1
ΕΘΝΘΚΟ ΚΑΘ ΚΑΠΟΔΘΣΡΘΑΚΟ ΠΑΝΕΠΘΣΗΜΘΟ ΑΘΗΝΩΝ ΣΜΗΜΑ ΟΘΚΟΝΟΜΘΚΩΝ ΕΠΘΣΗΜΩΝ ΕΘΔΘΚΑ ΘΕΜΑΣΑ ΣΡΑΠΕΖΘΚΗ ΕΑΡΘΝΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 2013
ΣΟ ΥΡΗΜΑΣΙΣΗΡΙΑΚΟ ΚΡΑΥ ΣΟΤ 1929 ΣΙ Η.Π.Α
MARSEL KIKINO Α.Μ: 280322 E-MAIL: marsel_kikino@hotmail.com
1
2
Περιετόμενα
ύνουη.......................................................................................................................3 1.Εισαγφγή………………………………………………………………………...………..4 2. Σο τρηματιστηριακό κρατ τοσ 1929……………………………..………………….6 2.1 Πψο ζπλέβε ην ρξεκαηηζηεξηαθφ θξαρ ηνπ 1929……………………..……………..6 2.2 Οη αηηίεο ηνπ ρξεκαηηζηεξηαθνχ Κξαρ ζηηο ΗΠΑ……………………………..………9 2.3 Οη επηπηψζεηο ηνπ ρξεκαηηζηεξηαθνχ Κξαρ ζηηο ΗΠΑ…………………………….10 3 Η παρέμβαση τοσ κράτος για την αντιμετώπιση της κρίσης…………..………12 σμπεράσματα και προτάσεις…………………………………..……………….…….14 Βιβλιογραυία………………………………………………………………………….…..15
2
3
ΤΝΟΦΗ (ABSTRACT) Απηή ε εξγαζία γίλεηαη ζηα πιαίζηα ηνπ καζήκαηνο Δηδηθά Θέκαηα Σξαπεδηθήο ζην Σκήκα Οηθνλνκηθψλ Δπηζηήκσλ ηνπ ΔΚΠΑ. ε απηή ηελ εξγαζία ζα κηιήζνπκε γηα ην ρξεκαηηζηεξηαθφ θξαρ ηνπ 1929 ζηηο Η.Π.Α. Μηα απφ ηεο ρεηξφηεξεο θξίζεο πνπ έρεη πεξάζεη ε Ακεξηθή θαη ν θφζκνο. Η εξγαζία ζα έρεη ηξεηο κέξνπο. ην πξψην κέξνο ζα δνχκε κηα γεληθή εηθφλα γηα ηελ νηθνλνκηθή θαηάζηαζε ζηηο Η.Π.Α ηελ δεθαεηία ηνπ 20’ θαη ην πσο μεθίλεζε ε θξίζε. ην δεχηεξν κέξνο πνπ είλαη θαη ην θχξηνο κέξνο ζα αλαπηχζζνπκε ηέζζεξεηο ππνελφηεηεο. ηηο φπνηεο ζα δνχκε ηη ζπλέβε ζην ρξεκαηηζηήξην θξαρ, πνηεο είλαη νη αηηίεο ηνπ θξαρ, ηη θνηλσληθέο θαη νηθνλνκηθέο επίπησζεο είρε ρξεκαηηζηεξηαθφ θξαρ ηνπ 1929 θαη ηειεπηαίν πσο ην αληηκεηψπηζε ε θπβέξλεζε ηελ θξίζε πνπ είρε δεκηνπξγεζεί ζηελ ρψξα. ην ηειεπηαίν κέξνο ζα είλαη ηα ζπκπεξάζκαηα ηα φπνηα ζα πξνθχςνπλ απφ ηα παξαπάλσ ζηνηρεηά. Η εξγαζία ζα θιείζεη κε ηελ βηβιηνγξαθία ε φπνηα είλαη Διιεληθή θαη Αγγιηθή.
ΛΕΞΕΙ ΚΛΕΙΙΑ ρξεκαηηζηεξηαθφ θξαρ, Γίθηεο DJIA, λνκφο Γθιαο – ίγθαι, εχθνιν ρξήκα, ππεξβνιηθφο δαλεηζκφο, ράνο, άμνλαο πνιίηηθεο.
3
4
1.Εισαγφγή
Σε δεθαεηία ηνπ ’20, φκσο, φινη ήζειαλ λα απνηνμηλσζνχλ απφ ηελ πηθξή εκπεηξία ηνπ Α΄ Παγθνζκίνπ Πνιέκνπ. Οη θαηλνηνκίεο ηνπ ξαδηνθψλνπ θαη ηνπ απηνθηλήηνπ έζηειλαλ ην κήλπκα ζηνλ κέζν Ακεξηθαλφ πνιίηε φηη αξρίδεη κηα λέα επνρή αέλαεο επεκεξίαο. Η λέα γεληά ρξεκαηηζηψλ πξνζέδηδε πξσηφγλσξε αίγιε ζηελ Γνπφι ηξηη, θαη πνιινί Ακεξηθαλνί ήζειαλ έλα θνκκάηη απφ ηελ πίηα ησλ ππεξθεξδψλ. Σα λνηθνθπξηά ηεο ρψξαο αγφξαδαλ κε δάλεηα νηθηαθέο ζπζθεπέο, ζπίηηα, απηνθίλεηα θαη κεηνρέο. “Ένα
ππωινό
ηος
1929
ο Σζόζεθ
Κένενηι,
παηέπαρ
ηος
δολοθονηθένηορ
πποέδπος Σζον Φ.Κένενηι, άκοςζε με έκπληξη ηον λούζηπο πος ηος γςάλιζε ηα παπούηζια να ηος δίνει μια «εμπιζηεςηική πληποθοπία» για ηο σπημαηιζηήπιο. Ο Κένενηι ζκέθηηκε: «Αν ο λούζηπορ μος γνωπίζει πεπιζζόηεπα από εμένα, κάηι δεν πάει καλά ζηη σπημαηιζηηπιακή αγοπά». Σην ίδια ημέπα πούληζε όλερ ηιρ μεηοσέρ ηος και έηζι απέθςγε ηη σπεοκοπία ζηο πεπίθημο κπασ πος ακολούθηζε λίγο απγόηεπα.” Σν 1928 ν Δξβέξηνπ Κιαξθ Υνχβεξ, κεγαινπαξάγνληα ησλ ξεπνπκπιηθάλσλ, εθιέρηεθε
πξφεδξνο
ησλ
ΗΠΑ.
Σππνπνίεζε
θαη
ππεξπαξαγσγή
πξαγκαηνπνηήζεθαλ ράξε ζε κηα αζπιιφγηζηε θξαηηθή πνιηηηθή δαλεηνδνηήζεσλ. Όκσο, ε ππεξπαξαγσγή απαηηνχζε ηεξάζηηεο πνζφηεηεο πξψησλ πιψλ. Η ππεξβνιηθή δήηεζε έθαλε ηηο ηηκέο ηνπο λα παίξλνπλ ηελ αλεθφξα, ζε εμσπξαγκαηηθά επίπεδα, πνιχ πην πάλσ απφ ηα θπζηνινγηθά. Καη, θάπνηα ζηηγκή, ε ππεξπαξαγσγή έθηαζε ζην ζεκείν λα μεπεξάζεη ηα φξηα ηεο δήηεζεο. Βηνκεραλίεο θαη αγξφηεο δπζθνιεχνληαλ λα πξνσζήζνπλ ηα πξντφληα ηνπο ζηελ αγνξά. Ιδηαίηεξα, ν αγξνηηθφο πιεζπζκφο βξέζεθε ζε δχζθνιε ζέζε, θαζψο ην αλέβαζκα ηνπ βηνηηθνχ επηπέδνπ κείσλε ηελ θαηαλάισζε δεκεηξηαθψλ. Η αγνξά έθηαζε ζηα φξηα ηνπ θνξεζκνχ. Ο ηξειφο ξπζκφο ηεο αλάπηπμεο θαη ηεο ππεξπαξαγσγήο κεηαδφζεθε θαη ζην ρξεκαηηζηήξην. Καζψο νη ηηκέο ησλ πξψησλ πιψλ θαη ησλ ηειηθψλ πξντφλησλ αλέβαηλαλ, αλεθφξηδαλ θαη νη ηηκέο ησλ κεηνρψλ. Η πιαζηή ηνπο ππεξαμία ήηαλ ηξνκεξά δπζαλάινγε πξνο ηελ πξαγκαηηθή. Μέζα ζηνπο πξψηνπο ελληά κήλεο ηνπ 1929, νη ηηκέο ησλ κεηνρψλ πήξαλ πάλσ ηνπο 83%. Μηα κεηνρή νλνκαζηηθήο αμίαο 20 θαη 30 δνιαξίσλ, έθηαζε ηελ πξσηνρξνληά ηνπ 1929 λα πνπιηέηαη 100 δνι. θαη ηελ 1ε Οθησβξίνπ, 183 δνι. 4
5
Όκσο, πνιιέο επηρεηξήζεηο δελ ήμεξαλ, ηη λα θάλνπλ ηα απνζεθεπκέλα ηνπο πξντφληα θαη πνχ λα βξνπλ ξεπζηφ ρξήκα γηα λ' αληαπνθξηζνχλ ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπο. Οη ηξάπεδεο θαη νη δαλεηζηέο πίεδαλ γηα ηηο δφζεηο ησλ δαλείσλ θαη ηνπο ηφθνπο Έηζη ζηηο 24 Οθησβξίνπ 1929, 13 εθαηνκκχξηα κεηνρέο άιιαμαλ ρέξηα, αξηζκφο ξεθφξ γηα ηα ρξεκαηηζηεξηαθά ρξνληθά (Μαχξε Πέκπηε). Παληθφο άξρηζε λα θαηαιακβάλεη ηνπο επελδπηέο θαη ηνπο ρξεκαηηζηέο. Σν αββαηνθχξηαθν πνπ κεζνιάβεζε ε θαηάζηαζε δξακαηνπνηήζεθε αθφκε πεξηζζφηεξν απφ ηνλ Σχπν. Σε Γεπηέξα 28 Οθησβξίνπ νη ηηκέο ζπλέρηζαλ ηελ θαηεθνξηθή ηνπο πνξεία, κε ηνπο επελδπηέο λα μεθνξηψλνληαη ηα «ραξηηά» ηνπο, κε ζθνπφ λα αλαδεηήζνπλ πην πξφζθνξεο επελδπηηθέο επθαηξίεο. Ο δείθηεο ράλεη 12% ηεο αμίαο ηνπ θαη 16,4 εθαηνκκχξηα κεηνρέο αιιάδνπλ ρέξηα. Σελ επφκελε κέξα, ε Γνπφι ηξηη θαηαξξέεη (Μαχξε Σξίηε). Σν ρξεκαηηζηεξηαθφ θξαρ ρεηξνηέξεπζε ηελ ήδε εχζξαπζηε θαηάζηαζε ηεο ακεξηθαληθήο νηθνλνκίαο θαη ζπλέβαιε ζηε Μεγάιε Οηθνλνκηθή Ύθεζε ηεο δεθαεηίαο ηνπ '30, πνπ έπιεμε Δπξψπε θαη Ακεξηθή, κε πησρεχζεηο εηαηξεηψλ, καδηθή αλεξγία θαη κεγάιε θεθαιαηνθξαηηθή ζπγθέληξσζε.
5
6
2.Σο τρηματιστηριακό κρατ τοσ 1929
2.1 Πώς σσνέβη το τρηματιστηριακό κρατ τοσ 1929. Μεηά απφ κηα μέθξελε πεληαεηία πνπ ν Dow Jones πεληαπιαζίαζε ηελ αμία ηνπ, ν δείθηεο έθηαζε ζηηο 381,17 κνλάδεο ζηηο 3 επηεκβξίνπ 1929. Μεηά απφ απηφ θαη γηα έλα κήλα ε αγνξά άξρηζε λα πέθηεη, ράλνληαο πεξίπνπ ην 17% ηεο αμίαο ηεο.
Δηθφλα 1 : Γείθηεο DJIA απφ 1924-1929
ηε ζπλέρεηα νη ηηκέο θάιπςαλ πεξηζζφηεξν απφ ην ήκηζπ ηνπ ρακέλνπ εδάθνπο, γηα λα ζπλερίζνπλ ηελ θαζνδηθή πνξεία ηνπο ακέζσο κεηά. Η πηψζε επηηαρχλζεθε θηάλνληαο ζηε Μαχξε Πέκπηε 24 Οθησβξίνπ. Ο αξηζκφο ξεθφξ ησλ 12.900.000 κεηνρψλ άιιαμε ρέξηα εθείλε ηελ εκέξα. Η επθνξία θαη ηα θέξδε ηεο bull market θαηέξξεπζαλ ζηηο 24 Οθησβξίνπ 1929, φηαλ νη ηηκέο ησλ κεηνρψλ ζην ρξεκαηηζηήξην ηεο Νέαο Τφξθεο άξρηζαλ λα πέθηνπλ κε άλεπ πξνεγνπκέλνπ ξπζκφ θαη ζπλέρηζαλ γηα έλαλ νιφθιεξν κήλα. Σηο εκέξεο πνπ νδήγεζαλ ζηελ Μαχξε Πέκπηε ε αγνξά ήηαλ αζηαζήο. Πεξίνδνη πσιήζεσλ παληθνχ θαη πςειψλ ζπλαιιαγψλ δηαδέρνληαλ ζχληνκεο πεξηφδνπο πςειφηεξσλ ηηκψλ θαη αλάθακςεο. Σελ Παξαζθεπή 25 Οθησβξίνπ ηξαπεδίηεο ηεο Wall Street ζπλαληήζεθαλ λα βξνπλ κηα ιχζε γηα λα αληηκεησπηζζεί ν παληθφο θαη ην ράνο πνπ είρε δεκηνπξγεζεί.
6
7
ηε ζπλάληεζε ζπκκεηείραλ ν Thomas W. Lamont, επηθεθαιήο ηεο Morgan Bank, ν Albert Wiggin, επηθεθαιήο ηεο Chase National Bank, θαη ν Charles E. Mitchell, πξφεδξνο ηεο National City Bank. Δπέιεμαλ ηνλ Richard Whitney, αληηπξφεδξν ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ, γηα λα ηνπο εθπξνζσπήζεη. Έρνληαο ηε ζηήξημε ησλ νηθνλνκηθψλ παξαγφλησλ ν Whitney έδσζε εληνιή γηα ηελ αγνξά ελφο κεγάινπ παθέηνπ κεηνρψλ ζηελ US Steel ζε ηηκή πνιχ πάλσ απφ ηελ ηξέρνπζα. Μπξνζηά ζηνπο έθπιεθηνπο ρξεκαηηζηέο ν Whitney έδσζε παξφκνηεο εληνιέο θαη γηα άιιεο blue chip κεηνρέο. Η ηαθηηθή ήηαλ παξφκνηα κε εθείλε πνπ είρε δψζεη ηέινο ζηνλ παληθφ ηνπ 1907. Σν 1929 φκσο ην θφιπν έπηαζε κφλν πξνζσξηλά. Σν αββαηνθχξηαθν ηα γεγνλφηα δξακαηνπνηήζεθαλ ηδηαίηεξα απφ ηηο εθεκεξίδεο ζηηο Ηλσκέλεο Πνιηηείεο.
Δηθφλα 2: Δθεκεξίδα ηνπ αββάηνπ 1929
Σε Γεπηέξα 28 Οθησβξίνπ αθφκε πεξηζζφηεξνη επελδπηέο απνθάζηζαλ λα βγνπλ απφ ηελ αγνξά θαη ν παληθφο ζπλερίζηεθε κε πηψζε 13% ηνπ Dow Jones εθείλε ηελ εκέξα. Σελ επφκελε εκέξα, ηε Μαχξε Σξίηε 29 Οθησβξίνπ, 16.400.000 κεηνρέο άιιαμαλ ρέξηα, αξηζκφο πνπ έζπαζε ην ξεθφξ πνπ είρε ζεκεησζεί πξηλ απφ πέληε εκέξεο θαη θαηαξξίθζεθε κφιηο ην 1969.
7
8
Δηθνλα Σα ιείςαλα ησλ κεηνρψλ ηελ επαχξην ηνπ θξαρ.
Μέιε ηεο νηθνγέλεηαο Ρφθθειεξ θαη άιινη νηθνλνκηθνί παξάγνληεο άξρηζαλ λα αγνξάδνπλ κεγάια παθέηα κεηνρψλ, γηα λα δείμνπλ ζην επελδπηηθφ θνηλφ φηη είραλ πίζηε ζηελ αγνξά, φκσο νη πξνζπάζεηέο ηνπο δελ θαηάθεξαλ λα απνηξέςνπλ ηελ πηψζε. Ο Dow Jones έραζε 12% εθείλε ηελ εκέξα θαη ε αγνξά 14 δηζ. δνι. απφ ηελ αμία ηεο, θέξλνληαο ηηο απψιεηεο ηεο εβδνκάδαο ζε 30 δηζ. δνι., δέθα θνξέο ηνλ εηήζην πξνυπνινγηζκφ ηεο νκνζπνλδηαθήο θπβέξλεζεο θαη πνιιέο θνξέο πεξηζζφηεξα απφ φζα είραλ μνδέςεη νη ΗΠΑ ζηνλ Α' Παγθφζκην Πφιεκν. ε κφιηο ηξεηο εκέξεο, πάλσ απφ 5 δηζεθαηνκκχξηα δνιάξηα αμίαο ηεο θεθαιαηνπνίεζεο ηεο αγνξάο είραλ δηαγξαθεί απφ ηα απνζέκαηα πνπ είραλ ζπλαιιαγέο ζην New York Stock Exchange. Μέρξη ην ηέινο ηνπ θξαρ ηνπ 1929 ζην ρξεκαηηζηήξην, έλα εληππσζηαθφ 16 δηζεθαηνκκχξηα ακεξηθαληθά δνιάξηα αμίαο ηεο θεθαιαηνπνίεζεο ηεο αγνξάο είραλ ραζεί απφ ην NYSE απνζεκάησλ. Γηα λα γίλνπλ ηα πξάγκαηα ρεηξφηεξα, πνιιέο ηξάπεδεο είραλ επελδχζεη ηηο θαηαζέζεηο ηνπο ζην ρξεκαηηζηήξην, κε απνηέιεζκα νη ηξάπεδεο λα ράζνπλ ηηο νηθνλνκίεο ησλ θαηαζέησλ. Η Γνπφι ηξηη αλέθακςε πξνζσξηλά ζηηο αξρέο ηνπ 1930, γηα λα θαηξαθπιήζεη μαλά ην επφκελν δηάζηεκα θαη ν δείθηεο Νηφνπ Σδφνπλο λα θζάζεη ζηηο 41.22 κνλάδεο ζηηο 8 Ινπιίνπ 1932, ζην ρακειφηεξν ζεκείν φισλ ησλ επνρψλ.
8
9
2.2 Οι αιτίες τοσ τρηματιστηριακού Κρατ στις ΗΠΑ Σξεηο είλαη νη αηηίεο πνπ νδήγεζαλ ζην Κξαρ ηνπ 1929 ζηηο ΗΠΑ. Πξψηα ε βαζηθή αίηηα ηνπ ρξεκαηηζηεξηαθνχ θξαρ θαη ε αξρή ηνπ πξνβιήκαηνο ήηαλ ν λνκφο Γθιαο – ίγθαι. Ο λνκφο έιεγε φηη ελψλνληαη νη εκπνξηθέο ηξάπεδεο θαη νη επελδπηηθέο ηξάπεδεο ζε κηα ηξάπεδα. Ση ζπλέβε ηφηε? Οη εκπνξηθέο ηξάπεδεο ήηαλ πνιχ κεγάιεο ελψ νη επελδπηηθέο ήηαλ ζρεηηθά κηθξέο. ην ρξεκαηηζηήξην είραλ δξαζηεξηφηεηα κφλν νη επελδπηηθέο ηξάπεδεο. Μεηά ηελ έλσζε κπήθαλ ζην ρξεκαηηζηήξην
κεγάιεο ηξάπεδεο (εκπνξηθή θαη επελδπηηθή ζε κηα ηξάπεδα ) νη
φπνηεο έθεξαλ κεγάιε πνζφηεηα ρξεκάησλ ζηελ αγνξά θαη απμήζεθε ε δήηεζε γηα κεηνρέο. Η αχμεζε ηεο δήηεζεο κεηνρψλ απμήζεθε ηελ ηηκή ησλ κεηνρψλ. Όκσο ην κεγαιχηεξν πνζφ ρξεκάησλ εξρφηαλ απφ ηεο εκπνξηθέο, νη φπνηεο ιεηηνπξγνχζαλ κε βάζε ησλ θαηαζέζεσλ. Έηζη ζηγά-ζηγά μεθάλεη λα εκθαλίδεηαη ην θαηλφκελν ηεο θνχζθαο. Αξά απφ ηελ έλσζε θηηάρηεθε κηα ςεχηηθε εηθφλα ζην ρξεκαηηζηήξην γηα ηεο ηξάπεδεο θαη απηφ νδήγεζε ζην ιεγφκελν ρξεκαηηζηεξηαθφ Κξαρ ηνπ 1929. Η δεχηεξε αίηηα αιιά φρη ιηγφηεξε ζεκαληηθή ήηαλ ν
ππεξβνιηθφο δαλεηζκφο, ν
νπνίνο ήξζε πξψηα απφ ηελ αζπιιφγηζηε θξαηηθή πνιηηηθή δαλεηνδνηήζεσλ θαη απν ην θελνκελν ”επθνιν ρξεκα”. Απηφο ν παξάγνληνο είλαη ζεκαληηθφο δηφηη αλ ν δαλεηζκφο δελ ήηαλ ζε ηέηνην επίπεδν,
κάιινλ ε θαηάζηαζε δελ ζα είρε πάξεη
ηέηνηεο δηαζηάζεηο. Σν εχθνιν ρξήκα είλαη ε θχξηα αηηία ηνπ ππεξδαλεηζκνχ. Όηαλ έλαο επελδπηήο πηζηεχεη πσο κπνξεί λα βγάιεη θέξδνο 100% εηεζίσο δαλεηδφκελνο κε επηηφθην 6%, ζα δειεαζζεί λα δαλεηζηεί, λα επελδχζεη θαη λα θεξδνζθνπήζεη κε ηα ρξήκαηα απηά. Απηφο ήηαλ θαη ν πξσηεχσλ παξάγνληαο πνπ νδήγεζε ζηελ ππεξρξέσζε ηνπ 1929. Δθεπξέζεηο θαη ηερλνινγηθέο βειηηψζεηο δεκηνχξγεζαλ ηεξάζηηεο επελδπηηθέο επθαηξίεο, νδεγψληαο ζε κεγάια ρξέε. Ο Μπελ Μπεξλάλθε, πξφεδξνο ηεο Κεληξηθήο Σξάπεδαο ησλ ΗΠΑ, επαλέθεξαλ ηελ άπνςε ηεο ζρέζεο ρξένπο-χθεζεο πνπ πξσηνδηαηππψζεθε απφ ηνλ Ίξβηλγθ Φίζεξ. Ο ηειεπηαίνο ζπλέδεζε ηελ ραιαξή πίζησζε κε ηελ ππεξρξέσζε, θάηη πνπ πξνιείαλε ην έδαθνο γηα θεξδνζθνπηθά παηρλίδηα θαη επελδπηηθέο θνχζθεο. Η ηειεπηαία αίηηα ήηαλ ε αγλνία. Υηιηάδεο είραλ θεξδνζθνπήζεη θαη θεξδίζεη ρξήκαηα ηελ πεξίνδν ηεο ρξεκαηηζηεξηαθήο άλζεζεο, ρσξίο λα έρνπλ ηελ παξακηθξή γλψζε γηα ηε θχζε ηεο εηαηξείαο φπνπ ηνπνζεηνχζαλ ηηο πεξηνπζίεο ηνπο. Μέρξη ην 1920 νη αγνξέο ήηαλ έλα παηρλίδη γηα επαγγεικαηίεο. Με ην κπνπκ ηνπ ρξεκαηηζηεξίνπ ε
9
10
βάζε ησλ ηδηνθηεηψλ κεηνρψλ δηεπξχλζεθε δξακαηηθά. Έσο ην θαινθαίξη ηνπ 1929 πεξηζζφηεξνη απφ 1.000.000 Ακεξηθαλνί είραλ δαλεηζζεί γηα λα αγνξάζνπλ κεηνρέο, Αξά φπσο ν ππεξβνιηθφο δαλεηζκφο θαη ε αγλνία βνήζεζαλ ψζηε ε θνχζθα λα πάξεη ηέηνηεο δηάζηαζεο θαη λα θαηαξξέεη ην ρξεκαηηζηεξηαθφ ζχζηεκα ζηηο ΗΠΑ ζην 1929. 2.3 Οι επιπτώσεις τοσ τρηματιστηριακού Κρατ στις ΗΠΑ Η επηπηψζεηο ηνπ Κξαρ πξνθάιεζαλ ζηηο ΗΠΑ έλα θχκα θνηλσληθήο εμαζιίσζεο. Έλαο κεγάινο αξηζκφο εξγαηψλ πεξίπνπ 12 εθαηνκκχξηα έκεηλαλ άλεξγνη. Κάζε κέξα 12.000 άηνκα έραλαλ ηελ δνπιεία ηνπο. ηνπο άλεξγνπο πξέπεη λα πξνζζέζνπκε αθφκε ηνπο ππαιιήινπο θαη ηνπο δηεπζπληέο ησλ επηρεηξήζεσλ πνπ έθιεηζαλ. Οη έκπνξνη βιέπνπλ ηηο εξγαζίεο ηνπο λα κεηψλνληαη γηαηί δπζθνιεχνληαη λα πνπιήζνπλ θαη νη πειάηεο ησλ ειεχζεξσλ επαγγεικάησλ ζπλερψο ειαηηψλνληαη. Πνιιέο επηρεηξήζεηο δελ ήμεξαλ, ηη λα θάλνπλ ηα απνζεθεπκέλα ηνπο πξντφληα θαη πνχ λα βξνπλ ξεπζηφ ρξήκα γηα λ' αληαπνθξηζνχλ ζηηο ππνρξεψζεηο ηνπο. Οη ηξάπεδεο θαη νη δαλεηζηέο πίεδαλ γηα ηηο δφζεηο ησλ δαλείσλ θαη ηνπο ηφθνπο. Πεξίπνπ 20.000 επηρεηξήζεηο θήξπμαλ πηψρεπζε. Οη αγξφηεο δελ βξίζθνπλ αγνξαζηέο γηα ηα πξντφληα ηνπο παξά ηελ πηψζε ησλ ηηκψλ. Έλα ζηνπο είθνζη γεσξγνχο μεζπηηψζεθαλ. ην ηξαπεδηθφ ηνκέα επηθξάηεζε ράνο. εηξέο ρηιηάδσλ αλζξψπσλ πνπ πεξίκελαλ λα πάξνπλ ηα ιεθηά ηνπο έμσ απφ ηεο ηξάπεδεο. Πνιιέο ηξάπεδεο δελ είραλ ξεπζηφηεηα λα επηζηξέθνπλ ζηνπο πειάηεο δηφηη ηα είραλ επελδχζεη φια ζε κεηνρέο θαη δάλεηα. Πεξίπνπ 1.616 ηξάπεδεο πησρεχζαλ. Δηθφλα Οπξέο έμσ απφ ηελ USNB
10
11
Πνιινί άλζξσπνη πνπιάγαλε φηη είραλ γηα λα έρνπλ κεηξεηά. Πνιινί άλζξσπνη έραζαλ ηελ ειπίδα θαη ηελ
αηζηνδνμία ηνπο, Ο αξηζκφο απηνθηνληψλ πνπ
ζεκεηψζεθαλ ζ' έλα ρξφλν έθηαζε ζε αξηζκφ ξεθφξ, 23.000 απηνθηνλίεο.
Οη επηπηψζεηο ηνπ Κπασ ζηηο ΗΠΑ ζε αξηζκνχο : 12.000.000. έκεηλαλ άλεξγνη
12.000 έραλαλ ηε δνπιεηά ηνπο θάζε κέξα.
20.000 επηρεηξήζεηο θήξπμαλ πηψρεπζε.
1.616 ηξάπεδεο πηψρεπζαλ.
1 ζηνπο 20 γεσξγνχο μεζπηηψζεθαλ.
23.000 απηνθηνλίεο ζεκεηψζεθαλ ζ' έλα ρξφλν, αξηζκφο ξεθφξ.
Απηή ε αλέρεηα πξνθαιεί ηελ νξγή ησλ πνιηηψλ θαηά ησλ θπβεξλήζεσλ, πνπ ηηο ζεσξνχλ ππεχζπλεο γηα ηελ θξίζε: πνξείεο, δηαδειψζεηο, ζπγθξνχζεηο αλέξγσλ κε ηελ αζηπλνκία ζηνπο δξφκνπο είλαη θαζεκεξηλφ θαηλφκελν.
11
12
3. Η παρέμβαση τοσ κράτος για την αντιμετώπιση της κρίσης. Η θπβέξλεζε ηνπ πξνέδξνπ Δξβέξηνπ Υνχβεξ δελ πήξε έγθαηξα είδεζε, ηη ζπλέβαηλε. Αληηκεηψπηζε ηα πξψηα ζπκπηψκαηα ηεο θξίζεο κε ηελ εθθψλεζε ιφγσλ γεκάησλ αηζηνδνμία. Όκσο, κε ηελ αηζηνδνμία κνλάρα, ιεθηά δελ βξίζθνληαλ. Μνλαδηθή δηέμνδνο γηα φινπο, φζνη ρξσζηνχζαλ, ήηαλ λα πνπιήζνπλ κεηνρέο. Όπσο θάζε ζπλεπήο απνηπρεκέλνο εγέηεο, ν Υνχβεξ δηέγλσζε φηη δελ έθηαηγε ν ίδηνο γηα ηελ απφγλσζε ζηελ νπνία είρε νδεγήζεη ηνλ ακεξηθαληθφ ιαφ αιιά ην νηλφπλεπκα, πνπ αλαγνξεχηεθε ζηελ πξψηε θαη ζρεδφλ κφλε αηηία ησλ απηνθηνληψλ θαη θάζε άιιεο θνηλσληθήο λφζνπ. Σν 1931 ην Κνγθξέζν ζπγθξφηεζε ηελ Δπηηξνπή Πεθφξα γηα λα κειεηήζεη ηηο αηηίεο ηεο ρξεκαηηζηεξηαθήο θξίζεο θαη βάζεη ησλ πνξηζκάησλ ηεο ςήθηζε ην λφκν Γθιαο ίγθαι ηνπ 1933, κε ηνλ νπνίνλ δηαρσξίζηεθαλ νη ηξάπεδεο ζε εκπνξηθέο θαη επελδπηηθέο. Ο λφκνο Γθιαο – ίγθαι είλαη κηα απφ ηηο ζεκαληηθφηεξεο αηηίεο ηνπ Κξαρ ηνπ 1929. ηα 1932 εθιέγεηαη πξφεδξνο ησλ Ηλσκέλσλ Πνιηηεηψλ ν Φξαγθιίλνο Ρνχδβειη, ν νπνίνο εθαξκφδεη κία λέα πνιηηηθή γηα ηελ έμνδν απφ ηελ νηθνλνκηθή θξίζε. Η λέα απηή νηθνλνκηθή πνιηηηθή νλνκάδεηαη Νηνπ Νηει. Βαζηθφο άμνλαο ηεο πνιηηηθήο ηνπ Ρνχδβειη ήηαλ ε αθφινπζε ζθέςε : γηα λα γίλεη θαηνξζσηή ε αλάθακςε ηεο νηθνλνκίαο ζα πξέπεη λα αλαηεζνχλ ζηηο βηνκεραλίεο κεγάιεο παξαγγειίεο. Οη βηνκεραλίεο γηα λα πξαγκαηνπνηήζνπλ ηηο παξαγγειίεο, ζα αλαδσνγνλνχζαλ άιιεο επηρεηξήζεηο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν νη εξγάηεο ζα έβξηζθαλ εξγαζία θαη κε ηηο απνδνρέο ηνπο ζα θηλνχζαλ ηελ αγνξά. Αιιά επεηδή θαλέλαο δελ είρε ρξήκαηα γηα λα ηα επελδχζεη ( θαη φζνη είραλ δελ ηα επέλδπαλ), ζα έπξεπε ην θξάηνο λα αλαιάβεη ηνλ ξφιν ηνπ επελδπηή γηα λα πεηχρεη ηελ αλαζέξκαλζε ηεο νηθνλνκίαο. Η επέκβαζε απηή εθδειψλεηαη κε ηνπο εμήο ηξφπνπο:
Καηαζηξνθή ηνπ ζηνθ ησλ βηνκεραληθψλ θαη ησλ αγξνηηθψλ πξντφλησλ ή πεξηνξηζκφο ηεο παξαγσγήο ηνπο ψζηε λα αλέβνπλ νη ηηκέο ηνπο.
Πξνζπάζεηα γηα επαλάθηεζε ησλ αγνξψλ ηνπ εμσηεξηθνχ κε ππνηίκεζε ηεο αμίαο ηνπ εζληθνχ λνκίζκαηνο. Με απηφλ ηνλ ηξφπν ειπίδεηαη φηη ν μέλνο αγνξαζηήο ζα πξνηηκήζεη ηα πξντφληα ηεο ρψξαο, κηα θαη ηνπ πξνζθέξνληαη θζελφηεξα. ηα 1932 ε Αγγιία, γηα λα αλαδσνγνλήζεη ην εκπφξην ηεο, ππνηηκά ηε ζηεξιίλα θαη ην 1934 ν Ρνχδβειη θάλεη ηη ίδην κε ην δνιάξην. 12
13
Θεζπίδνληαη πςεινί ηεισληαθνί ζεζκνί γηα ηα εηζαγφκελα απφ ην εμσηεξηθφ πξντφληα. Έηζη ηα πξντφληα απηά γίλνληαη αθξηβφηεξα απφ ηα εγρψξηα θαη ν ηνπηθφο αγνξαζηήο θαη ν ηνπηθφο δελ ηα πξνηηκά.
Καηαβάιιεηαη πξνζπάζεηα λα ηζνζθειηζζεί ν θξαηηθφο πξνυπνινγηζκφο κε κείσζε ησλ
δαπαλψλ
(απνπιεζσξηζκφο).
Μεξηθέο
ρψξεο
κηκνχκελεο
ηηο
Η.Π.Α.
θαηαζηξψλνπλ πξνγξάκκαηα εθηέιεζεο δεκνζίσλ έξγσλ γηα λα κεηψζνπλ ηελ αλεξγία.
13
14
σμπεράσματα και προτάσεις Με βάζε ηα ζηνηρεηά θαη ην πεξηερφκελν απηήο ηεο εξγαζία βγάδακε θάπνηα ζπκπεξάζκαηα. Σν πξψην ζπκπέξαζκα είλαη φηη ην θξαρ ηνπ 1929 ήηαλ έλα απφ ηηο ρεηξφηεξεο θξίζεο πνπ έρεη πεξάζεη ζηελ αλζξψπηλε ηζηνξία. Σν δεχηεξν ζπκπέξαζκα είλαη φηη ε ππξήλα απηνχ ηνπ θξαρ ήηαλ ην ρξήκα, ν ηξφπνο πσο δηαρεηξίζηεθε. Οη ιάζνο απνθάζεηο πνπ πεξέ ην θξάηνο θαη νη ηξάπεδεο νδήγεζαλ ζε απηφ ην ρξεκαηηζηεξηαθφ θξαρ πνπ θαηάξξεαλ ηελ νηθνλνκία ηηο ΗΠΑ. Σν ηξίην ζπκπέξαζκα είλαη φηη πιένλ νη ηξάπεδεο παίδνπλ έλα πνιχ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ δσή καο. Αξά θαη νη απνθάζεηο πνπ πεξλνχλ ζρεηίδνπλ άκεζα θαη έκκεζα ηελ νηθνλνκηθή θαη θνηλσληθή θαηάζηαζε κηα ρψξαο. Με βάζε ηα παξαπάλσ ζηνηρεηά κηα πνιχ ραιαξή πνιίηηθε δαλεηζκνχ κπνξεί λα νδεγήζεη ζηελ θαηαζηξνθή φπσο νδήγεζε ζηηο ΗΠΑ (1616 ηξάπεδεο πησρεχζαλ θαη πνιινί άλζξσπνη έραζαλ ηα ρξήκαηα ηνπο). Σν ηέηαξην ζπκπέξαζκα είλαη φηη ε κφξθσζε είλαη έλα παξάγνληαο πνπ επεξεάδεη ζεηηθά. Αλ νη άλζξσπνη ζηηο ΗΠΑ είραλ κηα θαιχηεξε κφξθσζε ε θξίζε δελ ζα είρε πάξεη ηέηνηεο δηαζηάζεηο. Σν ηειεπηαίν ζπκπέξαζκα είλαη φηη ην θξάηνο παίδεη ην πην ζεκαληηθφ ξφιν φηαλ ζπκβαίλεη έλα θξαρ ε φηαλ κηα ρψξα είλαη ζε θξίζε. Οη απνθάζεηο πνπ παίξλεη ν εγέηεο είλαη απηά ζα αλαθάκςνπλ ηελ νηθνλνκία. Η θπβέξλεζε ηνπ Υνχβεξ αθινχζεζε κηα απνηπρεκέλε πνιίηηθε ε φπνηα δελ πεξηνξίζηεθε ην κέγεζνο ηνπ θξαρ ελψ ε πνιίηηθε ηνπ Ρνχδβειη ήηαλ πνιχ απνηειεζκαηηθή. Βνήζεζε λα αλαθάκςεη ε νηθνλνκία θαη λα πεξληνχληαη ζηγά-ζηγα νη επηπηψζεηο ηνπ θξαρ ηνπ 1929. “ύμθωνα με ηον οικονομολόγο Σζον Κένεθ Γκάλμππεϊθ, ηο κπασ ηος 1929 είσε μια «θεπαπεςηική» επίπηωζη: έμεινε με ξεσωπιζηό ηπόπο ζηη μνήμη ηος κόζμος και έηζι ηιρ επόμενερ δεκαεηίερ οι αγοπέρ ηίηλων σαπακηηπίζηηκαν από ηάξη.” Η κνλαδηθή πξφηαζε πνπ κπνξψ λα θάλσ είλαη ην εμήο. Αο κάζνπκε απφ ηα ιάζε καο γηα λα κελ μαλαβξεζνχκε μαλά ζε ηέηνηεο θαηαζηάζεηο. Έρνπκε φιε ηελ πείξα θαη ηελ πιεξνθνξία γηα λα κελ ηελ παηήζνπκε φπσο ηελ πάηεζαλ νη άλζξσπνη θαη ε θπβέξλεζε ζηηο ΗΠΑ ζην 1929.
14
15
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1. Αγγλική Βιβλιογραυία
http://encyclopedia2.thefreedictionary.com/1929+economic+crisis
http://www.stock-market-crash.net/1929-crash/
http://voices.yahoo.com/how-did-stock-market-crash-1929-affect-foreign2024658.html
Wikipedia: Wall Street Crash of 1929
The First Measured Century: Timeline: Events – Stock Market Crash
Stock Market Crash of 1929 – 20th Century History – About.com
The 1929 Stock Market Crash
Wikipedia: Roaring Twenties
Wikipedia: Great Depression
The Great Depression – About.com
2. Ελληνική Βιβλιογραυία http://ellinismossouidias.wordpress.com/ http://www.sansimera.gr/articles/182 http://www.tovima.gr/culture/article/?aid=130455 http://www.lifo.gr/team/sansimera/33228 http://wwwpraxisred.blogspot.com/2012/10/1929.html http://www.historyreport.gr/index.php/ http://wwwdias1.blogspot.com/2011/10/to-1929.html http://www.rnews.gr/el/news.php?n=854 http://el.wikipedia.org/wiki/Παγθφζκηα_νηθνλνκηθή_χθεζε_1929
15