Outro 327

Page 1

str / 1


TEMAT NUMERU: JESTEŚMY TYM, CO JEMY? TEKST NUMERU KRZYSZTOF ANDRULONIS

KUCHENNE ZAKAMARKI FILOZOFII

strona 10

SPIS TREŚCI MARTYNA KŁOS

GOTUJ PO ŚLĄSKU strona 20 PAULINA POŚPIECH

WEGANIZM WARTO CZY NIE WARTO?

strona 28

str / 2


KRZYSZTOF T. DĄBROWSKI

W ŚWIECIE DRABBLI (VII) strona 32

str / 3


Nie samym chlebem żyje człowiek... Stosunek każdego z nas do jedzenia może być zupełnie odmienny. Dla jednych jawi się ono jako jeden z podstawowych elementów życia, który może przynosić radość czy wręcz rozkosz. Inni wręcz przeciwnie— traktują pożywienie jako smutny wymóg ludzkiej fizjologii. Nie bez przyczyny powiada się czasem, że jedni „żyją, aby jeść”, inni zaś „jedzą, aby żyć”. Nie ulega jednak wątpliwości, że każdemu z nas pokarmy są niezbędne do funkcjonowania—jak dotąd nic nie wiadomo o nabyciu przez homo sapiens zdolności fotosyntezy—próby wykorzystywania energii słonecznej na inne sposoby także kończyły się (nieraz tragicznymi w skutkach) niepowodzeniami. Skoro więc musimy pogodzić się z własną biologiczną naturą, to być może warto przekuć związane z tym obowiązki w rodzaj praktyki, która będzie z korzyścią dla funkcjonowania twojego ciała jak i ducha? Coraz lepiej uświadamiamy sobie współcześnie, że to, co konsumujemy, ma wielki

wpływ na nasz rozwój w wieku dziecięcym i młodzieżowym oraz funkcjonowanie w okresie dorosłości. Słowa otwierające ten numer, zakończone znakiem zapytania, coraz powszechniej uznawane są za prawdziwe— jesteśmy tym, co jemy, a bardziej precyzyjnie—to, co spożywamy, kształtuje nas od wewnątrz i od zewnątrz. Są to kolejne argumenty na rzecz tego, że właściwego żywienia nie można zaniedbywać. Dzisiaj często słyszy się o dietach właściwie na wszystko. Istnieje mnóstwo możliwości do wyboru, a różnice pomiędzy niektórymi pozostają trudne do stwierdzenia. Z jednej strony korzystanie z planów żywieniowych może przynieść wiele korzyści, z drugiej jednak zbyt rygorystyczna

str / 4

bądź stosowana bezrefleksyjnie oraz bez konsultacji lekarskiej dieta może doprowadzić twój organizm do ruiny. Jak powiadał Paracelsus, wszystko może być lekarstwem albo trucizną, jest to właściwie wyłącznie kwestia dawki. Kluczowym elementem zdrowego trybu życia jest też niewątpliwie aktywność fizyczna—trudno oczekiwać, że sama zmiana produktów, które używamy w kuchni, przyniesie rewolucyjne zmiany. Potrzebny jest również wysiłek ciała. To tylko kilka komplikacji, na które natrafiamy w związku z żywnością. Warto jest poświęcić temu zagadnieniu nieco uwagi! Krzysztof


Outro – wychodzimy poza schemat

Szefowie działów:

ISSN: 2299-5242

Olimpia Orządała (korekta), Monika Brzozowska (graficy), Żaneta Chwiałkowska (promocja)

Ogólnopolski miesięcznik młodzieżowy Wydawca: Fundacja Nowe Media www.outro.pl mail: redakcja(@)outro.pl, rekrutacja(@)outro.pl Redaktor naczelny: Krzysztof Andrulonis Skład wydania i fotoedycja: Krzysztof Andrulonis

Promocja: Żaneta Chwiałkowska, Jagoda Jabłońska, Sabina Gajda, Iza Gajda, Anna Micał, Natalia Stachowicz Korekta: Olimpia Orządała, Beata Ptach Grafiki: Monika Brzozowska

Projekt okładki: Krzysztof Andrulonis

str / 5


Aktualności

MATERIAŁ PROMOCYJNY

Zdejmij buty i poleć z nami

12. Międzynarodowy Festiwal Tańca Warsaw CI Flow

str / 6


Aktualności

Już 16 sierpnia rozpocznie się 12. edycja Międzynarodowego Festiwalu Tańca Warsaw CI Flow. To doskonała okazja, żeby poznać kontakt improwizację – jedną z najciekawszych i najbardziej inkluzywnych technik tańca współczesnego. Kontakt improwizacja to forma tańca, w której

tańcem współczesnym, akrobatyką i Aikido. Tań-

dwie lub więcej osób spotyka się w ruchu po-

cząc kontakt improwizację praktykujemy umie-

przez wspólny punkt kontaktu, dzieląc ze sobą

jętności spadania, równoważenia, dźwigania przy

dotyk, pęd i ciężar. Steve Paxton, pionier tej

minimalnym wysiłku i bycia lekkim podczas pod-

techniki, połączył w niej swoje doświadczenia z

noszeń. Eksplorujemy możliwości własnego cia-

str / 7


Aktualności

ła, swobodnie podążając za impulsami. Ćwiczy-

Międzynarodowy Festiwal Tańca Warsaw Ci

my też uważność, słuchanie i reagowanie na

Flow od 2010 roku tworzy przestrzeń do prakty-

partnerów oraz otoczenie.

kowania kontakt improwizacji z nauczycielami

Kontakt improwizacja jest otwarta na wszystkie osoby spragnione ruchu. Nie ma w niej hierarchii ani poziomów zaawansowania, a tańczyć może każdy, niezależnie od umiejętności czy stopnia sprawności. Tak jak tango ma swoje milongi a techno swoje rave’y, tak kontakt improwizacja ma jamy (czyt. dżemy), na których spotyka się społeczność wspólnie praktykująca tę technikę. Kontakt improwizację tańczy się bez butów i bez używek, na czystej podłodze, na któ-

i nauczycielkami z całego świata. Dwunasta edycja festiwalu jest organizowana w atmosferze rozbudzonej wrażliwości. Pomimo nadzwyczajnego czasu globalnej pandemii i wielu kryzysów, organizatorki pragną umożliwić ciągłość twórczych poszukiwań i pogłębiania praktyki KI. Wsłuchując się w intuicję, zwiększając samoświadomość i pogłębiając percepcję zmysłową, chcą wspierać transformację na poziomie jednostki i grupy.

rej tańczy się nie tylko w pozycji stojącej. Czasa-

12. Warsaw CI Flow odbędzie się w Centrum

mi przestrzeń jamu wypełniona jest muzyką,

Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski i Mło-

która wspiera taniec, czasami praktyka odbywa

dzieżowym Domu Kultury Łazienkowska, a na

się w ciszy.

festiwal złożą się dwie części. Między 16 a 22

str / 8


Aktualności sierpnia odbędzie się projekt performatywny

festiwalowy dzień zakończy się jamem, a w prze-

„Improvising Contact / Contact Improvisation”

rwach między zajęciami będzie można skorzystać

adresowany do osób profesjonalnie zajmujących

z biblioteki kontakt improwizacji by zgłębić swo-

się tańcem i performansem. Pod okiem niemiec-

ją wiedzę teoretyczną.

kiego choreografa i biologa Andrew Wassa uczestnicy przygotują performans, który zostanie zaprezentowany szerszej publiczności w niedzielę 22 sierpnia o godz. 20.00 w Sali im. W. Krukowskiego w CSW Zamek Ujazdowski.

Ostatniego dnia festiwalu odbędą się również trzy bezpłatne wydarzenia otwarte dla publiczności. Między godz. 13.30 a 15.30 będzie można podglądać działania site-specific w przestrzeni miejskiej, o godz. 16.00 odbędzie się pokaz pracy

Między 23 a 28 sierpnia odbędzie się część

wykonanej w ramach warsztatów z Isabelle Uski,

warsztatowa festiwalu, otwarta na osoby na

a o godz. 19.00 – jam performatywny z Iwoną

wszystkich poziomach doświadczenia. W progra-

Olszowską. To doskonała okazja, żeby doświad-

mie znalazł się m.in. intensywny warsztat z po-

czyć kontakt improwizacji z perspektywy widza.

chodzącą z Finlandii Vegą Luukkonen, cykl zajęć na temat somatyki i kompozycji z Isabelle Uski, warsztaty site-specific z Marią Stokłosą czy zajęcia na temat kultury zgody z Ali Schwartz. Każdy

Pełny program festiwalu oraz szczegóły dotyczące rejestracji znajdują się na stronie polandcontactfestival.com.

str / 9


Z

ku

Ni

no

str / 10


KUCHENNE

ZAKAMARKI FILOZOFII

Zajrzyjmy wspólnie na zaplecze filozofii, obejrzyjmy ją od

uchni i poznajmy tajniki myśli poszczególnych autorów…

ie tym razem! Choć może po części tak, ponieważ z pew-

ością padnie kilka rzadko podkreślanych faktów, a związanych z… jedzeniem w filozofii. Zaskoczeni?

str / 11


Jedzenie w różnych ujęciach

redaktor

Krzysztof Andrulonis

W popularnych ujęciach filozofia kojarzy się zwy-

Anaksagoras uznał za podstawę wszelkiego bytu

kle ze wzniosłością i uduchowieniem. Niektórzy

zarodki czy też, ściślej, homoiomery, które miały

myśliciele uchodzą za ludzi na tyle oderwanych

stwarzać wszystkie rzeczy, a także determinować

od zmiennej i niepoddającej się systematyczne-

to, że mogą one przekształcać się czy powodo-

mu opisowi rzeczywistości, że kojarzenie ich

wać za sprawą swojego działania różne skutki.

z konsumpcją wydaje się wręcz niestosowne…

Myśliciel postanowił przedstawić tę teorię na

Prawdopodobnie żywią się własnymi ideami

chlebie, zastanawiał się, jak to się dzieje, że

i popijają metafizycznym nektarem. Tymczasem

dzięki jego spożywaniu u człowieka rozwijają się

jednak jedzenie w filozofii od dawna zajmuje po-

mięśnie i przybywa sił.

czesne miejsce – co więcej, zajmowało takie

Wyjaśnieniem okazały się zarodki, które znajdo-

słynne postaci, jak Sokrates i Immanuel Kant.

wały się w pieczywie i stanowiły budulec masy

Cóż więc z tego wynikło?

ciała oraz źródło energii. Dopóki znajdowały się w pożywieniu, pozostawały uśpione, a po spoży-

W czasach najdawniejszych

ciu rozrastały się i przekształcały w ludzkim or-

Starożytność nie wytworzyła czegoś na kształt

Współcześnie, gdy postęp nauki wyposażył nas

odrębnej filozofii żywności, jednak ta ostatnia

w wiedzę fizjologiczną sięgającą aż do poziomu

pojawia się w myśli ówczesnych autorów stosun-

molekuł, łatwo jest skwitować takie dociekania

kowo często. Jeszcze w czasach presokratejskich

drwiącym śmiechem, jednak warto pamiętać, że

odnajdujemy Anaksagorasa, zaliczanego do gru-

Anaksagoras żył blisko 2500 lat temu, a o ludz-

py jońskich filozofów przyrody, który, jak wszyscy

kim organizmie nie wiedziano wówczas praktycz-

przedstawiciele owej grupy, poszukiwał odpowie-

nie nic. W tej perspektywie jego myśli wydają się

dzi na pytanie o arche – zasadę rządzącą świa-

dużo celniejsze oraz odkrywcze.

ganizmie w swoje ostateczne formy. Zabawne?

tem i fundującą jego istniejący kształt.

str / 12


Jedzenie w różnych ujęciach

W tym miejscu trudno nie wspomnieć również

To tylko kilka najpowszechniej znanych obycza-

o pitagorejczykach, których obyczaje kulinarne

jów żywieniowych Pitagorasa i jego uczniów.

obrosły do dzisiaj niezwykle rozbudowaną legen-

W istocie tradycja donosi o znacznie pokaźniej-

dą, tworzoną już od czasów antycznych. Z pew-

szej liczbie owych konwencji, choć jednocześnie

nością byli to pierwsi w dziejach Europy wegeta-

nie wiadomo, które z nich i w jakiej mierze są

rianie, którzy jednak oprócz mięsa unikali także

prawdziwe – dieta pitagorejczyków bywała

spożywania bobu… Dlaczego? Otóż zdaniem Pita-

obiektem kpin i manipulacji już w teatrze grec-

gorasa miała to być roślina święta, podlegająca

kim, a także i później. Szczególnie zainteresowa-

więc szczególnej ochronie. Pitagorejczyków od

ni mogą sięgnąć po artykuł Ewy Osek pt. Dieta

jedzenia zwierząt powstrzymywała wiara w me-

pitagorejska, dostępny pod tym adresem: https://

tempsychozę, czyli pośmiertną wędrówkę dusz,

www.academia.edu/35634404/

które mogły przyjmować postaci zwierzęce. Wizja

Dieta_pitagorejska.

zabicia i zjedzenia członka własnej rodziny nie była im z oczywistych przyczyn w smak…

str / 13


Jedzenie w różnych ujęciach

śród tych drugich. Uznał bowiem, że skupia się

O dwóch takich,

na spełnianiu zachcianek, przez co odciąga czło-

co stworzyli filozofię

wieka od sobie właściwych cnót.

O przełomie, jakiego w dziejach cywilizacji euro-

Po drugiej stronie barykady jego odpowiednikiem

pejskiej dokonało pojawienie się Sokratesa,

była medycyna, jako dziedzina realnie troszcząca

a następnie jego ucznia Platona, napisano bar-

się o ludzkie ciało, zmierzająca do faktycznego

dzo wiele i z pewnością wciąż wiele pozostaje do

poznania jego tajników i w ten sposób zapew-

odkrycia. Niemniej my skupimy się tylko na

niająca człowiekowi zdrowie oraz przyjemności.

„kulinarnym” aspekcie jego myśli. Otóż Sokrates

Kto wie, jaki wpływ na przekonania Sokratesa

sztukę kucharstwa cenił bardzo nisko – w dialo-

w tych kwestiach miała jego żona Ksantypa, od

gu Platońskim Gorgiasz, gdy dzielił znane sobie

najdawniejszych czasów symbol kobiecej nie-

nauki na prawdziwe, zmierzające ku wiedzy, oraz

wdzięczności i złośliwości…

pozorne, mające na celu tylko dawanie człowiekowi uciechy doczesnej, gotowanie umieścił po-

Zdecydowanie bardziej myśliciel cenił sobie pewien napój, z którym najbardziej kojarzy się dia-

str / 14


Jedzenie w różnych ujęciach

log Uczta. Mowa oczywiście o winie, które było

- dzięki temu możliwe było spożycie dużo więk-

obowiązkowym elementem greckiego sympozjo-

szej ilości napoju bez popadnięcia w stan upoje-

nu. Myliłby się jednak ten, kto utożsamiałby je

nia. To z kolei pozwalało na toczenie uczonych

z tym, co rozumie się pod tą nazwą współcze-

dysput – takich jak choćby zapisana przez Plato-

śnie. Starożytni Hellenowie nigdy nie wypiliby

na we wspomnianym już dziele, w której dysku-

wina tak stężonego, jak mamy to dziś w zwycza-

tuje się nad istotą miłości. Na marginesie jed-

ju – przed spożyciem trunek rozrabiano w spo-

nak można dodać, że Sokratesowi prawdopodob-

rych rozmiarów wazie, nazywanej kraterem,

nie nie zaszkodziłoby picie nawet wina nieroz-

i dopiero w takiej formie podawano gościom. Nie

cieńczonego – dialog kończy się sceną o poranku,

znamy szczegółów, jednak najprawdopodobniej

w której wszyscy uczestnicy sympozjonu, powale-

naszym gustom taka mieszanka całkowicie by

ni działaniem alkoholu, śpią, a tymczasem słyn-

nie odpowiadała.

ny filozof, odświeżony i pełen sił, rusza spokoj-

Trzeba jednak pamiętać, że Grecy mieli w oby-

nie do miasta. Mocna głowa zawsze bywała

czaju rozrabiania wina pewien cel praktyczny –

cnotą…

str / 15


Jedzenie w różnych ujęciach

zyskiwała ta ostatnia, a w ramach niej jedno konkretne pytanie – jak godnie żyć?

Czasy hellenistyczne

Warta uwagi jest odpowiedź udzielania w tej Ogólna tendencja przemian filozofii greckiej po

kwestii przez epikurejczyków. Do dzisiaj pośród

podbiciu Hellady przez Aleksandra Macedońskie-

wielu osób pokutuje przekonanie, że epikureizm

go wręcz skłania do poszukiwania w tym okresie

równa się hedonizmowi, a to automatycznie po-

kolejnych kulinarnych ciekawostek. W okresie

budza do myślenia o nim w kategoriach rozwią-

hellenistycznym zrezygnowano z konstruowania

złości, braku umiaru i niepanowania nad sobą.

skomplikowanych systemów metafizycznych, ca-

W istocie jest wręcz przeciwnie – Epikur pouczał,

łościowych wizji świata, jakie zaproponowali

że człowiek powinien zaspokajać przede wszyst-

Platon i Arystoteles. W zamian, w obrębie po-

kim swoje potrzeby naturalne, na bok powinien

szczególnych szkół, uprawiano zazwyczaj jedynie

natomiast odstawić urojone, niepłynące z fak-

trzy działy filozofii – logikę, fizykę i etykę, z cze-

tycznych potrzeb jego ciała i ducha, lecz ze źró-

go wraz z upływem czasu dominujące znaczenie

deł zewnętrznych.

str / 16


Jedzenie w różnych ujęciach

W historii filozofii zapisało się, skądinąd intere-

Stoicy głosili natomiast ogólne nakazy zachowy-

sujące w poruszanym przez nas temacie, zdanie

wania umiaru oraz postępowania w zgodzie

filozofa, że do osiągnięcia szczęścia wystarczy

z rozumną naturą świata, która wyposażyła nas

w istocie woda źródlana i placek jęczmienny –

m.in. w wiedzę, kiedy powinniśmy spożywać,

pod warunkiem, że ktoś uprzednio był głodny.

a w jakim czasie jest to zaś zbędne. Sporo ana-

Jeżeli było inaczej, a mimo to dany człowiek usi-

logii kulinarnych pojawia się za to w Rozmyśla-

łował zadowolić się wystawną ucztą z wymyśl-

niach Marka Aureliusza w innym kontekście,

nymi potrawami, to wcale w ten sposób nie zy-

mianowicie w drugim rozważaniu z księgi trze-

skał zadowolenia. Wręcz przeciwnie, czuł się

ciej, w którym myśliciel zastanawia się nad

przejedzony i niezdrów, a ponadto gnębiła go

ubocznymi cechami niektórych wytworów czło-

myśl, że mógł wyprawić zabawę jeszcze pełniej-

wieka i przyrody jako uwarunkowanych ogólną

szą splendoru i obfitości.

rozumnością i przemyślnością natury świata. Fragment jest na tyle interesujący, że warto go przytoczyć w całości:

str / 17


Jedzenie w różnych ujęciach

Należy i nad tym się zastanawiać, że i w zjawi-

sy, gdy się w dół schylają, i zmarszczone czoło

skach wtórnych tworów natury jest coś miłego

lwa, i piana lejąca się z pyska dzików, i innych

i pociągającego. Na przykład gdy się chleb pie-

wiele objawów, które są dalekie od piękności,

cze, otrzymuje pewne pęknięcia. Te więc pęknię-

gdyby im się przypatrzyć każdemu z osobna,

cia, jakkolwiek istnieją przecież wbrew zapowie-

przecież służą ku ozdobie i miłe są duszy, ponie-

dzi sztuki piekarskiej, jakoś nęcą swym wido-

waż są dalszym ogniwem tworów natury, tak że

kiem i dodają w sposób sobie właściwy chęci do

jeżeli ktoś odczuwa i ma głębsze zrozumienie

jedzenia. Także figi, gdy są najdojrzalsze, pękają.

tego, co się dzieje we wszechświecie, temu pra-

I oliwek zupełnie dojrzałych zbliżające się psucie

wie wszystkie objawy wtórne będą się wydawa-

dodaje jakiegoś swoistego uroku owocowi, i kło-

ły jakieś miłe i zharmonizowane.

str / 18


Jedzenie w różnych ujęciach

Jak się jednak okazuje po głębszym przemyśle-

W czasach nowożytnych

niu, nic nie jest tak łatwe, jak mogłoby się wyImmanuel Kant znany jest prawdopodobnie każ-

dawać – jeden z ciekawszych wniosków Kanta to

demu – nawet osoby, którym zupełnie nie po

taki, że transcendentalnym warunkiem a priori,

drodze z filozofią, znają przynajmniej kilka aneg-

który musi zaistnieć, by spotkanie przy stole się

dot z jego życia, jak choćby ta, że praktycznie

udało, jest rozmowa. Warto to sobie zapamiętać

całe życie spędził w Królewcu, a spacery odby-

na wypadek, gdyby należało kogoś racjonalnie

wał z tak wielką precyzją czasową, że mieszkań-

przekonać co do tego, że milczenie przy obiedzie

cy miasta mieli według nich nastawiać zegarki.

nie należy do szczytu elegancji.

Być może w istocie tak było, jednak ten słynny styl życia ukształtował się u myśliciela dopiero w ostatnich trzydziestu latach życia. Kant pracował w tym czasie nad trzema wielkimi krytykami, które miały zadecydować o tym, że jego nazwisko zapisało się na kartach historii złotymi zgłoskami. Był świadom, że wiąże się z tym ogrom i nie chciał dopuścić do sytuacji, w której pisanie przerwie mu śmierć czy niedomagania umysłowe wieku starczego.

W dziejach najnowszej filozofii tematyka jedzenia staje się zdecydowanie coraz bardziej popularna, trudno byłoby jednak przedstawić w tym miejscu jakąkolwiek całościową syntezę. Pozwólmy więc sobie na jeden tylko, za to bodajże najsłynniejszy przykład. Roland Barthes w latach 50. publikował liczne felietony, w których za pomocą skonstruowanego przez siebie pojmowania mitu (jako wtórnej znaczącej) analizował różne zjawiska popkultury i życia codziennego. Obok najsłyn-

Wysiłki się opłaciły – Kant napisał to, co zapla-

niejszej analizy, dotyczącej okładki „Paris Match”

nował, a nawet o wiele więcej. Jednym z póź-

przedstawiającej czarnoskórego żołnierza salutu-

niejszych dzieł jest Antropologia w ujęciu prag-

jącego do francuskiej flagi (dla przypomnienia –

matycznym, w której filozof, oprócz wielu innych

Francja była wówczas jeszcze potęgą kolonialną),

kwestii, postanawia zastosować aparaturę czy-

w pamięci czytelników utrwalił się opis befsztyku

stego rozumu do opisu fenomenu biesiady.

z frytkami, który okazał się wcieleniem mitu

Otrzymujemy w ten sposób pasjonującą analizę,

francuskości, sublimacją tego, co francuskie.

w której niezwykle wyszukana i skomplikowana

Ciekawe, w jakim daniu Barthes odnalazłby isto-

siatka pojęciowa niemieckiego myśliciela zostaje

tę polskości – kotlet schabowy z ziemniakami

przyłożona do zjawiska na pozór prozaicznego,

i zasmażaną kapustą? Bigos? Pierogi? Zachęcam

jakim jest uczta.

do obstawiania… ;)

str / 19


GOTUJ PO

Nadszedł okres wakacyjny – moment, w którym wielu z

miejsca. Wybieramy się do ciepłych, egzotycznych krajów

chodzimy po górach i – co najważniejsze – próbujemy

w danym miejscu warto spróbować. Ja chciałabym str / 20


O ŚLĄSKU

nas wyjeżdża na wakacje, wypoczywa i zwiedza nowe

w, szukając nowych doznań, wygrzewamy się na plaży,

y nowych smaków. Nie zawsze jednak wiemy, czego

m Was zaprosić do kulinarnej podróży po Śląsku. str / 21


Jedzenie w różnych ujęciach

redaktor

Martyna Kłos

Najczęściej myśląc o jedzeniu, dzielimy je na te,

daje się nie tylko w śląskich domach w niedzielę,

którym mamy się najeść, te, które mają nam

ale również w restauracjach, w których organi-

służyć za przekąski, oraz na okolicznościowe.

zujemy różnego rodzaju imprezy okolicznościowe.

Naszą podróż zacznijmy więc zgodnie z tymi

Kojarzona ze Śląskiem jest również zupa na-

wskazówkami: najpierw zjedzmy konkret, potem

zywana wodzionką. Współcześnie przyrządzana

pijąc kawę, delektujmy się słodkimi śląskimi de-

głównie przez starsze osoby, składa się z wody,

serami i zapchajmy ostatnie wolne miejsca

czerstwego chleba i dużej ilości czosnku z dodat-

w naszych żołądkach, a na koniec, gdy będziemy

kiem tłuszczu zwierzęcego i soli. Jej popularność

już syci, zapoznajmy się z tradycyjnymi świątecz-

wzięła się z niechęci do wyrzucania czerstwego

nymi śląskimi potrawami.

pieczywa. Obecnie popularna jest przede wszystkim wśród osób ze starszego pokolenia – naszych dziadków, czasem również rodziców. Jeśli

Najpierw konkret Najpopularniejszym i najbardziej kojarzonym ze Śląskiem daniem jest chyba rolada z kluskami i modrą kapustą (czerwoną kapustą z boczkiem). Kluski przygotowuje się z charakterystyczną dziurką na środku. Można się spotkać również z kluskami tartymi, które robi się m.in. z surowych tartych kartofli, nie tylko z gotowanych. Kluski z roladą to klasyczny niedzielny śląski obiad, przed którym zwyczajowo podaje się rosół z nudlami (makaronem). Jest to danie, jakie po-

lubisz mocno czosnkowe dania – spróbuj, nie zawiedziesz się. Tylko pamiętaj, żeby nie wychodzić później z domu… Spróbować możesz również żurku śląskiego podawanego z kiełbasą lub kością wędzoną, boczkiem, jajkiem i kartoflami. Od tradycyjnego żurku polskiego różni się on tym, że przygotowuje się go na zakwasie żytnim i jest bardziej kwaśny. To zupa dla osób, którym nie przeszkadza, że potrawa jest tłusta.

str / 22


Jedzenie w różnych ujęciach Ja natomiast gorąco polecam szałot – śląską

różnych wariantów tego ciasta, sezonowo na

sałatkę warzywną z gotowanych jarzyn z dodat-

przykład z truskawkami. Kołocz jest ciastem,

kiem ogórka kiszonego, ziemniaków, cebuli, ma-

które kojarzy się niezmiennie z weselem – rozda-

jonezu, musztardy i soli z pieprzem. W zależności

je się go jako ciasto weselne osobom niezapro-

od miejscowości możecie się spotkać również z

szonym na uroczystość. Tradycją jest, że rodzice

wersją mięsną – ze śledziem bądź boczkiem. Po-

państwa młodych i młodzi przynoszą do pracy

trawa ta świetnie sprawdza się jako dodatek na

kołocz weselny dla swoich współpracowników.

urodzinach lub do grilla.

Dostają go również sąsiedzi młodych. Innym tradycyjnym śląskim deserem jest szpajza, czyli przysmak stworzony na bazie jajek

Na deser i do kawy Po zjedzeniu konkretu przyszedł czas na kawę i „coś do kawy”. Popularnym na Śląsku ciastem jest tradycyjny kołocz – z posypką, makiem, serem lub jabłkami. Obecnie można znaleźć wiele

z dodatkiem żelatyny i alkoholu. Może być podawana z dodatkiem cytryny, kakao bądź bakalii oraz dekorowana bitą śmietaną. Deser ten może Wam przypominać włoską panna cottę. Będzie

str / 23


Jedzenie w różnych ujęciach

stanowił bardzo ciekawy poczęstunek na organi-

deser składający się z gotowanej masy makowej,

zowanej domówce bądź urodzinach. Trzeba tylko

weki i bakalii układanych w misce warstwami.

pamiętać, że deser ten podawany jest na zimno,

W niektórych domach są jedzone na sucho,

dlatego nie jest odpowiedni na upalne dni – mo-

w innych zaś zalewane są mlekiem. Mama zaw-

że się po prostu rozpuścić, a także, że jest na

sze robiła dużo makówek, a w okresie noworocz-

bazie alkoholu i nie będzie odpowiedni dla dzieci,

nym przygotowywała makówki drugi raz, żeby-

więc warto przygotować dla nich jakąś smaczną

śmy wszyscy mogli się ich najeść na zapas na

alternatywę.

kolejny rok. Trzeba tylko uważać, żeby nie zrobić

Będąc na Śląsku, możecie również, jeśli jeste-

ich za dużo naraz, bo mogą skwaśnieć.

ście smakoszami anyżu, skosztować kopalnioków,

czyli

twardych

cukierków

Ostatnią potrawą, którą chciałabym Wam

miętowo-

opisać, jest moczka. Kiedyś uważana za zupę,

anyżowych o czarnym kolorze (stąd też ich na-

teraz, przynajmniej u mnie w domu, stanowiąca

zwa). Sprzedawane są najczęściej w sklepach

deser. Składa się ze specjalnego piernika, który

śląskich bądź cukierniach w czarnych torebkach

moczymy, przecieramy przez sito i mieszamy

z napisem „śląskie kopalnioki”.

z różnymi bakaliami. W zależności od przepisu można również użyć ciemnego piwa, aby w nim moczyć wszystkie składniki, których potem uży-

Od święta Świętem, które daje najwięcej możliwości kulinarnych, jest Boże Narodzenie. To, co mamy na

jemy do przygotowania potrawy.

stole, zależy od miasta, dzielnicy, a czasem na-

Przepisy

wet od rodziny i jej korzeni. Tradycyjną śląską

Chciałabym podzielić się z Wami przepisami na

potrawą bożonarodzeniową, którą od zawsze ja-

niektóre z wymienionych przeze mnie dań. Mam

dło się u mnie w domu, jest siemieniotka, czyli

nadzieję, że choć trochę zachęciłam Was do eks-

zupa na bazie konopi. Wykonuje się ją z mleczka

perymentów w kuchni i poznawania naszych re-

ugotowanych i zmielonych nasion konopi siew-

gionów nie tylko aktywnie podróżując (choć nie

nych z dodatkiem mączki z kaszy jaglanej, cebuli

zamierzam Was od tego odwodzić!), ale również

i mleka, a podaje, przynajmniej u mnie w domu,

przez sprawdzanie potraw regionalnych, ponie-

z kaszą gryczaną. Smak i zapach siemieniotki to

waż one również mogą Wam powiedzieć dużo

dla mnie nieodłączny element Bożego Narodze-

o miejscu, w którym akurat przebywacie. Bon

nia, tak jak kolędy czy prezenty pod choinką.

voyage!

Inną potrawą, bez której nie istnieją święta Bożego Narodzenia, to makówki. Jest to słodki str / 24


Jedzenie w różnych ujęciach

WODZIONKA (składniki na jedną porcję) Składniki 2–3 kromki czerstwego chleba; od 2 do 8 ząbków czosnku (w zależności od preferencji); łyżka smalcu smalec (może być masło lub inny tłuszcz); 1–2 szklanki wrzątku; maggi, sól, pieprz – do smaku. Przygotowanie Chleb pokrój w kostkę i wrzuć do miski. Czosnek przeciśnij przez praskę i dodaj do chleba. Zalej wrzątkiem, dodaj tłuszcz i dopraw do smaku. Miskę przykryj talerzem i poczekaj, aż chleb wchłonie wrzątek. Smacznego!

str / 25


Jedzenie w różnych ujęciach

SZPAJZA Składniki 5 jajek; 5 łyżek stołowych cukru; 5 łyżeczek żelatyny; 100 ml wódki; 2 łyżki stołowe kakao; 1 łyżka stołowa orzechów; 1 łyżka stołowa rodzynek; 1 łyżka stołowa migdałów. Przygotowanie Na początek należy utrzeć białka z pięciu jajek, następnie do utartych białek trzeba dodać pięć łyżek cukru i dalej ucierać. Potem nadchodzi czas, aby dodać pięć żółtek i dalej ucierać. Do tak utartej masy jajecznej przypominającej kogel-mogel wlewamy żelatynę rozpuszczoną w szklance wody. Masę należy ucierać jeszcze przez chwilę (żelatyna musi być ostudzona). Do masy na deser szpajza dodajemy rozpuszczone w 100 ml wódki dwie łyżki kakao i całość dobrze mieszamy. Do masy dodajemy jeszcze rodzynki, kawałki orzechów i migdałów. Masę wylewamy do półmiska i odstawiamy do lodówki na dwie godziny. Szpajza jest gotowa do podania. [Źródło: https://www.mojegotowanie.pl/przepis/szpajza]

str / 26


Jedzenie w różnych ujęciach

SIEMIENIOTKA Składniki 10 dkg nasion drobnych konopi; woda; 1 szklanka mleka; 2–3 łyżki kaszy jaglanej; sól. Przygotowanie Konopie opłukać na sicie. Dać do garnka i zalać pół litrem wody, pogotować pięć minut. Wodę wylać – najlepiej przecedzić przez sito. Konopie ponownie zalać wodą – szklanką zimnej wody i gotować na małym ogniu pół godziny, uważając, żeby woda się nie wygotowała. Gotować aż nasiona popękają. Jeżeli zostanie woda, to ponownie ją odcedzić. Konopie zmielić przez maszynkę do mięsa na drobnych oczkach, najlepiej dwa razy. Do zmielonej masy dodać pół litra wody i dobrze wymieszać na jednolitą masę. Przetrzeć przez gęste sitko, aby zostały na nim łuski z nasion. Dodać mleko i gotować około 5 minut, stale mieszając, aby zupa nie przypaliła się i nie wykipiała. Lekko dosolić do smaku. Kaszę jaglaną zmielić i otrzymaną mąką zatrzepać siemieniotkę. Zupa musi być konsystencji lekko gęstawej. Podawać z ugotowaną kaszą gryczaną lub ryżem (w zależności od miasta). [Źródło: https://jawagabunda.pl/przepisy/siemieniotka/]

str / 27


W

str / 28


WEGANIZ WEGANIZM M

WARTO CZY NIE WARTO? Coraz więcej ludzi stara się żyć ekologicznie, zdrowo się odżywiając i dbając o naszą planetę. Robią to dla środowiska, ale oczywiście także dla siebie.

str / 29


Jedzenie w różnych ujęciach

redaktor

Paulina Pośpiech

Weganizm staje się coraz modniejszy, o czym

bre dla naszego samopoczucia czy zdrowa. Owa

świadczy powiększające się grono osób należą-

dieta zmniejsza choćby ryzyko wystąpienia cho-

cych do klubu „wege”. Ktoś może zadać pytanie:

rób układu krążenia, otyłości czy cukrzycy. Rów-

„Czym to tak naprawdę jest?”. Już śpieszę z wy-

nocześnie

jaśnieniami.

„produkty o niewielkim stopniu zróżnicowania,

Jak się okazuje, weganizm to już pewna filozofia

ponieważ bardzo wiele możliwych rodzajów poży-

życia, rodzaj stylu, jaki sobie raczej dobrowolnie

wienia musimy wykluczyć”.

wybieramy. W dużej mierze chodzi tutaj o fakt,

W tym przypadku ważne jest, aby dieta była zbi-

że w swojej diecie wykluczamy całkowicie mięso,

lansowana. Chcąc o to właściwie zadbać, trzeba

a także produkty pochodzące od zwierząt – choć-

posiadać dużą wiedzę o tym, jak prawidłowo do-

by mleko czy jaja. Może się to komuś wydawać

bierać posiłki, aby nie „zrujnować” swojego or-

z pozoru dziwaczne, budzić zaskoczenie, a może

ganizmu. Czasem warto byłoby pomyśleć o ja-

nawet pewien sprzeciw – „bo jak to mam nie

kimś dietetyku, który pomógłby ułożyć jadłospis.

jeść mięsa?”. Oprócz oczywiście stosowania sa-

Spójrzmy na to racjonalnie: każdy z nas cierpi

mej diety, weganie nie uczestniczą w żadnych

z powodu natłoku zajęć, stresu, zmęczenia. Uło-

nieetycznych sposobach postępowannia z udzia-

żenie diety może zająć dużo czasu i będzie wy-

łem zwierząt, a także dbają o to, co na siebie

magać od ciebie sporo samozaparcia. Jesteś go-

zakładają – sprawdzają, czy ubrania nie zawie-

towy podjąć to wyzwanie?

rają w sobie choćby domieszek skóry zwierzęcej

Pomyśl też o samej ceremonii przygotowania

i wełny, którym mówią stanowcze „nie!”.

posiłku. Produkty roślinne najlepiej poddawać

Wróćmy zatem do postawionego w tytule pyta-

jak najmniejszej obróbce termicznej, gdyż tracą

nia: „Warto czy nie warto być weganinem?”.

cenne składniki odżywcze. Równocześnie jednak

Oczywiście z pozoru może to być rozwiązanie do-

strony na owocach i warzywach, pomimo nawet

str / 30

jednak

dostarczamy

organizmowi


Jedzenie w różnych ujęciach

najdokładniejszego

mycia,

pozostaje

wiele

bletkach czy w formie płynnej. Tylko czy wtedy

„chemicznych substancji” pochodzących z nawo-

nadal będziesz taki „wege”?

zów, oprysków.

Patrząc na powyższy obraz, z całą pewnością

Trzeba także pamiętać o prawidłowej suplemen-

można stwierdzić, że weganizm wymaga wiele

tacji swojej diety, a więc zastanowić się, czy die-

samozaparcia i siły woli. Nie jest to styl życia

ta, którą zaplanowałeś, nie wymaga zastosowa-

dla zapracowanych lub leniwych, gdyż wyniknie

nia jakichś aptecznych preparatów. Miej na uwa-

z tego więcej szkody aniżeli pożytku. Można jed-

dze, że spożywając tylko wybrane produkty, nie

nak tę filozofię życia potraktować jako wyzwanie

dostarczysz organizmowi wszystkich potrzebnych

i spróbować swoich sił jako weganin. Kto wie,

składników odżywczych. Warto więc pomyśleć

może przyniesie to korzyści zarówno tobie, jak

o zamiennikach w postaci choćby witamin w ta-

i naszej planecie.

str / 31


W świecie drabbli (VII)

Krzysztof T. Dąbrowski Nigdy nie dość nowych drabbli? Z całą pewnością tak! Zapraszamy na kolejną odsłonę małych form prozatorskich pióra Krzysztofa T. Dąbrowskiego. Redakcja Outro Niczym szczególnym się nie wyróżniał, wręcz rzec by można, że był brzydalem. Ale, jako że nadawaliśmy jakoś tak na tych samych falach... pewnikiem to on, podstępny lubieżnik, dostroił się do mnie. Wślizgnęła się we mnie jego myśl włochata, skołtuniona i kudłata. Powoli stawała się coraz twardsza i coraz natrętniejsza. Od razu wyczuł, że mam głębokie wnętrze. Oplotłam go rozedrganymi myślokształtami, a on posłał mi olśniewający ciąg skojarzeń. Odpłynęłam, odleciałam, wzleciałam na orbitę! Utarty, sztywny schemat przebił mnie na wylot! Roztopiłam się w słodkiej bezmyślności. Nagle utraciłam z nim kontakt... *** Brzydal o pięknym umyśle odchodzi. Kobieta, którą nagle oblał rumieniec, mdleje. str / 32


Paulinę ciekawiło, co jest po śmierci. Czy człowiek znika zupełnie, czy nie? Może się odradza? Reinkarnacja? Hasa po niebiańskich łąkach, czy smaży w piekielnej smażalni? Może jest tylko czerń nieistnienia? Niemożliwe! Tyle się słyszy o tym tunelu, na końcu którego jest światłość. Postanowiła sprawdzić to na własnej skórze, a raczej ektoplazmie duszy. Powiesiła się. Znalazła się w tunelu. Gdy doleciała do oślepiającej jasności, pojawiła się w szpitalnym pomieszczeniu Twarz kobiety - zna ją, pamięta! To matka! Ale o wiele młodsza! Paulina ze zgrozą pojęła sens nieśmiertelnej duszy. Niezliczoną ilość razy była Pauliną. Niezliczoną ilość raz będzie Pauliną. Znowu to parszywe życie!

- Poczułem dziwnie roztrojenie. Byłem swym ojcem, synem i jakimś cholernym niematerialnym bytem. Potem część mnie umarła, ta będąca moim synem. Potem się odrodziła. Wielu ludzi coś ode mnie chciało. Aż nie mogłem ogarnąć. Prośby, skargi, złorzeczenia, błagania, podzięki... i te rzeczy, jakie dla mnie wyczyniali. Obłęd! Czuję jeszcze coś, co mnie przerasta... mam wrażenie, że wszystko zależy tylko ode mnie. Panie doktorze, co mi jest? - Obawiam się, że jesteś Bogiem – odparł psychiatra. - Niemożliwe! Gdybym był Bogiem, to bym się tak nie męczył. - Sprawiłbyś, że to wszystko przestanie istnieć? - Tak panie doktorze! Doskonały pomysł! Zapadła absolutna, zapłodniona pustką czerń. Przestaliśmy istnieć.

KRZYSZTOF T. DĄBROWSKI - pisarz i scenarzysta: Ponad 500 publikacji, w tym prawie 250 za granicą. […] Książki w Polsce: "Naśmierciny" (2008 - Armoryka), "Anima vilis" (2010 Initium), "Grobbing" (2012 - Novae Res), "Naśmierciny i inne opowiadania" (2012 & 2017 Agharta & Armoryka), "Z życia Dr Abble" (2013 - Agharta), "Anomalia" (2016 - Forma), "Ucieczka" (2017 - Dom Horroru), "Nie w inność" (2019 - Waspos) […] Źródło - strona autorska: https://krzysztoftdabrowsk.wixsite.com/krzysztoftdabrowski str / 33


str / 34


Turn static files into dynamic content formats.

Create a flipbook
Issuu converts static files into: digital portfolios, online yearbooks, online catalogs, digital photo albums and more. Sign up and create your flipbook.