Beeldenboek Overijsselse Vecht

Masterplan

Ruimte voor de Vecht Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050 Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

OKRA LANDSCHAPSARCHITECTEN BV Oudegracht 23 3511 AB Utrecht Telefoon +31 (0)30 273 42 49 Fax +31 (0)30 273 51 28 mail@okra.nl www.okra.nl

Masterplan

Ruimte voor de Vecht Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

OKRA

Ruimte voor de Vecht is een integraal samenwerkingsprogramma vanuit de urgentie van veiligheid en sociaal-economische ontwikkeling.

2

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Inhoud

Voorwoord

1.

Vechtdalfeiten

2. Statements in beeld statement 1: statement 2:

statement 3: statement 4:

5 13 49

Ga voor de volle winst van de levende rivier.

Maak en behoud het winterbed als grote open ruimte voor landbouw, natuur, recreatie en landschap.

Maak de rivier de voorkant van het Vechtdal.

Organiseer de bezoekersstromen.

statement 5: Maak de Vecht manifest.

3. Bewonersdromen

111

de avonden droomkaarten interviews

Kaarten

185

3

4

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

voorwoord Zonder te overdrijven is de Vecht een unieke rivier in Nederland. Zelfs in haar huidige gekanaliseerde vorm verandert de Vecht steeds van gedaante. Soms voert ze veel water, op andere momenten staat ze bijna stil. De rivier vertoont verschillende gezichten van de bedijkte benedenloop tot de in het landschap verscholen bovenloop.

Piet Jansen Voorzitter Breed Bestuurlijk Overleg Ruimte voor de Vecht

Het winterbed van de Vechtdal is een gaaf landschap, nagenoeg vrij van bebouwing.

Deze kleinste van de grote en grootste van de kleine rivieren ademt rust uit. De oude meanders, die herinneren aan wildere tijden van de Vecht, liggen als relicten in het winterbed. Er zijn ook bijzondere natuurgebieden, zoals het Junner Koeland en Uilenkamp.

Het Vechtdal is een levend landschap, ontwikkeld en veranderd in de loop van de geschiedenis. Wie terugdenkt aan lang geleden constateert dat de Vecht als het ware haar vrijheid is ontnomen door de kanalisatie. Rivierstuifduinen zijn getemd, de strandjes van weleer zijn verdwenen en de natuur is armer in soorten dan ruim een eeuw geleden. Wie optimistischer kijkt constateert dat het Vechtdal nog steeds een idyllisch landschap is bijna zonder industrie of forse bedrijvigheid. Uiteraard voelen de bewoners zich prettig bij de rust en ruimte van het Vechtdal. De gemoedelijkheid vertaalt zich in gastvrijheid, die het gebied kenmerkt en die te allen tijde ook moet worden behouden. ‘Mijn droom’ is dat de Vecht als halfnatuurlijke laaglandrivier het kroonjuweel van het Vechtdal is. Maar ook een veilige rivier, waar Vechtdalbewoners niets van te vrezen

5

hebben, nu niet maar ook in de verdere toekomst niet als er - door de klimaatverandering - steeds meer water op ons afkomt.

Maar zover is het nog niet. Op dit moment is de Vecht voor velen nog een onontdekt paradijs. Ze ligt verscholen in het landschap. Ze is prachtig, maar niet beleefbaar voor de automobilist die het Vechtdal doorkruist, noch voor de wandelaar of de fietser die het gebied secuurder verkent. Voor de bewoners van het Vechtdal is de rivier moeilijk benaderbaar. Niet alleen vanaf land, maar ook vanaf water is de beleefbaarheid van de Vecht gering. De bevaarbaarheid van de Vecht is beperkt, nu vanwege de stuwen, maar ook vroeger was dit al lastig. Op veel plaatsen is het zicht vanaf de boot beperkt tot een groene tunnel en ontbreekt het zicht op het landschap.

Om onze droom te verwezenlijken hebben we sinds 2007 het samenwerkingprogramma Ruimte voor de Vecht. In dit programma werken de gemeenten Dalfsen, Hardenberg, Ommen en Zwolle samen met de waterschappen Groot Salland, Regge en Dinkel en Velt en Vecht en de provincie Overijssel. Verder zijn Staatsbosbeheer, het Regionaal Bureau voor Toerisme Vechtdal-IJsseldelta en het Overijssels Particulier Grondbezit lid van het Breed Bestuurlijk Overleg. Daarnaast zijn verschillende andere maatschappelijke organisaties betrokken bij de projecten.

In het najaar van 2008 is het startdocument Masterplan Ruimte voor de Vecht vastgesteld. In dit startdocument hebben we aangegeven dat in het voorjaar van 2009 onze visie op het Vechtdal opgesteld wordt. Hierbij bieden wij u onze visie aan.

6

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Nu eens niet als een rapport met teksten, maar als een beeldmanifest met alleen maar beelden van het Vechtdal. Deze beelden zijn niet alleen van onszelf, maar ook van de Vechtdalbewoners.

Het beeldmanifest is de verbeelding van onze gezamenlijke droom: de veilige en halfnatuurlijke laaglandrivier de Vecht, meanderend door een prachtig Vechtdal waarin landbouw en recreatie, natuur en landschap, rust en ruimte, nieuwe stadsfronten en oude landhuizen een eigen plaats hebben naast elkaar.

Namens alle samenwerkende partners wens ik u veel inspiratie,

Piet Jansen Voorzitter Breed Bestuurlijk Overleg Ruimte voor de Vecht

7

de rivier

8

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

De Vecht in Overijssel is de grootste van de kleine rivieren in Nederland. De Vecht stroomt door Nordrhein-Westfalen, Niedersachsen en Overijssel. De Vecht is sinds de 19e eeuw een gekanaliseerde rivier met stuwen.

9

Drie opgaven in het Vechtdal 1. Waterveiligheid op de Vecht en Zwarte Water Klimaatverandering betekent andere waterstanden bij hoogwater.

Veiligheid staat absoluut voorop.

2. Sociaal economische impuls voor het Vechtdal Toerisme en landbouw moeten duurzaam versterkt worden zodat de economie van het Vechtdal sterker wordt.

Sterke sociale verbondenheid van de Vechtdalbewoners met het Vechtdal.

3. Realisatie van de natuuropgaven Ecologische HoofdStructuur, Natura2000 gebieden.

10

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Hoogwater 1 november 1998 Boerderij de Arendshorst in het winterbed van de Vecht

11

12

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

1. Vechtdalfeiten 13

rust en ruimte

14

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

15

toerisme

16

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

17 17

toerisme

18

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

19

landbouw

20 20

Beeldmanifest Vechtdalfest en Vechtdal 2050l 2050 beeldmani Vechtda

21

natuur

22

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

23

de rivier

Monding

Ommerkanaal

Afwateringskanaal

Grens

Radewijkerbeek Regge

0

Marienberg Vechtkanaal

250

6

3

500 m m /jaar

Schematische weergave van het stroomgebied Vecht

3 m/s 50

0

jan feb mrt apr mei

jun

jul

aug sep okt nov dec

Waterafvoer van de rivier door het jaar heen

3780 km 2

165 m

167 km

+N.A.P.

24

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Munsterland

Zwartemeer

Kanalisering van de Vecht 1896-1906: van 90 naar 60 km lengte

25

26

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

gestuwde rivier

Hoogtepeilen langs de Vecht

Zwarte meer zp. 0.20 - N.A.P. wp. 0.40 - N.A.P.

Grens Den Haandrik streefpijl + 9.10 N.A.P.

Junne zp. + 4.50 N.A.P. wp. + 4.15 N.A.P.

Vechterweerd zp. + 1.25 N.A.P. wp. + 1.00 N.A.P.

Vilsteren zp. + 2.65 N.A.P. wp. + 2.35 N.A.P.

Hardenberg zp. + 7.10 N.A.P. wp. + 6.80 N.A.P.

Marienberg zp. + 5.60 N.A.P. wp. + 5.20 N.A.P.

27

stroomgebied

Rechtsboven het gebied oostelijk van Hardenberg waar de Vecht met kleine meanders loopt door een overstromingsvlakte. De middenloop tussen Hardenberg en Dalfsen met grotere meanders en liggend tussen de rivierduinen. Het deel benedenstrooms van Dalfsen kent geen meanders maar is te kenmerken als een deltasysteem dat al vroeg bedijkt is.

28

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

29

ontginning bovenloop Duitse grens – Ommen

middenloop Ommen – Dalfsen

benedenloop Dalfsen – monding Zwartewater

ontginning Vechtdal Het Vechtdal bestaat uit hoger gelegen zandgrond en veen doorsneden door de rivier de Vecht. Op de overgang van hoog naar laag ontstonden esdorpen, met graslanden voor het vee langs de rivier en akkerbouw op de flanken. Om deze gronden te kunnen bemesten werden er plaggen van de hoger gelegen gronden gehaald. Hierdoor kwam het onderliggende zand aan de oppervlakte en kon het verstuiven over de essen. Vandaar dat de middenloop is aangeplant met bos.

30

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

31

agrarisch cultuurlandschap

32

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

33

landgoederenzone

Wieden Weerribben Reestdal

Vechtdal NOT

Het Wilde Hart

34

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

35

natuur

Hardenberg Ommen

Dalfsen

Hardenberg Dalfsen Zwolle

Legenda

36

Natura 2000

De Vecht

Ecologische hoofdstructuur

Grens

Robuste ecologische vebinding

Nog te realiseren natuur

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Ommen

37

verdedigingslinies langs de Vecht

38

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

39

demografie

Zwartsluis

Genemuiden Gramsbergen

Hasselt

Hardenberg

Rheeze Oudleusen Berkum

Bergentheim

Ommen

Dalfsen

Zwolle

Marienberg

Vilsteren

Schoonhorst

117.731 Zwolle

26.541 17.311 58.105 Dalfsen

Aantal inwoners per gemeente.

40

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Ommen

Hardenberg

Totaal aantal hectare bruto bedrijventerrein per gemeente gedurende de periode 1990-2007

Aantal nieuwbouw-woningen per jaar per gemeente

41

recreatie fietskamperen

thematisering landgoederen

natuurbeleving

educatie

ontdekken

gastvrijheid

kwaliteit is keurmerk voor Vechtdal genieten van streekproducten

groepsactiviteiten cultuurhistorische elementen

ontmoeting kinderen ruimte natuur

landschappelijke omgeving authenticiteit

42

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

43

Vechtdalmarketing

Steenanjer (Dianthus deltoides) Dat de Steenanjer als symbool voor het Vechtdal is gekozen heeft twee redenen. Ten eerste staat deze op de zogenaamde rode Lijst 4.

Dit houdt in dat deze een zeer zeldzame plantensoort in Nederland is die alleen in het stroomgebied van de Overijsselse Vecht en de Dinkel regelmatig voorkomt en dan alleen op droge, matig voedselarme zandgrond in lage graslanden.

Alleen langs de Vecht groeit de Vechtanjer, verder nergens in Nederland. Alleen langs de Vecht heeft de bodem de juiste voedingsstoffen om de bloem te laten bloeien. Hoe dit kan? Door samenwerking. Vooral de gele weide mier, maar ook konijnen, vossen en de zon spelen hier een belangrijke rol in. De mier warmt zandkorrels op en brengt de warme korrels dieper in de grond naar haar nest. Door het omwoelen van het zand veranderd de samenstelling van de aarde en ontstaat de juiste samenstelling voor de groei van de Vechtanjer. Een mooi staaltje samenwerking. Voor samenwerking willen we in het Vechtdal graag staan. Vandaar dat de Vechtanjer een perfect symbool is voor ons Vechtdal.

44

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

45

46

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

cijfers cVO Toerisme 2008 Nederland, Overijssel, Vechtdal

-15%

32.000

-8%

Daling van het aantal vakantie in het Vechtdal tussen 2004 en 2008 (terwijl het in de rest van Nederland gelijk is gebleven)

arbeidersplaatsen in de sector Toerisme en Recreatie in de provincie Overijssel

Daling van het aantal overnachtingen in het Vechtdal (terwijl in Nederland dit juist met 9,7% is gestegen)

-20%

â‚Ź23,40

2.424.000

lager ligt de gemiddelde besteding per persoon dan in de rest van Nederland

Bestedingen per persoon per dag op vakantie in het Vechtdal

Totaal aantal overnachtingen in het Vechtdal in 2008 (in 2004 waren dit er nog 3.041.000)

47

48

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

2. Statements in beeld 49

1. Ga voor de volle winst van de levende rivier De Vecht moet meer ruimte krijgen, zodat de bewoners in het Vechtdal beschermd blijven tegen overstromingen. Dit biedt kansen om de meer natuurlijke loop van de rivier terug te brengen en natuur te ontwikkelen. De volle winst van de levende rivier vraagt om de Vecht te beschouwen als een samenhangend geheel.

50

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

statement 1 51

De rivier die water geeft... levend water voor de mensen, de landbouw en de natuur.

52

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

De rivier die water afvoert‌ ruimte voor een veilige rivier, zonder gevaar van overstroming en verdrinking.

53

Een halfnatuurlijke laaglandrivier‌ een rustig meanderende rivier in het bestaande winterbed met ruimte voor natuurlijke processen.

volledige luwte weinig doorstroming sterkste doorstroming

54

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

55

De Vecht nu: onzichtbaar in het landschap

56

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

De Vecht straks: zichtbaar en beleefbaar

De rivier komt naar je toe‌

een zichtbare en beleefbare rivier waarbij de meanderende rivier het ene moment naar je toe komt en het andere moment van je af stroomt.

57

Een rivier met natuurlijke oevers… ontstening van de oevers langs de rivier; met natuurlijke begroeiing en een beperkte mate van erosie en sedimentatie.

A’

m s t ro o

A g richtin

B

B’

A

A’ B

58

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

B’

59 59

2. Maak en behoud het winterbed als grote open ruimte voor landbouw, natuur, recreatie en landschap.

Het winterbed is een open landschap en biedt kansen voor landbouw, natuur en voor toerisme en recreatie. We zoeken naar mogelijkheden om deze functies te verbinden. Hier is het streven om grotere gebieden als geheel te bekijken. Dat vergt innoverende technieken en goede inpassing van landbouw en natuur, zonder daarbij de verschillende belangen uit het oog te verliezen.

60

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

statement 2 61

Laag water in het zomerbed‌ een door de mens gevormd landschap met grotere open eenheden.

62

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Hoog water in het winterbed‌ een brede afstromende watervlakte met overruimtes voor berging van water.

63

Behoud van de gaafheid‌ van het landschap langs de Vecht.

64

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

65

wereldproductie productie van food-producten rekening houden met beperkingen vanuit rivier

cultuurlijk

66

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Boer als beheerder van het winterbed‌ de boer kiest op basis van eigen perspectief en benut kansen vanuit toerisme, streekproducten en natuur en water.

verbrede landbouw productie van streekproducten eenheden van 200 ha met meewandelende melkrobot

groenblauwe diensten natuur staat voorop brandrode runderen

natuurlijk

67

privaat

68

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Intensiteit in gebruik van het winterbed‌ de openbaarheid van het winterbed verschilt per locatie en varieert van een gesloten tot een openbaar toegankelijk landschap. Verschil maken in beleving: stedelijke kernen intensief en verhard en stiltegebied extensief en onverhard.

publiek

69

Het winterbed in de kernen... ontwikkel het winterbed bij de kernen tot aantrekkelijke recreatieve plekken voor ontspanning en verblijf. Een wervende vormgeving van deze nieuwe plekken maakt dat het winterbed beleefbaar wordt voor bewoners en toeristen met verschillende interesses.

70

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

71

3. Maak de rivier de voorkant van het Vechtdal.

De Vecht kan een verbindende schakel zijn voor wonen, werken en recreëren in het gebied. Op goed gekozen plekken kan de Vecht toegankelijker worden, waardoor bewoners en bezoekers de Vecht meer kunnen ‘beleven’. De Vecht mag op sommige plekken wel nadrukkelijk zichtbaar worden en deel gaan uitmaken van het landschap.

72

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

statement 3 73

Orientatie op de Vecht‌ de kernen in het Vechtdal moeten hun oude kwaliteit van georiÍnteerd zijn op de Vecht opnieuw benutten. Ook de landgoederen en de wegen langs de Vecht kunnen meer dan nu profiteren van de kwaliteit van het Vechtdal.

74

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

75

vechtmomenten

76

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

De pontjes, uitkijkbalkons en bruggen over de Vecht zijn de momenten om de Vecht te beleven. Het zijn niet alleen de plekken waar je de Vecht passeert, het zijn ook de ontmoetingsplekken aan de Vecht. Het worden belevingsplekken die als een familie van elkaar zijn vormgegeven.

77

Exclusiviteit langs de Vecht... ontwikkel luxe en aantrekkelijke plekken langs de rivier. De kwaliteit van het aanwezige landschap nodigt uit tot verblijf.

Verschillende concepten zijn mogelijk: wellness, groepsverblijf, retraite, zorg, etcetera.

78

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

79

80

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Varen op de vecht‌ bij een halfnatuurlijke laaglandrivier passen stille boten die geinspireerd zijn op de historische zompen. De stuwen bovenstrooms van Ommen worden passeerbaar gemaakt.

bootcaroussel

bootlift

bootglijbaan

81

A28 = toegang tot het Vechtdal‌ de brug van de A28 over de Vecht moet een markant moment worden in de beleving vanaf de weg. Bij afrit 21 wordt het Vechtdal aangegeven op het ANWB-bord.

82

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Joint promotion Gebruik de drukte van grootschalige publiekstrekkers bij Zwolle om nieuwe bezoekers bekend te maken met de kwaliteiten van het Vechtdal. De rust en de ruimte die het Vechtdal heeft te bieden zijn al vanaf Zwolle zichtbaar en beleefbaar. Een toeristisch overstappunt (TOP) maakt het mogelijk om met de boot verder het Vechtdal te verkennen.

83

4. Organiseer de bezoekersstromen.

Verschillende groepen hebben verschillende wensen. Grotere publiekstrekkers moeten de rust en natuur in andere gebieden niet verstoren. Het is denkbaar om zones voor verschillende functies te maken, waarbij zowel rust als drukte en vermaak een plek hebben. Het Vechtdal kan het decor zijn voor de verschillende activiteiten. Het aanbod is gericht op diverse doelgroepen. Daarnaast blijft de natuur rond de Vecht iets om zuinig op te zijn.

84

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

statement 4 85

Rust en drukte‌ behouden van de rust en de ruimte in het Vechtdal; versterken van de in potentie al drukke plekken in het Vechtdal door het aanbod van activiteiten verder te ontwikkelen. Geef in de randen van de kernen de verbindingen tussen rust en drukte herkenbaar vorm.

86

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

87

retraite

natuurkamperen

erfgoedlogie

het betere boeren bed

88

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

riverlodge Overnachten in het Vechtdal‌ natuurlijk blijft het Vechtdal bekend en geliefd om haar aantrekkelijke campings. Andere vormen van overnachten zoals het betere boerenbed, educatieve natuurcampings, hedendaagse riverlodges of plaatsen in de bezinning maken het aanbod diverser en voor meerdere doelgroepen aantrekkelijk.

hotel

arrangement bed

&breakfast boom

hut 89 89

blotevoeten

pad

kerst

wandeling

zomer

schaatsen

winter

verhalen

90

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Seizoensverlenging‌ in het Vechtdal is in alle seizoenen een aantrekkelijk en gevarieerd aanbod van activiteiten. Een activiteitenkalender voor het hele Vechtdal illustreert de spreiding in de tijd en over de verschillende plaatsen

koe safari

tuin

der lusten

herfst

circus

91

Interesses van bewoners en toeristen‌ in het Vechtdal is voor elk wat te doen. Het basisaanbod bestaat uit een rijk palet van cultuurhistorie, natuur en kunst. Samen met het leven in de kernen, de culinaire kwaliteiten en verstilde plaatsen om je te bezinnen biedt het Vechtdal een divers aanbod.

gps

92

ontdekkingstochten

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

natuur

milieu

uit de kunst

c

hautecuisine

l

cultuurhistorie

bezinning

levenin de kernen

landschap

93

94

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Toeristische overstappunten‌ het aantal toeristische overstappunten in het Vechtdal kan worden uitgebreid. Fietsen in het Vechtdal kan worden gepromoot door de verhuur van roze fietsen en bootjes, welke beiden op verschillende plekken kunnen worden ingeleverd. Vervoer over het water met de watertaxi of een fietspontje dat in de lengterichting van de rivier vaart benutten de kwaliteiten van de Vecht.

95

5. Maak de Vecht manifest.

De Vecht en het Vechtdal hebben een rijke geschiedenis. De Vecht verbindt plaatsen, mensen en verhalen. Zoveel moois mag bekend worden. Een stevige identiteit kan helpen om duidelijk te maken hoe mooi het Vechtdal is. Het is goed om dat bekend te maken aan bezoekers. En voor bewoners heeft de Vecht veel te bieden.

96

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

statement 5 97

98

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Maak de Vecht manifest‌ maak de Vecht tot een beleving die je niet snel vergeet. Een bezoek aan de Vecht is een beleving die voort blijft bestaan in de herinnering en die vraagt om dit landschap te blijven verkennen en bezoeken.

99

Samenhang in het collectieve geheugen‌ gebruik de historie als leidraad bij nieuwe opgaven in het gebied.

Historisch gezien is de Vecht bepalend geweest voor het ontstaan van het Vechtdal: het essenlandschap, de buurtschappen, de markegronden, de schippersherbergen, de dorpen, de waterschapsbanken en de begraafplaatsen vormen samen het collectieve geheugen van het Vechtdal.

We willen de geschiedenis van het Vechtdal zichtbaar en beleefbaar maken door deze plekken bereikbaar te maken. De plekken worden onderdeel van een route.

100

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

101

Verhalen De verhalen van het gebied mogen bekend worden. De helden, de gebeurtenissen en de geschiedenis van het gebied worden doorverteld.

102

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

“Er is volgens mij geen mooiere plek ter wereld om te genieten van de rust, het bos en de geborgenheid�. ( citaat van Jeroen Krabbe in Editie Vechtdal, 2006 )

K r i s n a m u r t hi

Erik Hulzebosch

Erben Wennemars

Thomas van Ke m p e n

103

Vitaliteit van de oude buurtschappen en dorpen‌ de dorpen en buurtschappen zijn de leefgemeenschappen van het Vechtdal. Krimp in de buurtschappen wordt tegengegaan door nieuwe economische impulsen toe te staan. De karakteristiek van het dorp met de es op de grens van droog naar nat wordt versterkt.

104

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Junne

OudBergentheim

Marshoek

Engeland

Rheeze

Stegeren

Diffelen

Herfte Oud-Avereest

105

Educatie‌ ontwikkel lespakketten over de kwaliteit van het Vechtdal. Maak het Vechtdal bij de volgende generatie bekend. Dit kan op het boerenbedrijf, in de natuur, of met internet, telefonie, gps en internet communities.

106

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

107

Vermarkt de identiteit van het Vechtdal‌ het Vechtdal wordt een begrip. Mogelijkheden zijn een Vechtdalwinkel naast de IKEA of de ontwikkeling van eigen Vechtdal water.

108

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Bondgenootschappen‌ samen de schouders eronder zetten is de sleutel tot het succes. Het gaat erom de kansen voor het Vechtdal te kunnen verzilveren. De stedeling en de plattelandsbewoner, Natuur en Milieu organisaties en de boerenbedrijven; de ondernemer en de overheid, de kunstenaar en de recreant: allemaal werken ze samen aan dezelfde droom: een Vitaal Vechtdal in 2050!

109

110

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

3. bewonersdromen 111

bewonersavond ommen Vraag bewonersavond Ommen: Geef uw droom voor een invulling van bijvoorbeeld de Ommermars in het licht van Ruimte voor de Vecht. De Ommermars is een onderdeel van het winterbed van de Vecht. Het is een driehoekig gebied wat wordt begrensd door de Vecht en de wegen N34 en N348. Op basis van een tweetal panoramafoto’s van het gebied verzamelen de groepen hun gedachten.

+/-

04/03/09

112

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

60

ommen 113

114

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

115

116

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

uitloop

spelen

natuur

camping

natuur

met water

zit gelegenheid

struin

gebied

117

kano

natuurbad

aanleg steiger

picknick

118

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

wandel

pad

landbouwals basis hotel

zit gelegenheid

kleinschalige

recreatie

fiets

pad

uitloop

natuur

119

eigenaanlegsteiger

ommen

vlieger

wei

120

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

natuurcamping

strand

zit gelegenheid

g

121

bewonersavond Dalfsen Vraag bewonersavond Dalfsen: geef uw dromen voor het Vechtdal. In vijf groepen wordt vervolgens doorgepraat en geschetst over de betekenis van de vijf statements voor de toekomst van het Vechtdal.

+/-

05/03/09

122

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

80

dalfsen 123

124

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

125

geen massatoerisme inheemse koeien

diverse vormen veehouderij

vogelhut wandelen over de dijk

126

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

doorsteekjes

greenbikes

losliggende fietspaden

zitgelegenheid

struinpaden

127

overdekt

fluister waterpretpark

contactmet de vecht

128

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

boten

bewonerseigen steiger sloep

kuuroord

pontje

logeren aan de vecht overleg aan de keukentafel ontstenenoever breedwinterbed wonen oerloop vecht aan de vecht

129

plek aan de Vecht voor evenementen visstekjes

meer ruiterpaden

af en toe fietsen langs de vecht

gescheiden verkeersstromen

130

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

bezoekerstromen scheiden

bereikbare oever

wandelpaden langs de vecht landschappelijk inpassen gemeentehuis

inspelen op bestaande evenementen

131

bewonersavond Hardenberg Op maandag 9 maart konden inwoners en ondernemers uit de gemeente Hardenberg meedromen over de Vecht en het Vechtdal. Tijdens de informatieavond die om 20.00 uur begon in Theater de Voorveghter werd het programma Ruimte voor de Vecht gepresenteerd. Ook vonden drie inspiratiesessies plaats over de thema’s ‘Goed toeven in het Vechtdal’, ‘Goed boeren in het Vechtdal’ en ‘Het Vechtdal uit de kunst’.

+/-

09/03/09

132

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

160

hardenberg 133

134

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

135

duurzame landbouw goede ontsluiting wegen en water

biodiversiteit geintegreerd natuurbeheer

inkomen uit eigen bedrijf

geef de boer de ruimte

waterberging

ruimte voor landbouw

ruimte voor zelfstandig ondernemen meer ruimte voor recreatie bij de boer

veilig waterbeheer

rendabele landbouw

mogelijkheid tot ontwikkeling tweede bedrijfstak

boer verzorgt landschap geen schaduwwerking

136

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

groen blauwe dienst

goed boeren in het Vechtdal

137 137

goed toeven in het Vechtdal

138

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

Vechtdal producten

zandstrandjes

fiets en wandelpaden

rust en ruimte

natuur boven commercie

outdoor activiteiten plas-dras

hengelsport

educatie

fietsen en wandelen

fluisterboot

varen

zwemmen

broedseizoen rustgebieden

stapstenen in winterbed watertoerisme recreatiestrand

uitkijkpunten 139

kunstpodia Vechtdal als openlucht musea

tuin der lusten Vecht vlotter samenhang langs het Vechtdal

openlucht theater landschapsschilder

140

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

cultuurplein kunst in het landschap

Vechtdal uit de kunst

141

bewonersavond zwolle Vraag bewonersavond Zwolle: geef uw droom voor de toekomst van de Vecht en het Vechtdal. In het Woonzorgcentrum De Wissel/Berkumstede in Berkum schetsten een aantal groepen hun dromen op de luchtfoto van het gebied nabij Zwolle.

+/-

17/03/09

142

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

80

zwolle 143

144

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

145

146

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

147

148

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

149

droomkaarten Op alle avonden was er ruimte om individuele dromen te schetsen.

Een selectie van deze dromen is in dit deel van het beeldmanifest weergegeven.

Dalfsen R ust& ruim te

3

B evaarbaar m aken

2

P ro- landbouw

3 5

H ardenberg

O m m en

Zwolle

T otaal

3

2

19

12

6

0

20

Voorzieningen aan de Vecht

6

1

0

10

Gevarieerd landschap

12

6

3

26

Verbrede landbouw

5

6

0

1

12

Uitzichtpunten

2

8

2

2

13

3

20

3

3

29

S trandjes

0

6

3

0

9

U itzic htpunten

4

3

1

1

9

1

4

5

1

11

0

1

4

0

5

2

15

9

3

Meer fiets- en wandelpaden R uim te voor de V ec ht Zonering func ties E c ologie

V erbrede landbouw G evarieerd landsc hap V oorzieningen a.d. V ec ht T otaal aantal reac ties

11

17

56

Totaal ingevulde droomkaarten per avond.

150

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

31

29

7

111 rea c ties/ 19 2 drom en

Strandjes Ecologie Zonering functies Ruimte voor de Vecht Meer fiets- en wandelpaden Pro-landbouw Bevaarbaar maken Rust & ruimte 0

10

20

30

Aantal keren dat een onderwerp terugkomt op droomkaarten.

40

droomkaarten 151

152

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

153

154

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

155

156

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

157

158

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

159

160

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

161

162

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

163

164

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

165

interviews Op alle informatieavonden is een aantal mensen met een voicerecorder geinterviewd. Een selectie van deze quotes is in dit deel van het beeldmanifest weergegeven.

166

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

interviews 167

Je hebt de Loire in frankrijk. Ik zou het overijsselse Vecht en Vechtdal de Loire van nederland willen noemen. We moeten iets maken dat zo uniek is en zo onderscheidend van andere dingen in nederland, dat iedereen zegt: In de Overijsselse Vecht daar moet je zijn!

Een heel apart stukje nederland man van 62 jaar uit Ommen

je zou in mijn optiek ook juist kunnen wonen in het Vechtdal en vooral ook op de vecht. dan creĂŤer je retentie-gebieden waar je de huizen op het water bouwt. je hebt dan een heerlijke woning en aan de andere kant geef je toch de retentie-gebieden een kans. vrouw van 45 jaar uit Ommen

ik woon in het centrum van Ommen. bij ons zie je het al. het is eigenlijk maar drie stappen naar de Vecht en toch doe je niks met die rivier. er liggen wat bootjes, maar... het kan veel beter! vrouw van 50 jaar uit Ommen

168

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

169

Dat Ommen zo mooi blijft als het nu is, maar dan met iets meer zekerheid voor de boeren en de recreatie. Dat ze een fatsoenlijk bedrijf kunnen hebben, maar dat het zo rustig en mooi blijft als het nu is. man van 30 jaar uit Ommen

Een natuurcamping aan de Vecht, die er nu al is, maar mijn droom is dat die er kan blijven... man van 54 jaar uit Beerze

170

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

171

Geen beschoeiing meer langs de Vecht. man van 49 jaar uit Dalfsen

Mijn droom is dat in 2015 iedereen in Nederland weet waar het Vechtdal Overijssel ligt. Net als dat iedereen weet waar de Veluwe en de Waddenzee ligt. vrouw uit Dalfsen

Wat ik voor landschap zou willen zien is dat er geen bebouwing komt maar wel gerecreĂŤerd kan worden. Kleinschalige recreatie met een fietspad en een wandelpad. Dat het landschap een beetje wordt ingericht als pakweg 25/30 jaar geleden. De mensen willen de koeien weer in de wei zien. Kleinere percelen gescheiden door een heggetje of een slootje maar het moet wel zo zijn dat de agrariĂŤr die daar zit zijn brood kan verdienen. man 55 jaar uit Dalfsen

172

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

173

Ik hou niet van veranderingen. Alleen wat verbeteringen voor de veiligheid, maar niet meer dan dat. Geen toeristen. Er mogen best fietspaden enzovoort komen, maar geen beautysalons, parken, glijbanen en pretparken.

Dat is niks voor Dalfsen! vrouw uit Dalfsen

Ik wil graag waterskieĂŤn bij de brug en dat daar ook een evenemententerrein komt. Dat de landbouw niet belemmerd wordt in de bedrijfsvoering. Dat gewoon de boel de boel blijft met activiteiten rond de kern van Dalfsen wat meer bij de brug... man van 30 jaarr uit Dalfsen

Mijn droom is dat we in het winterbed van de Vecht helemaal geen productiegerichte landbouw meer hebben. Dus wel landbouw gericht op de instandhouding en beheer van de landschappelijke waarden van het gebied. man uit Dalfsen

174

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

175

Natuurlijke zichtbare Vecht met veel kunst en cultuur uitingen... man uit Hardenberg

Rust! Met een beetje cultuur. vrouw uit Hardenberg

Een goede balans tussen boeren, burgers en buitenlui! vrouw uit Bergentheim

Een goede combinatie tussen het landbouwbedrijfsleven, natuur en recreatie. dat de ondernemer een goede plek/bedrijf krijgt op de manier die bij hem of haar past. man uit Lutten

176

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

177

As je dit gebied economisch rendabel wil maken, dan moet je mikken op toeristen die weinig aan eigen voorzieningen meebrengen en dus terugvallen op de voorzieningen die in het gebied aanwezig zijn. dus geen motorbootbevaarders die met z’n vieren op het achterdek zitten met een kratje pils van de Aldi. die consumeren verder niks. Als je een groot kanoverhuurbedrijf hebt, dan worden de mensen nat en moeten ze ergens opdrogen. Die mensen gaan op een terrasje zitten, een hapje eten en misschien blijven ze wel ergens slapen. Die leveren veel meer geld op. Dus je moet naar persoonlijke en heel intensieve recreatie... man uit Hardenberg

178

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

179

We zien Zwolle als een culturele hoofdstad van het Vechtdal.

Een soort van wat New Orleans is voor de Mississippi.

De poort tot de wereld! man uit Berkum

Plaatsen waar nu een stukje ongerept natuur is, waar geen bebouwing is, moet eigenlijk aan die eisen moeten blijven voldoen. Maar er kan heel goed op een rand van een gemeente een stukje modern gebeuren komen, een Wellness-centrum of zo iets als de Librije. Als dat aan de rand van de bebouwing komt dan kan dat heel goed samen gaan. Waarom niet? man van 52 jaar uit Berkum

Ik zou het liefst zien dat er helemaal niets veranderde. Ik woon hier nu 30 jaar en elke 5 jaar komt er weer een nieuw plan en wordt er weer iets gedaan. Voor een natuurlijke rivier moet je denk ik beginnen met het met rust te laten. Want als de mens voortdurend bezig is met ingrepen wordt het nooit iets natuurlijks. man van 65 jaar uit Berkum

180

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

181

Ik vind het Vechtdal heel erg mooi en rustig. Ze gaan weleens met mij wandelen en dan gaan we altijd de dijk op en dan kijk je overal overheen. Dan is het Vechtdal zo rustig. Dat maakt het heel mooi. Beneden is het ook heel mooi, maar daar kunnen we met de rolstoel niet komen. Het is daar heel ongelijk.

Daar zou ik ook graag een keer naar toe gaan. Dat zou ik heel fijn vinden.

Het is een prachtig mooi gebied, maar je moet het zien. De ĂŠĂŠn ziet het en de ander niet... vrouw van 93 jaar uit Berkum

Ik kom 3x per dag in het Vechtdal samen met mijn hond. Maar wat ik zo jammer vind is de verpaupering door de gemakkelijke toegankelijkheid. Ik ruim dagelijks plastic flessen en (chips)zakken op. Dat is wel jammer... vrouw uit Berkum

Het gebied dat buitendijks ligt als je van de Agnietenweg komt en naar de oude vuilnisberg gaat ziet niemand omdat je niet op de dijk mag komen. Ik heb de wens dat de dijk weer toegankelijk wordt voor voetgangers en fietsers... vrouw van 67 jaar uit Berkum

182

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

183

184

Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

kaarten 185

Historische Atlas, 1850 Kaart van de Vecht voor de kanalisatie. Ook is de ontginningsstructuur van het landschap te zien.

186

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

187

Topografische kaart, 1998 Kaart van de Vecht na de kanalisatie.

188

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

189

Algemene Hoogte Kaart van NL, 2009 De Vecht heeft een bovenstrooms deel waarin de rivier is uitgesneden in het dekzandlandschap en een benedenstrooms deel waar de rivier bedijkt is.

190

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

191

colo fon

samenwerken aan de regio

Copyright op foto’s Rob Elfring © pagina 4, 14, 18, 26, 29, 31, 33, 35, 37, 39

Jan van de Roos © pagina 15, 17, 20, 21, 169, 171, 173, 175, 177, 179, 181, 183

Rienko Baarslag © pagina 22

Arjan Karssen © pagina 81

192

Beeldmanifest Vechtdal en Vechtdal 2050

Masterplan

Ruimte voor de Vecht Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050 Beeldmanifest Vecht en Vechtdal 2050

OKRA LANDSCHAPSARCHITECTEN BV Oudegracht 23 3511 AB Utrecht Telefoon +31 (0)30 273 42 49 Fax +31 (0)30 273 51 28 mail@okra.nl www.okra.nl