str /
TEMAT NUMERU:
TEKST NUMERU KRZYSZTOF ANDRULONIS
PŁYNNA WOLNOŚĆ W PŁYNNEJ NOWOCZESNOŚCI
strona 8
SPIS TREŚCI ANNA SYDORCZAK
NIE MARTW SIĘ, POMYŚLĘ ZA CIEBIE
strona 22 KRZYSZTOF ANDRULONIS
POLSKIE PRZEŁOMY WOLNOŚCI strona 28
str /
ANNA MICAŁ
PO PROSTU, WEDŁUG DILDO BAGGINSA strona 50 KRZYSZTOF T. DĄBROWSKI
W ŚWIECIE DRABBLI (IV) strona 56
REKRUTACJA str. 58
str /
Nie podlega wątpliwości, że wolność to jedna z podstawowych wartości w naszym życiu. W praktyce językowej praktycznie zawsze oznacza coś pozytywnego, w przeciwieństwie do niewoli. Niewątpliwie nie jest jednak ani czymś oczywistym, ani łatwym w realizacji.
W naszym życiu mamy do czynienia ze swobodami różnego rodzaju - osobistymi, politycznymi, gospodarczymi, mniejszościowymi… Część z nich gwarantuje nam prawo, inne funkcjonują w praktyce społecznej, jeszcze kolejne zależą od naszego osobistego wyboru. Należy się jednak zastanowić, czy wolność rzeczywiście sama z siebie posiada pozytywne zabarwienie aksjologiczne. Czy nie jest tak, że można ją wypełnić na różne sposoby? Dla jednych niepodleganie upokarzającym szykanom systemu politycznego czy innego mu podobnego stanowi szansę na doskonalenie samego siebie i rozwijanie własnej tożsamości w duchu pełnej odpowiedzialności za własne myśli,
gesty i czyny. Inni jednak mogą pojmować wolność jako całkowity brak reguł, co prowadzi nieuchronnie do anarchii i może rujnować zarówno danego człowieka, który tak wolność pojmie, jak i jego otoczenie społeczne. Wolność zdaje się wobec tego jedynie pewnym punktem wyjścia, absolutnie kluczowym dla możliwości wyznawania wartości, jednak sama ona nie gwarantuje z góry tego, że zostanie wyzyskana we właściwy sposób. Stąd jej zagospodarowanie z konieczności wiązać się musi ze sporą dozą wysiłku, osobistym zaangażowaniem i koniecznością wzięcia odpowiedzialności. Jak się okazuje, stanowi to dla wielu ludzi wyzwanie zbyt wielkie, co prowadzi do zjawiska określanego przez
str /
Ericha Fromma jako ucieczka od wolności. Gdy zostajemy wystawieni na wszystkie konsekwencje pełnej niezależności, często okazują się dla nas zbyt trudne do przyjęcia na swoje barki. Wówczas mamy tendencję do wycofywania się i przyjmowania określonych ideologii czy wzorów postaw, które pozbawiają nas po części możliwości samostanowienia, jednak jednocześnie dają złudny komfort tego, że w razie niepowodzenia czy wadliwości naszego postępowania przyczyn będziemy mogli poszukiwać poza nami samymi. Jakiej wolności pragniemy? Jaką potrafimy przyjąć i zrobić z niej dobry pożytek? Krzysztof
Outro – wychodzimy poza schemat
Szefowie działów:
ISSN: 2299-5242
Olimpia Orządała (korekta), Monika Brzozowska (graficy), Żaneta Chwiałkowska (promocja)
Ogólnopolski miesięcznik młodzieżowy Wydawca: Fundacja Nowe Media
Promocja: Żaneta Chwiałkowska, Jagoda Jabłońska, Sabina Gajda, Iza Gajda, Anna Micał, Natalia Stachowicz
www.outro.pl mail: redakcja(@)outro.pl, rekrutacja(@)outro.pl Redaktor naczelny: Krzysztof Andrulonis
Korekta: Olimpia Orządała, Justyna Grzesiowska, Beata Ptach, Kinga Zawada, Klaudia Sordyl
Skład wydania i fotoedycja: Krzysztof Andrulonis
Grafiki: Monika Brzozowska
Projekt okładki: Krzysztof Andrulonis
str /
Aktualności
Zgłoś się już teraz do EIT Digital Challenge 2021 Najszybciej rozwijające się europejskie startupy technologiczne zapraszamy do udziału w najnowszej edycji międzynarodowego konkursu, który oferuje ogromne wsparcie w rozwoju. Trzy najlepsze firmy otrzymają nagrody pieniężne oraz wsparcie eksperckie o łącznej wartości 250 000 euro.
EIT Digital Challenge to konkurs skierowany do
Piracha, dyrektor EIT Digital Accelerator. – Spo-
europejskich firm zajmujących się zaawansowa-
śród nich zostanie wyłonionych 3 laureatów:
nymi
Zapraszamy
jeden zwycięzca i dwóch zdobywców drugiego
szybko rozwijające się startupy, które mają już
miejsca. Wszyscy laureaci otrzymają całoroczne
swoich klientów – tzw. scaleups – do wzięcia
i dostosowane do potrzeb wsparcie od EIT Digital
udziału w konkursie w ramach jednego z pięciu
Accelerator o wartości 50 000 euro. Ponadto
obszarów tematycznych: Digital Tech, Digital Ci-
zwycięzca otrzyma nagrodę pieniężną w wyso-
ties, Digital Industry, Digital Wellbeing i Digital
kości 100 000 euro.
technologiami cyfrowymi.
Finance. Trzy najlepsze firmy otrzymają nagrody o łącznej wartości 250 000 euro. Termin składania wniosków upływa 10 maja 2021 r.
Konkurs koncentruje się na przedsiębiorstwach typu „deep tech”, szeroko definiowanych jako firmy technologiczne, mające zróżnicowaną ofer-
– Spośród wszystkich kandydatów wybierzemy
tę produktów i wykorzystujące specjalistyczną
20 firm i zaprosimy je na ekskluzywne wydarze-
technologię, która jest często chroniona lub
nie, które odbędzie się jesienią, podczas którego
trudna do odtworzenia.
wystąpią przed jury składającym się z prestiżowych korporacji i inwestorów – mówi Shehryar
str /
Aktualności – Naszą ambicją jest pomoc firmom w pokona-
które odniosły sukces na arenie międzynarodo-
niu rozdrobnionego rynku europejskiego, by mo-
wej, takie jak: KONUX, Medicus.AI czy Sidekick-
gły pomyślnie rozwijać się na całym kontynen-
Health.
cie. EIT Digital Challenge jest naszym kluczowym instrumentem do identyfikowania najlepszych europejskich przedsiębiorców zajmujących się
Jak wziąć udział?
technologiami i pomaganie im w pozyskiwaniu
Termin aplikowania upływa 10 maja 2021.
funduszy, uzyskiwaniu dostępu do nowych ryn-
Więcej informacji na temat konkursu, kryteriów
ków i zwiększaniu skali. Wspieramy ich, aby
oraz samej rejestracji można znaleźć na stronie:
mogli stać się wiodącymi firmami na rynku glo-
www.eitdigital.eu/challenge
balnym i zwiększać konkurencyjność Europy w dziedzinie cyfrowej – mówi Chahab Nastar, dyrektor ds. innowacji w EIT Digital.
Informacje na temat EIT Digital Accelerator
Przyznanie nagrody EIT Digital Challenge stanowi kamień milowy dla przedsiębiorstw typu scaleup, które mają realne szanse na rozwój i ekspansję międzynarodową.
EIT Digital organizuje EIT Digital Challenge i prowadzi EIT Digital Accelerator, zapewniając dostosowane do potrzeb wsparcie dla szybko rozwijających się europejskich firm zajmujących się zaawansowanymi technologiami cyfrowymi. EIT Di-
Zwycięstwo w EIT Digital Challenge było ogrom-
gital pomaga im pozyskiwać kapitał, znajdować
nym uznaniem dla pracy naszego zespołu, a
klientów i rozwijać się na arenie międzynarodo-
uznanie przez EIT Digital za najlepszy start-up z
wej, dzięki rozproszonemu zespołowi dewelope-
branży deep tech w Europie było początkiem
rów biznesowych i ekspertów ds. pozyskiwania
naszego rozwoju – mówi Augustin Marty, CEO
funduszy działających w 10 krajach europej-
i współzałożyciel Deepomatic, który zdobył
skich. Od 2012 roku EIT Digital Accelerator
pierwszą nagrodę w EIT Digital Challenge w
wspiera startupy i scaleupy z 18 krajów. Zgro-
2020 roku.
madziły one ponad miliard euro w inwestycjach.
Od pierwszej edycji w 2014 r. EIT Digital Chal-
EIT Digital Accelerator został uznany przez UBI
lenge przyciągnęło ponad 2500 uczestników
Global za największy na świecie publiczny akce-
z całej Europy. Wśród wybitnych zdobywców na-
lerator biznesu oraz jako jeden z 4 największych
gród są firmy zajmujące się technologią cyfrową,
akceleratorów w Europie, według Startup Heatmap Europe.
str /
Kategoria płynnej nowoczesności, stwo
przez Zygmunta Baumana, znana jest prawd
każdemu, kto ma choć minimalny związek z nauka
Zyskała ona wielką popularność w opisie rzeczyw
szej, ze wszech miar szczególnej. Jedno z fundam
rodzących się na gruncie tych analiz dotyczy woln
czy stała się takstrsamo płynna i niejednoznaczna ja /
orzona
dopodobnie
ami społecznymi.
wistości najnow-
mentalnych pytań
ności jednostki –
ak wszystko inne?
str /
Trudna wolność
redaktor
Krzysztof Andrulonis
Jeden z podstawowych teoretyków postmoderni-
ciętych syjonistów i wrogów jedynego słusznego
zmu ze względu na rozciągłość czasu dzielącego
systemu komunistycznego. Z tego powodu Bau-
datę jego narodzin i śmierci miał okazję z au-
man był zmuszony opuścić Polskę. Najpierw
topsji poznać wszystkie przemiany kultury zacho-
udał się do Tel Awiwu, gdzie przez trzy lata wy-
dzące od 1945 roku. Urodził się 14 lat przed wy-
kładał na tamtejszym uniwersytecie. Stwier-
buchem II wojny światowej, doktorat, habilitację
dziwszy jednak, że nie można jednego nacjonali-
oraz profesurę w dziedzinie socjologii uzyskał na
zmu (polskiego) leczyć innym (izraelskim), wye-
Uniwersytecie Warszawskim. Doświadczył repre-
migrował do Wielkiej Brytanii i objął katedrę na
sji związanych ze strajkami młodzieży studenc-
uniwersytecie w Leeds. Po opuszczeniu cienia
kiej i pracowników akademickich w marcu 1968
rzucanego przez żelazną kurtynę mógł badaw-
roku. Obok Leszka Kołakowskiego i innych profe-
czym wzrokiem spojrzeć na rozwijające się pono-
sorów został z nazwiska potępiony przez I Sekre-
woczesne wzorce kulturowości.
tarza KC PZPR za rzekome podburzanie studentów do manifestacji i działanie przeciwko władzom państwowym.
Roztapianie się porządków
Dodatkowym czynnikiem obciążającym Baumana
Bauman wskazuje figurę upłynnienia jako pod-
w oczach władz było jego żydowskie pochodzenie
stawowy ruch służący zmianie w ramach kultury
– przypomnijmy, że władza w 1968 roku posta-
nowoczesnej – aby dokonało się obalenie dawne-
nowiła się rozprawić nie tylko z inteligencją, ale
go systemu symbolicznego, musi dojść do jego
też z niedobitkami polskiej diaspory żydowskiej,
upłynnienia, a w zwolnionym miejscu pojawi się
którą w propagandzie partyjnej przekuto w za-
nowy ład. Upłynnienie w XX wieku polega przede
str /
Trudna wolność
wszystkim na usuwaniu zobowiązań bezproduk-
czy symbole danego typu kultury, które można
tywnych, tj. niewnoszących nowych jakości do
by było obalić i które mogłyby skupić wokół sie-
rzeczywistości kapitalistycznej. Stąd osłabnięcie
bie rewolucjonistów. W miejsce dawnego syste-
więzi przyjacielskich, rodzinnych, etycznych. Re-
mu zasad nie pojawia się nowy, zasadą staje się
dukcja do kwestii twardej ekonomii miała uczy-
brak reguł, życie człowieka okazuje się nasta-
nić nowy ład trwalszym, bo zbudowanym na nie-
wione na nieustanne poszukiwanie i wypróbowy-
kwestionowalnych fundamentach pieniądza.
wanie nowych możliwości. To z kolei uniemożli-
Roztapianie XX-wieczne ma jednak cechę szcze-
wia bunt, ponieważ brak jakichkolwiek mocnych
gólną – wcześniej w historii takie procesy dopro-
punktów odniesienia, wobec których można by
wadzały do powstania nowych zasad i instytucji,
było stanąć w opozycji.
które miały swoje jasno wytyczone cele i mogły
Co istotne, nowa płynność przenosi się z pozio-
ponownie ulec zakwestionowaniu, osłabieniu
mu makrospołecznego do mikrospołecznego,
i zastąpieniu. Nowy typ płynności likwiduje
z poziomu polityki do strategii życiowych. W no-
„centrale dowodzenia”, takie jak ośrodki władzy
wych warunkach nieustannej zmienności, prze-
str /
Trudna wolność
mijania kształtów relacji społecznych i form in-
rozwoju cywilizacji było akcentowanie przynależ-
terakcji nie jest możliwe tworzenie stałych adre-
ności do ziemi oraz więzy z nią stawiane nieraz
sów społecznych, brakuje nadrzędnych mechani-
wyżej niż więzy krwi (ius solis jako podstawa na-
zmów porządkujących wchodzenie w relacje spo-
dawania obywatelstwa w niektórych państwach),
łeczne. Stąd z jednej strony można je nawiązy-
tak współcześnie podkreśla się znaczenie mobil-
wać z wielką łatwością, z drugiej strony jednak
ności, przekraczania czy wręcz znoszenia granic,
prędko przemijają, a nawet w przypadku trwania
świadomego i zaplanowanego czerpania korzyści
nieustannie zmieniają swoją formę.
z bycia w ciągłym ruchu, rezygnowania ze stałych afiliacji.
Zwycięstwo czasu
Ze względu na długość tekstu nie jest możliwe
nad przestrzenią
wątków myśli Baumana. Stąd, po nakreśleniu
poddanie nawet pobieżnej analizie wszystkich
Pierwszym krokiem zmierzającym ku nowoczesności było rozdzielenie dwóch porządków – - temporalnego i spacjalnego. Dopiero stąd mógł wyjść charakterystyczny dla czasów współcze-
ram ogólnych projektu płynnej nowoczesności, zajmiemy się wyłącznie tymi jej momentami, które w ścisły sposób odnoszą się do problemu wolności.
snych ruch przezwyciężania przestrzeni za pomocą czasu. Obecnie władczość nie jest uwarunkowana przestrzennie, np. nowe formy konfliktów
Szanse i zagrożenia wolności
zbrojnych nie przywiązują większej wagi do zdo-
Wolność staje się wartością nadrzędną nowocze-
bycia i utrzymania terytorium, skupione są ra-
sności. Mimo to nie wszyscy jej pragną – uważa-
czej na obaleniu panującego gdzieś systemu
ją, że nie są gotowi czy wręcz po prostu się jej
i zaprowadzeniu w jego miejscu gospodarki wol-
boją. Bauman powiada, że tego typu podmioty w
norynkowej. Aby móc podejmować decyzje, nie
społeczeństwie określa się zbiorczo jako „lud
trzeba już znajdować się na miejscu, natychmia-
ogłupiony”, „lud leniwy” lub „kultura masowa”.
stowy przesył informacji powoduje, że można to
Wątpiącym w wartość wolności zazwyczaj jawi
robić w dowolnym miejscu kuli ziemskiej.
się ona jako potencjalne źródło niedoli i osamot-
Z powyższych przemian wynika też rewaloryzacja koczowniczego trybu życia (Rosi Braidotti już po teorii Baumana określi ten typ podmiotu jako nomadyczny). Tak jak przez wieki synonimem
str /
nienia. W zamian więc są gotowi poświęcić swą wolność w imię jej ograniczonej i podporządkowanej logice kapitalistycznej wersji zakładającej mniej czy bardziej pozorną zdolność do radzenia
Trudna wolność
sobie w codziennych sytuacjach i zaspokajania
łeczeństwa nowoczesnego mają prowadzić do
swoich potrzeb. Do pewnego stopnia nierzeczy-
wyzwolenia z niewoli. Bunt przeciwko normom
wistą, ponieważ to, co odbierane jest jako majak
prowadzi do zamiany w przerażające stworzenie,
niezależności, w istocie kreowane jest przez ry-
bestię, z której wychodzi na światło dzienne to
nek i jego moce perswazyjne.
wszystko, co w człowieku najgorsze i co urobione
W świadomości kultury masowej wykształciły się
przez życie kulturowe.
mechanizmy obrony przed ewentualnymi próba-
Co więcej, odrzucenie norm prowadzi do anomii,
mi wykazania znacznej ułomności powyższego
która jest według Durkheima (i Baumana, który
projektu. Przede wszystkim wolność zostaje dia-
relacjonuje go w aprobatywny sposób) nie sta-
lektycznie utożsamiona z niebezpieczeństwem,
nem uwolnienia od ograniczeń, lecz istnienia ich
a człowiek wolny z bestią. Emil Durkheim zwra-
w dalszym ciągu, i tym razem w formie nieprzej-
cał uwagę na to, że paradoksalnie to normy spo-
rzystej, która powoduje, że widoczne są właści-
łeczne i przymus społeczny w świadomości spo-
wie tylko zakazy, nie zaś nakazy i wzorce. Stąd
str /
Trudna wolność
rodzi się poczucie nieustannego strachu o skutki
co wrodzone, i stawiany przed możliwością
swojego postępowania. Człowiek w świecie ano-
ukształtowania samego siebie na nowo, przyda-
mii, zwiotczenia wszystkich norm społecznych
nia sobie cech indywidualnych jako konsekwencji
bierze pełną odpowiedzialność za każdy skutek
własnych decyzji i działania.
swojego postępowania – nie może bronić się
W późnej nowoczesności indywidualizacja staje
tym, że tak nakazywała mu norma ogólna, bo ta
się losem, a nie wyborem jednostki. Nie ma ona
uległa upłynnieniu i rozmyciu.
innej możliwości wyboru, bo każdy odmienny pa-
W świecie płynnej nowoczesności brakuje zarów-
radygmat rozwoju człowieka został wyczerpany
no norm społecznych, jak i mechanizmów płyną-
i odrzucony. Społeczeństwo postmodernistyczne
cych z rzekomej natury istoty ludzkiej, której ist-
nie jest zdolne do kształtowania grupowego,
nienie zostało podane w stan podejrzliwych wąt-
człowiek więc zostaje skazany na stanie się jed-
pliwości. Z tego powodu człowiek sam, jak się
nostką. Na drodze ku ujednostkowieniu przestał
zdaje, powinien w pełni odpowiadać za każde
przyświecać konkretny cel. Nie jest to możliwe w
swoje postępowanie. To zapewniałoby mu pełną
warunkach nieustannej zmiany, wędrówki punk-
sprawczość i, chciałoby się rzec, wolność, której
tów na horyzoncie ludzkiego życia, braku stałych
odpowiedzialność spoczywa w konieczności peł-
afiliacji, potrzeby nieustannego poszukiwania.
nego ponoszenia konsekwencji. Wielu, jeśli nie
Stąd proces stawania się jednostką staje się wę-
większość, członków społeczeństwa masowego
drówką pozbawioną końca, co z konieczności
dokonuje jednak aktu „ucieczki od wolności” (jak
zmusza do szukania wartości tego procesu
nazywał to Fromm), bo wizja konieczności odpo-
w samym akcie zmierzania, wędrówki.
wiadania wyłącznie osobistego za każdy swój
Kolejnym obciążeniem, które najmocniej uwi-
czyn wydaje się dla wielu ludzi przerażająca.
dacznia paradoksalną relację procesu ujednostkowienia oraz istnienia społeczeństwa, jest ko-
Między indywidualizacją
nieczność przejścia od bycia jednostką de iure
a wolnością
szym sensie jest nią każdy od urodzenia z mocy
w kierunku bycia jednostką de facto. W pierw-
Kolejnym charakterystycznym ruchem nowoczesności jest indywidualizacja. W warunkach wczesnej nowoczesności traktowana była jako element projektu człowieczeństwa – był on w programowy sposób „wykorzeniany” ze sfery tego,
str /
prawa. Do kolejnego z wymienionych stanów, polegającego na opisanej zdolności do kształtowania samego siebie, należy dojść. Etapem przejściowym na drodze ku jednostce de facto jest stan bycia obywatelem, który podlega
Trudna wolność
str /
Trudna wolność
str /
Trudna wolność w społeczeństwie nowoczesnym atrofii – tak jak
górny limit ambicji i pragnień, związany z pozio-
wcześniej istniała tendencja do kolonizowania
mem społecznej akceptacji. Istnieje miejsce na
sfery prywatnej przez sferę publiczną, tak teraz
rolę producenta, a głównym zadaniem jednostki
dzieje się na odwrót.
jest
Poza tym uczestnictwo w sferze publicznej, które
„pośrodku”. Luksus jest grzechem, natomiast
choć potencjalnie groźne dla samookreślenia jed-
standardem jest zdrowie (utrzymywanie zdolno-
nostki z uwagi na oddziaływanie kolektywne,
ści do pracy, bycie w normie, w średniej).
okazuje się warunkiem koniecznym do jego zaj-
Inna logika kieruje światem konsumentów. Oby-
ścia, stoi w sprzeczności z logiką uczestnictwa
wa się on bez reguł, rządzą nim „pokusy”, nie
w świecie społecznym późnej nowoczesności
ma granic, średnich, skupia się na porównywa-
opartej na ucieczce, uniku, unikaniu stałych zo-
niu. Dzisiejszy luksus jest tym, co jutro ma stać
bowiązań. W tym miejscu rodzi się miejsce dla
się standardem. Jest to zgodne jest z kapitali-
filozofii krytycznej – jej rolą jest zaprojektowanie
styczną logiką nieustannego pomnażania zysków
i zaludnienie agory życia publicznego w warun-
i minimalizowania strat, ponieważ doprowadza
kach postmodernizmu, gdyż tylko jej istnienie
do nieograniczonego wzrostu popytu. Nie chodzi
daje szansę na przejście od gwałtownie zapro-
o to, by się dopasować, ale by ciągle się dopaso-
wadzonej indywidualizacji formalnej ku świado-
wywać do dialektycznie podwyższanego standar-
memu nabyciu autonomii przez jednostkę. Pod-
du. Do normy zaliczać się powinna sprawność
sumowując,
wolności
fizyczna, która stanowi pojęcie rozmyte i pozba-
i władczości dokonać się może tylko przez jej
wione w zasadzie granic: możliwość sprostania
częściowe zakwestionowanie w uczestnictwie w
nieznanym jeszcze wyzwaniom; brak górnej gra-
życiu polityczno-społecznym, zbiorowym.
nicy sprawności fizycznej; łamanie norm i bicie
osiągnięcie
faktycznej
konformistyczne
umiejscowienie
się
rekordów; brak możliwości obiektywnego opisu, poznanie tylko przez doświadczenie, którego jed-
Napięcie między
nak nie da się porównać z doświadczeniem innych; pogoń za sprawnością nigdy nie jest za-
wolnością a konsumpcją
kończona. Zdrowie można osiągnąć w pełni, Społeczeństwo
ponowoczesne
składa
się
sprawności fizycznej – nie, ponieważ jest nieu-
w pierwszym rzędzie z konsumentów - a dopiero
stannym
w drugim z producentów. Świat producentów
sprawności fizycznej jest wiecznym niezadowole-
można opisać jako uporządkowany, istnieje dol-
niem i niepokojem.
na granica potrzeb, które trzeba zaspokoić, oraz
str /
samodoskonaleniem
się.
Szukanie
Trudna wolność
Okazuje się, że w czasie „płynnej” nowoczesności
sprawnością fizyczną. Pogoń za zdrowiem okazu-
zdrowie również traci swoją dotychczasową, nie-
je się czynnikiem patogennym, wywołującym ko-
wątpliwą definicję. Dzisiejszy normalny stan ju-
lejne schorzenia czy powody do leczenia. W ten
tro może okazać się patologią. Idea choroby jest
sposób dochodzi do kolejnego napędzenia popy-
coraz bardziej mglista, staje się nieodłącznym
tu, który musi się dostosować do interesu pono-
zagrożeniem. Profilaktyka prezentuje nam coraz
woczesnych,
to nowe, często sprzeczne ze sobą teorie,
w których interesie leży nieustannie powiększa-
a utrzymanie zdrowego trybu życia coraz częściej
nie podaży. Ma więc miejsce sztuczne generowa-
jest utożsamiane z nieustanną walką z chorobą.
nie potrzeb za pomocą dialektycznego poszerza-
Ochrona zdrowia staje się podobna do pogoni za
nia i przekształcania pojęć tak, aby mogły w so-
str /
kapitalistycznych
producentów,
Trudna wolność bie pomieścić treści sprzeczne i niespójne, zgod-
monów, a do tego, jak wszystko w płynnej no-
ne jednak z logiką nieustannej, gwałtownej
woczesności, można go odprawić samemu.
i nieograniczonej ekspansji konsumpcji.
Głównym źródłem cierpienia jednostki w społeczeństwie konsumpcyjnym jest niemożność po-
Zakupy jako egzorcyzm
siadania świata na własność, co stanowi nieu-
Obawy związane ze zdrowiem powinny teoretycz-
z konieczności jest ona napędzana przez kon-
nie pohamować zapędy społeczeństwa konsump-
sumpcję i posiadanie indywidualne, to jednak są
cyjnego. Zamiast wycofania się i spokoju społe-
one pożądane o tyle tylko, o ile służą interesowi
czeństwo to wybiera jednak aktywność i pozy-
potentatów rynkowych.
tywne nastawienie, do czego jest nieustannie
Ludziom wydaje się, że biografie innych ludzi są
zachęcane przez wszechobecną perswazję marke-
tym, do czego należy dążyć, postrzegane są jako
tingową. Zamiast ascetyzmu pojawia się wzrost
ideał, gdyż nie ma możliwości zajrzenia „do we-
konsumpcji produktów mających wspomóc zdro-
wnątrz”. Można to uznać za jakiś specyficzny typ
wie.
poszukiwania autorytetu. Jednostka stale poszu-
Formułuje się wiele prób wyjaśnienia obsesji za-
kuje tożsamości, czyli jakiejś harmonii, której nie
kupów, m.in. jako oznaki materialistycznych
udaje jej się osiągnąć. Poszukiwanie tożsamości
hedonistycznych
instynktów
chronne napięcie w logice kapitalistycznej – choć
czy
też
to nieustanna próba zestalenia tego, co w nas
„komercyjnego spisku” (podsycanie pragnień).
płynne. Sukces osiąga się na krótką chwilę,
Najważniejszymi jednak, zdaniem Baumana, są
a potem znów wszystko się upłynnia.
nałóg i zakupy jako walka z niepewnością. Kon-
Tożsamość wydaje się trwała, gdy spogląda się
sumenci gonią za przyjemnością i relaksem,
na nią z zewnątrz, więc dostrzegać możemy jej
a uciekają przed niepewnością, niepokojem, oba-
pozorną niezmienność prędzej u innego niż
wą przed pomyłką. Towary niosą ze sobą obiet-
u siebie (zdolność introspekcji wydaje się relik-
nicę pewności, już za pomocą etykiety i opisu
tem przeszłości). Jedną z opcji chwilowego suk-
obiecują, czym będą, co można dzięki nim uzy-
cesu są marzenia. W zastępstwie marzeń wystę-
skać. Zakupy są codziennym rytuałem egzorcy-
puje czasem moda, umożliwiająca „nabycie” toż-
zmowania własnych lęków, niepewności i innych
samości na tyle, ile się chce. Zmiana wizerunku
widm. Są potrzebne nie ze względu na skutecz-
zdaje się być zmianą tożsamości.
ność, ale na sam fakt odprawiania, który uniemożliwia ostateczne zwycięstwo prywatnych de-
str /
Trudna wolność
Wymarzone życie często pokrywa się z tym wize-
cyjnemu. Stanowi ona atrakcyjny produkt, które-
runkiem, który prezentują mass media. Ludzie
mu może zostać przyznana wartość ekonomiczna
wykazują tendencję do zachowywania się tak,
i wizerunkowa, może okazać się intrygującym
jakby bez przerwy byli obserwowani przez kame-
sloganem i gestem mającym znamionować siłę
rę i „nadawani na żywo”. Następuje ciągła eks-
woli, jednak ostatecznie okazuje się pustym
pansja mediów cyfrowych w sferę naszej prywat-
określeniem, groteskową facecją, za którą skry-
ności, co prowadzić może do zjawiska alienacji z
wa się mechanizm kapitalistycznego przetwarza-
własnego życia, które w całości staje się przed-
nia w produkt, markę i kapitał.
miotem publicznym.
Dążenie ku wolności innego typu, polegającej na
Innym
spostrzeżeniem
jest
dążność
do
uzyskaniu przez jednostkę autonomii i samoo-
„produkowania” ludzi dla produktów (kreowania
kreślenia poprzez wzięcie udziału w życiu spo-
konsumentów). Ten wniosek zresztą łączy Bau-
łeczno-politycznym agory i starcie się z tenden-
mana z Adornem i Horkheimerem oraz ich usta-
cjami kolektywistycznymi, niezbędnymi dla ujaw-
leniami z „Dialektyki oświecenia”. Zamiast pa-
nienia się w pełni podmiotowości w charakterze
noptykonu, cechującego władzę we wczesnej XIX
kontrapunktu, cechuje tylko nielicznych, którzy
-wiecznej nowoczesności, występuje model syn-
nie zdecydowali się na gest „ucieczki od wolno-
optyczny – wielu obserwuje nielicznych, nadzór
ści”.
zastąpiono widowiskiem. Tożsamość okazuje się
Społeczeństwo konsumpcyjne ze wszech miar
być nieustanną oscylacją. Droga jest wszystkim,
jednak do tego czynu zachęca – choć nie przy-
cel – niczym. Im większy wybór mają bogaci, tym
znaje tego wprost, aby podtrzymać komfort
bardziej nieznośne dla pozostałych staje się życie
emocjonalny jednostki, na której uwiędłym hory-
pozbawione wyboru.
zoncie aksjologicznym majaczy wolność pojmowana jako wartość, to jednak zanurza ją nieu-
Miejsce wolności…
stannie w miazmacie mnogości rozwiązań za-
Paląca wydaje się kwestia tego, czy w opisanym
poczucie swobody i niezależności. Istnieje, jak się
powyżej modelu ponowoczesności istnieje miej-
zdaje, poważne ryzyko, że wizja ta, z uwagi na
sce na taką wolność jednostki, jaką utrwaliła
swą siłę perswazji i emfatyczność, przeważy.
stępczych, które dają złudne, konformistyczne
nasza tradycja kulturowa. Jak się zdaje, wolność staje się w coraz większym stopniu jednym z towarów podsuwanych społeczeństwu konsump-
str /
Trudna wolność
str /
NIE MAR POMYŚLĘ Z
str /
RTW SIĘ, ZA CIEBIE
str /
Trudna wolność
redaktor
Anna Sydorczak
Bańki informacyjne skutecznie dzielą nas na tych bardziej i mniej obiektywnych. Każdy nagle próbuje udzielać nam rad, mówić, co robić, jak patrzeć na świat oraz po czyjej stronie się opowiadać. Będzie to już nie tylko ekspert zaproszony do studia telewizyjnego, a znana aktywistka czy influencerka na Instagramie, którą obserwują dziesiątki tysięcy osób, choć tak naprawdę nie wiadomo, z czego zasłynęła.
istnieje). Głos zabrało również mnóstwo osób,
Poszło o zegarek Cała ta batalia rozgrywa się teraz w mediach społecznościowych. Niedawno feministka Maja Staśko skrytykowała Roberta Lewandowskiego za to, że na uroczystości wręczenia wyróżnienia przez prezydenta pojawił się w „garniturze i zegarku o wartości mieszkania”, i zestawiła z tym
które uznały takie zestawianie za niedorzeczne i niemające nic wspólnego z tym, że ofiary gwałtu nie mają się gdzie podziać, bo ich na to nie stać, jak wynikało z postu zamieszczonego przez aktywistkę.
polską „ledwo zipiejącą służbę zdrowia”. Ode-
„Fajny cycek”
zwało się mnóstwo osób popierających jej posta-
Ta sama działaczka, podając się za osobę, która
wę oraz zwrócenie uwagi na problem nierówno-
pomaga ofiarom gwałtu, publikuje swoje prowo-
ści płacowej (bo przecież takowa rzeczywiście
kacyjne zdjęcia, zbierając pod nimi komentarze
str /
Trudna wolność
str /
Trudna wolność
o treści: „Ruchałbym”, „Cycek fajny”, „Maja po-
Dodam, że do zdjęcia dołączono opis głoszący,
każ pupę”, by następnie zrobić z nich zestawienie
że tylko ciężką pracą jest się w stanie do czegoś
pod tytułem „Gwałcą mnie cyfrowo”. Oczywiście
dojść. A zatem, czy zamieszczając prowokacyjne
temat bodyshamingu godny jest nakreślenia, ale
zdjęcia, jest się w stanie być wiarygodną osobą,
czy aby Maja nie manipuluje tu treścią? Dla po-
pomagającą ofiarom gwałtu? Pewnie nie mnie
równania brytyjskie „Elle” opublikowało zdjęcie
to oceniać, a miarą powinna być skuteczność
modelki Rosie Huntington Whiteley ubranej jedy-
pomocy. Gryzie mi się tu jednak wizerunek kreo-
nie w marynarkę i ukazującej część nagiego po-
wany na potrzeby social mediów (ten, związany
śladka. Niby nic nowego, jesteśmy bombardowa-
z publikacją konkretnych zdjęć) z tym, czym zaj-
ni podobnymi treściami w mediach społeczno-
muje się Maja Stasiak.
ściowych, jednak moją uwagę przyciągnęły komentarze młodych kobiet: „Nie rozumiem tego postu. Wszystko związane z nim jest niedorzeczne – od opisu po zdjęcie”, „Co to za ciężka praca? O tak, pokazanie dupy to ciężka praca”, „Jej tyłek to prawdziwa ona? Wstydź się, Elle”. Ale najdobitniejszy moim zdaniem okazał się następujący głos: „Zostałam zgwałcona. Myślę, że właśnie ten rodzaj zdjęć pokazywanych w social mediach karmi przestępców, by wychodzili i szukali więcej ofiar. Myślę, że to jednak tylko moje zdanie, a nie problem Elle UK, więc tylko odobserwuję ten profil”. Głos innej kobiety: „Co ma na celu opublikowanie takiego zdjęcia? Co chcą, żebyśmy zobaczyli? Że jedyną rzeczą, która się liczy, jest dupa. Co modelka chce, żebyśmy w niej zobaczyli?”.
str /
Trudna wolność z prywatnych liceów w Słupsku stworzono klasę
Zostań vlogerem Zejdźmy jednak do nieco bardziej błahych spraw. Dobrze wiemy, że produkt zareklamowany przez influencera, którego lubimy, sprzeda się lepiej od innych podobnych artykułów. Jeśli darzymy tego kogoś zaufaniem, a jego opinia jest dla nas ważna, z pewnością zdecydujemy się na zakup danej rzeczy. W Stanach z usług influencerów korzysta już 86 proc. amerykańskich przedsiębiorców (od razu wiadomo, dlaczego w jednym
o profilu vlogerskim). Jest to o tyle dobre, że ci wiarygodni pomogą nam dokonać zakupu, którego nie będziemy żałować. Polska pod tym względem też nie zostaje w tyle, dużo młodych powołuje się na znanych z YouTube’a. Ekipa Friza, Wersow czy Blowek, posiadający po kilka milionów subskrybentów, mają realny wpływ na to, co kupuje pokolenie Z. Sprawa się jednak komplikuje, gdy pozwalamy takim osobom wpływać na zmianę naszego światopoglądu przez szerzenie zmanipulowanych treści lub co gorsza nawoływać do nieuzasadnionego buntu. Dlaczego ostatnio przestało nam się chcieć weryfikować źródła informacji, a osoby, które kompletnie się nie znają na danej rzeczy, traktować jak najlepsze guru i mentora? Przyjmujemy bez słowa sprzeciwu to, co nam się serwuje, nie pozostawiając sobie cienia wątpliwości na to, czy rzeczywiście ta „prawda objawiona” jest prawdziwa i ma cokolwiek wspólnego z rzeczywistością. Źródła: Instagram @majakstasko, @elleuk marketing.org.pl – dane korzystania z usług influencerów w USA
str /
POLSKIE PRZEŁO
str /
OMY WOL WOLNOŚCI NOŚCI
Historia naszego kraju pokazuje nam niezliczone mnóstwo przykładów tego, jak musieliśmy walczyć o wolność. Zmieniały się epoki, wrogowie, metody walki, jednak sama potrzeba oporu nie znikała. Wystarczy przyjrzeć się dziejom Polski w XX wieku, aby uznać prawdziwość tej tezy. str /
Trudna wolność
redaktor
Krzysztof Andrulonis
Emblematycznym przykładem opisanego wcze-
sieliśmy zmagać się o prawa człowieka, swobody
śniej poczucia nieustannego zagrożenia są słowa
polityczne? Jakie przypominają nam się gesty
Zbigniewa Herberta z tytułowego poematu za-
niezgody na zniewolenie?
wartego w tomie Raport z oblężonego miasta z 1982 roku:
Wóz Drzymały i młodzież
oblężenie trwa długo wrogowie muszą się
z Wrześni – przeciwko
zmieniać nic ich nie łączy poza pragnieniem naszej
pozbawieniu tożsamości
zagłady Goci Tatarzy Szwedzi hufce Cesarza pułki
Okres pomiędzy zjednoczeniem Niemiec a wybu-
Przemienienia Pańskiego
chem I wojny światowej (1871–1914) to lata
kto ich policzy
najbardziej nasilonej germanizacji i zwalczania
kolory sztandarów zmieniają się jak las
polskości na ziemiach zabranych Rzeczpospolitej.
na horyzoncie
W tym okresie państwo niemieckie wprowadziło
od delikatnej ptasiej żółci na wiosnę przez zieleń
szereg ustaw wymierzonych przeciwko Polakom,
czerwień do zimowej czerni
jak również dopuszczało się licznych szykan
Jakie więc sztandary przechodziły nad Polską od początku XX wieku? W jakich okolicznościach zmuszeni byliśmy, jako wspólnota narodowa, walczyć o niepodległość? Lecz również kiedy mu-
str /
i nadużyć w stosunku do nich. Wtedy doszło też do dwóch słynnych wydarzeń, prób oporu wobec polityki germanizacyjnej, które odbiły się szerokim echem nie tylko w Niemczech, ale i we wszystkich zaborach.
Trudna wolność
Michał Drzymała był chłopem polskiego pocho-
Cała sprawa nabrała wielkiego rozgłosu i śle-
dzenia. W roku 1904 nabył ziemię we wsi Kai-
dzono ją nie tylko w Niemczech, ale i w innych
sertreu (obecnie Drzymałowo) i chciał postawić
zaborach, często aktywnie wspierając Drzymałę
na niej mieszkanie. Okazało się to jednak nie-
różnego rodzaju datkami. Ostatecznie po kilku-
możliwe bez stosownego pozwolenia władz, któ-
letniej walce (do 1910 roku) w różnych sądach
re nie chciały go wydać ze względu na to, że
zmuszono Drzymałę do usunięcia wozu. Gdy zaś
Drzymała był Polakiem. W odpowiedzi na te szy-
uparty rolnik zamieszkał w ziemiance na polu,
kany Drzymała postawił na swoim polu wóz cyr-
eksmitowano go z niej pod pozorem naruszenia
kowy, gdzie zamieszkał, obchodząc w ten sposób
przepisów bezpieczeństwa. W końcu Drzymała
przepisy. Urzędnicy pruscy starali się argumen-
był zmuszony sprzedać swoją działkę i kupić in-
tować, że jeżeli wóz pozostanie w miejscu przez
ną, z już wybudowanym domem. Stał się on jed-
24 godziny, zostanie uznany za budynek miesz-
nak bohaterem narodowym, a jego przykład jest
kalny, przez co Drzymała złamie prawo i wóz
symbolem oporu przeciwko polityce władz pru-
zostanie usunięty. Aby tego uniknąć, Drzymała
skich.
codziennie przesuwał swój wóz kilka metrów do
Drugie słynne wystąpienie wydarzyło się w nie-
przodu, dzięki czemu cały czas był on traktowa-
wielkiej szkole we Wrześni w 1901 roku. Doszło
ny jako „obiekt ruchomy”.
str /
Trudna wolność
tam do protestu dzieci, które odmówiły uczenia
ciw germanizacji. Doprowadziły one również do
się na lekcjach religii prowadzonych po niemiec-
napływania różnorakiej pomocy dla dzieci wrze-
ku. Dzieci zostały oczywiście szybko ukarane,
sieńskich i ich rodzin z innych zaborów. Doszło
jednakże do protestu szybko włączyli się ich ro-
też do kolejnych strajków w różnych szkołach
dzice. Władze niemieckie nie zamierzały jednak
z przewagą dzieci polskich, co spowodowało na-
ustępować w tej sprawie. W wyniku głośnego
wet przejściowy paraliż niemieckiego systemu
procesu w 1902 roku (proces gnieźnieński) doro-
oświaty na tych terenach.
słe osoby skazano na wyroki więzienia i grzyw-
Zarówno sprawa Drzymały, jak i ów strajk były
ny. Dzieci poniosły kary cielesne.
wielokrotnie
Protest i późniejszy proces wywarły bardzo ne-
przeciwników germanizacji i symbolem oporu
gatywne wrażenie na Polakach w zaborze nie-
przeciwko władzom pruskim.
mieckim i spowodowały zwiększenie oporu prze-
str /
wykorzystywanym
argumentem
Trudna wolność wszystkich trzech zaborców podczas I wojny
Rok 1918 i walka o granice
światowej. W pierwszych miesiącach istnienia Z braku miejsca nie będziemy się w tym miejscu
państwowość polska była w zasadzie ograniczo-
szczegółowo zajmować udziałem Polaków w bi-
na jedynie do terenów byłego Królestwa Polskie-
twach I wojny światowej oraz rozwojem tzw.
go i zaboru austriackiego, wkrótce jednak doszło
sprawy polskiej. Nie można jednak nie wspo-
do
mnieć o takich inicjatywach, jak Legiony Polskie
II Rzeczpospolitej. Wybuch powstania w Wielko-
pod dowództwem Józefa Piłsudskiego, a także
polsce w grudniu 1918 roku przyniósł przyłącze-
o Błękitnej Armii Józefa Hallera i wielu innych
nie tej prowincji do kraju, oprócz tego korzyst-
jednostkowych aktach odwagi polskich żołnierzy.
nym wyrokiem Ententy, wyrażonym w traktacie
Przejdźmy już jednak do 1918 roku, przełomo-
wersalskim, Polska uzyskała dostęp do morza
wego dla wielu krajów europejskich, w tym dla
(tzw. Korytarz Pomorski), później zaś, po serii
Polski.
powstań śląskich, spore tereny Górnego Śląska.
W listopadzie 1918 roku Polska, po 123 latach
Znacznie dłużej trwało formowanie się granic na
niewoli, odzyskała wreszcie upragnioną niepod-
wschodzie kraju, gdzie doszło najpierw do wojny
ległość. Było to możliwe głównie dzięki klęsce
str /
znacznego
powiększenia
się
terytorium
Trudna wolność
z państwem ukraińskim, później zaś z siłami
rozwoju, a nawet częściowo obyczajowość. Rząd
bolszewików. Mimo nierzadko krytycznego poło-
stanął przed koniecznością wprowadzenia wspól-
żenia sił polskich (w sierpniu 1920 roku realnym
nego pieniądza, zniwelowania różnic, stworzenia
była utrata Warszawy na rzecz „czerwonych”),
wspólnego prawa i powiązań gospodarczych. By-
konflikty te zostały zakończone pokojem w Rydze
ła to tytaniczna praca, która na dobrą sprawę
w 1921 roku, który ustalał znane wszystkim
nie zakończyła się aż do 1939 roku.
granice II Rzeczpospolitej. Ostatecznie Polakom udało się także uzyskać Wileńszczyznę, mimo protestów Litwinów. Państwo polskie wchodziło
Rok 1939 – wojna,
więc w dwudziestolecie znacznie powiększone,
która zmieni oblicze świata
ale i jednocześnie skłócone z sąsiadami. Lata 1918–1926 to okres intensywnej odbudowy i unifikacji państwa. Polska składała się w zasadzie z trzech odrębnych części, w których panowała odmienna administracja, waluta, stopień
str /
1 września 1939 roku, po niewiele ponad 20 latach od momentu zakończenia I wojny światowej, rozpoczyna się kolejny konflikt globalny, który ma przynieść dużo krwawsze żniwo i do-
Trudna wolność
prowadzić do dużo dalej idących zmian niż po-
Oficjalnym pretekstem do wojny była sprawa
przedni. W Polsce wojna rozpoczyna się tzw.
Wolnego Miasta Gdańska i zbudowania ekstery-
kampanią wrześniową, jak określa się popularnie
torialnej autostrady, łączącej Prusy Wschodnie
agresję III Rzeszy i ZSRR na Polskę we wrześniu
i Pomorze, a przebiegającej przez terytorium Ko-
1939 roku, i toczone pomiędzy 1 września a 6
rytarza. Oprócz tego Niemcy wymagali przyłącze-
października walki. Pojęcie to, mimo swojej
nie się Polski do paktu antykominternowskiego,
ogromnej popularności w literaturze, jest jednak
czyli jednoznaczne opowiedzenie się przeciwko
obecnie negowane przez wielu historyków jako
ZSRR. Dyplomacja niemiecka doskonale zdawała
niepoprawne i będące wytworem niemieckiej
sobie sprawę, że wobec postawy władz polskich
propagandy, stąd też wprowadza się nową na-
żądania te nie będą mogły być zrealizowane
zwę – kampania polska.
i będą stanowić casus belli. Ostatnim aktem przygotowawczym było niespodziewane podpisa-
str /
Trudna wolność
nie sojuszu pomiędzy ZSRR i Niemcami (pakt Ribbentrop–Mołotow, 23 sierpnia 1939 roku), w ramach którego przypieczętowano też, nieco
Dzieje Polski w czasie IV rozbioru
później zmodyfikowaną, granicę podziału stref
Oba państwa, Rosja i Niemcy, rozpoczęły swoją
wpływów rosyjskich i niemieckich po dokonaniu
okupację od próby wykorzenienia wszelkich śla-
agresji na Polskę. Od tego momentu wojna była
dów polskości na zdobytych terenach. Zarówno
nieunikniona.
Sowieci, jak i Niemcy niszczyli bezcenne zabytki
17 września 1939 roku do ataku na II Rzeczpo-
polskiej kultury i sztuki. W niemieckich strefach
spolitą rusza od wschodu Rosja sowiecka. Nasze
okupacyjnych przeprowadzono szereg akcji mają-
wojska, atakowane od trzech stron, nie miały
cych na celu aresztowanie i zamordowanie pol-
praktycznie żadnych szans. 22 września 1939
skich patriotów i przedstawicieli inteligencji (tzw.
roku, w momencie kiedy na terenie Polski trwały
„Akcja Inteligencja”, 1939–1943). Na terenie
jeszcze walki, wojska niemieckie i radzieckie od-
ZSRR podobny los czekał polskich oficerów, leka-
były w Brześciu nad Bugiem wspólną paradę
rzy i prawników wziętych do niewoli w 1939 ro-
zwycięstwa. Było to symboliczne przypieczętowa-
ku, którzy to zostali zamordowani przez NKWD
nie klęski Polski i rozpoczęcia jej okupacji przez
w masowych egzekucjach pod Katyniem, Charko-
dwa zbrodnicze reżimy – III Rzeszę i ZSRR.
wem i Miednoje wiosną 1940 roku.
Zwycięskie państwa dokonały sprawnego podzia-
Obie strony chciały przede wszystkim zamienić
łu łupów, dzieląc Polskę najpierw między siebie,
Polaków w tanią, posłuszną siłę roboczą. Nie-
potem zaś przeprowadzając wedle swojego uzna-
miecka
nia wewnętrzne rozgraniczenia administracyjne.
„odzyskania” wartościowego materiału rasowego
Niemcy część zajętych terytoriów, należących
(poprzez utworzenie tzw. Niemieckiej Listy Naro-
przed 1918 rokiem do Niemiec, wcielili bezpo-
dowej, dla osób z niemieckimi korzeniami), resz-
średnio do Rzeszy, z pozostałych zaś zostało
ta Polaków zaś miała stać się w krótszej per-
utworzone kadłubowe, quasi-autonomiczne pań-
spektywie niewolnikami, w dłuższej zaś – wy-
stewko, jakim było Generalne Gubernatorstwo
mordowana. Żydzi mieszkający w Polsce już od
(GG). Sowieci z kolei włączyli terytoria Kresów do
samego początku okupacji byli traktowani jako
Białoruskiej i Ukraińskiej Republiki Socjalistycz-
element do eliminacji i konsekwentnie mordowa-
nej, oddając Wilno w ręce Litwy… i odzyskując je
ni, początkowo w spontanicznych akcjach, póź-
już rok później, kiedy to państwo również zostało
niej zaś, od 1940 roku – w gettach i specjalnie
wchłonięte przez ZSRR.
przygotowanych obozach zagłady.
str /
polityka
okupacyjna
dążyła
do
Trudna wolność
str /
Trudna wolność
Sowieci z kolei chcieli zamienić Polaków w obywateli radzieckich, tanią siłę roboczą, oficjalnie „wolną”, w praktyce zaś całkowicie ciemną i od-
Krajobraz po zagładzie i instalacja komunizmu
daną komunistom. Służyć temu miała intensyw-
Wojna przyniosła niewyobrażalną skalę zniszczeń
na propaganda, przymusowe wręczanie obywa-
i śmierci. Szacuje się, że podczas całego konflik-
telstwa ZSRR, a wobec rodzin opornych – zsyłka
tu zginęło około 79 milionów ludzi, w tym sa-
w głąb ZSRR lub wprost do obozów pracy za
mych obywateli ZSRR około 29 milionów. Znacz-
Uralem i na Syberii. W obu okupowanych sferach
na część ofiar to rezultat zbrodniczej polityki
Polacy byli zmuszani do darmowej lub prawie
eksterminacji ludności cywilnej, prowadzonej za-
darmowej pracy na rzecz okupanta. Proces ten
równo przez ZSRR, III Rzeszę, jak i w sposób po-
szczególnie narastał na terytorium GG, gdzie w
średni (naloty) przez aliantów zachodnich. Znisz-
wyniku licznych łapanek dziesiątki tysięcy Pola-
czeniu lub uszkodzeniu uległy tysiące zabytków
ków zostało wysłanych jako niewolnicy do pracy
i dzieł sztuki, setki miast zostało zrównanych
w Niemczech. W rezultacie tych działań nie tylko
z ziemią. Uwzględniając stosunek liczby ludności
kultura polska, ale i sam byt biologiczny narodu
do liczby ofiar wojny, Polska była najbardziej
znalazł się w śmiertelnym zagrożeniu.
poszkodowanym krajem w wyniku II wojny świa-
str /
Trudna wolność towej. W czasie wojny zginęło około 4 do 6 mi-
w Moskwie (tzw. proces szesnastu, 1945 rok). W
lionów obywateli (dane są rozbieżne, ponieważ
1948 roku na Kongresie Zjednoczeniowym PPR
często uwzględnia się lub nie przedstawicieli
i PPS połączyły się w Polską Zjednoczoną Partię
mniejszości narodowych).
Robotniczą, kończąc z pozorami i rozpoczynając
W Polsce tymczasem rozpoczyna się walka
okres niepodzielnej władzy komunistów nad Pol-
o przyszły ustrój kraju – choć kraj znalazł się w
ską. W 1949 roku zostaje również zaprowadzony
strefie wpływów ZSRR, to w 1945 roku istniały
twardy stalinizm, który uczynił z Polski państwo
jeszcze poważne nadzieje co do tego, że uda się
totalnej inwigilacji i nieustannego zagrożenia za
zaprowadzić ustrój demokratyczny, w którym ko-
każdy gest niesubordynacji względem władz.
muniści będą stanowić jedynie jedną z frakcji politycznych. 28 czerwca 1945 roku powstał Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej z Edwar-
Poznański Czerwiec ’56 –
dem Osóbką-Morawskim jako premierem. Doszło
- pierwszy gest
do tego w momencie, gdy część polityków za-
oporu zbiorowego
chodnich, ze Stanisławem Mikołajczykiem na czele, uznało, że nie ma już szans na wyparcie
W 1956 roku w wyniku śmierci Bolesława Bieru-
komunistycznego rządu z kraju i jedyną szansą
ta dochodziło do powolnego rozkładu systemu
na ocalenie demokracji jest współpraca. Odro-
stalinowskiej represji, a ludzie po raz pierwszy
dzone Polskie Stronnictwo Ludowe pod wodzą
od wielu lat ośmielali się mówić wprost o nadu-
Mikołajczyka było przejściowo tolerowaną opozy-
życiach i niedociągnięciach władzy. Widoczne
cją, nie trwało to jednak długo. W 1946 roku
było to zwłaszcza w dużych ośrodkach przemy-
władze komunistyczne przeprowadziły referen-
słowych. W Poznaniu od dłuższego czasu docho-
dum ludowe (słynne „3 Pytania”) na temat no-
dziło do systematycznego obniżania realnych
wych granic, zmian w ustroju i władzy. Sfałszo-
pensji dla pracujących w zakładach robotników
wane wyniki posłużyły do rozpętania nagonki na
poprzez wycofywanie im premii i zwiększanie
stronnictwo Mikołajczyka, który 8 lutego 1947
składek. Chodziły również plotki o rychłych pod-
roku zrezygnował ze stanowiska, a już wkrótce
wyżkach. Oburzyło to lokalną ludność. Fala nie-
był zmuszony opuścić kraj.
zadowolenia spowodowała w końcu strajk w
Już od dłuższego czasu trwała akcja niszczenia resztek podziemnego oporu, zintensyfikowana po pokazowym
procesie
przywódców
podziemia
str /
ogromnych zakładach Cegielskiego, a robotnicy wyszli na ulice. Domagano się w pierwszej kolejności poprawy warunków życia, wbrew pozorom
Trudna wolność
i późniejszym legendom hasła polityczne odgry-
Całość wypadków poznańskich była przez wiele
wały jedynie drugorzędną rolę. Zamieszki rozpo-
lat „tajemnicą poliszynela”, miasta nie dało się
częły się w czwartek 28 czerwca 1956 roku.
bowiem odciąć całkowicie. Ostatecznym komen-
Wraz z prawdziwymi demonstracjami dochodziło
tarzem władz na temat ruchów poznańskich by-
również do aktów wandalizmu, sytuacja zaczęła
ła wypowiedź Jóżefa Cyrankiewicza z PZPR: Każ-
wymykać się spod kontroli.
dy prowokator czy szaleniec, który odważy się
Władze komunistyczne, z premierem Józefem
podnieść rękę przeciw władzy ludowej, niech bę-
Cyrankiewiczem, zareagowały błyskawicznie. Po-
dzie pewny, że mu tę rękę władza ludowa odrą-
znań został odizolowany od reszty kraju, a we-
bie. Mimo to Czerwiec stał się zapowiedzią fak-
wnątrz miasta odizolowano także protestujących
tycznej odwilży, jaka nastąpiła kilka miesięcy
od osób zagranicznych, przebywających w mie-
później, w październiku 1956 roku. Wtedy to no-
ście reporterów itp. Na ulicę wyszły czołgi i woj-
wy I sekretarz, Władysław Gomułka, doprowa-
sko, a protesty brutalnie stłumiono. Padły ofiary
dził do przejściowej liberalizacji systemu, po-
śmiertelne, wojsko strzelało do tłumów, wielu
średnio spełniając przynajmniej część postulatów
robotników aresztowano, inni zostali pobici i wy-
protestujących.
rzuceni z pracy. Do 30 czerwca 1956 roku Poznań został spacyfikowany.
str /
Trudna wolność
w więzieniu za „odchylenie nacjonalistyczne”).
Październik ’56 – odwilż
Liczono na to, że nowy sekretarz doprowadzi do
i pochód ku wolności?
szerszych zmian w polityce. Istotnie, już wkrótce
Symbolem polskiej „odwilży” było wybranie na
rozpoczął się proces rehabilitacji wielu więźniów
nowego I sekretarza PZPR Władysława Gomułki
politycznych. Więzienia w dużej mierze opusto-
(21 października 1956 roku), którego wybór stał
szały, wiele osób uniewinniono, inne zrehabilito-
się symbolem zmian i złagodzenia polityki we-
wano pośmiertnie. Do władzy doszła ekipa ko-
wnętrznej, tzw. „Polskiego Października”. Gomuł-
munistów chcących budowy socjalizmu „z naro-
ka był uważany przez wielu za postać sympa-
dowym” charakterem, stąd też delikatna zmiana
tyczną, cieszył się dużym poparciem społecznym,
akcentów w propagandzie (należy jednak pamię-
co najciekawsze, za „zasługę” poczytywano mu
tać, że Polski socjalizm tego okresu nie był na-
jego przeszłość w więzieniu (w latach 40. w wy-
wet w połowie tak niezależny jak chociażby ko-
niku intrygi Bieruta został skazany na pobyt
munizm albański czy jugosłowiański. Władze
str /
Trudna wolność
PRL ciągle operowały jedynie w ramach granic
wykorzystała wydarzenia z marca 1968 roku do
narzuconych przez ZSRR).
rozegrania sporów wewnątrzpartyjnych.
Oprócz złagodzenia aparatu przymusu doszło też do symbolicznego gestu, jakim było usunięcie z armii radzieckich oficerów, którzy od końca wojny jako „doradcy” sprawowali nad nią faktyczną kontrolę. Do ZSRR został odesłany marszałek Konstanty Rokossowski, dotąd pełniący funkcję wodza naczelnego. Gomułka obiecał zwiększenie roli przemysłu spożywczego i zapełnienie półek artykułami pierwszej potrzeby, wyrównanie potrzeb przemysłu ciężkiego i lekkiego. Wszystkie te gesty i działania złożyły się na ostateczny koniec i demontaż stalinowskiego systemu w Polsce.
Grudzień ’70 – o godny chleb i o prawdę Pod nazwą Grudzień 1970 kryje się krwawa masakra robotników, do jakiej doszło na Wybrzeżu (w Gdańsku, w Szczecinie i w Elblągu). Tłem tych wydarzeń była pogarszająca się sytuacja ekonomiczna polskich obywateli w II połowie lat 60. Pomysłem władz na wyjście z kryzysu była podwyżka cen żywności, którą ogłoszono wieczorem 12 grudnia. Poinformowani o tej decyzji rządu robotnicy postanowili w nocy rozpocząć strajk. Pracownicy,
Marzec ’68 – młodzież
którzy zjawili się na rannej zmianie, dołączyli do
w walce o wolność
protestu. Podobnie uczyniła Stocznia Remonto-
W marcu 1968 roku na deski teatru wszedł
festacji pod gmach KW i żądali rozmowy z sekre-
spektakl Dziady, w nowej, odświeżonej reżyserii
tarzem Alojzym Karkoszką. Przeciwko nim zosta-
Kazimierza Dejmka. Spektakl został przez władze
ły jednak wysłane oddziały milicji, które spacyfi-
uznany za antyrosyjski i antyradziecki, stąd też
kowały protest. Wielu uczestników demonstracji
po zaledwie kilku wystawieniach zdjęto go z afi-
zostało brutalnie pobitych i aresztowanych,
szy. Wywołało to oburzenie studentów i intelek-
a następnie umieszczonych w więzieniach w El-
tualistów. Pierwsze protesty prędko wymknęły
blągu, w Sztumie i w Pruszczu Gdańskim. Miesz-
się spod kontroli, doszło do wystąpień o charak-
kańcy Trójmiasta oburzeni tymi wydarzeniami
terze politycznym. Trwające od 8 do 23 marca
15 grudnia rozpoczęli kolejny protest – udali się
zamieszki zostały ostatecznie stłumione brutal-
pod gmachy Komendy Wojewódzkiej, Wojewódz-
nie przez władzę. Wielu uczestników protestów,
kiej Rady Związków Zawodowych i Komitetu Wo-
jak np. Adam Michnik czy Henryk Szlajfer, zosta-
jewódzkiej Partii.
wa w Gdyni. Stoczniowcy ruszyli w licznej mani-
ło wyrzuconych z uczelni bądź pracy. Władza str /
Trudna wolność
Rozmowy Komitetu Strajkowego z przedstawicie-
szynowych i czołgów. Tego samego dnia masa-
lami władzy zostały przerwane, w końcu wieczo-
kra miała miejsce również w Szczecinie i w El-
rem 16 grudnia Komitet Strajkowy ogłosił ko-
blągu.
niec strajku. Stanisław Kociołek wezwał robotni-
Gdy informacje o wydarzeniach na Wybrzeżu za-
ków w komunikacie radiowym, by następnego
częły docierać do innych rejonów kraju, w PZPR
dnia pojawili się w pracy. Tymczasem na polece-
podjęto decyzję o konieczności odsunięcia od
nie osób z najwyższych kręgów władzy w Stocz-
władzy Władysława Gomułki i jego ludzi, na je-
niach pojawiły się oddziały Wojska Polskiego.
go miejsce został natomiast wybrany Edward
Kiedy rankiem 17 grudnia robotnicy zjawili się w
Gierek, premierem zaś został Piotr Jaroszewicz.
pracy, otworzono do nich ogień z karabinów ma-
str /
Trudna wolność
Nowe władze oficjalnie potępiły użycie ognia
Chłopcy z Grabówka, chłopcy z Chyloni
w stosunku do bezbronnych ludzi, a także uzna-
Dzisiaj milicja użyła broni
ły, że podwyżka cen nie powinna być wprowa-
Dzielnieśmy stali, celnie rzucali
dzana bez porozumienia ze społeczeństwem.
Janek Wiśniewski padł
Ostatecznie decyzję o podwyżkach wycofano jed-
…
nak dopiero rok później, po strajku w Zakładach
Nie płaczcie matki, to nie na darmo
Włókienniczych w Łodzi.
Nad stocznią sztandar z czarną kokardą
Jednym z symboli tamtych przerażających wyda-
Za chleb i wolność, i nową Polskę
rzeń był młody robotnik, Zbigniew Godlewski,
Janek Wiśniewski padł
w tradycji utrwalony jako Janek Wiśniewski, który został zastrzelony w okolicy stacji kolejowej Gdynia Stocznia, a następnie jego ciało niesiono
Przełom Sierpnia ’80
na drzwiach przeciwko oddziałom milicji. Wyda-
Geneza polskiego sierpnia 1980 roku sięga poło-
rzenia te upamiętnione zostały w Balladzie
wy lat 70, a dokładnie przełomu 1975 i 1976
o Janku Wiśniewskim autorstwa Krzysztofa Do-
roku. Pierwsza data to próba wprowadzenia
wgiałły, śpiewanej m.in. przez Krystynę Jandę
zmian do Konstytucji PRL, która spotkała się
i Kazika Staszewskiego. Oto jej fragment:
z dużym protestem intelektualistów (Memoriał
str /
Trudna wolność
101). Czerwiec 1976 roku to z kolei czas strajków
typowych cechach opozycji: Komitet Samoobrony
robotników z zakładów „Ursus” i „Radom”, które
Społecznej KOR (KSS KOR). W kolejnych latach
zostały krwawo stłumione, a ich uczestników
powstały również inne organy opozycyjne, np.
spotkały dotkliwe represje.
KPN Leszka Moczulskiego. Należy też pamiętać
Konsekwencją tych wydarzeń było powstanie
o wyborze Karola Wojtyły na papieża 16 paź-
KOR-u – pierwszej, legalnej opozycji w Polsce,
dziernika 1978 roku. Pierwsza pielgrzymka Jana
mającej na celu obronę praw robotników. Pierw-
Pawła II do Polski stanowiła ważny impuls dla
sze wydawane przez KOR pisma niezależne:
Polaków, którzy poczuli się silniejsi i bardziej
„Komunikat” i „Biuletyn Informacyjny” zapocząt-
zjednoczeni.
kowały z kolei powstanie II obiegu („Zapis”, wy-
1 lipca 1980 roku po podwyżce cen mięsa i wę-
dawnictwo „NOW-a”) oraz Uniwersytetu Latają-
dlin w wielu zakładach pracy wybuchły strajki.
cego. KOR został przekształcony w organizację o
14 sierpnia strajk ogłosili również stoczniowcy
str /
Trudna wolność
w Gdańsku. Jego bezpośrednią przyczyną było
W tej sytuacji władze po próbie rozbicia strajku-
dyscyplinarne zwolnienie z pracy Anny Walenty-
jących zdecydowały się na rozmowy. Do Gdańska
nowicz, wieloletniej działaczki Ligi Kobiet, a tak-
przyjechał wicepremier Jagielski, do Szczecina
że członkini organizacji opozycyjnych, która była
zaś wicepremier Barcikowski. Pracownicy stoczni
bezwzględnie szykanowana przez służby bezpie-
sporządzili listę 21 postulatów, z których naj-
czeństwa. Działaczka została zwolniona tuż
ważniejsze dotyczyły przywrócenia do pracy Anny
przed osiągnięciem wieku emerytalnego. Ufor-
Walentynowicz i Lecha Wałęsy, utworzenia wol-
mował się zatem komitet strajkowy, na czele
nych związków zawodowych, ograniczenia cenzu-
którego stanął Lech Wałęsa. Wkrótce powstał
ry i przywrócenia wolności słowa. Stoczniowcom
również Międzyzakładowy Komitet Strajkowy
doradzał w tym zespół ekspertów wywodzących
obejmujący inne zakłady gdańskie i szczecińskie
się z KOR-u i środowisk katolickich, na czele
również z przywództwem Lecha Wałęsy.
z Tadeuszem Mazowieckim.
str /
Trudna wolność
Ostatecznie strajki zakończyły się podpisaniem 4
roku. Rok 1981 był okresem nieustannych pro-
porozumień sierpniowych – w Szczecinie, Gdań-
wokacji ze strony władzy, które zmierzały do li-
sku, Dąbrowie Górniczej i Jastrzębiu-Zdroju.
kwidacji związku.
W wyniku tego aktu zalegalizowana została
Solidarność przechodziła zmienne koleje losu.
działalność NSZZ „Solidarność”. Na czele Soli-
W 1981 roku, na skutek wprowadzenia stanu
darności stanął Lech Wałęsa. Legalna działal-
wojennego przez Wojciecha Jaruzelskiego, wielu
ność związku trwała do momentu wprowadzenia
działaczy związku zostało internowanych, nato-
stanu wojennego. W 1981 roku działacze związ-
miast działalność Solidarności musiała zostać
kowi założyli pierwsze legalne niezależne pismo
przeniesiona do podziemia. Władza najpierw za-
ogólnokrajowe „Tygodnik Solidarność”, którego
wiesiła, a następnie zniosła stan wojenny 22
redaktorem naczelnym został Tadeusz Mazo-
lipca 1983 roku, jednak nadal nie zezwalała na
wiecki. Z inicjatywy Solidarności wystawiono po-
działalność Solidarności, podejmowała też ataki
mniki stoczniowcom poległym w grudniu 1970
na związanych z nią ludzi, czego najtragiczniej-
str /
Trudna wolność
szym przykładem było bestialskie zabójstwo
Rok 1989 – koniec problemów?
ks. Jerzego Popiełuszki, kapelana Solidarności, które jednak przyniosło skutek odwrotny do za-
Niektórzy entuzjaści nowego ładu, który nastanie
mierzonego – społeczeństwo, zamiast przestra-
po upadku żelaznej kurtyny, jak np. Francis Fu-
szyć się konsekwencji, wyraziło swoje wielkie
kuyama, autor koncepcji „końca historii”, uważa-
oburzenie, a poparcie dla samej Solidarności je-
li, że czas walki o wolność dobiegł końca i w ca-
dynie wzrosło.
łym świecie zapanuje paradygmat demokracji
Związek w kolejnych latach na skutek słabnięcia pozycji polskich komunistów, przemian zapoczątkowanych w Związku Radzieckim przez Michaiła Gorbaczowa oraz ogólnego wiotczenia całego bloku wschodniego miał szansę wznowić legalną działalność, wziął udział w obradach okrągłego stołu w 1989 roku i był główną siłą napędową przemian demokratycznych – z kręgów solidarnościowych wyłonił się pierwszy niekomunistyczny premier w bloku wschodnim – Tadeusz Mazo-
liberalnej. Jak jednak pokazała przyszłość, historia wcale nie stanęła w miejscu, a liczba problemów zdaje się narastać, a nie zmniejszać. Również sytuacja w Polsce nie wskazuje na to, aby marsz ku wolności dobiegł końca. Zresztą, czy właściwie kiedykolwiek możemy liczyć na osiągnięcie takiego stanu? Wydaje się, że do wolności zmierzać trzeba cały czas, nigdy też nie zapominając o bardzo ważnej prawdzie na jej temat, wyrażonej przez ks. Józefa Tischnera:
wiecki, natomiast sam Lech Wałęsa został wy-
Wolność nie może być nigdy wartością absolut-
brany w 1990 roku na prezydenta Polski, zastę-
ną. Pozór absolutnego charakteru czerpie ona
pując na tym stanowisku Wojciecha Jaruzelskie-
stąd, że jest koniecznym warunkiem urzeczy-
go, który zrzekł się funkcji. Choć w kolejnych la-
wistnienia innych, absolutnych, wartości. Wśród
tach znaczenie samej Solidarności regularnie
nich także człowieczeństwa. Z tego gruntu wyra-
słabło, to jednak do dzisiaj partie mające wiodą-
sta podstawowe pytanie współczesności: co jest
ce znaczenie na scenie politycznej – Prawo
tą wartością, dla której usprawiedliwiona jest
i Sprawiedliwość oraz Koalicja Obywatelska –
swobodna utrata wolności? W imię jakiej warto-
mają tradycję wywodzącą się jeszcze z tego ru-
ści wolność człowieka ma się przekształcić w
chu.
poświęcenie?
str /
Trudna wolność
str /
str /
PO PROSTU, WEDŁUG DILDO BAGGINSA
Dildo Baggins – jeżeli ktoś widząc tę nazwę, właśnie pomyślał, że zaraz przeczyta artykuł o najnowszym dystrybutorze zabawek erotycznych, o jakimś… osobliwym koncepcie związanym z fetyszami, to muszę go zawieść lub uspokoić. Tu nie będzie nic o seksie… A przynajmniej nie bezpośrednio. Chociaż muszę ostrzec, że wpisując w wyszukiwarce tę nazwę, można znaleźć naprawdę wiele… „fascynujących” rzeczy, o których pewnie nie jeden z was nie wiedział. Ale to taka dygresja. Jak już wspominałam, nie o tymstrmam zamiar co nieco napisać. /
Wolność w muzyce
redaktor
Anna Micał
Dildo Baggins to tak naprawdę artysta – piosen-
kieś znaki, jak również sama w sobie nimi jest.
karz, muzyk, kompozytor, autor tekstów. Urodził
Wszędzie tam, gdzie pojawia się postać Baggin-
się 4 listopada 2020 r. z potrzeby chwili. Umrze
sa, w jego teledyskach czy na zdjęciach, łatwo
14 grudnia, 9 lat po narodzinach. Skąd ta data,
dostrzec zmiany w wyglądzie jego oblicza. Tak
zapytacie? Otóż, jak sam bohater artykułu twier-
więc zakładam, że Baggins jest postacią o wielu
dzi,
twarzach/znakach/torbach.
jest
artystą
„skończonym”
(https://
www.youtube.com/c/DildoBagginsMusic/about). I nie chodzi tutaj o to, że wypalił się już na star-
Dorobek twórczości artysty na razie nie jest zbyt
cie lub trafił do więzienia, przez co ucierpiało
wielki. Do tej pory ukazały się dwa pierwsze sin-
jego dobre imię, a to przekreśla szanse na powo-
gle – Bezglutenowy i Będziemy się razem bać –
dzenie jego płyt. Nic z tych rzeczy. Wydaje mi
promujące album, który pojawi się pod koniec
się, że należy to rozumieć jako pewne odnalezie-
czerwca. I niestety, jak na razie, musimy poprze-
nie swego miejsca i celu. Swojej własnej twór-
stać na tym, a przynajmniej do czasu, aż ukaże
czej drogi. Dildo wie doskonale, po co został
się płyta.
stworzony, i zostanie niezmienny, bez względu na to, z czym przyjdzie mu się mierzyć w przy-
Co do pierwszych zwiastunów, bo tak na razie
szłości. Za tym idzie pewien bunt, pewne ryzyko.
bym je określiła – wpisują się do gatunku muzy-
Stawianie wszystkiego na jedną kartę. Podążanie
ki
swoimi wytyczonymi szlakami, bez wpasowywa-
i akustyczne brzmienia. Nie usłyszymy tu przeła-
nia się w miejsce, czas i modę.
dowania
alternatywnej, w
ale
cechuje
warstwie
je
prostota
instrumentalnej
i wytworzonych przy pomocy urządzeń elektryczNa głowie Baggins ma papierową torbę lub jego
nych dźwięków. Jest klasycznie, czysto, prosto
głową jest papierowa torba. To ktoś bez twarzy
i głęboko – tak w czterech słowach można by
albo też z wieloma twarzami. W końcu taka tor-
było opisać ich cechy. Również w warstwie se-
ba przeważnie nie jest do końca czysta, a nawet
mantycznej nie ma zbyt wielu skomplikowanych
jeżeli, to można ją odczytać. Zawsze zawiera ja-
zabiegów. Tekst jest prosty, dosłowny. Sam au-
str /
Wolność w muzyce tor, w wywiadzie dla Radia Praga, zaznacza, że
rozumiałabym jako możliwość dopasowania się
chciał skupić się na tym, co jest dosłowne, nie-
do wielu odbiorców. Chociaż nie można powie-
koniecznie poprawne, ale teraźniejsze, poruszają-
dzieć, że obie kompozycje są podobne, to pod
ce
(https://
względem przedstawionej w utworze historii oba
www.youtube.com/watch?v=7JMONMqvNR8). Nie
teksty w pewien sposób się zazębiają. Mam na
tylko tych pandemicznych, ale też dotyczących
myśli to, że gdybym chciała w kilku dosłownie
świata zamkniętego w betonowych blokach,
słowach streścić, co dzieje się w świecie Dildo
w którym oknami na świat są ekrany telewizo-
Bagginsa, powiedziałabym, że to szukanie wła-
rów i komputerów. Muzyk zwraca również uwagę
snego ja, które dokonuje się bezpośrednio dzięki
na wieloznaczność kodów w swej twórczości, co
drugiej osobie.
problemy
obecnych
czasów
str /
Wolność w muzyce
A co do tego specyficznego pseudonimu naszego Bezglutenowy, pierwszy singiel Bagginsa, wyda-
bohatera (uznałam, że nie ma potrzeby zwracać
ny pod koniec 2020 r. ma zdecydowanie nowo-
waszą uwagę na to, że nie jest to prawdziwe
czesne brzmienie. Nawet jeżeli twórca miał mi-
imię i nazwisko, bo to raczej oczywiste) – jed-
nimalistycznie podejście, to dzieło to spokojnie
nych może to zaskoczy, innych jedynie rozbawi.
może być stawiane obok innych naszych rodzi-
Otóż założenie, jakim kierował się, było z jednej
mych artystów z tego gatunku. Nazwałabym to
strony bardzo oczywiste, ale z drugiej wręcz bły-
„typowo polską alternatywą”, którą dobrze słu-
skotliwe. Dlaczego? Sądzę, że czasami coś, co
cha się w radiach. Jak najbardziej podoba mi się
nazywamy „oczywistą oczywistością”, nie zawsze
jej charakter. Utwór i melodia są chwytliwe
przychodzi nam tak szybko do głowy. Więc, już
i wpadają w ucho, a mocno podkreślony rytm
nie przedłużając – dlaczego Dildo Baggins nazy-
porywa i sprawia, że poruszamy ciałem. Singiel
wa się akurat Dildo Baggins, a nie Bartosz Mar-
ten zdecydowanie przypadł mi do gustu.
mol, LIL BUM czy BMX? Na oficjalnym kanale
Nie mogę tego powiedzieć o Będziemy się razem
YouTube, przeczytamy: Dildo Baggins (…) nie po-
bać, ale nie dlatego, że artysta ma tendencje
wstał z jakiejkolwiek wyższej potrzeby, tylko
spadkową odnośnie do jakości tworzenia. Jestem
w myśl idei, że dobry pseudonim musi odnosić
przekonana, że drugi singiel może się podobać
się zarówno do seksu, jak i bohaterów kultury
nawet bardziej niż Bezglutenowy, ponieważ pod
masowej. I bum. Jest nazwa. Dwuznaczna, może
względem melodii i słów wydaje się jeszcze bar-
trochę kontrowersyjna i niepoprawna, tak jak
dziej chwytliwy. Sama złapałam się na tym, że
autor chciał, ale za to zapadająca w pamięć,
go nucę, a mój mózg odtwarza w głowie melo-
może i nawet do końca życia. Coś w tym jest.
dię, nawet jeżeli nie jest to utwór, który do koń-
Mnie osobiście trochę to bawi, ale jest to jak
ca jest w moim guście. O ile pierwsza piosenka
najbardziej pozytywne. Rozbraja mnie powód
wyszła
jego powstania i właśnie podejście artysty do
z
bardzo
„dzisiejszym”
konceptem
brzmieniowym, o tyle Będziemy się razem bać
swojej twórczości.
wydaje się powrotem do korzeni polskich klasy-
Teraz kiedy już mamy wszystkie elementy tej
ków muzyki alternatywnej. To rockowa ballada
układanki, możemy przejść, tak sądzę, do pod-
kojarząca się ze sceną lat 80. Nie do końca są to
sumowania całego obrazu. Tu z powrotem nasu-
moje klimaty, dlatego gorąco polecam osobom,
wa się wspomniana wcześniej papierowa torba,
które gustują w tym okresie muzycznym. Sądzę,
która wydaje się być symbolem tego, co tworzy
że im jak najbardziej przypasuje.
i kim jest Dildo Baggins. Pierwotnie to od niej chciałam zacząć ten artykuł, ponieważ wydaje
str /
Wolność w muzyce
mi się ona punktem wyjścia dla tematu. Co było
również swego rodzaju maska, daje bezpieczeń-
powiedziane już wcześniej – papierowa torba jest
stwo i wolność wypowiedzi, a także nie wymaga
jak czysta, niezapisana karta, która w każdej
tłumaczenia się z tego, co zostało pominięte,
chwili może się zapełnić. Wieloznaczna i prosta,
nieporuszone przez autora. Mogę więc chyba
tak jak Bezglutenowy i Będziemy się razem bać.
śmiało zinterpretować jego postać jako typowy
Z przywoływanego już wcześniej przeze mnie
rysunek „typa z intranetu”, który założył sobie
wywiadu dla radia wynika, że wypełnienie jej
profil na jakimś portalu internetowym, wybrał
treścią to główny cel, jaki postawili przed auto-
nick i teraz może pisać, co mu się żywnie podo-
rem odbiorcy. Ma mówić nieskomplikowanie
ba, bo i tak nikt nie widzi jego twarzy.
o współczesności i problemach, które nękają nas
Czy to wszystko, mówiąc kolokwialnie, trzyma się
właśnie teraz. Jednocześnie zaś torba ta pozwala
kupy? Na razie powiedziałabym, że tak. Jednak
na bycie w pewien sposób nierozpoznanym, tak
nie ma co na razie dywagować, skoro jest to do-
więc na mówienie wprost i bez owijania w ba-
piero początek Dildo Bagginsa. Pozostaje nam
wełnę: Dildo Baggins nie ma twarzy, dlatego też
czekać na dalszy przebieg historii o ludziach
nie może jej stracić bez względu na to, co wy-
przed ekranami, szczególnie że 15 marca wy-
śpiewa albo przemilczy w swojej twórczości. To
szedł kolejny rozdział.
str /
W świecie drabbli (IV)
Krzysztof T. Dąbrowski Krótka forma, wiele płaszczyzn, mnóstwo sensów… Zapraszamy do przeczytania nowej, kwietniowej dawki drabbli autorstwa Krzysztofa T. Dąbrowskiego! Redakcja Outro Rysiek kupił telewizor najnowszej generacji. Owo cudo techniki zawierało wiele niespodzianek. Dzielenie ekranu, stare dobre 3D, nowe wypasione 6D. Jedną z bonusowych funkcji była możliwość powiększania myślo-pilotem obrazu w nieskończoność. Zafascynowany Rysiek mózgo-kliknął tę opcję Wieczorne wiadomości. News-niunia emocjonująca się kraksą. Powiększenie dwukrotne, trzykrotne, pięcio... Coś jest nie tak! Nie, nie z telewizorem. To twarz dziennikarki! Kolejne mózgokliki. Powiększenie powiększeniem powiększenia z powiększenia powiększenia do kwadratu i... Jej twarz składała się z tysięcy miniaturowych twarzy. Kolejne powiększenia. Jedna z twarzy wypełniła ekran. Kolejne powiększenia... Ta twarz również składała się z tysięcy twarzy - Dobry Boże - wymamrotał str / Rysiek i zszedł na zawał.
Po paru dniach bezwietrznego spokoju, po paru dniach wytchnienia i ciszy, Bóstwo Wiatrów na powrót się pojawiło. A już rosła w sercu nadzieja. A już rozpoczęło się świętowanie... Nieprzyjemne zimne podmuchy wiatru. Złośliwe Bóstwo stało dumnie na wysokościach. Terkotało radośnie i dmuchało raz po raz kręcąc łbem. Myślało, że tam jest bezpieczne, że bezkarne. Leon jednak znał niezawodny sposób. Zrobi to jeszcze dziś w nocy. On, Leon! Bohater! Wybawca! I znów nastaną dni spokoju. I znów pojawi się nadzieja, że tym razem na zawsze... *** Adam miał już tego serdecznie dość! Leon, ten cholerny, niewydarzony szczur! Znowu przegryzł kabel od wentylatora! - Boże czy jestem dobry? - Tak. - A jakbym podkradł cukierki? - Dom rodziców jest twoim domem, więc są twoje. - Super! - ucieszył się. - A jakbym ukradł ze sklepu? - Każdy może zbłądzić. - A jakbym... zabił zwierzątko? - Ludzie polują na zwierzątka. Stworzyłem je dla was. Nawet jest święty od polowań. - A człowieka? - To jak w tej grze, w którą dziś grałeś. Życie to taka gra. - Ale... - Stworzyłem was śmiertelnymi, ale i też na swoje podobieństwo. - Czyli jestem małym bogiem? Mogę zabić Krystiana z 3c, co mi dokucza? - Skoro jesteś Bogiem... - Super! Diabeł cieszył się jak diabli. Udało mu się przekabacić niewinną duszyczkę. Statystyka została poprawiona.
KRZYSZTOF T. DĄBROWSKI - pisarz i scenarzysta: Ponad 500 publikacji, w tym prawie 250 za granicą. [… ] Książki w Polsce: "Naśmierciny" (2008 - Armoryka), "Anima vilis" (2010 Initium), "Grobbing" (2012 - Novae Res), "Naśmierciny i inne opowiadania" (2012 & 2017 Agharta & Armoryka), "Z życia Dr Abble" (2013 - Agharta), "Anomalia" (2016 - Forma), "Ucieczka" (2017 - Dom Horroru), "Nie w inność" (2019 - Waspos) [… ] Źródło - strona autorska: https://krzysztoftdabrowsk.wixsite.com/krzysztoftdabrowski str /
str /