str /
TEMAT NUMERU:
TEKST NUMERU ANNA ADAMCZYK
RELACJE RODZINNE W LITERATURZE DLA MŁODZIEŻY
strona 6
SPIS TREŚCI MILENA MORAJDA
O RODZINIE W SZTUKACH PIĘKNYCH
strona 16 KRZYSZTOF ANDRULONIS
RODZINA - DOZWOLONE OD LAT 30? strona 24
str /
PAULINA POŚPIECH
RODZINA W NIECO KRZYWYM ZWIERCIADLE
strona 34 KRZYSZTOF T. DĄBROWSKI
W ŚWIECIE DRABBLI (V) strona 40
REKRUTACJA str. 42
str /
Najbardziej stereotypowe przysłowie na temat rodziny zna chyba każdy. Zapewne, jak w każdym stereotypie, kryje się w nim pewna doza prawdy, niemniej z pewnością upraszcza on bardzo wiele aspektów tego istotnego zagadnienia, jakie są relacje między bliskimi.
Życie familijne to z pewnością jedno z bardziej fascynujących zagadnień niezależnie od punktu widzenia, na jaki się na nie spogląda. Zajmują się nim socjologowie, ujmując rodzinę w kategoriach podstawowej komórki społecznej, która zapewnia człowiekowi zaspokajanie podstawowych potrzeb witalnych, uczuciowych, a także pierwotną socjalizację. Ma też ona swoje poczesne miejsce w nowoczesnej filozofii, zwłaszcza w etyce, która zaczęła interesować się tym tematem głównie pod wpływem pozytywnie rozumianego szturmu feministycznego, który dokonał się w latach 80. i przyniósł ze sobą przewartościowanie podstawowych kategorii tej dziedziny, jak się okazało, w du-
żej mierze traktującej jako oczywistą podstawę męskocentryczny punkt widzenia, z którego wiele problemów pozostawało niedostrzegalnych. Z innej strony, ma też familia istotne znaczenie dla ekonomistów - jakby nie patrzeć, stanowi dosyć złożony system, który generuje rozmaite, zmienne w czasie oraz domagające się często natychmiastowego zaspokojenia potrzeby w zakresie konsumpcji różnego rodzaju dóbr. Nie brakuje przecież firm, które całe swoje marki adresują do rodzin bądź też do jej wybranych członków: matek, ojców czy dzieci w różnym wieku. Wizerunek kulturowy rodziny jest wielce skomplikowany, a jednocześnie szczególny. Chociaż bowiem żyjemy w te-
str /
go typu wspólnotach od najdawniejszych czasów, to jednak przez szereg wieków sfera prywatna traktowana była jako coś mniej istotnego, by nie rzec - marginalnego. Dla przykładu weźmy chociażby starożytnych Greków, dla których szala w przypadku przeciwstawienia agora - oikos zdecydowanie przechylała się na rzecz tej pierwszej. Przynajmniej do XVIII w., a w wielu kręgach również i później nikogo nie dziwiły małżeństwa mające na celu przede wszystkim zachowanie czystości krwi albo uzyskanie bogactwa - życie rodzinne okazywało się wówczas mieć jedynie instrumentalne znaczenie wobec innych celów. Czym jest rodzina dziś? Zastanówmy się nad tym wspólnie. Krzysztof
Outro – wychodzimy poza schemat
Szefowie działów:
ISSN: 2299-5242
Olimpia Orządała (korekta), Monika Brzozowska (graficy), Żaneta Chwiałkowska (promocja)
Ogólnopolski miesięcznik młodzieżowy Wydawca: Fundacja Nowe Media
Promocja: Żaneta Chwiałkowska, Jagoda Jabłońska, Sabina Gajda, Iza Gajda, Anna Micał, Natalia Stachowicz
www.outro.pl mail: redakcja(@)outro.pl, rekrutacja(@)outro.pl Redaktor naczelny: Krzysztof Andrulonis
Korekta: Olimpia Orządała, Kinga Zawada, Klaudia Sordyl, Paulina Kos, Janusz Pyrkosz
Skład wydania i fotoedycja: Krzysztof Andrulonis
Grafiki: Monika Brzozowska
Projekt okładki: Krzysztof Andrulonis
str /
RELACJE RODZINNE W LITERATURZE DLA MŁODZIEŻY
str /
Współczesna literatura dla młodzieży chętnie sięga po temat kryzysu w rodzinie. Wynika to z przemian obyczajowych, a także cywilizacyjnych. Powieści pokazują zmiany w modelu rodziny, który powstał po 1989 roku. Dostrzec w nich można powracający problem – - bliscy zawodzą w momentach najważniejszych dla młodzieży, w trakcie ich dorastania. str /
Rodzina w kulturze
redaktor
Anna Adamczyk
W wyniku rozwoju cywilizacyjnego familia wielo-
Plus Minus 16
pokoleniowa została zdezintegrowana, a jej miejsce zajęła odmiana nuklearna, złożona
Jest to seria książek wydawanych przez Wydaw-
z dwóch pokoleń. Ona również podlega dalszym,
nictwo Literatura. Powieści ukazują problemy,
niekoniecznie pożądanym transformacjom. Pełne
z jakimi mierzy się młodzież na co dzień – po-
rodziny niestety stanowią mniejszość – najczę-
cząwszy od rozmów z rówieśnikami i rozterek
ściej mamy do czynienia ze śmiercią jednego
okresu dojrzewania, aż po poważne decyzje. Jed-
z rodziców, z rozwodem lub z rekonstrukcją, czyli
nak nie są to tylko, jak by się mogło wydawać,
sytuacją, kiedy matka lub ojciec wiąże się z no-
opowieści o błahych sprawach. Kryje się w nich
wym partnerem.
bowiem coś więcej. Poruszają często tematy
Niełatwo jest znaleźć modele pozytywne, w których bohater mógłby znaleźć oparcie, zrozumienie i równowagę. Domownicy często nie pomagają, gdy nastolatek potrzebuje wsparcia w momencie odejścia bliskiej osoby, ulega pokusom czy doświadcza wczesnego rodzicielstwa. O pro-
ważne, a zarazem trudne – takie jak: nastoletnia ciąża,
alkoholizm,
samotność,
bezdomność,
śmierć bliskich osób, problemy z odżywaniem czy brak miłości rodzicielskiej. Są to trudy życia, z którymi czasem niejeden młody człowiek się boryka.
blemach, z którymi nie radzi sobie młodzież,
Utwory zawarte w Plus Minus 16 są bardzo róż-
oraz o tym, jak przez nie kształtują się relacje
ne, podobnie jak ich bohaterowie i miejsca,
rodzinne, możemy przeczytać w niżej przytoczo-
w których żyją – to w tej różnorodności tkwi siła
nych powieściach.
człowieka i książki o nim. Jednak tym, co je spa-
str /
Rodzina w kulturze
str /
Rodzina w kulturze
str /
Rodzina w kulturze ja, są ukryte lęki tkwiące w każdym człowieku.
dziecka. O czym powiedział mi wprost – ojciec
Niełatwym zadaniem jest pokazanie tych proble-
dziecka nie zamierza również brać udziału w je-
mów nastolatkom, a jednak autorzy czynią to
go wychowywaniu, tak więc cały ciężar spada na
w znakomity sposób.
dziewczynę i na jej rodzinę. Cykl kawowy oprócz problemów głównej boha-
Cykl kawowy
terki, pozwala czytelnikowi „podglądnąć” życia
Kawa z Kardamonem, Czekolada z chilli, Tirami-
się narracja z różnych punktów widzenia, co po-
su z truskawkami oraz Mleko z miodem – tak
zwala na przybliżenie zmartwień każdego z bo-
brzmią tytuły książek autorstwa Joanny Jagiełło,
haterów. Przyjaciółka Linki próbuje uporać się
należących do tzw. cyklu kawowego. Opowiadają
z rozwodem rodziców. Niełatwa sytuacja w do-
o nastolatce, która z pozoru wydaje się wieść
mu oraz problemy w szkole sprawiają, że nasto-
zwykłe życie. Jednak codzienność w jej rodzinie
latka popada w problemy z odżywaniem. Z kolei
nie jest prosta – wychowuje ją matka oraz oj-
kolega głównej bohaterki musi poradzić sobie
czym, gdyż ojciec zmarł, gdy była dzieckiem.
z nałogiem, z którym walczy jego matka. Prze-
Spada na nią obowiązek zajmowania się młod-
prowadza się do ojca, by mieć pewnego rodzaju
szym bratem, ponieważ jej matka cierpi na de-
stabilizację, ale towarzyszy mu ciągły strach
presję: […] to nie jest moje dziecko, mamo! Za-
o rodzicielkę.
innych postaci. W późniejszych częściach pojawia
czyna się! Zajmij się Kazikiem, zaprowadź Kazika, poczytaj Kazikowi!. Przez trudne relacje z matką dziewczyna nie ra-
Bachor
dzi sobie z wyrażaniem własnych uczuć, a także
Poczucie bycia niechcianym to jedno z gorszych,
ma problem z utrzymaniem kontaktów między-
jeśli nie najgorsze uczucie, jakie człowiek może
ludzkich. Jednak depresja matki to tylko począ-
odczuwać. Zwłaszcza gdy zostaje się odrzuconym
tek problemów głównej bohaterki. Dziewczyna
przez własnych rodziców. Miłość i wsparcie ze
odkrywa rodzinną tajemnicę skrywaną od lat.
strony bliskich są niezmiernie ważne – każdy na-
Gdy sekret wychodzi na jaw, dokonuje zmian nie
stolatek powinien je otrzymywać, jednak nie każ-
tylko w życiu Linki (Halinki), ale również całej jej
dy ma tyle szczęścia. Taki obraz znajdujemy
rodziny. Ponadto nastolatka nieszczęśliwie się
w powieści Bachor Katarzyny Ryrych.
zakochuje i musi uporać się z wczesnym, samot-
Arek – główny bohater, choć rzadko nazywany
nym macierzyństwem. Adrian… nie chce tego
po imieniu, ponieważ „ochrzczony” został bacho-
str /
Rodzina w kulturze
rem – nie miał szczęśliwego dzieciństwa. Ojciec
Brooklyn to potoczna nazwa bloku, w którym
prawdopodobnie nigdy nie dowiedział się o jego
mieszkają – w dorosłym życiu staje się pseudo-
istnieniu; wychowuje go matka, od której nie
nimem artystycznym Patryka. Chłopiec dorasta
otrzymuje żadnego wsparcia, wraz z ojczymem,
dzięki Celestynowi – bezdomnemu, którego spo-
który na każdym kroku pokazuje, jak bardzo
tyka pewnego dnia w parku. „Król w papierowej
chłopak mu przeszkadza. Andrzej prócz ciężkiego
koronie” staje się dla niego przyjacielem. Spędza
charakteru miał ciężki dowcip i ciężką rękę –
z nim całe dnie, a ten uczy go, jak się bronić i
- fragment wskazuje na to, że mężczyzna bił
walczyć o swoje. W pewien sposób zastępuje mu
chłopca.
zamkniętego w zakładzie psychiatrycznym ojca.
Nastolatek za pomocą zdjęć stara się odnaleźć
Gdy ojciec Patryka wraca z zakładu, wspólnie
ojca i wreszcie poczuć się chcianym. Jednak to
pozbywają się stołu i wyruszają na poszukiwanie
zadanie nie jest proste, a stawka jest bardzo wy-
nowego: Przygarniemy jakiś bezdomny stół.
soka – na końcu drogi może spotkać go happy
Dzięki temu ich bezdomność – kryzys rodzinny –
end lub całkowite rozczarowanie. Obserwowanie
- stanie się przeszłością, a oni mają szansę na-
tego, co dzieje się w bohaterze, jakie emocje ni-
rodzić się jako nowa rodzina, poprzez odbudowa-
mi targają, pozwala zrozumieć, co czuje zagubio-
nie swoich relacji. Patryk, matka i ojciec mogą
ny nastolatek.
powrócić do tego, kim byli przed kryzysem.
Brooklyn
Mała Jerzego
Książka Król, również autorstwa Katarzyny Ry-
To kolejna powieść, której autorką jest Katarzyna
rych, opowiada o: bezdomności, biedzie, przemo-
Ryrych. Agata – nazywana „małą Jerzego” – ma
cy domowej i o tym, jak w tym wszystkim odnaj-
zaskakująco dobry kontakt z ojcem, jednak
duje się nastolatek. Pierwsze lata swojego życia
z matką nic ją nie łączy. Pewnego dnia dowia-
Patryk spędził w bogactwie. Niestety stan dobro-
duje się, że była tylko przynętą, narzędziem do
bytu, a co za tym idzie również bezpieczeństwa,
zdobycia jej ojca. W rodzinie nastolatki panuje
zniknął bezpowrotnie i bohater musi nauczyć się
kryzys, z którego prawdopodobnie nigdy nie uda
żyć w nowej rzeczywistości. Wraz z domem traci
im się wybrnąć – ojciec zdradza matkę, ta jest
również rodzinę – gniewny ojciec popada w alko-
zazdrosna o własną córkę, a ponadto ma proble-
holizm i szaleństwo, a matka skupia się na pracy
my z alkoholem. W powieści mit ojca zostaje
i próbuje jakoś wiązać koniec z końcem.
przełamany – to nie on zostaje odsunięty od rodziny, lecz rodzicielka. str /
Rodzina w kulturze
str /
Rodzina w kulturze
str /
Rodzina w kulturze Dziewczyna cierpi z powodu braku relacji z mat-
Wyżej wymienione modele rodzin trudno jest na-
ką: Jak miałam wytłumaczyć jej, że powinna
prawić. Każda z nich doświadcza, choć oczywiście
wreszcie zostać matką? […] Jak miałam powie-
w inny sposób, sytuacji kryzysowej, z której nie
dzieć jej, że w moich żyłach płynie także jej
tak łatwo wybrnąć. Przemiany, które się dokonu-
krew?. Nastolatka nie radzi sobie z rzeczywisto-
ją, są tak duże, że zmieniają familię oraz każde-
ścią i sięga po drastyczne środki. Agacie wydaje
go jej członka. Wszystkie problemy nastolatków
się, że przyniesie jej to ulgę: Wzięłam do ręki
brały się z tego, że nie mieli oni stabilnej sytua-
leżącą na półeczce żyletkę i przecięłam nią po
cji w domu.
ręce. […] Ból sprawił, że odzyskałam poczucie
Okazuje się, że czasem nawet ludzie najbliżsi,
rzeczywistości.
w których powinniśmy mieć oparcie, zawodzą.
Wszystkie kobiety w życiu Jerzego były wpatrzo-
Przez pryzmat książek można dostrzec, jak waż-
ne w niego jak w obrazek. On bardzo kochał
ną rolę odgrywają stosunki rodzinne. Wpływ na
każdą, ale nie na tyle mocno, by którąś wybrać,
relacje mają problemy, które stają się udziałem
a mimo to każda z nich wybaczyłaby mu wszyst-
bohaterów i niejednokrotnie ich rodziców. Dosko-
ko, byleby tylko z nią został.
nale pokazują, jak zmartwienia i kłopoty dotykające dorosłych oddziałują na dzieci.
str /
O RODZINIE W SZT
str /
TUKACH PIĘKNYCH
str /
Rodzina w kulturze
redaktor
Milena Morajda
Motyw rodziny jest podejmowany regularnie przez twórców sztuk pięknych. Każdy artysta z nieco innego punktu widzenia podchodzi do tak złożonego psychologicznie zagadnienia, jak życie rodzinne czy relacje międzyludzkie wewnątrz rodziny. Warto przyjrzeć się różnorodnym inspiracjom wybitnych malarzy i rzeźbiarzy poprzez omówienie genezy i przekazu ich dzieł.
Zapewne jednym z pierwszych pojęć, jakie przy-
społecznie ignorowana lub przemilczana. Dzieło
chodzą nam do głowy na myśl o rodzinie, jest
pełniło więc, jakże istotną, funkcję społeczną
opieka. Kojarzy się ona z troską, empatią
sztuki, wstrząsając ówczesnym mieszczaństwem
i współczuciem. Wymiar dramatyczny owych
po publikacji.
emocji ukazał Thomas Benjamin Kennington na obrazie pt. Bezdomny. Malunek przedstawia
Wymiar tragiczny rodzin, choć niedotyczący kwe-
osłabionego chłopca leżącego na mokrym chod-
stii społeczno-finansowej, obrazuje również Gru-
niku angielskiej uliczki. Nad dzieckiem pochyla
pa Laokoona – słynna rzeźba przedstawiająca
się zatroskana kobieta. Obejmuje i przytula
kapłana Tymbrejskiego Apollina, Laokoona oraz
chłopca, którego blada twarz i połowicznie przy-
jego dwóch synów w akcie przerażenia spowodo-
mknięte oczy wymownie przemawiają swoim
wanego śmiertelnym splotem dwóch węży. Prze-
cierpieniem do odbiorcy. Obraz ten powstał
kaz rzeźby nawiązuje oczywiście do mitologii
w 1890 roku, w czasie kiedy problematyka osie-
greckiej, która głosi, że Laokoon ściągnął na sie-
roconych dzieci walczących o przetrwanie na
bie gniew Apollina, ponieważ popełnił święto-
brudnych ulicach angielskich miejscowości była
kradztwo, żeniąc się.
str /
Rodzina w kulturze
Thomas Benjamin Kennington, Bezdomny (1895), olej na płótnie 166,6 x 151,7cm; Bendigo Art Gallery str /
Rodzina w kulturze
Edgar Degas, Rodzina Bellellich (1862), olej na płótnie 200 cm x 253 cm ; Musée d'Orsay, Paryż przykuwają specyficzne spojrzenia postaci. Każda
W sferze emocji Artyści pochylali się nad zagadnieniem życia rodzinnego również z czysto psychologicznego punktu widzenia. Za przykład dzieła o takiej tematyce możemy podać np. Rodzinę Bellellich Edgara Degasa. Na tym obrazie szczególną uwagę
str /
z nich sprawia wrażenie wyobcowanej, oderwanej od wspólnej rzeczywistości, błądzącej w otchłani własnego nieszczęścia bądź zagubienia. Obraz ma charakter biograficzny, przedstawia bowiem rodzinę artysty – jego ciotkę wraz z mężem i dwoma córkami. Wyraz twarzy Laury Bel-
Rodzina w kulturze lelli jest oficjalny, statyczny i mało emocjonalny.
Istotnym dziełem artystycznym ukazującym te-
Kobieta kładzie rękę na ramieniu jednej ze swo-
matykę życia codziennego rodziny jest Jedzący
ich córek, Giovanny.
kartofle Vincenta Van Gogha. Obraz przedstawia pięcioosobową, niezamożną rodzinę spożywającą
Druga córka, Giulia, znajduje się w centrum ob-
kartofle przy drewnianym stole. W sposób reali-
razu. Jej postać stanowi swego rodzaju łącznik
styczny przedstawia skromny posiłek kilku poko-
między rodzicami. Wyraz twarzy ojca Gennaro
leń zwykłej, chłopskiej rodziny.
wydaje się obojętny, sama sylwetka mężczyzny jest oddalona od reszty rodziny. Oświetlenie
Odbiorca może odnieść wrażenie dysproporcji
dzieła wskazuje na dominującą pozycję Laury,
nieszczęścia i radości w obrazie – twarze przed-
Gennaro znajduje się bowiem w cieniu za biur-
stawionych postaci są bowiem niewyraźne, nie-
kiem. Spoglądając na Rodzinę Bellellich, można
jednoznaczne. Najważniejszym aspektem Jedzą-
wręcz poczuć panującą między członkami rodziny
cych kartofle jest jednak treść i jej przeżycie, co,
napiętą atmosferę. Nie jest to przypadek – Laura
w mojej opinii, udało się artyście bardzo dobrze
poruszała bowiem temat nieprzyjemnych sto-
– odbiorca jest się bowiem w stanie wczuć w at-
sunków rodzinnych w listach do brata. Obraz ten
mosferę monotonnej, a mimo to urokliwej co-
uznano za jedno z najlepszych dzieł młodości
dzienności rodzin chłopskich.
Degasa i wystawiono w Musée d’Orsay.
Kilka wniosków Pytanie o źródło
Jak widać na powyżej opisanych dziełach malar-
Techniczną inspirację Degasa mógł stanowić po-
skich, a także wielu innych, jak chociażby Święta
wstały około dwustu lat wcześniej obraz Diego
rodzina Francisca Goi, zagadnienie rodziny, życia
Velázqueza pt. Panny dworskie. Dzieło to przed-
rodzinnego czy relacji między bliskimi od stuleci
stawia córkę króla Filipa IV, infantkę Małgorzatę
stanowi jeden z wręcz fundamentalnych tema-
Teresę wraz z dwórkami, towarzystwem oraz
tów badanych społecznie poprzez sztuki piękne.
psem. Co ciekawe, po lewej stronie obrazu dostrzeżemy mężczyznę z pędzlem w dłoni, którym
Niezwykle interesujące jest przyglądanie się róż-
okazuje się być sam Velázquez. Z tyłu dzieła
norakim interpretacjom tej kwestii przez twór-
można ujrzeć odbicie lustrzane obrazu przedsta-
ców – każdy z nich przekłada na dzieła kwinte-
wiającego parę królewską. Obraz stanowi więc
sencję swojego pojmowania rodziny, co pozwala
dość ekscentryczne przedstawienie rodziny kró-
na refleksję dotyczącą rozmaitych jej aspektów.
lewskiej. str /
Rodzina w kulturze
Diego Velázquez, Panny dworskie (1656), olej na płótnie 318 cm x 276 cm ; Prado, Madryt str /
Rodzina w kulturze
Vincent van Gogh, Jedzący kartofle (1885), olej na płótnie 72 cm x 93 cm ; Kröller-Müller Museum, Otterlo
str /
RODZINA - DOZWO
Czerwone Gitary zasłynęły niegdyś przebojem D
od tego też wieku kobiety i mężczyźni mogą zaw jednak współcześnie podejmuje tego typu str /
OLONE OD LAT 30?
Dozwolone od lat 18 – jak podaje polskie prawo,
wierać małżeństwa i zakładać rodziny. Mało kto decyzje na tyle wcześnie. Skąd ta zmiana? str /
Rodzina na co dzień
redaktor
Krzysztof Andrulonis
Jak łatwo się domyślić, czynniki sprzyjające
stwom oraz dzietności opublikował w 2016 roku,
zmierzającym w tym kierunku przemianom spo-
w związku z tym część danych z niego zostanie
łecznym można mnożyć. Z jednej strony może to
uzupełniona i uaktualniona o informacje opubli-
świadczyć o zwiększonym poczuciu odpowiedzial-
kowane w jednej z najnowszych analiz instytucji
ności za więzi familijne oraz potomstwo, które
– „Sytuacja społeczno-gospodarcza kraju w 2020
w zbyt młodym wieku mogą okazać się kruche.
roku”.
Z drugiej strony zaś opóźnianie decyzji o założe-
Liczba zawieranych związków małżeńskich fluk-
niu rodziny nieraz podyktowane jest względami
tuuje na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat,
natury edukacyjnej czy zawodowej – to w pew-
przyjmując najwyższe wartości co kilka lat, przy
nym sensie nowa odmiana pragmatyki – tak jak
czym czas mijający między kolejnymi szczytami
w poprzednich pokoleniach wyrazem praktyczne-
krzywej zmian regularnie się skraca. Tuż po
go podejścia do życia, szczególnie w przypadku
przemianach politycznych 1989 roku liczba sfor-
kobiet, było wczesne zamążpójście, tak dziś nie-
malizowanych
jednokrotnie dzieje się dokładnie na odwrót.
w ciągu roku, wyniosła ponad ćwierć miliona po
Przejdźmy jednak do konkretów.
to, aby spadać do minimalnego poziomu w la-
związków,
które
odnotowano
tach 2002 i 2004. Następnie miało miejsce odbi-
Odrobina liczb
cie, które w 2008 roku poskutkowało uzyska-
Warto zacząć od kilku słów na temat statystyki,
nego w 1990 roku.
która dosyć jednoznacznie sugeruje, jakie kierun-
Najmniejszą w całej historii III Rzeczpospolitej
ki zmian utrwaliły się w przeciągu ostatnich kil-
liczbę oficjalnie zawartych związków odnotowano
kunastu lat. Główny Urząd Statystyczny ostatni
w 2013 roku, gdy na sformalizowanie relacji
niem wyniku analogicznego do tego odnotowa-
swój całościowy raport poświęcony małżeń-
str /
Rodzina na co dzień
zdecydowało się 180 tys. par. W kolejnych latach
słów małżeńskiej przysięgi mówiących „i że cię
ponownie nastąpiła „małżeńska hossa”, choć jej
nie opuszczę aż do śmierci”. Na rozwód w 1990
skala była dużo mniejsza – nie przekroczyła 200
roku zdecydowało się 40 tys. par, w kolejnych
tys. młodych par w ciągu roku kalendarzowego.
latach wskaźnik ten regularnie wzrastał aż do
Do dzisiaj ten wynik nie został poprawiony –
rekordowych ponad 70 tys. w 2006 roku. Do dnia
- choć trzeba też mieć na uwadze, że dane za
dzisiejszego liczba związków małżeńskich, roz-
2020 i 2021 rok mogą być w dużej mierze niere-
wiązywanych co roku w ten sposób, ustabilizo-
prezentatywne z uwagi na pandemię koronawi-
wała się na mniej więcej stałym poziomie ok. 65
rusa.
tys. Na marginesie można odnotować praktyczny
Wraz ze spadkiem liczby osób decydujących się
zanik praktyki separacji małżeńskiej, co mogłoby
na powiedzenie sobie „tak” wzrósł udział tych,
sugerować, że małżonkowie są skłonniejsi do
którzy postanowili zrezygnować z dotrzymywania
najbardziej radykalnego środka, czyli rozwodu.
str /
Rodzina na co dzień
W pierwszym z nich dochodzi do odróżnienia
Bez ślubnej obrączki?
między partnerami na „pomieszczającego”, dysNa podstawie przytoczonych danych tendencja
ponującego w oczach drugiego głębszą i bardziej
spadkowa w kategorii liczby podejmowanych zo-
nieprzeniknioną, a przez to fascynującą psychiką
bowiązań małżeńskich pozostaje bez wątpliwo-
oraz tego, który prowadzi mniej zróżnicowane
ści. Nasuwać się może wiele możliwych wyja-
życie wewnętrzne i wobec tego poszukuje speł-
śnień tego faktu. Jednym z pierwszych, jak by
nienia w próbie zgłębienia tajników psyche swe-
się mogło wydawać, najoczywistszych, są przy-
go współmałżonka. Jak łatwo się domyślić, jeżeli
czyny ekonomiczne – czy jednak na pewno? War-
zna się podstawowe twierdzenia omawianego
to zauważyć, że rekordowa liczba podjętych zo-
autora, jednym z głównych elementów, jakich
bowiązań
odnotowana
poszukuje się w osobie „pomieszczającej”, są
w 2008 roku, a więc praktycznie w środku szale-
różne wcielenia wywodzących się ze zbiorowej
jącego kryzysu ekonomicznego. Ponadto to samo
nieświadomości archetypów.
małżeńskich
została
badanie, z którego pochodzą powyższe dane, w innym miejscu wskazuje, że dochody przypadające na jednego Polaka regularnie rosną – choć pandemia koronawirusa może wpłynąć na ten stan rzeczy w istotny sposób.
W drugiej połowie życia, po utrwaleniu małżeństwa jako więzi i wspólnoty opartej na omówionym schemacie, rozpoczyna się indywiduacja samych partnerów. O ile wcześniej akcent padał na tę osobę z zakochanej w sobie pary, która miała
Bardziej prawdopodobna wydaje się niechęć do
stanowić dla drugiej „skarbnicę wzruszeń”, o tyle
formalizowania relacji, w które wchodzą współ-
teraz ta druga właśnie musi podjąć aktywne
cześnie młodzi ludzie. W dawniejszych czasach
działanie. Dążyć w nim powinna do odzyskania
małżeństwo, jako typ więzi psychologicznej oraz
swojej autonomii, wzbogaconej o efekty eksplo-
instytucja społeczna, potwierdzona przez odpo-
racji duchowości partnera – w języku Junga jest
wiednie procedury, zdawało się czymś nieroz-
to ponowna konsolidacja ego.
łącznym. Szczegółowy opis kształtowania się relacji między mężem i żoną dawał Carl Gustav Jung na gruncie swojej psychologii indywiduacji. Wskazywał na dwa podstawowe etapy rozwoju, mające miejsce w życiu sformalizowanym poprzez powiedzenie sobie „tak” na ślubnym kobiercu.
Na pierwszy rzut oka widać, że proces ten niekoniecznie zachodzi bezboleśnie – dla dominującej dotychczas połówki utrata kontroli oraz swoiście pojętej dominacji nad towarzyszem życiowym może okazać się trudna do zaakceptowania. Poszerzenie świadomości osoby dotychczas znajdującej się na pozycji podporządkowanej może na-
str /
Rodzina na co dzień
str /
Rodzina na co dzień
tomiast spowodować, że dotychczasowy partner
Jungowskich scenariuszy, dwie połówki tzw.
jej nie odpowiada, nie spełnił pokładanych
związku partnerskiego mogą rozstać się bez dłu-
w nim nadziei. Na rodzące się pytanie, czy w ta-
gotrwałej i często bolesnej nie tylko dla samych
kim razie nie lepiej jest pozostać na pierwszym
zainteresowanych, lecz również osób trzecich,
etapie, odpowiedź jest przecząca – związek, który
rozprawy sądowej, która z pewnością nie sprzyja
nie wejdzie w kolejną fazę, również czeka dege-
rozejściu się w zgodzie i zrozumieniu.
neracja.
Zważmy także na to, że propozycja Junga nie wprowadza zróżnicowania płciowego – każdy
Czy to dotyczy
partner w związku zająć może pozycję osoby
tylko małżeństwa?
znów z przyczyn historycznych, raczej w impliko-
„pomieszczającej”, jak i „pomieszczanej”. Jung,
Jak się zdaje, powyższa wątpliwość, w kontekście schematu Junga, może pojawić się w głowach wielu czytelników. Samemu autorowi trudno się dziwić ze względu na uwarunkowania historyczne – teoria pochodzi sprzed blisko 100 lat, gdy małżeństwo, jako forma współżycia kobiety i mężczyzny, była oczywista jak powietrze, ci zaś, którzy usiłowali się jej sprzeciwiać, skazywani byli zwykle na społeczny ostracyzm. Współcześnie jego propozycja wydaje się w pełni zachowywać aktualność – z tym tylko, że w miejsce słowa „małżeństwo” powinniśmy wszędzie wstawić „związek”.
wany sposób tworzył swoją koncepcję z myślą o relacjach damsko-męskich, niemniej równie dobrze wydaje się ona stosować do par LGBT. Dla nich oficjalny związek małżeński, usankcjonowany przez Urząd Stanu Cywilnego, nie tylko nie przedstawia sobą szczególnej wartości, lecz jest po prostu niemożliwy, ponieważ rozwiązania takiego nie przewiduje konserwatywne w tym zakresie polskie prawo. Tymczasem udział takich relacji w ogólnej strukturze społecznej regularnie wzrasta, a przynajmniej wychodzi z cienia, niewykluczone bowiem, że w przeszłości większość ludzi, mających odmienne niż heteroseksualne preferencje, w ogóle nie deklarowała tego w pu-
Mając na uwadze ryzyka, o których pisze słynny
blicznym ani prywatnym gronie, aby nie narazić
psychoanalityk, staje się zrozumiałe, dlaczego
się na wykluczenie i naznaczenie symbolicznym
zawiązywanie wysoce sformalizowanych prawnie
tabu.
relacji dla wielu osób okazuje się zbędnym balastem, tym bardziej, gdy na skutek liberalizacji światopoglądowej zmalała presja społeczeństwa. W sytuacji, gdy spełni się jeden z negatywnych
str /
Na koniec tej części można wreszcie dodać, że sztywny, wymagający dalekosiężnego planowania, obciążony wielką odpowiedzialnością trady-
Rodzina na co dzień
cyjny
model
pożycia
małżeńskiego
stoi
Od obrączki do kołyski?
w sprzeczności z przemianami tzw. ponowoczesności, które z socjologicznego punktu widzenia
Trudno jest też pominąć milczeniem zmiany
niezwykle trafnie opisał Zygmunt Bauman. Czło-
w zakresie dzietności. Regularność, która obser-
wiek współczesny stroni od jednoznacznych de-
wowana jest już od kilkunastu lat, potwierdzana
klaracji na temat swojej przynależności i tożsa-
przez wspominany powyżej najnowszy raport
mości, unika zobowiązań pociągających za sobą
GUS, wskazuje, że aktualnie na 100 kobiet
długotrwałe skutki, dąży ku wykreowaniu płyn-
w wieku rozrodczym, szacowanym na 15 – 49
nej tożsamości, która będzie w stanie pomieścić
lat, przychodzi na świat ok. 140 dzieci, co świad-
mnogość różnych autookreśleń, dynamicznie
czy o tzw. depresji urodzinowej (aby jej uniknąć,
zmieniających się w czasie. Status żony bądź
ostatnia ze wspomnianych liczb powinna wyno-
męża zdecydowanie ziszczaniu tej wizji nie
sić przynajmniej 200).
sprzyja, co dla wielu ludzi stanowi zapewne ko-
Szczególnie intensywne przemiany zaszły na wsi
lejny argument przeciwko małżeństwu.
– w 1990 współczynnik dzietności wynosił tam
str /
Rodzina na co dzień
ponad 2,5, czyli blisko o 1 więcej niż w środowi-
nych związków małżeńskich najgwałtowniej ma-
sku zurbanizowanym. Dzisiaj, przy braku zmian,
leje w miastach, tymczasem poziom dzietności
a nawet niewielkim wzroście liczby dzieci, przy-
mimo to delikatnie wzrasta. Pikuje za to w dół
chodzących na świat w miastach, drastyczny
na wsiach, choć to właśnie tam obserwuje się
spadek nastąpił poza aglomeracjami, które
dużo większą trwałość tradycyjnej hierarchii
wręcz zrównują się z tymi ostatnimi.
i towarzyszących jej instytucji społecznych.
Co to oznacza z naszego punktu widzenia? Przede wszystkim słabnącą relację między małżeństwem a posiadaniem dzieci – jak się zdaje,
Najpierw sukces, potem dzieci
wcześniej posiadanie na palcu złotej obrączki
Ci, którzy decydują się na posiadanie dzieci czy
stanowiło warunek konieczny posiadania potom-
zawieranie małżeństwa, zgodnie z wynikami ba-
stwa. Dzisiaj jest inaczej – liczba sformalizowa-
dań robią to coraz później. W 1990 roku średni
str /
Rodzina na co dzień wiek pana i panny młodych wynosił odpowiednio
nie dużą zapobiegliwością co pokolenie dzisiej-
24 i 22 lata – w 2013 roku to już 28 i 26 lat,
szych 20- i 30-latków, z tym, że wówczas jej wy-
w kolejnych latach również utrzymała się ten-
razem było właśnie jak najszybsze zdobycie żony
dencja wzrostowa. Wzrasta także wiek zachodze-
lub męża i posiadanie dzieci. Często była to je-
nia kobiet w pierwszą ciążę – aktualnie ponad
dyna droga, prowadząca do uzyskania samo-
35% podejmuje ten krok dopiero w przedziale 25
dzielności, co odbywało się niejednokrotnie ze
– 29 lat, a kolejne niespełna 30% między 30.
sporą dozą wsparcia zarówno ze strony starszych
a 34. rokiem życia. Zaledwie nieco ponad 20%
pokoleń, jak i komunistycznego państwa, traktu-
godzi się na to wyzwanie przed 25. urodzinami.
jącego rodzące się dzieci jak kapitał społeczny,
Istnieje wiele przyczyn tego zjawiska, jednak
który zasili w przyszłości przemysł czy rolnictwo.
większość z nich można bez większego problemu sprowadzić do wspólnego schematu podanego w nagłówku tej partii. W szczególności kobiety,
Nasza mała stabilizacja?
lecz również mężczyźni, wolą w pierwszej kolej-
Jakie będą dalsze tendencje zmian? Trudno spo-
ności ukończyć studia, zdobyć zatrudnienie i wy-
dziewać się istotnych modyfikacji, które odwróci-
pracować sobie w miarę pewną pozycję, a także
łyby dotychczasowy porządek przemian, choć
zapewnić materialne zabezpieczenie, dopiero
jednocześnie istnieje pewna granica biologiczna,
później zaś włączają w swoje plany na przy-
do której można przesuwać moment założenia
szłość potomstwo. Te same czynniki zresztą
rodziny bez znacznego podnoszenia ryzyka wy-
wpływają nieraz na odraczanie decyzji o mał-
stępowania wad wrodzonych u dziecka. Oczywi-
żeństwie.
ście, nowoczesna medycyna radzi sobie z tym
Można w uzasadniony sposób zgłaszać wątpli-
coraz lepiej, pytanie jednak, czy wykorzystywanie
wości co do tego, czy z powyższych wniosków nie
jej osiągnięć w taki sposób nie okaże się kontr-
wynika, że w dawniejszych czasach ludzi cecho-
produktywne. Jedno jest za to pewne – wspólne
wała niefrasobliwość w planowaniu życia? Istot-
życie i posiadanie potomstwa coraz rzadziej
nie, z pewnego punktu widzenia można by od-
można rozpoznać na podstawie obrączki ślubnej
nieść wrażenie, że promuje się aktualny kierunek
na palcu – i to, jak się zdaje, należy do zmian
przemiany jako wyraz rozwoju społecznego
trwałych.
i wzrastającej świadomości dotyczącej rodzicielstwa. Nie wydaje się to jednak drogą słuszną – nasi rodzice czy dziadkowie wykazywali się rów-
str /
Rodzin krzywym
Rodzina, rodzina, ach, ta rodzina… ż
z nią nie jest łatwo; bez niej jeszcze tr
niej. Jest ona dużym wsparciem, da poczucie, że nie jesteśmy na świecie
mi, że mamy z kim spędzić Święta, ko
odwiedzić, z kim porozmawiać. Wted także nawiązują się bliskie pomiędzy
mi relacje, więzi, czujemy przynależno
do wspomnianej grupy społecznej.
str /
na w nieco m zwierciadle
yć
rud-
aje sa-
ogo
dy na-
ość
.
str /
Rodzina na co dzień
redaktor
Paulina Pośpiech
Oprócz wielu przedstawionych powyżej wspania-
nie na razie. Wówczas spadnie na was cała fala
łości, jakie niesie za sobą rodzina, można wyróż-
hejtu: jak to, chcecie żyć ze sobą bez ślubu?!
nić wiele „ale”. Pierwsze, jakie nasuwa się na
Istnieje jeszcze jedna opcja. Możecie kulturalnie
myśl, to spotkania rodzinne. Oczami wyobraźni
swojego towarzysza/towarzyszkę życia zabrać na
widzę suto zastawiony stół i członków familii
owo spotkanie: i pewnie sytuacja będzie analo-
zasiadających wokół. No i oczywiście znany
giczna do tej opisanej powyżej. Może jeszcze bę-
wszystkim hałas, gwar, przekrzykiwanie się cio-
dzie pytanie, czy planujecie dzieci, no i że z tym
tek, wujków, kuzynów itd., itp. Brzmi znajomo?
nie można za długo czekać. Tak więc i tak źle,
Tak sobie siedzimy w miłej, rodzinnej atmosfe-
i tak niedobrze.
rze. I nagle ktoś spogląda na ciebie i zaczynają się pytania, np. czy masz kogoś? Jeśli nie odpowiesz, to temat ciągnie się dalej. Jeśli nie masz drugiej połówki, zaleje cię fala krytyki – dlaczego? Ile chcesz jeszcze czekać? Nie będziesz wiecznie młoda… Chcesz być całe życie sama? Kto się tobą zajmie na starość?.
Choć może się wydawać, że jest to stereotypowy obraz rodziny, że przecież czasy się zmieniają, ludzie otwierają się na nową modę – także tę dotyczącą życia rodzinnego – to jednak pewne rzeczy się nie zmieniają i warto mieć to na uwadze. Z jednej strony dostrzegam komizm całej sytuacji, z drugiej zaś doskonale znam te
Jeśli odpowiesz twierdząco, to nie zamknie ust
wszystkie nieprzyjemne uczucia, jakie nam towa-
ciekawskiej rodzince. Przecież mogłaś go zabrać
rzyszą, kiedy rozpoczyna się przesłuchanie. Mam
ze sobą, dlaczego tego nie zrobiłaś? A wy miesz-
wtedy ochotę po prostu trzasnąć drzwiami
kacie razem? Tak bez ślubu? Wtedy padną pyta-
i wyjść. Mimo wszystko wiesz doskonale, że tak
nia, czy macie już termin? Biada, jeśli okaże się,
czy inaczej przyjedziesz na kolejne spotkanie ro-
że nie planujecie go w ogóle albo przynajmniej
dzinne, ponieważ inaczej postąpić nie można.
str /
Rodzina na co dzień Kolejna sytuacja, kiedy można mieć dość rodzi-
Po południu wracacie zmęczeni, tymczasem trze-
ny? Tradycyjny model rodziny, sielanka po pro-
ba jeszcze przygotować obiad czy odrobić
stu. Pozornie wszyscy szczęśliwi, zadowoleni,
z dziećmi lekcje, w międzyczasie zrobić jakieś
uśmiechnięci. Ładny dom, nowe auto, miłe
zakupy, posprzątać, przecież jest bałagan. Kiedy
i grzeczne dzieci, czasem może nawet wszyscy
już dzieci leżą w łóżkach, to czasem jeszcze trze-
razem wyskoczą na jakieś wakacje nad morze.
ba ponadrabiać zaległości w pracy, napisać pilny
Czy to przypadkiem nie wygląda w ten sposób,
raport „na wczoraj” i wreszcie śmiertelnie wy-
bo tak ma wyglądać? Nie oszukujmy się – ludzie
kończeni padacie na łóżko, aby jutro ponownie
nie są idealni, więc ich życie też takie nie jest.
wstać i zacząć bieg w tym niekończącym się ma-
Weźmy choćby taki zwyczajny dzień – zaczyna
ratonie. To fakt, może zmęczyłeś się samym czy-
się od porannego chaosu, bo przecież dzieci trze-
taniem? To nie dziwi. Życie rodzinne w takim
ba przygotować do pójścia do przedszkola czy
przypadku to ciągła i duża odpowiedzialność, nie
szkoły, szybko zrobić jakieś śniadanie – no i sa-
można sobie wziąć od niej tak po prostu wolne-
memu też trzeba wyglądać jak człowiek. A jeśli
go – a czasem zapewne chciałoby się.
zaspałeś, to już w ogóle…
str /
Wolność w muzyce
Podobnie jest w przypadku wzorcowej pani do-
scu. Trzeba bardzo uważać, by te niespełnione
mu. Choć współcześnie coraz częściej odchodzi-
marzenia nie przerodziły się we frustrację czy
my od powyższego modelu, to nadal nie brakuje
rozgoryczenie. Być może zazdrościsz kobietom
przecież kobiet, które poświęcają się w pełni ro-
sukcesu, bo tak wiele osiągają: są silne, nieza-
dzinie przez całe życie lub przynajmniej do mo-
leżne, przedsiębiorcze. Pamiętajcie jednak, że
mentu, w którym latorośle wybiorą się do szkoły.
rodzina to także pełnoetatowe stanowisko pracy
Pochłonięci nieustannym milionem spraw do
i duża szansa na sukces jednocześnie. Może też
załatwienia wpadamy w wir coraz co raz to
byś tak chciała, lecz na przeszkodzie stają rodzi-
nowszych problemów.
na i dzieci. Jeśli tak bardzo ci na tym zależy,
Ktoś może powiedzieć, że mnie to pasuje, ko-
może warto jednak spróbować się samorealizo-
cham moją rodzinę, lubię moje życie Poza tym
wać i żyć czymś jeszcze poza sprawdzianami
miałaś tyle planów, ambicji, chciałaś zmieniać
i ugotowaniem obiadu. Czy jednak wtedy w Two-
świat, a tu, mówiąc delikatnie, utknęłaś w miej-
jej głowie nie pojawi się myśl, że może jednak zaniedbujesz przez to rodzinę i to na niej powin-
str /
Wolność w muzyce
naś się skupić? Pojawiające się wyrzuty sumie-
Nie ulega wątpliwości, rodzina może dodawać
nia, spowodowane poczuciem, że biegasz za
skrzydeł, ale czasem jednak może być powodem
spełnianiem swoich ambicji, zaniedbując coś
do frustracji. Trudno więc odmówić prawdziwo-
ważniejszego, sprawiają, że odpuszczasz. Czy
ści staremu powiedzeniu „żyć z nią ciężko, ale
jednak takie rozwiązanie cię uszczęśliwi, czy ra-
bez niej jeszcze gorzej”.
czej będzie to wygodne dla Twoich najbliższych?
str /
W świecie drabbli (V)
Krzysztof T. Dąbrowski Wiele treści w krótkich słowach? Nie do pomyślenia? A jednak! Sięgnij po kolejny, majowy zastrzyk drabbli autorstwa Krzysztofa T. Dąbrowskiego! Redakcja Outro Zamieszkała staruszka w nawiedzonym domu. Duch grasował, nie skarżyła się nikomu. Dwoił się, troił upiornie hałasując. Niestety na nic się to nie zdało, rankiem staruszka spokojnie parzyła kakao. Strwożył się strach, że taki niestraszny: - Nie mogę wystraszyć głupiej baby? Postanowił w dzień straszyć. Zrozpaczony wpadł na pomysł genialny w swej prostocie: - Zatrzasnę jej drzwi przed nosem! Tak też zrobił, zaś babulinka pomyślała, że to przeciąg. - Wpędzi mnie do grobu! - jęczał duch. Nie wiedział, że baba głucha... Skończyła się zabawa - ukazała swe oblicze zjawa. Zaś staruszka śmiejąc się tako rzecze: str /się bać? Sama zaraz zemrę. - Mam sto lat! Mam ducha
Euzebiusz bał się cielesnych deformacji, genetycznych akrobacji. Bał się przy kolacji, w czasie wakacji i gdy siedział na akacji. Bał się bardzo i niemal nie miał już nadziei, że coś się odmieni. To już dopadło wszystkich jego znajomych... jak zaraza! Zdeformowani, inni, odmieńcy, tylko on jeden cudem ocalał. Lecz dnia pewnego, przyszła kryska na Matyska, z ciała Euzebiusza zaczęło coś wyrastać. Dygotał, a pocił się jak w febrze, zębami ze strachu dzwoniąc. Czy to już? Czy się przemieni? Przestanie być sobą? Kim będzie, gdy ów proces się zakończy? Przepoczwarzał się biedaczek, mutował, zmieniał, a po paru godzinach był już motylem. - Chyba już jest całkiem nieźle wypasiona ta dusza, nieprawdaż? - zaćwierkała radośnie Kosińska. Anioł Anatol Kosiński oderwał wzrok od ektoplazmatycznej gazety i spojrzał pytająco na żonę. - No, nada się już, nie? - dopytywała Kosińska. - Dobra, przetnę już linię życia. Świeżo uśmiercona cielesność zwiędła w mgnieniu oka. Wypłynęła z niej dorodna dusza. Kosińscy pospiesznie zarzucili astralną sieć. Dusza krzyczała miotając się rozpaczliwie. Oni jednak byli nieczuli na jej mały dramat. Czym prędzej oddali duszę w łapska niebiańskiego rzeźnika. Ów sprawnie uwinął się z zadaniem w trymiga obdzierając ją z całego jestestwa. W te święta państwo anielstwo Kosińscy cieszyli się kiełbasą ze świeżej duszy.
KRZYSZTOF T. DĄBROWSKI - pisarz i scenarzysta: Ponad 500 publikacji, w tym prawie 250 za granicą. [… ] Książki w Polsce: "Naśmierciny" (2008 - Armoryka), "Anima vilis" (2010 Initium), "Grobbing" (2012 - Novae Res), "Naśmierciny i inne opowiadania" (2012 & 2017 Agharta & Armoryka), "Z życia Dr Abble" (2013 - Agharta), "Anomalia" (2016 - Forma), "Ucieczka" (2017 - Dom Horroru), "Nie w inność" (2019 - Waspos) [… ] Źródło - strona autorska: https://krzysztoftdabrowsk.wixsite.com/krzysztoftdabrowski str /
str /