Outro 322

Page 1

str /


TEMAT NUMERU:

TEKST NUMERU MARTA PŁOCHOCKA

CAŁY ŚWIAT ZAMKNIĘTY W EMOJI

strona 12

SPIS TREŚCI MILENA MORAJDA

ZNACZENIE I HISTORYCZNE PODŁOŻE MEMÓW

strona 6 ZUZANNA SKALSKA

SIĘGNIJ PO HASHTAG strona 18

str /


OLIMPIA ORZĄDAŁA, KRZYSZTOF ANDRULONIS

PODSUMOWANIE LITERACKIE 2020 strona 22 OLIMPIA ORZĄDAŁA

SERIALE 2020 - PODSUMOWANIE strona 34

OLIMPIA ORZĄDAŁA

NARESZCIE! K2 ZDOBYTE ZIMĄ strona 42

KRZYSZTOF T. DĄBROWSKI

W ŚWIECIE DRABBLI (II) strona 50

str /

REKRUTACJA str. 44


Żadna ryba nie czuje się szczególnie komfortowo, gdy zostaje złapana w sieć. Również człowiek nie powinien odczuwać zadowolenia z powodu przebywania w potrzasku. Istnieje jednak pewien rodzaj sieci, którą oplatamy się na własne życzenie i często z nieskrywanym zadowoleniem - mowa oczywiście o sieci internetowej. Internet to niewątpliwie jeden z największych przełomów w dziejach ludzkości. Całkowicie zmienił nasz punkt widzenia na wiele kwestii. Zacząć można od tego, że wywrócił do góry nogami utrwaloną przynajmniej od Kanta niezachwianą wiarę w kategorie czasu i przestrzeni. Czym staje się odległość w świecie cyfrowym? Zaledwie niewyraźną barierą, którą można uznać za niebyłą. Przecież kontaktujemy się nieustannie z ludźmi z innego kontynentu czy półkuli i nie sprawia nam to żadnej trudności. Dzięki mapom Google’a poruszamy się po krajach na tyle odległych, że prawdopodobnie fizycznie nigdy do nich nie dotrzemy. Podobnie dzieje się z czasem - możliwości kontaktowania

się za pośrednictwem mediów społecznościowych z roku na rok są coraz bardziej imponujące i gdy już wydaje się, że nic więcej nie da się osiągnąć, zawsze pojawia się kolejne usprawnienie. Dawniej każdy kontakt międzyludzki wymagał spotkania się w określonym miejscu, do którego trzeba było dotrzeć. Każda podróż trwała godziny, dni i tygodnie, a na spotkanie z bliskim człowiekiem trzeba było nieraz czekać kilka lat - w tym czasie zaś podtrzymując więzi tylko za pomocą korespondencji tradycyjnej. Dzisiaj możemy odbyć rozmowę video z ludźmi oddalonymi od nas o tysiące kilometrów, podobnie z każdym praktycznie możemy skontaktować się pisząc do niego wiadomość na portalu społecznościowym

str /

lub też wysyłając wiadomość mailową. Tego doświadczenia nie dzielimy z żadnym z wcześniejszych pokoleń. Gwałtowny wzrost popularności komunikacji internetowej doprowadził do wytworzenia się w niej specyficznych zjawisk językowych oraz o granicznym charakterze. Mowa choćby o emoji, hashtagach czy też specyficznej internetowej formie ekspresji swoich poglądów, jaką stał się mem. Warto jest przyjrzeć się tym środkom komunikacji, ponieważ ich wpływ na nasz kontakt z otoczeniem staje się coraz większy - dobrze jest więc spróbować uświadomić sobie ich nieprzejrzystość oraz na nowo przypomnieć słynne zdanie McLuhana: „the medium is the message”. Krzysztof


Outro – wychodzimy poza schemat

Szefowie działów:

ISSN: 2299-5242

Olimpia Orządała (korekta), Monika Brzozowska (graficy), Żaneta Chwiałkowska (promocja)

Ogólnopolski miesięcznik młodzieżowy Wydawca: Fundacja Nowe Media

Promocja: Żaneta Chwiałkowska, Jagoda Jabłońska, Sabina Gajda, Iza Gajda, Anna Micał, Natalia Stachowicz

www.outro.pl mail: redakcja(@)outro.pl, rekrutacja(@)outro.pl Redaktor naczelny: Krzysztof Andrulonis

Korekta: Olimpia Orządała, Paulina Kos, Barbara Truchan

Skład wydania i fotoedycja: Krzysztof Andrulonis

Grafiki: Monika Brzozowska

Projekt okładki: Krzysztof Andrulonis

str /


ZNACZENIE I H PODŁOŻE

str /


HISTORYC HISTORYCZNE ZNE E MEMÓW

str /


Komunikacja w sieci

redaktor

Milena Morajda

Dziś słowo „mem” jest rozumiane przede wszystkim jako obrazek otoczony elementami tekstowymi o charakterze parodystycznym. Warto jednak poznać etymologię tego wyrazu. Jak więc powstały memy?

Po raz pierwszy termin ten został użyty przez

kinsa człowiek jest bowiem czymś w rodzaju no-

brytyjskiego naukowca Richarda Dawkinsa. Me-

siciela konkretnych idei, a kultura stanowi jedy-

my miały być kulturowymi odpowiednikami ge-

nie rezultat ich ewolucji. Owo stwierdzenie poda-

nów. Poza oczywistym podobieństwem słów

je wątpliwości zdolności twórcze człowieka i za-

„mem” i „gen” określenie to miało nawiązywać

przecza powszechnemu stwierdzeniu, iż człowiek

także do angielskiego memory (pamięć), francu-

kulturę stwarza, a nie jedynie odtwarza. Z dru-

skiego le même (to samo) oraz greckiego mime-

giej strony świadomość tego, jak działają memy

sis (imitacja, podobieństwo). Według Dawkinsa

daje nam możliwość wyboru, które z nich pra-

memy przechodziły na kolejne osoby w procesie

gniemy namnażać, co wiąże się z lepszym kon-

imitacji zachodzącym we wczesnym etapie socja-

struowaniem systemu wartości opartego na in-

lizacji danych osób lub grup społecznych. Przy-

dywidualnych założeniach, a nie często zgubnych

kładowymi memami mogły być np. sposoby

wzorach społecznych. Słowo „mem” zostało

tworzenia ceramiki, melodie, inspiracje modowe

uwzględnione w słownikach w roku 1998, dwa-

czy konstruowanie elementów architektonicznych

dzieścia dwa lata po pierwszym jego użyciu przez

o konkretnym kształcie. Teoria ta bywała jednak

Dawkinsa. Obecnie wyróżnia się trzy główne

podważana i krytykowana – z perspektywy Daw-

znaczenia słowa „mem” – mem jako najmniejsza

str /


Komunikacja w sieci

jednostka informacji kulturowej, mem jako hu-

przykład może posłużyć nam Kwadrat Sator-

morystyczny obrazek z elementami tekstowymi

Rotas – jeden z bardziej popularnych kwadratów

oraz mem jako gatunek wypowiedzi wykorzystu-

magicznych, a zarazem palindrom pięciu słów

jący elementy związane z kulturą internetu.

(sator, arepo, tenet, opera, rotas), które można odczytywać w dowolnym kierunku. Choć nikt nie

Skupmy się na najbardziej potocznym, a także

jest całkowicie przekonany, co owe słowa miały

najbardziej

słowa

na celu przekazać (niektórzy doszukują się

„mem”. Według definicji zawartej w słowniku

w nich przekazu mistycznego), przez wieki znaj-

firmy Merriam-Webster w 2015 roku mem to

dowały swoje miejsce w różnych kulturach m.in.

zabawny lub interesujący przedmiot lub gatunek

we Francji, Anglii czy we Włoszech. Kolejnym

przedmiotów szeroko rozpowszechnianych w In-

przykładem memu, rozprzestrzeniającego się

ternecie, zwłaszcza za pośrednictwem mediów

w Usenecie (systemie grup dyskusyjnych) w la-

społecznościowych. Tak rozumiane memy poja-

tach 90., jest Prawo Godwina – anegdotyczne

wiały się w kulturze już przed naszą erą. Jako

spostrzeżenie mówiące o tym, że wraz z trwa-

popularnym

rozumieniu

str /


Komunikacja w sieci

niem dyskusji w Internecie prawdopodobieństwo

wiele i stosunkowo szybko zostaje zapomniana.

użycia porównania, w którym występuje nazizm

Powodem coraz mniejszego znaczenia pojedyn-

dąży do 1. Miało ono na celu ukazanie zasad

czych memów jest nie tylko fakt, że jesteśmy

stereotypowych dyskusji w sieci zmierzających do

bezustannie otaczani natłokiem informacji oraz

momentu, w którym jeden z rozmówców nie wy-

dynamicznie zmieniającymi się trendami w in-

kazuje zdolności do stosowania należytej argu-

ternecie, lecz także to, że memy w większości

mentacji.

odeszły od tematyki kulturowej lub politycznej, skupiając się w znacznej mierze na odniesie-

Pierwszym znanym memem internetowym był

niach do popkultury lub zabawnych, sarkastycz-

GIF tańczącego dziecka. Został rozpowszechniony

nych obserwacjach dotyczących życia codzienne-

przez pracodawcę grafika, Michaela Girarda, któ-

go. Choć są traktowane mniej wzniośle niż kie-

ry stworzył oprogramowanie pozwalające na wy-

dyś, warto pamiętać, że odgrywają ogromną rolę

świetlanie ruchu na ekranie monitora. Dzięki te-

w sposobie przekazu informacji w sieci i często

mu mógł zaprojektować model małego dziecka

poruszają ważne kwestie społeczne.

wykonującego ruchy tańca cha-cha. Pracodawca Girarda przesłał GIF do rozwijającej się wówczas sieci oraz zamieścił go na forach internetowych. Kolejne sławne memy pochodziły z witryny Hampster Dance, na której widniały rzędy animowanych chomików tańczących do muzyki. Projekt ten stworzyła kanadyjska studentka w ramach konkursu – witryna po ośmiu miesiącach nagle zaczęła bić rekordy popularności i w ciągu czterech dni odnotowała ponad 600 tys. wyświetleń. Jakie miejsce w dzisiejszym społeczeństwie zajmują memy? Przede wszystkim mają mniejsze znaczenie – kiedyś miały większe wpływy kulturowe i polityczne. Dziś, choć niewątpliwie zdarzają się memy, których popularność jest zadziwiająco długotrwała, większość z nich wnosi nie-

str /


Graf. Monika Brzozowska

Komunikacja w sieci

str /


Wiecie, że aż 90% użytkowników Facebooka korzysta z emoji? Pozostali pewnie muszą się tłumaczyć z tego, że wcale nie są źli na swoich rozmówców, mimo iż nie korzystają z emotek. Te małe grafiki tak mocno zakorzeniły się w naszym języku, że trudno jest teraz wyobrazić sobie komunikację bez ich użycia. str /


CAŁY ŚWIAT ZAMKNIĘTY

W EMOJI

str /


Komunikacja w sieci

redaktor

Marta Płochocka

Język, którym posługujemy się w internecie, rzą-

to oczywiście uśmiech składający się z dwukrop-

dzi się własnymi zasadami. Nie trzeba zaczynać

ka i nawiasu zamykającego. Emotki, jak przyjęło

zdania dużą literą, można też kończyć je bez

się w naszym języku, mogą również wyglądać

użycia kropek. Tak samo jest z korzystaniem ze

w taki sposób: *_* czy nawet ʕ•ʕʕ•ʕʕっ. Te

skrótów, które czasem sprowadzają się do dwóch

konfiguracje jednak nie należą do najprostszych.

liter jak „cb” czy „zw”. To, co wyróżnia język internetowy, to zdecydowanie emotikony, które również mogą zastąpić słowa, reakcje czy nawet

Emoji zaś to wytwór pochodzący z Japonii. Za

zdania.

jego twórcę uznaje się 27-letniego grafika, Shigetakę Kurita, który stworzył buźki na potrzeby firmy z branży telekomunikacyjnej. Nazwa jest

Emotka a emoji

zlepkiem trzech japońskich słów: obraz (e), pisać

Mogłoby się zdawać, że te dwa pojęcia używane są wymiennie. To jednak niezgodne z prawdą, ponieważ emotka i emoji to dwie różne rzeczy!

(mo), znać (ji). Podstawową cechą odróżniającą emoji od emotikonów jest to, że są to po prostu małe grafiki przedstawiające najczęściej żółte ludzkie twarze i towarzyszące im emocje. Jednak od dłuższego czasu to już nie tylko miny, ale też

Emotikony pojawił się jako pierwsze – to zestaw

zwierzęta, przedmioty, zjawiska pogodowe oraz

znaków i symboli, które mają za zadanie przypo-

jedzenie… Wiecie, że słownik Apple’a posiada aż

minać różne miny. Składa się z połączenia

850 emoji? A co roku pojawiają się kolejne aktu-

dwóch słów z języka angielskiego: emocji

alizacje.

(emotion) i ikony (icon). Najpopularniejsze z nich

str /


Komunikacja w sieci

Pod koniec XIX wieku magazyn „Puck” zapropo-

Gdzie był początek?

nował własną wersję emotikonów, ale były zbyt Pierwsze pojawienie się emotek wciąż pozostaje

skomplikowane, składały się z za dużej liczby

trudne do ustalenia. Internauci co jakiś czas wy-

znaków, aby weszły do języka prasy czy innych

najdują dowody, że symboliczne uśmiechy mogły

tekstów. Musiało minąć kilkanaście lat, aż poja-

pojawić się nawet w XIX wieku! I to w nietypo-

wił się przełomowy, trójznakowy symbol: :-).

wym dokumencie, bo była to transkrypcja prze-

Właśnie ta mina zrewolucjonizowała komunika-

mówienia Abrahama Lincolna. Nie wiadomo, czy

cję w internecie.

był to błąd redakcyjny „New York Timesa”, czy faktycznie użyto w gazecie emotikona sto lat przed jego wynalezieniem. Nawet jeżeli było to

Jako pierwszy użył go naukowiec Scott Fahlan

zamierzone, dla osób żyjących tak dawno temu

w 1982 roku. Jego zespół, na pierwszy rzut oka

nie było to oczywiste, by dwukropek i nawias

poważnych uczonych, postanowił zrobić psikusa

oznaczał uśmiech – prędzej uznali to za błąd

współpracownikom, wysyłając e-maila z ostrze-

w druku i zignorowali.

żeniem o wylanej rtęci w windzie. Pracownicy

str /


Komunikacja w sieci

laboratorium omijali ją szerokim łukiem, wspi-

cowników wiadomość, w której zaproponował

nając się po schodach, gdy naukowcy śmiali się

rozwiązanie: gdy coś złego dzieje się naprawdę,

w ukryciu ze swojego udanego żartu. Fahlan do-

mają umieszczać symbol przy informacji :-(, na-

cenił humor swoich kolegów, jednak uczulił się

tomiast gdy jest to żart, prosił o użycie :-). Czy

na niebezpieczeństwo, jakie mogą nieść niewin-

to się udało? Tego nie wiemy, ale emotikony

ne kawały. Dlatego też wysłał do swoich pra-

wniknęły do języka komunikacji na stałe.

str /


Komunikacja w sieci

Co kraj, to uśmiech O ile uśmiech jest uniwersalnym komunikatem na całym świecie, nie wszędzie będzie zapisany w podobny sposób. Wynika to z różnych powodów. Przykładowo, na skandynawskich klawiaturach ze względu na inne ustawienie symboli łatwiej będzie napisać =) niż klasyczny uśmiech.

Emoji to nie tylko śmieszny dodatek do wypowiedzi w sieci – są także niezwykle przydatne dla osób dotkniętych afazją. Aplikacja Samsunga korzysta z emoji, aby pomóc ludziom po udarach czy innych uszkodzeniach mózgu, którzy mają problem z układaniem zdań czy wyrażaniem emocji. Graficzne minki na małych, żółtych twarzach zapewniają im komunikację z resztą świa-

Ze względu na inny alfabet mieszkańcy Azji ma-

ta.

ją własne i niepowtarzalne kombinacje znaków, a przez to bardziej graficzne emotikony. Ten starodawny znak chiński 囧 oznacza „jasność”, jed-

Emotikony i emoji na zawsze zmieniły komunikację w internecie. Trudno wyobrazić sobie kon-

nak przez swoje podobieństwo do ekspresji,

wersacje na komunikatorach bez korzystania

Chińczycy używają go do wyrażenia niezręczno-

z emotek, reagowania na posty czy nawet doda-

ści. Koreańczycy korzystają ze swojego alfabetu

nia uśmiechu w wiadomości e-mailowej w pracy.

Hangul, również obfitującego w pokręcone sym-

Ich fenomen stale się rozprzestrzenia, nawet do

bole, z których tworzą emotikony.

tego stopnia, że powstał film animowany dla dzieci i, oczywiście, ogrom gadżetów w ulubione buźki. A wy, często korzystacie z emoji? Wyobra-

Nowy sposób komunikacji

żacie sobie, jak wyglądałyby wasze rozmowy bez

Dzięki ogromnej liczby dostępnych emoji bez problemu można skonstruować z nich zdanie, a nasz odbiorca zrozumie, o co nam chodzi. Ten sposób komunikacji często wykorzystują marki w swoich social mediach, w kreatywny sposób tworząc treści postów. Czy to kawałek pizzy składający się z emoji pizzy czy fabuła filmu złożona z małych graficznych ikon – to, niezależnie od pochodzenia odbiorcy, zrozumie każdy.

str /

nich?


Niejednokrotnie na różnych portalach społecznościowych mogłeś spotkać się z krateczką używaną tuż przy danym słowie. Dlaczego symbol ten jest tak rozpowszechniony? Skąd się on wziął? Kiedy się go stosuje? Jeśli jesteś ciekawy, zajrzyj do tego artykułu. str /


str /


Komunikacja w sieci

redaktor

Zuzanna Skalska

Hashtagi odgrywają także istotną rolę w rekla-

Skąd się wzięły hashtagi?

mach - zwiększają popularność firmy. Słowo hashtag przywędrowało do nas z języka angielskiego. Symbol # to hash, do niego dodaje się: tag, czyli etykietkę.

Stanowią alternatywę dla haseł reklamowych. Hashtag zareklamowany przez znaną osobę jest natychmiast dostrzegany przez rzesze użytkow-

Jako pierwszy zastosował go Chris Messina (amerykański aktor teatralny i filmowy) na Twitterze. Użył go, by zaproponować stosowanie owego symbolu dla grupowania tweetów.

ników, co sprawia, że popularność firmy rośnie. Hashtagi skutecznie zwiększają popularność wydarzeń. Im większe jest ich użycie, tym więcej osób dowiaduje się o danej inicjatywie i zasięgi rosną, a ponadto organizatorzy mogą spojrzeć z perspektywy uczestników na to, co się dzieje

Czemu one służą?

na danym wydarzeniu i jak czują się na nim luHashtagi są stosowane na różnych portalach

dzie.

społecznościowych, najczęściej na Instagramie i Twitterze. Służą grupowaniu treści. Ułatwiają zdobycie ob-

Na jakim portalu i w jaki

serwujących, polubień oraz komentarzy. Z tego

sposób je stosować?

powodu są wykorzystywane przez wiele osób, które pragną poszerzyć swe zasięgi, a przez to

Na Twitterze stosuj ich zminimalizowaną liczbę

zwiększyć popularność. Aby jednak tak się stało,

– maksymalnie dwa. Taka liczba przysporzy ci

najpierw należy dowiedzieć się, kiedy je stoso-

popularności, natomiast gdy użyjesz ich zbyt du-

wać.

żo, doprowadzisz do tzw. ścięcia zasięgów, czyli ich gwałtownego zmniejszenia.

str /


Komunikacja w sieci

W miejscu, w którym użycie hashtagów jest naj-

się hashtagów. Może to budzić zdziwienie, ale za

szerzej rozpowszechnione, czyli na Instagramie,

używanie ich publikacje tracą zasięg.

ich liczba nie może być wyższa niż trzydzieści. Uważaj! Jeśli przekroczysz tę liczbę, zostanie opublikowane samo zdjęcie.

O czym należy pamiętać przed

Pamiętaj, by na YouTubie (jak i na innych por-

zastosowaniem hashtagów?

talach) stosować tylko te hashtagi, które odnoszą się do publikowanego tematu. Nie staraj się sztucznie zwiększać zasięg, ponieważ osiągniesz raczej przeciwny efekt. Stosuj maksymalnie piętnaście, jeśli będzie ich więcej, nie będą one uznawane przez ten portal.

Jak już wcześniej napisałam, pamiętaj, by stosować je odpowiednio do tematu, używaj więc tych, które opisują to, co znajduje się na fotografii, i tych, które kojarzą się z nią, np. uczucia. Inaczej liczba twoich obserwujących zacznie spadać, a w skrajnych przypadkach twoje konto

Facebook wyróżnia się na tle wcześniejszych portali społecznościowych, gdyż tutaj nie stosuje

str /

może zostać zablokowane.


str /


str /


Z różnych różności

redaktorzy

Olimpia Orządała

i Krzysztof Andrulonis

Choć rok 2020 znakomitej większości z nas kojarzyć się będzie przede wszystkim z pandemią, to akurat w przypadku rynku wydawniczego paradoksalnie wpływ wirusa okazuje się neutralny, o ile nie korzystny – w obliczu konieczności pozostania w domach książka okazała się naturalnym towarzyszem na trudny czas. Po jakie nowe propozycje mogliśmy sięgnąć? Kto przykuwał naszą największą uwagę?

Pośród tegorocznych nowości książkowych nie

kańską poetkę Louise Glück za niepowtarzalny

brakuje pozycji ze wszech miar interesujących,

poetycki głos, który z surowym pięknem czyni

często zaskakujących i w jakiś sposób szczegól-

indywidualną egzystencję uniwersalną. Tym sa-

nych. Postaramy się im przyjrzeć w drugiej czę-

mym Glück została szesnastą kobietą wyróżnio-

ści tekstu. Najpierw zaś kilka słów o tegorocz-

ną literacką Nagrodą Nobla. Laureatka urodziła

nych laurach literackich.

się w 1943 roku i jest autorką dwunastu tomików poezji i zbioru esejów. Niestety dotychczas jej dzieła nie zostały w całości przełożone na

Literacka Nagroda Nobla

język polski. Wybrane utwory, przetłumaczone

W 2020 roku najważniejszą nagrodą literacką na

przez Julię Hartwig, opublikowano w antologii

świecie Akademia Szwedzka nagrodziła amery-

Dzikie brzoskwinie (2003), w której znalazły się

str /


Z różnych różności wiersze amerykańskich poetek. Noblistka w swo-

Nagroda Literacka Nike

ich utworach porusza temat osobistych doświadczeń, takich jak anoreksja w młodości czy śmierć

Radek Rak, autor szeroko pojętej fantastyki, to

starszej siostry, a także współczesnego życia,

laureat Nagrody Literackiej Nike 2020. Wyróżnie-

chętnie nawiązując do mitów, historii oraz natu-

nie otrzymał za Baśń o wężowym sercu albo

ry. Wielu literaturoznawców określa ją mianem

wtóre słowo o Jakóbie Szeli. Powieść, porówny-

poetki autobiograficznej. Ona sama natomiast

wana notabene do twórczości Olgi Tokarczuk,

swoją poezję klasyfikuje w nurcie literatury fe-

łączy balladę chłopską z realizmem magicznym.

ministycznej i progresywnej, rewidującej zastane

Nie brakuje tutaj poezji, onirycznych wizji, ale

stereotypy kulturowe. Glück jest również laure-

też przygody. Akcja rozgrywa się w Galicji na

atką wielu innych ważnych wyróżnień – otrzyma-

przełomie XVIII i XIX wieku, a głównym bohate-

ła m.in. Nagrodę Pulitzera oraz National Book

rem jest oczywiście tytułowy Jakób Szela, czyli

Award. Poetka obecnie jest adiunktem na Uni-

rzeczywista postać historyczna, najbardziej znany

wersytecie Yale.

przywódca chłopski podczas rabacji galicyjskiej, który stał się na postrachem wśród szlachty pol-

str /


Z różnych różności

skiej. Rak tworzy wariację na temat nieznanej

świecie. W Czułym narratorze znajdą coś dla

historii młodości Szeli. Według krytyków pisarz

siebie różne grupy czytelników – badaczy z pew-

na nowo stworzył mitologię Galicji, choć nie na-

nością zainteresuje to, w jaki sposób polska no-

pisał powieści historycznej. Ponadto Baśń o wę-

blistka konceptualizuje proces powstawania nar-

żowym sercu... wyróżniono Nagrodą Fandomu

racji czy też wyłaniania się postaci literackiej.

Polskiego im. Janusza A. Zajdla, a także Literac-

Interesującym wątkiem dla osób wiernie śledzą-

ką Nagrodą im. Jerzego Żuławskiego.

cych twórczość autorki będą z pewnością opisy

Z kolei Nagrodę Nike Czytelników 2020 otrzyma-

wrażeń wynoszonych z prac nad poszczególnymi

ła Joanna Gierak-Onoszko za 27 śmierci Toby’e-

utworami, w tym monumentalnymi Księgami

go Obeda. To reportaż opowiadający o mrocznej

Jakubowymi, stosunkowo już odległym w czasie

przeszłości Kanady, o tym, jak budowano to

Domem dziennym, domem nocnym, jak się oka-

państwo. Autorka rozprawia się ze stereotypami

zuje, pozycją przełomową na drodze twórczej pi-

na temat Kanady i pokazuje, że wcale nie jest to

sarki, a także intrygującym na tle całości dorob-

kraj mlekiem i miodem płynący.

ku tytułem Prowadź swój pług przez kości umarłych. Po Czułego narratora mogą też jednak sięgnąć nawet ci, którzy jak dotąd nie prze-

Czuły narrator

czytali ani jednej powieści noblistki (choć oczywi-

Swoją pierwszą publikację po zdobyciu literackiej

ście brak ten powinni możliwie prędko nadrobić)

Nagrody Nobla za 2018 rok wydała Olga Tokar-

– autorka wiele miejsca poświęca refleksji nad

czuk. Już sam tytuł zbioru, Czuły narrator, odsy-

światem współczesnym, jego przemianami, a w

ła skojarzenia czytelników do mowy noblowskiej

szczególności nad miejscem w nim człowieka

wygłoszonej przez autorkę, w której postulowała

i tego, czym jest. Każdy, kto chciałby dowiedzieć

m.in. taką szeroko dyskutowaną innowację z za-

się więcej o takich hasłach, jak ognozja, panop-

kresu teorii dzieła literackiego, jaką jest narrator

tykon, sezamiczność, a także przeczytać o per-

czwartoosobowy. Do tego pomysłu powraca rów-

spektywie współczesnego turysty, z pewnością

nież w omawianym tomie, stanowiącym wybór

nie zawiedzie się, sięgając po omawianą książkę.

dwunastu najważniejszych esejów i wykładów z kilkunastu minionych lat. Jak można przeczytać na odwrocie okładki, pozycja ta stanowi wyjątkowe zaproszenie za kulisy własnej twórczości [Olgi Tokarczuk] i opowieść o współczesnym

str /

Niegrzeczne. Historie dzieci z ADHD, autyzmem i zespołem Aspergera


Z rożnych różności

str /


Z różnych różności

str /


Z różnych różności W Polsce wciąż pokutuje błędne przekonanie

z osobami neuronietypowymi – tylko jeden wy-

o osobach z ADHD, autyzmem czy zespołem

wiad został przeprowadzony z nastolatkiem ze

Aspergera mimo coraz większej wiedzy naukow-

spektrum autyzmu. Z jednej strony Hołub najwy-

ców na ten temat. Często wynika to z niewiedzy

raźniej chciał bardziej skupić się na postrzeganiu

i braku zrozumienia. Dzieci, a później dorośli,

innych osób – rodziców i pracowników instytucji

z ADHD lub ze spektrum autyzmu bywają okre-

publicznych, z drugiej zaś to odbieranie głosu

ślani jako „zaburzeni”, „psychiczni”, „inni”,

tym, których ten temat najbardziej dotyka. Za-

„dziwni’ czy też „niegrzeczni”, jak pisze Jacek

przecza to ostatnio powszechnej wśród osób

Hołub, autor reportażu Niegrzeczne. Historie

z niepełnosprawnościami czy ze spektrum auty-

dzieci z ADHD, autyzmem i zespołem Aspergera.

zmu zasadzie „nic o nas bez nas”. Choć tytuł re-

Autor skupia się na doświadczeniach konkret-

portażu sugeruje, że będzie on koncentrować się

nych osób – przede wszystkim rodziców dzieci,

przede wszystkim na dzieciach, to jednak staje

ale także pracowników instytucji publicznych.

się zbiorem wielu negatywnych emocji i pretensji

Hołub pokazuje ich (nie)radzenie sobie z innością

wobec kulejącego systemu pomocy, o czym oczy-

i nieustanną stygmatyzację przez społeczeństwo.

wiście też należy głośno mówić.

Oddaje głos tym, których dotyczy ta książka, całkowicie wycofując się w cień. Na okładce czytamy: Dzieci i młodzież z widoczną niepełnosprawnością wywołują w nas empatię. Sprawne i zdrowe, ale zachowujące się nietypowo – agresywne, nadpobudliwe lub nieprzestrzegające norm społecznych – wzbudzają gniew i oburzenie. Hołub zwraca uwagę na bagatelizowanie nietypowego zachowania dzieci oraz bezradność rodziców, a szczególnie matek, bo to na nie w większości przypadków spada obowiązek wychowywania dzieci. Kolejnym problemem jest błędne diagnozowanie przez lekarzy, którzy sami wykazują się niewiedzą. W diagnozie nie pomaga także zły stan psychiatrii dzieci i młodzieży w Polsce, a przez to ograniczona dostępność do specjalistów. W książce niestety brakuje rozmów

str /

Drzazga. Kłamstwo silniejsze niż śmierć Dwadzieścia lat po opublikowaniu przez Jana Tomasza Grossa wzbudzającej wiele kontrowersji książki Sąsiedzi. Historia zagłady żydowskiego miasteczka, dotyczącej pogromu w Jedwabnem, ukazał się reportaż Macieja Tryczyka Drzazga. Kłamstwo silniejsze niż śmierć. To kolejny trudny zbiór opowieści o pogromach polskich Żydów dokonanych przez ich sąsiadów w Radziłowie, Wąsoszu czy Szczuczynie. Dziadek Tryczyka, jak przyznaje sam autor, brał udział w mordowaniu Żydów, podobnie jak jego sąsiedzi. Boli to tym bardziej, że był to ukochany dziadek. Reporter


Z różnych różności

chce zmierzyć się z traumą odziedziczoną po

radzenie sobie z rzeczywistością. Pisarz pokazuje

przodkach i szuka podobnych sobie, czyli osób

także tę stratę bliskiej osoby z perspektywy córki

żyjących z ciężarem bycia potomkami morderców

oraz rodziców Janiny. Wyrwa to również portret

Żydów. Szczególnie interesuje go zmowa milcze-

współczesnego małżeństwa trzydziestokilkulat-

nia, jaka panuje wokół prześladowań osób po-

ków

chodzenia żydowskiego, a także zaprzeczanie te-

i mieszkaniem na kredyt. Autorowi udało się

mu, co się wydarzyło podczas II wojny światowej.

stworzyć ciekawą powieść z kilkoma zwrotami

Prawdę o przeszłości dziadka poznał dopiero

akcji, a także z pogłębioną psychologią bohate-

wiele lat po jego śmierci, a to dlatego, że dla

rów.

z

dziećmi,

niesatysfakcjonującą

pracą

członków rodziny był to temat tabu – nie chcieli o tym rozmawiać i udawali, że nikt nic nie wie czy nie pamięta. Tryczyk postanowił przełamać

Pokora Każda kolejna powieść Szczepana Twardocha to

to milczenie.

istotne wydarzenie na rynku literackim – choć nie każda z nich spotyka się z hurraoptymistycz-

Wyrwa

nym przyjęciem, to Pokora zdaje się cieszyć ra-

Wojciech Chmielarz w ostatnim czasie stał się

czej powszechnym uznaniem, choć motywacje

jednym z najpopularniejszych polskich autorów

takich ocen bywają zróżnicowane. Z pewnością

literatury kryminalnej. Znany jest z podejmowa-

nie zawiodą się ci, którzy przywykli już do pew-

nia społecznie ważnych tematów – w Żmijowsku

nych stałych elementów przewijających się

był to rasizm i depresja, w Ranie przemoc do-

w twórczości katowickiego pisarza. Ponownie

mowa, natomiast w wydanej w 2020 roku Wy-

zostajemy przeniesieni w przeszłość – tak jak w

rwie żałoba. Fabuła powieści, określanej mia-

Królu były to ostatnie lata II Rzeczpospolitej, tak

nem thrillera psychologicznego, koncentruje się

tym razem obserwujemy Europę, a w szczególno-

na tajemniczej śmierci młodej kobiety, która zgi-

ści Śląsk i Berlin, na krótko przed i w trakcie

nęła w wypadku samochodowym i osierociła

I wojny światowej, a następnie po upadku cesar-

dwójkę dzieci. Jej mąż, Maciej Tomski, próbuje

stwa w Niemczech i odzyskaniu przez Polskę nie-

poznać prawdę nie tylko o tej tragedii, lecz także

podległości. Twardoch zachwyca drobiazgowo-

o swojej żonie Janinie, bo okazuje się, że tak na-

ścią historycznych szczegółów oraz umiejętno-

prawdę jej nie znał. Chmielarz dość skrupulatnie

ścią plastycznego przedstawienia takich gwał-

przedstawia stadium żałoby przeżywanej przez

townych przemian i wydarzeń, które miały miej-

Macieja: jego szok, bezradność, rozpacz i (nie)

sce w 1918 roku w zrewolucjonizowanym Berli-

str /


Z różnych różności

str /


Z różnych różności

nie. Jednocześnie zaś nie jest w swej erudycji

nessy czy fluktuujących między męskością i ko-

nachalny – elementy wielkiej historii zostają

biecością bliźniętach Salmakis. Pokora to m.in.

wprowadzone tam, gdzie znajduje to uzasadnie-

historia o relacjach człowieka i dziejów, na ile

nie w dziejach głównego bohatera, Aloisa Poko-

jego losy uwarunkowane są sytuacją, w której

ry, z którego perspektywy oglądamy całość akcji.

przyszło mu żyć, w jakim stopniu może świado-

Jednocześnie Twardochowi udaje się w swojej

mie decydować o swoim życiu. W swoim życiu

nowej powieści połączyć kilka wątków znanych

Alois wielokrotnie usiłuje wyrwać się z trybów

z wcześniejszych utworów – oprócz wspominanej

maszyny dziejowej, jak również spod wpływu in-

już wcześniej historyczności mamy też śląskość,

nych ludzi, zdobyć władzę nad własnym życiem,

która objawia się na poziomie fabuły, jak i języ-

jednak za każdym razem kończy się to niepowo-

ka poszczególnych bohaterów. Powraca również

dzeniem, niezależnie od tego, czy występuje

refleksja nad męskością, która często ma cha-

w roli komunistycznego komisarza rewolucyjne-

rakter fetyszystyczny – czytelnik dobrze obeznany

go, czy też przykładnego drobnomieszczanina z

w dziejach literatury polskiej XX wieku prędko

żoną i dzieckiem. Warto zwrócić również uwagę

spostrzeże, jak wiele czerpie Twardoch w kreo-

na archetypiczność konstrukcji bohaterów powie-

waniu relacji głównego bohatera z tajemniczą

ści – znajdziemy tutaj nawiązania, nieraz pole-

Agnes z opowiadań i grafik Brunona Schulza. Na

miczne, do usankcjonowanych kulturowo wzorów

pierwszy plan zostają wysunięte problemy tożsa-

osobowych ojca, matki, brata, a także wielu in-

mości – czy też właściwie jej braku. Alois Pokora

nych.

to do pewnego stopnia człowiek bez właściwości, przez część życia Ślązak, później Niemiec, następnie bolszewicki rewolucjonista w skórzanej kurtce, później ponownie Niemiec, choć nastawiony do wszelkich kwestii przyporządkowań narodowościowych generalnie ironicznie. Wątpliwości może też wzbudzać jego płciowość, co wielu komentatorów skłania do mówienia o biseksualizmie jako jednym z głównych wątków Pokory. Hipoteza ta jest do pewnego stopnia dyskusyjna, niemniej z pewnością problematyka ta znajduje odzwierciedlenie w transseksualnej postaci Baro-

str /


Z różnych różności

str /


SERIALE 2020 –

Rok 2020 był trudny dla każdego, także dla producen

wstrzymaniem zdjęć przez wybuch pandemii. Ale był to

mknięci w domach z powodu lockdownu chętniej odd

mów, o czym świadczy fakt, że np. Netflix zmuszony by

przeciążenie sieci. Ubiegły rok to również czas interesu

str / cji. Zestawienie obejmuje najciekawsze i na


– PODSUMOWANIE

ntów seriali, którzy musieli chociażby zmagać się ze

o też dobry okres dla platform streamingowych – za-

dawaliśmy się rozrywce, w tym oglądaniu seriali i fil-

ył obniżyć jakość wyświetlania ze względu na zbytnie

ujących premier i kontynuacji sprawdzonych produk-

str / ajbardziej intrygujące seriale 2020 roku.


Z różnych różności

redaktor

Olimpia Orządała

Gambit królowej

Freud

Chyba nikt się nie spodziewał, że ten niepozorny

To jeden z najdziwniejszych seriali ubiegłego ro-

amerykański serial o młodej szachistce odniesie

ku, jaki pojawił się na platformie Netflix. Opo-

tak duży sukces. Gambit królowej to jedna z naj-

wiada o wczesnym życiu Zygmunta Freuda, wy-

chętniej oglądanych produkcji Netflixa w zeszłym

śmiewanego wówczas za swoje odważne poglą-

roku. Główną bohaterką jest Beth (w tej roli Isla

dy. Akcja rozgrywa się w XIX-wiecznym Wiedniu.

Johnston oraz absolutnie genialna Anya Taylor-

Produkcja została podzielona na osiem odcin-

Joy), która po śmierci matki wychowywała się

ków, których tytuły wiążą się z najważniejszymi

w sierocińcu. To właśnie tam zakochała się w

teoriami austriackiego psychoanalityka (np. hi-

szachach, do których miała niesamowity talent.

steria, popęd, regresja, supresja). Po zapowiedzi

Beth musiała się jednak zmagać nie tylko z mę-

tej produkcji można było się spodziewać serialu

skim środowiskiem szachistów, lecz także z uza-

psychologiczno-kryminalnego (Freud włącza się

leżnieniem od leków. To bardzo przyjemny serial

w śledztwo dotyczące tajemniczych morderstw),

pokazujący grę w szachy od kulis – począwszy od

tymczasem dostajemy raczej horror z okulty-

żmudnych przygotowań polegających głównie na

stycznym spiskiem, kobietą medium i serią se-

analizie swojej gry i przeciwników, skończywszy

ansów spirytystycznych. Z tego powodu serial

na samych turniejach, nieraz trwających dosyć

może rozczarować widzów oczekujących więcej

długo. Na uwagę zasługuje fakt, że w postać

zagadnień związanych z psychoanalizą czy wąt-

jednego z rosyjskich szachistów wciela się Mar-

ków z życia Freuda.

cin Dorociński. Po obejrzeniu tej produkcji niejedna osoba nabierze ochoty na sięgnięcie po grę w szachy.

str /


Z różnych różności

str /


Z różnych różności

medycznymi. To dość interesująca produkcja

The Crown

trzymająca w napięciu, o wartkiej akcji, choć na Rok 2020 przyniósł kolejny, czwarty już sezon

minus zasługują niektóre absurdalne zachowa-

serialu opowiadającego o brytyjskiej rodzinie

nia bohaterów. Warto dodać, że w planach jest

królewskiej, który pokochali widzowie na całym

kolejny sezon.

świecie. W tej części produkcji na pierwszy plan wysuwa się skomplikowany i przede wszystkim smutny związek księcia Karola z młodą Dianą Spencer oraz rządy Żelaznej Damy, czyli Margaret Thatcher (świetna kreacja Gillian Anderson). Oczywiście wciąż istotną rolę odgrywa królowa Elżbieta II. Tym razem jednak w tle pozostają brylujący w poprzednich sezonach książę Filip i księżniczka Małgorzata. Na wielkie brawa na pewno zasługują osoby odpowiedzialne za castingi i charakteryzatorzy – podobieństwo niektórych aktorów do rzeczywistych osób jest naprawdę uderzające. Fani na pewno się ucieszą, że serial będzie miał jeszcze dwa kolejne sezony.

Mroczne pożądanie Z pozoru może się wydawać, że to kolejna meksykańska telenowela, w dodatku erotyczna. Nic bardziej mylnego. Owszem, mamy tutaj sporo seksu, głównie jednak w retrospekcjach. To intrygujący serial, z wieloma zwrotami akcji, o tym, do czego prowadzi właśnie tytułowe mroczne pożądanie, choć nie tylko – także obsesja, zazdrość, dążenie do kariery i skrzętnie skrywane tajemnice. Mężatka Alma, wykładowczyni prawa, wydaje się w romans z Dariem, który okazuje się jej studentem. Wkrótce zostaje zamordowana jej przyjaciółka. Tempo serialu? Wręcz zawrotne. Drugi sezon został już zapowie-

Biohakerzy

dziany. Główną bohaterką tego niemieckiego serialu science fiction jest Mia, studentka pierwszego roku medycyny, która wszystkimi sposobami chce się dostać do zespołu badawczego instytutu medycznego prowadzonego przez jedną z wykładowczyń, a to dlatego, że pragnie poznać prawdę o śmierci brata leczonego właśnie przez doktor Lorenz. W serialu mamy do czynienia między innymi z terapiami genowymi, modyfikowaniem genetycznym i nielegalnymi eksperymentami

str /

Szadź To serial oparty na fabule powieści kryminalnej Szadź Igora Brejdyganta. Już od pierwszego odcinka, a wręcz sceny!, wiemy, kto jest seryjnym mordercą. Akcja zatem toczy się przede wszystkim wokół motywacji sprawcy, tego, czy i kiedy zostanie on ujęty przez policję, skomplikowanego


Z różnych różności

str /


Z różnych różności

życia komisarz Aleksandry Polkowskiej, byłej al-

w którego wciela się Grzegorz Damięcki, jest pro-

koholiczki, która prowadzi śledztwo, a także jej

kurator, uczestniczący przed laty w obozie let-

relacji z zabójcą, bo jak się okazuje, jej udział w

nim, podczas którego doszło do zbrodni. Mamy

sprawie wcale nie jest przypadkowy. Po raz ko-

tutaj do czynienia z klasycznym powrotem do

lejny mamy tu motyw przeszłości, który ostatni-

przeszłości i próbą odkrycia, co tak naprawdę

mi czasy często pojawia się w różnych produk-

wydarzyło się na tym obozie. Podobny zabieg

cjach. Serial nieźle trzyma w napięciu, a kreacja

można spotkać chociażby w polskim serialu Mo-

Macieja Stuhra jest naprawdę bardzo dobra.

tyw, wyprodukowanym w 2019 roku. Niestety W głębi lasu rozczarowuje i nie wprowadza niczego nowego, czego byśmy nie znali z innych

Chyłka. Rewizja

produkcji. Zarówno dość prosta fabuła, jak i kre-

Bezkompromisowa prawniczka Joanna Chyłka,

acje bohaterów nie zapadają na długo w pamięci

znana z powieści Remigiusza Mroza, powraca

widza.

w trzeciej części serialu. Niezmiennie partneruje jej aplikant Kordian Oryński, zwany Zordonem. Tym razem bohaterowie muszą się zmierzyć nie

Znaki

tylko z prowadzoną sprawą związaną z brutal-

Drugi sezon serialu kryminalnego Znaki rozgry-

nym morderstwem romskiej kobiety i dziecka,

wa się kilka miesięcy później, w Górach Sowich.

lecz także z alkoholizmem Chyłki. To dwa głów-

Trzeba przyznać, że ta część jest jeszcze lepsza

ne wątki – z jednej strony dyskryminacja na tle

od poprzedniej, choć minusem mogą być wątki

etnicznym, z drugiej zaś choroba alkoholowej

mistyczne, niekoniecznie pasujące do tej produk-

kobiet. W rolę tytułowej bohaterki wciela się

cji. Akcja pierwszego sezonu zakończyła się wraz

Magdalena Cielecka, która swoją grą przyćmiewa

ze zniknięciem córki głównego bohatera, komi-

pozostałe postaci i bez której trudno wyobrazić

sarza Treli (w tej roli Andrzej Konopka). Nowy

sobie tę produkcję.

sezon to tajemnicze zniknięcie podróżników, kolejne intrygi burmistrza, wątek zbrodni popełnionej w czasach II wojny światowej oraz zmowa

W głębi lasu

milczenia mieszkańców miasteczka.

Akcja serialu, opartego na powieści Harlana Cobena o tym samym tytule, dzieje się w dwóch przestrzeniach czasowych. Głównym bohaterem,

str /


Z różnych różności która po latach powróciła do Polski z Wielkiej

Żywioły Saszy. Ogień

Brytanii, próbuje odkryć, kto jest podpalaczem To serial na podstawie powieści Lampiony, trze-

i bomberem. Mamy tu wątek terroryzmu i dys-

ciej części tetralogii Cztery żywioły Saszy Zału-

kryminacji na tle rasowym, a także przeszłości

skiej Katarzyny Bondy. W rolę tytułowej profilerki

Załuskiej oraz tajemniczych dokumentów, które

wciela się Magdalena Boczarska, która wypadła

znajdują się w jej posiadaniu. Co ciekawe, twórcy

w tej kreacji naprawdę dobrze. Fabuła koncen-

serialu nawiązują również do pozostałych części

truje się na śledztwie w sprawie podpaleń i wy-

tetralogii Bondy.

buchów. Cała Łódź płonie, a profilerka Sasza,

str /


Nareszcie. K2 z

16 stycznia 2021 roku to data, która

światowego himalaizmu. To właśnie

zimą na szczyt K2 – ostatni ośmioty

ku. Dziesięcioosobowy zespół wspin

się nikomu innemu, i tym sam

str /


zdobyte zimą!

a na zawsze zapisze się w historii

e tego dnia grupa Szerpów weszła

ysięcznik niezdobyty o tej porze ro-

naczy dokonał to, czego nie udało

mym przeszedł do historii.

str /


Z różnych różności

redaktor

Olimpia Orządała

spadł w przepaść. Dotychczas na K2 zginęło 87

Mordercza góra

wspinaczy. Wszystkie udane wejścia miały miejSzczyt K2 (inaczej: Czogori), zwany górą morder-

sce w sezonie letnim. Pierwsza zimowa próba

cą, a przez Reinholda Messnera – pierwszego

zdobycia szczytu została podjęta na przełomie

zdobywcę Korony Himalajów i Karakorum, czyli

1987/1988 roku przez polskich wspinaczy kiero-

wszystkich czternastu ośmiotysięczników świata

wanych przez Andrzeja Zawadę. Uczestnicy wy-

– górą gór, jest najwyższym szczytem Karakorum

prawy wspięli się wówczas na wysokość 7300 m.

i plasuje się na drugiej pozycji wśród najwyższych szczytów na Ziemi (8611 m n.p.m.). Wysokość, powyżej 8000 m n.p.m., nazywana jest strefą śmierci, a to dlatego, że ludzki organizm nie może przetrwać w takich warunkach bez odpowiednio przeprowadzonej aklimatyzacji. K2 znajduje się na granicy Chin i Pakistanu. Jako pierwsi na szczyt weszli Włosi: Achille Compagnoni i Lino Lacedelli 31 lipca 1954 roku. Do tej pory K2 zdobyło ośmiu Polaków. Pierwsza była Wanda Rutkiewicz, która 23 czerwca 1986 roku wspięła się na wierzchołek jako pierwsza kobieta na świecie i pierwsza Polka. Natomiast 10 lipca 1986 roku Jerzy Kukuczka i Tadeusz Piotrowski weszli na K2 nową, niebezpieczną drogą, której do dziś nikt nie powtórzył w całości. Reinhold Messner nazwał tę trasę drogą dla samobójców. Podczas zejścia ze szczytu Tadeusz Piotrowski

str /

Góra gór uważana jest za najtrudniejszą do zdobycia. Szczyt z każdej strony opada trzykilometrowymi

ścianami.

Dodatkowo

himalaistom

przejście utrudniają znajdujące się na drodze na szczyt Komin House’a i Czarna Piramida, a także żleb Bottleneck, nad którym znajduje się ogromny serak. Ponadto wspinaczki nie ułatwia pogoda, która z powodu wysunięcia szczytu na północ, jest bardziej nieprzewidywalna niż na innych ośmiotysięcznikach. Nie zmienia to jednak faktu, że K2 od zawsze pociągała wspinaczy. Anna Czerwińska mówi o tej górze tak: Niezwykła piękność, jest największą miłością mojego życia. Jestem w niej zakochana od pierwszego wejrzenia. Budzi zachwyt i grozę. Piekielnie trudna. Niedostępna. Nieprzewidywalna.

Próbowałam

czterokrotnie. W 2005 byłam blisko celu, ale fatalna pogoda uniemożliwiła podjęcie ataku. O tej


Z różnych różności górze myślę od lat jak opętana. Oddałabym każ-

w Himalajach, a także oprowadzaniem turystów

de pieniądze, ale za tę miłość nie chciałabym

po górach. Wiele współczesnych wypraw nie od-

zapłacić życiem.

byłoby się bez ich pomocy. Szerpów cechuje wyjątkowa wytrzymałość i wy-

O Szerpach słów kilka

dolność. Zamieszkują domy ulokowane zwykle na

Szerpowie to lud tybetański zamieszkujący Hi-

cydowanie łatwiej im zaaklimatyzować się w wy-

malaje w Indiach i Nepalu. Łącznie jest to

sokich górach niż chociażby himalaistom pocho-

ok. 120 tys. osób. Większość z nich wyznaje ty-

dzącym z Europy, co chroni ich przed chorobą

betańską odmianę buddyzmu. Zajmują się upra-

wysokościową.

wysokości 3 do 6 tys. m n.p.m. Dzięki temu zde-

wianiem rolnictwa na dużych wysokościach, hodowlą bydła (w tym jaków) oraz przędzeniem i tkaniem wełny. Część z Szerpów natomiast na

Atak szczytowy

co dzień zajmuje się noszeniem bagaży i sprzętu

W drugiej połowie grudnia 2020 roku, tuż przed

wspinaczy (dlatego tragarze wysokogórscy są

świętami, grupa Szerpów dotarła do bazy u pod-

często nazywani szerpami), poręczowaniem dróg

nóży K2 i niemal od razu przystąpiła do poręczo-

str /


Z różnych różności

wania drogi do obozu II. Wkrótce jednak nastą-

Abruzzi, w okolicy którego zginęło 13 z ostatnich

piło załamanie pogody. 10 stycznia 2021 roku

14 ofiar na K2. Szerpowie zatrzymali się 10 m od

okazało się, że huragan o sile około 120 km/h

szczytu, żeby mogli zdobyć szczyt – przy niemal

zniszczył obozy znajdujące się powyżej bazy. Cały

bezwietrznej pogodzie – wspólnie, całą grupą. To

sprzęt i namioty zostały zmiecione przez wiatr.

piękny gest solidarności. O godzinie 13:07 pol-

Szerpowie jednak się nie poddali. Cierpliwie cze-

skiego czasu agencja Seven Summit Treks poin-

kając na okno pogodowe pozwalające na atak

formowała, że nie ma już niezdobytych zimą

szczytowy, urządzili ceremonię pudży. To hindui-

ośmiotysięczników. Niestety tego samego dnia

styczny obrzęd religijny, podczas którego składa

podczas zejścia z obozu I do bazy wysuniętej na

się modlitewne ofiary do wybranego bóstwa.

K2 zginął hiszpański himalaista Sergi Mingote,

15 stycznia 2021 roku media obiegła informa-

kierownik sportowy komercyjnej wyprawy Seven

cja, że grupa Szerpów wspięła się na 7800 m

Summit Treks. W akcji ratowniczej brali udział

n.p.m., ustanawiając zimowy rekord wysokości

między innymi Polacy – himalaistka Magdalena

na K2. Do tej pory rekord stanowiło dotarcie na

Gorzkowska i wspinający się filmowiec górski

wysokość 7650 m n.p.m., czego dokonali Marcin

Oswald Rodrigo Pereira. Dla Hiszpana jednak

Kaczkan, Piotr Morawski i Denis Urubko z pol-

góra gór okazała się bezlitosna.

skiej wyprawy kierowanej przez Krzysztofa Wie-

Rok temu na przełomie 2019/2020 roku K2 pró-

lickiego w sezonie 2002/2003.

bowała zdobyć między innymi polska wyprawa

Tego samego dnia, 15 stycznia 2021 roku, poin-

narodowa. Atak szczytowy jednak się nie po-

formowano także o planowanym ataku szczyto-

wiódł. Ponowna próba zdobycia szczytu miała

wym, w którym udział wzięli: Nirmal Purja, Gelje

się odbyć na przełomie 2020/2021 roku, ale po-

Sherpa, Mingma David Sherpa, Mingma Gyalje

stanowiono ją odłożyć za rok z powodu pandemii

Sherpa, Sona Sherpa, Mingma Tenzi Sherpa,

koronawirusa, która uniemożliwiła przygotowa-

Pem Chhiri Sherpa, Dawa Temba Sherpa, Kili

nia do wyprawy. Szerpowie jednak nie czekali.

Pemba Sherpa oraz Dawa Tenjing Sherpa. Warto

Dziesięcioosobowa grupa wspinaczy dotarła na

zapamiętać te nazwiska – to właśnie one zapisa-

szczyt tuż przed zmrokiem, czyli około godziny

ły się w historii himalaizmu.

17:00 czasu lokalnego. Oznaczało to nocne scho-

16 stycznia 2021 roku zespół wspinaczy znalazł

dzenie, co w takich warunkach, na ośmiotysięcz-

się na wysokości 8200 m n.p.m., czyli 400 m

niku, jest niezwykle trudne. Udało im się jednak

przed szczytem. To tam znajduje się Bottleneck,

bez problemów dotrzeć do obozu III, znajdujące-

czyli wąskie gardło zlokalizowane na Żebrze

go się na wysokości 7300 m n.p.m. Szerpowie

str /


Z różnych różności

str /


Z różnych różności

zdecydowali się rozdzielić – ośmiu z nich zostało

Owszem, butle tlenowe mogły pomóc Szerpom

tam na noc, z kolei dwóch zeszło aż do bazy, do

w osiągnięciu szczytu, co nie zmienia jednak

której w końcu wszystkim udało się szczęśliwie

faktu, że to właśnie ta dziesięcioosobowa grupa

dotrzeć.

zrobiła to, czego nie zrobili inni – postawiła pierwsze kroki na szczycie K2 zimą. Krzysztof Wielicki, legendarny polski himalaista, słusznie

O co chodzi z tym tlenem?

zauważył, że nie należy deprecjonować osiągnię-

Niestety, jak to bywa w przypadku historycznych

cia Szerpów tylko dlatego, że używali tlenu.

osiągnięć, i tym razem nie obyło się bez kontro-

W mediach pojawiały się jednak pogłoski, że je-

wersji. Środowisko alpinistyczne podzieliło się

den z Szerpów zdobył szczyt bez wspomagania

tuż po otrzymaniu informacji o zimowym wejściu

dodatkowym tlenem. I rzeczywiście, kilka dni po

na K2, a to dlatego, że Szerpowie zaatakowali

udanym wejściu na K2 Nirmal Purja oznajmił, że

szczyt z użyciem tlenu. Zdaniem części wspinaczy

wspiął się na wierzchołek bez użycia butli tleno-

jest to dodatkowe wspomaganie ułatwiające

wej. W dodatku słusznie podsumował toczącą

zdobycie K2, ponieważ tlen z butli obniża rzeczy-

się dyskusję: Znanych jest wiele przypadków

wistą wysokość o ok. 1500–2000 m. Adam Bie-

wśród wspinaczy, którzy twierdzili, że zdobyli

lecki, znany polski himalaista, posunął się nawet do nazwania używania tlenu dopingiem (sic!). Wiadomo było, że na K2 zimą da się wejść z tlenem. Dla mnie prawdziwe pytanie brzmi: Czy? Kiedy i komu uda się wejść na ten szczyt bez dopingu? – napisał na Twitterze. W podobnym tonie wypowiedział się Denis Urubko, polskorosyjski wspinacz: Tlen to bardzo duży doping. Przecież w przypadku takich dyscyplin jak boks, bieganie, narciarstwo czy kolarstwo ludzie na dopingu budzą pogardę i wstręt. A w alpinizmie stają się bohaterami. Jestem zaskoczony, że tu przebiega to odwrotnie. Tlen nie znajduje się jednak na liście środków zabronionych przez Światową

Agencję

Antydopingową

(WADA).

str /


Z różnych różności

szczyty bez dodatkowego tlenu, ale wspinali się

Zastanawiające jest, z czego wynika to pomniej-

na wyznaczonych przez nas drogach, korzystali

szanie sukcesu. Zdobycie K2 w sezonie zimowym

również z założonych przez nas poręczówek. Nie-

przez Szerpów jest zaskakujące z perspektywy

którzy z nich są dobrze znani w środowisku

historii himalaizmu, ponieważ do tej pory to Eu-

wspinaczkowym. Co zatem możemy nazwać

ropejczycy osiągali największe sukcesy na ośmio-

wspinaniem wg zasady “by fair means”?.

tysięcznikach, a Szerpowie nie byli wyróżniani.

Wydawałoby się, że zamknie to usta krytykują-

Ich rola sprowadzała się do noszenia sprzętu

cych wspinaczy, ale Reinhold Messner z kolei

uznanym himalaistom oraz poręczowania dróg

umniejsza osiągnięcie Szerpów z powodu zbyt

(chciałoby się powiedzieć: wynieś, przynieś, po-

dobrej pogody (sic!). W jednym z wywiadów

zamiataj). Tymczasem wejście zimą na górę gór,

stwierdził: Bardzo doceniam sukces Nepalczy-

o czym marzyło wielu wspinaczy, przypadło wła-

ków, ale na K2 zdarzały się rzeczy większe. Na

śnie niepozornym Szerpom, co może wzbudzać

ich zdjęciach szczyt i okolice przypominały zimę

zazdrość niektórych himalaistów. Szerpowie udo-

w Dolomitach, a nie w Karakorum. Czy w tych

wodnili, że Himalaje najbardziej należą właśnie

warunkach została wyznaczona nowa linia, no-

do nich, i tym samym zamknęli rozdział zimo-

we podejście do góry? Nie.

wego himalaizmu. Za niesienie pomocy wszystkim wspinaczom to wejście po prostu im się należało.

str /


W świecie drabbli (II)

Krzysztof T. Dąbrowski W kolejnym wydaniu zapraszamy na kolejną odsłonę drabbli w wykonaniu Krzysztofa T. Dąbrowskiego. Niech moc czytelnicza będzie z wami! Redakcja Outro

Poszedł na kręgle i się niebezpiecznie zaokręglił. Poszedł na koncert grupy Kombi i coś skombinował. Poszedłby na piechotę, ale boi się, że go zadepczą. Poszedłby na piechotę, ale boi się, że go zastrzelą. Wysiadłby, ale martwi się, że mu coś wysiądzie. Napiłby się, ale znowu potem będzie przeciekać. Poszedł postrzelać i trafił go postrzał. Poszedł do komunii i został komunistą. Zakurzyłby fajkę, ale uczulony na kurz. Zaliczyłby pannę, ale słaby z matematyki. Przebiłby piątkę, ale żal mu monety. Jechał metrem, ale wolałby kilometrem. Poszedł do opery i uznał, że woli Internet Explorera. Skoczył do kina. Z dziesiątego. Zginął na miejscu... str /


Umarłem lecz ma dusza miast odejść w zaświaty na zasłużony odpoczynek, wciąż tkwiła tu, na Ziemi. Na dodatek porozdzielana była na setki, o ile nie tysiące części. Uwięziona w odłamkach potłuczonych luster i w tych, w których przyglądałem się u siebie w domu, u znajomych, w hotelach, w sklepach i szaletach. Unieruchomione kawałki duszy zaklęte w czasie zaklętym na wieczność na kliszach, zdjęciach, tych tradycyjnych i cyfrowych. Rozdrobniło mnie też na lusterka samochodów, szyby sklepów, autobusów i tramwajów, w których było me odbicie. Nie ma nieba. Indianie mieli rację: wszystko w czym się odbijamy, kradnie nam duszę - kawałek po kawałku.

Fafik przybiega merdając ogonem. Pan go nie zauważa. Jak zwykle. Kiedyś był dobrym panem, bawił się z nim. A teraz nic. Na spacerze też nie zwraca uwagi. Wreszcie Fafik słyszy swe imię. Pan trzyma coś przy uchu, mówi w powietrze: - Brak mi Fafika. Masz rację, koniec żałoby. Czas na nowego pupila. Idzie do schroniska. Tam zatrzymuje się przy jednej z klatek. Fafik odruchowo, z zazdrości, wskakuje do ciała psa z klatki, a ten natychmiast zaczyna się łasić do gościa. - Tego wezmę - mówi pan. Wracając zwraca się do nowego psa: - Wiesz, z zachowania bardzo mi kogoś przypominasz. Nazwę cię Fafik.

KRZYSZTOF T. DĄBROWSKI - pisarz i scenarzysta: Ponad 500 publikacji, w tym prawie 250 za granicą. [… ] Książki w Polsce: "Naśmierciny" (2008 - Armoryka), "Anima vilis" (2010 Initium), "Grobbing" (2012 - Novae Res), "Naśmierciny i inne opowiadania" (2012 & 2017 Agharta & Armoryka), "Z życia Dr Abble" (2013 - Agharta), "Anomalia" (2016 - Forma), "Ucieczka" (2017 - Dom Horroru), "Nie w inność" (2019 - Waspos) [… ] Źródło - strona autorska: https://krzysztoftdabrowsk.wixsite.com/krzysztoftdabrowski str /


str /


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.