dat geen probleem; je hoeft jezelf niet uit te leggen wat je aan het doen bent. Spelenderwijs…spelen. Maar als je met een groep bent, dan word je gedwongen om woorden te vinden voor het proces. Dat is echt lastig.”

Mijn hoofd in duizend stenen zie ik hier op het land Een kathedraal in delen in geel en grijs en goud Ik ben de eerste vader Ik sla de eerste hand Ik vouw in alle stijlen Ik ben de binnenkant Ze zal in torens wonen in gangen van geduld Ik zie de jaren komen Ik zie mijn hoofd onthuld Ik vloek in alle talen Ik schrijf met tijd en zand Ik zal mezelf vertragen Ik ben de binnenkant (uit: ‘Het hoofd van Ferdinand Cheval’)

In het hoorspel lijk je soms direct tot Ferdinand Cheval te spreken. Identificeer je je op bepaalde punten met hem?

“Het is zijn overleden dochter die ik bepaalde dingen tegen hem laat ­zeggen. En ja, je probeert je altijd te identificeren met iemand die iets heel moeilijks aan het doen is. Dat herken je.”

Ik begrijp dat er in jouw carrière ook een zekere tijd van wachten is geweest?

“Ja, en toen ging het lopen. Alsof er een vlies doorbrak.”

Het hoofd van Ferdinand Cheval

Is dit misschien de lange weg die een kunstenaar sowieso moet gaan, of hij nu aan één project werkt of meerdere?

“Je maakt altijd één werk, en bij Ferdinand is het allemaal samengebald in één project. Maar in wezen, of het nu een oeuvre is of je schrijft vijftig boeken; het is één werk. Maar het is wel dezelfde strijd natuurlijk.”

Het thema van jouw Cultural Professor-schap was ‘Iets uit het Niets’. Aan het eind van de film ‘Het hoofd van Ferdinand Cheval’ gaat het beeld op zwart, en hoor je hoe iemand met een kruiwagen over een stoffig pad loopt.

“Ja, dat klopt. Ferdinand gaat dan weer terug naar het niets.”

(Nijgh & Van Ditmar 2004).

Postpakket met radioverhaal, film en boek door: Bente Hamel, Spinvis en Ingmar Heytze. isbn: 903883117X

Spinvis reist tot eind 2013 door Nederland en België voor de reprise van de theatertour ‘Tot Ziens, Justine Keller’. In 2014 zal op het theaterfestival Oerol zijn opera Kintsukuroi in première gaan.

spinvis.nl

OUT OF ART DECEMBER 2013

25

Thema: kunst en autisme tekst: andrew hall foto’s: sinead hall

Voor deze uitgave van Out of Art vroegen we twee kunstenaars van Atelier Toi Ora in Nieuw-Zeeland om over hun eigen werk te schrijven. In dit artikel schrijft Andrew Hall over zijn assemblages vol “apenhumor”.

Andrew Hall

De kunstenaar over zichzelf “Vreemde grenzeloze dimensies”

“Het begon allemaal toen ik in november 1960 in Engeland ter wereld kwam. Het was het begin van mijn levenslange opsluiting in deze primitieve werkelijkheid. Ik had kennelijk aangeboren technische vaardigheden en artistieke neigingen. Zodra mijn motoriek optimaal ontwikkeld was (ik was een jaar of drie, vier), begon ik te pielen met materialen als boetseerklei, aardappels, lucifers, speelgoedblokken, eikels; kortom, alles wat ik maar te pakken kon krijgen. Zo had ik al heel vroeg een Mr. Potato Head met oren, ogen, armen en benen die je met pinnetjes in een echte aardappel prikte.

Op zesjarige leeftijd werd ik naar Nieuw-Zeeland gebracht. School was een ramp.

Ik had een hyperactieve geest en kon me niet concentreren op het opnemen van hetgeen ik werd geacht op te nemen. Ik dwaalde af naar alternatieve werkelijkheden en vreemde grenzeloze dimensies. Op school krabbelde ik talloze tekeningen in mijn schoolboeken en kreeg constant op mijn donder omdat ik niet oplette. Maar op de lagere school heb ik aardig wat onderscheidingen gekregen voor ­kunstzinnige ­vorming en poëzie.

Ik maakte voortdurend gedachtesprongen waarbij ik alles op totaal andere manieren p Andrew Hall Danger Man, 2013 Hout, rubber metaal en plastic, hoogte 90 cm

26

OUT OF ART DECEMBER 2013

“Ik ben Andrew, de meester van de spontane multidimensionale assemblage.”

Andrew Hall Psycho, 2013 Hout, metaal en valse tanden, hoogte 50 cm

Andrew Hall Grabber, 2013 Metaal, hoogte 51 cm

Andrew Hall Mo, 2013 Metaal, hoogte 70 cm

OUT OF ART DECEMBER 2013

27

Louis DeMarco Cloud Chart #1, 2007 Kleurpotlood op papier, 45 x 61 cm

van praktische aard, vooral verzoeken om bepaald materiaal, zoals Light Blue Prismacolor markeerstiften of mechanische potloden. In andere berichten wilde hij mijn mening over ideeën voor toekomstige projecten of lopende werken, vaak met bijgevoegde bestanden die hij had gemaakt met een audiomixer of grafische ontwerpsoftware die hij zichzelf had leren gebruiken. Maar ik ontving ook lange, vaak verontrustende e-mails die alleen kunnen worden aangeduid als hyperlectisch. Louis is een bliksemsnelle typist. De woorden vloeien er in een ware stortvloed uit, waardoor het scherm zich vult met dicht opeengepakte alinea’s. Ondanks zijn ­volledige zinnen en foutloze grammatica bleken woorden alléén niet voldoende om zijn gedachten en gevoelens uit te drukken.

Achter zijn technische schrijfvaardigheid school een grote frustratie, want de dingen die hem dwars zaten, zoals geluiden, eenzaamheid en angst, kon hij niet onder woorden brengen. Naarmate hij meer

a­ lledaagse stukjes schreef, gingen woorden een eigen leven leiden. Naamwoorden kregen nieuwe achtervoegsels of werden werkwoorden, bewoordingen werden steeds uitvoeriger, totdat zinnen wel twaalf regels lang waren. Alledaagse taal werd gekneed en vervormd om gevoelens op te wekken die je wel instinctief begrijpt, maar niet kunt uitleggen.

Het Loudemaarsche Fort

Dergelijke gedachtewisselingen hadden meestal betrekking op de aanhoudende angst van de kunstenaar over de veiligheid van zijn gedachten. Zijn grootste angst was wel het verliezen of verdwijnen van bepaalde herinneringen. Om zijn obsessieve zorgen het hoofd te bieden, verzon Louis een denkbeeldige “veilige plek”; een fort op een eiland dat hij Loudemar noemde (een samenvoeging van zijn voor- en achternaam). Loudemar was een sterk concept, een plek om te visualiseren. Zodra hij dit veilige visioen op papier begon te zetten, werd het echt. Louis’ technische vaardig-

Project Onward Project Onward is een nonprofit organisatie in Chicago die loopbaanondersteuning biedt aan beeldend kunste­ naars met een psychische

30

OUT OF ART DECEMBER 2013

Louis DeMarco Map of Loudemar, 2009 Gemengde techniek op papier, 56 x 76 cm

heid als kunstenaar sloot opeens aan bij zijn talige talent. Hij begon tekeningen te maken, gebaseerd op de ideeën die hij had opgeschreven maar vaak niet goed had kunnen uitdrukken. Tijdens dit proces verscheen er onvermijdelijk tekst in Louis’ tekeningen, in keurig op het papier gezet handschrift dat op een afstand bijna niet van een printlettertype te onderscheiden was. Het Loudemaarsche Fort, zoals het bekend kwam te staan, groeide en breidde zich uit tot een parallel universum, gedetailleerd beschreven in technische tekeningen met toelichtingen, architectonische digitale visualisaties, kaarten, en zelfs in digitale modelleringssoftware in 3D. Met het oog op optimale veiligheid beschermt een reeks Wachters de op zich al dikke stenen muren van het fort. Zij hebben de vorm van verschillende dieren, naar voorbeelden uit de middeleeuwse folklore. Hun stemmen klinken, zoals bij kunstvoorwerpen uit de Amerikaanse popcultuur, als die van bepaalde acteurs en andere beroemdheden. De dialoog van de Wachters bestaat uit geruststellende ­motto’s, bevestigingen, en geheugensteuntjes, bedoeld voor bepaalde omstandig­ heden. Van alle Wachters in het leger heeft Billy de Butterfly het meest in te brengen.

Billy is sterk verbonden met Louis’ geweten en, zoals Pinokkio’s Japie Krekel, is hij er altijd om de kunstenaar eraan te herinneren wat hij wel en niet moet doen, zoals “Provoceer niet” (maak je ouders niet boos) en “Leef in het nu” (houd op met je druk te maken over het verleden). Billys advies aan Louis vormt de basis voor zijn onophoudelijke reeks van tekstuele tekeningen die hij eenvoudigweg “Words to Live by” (inspirerende woorden) noemt.

Het lettertype ‘Impact’ is een van de favorieten van de kunstenaar. Hij heeft de

en ontwikkelingshandicap.

Met behulp van dit atelier en een galerie in de Bridgeport Art Center, biedt Project Onward hen professionele kansen. In tegenstelling tot andere organisaties die zich

bezighouden met dergelijke artistieke hulp, biedt Project Onward niet de gebruikelijke kunsttherapie; liever moedi­ gen zij kunstenaars aan om een uitgebreid oeuvre te ont­ wikkelen dat geschikt is voor

visuele kenmerken van iedere letter en ieder interpunctieteken zo goed onthouden dat hij het lettertype met de hand kan namaken. Blokletters, in kanariegeel met zwarte omtrek tegen een lichtblauwe achtergrond, gebruikt hij standaard bij werken die bedoeld zijn als waarschuwing voor bepaald gedrag of als advies. Er zijn nu honderden beelden in de Words to Live byreeks. Ze geven niet alleen de hardnekkige angsten van de kunstenaar weer, maar laten ook de voldoening zien die het uitbeelden daarvan geeft. De werken zelf zijn populair onder verzamelaars, die de tekeningen zien als een spottend commentaar tentoonstellingen, handel en verkoop. Tegelijkertijd legt het programma de nadruk op de mogelijkheden van elke kunstenaar, en niet op de gestelde diagnose, zoals autisme.

op de mensheid, of als voorbeelden van conceptuele kunst, of als liefdevol eerbetoon aan typografie en niet per se als een manier van de kunstenaar om zijn angsten in toom te houden.

Artistieke identiteit

Louis DeMarco blijkt als kunstenaar in staat om zijn autisme in zijn artistieke identiteit te verweven. Zo creĂŤert hij zijn eigen therapeutische hulpsessies, waarmee hij effectief en op eigen wijze de symptomen van zijn aandoening behandelt.

Louis heeft voor sommigen de mysteries van autisme blootgelegd. Anderen zeggen

dat hij de handicap voorbij is en direct de staat van de mensheid aanspreekt.

In beide gevallen kunnen het kunstenaarschap en de handicap niet makkelijk van elkaar gescheiden worden.

Rob Lentz is medeoprichter en directeur van Project Onward. Als beeldend kunstenaar, curator en schrijver ontving Lentz zijn Master of Fine Arts van de School of the Art Institute in Chicago. Zijn kunst is op veel plekken tentoongesteld.

projectonward.org Louis DeMarco Portrait of Rob, 2011 Acryl op board, 35,5 x 28 cm Particuliere collectie

OUT OF ART DECEMBER 2013

31

Thema: kunst en autisme tekst: otto schouten foto’s: anthony hanssens

Anthony Hanssens (1991) begon in 2011, na een stage bij keramiekwerkplaats Taktiek, als kunstschilder bij Atelier de Haagse School. Hij was meteen een opvallend talent en had al een fraaie map met werk dat deed denken aan de stijl van Anton Pieck. Daarnaast maakte hij stripverhalen. Zijn wens was om zich verder te bekwamen in tekenen en schilderen, maar ook wilde hij etsen en animaties leren maken.

Anthony Hanssens

Sprookjesachtige fantasieën Het eerste werk dat Anthony op het atelier maakte, was een stageopdracht; een landschap met een figuur er in. Met veel aandacht tekende hij een vergezicht met aan de overkant van het water een stadje tegen een bergwand. Op de voorgrond is iemand te zien die de vuurtoren van het stadje naschildert. Het werk geeft een goed beeld van Anthony’s interesse voor kleding en architectuur uit de 18de en 19de eeuw.

Omdat Anthony zoveel fantasie heeft, is het voor hem vaak moeilijk om een werk af te maken en zich te wijden aan één stijl.

Het liefst wil hij al zijn ideeën uitwerken.

Maar omdat hij dat ook nog eens perfect wil doen, duurt het hem te lang, waardoor hij meestal aan meerdere werken tegelijk werkt. Zo maakt hij iedere week met veel gevoel voor humor een stripverhaal, werkt hij aan een ets of lino én aan zijn schilderijen. Daarnaast richt hij zich op animatie.

Hij combineert zijn fantasie met onderwerpen uit de realiteit. Een Italiaans dorp dat hij tijdens zijn vakantie bezocht, verwerkte hij met veel aandacht voor details in een

Anthony Hanssens Mr. Ringtail and the Lemurs, 2013 Pen op papier, 21 x 29 cm

40

OUT OF ART DECEMBER 2013

Anthony Hanssens Palais de Conciergerie, 2013 Aquarel op papier, 21 x 30

atelierdehaagseschool.nl

aquarel. Het dorpsplein en de oude bedelaarster die in de aquarel door een kunstenaar wordt nagetekend, heeft hij naar eigen ­zeggen in het echt gezien. Een ander voorbeeld is de ets die hij na een vakantie op Bali maakte. Geheel in traditionele Indonesische stijl tekende hij een Wajang Golekpop in een geheimzinnige fantasiewereld, die wat sfeer betreft ook lijkt te verwijzen naar de sprookjes van onder andere de gebroeders Grimm. Die intense belangstelling voor andere tijden en culturen, in combinatie met sprookjesachtige fantasieën, geeft zijn werk een boeiende gelaagdheid. Daardoor krijgt het niet alleen letterlijk, maar ook figuurlijk diepte. Dit in tegenstelling tot zijn cartoons, die niet verder gaan dan het grapje, waar ze dan ook nadrukkelijk voor bedoeld zijn. Om te lachen dus.

Op de vraag wat zijn grote droom is, antwoordt Anthony vol overtuiging “beroemd worden en bij een Disneystudio werken als tekenaar zodat in de toekomst iedereen kan genieten van mijn fantasieën”.

Otto Schouten is vakbegeleider van Anthony Hanssens bij Atelier de Haagse School.

Anthony Hanssens Santa Claus, 2009 Aquarel op papier, 29 x 21 cm

Anthony Hanssens Oude deur uit Italië, 2013 Ets, 30 x 19 cm Foto: Cor van Niel

OUT OF ART DECEMBER 2013

41

Agenda NEDERLAND

Wijk bij Duurstede Galerie ’t Rondeel

Bönnigheim, Duitsland Museum Charlotte Zander

St. Gallen, Zwitserland Museum im Lagerhaus

Amsterdam Amsterdam Outsider Art

Kokkestraatje 35/39

Hauptstrasse 15

Davidstrasse 44

www.trondeel.nl

www.sammlung-zander.de

www.museumimlagerhaus.ch

D t/m 2 feb 2014 Pronktafel In het kader van de herdenking van de Vrede van Utrecht maakten kunstenaars van De Wijde Doelen ism Jan Coolen en Niels de Hoog een rondreizende ‘Pronktafel’ met beeldende impressies van de onderhandelaars van toen.

Omvangrijke collectie Outsider Art in barok slot

Nieuwe Keizersgracht 1a www.amsterdam-outsider-art.nl

D t/m 24 jan 2014 - L enie Moeskops Fotografie - Hongaarse Outsider Art Galerie Hamer Leliegracht 38

Münster, Duitsland Kunsthaus Kannen Alexianerweg 9 www.kunsthaus-kannen.de

BUITENLAND

D t/m 26 jan 2014 Jahres-und Verkaufsausstellung Jaarlijkse verkooptentoonstelling

Luik, België Madmusée

Parijs, Frankrijk La Halle Saint Pierre

Parc d’Avroy

2 rue Ronsard

www.madmusee.be

www.hallesaintpierre.org

www.galeriehamer.nl

Zürich, Zwitserland Musée Visionnaire

D t/m 4 jan 2014 Wonderlijke Werelden Eigentijdse outsiderkunst uit Latijns-Amerika met werk van zeven kunstenaars, waaronder Alexandro Garcia uit Uruguay Goes Galerie Atelier De Kaai J.A. van der Goeskade 65 www.artotheek.be

D t/m 17 jan 2014 Met eindeloze precisie Tekeningen van Karhang Mui (zie ook p. 32 van dit blad) Rotterdam Galerie Atelier Herenplaats

Predigerplatz 10 www.museevisionnaire.ch

D t/m 22 feb 2014 Sylvain Cosijns Tekeningen van uitgerekte figuren met gezichten zonder mond, neus of ogen. Begeleid door de monografie ‘Zonderlinge denkbeelden’ (2005) met teksten van Thomas Röske, Jan Hoet, Jan Geldhof en Pierre Muylle.

Schiedamse Vest 56-58

Randers, Denemarken GAIA Museum Outsider Art

www.herenplaats.nl

Lene Bredahls Gade 19

D t/m 20 jan 2014 Collectie Egberdien Verkoop­tentoonstelling van reguliere kunst en Outsider Art uit de verzameling van voormalig galeriehoudster Egberdien van Rossum. Ook met door haar gemaakte sieraden en foto’s.

42

OUT OF ART DECEMBER 2013

D 2 dec t/m 02 mrt 2014 Waanzin verzamelen, deel II Particuliere verzameling van de familie Dammann met hedendaagse en historische kunst uit de context van de psychiatrie.

Eerder te zien geweest in Gent en Haarlem.

www.gaiamuseum.dk

D t/m 1 feb 2014 Poëtische abstractie; Outsider Art naar non-figuratie Grote overzichttentoonstelling met abstract werk van dertig kunstenaars uit acht Europese landen.

D t/m 22 aug 2014 Raw Vision; 25 ans d’Art Brut Jubileumtentoonstelling van 25 jaar Raw Vision met werk van tachtig kunstenaars uit Europa, de Verenigde Staten, Afrika, India en Japon. Met uitgebreide catalogus.

Lausanne, Zwitserland Collection de l’Art Burt 11, avenue des Bergières www.artbrut.ch

D t/m 27 apr 2014 Véhicules Voor deze eerste van een nieuwe reeks tentoonstellingen, ­gebaseerd op de eigen collectie, werden objecten geselecteerd die alles te maken hebben met het thema ‘voertuigen’.

D t/m 15 feb 2014 All you need is passion Tentoonstelling met werken uit de collectie Susi Brunner, in dit onlangs geopende museum met werk van outsiders.

Agendagegevens voor Out of Art 17 graag vóór 15 maart 2014 mailen naar info@out-of-art.nl o.v.v.

‘Agenda mei 2014’

English summary I am who I am; Arthur Prins A serious game Arthur Prins has a “little door to the universe”. Many of his shaded and coloured-in drawings have an ­alienating effect. His compulsion to draw was triggered by a spiritual revelation. “Something inside me told me to do it.” Between 1998 and 2009, Prins ­created a book of illustrations filled with prayers, the ‘Arthurp Prayer Book’. He tries to draw from his subconscious and merges separate drawings. His spiritual teachers are Buddha and Jesus. p.p. 10-14

Fascinating encounters; Spinvis Something out of nothing This year, the Dutch musician and poet Spinvis (Erik de Jong), who was appointed temporary Cultural Professor at Delft University of Technology organised a project for students, based on his radio play about Ferdinand Cheval’s Palais Idéal, dedicated to the theme of ‘something out of nothing’. By accepting a lot of coincidence and “clearing your head and jamming together” everything came about intuitively and playfully, as it did with Cheval. p.p. 21-25 www.spinvis.nl The place to be; Museum im Lagerhaus, St. Gallen, Switzerland Art and people meet In 1988, three couples combined their art collection to establish the ‘foundation for Swiss naive art and Art Brut’.

Their pioneering spirit ultimately led to the Museum im Lagerhaus in St. Gallen, Switzerland, which is now a key player in this artistic field. This small but active museum continues to focus on the quality of the art as much as the background of the artists.

The museum wins people’s loyalty by creating a personal atmosphere that revolves around the person as a creator of art. A must-see for artists and art lovers alike. p.p. 34-36 www.museumimlagerhaus.ch

Art and autism Art and autism in Facts and Figures Volker Elsen is the initiator and ­chairman of akku e V. (autism, art and culture). This German organisation provides a platform for artists with autism, including by organising exhibitions. The artists don’t market themselves, but in a sense they do exhibit themselves through their work. In this way, the exhibitions become an experiment in the discourse on Outsider Art at the crossroads of contemporary art and art marketing. Elsen wants us to transcend stereotypes, to let the facts speak for themselves, and to showcase the tremendous diversity of this art, as will be evident at the ‘Facts and Figures’ exhibition at Museum Dr. Guislain in Ghent, Belgium, which is scheduled to take place in 2014. p.p. 4-9 www.akku-ev.org

Photos by David Pronk A great eye for detail Modern architecture is David Pronks’ “true love”. “Lines and shapes are important to me because they give me a sense of balance and tranquillity. l have a great eye for detail and, for me, photography allows me to be drawn into a different world. Through the camera, I can redefine my surroundings and at the same time share my photographic perspective on the city with the viewer.” p.p. 15-17 www.davidpronkfotografie.nl

Coen Ringeling Drawing fantasy worlds Coen Ringeling creates fantasy stories and his own islands that he gives special names to or plays optical jokes

with. His intense way of drawing focuses his restless mind, allowing him to work on his fantasy worlds without losing his concentration. p.p. 18-19 www.herenplaats.nl

Andrew Hall Artist statement As a child, Andrew Hall “started mucking around with materials”. With his “overactive mind” and “two creative hemispheres between the ears”, school was difficult but he “won quite a few awards for art and poetry”.

Later, he says, “living quite close to (New Zealand artist) Peter Saurbier (the grand master of assemblage), we used to swap bits and pieces and he gave me a lot of tips on fusing metals and joining other materials.

His “works have a real comedy horror edge. It’s a form of monkey humour that appears to work”. p.p. 26-28 www.veralimmerartist.co.nz

Louis DeMarco Words to live by Louis DeMarco is a gifted visual artist, musician, computer whiz, and writer.

He has cultivated so many intertwining modes of self-expression that his body of work is an immersive self-portrait.

To address his fear of losing specific memories, Louis devised an imaginary ‘safe place’, a fortress called Loudemar (a contraction of his name). Text itself began to appear in Louis’ drawings.

There are now hundreds of images in the ‘Words to Live by’ series. The works are popular with collectors, who see the drawings as ironic commentary on the human condition, or as examples of conceptual art, or as loving homages to typography; not necessarily as an exercise to soothe the artist’s fears. p.p. 29-31 www.projectonward.org

Richard Harris Characters and fantasy figures Harris, who lives in New Zealand, has a wide number of interests. He gets “great satisfaction from drawing people, fantasy figures, and fantasy art and rock musicians. I am currently working on a series of drawings from films, fantasy figure art and music documentaries. I was inspired to draw scenes from ‘One Day’ and ‘Rachel Getting Married’. I will c­ ontinue to draw people from films, f­ antasy figures and fantasy art and rock ­musicians as I aim to show a different side to people’s personalities”. p.p. 32-33 www.toiora.org.nz George Zuniga Artism Although not everyone understood George’s raw artwork, his work had a viable future beyond Gallery 37 in Chicago, where artists with autism could work until they became 18.

In 2004, Mark Jackson and Rob Lentz founded Project Onward where adult artists with autism can keep on ­producing their art. The freedom and confidence of spending hours in the Project Onward studio had a great impact on Zunigas’ vibrant drawings in pastel on huge sheets of paper.

His most iconic work is Windy City Pussy, a triumph of cat portraiture in the artist’s signature medium of pastel. It immediately became Project Onward’s mascot. p.p. 37-39 www.projectonward.org

Anthony Hanssens Fairytale-like fantasies Anthony Hanssens works on his ­paintings, comic strips, etchings, linographs and animations. He combines fantasy and reality. His intense interest in other times and cultures, combined with his fairytale-like ­fantasies, lends a fascinating depth to his work. He dreams to “become famous and work as an animator for a Disney studio so that everyone can enjoy my fantasies”. p.p. 40-41 www.atelierdehaagseschool.nl

OUT OF ART DECEMBER 2013

43

Poëzie: Rik Meijers | Beeld: Marianne Schipaanboord

Zie ik jou vanavond aan zee?

Ik wil jou nooit meer zien En nooit meer een blik van jou hebben of moeten aanbidden.

Bah. Maar mijn allerliefste liefje zie ik jou vanavond aan zee?

Zodat ik nog een keer voelen kan wat de mooiste bloem der natuur met echte ware liefde bedoelt.

Als het vanuit zijn ziel komt daar waar zijn gevoel woont.

En misschien raak jij mij dan wel opnieuw aan met je ogen die tranend op het strand, waar wij liggen verlangen naar wat is geweest.

Boven je benen die zo mooi zijn zo mooi.

Dat de blauwe sterrenhemel zomaar ineens in het niet valt.

In juni 2013 schreef Rik Meijers (1986) dit gedicht. Liefde is een van de terug­ kerende thema’s waaraan hij graag zijn woorden wijdt. Out of Art koos er een tekening bij van Marianne Schipaanboord (1965), die net als Rik werkzaam is bij Galerie Atelier De Kaai in Goes. Onder de titel ‘Marianne’ komt in februari 2014 een boek uit over haar werk.

artotheek.be

44

OUT OF ART DECEMBER 2013