Δζληθφ θαη Καπνδηζηξηαθφ Παλεπηζηήκην Αζελψλ Σκήκα Οηθνλνκηθψλ Δπηζηεκψλ Δηζαγσγή ζηελ Γηδαθηηθή Οηθνλνκία Υεηκεξηλφ Δμάκελν 2012-2013
Θέκα Δξγαζία: Θεσξίεο κάζεζεο θαη δηδαθηηθήο (Bruner, Bandura, Κνλζηξνπθηηβηζκφο)
Μarsel Kikino Α.Μ 280322 Email:marsel_kikino@hotmail.com
1
ΠΔΡΙΔΥΟΜΔΝΑ
1.ΔΙΑΓΩΓΗ 1.Δηζαγσγή 2.ΘΔΩΡΙΔ ΜΑΘΗΗ ΚΑΙ ΓΙΓΑΚΑΛΙΑ 2.1 Ση είλαη κάζεζε 2.2 Μάζεζε θαη δηδαζθαιία 2.3 Θεσξίεο κάζεζεο 2.3.1 πκπεξηθνξηζκφο 2.3.2 Οηθνλνκηζκφο 2.3.3 Κνηλσληθνπνιηηηζκηθέο (δξαζηεξηφηεηαο) 3.BRUNER 3.1 χληνκν βηνγξαθηθφ 3.2 Ζ απνθαιππηηθή κάζεζε ηνπ Βruner 3.2.1 Παξάγνληεο ηεο κάζεζε 3.2.2 Ζ αξρέο ηεο ζεσξίαο ηνπ 3.3Σν ζχζηεκα θαηεγνξηνπνίεζεο 3.4 Κξηηηθή 3.5 Παξάδεηγκα εθαξκνγήο ηεο ζεσξίαο ηνπ Bruner 4.BANDURA 4.1 χληνκν βηνγξαθηθφ 4.2 Ζ ζεσξία ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο 4.4 Βαζηθέο αξρέο ηεο ζεσξίαο ηνπ 4.3 Παξαδείγκαηα εθαξκνγήο 5.ΚΟΝΣΡΟΤΚΣΙΒΙΜΟ 5.1 Ση είλαη θνλζηξνπθηηβηζκφο 5.1.1 Υαξαθηεξηζηηθά κάζεζεο ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ 5.2 Αξρέο ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκφο 5.3 Δηδή ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκφο 5.3.1 Πξνζσπηθφο 5.3.2 Ρηδνζπαζηηθφο 5.3.3 Κνηλσληθφο 5.4 Ζ επηξξνή ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ 5.5 Οη θπξηφηεξνη ζεσξεηηθνί
Βηβιηογραθία………………………………………………………………………..
2
1.ΔΙΑΓΩΓΗ 1.Δηζαγωγή Αχηε ε εξγαζία γίλεηαη ζηα πιαίζηα ηνπ καζήκαηνο Δηζαγσγή ζηελ Γηδαθηηθή, ηκήκα Οηθνλνκηθψλ Δπηζηήκσλ. Ο ζθνπφο ηεο είλαη λα καο δψζεη κηα εηθφλα ζην ηη είλαη κάζεζε θαη δηδαζθαιία, πνηεο είλαη ζεσξίεο ηνπο θαη λα αλαιχζνπκε ηξεηο ζπγθεθξηκέλεο ζεσξίεο. Σελ ζεσξία ηνπ Bruner, ηνπ Bandura θαη ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ. Ζ εξγαζία ρσξίδεηαη ζε ηέζζεξα κέξεη. ηνλ πξψην κέξνο πεξηγξάθνπκε ζε γεληθέο γξακκέο ηη είλαη κάζεζε θαη δηδαζθαιία θαη ζε πνηεο θαηεγνξίεο ρσξίδνληαη. ηνλ δεχηεξν κέξνο αλαιψλνπκε ηελ απνθαιππηηθή κάζεζε ηνπ Βruner, πνηεο είλαη ηα ραξαθηεξηζηηθά ηεο θαη πηα είλαη ηα ζεηηθά θαη ηα αξλεηηθά ηεο. ηνλ ηξίην κέξνο αλαιψλνπκε ηελ ζεσξία ηεο θνηλσληθήο κάζεζεο ηνπ Bandura, πνηεο είλαη ε αξρέο ηεο θαη πνηα είλαη ηα ζεηηθά θαη ηα αξλεηηθά ηεο. ηνλ ηέηαξην κέξνο αλαιψλνπκε ηη είλαη ν θνλζηξνπθηηβηζκφο, ηη άπνςεο έρνπλ, ηη εηδή θνλζηξνπθηηβηζκνχ ππάξρνπλ θαη πνηνη είλαη νη θπξηφηεξνη ζεσξεηηθνί ηνπ. Γηα θάζε ζεσξία ππάξρνπλ παξαδείγκαηα γηα λα είλαη πην θαηαλνεηφ θαη εθηθηφ ε εξγαζία. ην ηέινο θιείλνπκε κε ηελ βηβιηνγξαθία.
3
2.ΘΔΩΡΙΔ ΜΑΘΗΗ ΚΑΙ ΓΙΓΑΚΑΛΙΑ 2.1 Ση είλαη κάζεζε Ζ κάζεζε είλαη έλα ζχλζεην εζσηεξηθφ βηνινγηθφ θαη πλεπκαηηθφ θαηλφκελν πνπ έρεη κειεηεζεί απφ δηάθνξνπο θιάδνπο ηεο επηζηήκεο φπσο ςπρνινγία, παηδαγσγηθή, θπζηνινγία, ηαηξηθή, βηνινγία θαη άιινη. Οη δηαδηθαζίεο ηεο κάζεζεο είλαη ηφζν πνηθηιφκνξθεο θαη δηαθνξεηηθέο, ψζηε ε έληαμε ηνπο ζε κία θαη κνλαδηθή θαηεγνξία δελ κπνξεί λα είλαη βάζηκε θαη πιήξεο. Παξφηη έρεη δηεμαρζεί πιεζψξα ζρεηηθψλ κειεηψλ, ε κάζεζε παξακέλεη κηα δηαδηθαζία ε νπνία δελ έρεη εξκελεπηεί θαη θαηαλνεζεί πιήξσο θαη θαηά ηξφπν παξαδεθηφ απφ φινπο, φζνπο αζρνινχληαη κε απηή. ηελ νπζία ηα φζα γξάθνληαη θαη ιέγνληαη γηα ηε κάζεζε απνηεινχλ επηζηεκνληθέο ππνζέζεηο πνπ εμάγνληαη απφ ηελ παξαηήξεζε θαη ηε κειέηε ησλ απνηειεζκάησλ ηεο. Τπάξρεη κεγάιε δηάζηαζε απφςεσλ κεηαμχ ησλ εξεπλεηψλ γηα ηνλ πξνζδηνξηζκφ ηεο έλλνηαο ηεο κάζεζεο. Καηά θαηξνχο, ε κάζεζε νξίζηεθε σο δεκηνπξγία ππνθαηάζηαησλ αλαθιαζηηθψλ (Pavlov), σο δνθηκή θαη πιάλε (Thorndike), σο επαλάιεςε κηαο αληίδξαζεο κεηά απφ ζεηηθή ελίζρπζε (Skinner), σο ελφξαζε (Kohler), σο κίκεζε πξνηχπνπ (Bandura), σο επεμεξγαζία ησλ πιεξνθνξηψλ (Neisser, Seymour, Gagné) θαη σο πξνζσπηθή εξκελεία ζηηο λεναπνθηεζείζεο πιεξνθνξίεο (Maslow, Rogers).Έλαο άιινο νξηζκφο είλαη ηνπ Gagné ζχκθσλα κε ηνλ νπνίν (Gagné, 1975) ε κάζεζε είλαη ε δηαδηθαζία πνπ ππνβνεζά ηνπο νξγαληζκνχο λα ηξνπνπνηήζνπλ ηε ζπκπεξηθνξά ηνπο ζε έλα ζρεηηθά ζχληνκν ρξνληθφ δηάζηεκα θαη κε έλα κφληκν ηξφπν, έηζη ψζηε ε ίδηα ε ηξνπνπνίεζε ή αιιαγή λα κε ρξεηαζηεί λα ζπκβεί θαη΄ επαλάιεςε ζε θάζε λέα πεξίπησζε. Ζ αιιαγή ή ηξνπνπνίεζε απηή γίλεηαη αληηιεπηή απφ ην ίδην ην πξφζσπν πνπ καζαίλεη, αθνχ απφ ηε ζηηγκή πνπ ζα έρεη νινθιεξσζεί ε κάζεζε, ζα είλαη ζε ζέζε λα εθηειεί νξηζκέλεο πξάμεηο πνπ δελ ζα κπνξνχζε λα θάλεη πξνεγνπκέλσο.
2.2 Μάζεζε θαη δηδαζθαιία Ο άλζξσπνο ρσξίο ζπζηεκαηηθή βνήζεηα δελ κπνξεί ζηε δηάξθεηα ηεο δσήο ηνπ λα αληαπνθξηζεί ζην πεξηβάιινλ ηνπ θαηά ηξφπν ηθαλνπνηεηηθφ θαη λα αληεπεμέιζεη ζηηο απμεκέλεο απαηηήζεηο ηεο ζχγρξνλεο δσήο. Ζ ζπζηεκαηηθή βνήζεηα παξέρεηαη ζε κεγάιν βαζκφ κε ηε δηδαζθαιία, ε νπνία απνζθνπεί ζην λα κεηαδψζεη ζην καζεηή ηελ πείξα ησλ πξνγφλσλ ηνπ θαη λα ηνλ θαηαζηήζεη ηθαλφ φρη κφλν λα ηε ρξεζηκνπνηήζεη, αιιά θαη λα ηε βειηηψζεη ή λα ηελ πξνζαξκφζεη θαιχηεξα ζηηο ζπλερψο κεηαβαιιφκελεο ζπλζήθεο ηνπ πεξηβάιινληνο. Ζ κάζεζε είλαη άκεζα ζπλδεδεκέλε κε ηε δηδαζθαιία. χκθσλα κε ηηο λέεο αληηιήςεηο ζην ρψξν ηεο παηδαγσγηθήο ςπρνινγίαο, ν καζεηήο δελ απνηειεί έλα παζεηηθφ νλ πνπ αληηδξά κεραληθά θαη ρσξίο ζπκκεηνρή ζηα εξεζίζκαηα ηνπ πεξηβάιινληνο, αιιά απνηειεί κηα ελεξγεηηθή χπαξμε, έλαλ παξαγσγφ, έλα κεηαζρεκαηηζηή ησλ πιεξνθνξηψλ πνπ πξνζθέξνληαη απφ ην δάζθαιν. Ζ κάζεζε πνπ επηηπγράλεηαη απφ ην καζεηή είλαη έλα δσληαλφ πξντφλ πνπ ρξεζηκεχεη ζ’ απηφλ λα ηθαλνπνηήζεη ηηο αλάγθεο ηνπ θαη λα ιχζεη ηα πξνβιήκαηα ηεο δσήο ηνπ. Πξέπεη λα επηζεκαλζεί, φηη παξά ηε ζηελή αιιειεπίδξαζε κάζεζεο θαη δηδαζθαιίαο, ε χπαξμε ηεο κηαο δελ ζπλεπάγεηαη απηφκαηα ηελ χπαξμε ηεο άιιεο 4
νχηε ην αληίζηξνθν. Γηα λα απνδεηρηεί κηα δηδαζθαιία ρξήζηκε, πνηνηηθά αλψηεξε θαη απνηειεζκαηηθή, ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα ιάβεη ππφςε ηνπ ηηο αξρέο θαη ηνπο λφκνπο ηεο κάζεζεο. Άιισζηε, φπσο αλαθέξεη ν Gagné, δηδαζθαιία ζεκαίλεη ην ζχλνιν ησλ ελεξγεηψλ πνπ ζα θάλεη ν δάζθαινο πξνθεηκέλνπ λα πξνθαιέζεη, λα ελεξγνπνηήζεη, λα εληζρχζεη θαη λα πξνσζήζεη ηε κάζεζε . 2.3 Θεωρίες κάζεζες Τπάξρνπλ ηξεηο θαηεγνξίεο ζεσξηψλ καζήζεηο ζπκπεξηθνξηζκφο, νηθνδνκήζηκνο θαη θνηλσληθνπνιηηηζκηθέο. Πην ιεπηνκεξήο ζα ηα δνχκε παξαθάησ. 2.3.1 σκπερηθορηζκός Ζ κάζεζε νξίδεηαη σο κία αιιαγή ζηε ζπκπεξηθνξά ηνπ καζεηή πνπ πξνθχπηεη κέζσ εκπεηξηψλ θαη αζθήζεσλ πνπ ηίζεληαη απφ ην δάζθαιν. Ζ κάζεζε ζπληειείηαη κε ηελ ελίζρπζε ηεο επηζπκεηήο ζπκπεξηθνξάο είηε κέζσ ηεο ακνηβήο ηεο (ζεηηθή ελίζρπζε) είηε κέζσ ηεο ηηκσξίαο (αξλεηηθή ελίζρπζε). Κεληξηθνί νη ξφινη: Α) ηνπ δαζθάινπ σο κεηαδφηε ηεο γλψζεο ζηνπο καζεηέο θαη βαζηθφ παξάγνληα ζηελ εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία πνπ εληζρχεη ηελ επηζπκεηή ζπκπεξηθνξά Β) ησλ δηδαθηηθψλ ζηφρσλ ηνπ καζήκαηνο πνπ δηαηππψλνληαη κε ηε κνξθή ζπκπεξηθνξψλ πνπ νη καζεηέο πξέπεη λα αλαπηχμνπλ Γίλεη έκθαζε ζηελ αλακεηάδνζε ηεο Πιεξνθνξίαο θαη ζηελ ηξνπνπνίεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο. Ζ κάζεζε ζπλίζηαηαη ζηελ ηξνπνπνίεζε ηεο ζπκπεξηθνξάο.
2.3.2 Οηθοδοκήζηκος Ζ κάζεζε είλαη κία ππνθεηκεληθή θαη εζσηεξηθή δηαδηθαζία νηθνδφκεζεο λνεκάησλ θαη ζεσξείηαη ην απνηέιεζκα νξγάλσζεο θαη πξνζαξκνγήο ησλ λέσλ πιεξνθνξηψλ ζε ήδε ππάξρνπζεο γλψζεηο. Αλαγλσξίδεη δειαδή φηη ηα παηδηά, πξηλ αθφκα πάλε ζην ζρνιείν, δηαζέηνπλ γλψζεηο θαη ην ζρνιείν πξέπεη λα βνεζήζεη λα νηθνδνκεζνχλ λέεο γλψζεηο πάλσ ζε απηέο πνπ ήδε θαηέρνπλ. Κεληξηθνί νη ξφινη: Α) ηνπ καζεηή πνπ αλαιακβάλεη ελεξγφ ξφιν ζηελ νηθνδφκεζε ηεο γλψζεο ηνπ Β) ηεο πξνεγνχκελεο ή πξφηεξεο γλψζεο ηνπ καζεηή ε νπνία ζα πξέπεη λα ηξνπνπνηεζεί θαη λα επεθηαζεί σο απνηέιεζκα ηεο κάζεζεο Γ) Ο δάζθαινο αλαιακβάλεη έλαλ ππνζηεξηθηηθφ- ζπκβνπιεπηηθφ ξφιν ζηε δξαζηεξηφηεηα ησλ καζεηψλ Δζηηάδνπλ ην ελδηαθέξνλ ηνπο ζην εζσηεξηθφ ηνπ γλσζηηθνχ καο ζπζηήκαηνο, ζηε δνκή θαη ηε ιεηηνπξγία ηνπ : ε κάζεζε ζπλίζηαηαη ζηελ ηξνπνπνίεζε ησλ γλψζεσλ.
5
Παξάδεηγκα: Οηαλ καζεηεο παλε ζε παλεπηζηεκην ν θαζεγηηεο πρ . Μαζεκαηεθσλ δελ εμεγεη ελνηεο ζαλ ηη εηλαη ν παξαγσγσο δηνηη ζεσξεη νηη ην μεξνπλ εηδε ε καζεηεο θαη πξεπεη λα ρξεζνηκνπνηζεη ην ρξνλν γηα λα πξνζζεξεη λεεο γλσζεο. 2.3.3 Κοηλωληθοποιηηηζκηθες (δραζηερηοηεηας) Ζ κάζεζε ζεσξείηαη σο δηαδηθαζία θνηλσληθήο αιιειεπίδξαζεο. Σν άηνκν κέζα απφ ηε ζπλεξγαζία κε άιια άηνκα αλαπηχζζεη ηθαλφηεηεο θαη δεμηφηεηεο πνπ δηαθνξεηηθά ζα βξίζθνληαλ ζε ιαλζάλνπζα θαηάζηαζε εμέιημεο. Καηά ηνλ Vygottsky ε λνεηηθή αλάπηπμε είλαη κηα δηαδηθαζία αδηάξξεθηα ζπλδεδεκέλε κε ηελ ηζηνξηθή δηάζηαζε θαη ην πνιηηηζκηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν ζπληειείηαη. Γελ ππάξρεη καζεζηαθή δξαζηεξηφηεηα έμσ απφ ην θνηλσληθφ, ηζηνξηθφ θαη πνιηηηζκηθφ πιαίζην κέζα ζην νπνίν δηαδξακαηίδεηαη. Κεληξηθνί νη ξφινη: Α) ηεο ζπλεξγαζίαο Β) ηεο γιψζζαο σο εξγαιείνπ πνπ ζπκβάιεη ζηε δηακφξθσζε ηεο ηαπηφηεηαο ηνπ αηφκνπ. Γηδαθηηθέο πξνζεγγίζεηο: ζχλζεηεο νκαδηθέο εξγαζίεο, αιιεινδηδαθηηθή
6
3.BRUNER 3.1 ύληοκο βηογραθηθό Ο Bruner γελλήζεθε ζηε Νέα Τφξθε ην 1915. πνχδαζε Φπρνινγία ζην παλεπηζηήκην ηνπ Νηηνπθ θαη ζπλέρηζε ηηο κεηαπηπρηαθέο θαη δηδαθηνξηθέο ηνπ ζπνπδέο ζηε Φπρνινγία ζην παλεπηζηήκην ηνπ Υάξβαξλη. Τπεξέηεζε ζην ηκήκα Φπρνινγηθνχ Πφιεκνπ ηνπ Ακεξηθαληθνχ ζηξαηνχ αξγφηεξα αλέιαβε ζην Υάξβαξλη δηδαθηηθά θαζήθνληα 3.2 Η αποθαισπηηθή κάζεζε ηοσ Βruner ην ζεσξεηηθφ πιαίζην ηνπ Bruner, ε κάζεζε είλαη κηα ελεξγφο δηαδηθαζία ζηελ νπνία νη καζεηέο θαηαζθεπάδνπλ ηηο λέεο ηδέεο ή ηηο έλλνηεο πνπ βαζίδνληαη ζηηο πξνεγνχκελεο γλψζεηο θαη εκπεηξίεο ηνπο. Ο καζεηήο επηιέγεη θαη κεηαζρεκαηίδεη ηηο πιεξνθνξίεο, θάλεη ππνζέζεηο, θαη παίξλεη απνθάζεηο, πνπ ζηεξίδνληαη ζηελ ππάξρνπζα γλσζηηθή δνκή ηνπ. Ζ γλσζηηθή δνκή ηνπ αηφκνπ δίλεη λφεκα θαη νξγαλψλεη ηηο εκπεηξίεο επηηξέπνληάο ηνπ "λα πάεη πην πέξα απφ ηελ δνζείζα πιεξνθνξία". Όζνλ αθνξά ζηελ εθπαίδεπζε, ν εθπαηδεπηηθφο πξέπεη λα ελζαξξχλεη ηνπο καζεηέο γηα λα αλαθαιχςνπλ κφλνη ηνπο ηηο αξρέο ησλ ελλνηψλ. Ο εθπαηδεπηηθφο θαη ν καζεηήο πξέπεη λα ζπκκεηέρνπλ ζε έλαλ ελεξγφ δηάινγν (ζσθξαηηθή κάζεζε). Ο ζηφρνο ηνπ εθπαηδεπηηθνχ είλαη λα κεηαθξάζεη ηηο πιεξνθνξίεο πνπ καζαίλνληαη ζε έλα ζρήκα θαηάιιειν γηα ηε ηξέρνπζα λνεηηθή θαηάζηαζε ηνπ καζεηή. Σν πξφγξακκα ζπνπδψλ πξέπεη λα νξγαλσζεί θαηά ηξφπν ζπεηξνεηδή έηζη ψζηε ν καζεηήο λα ρηίδεη ζπλερψο επάλσ ζε απηφ πνπ ήδε έρεη κάζεη. Ο Bruner (1966) δήισζε φηη κηα δηδαζθαιία πξέπεη λα εμεηάδεη ηέζζεξηο ζεκαληηθέο πηπρέο: (1) ηελ πξνδηάζεζε πξνο ηελ κάζεζε, (2) ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο έλα ζψκα γλψζεο κπνξεί λα θηηζηεί έηζη ψζηε κπνξεί λα θαηαλνεζεί επθνιφηεξα απφ ηνλ καζεηή, (3) ηνπο απνηειεζκαηηθνχο ηξφπνπο παξνπζίαζεο ηνπ καζεζηαθνχ πιηθνχ, θαη (4) ηε θχζε θαη ηνλ ξπζκφ ησλ αληακνηβψλ θαη ησλ ηηκσξηψλ. Οη θαιέο κέζνδνη γηα ηελ απφθηεζε ηεο γλψζεο πξέπεη λα νδεγνχλ ζηελ απινχζηεπζε, λα γελλνχλ λέεο πξνηάζεηο, θαη λα αλαπηχζζνπλ κεζφδνπο θαιήο δηαρείξηζεο ηεο πιεξνθνξίαο. Ζ ζεκαζία ηεο αλαθάιπςεο δελ εληνπίδεηαη ηφζν ζην απνηέιεζκά ηεο, φζν ζηελ ίδηα ηε δηαδηθαζία εμεξεχλεζεο. Ο Bruner επέκελε πνιχ ζην ξφιν ηεο ελεξγεηηθφηεηαο ηνπ αηφκνπ. Πίζηεπε πσο ε κάζεζε δε κεηαδίδεηαη, αιιά θαηαζθεπάδεηαη θαη θαηαθηάηαη απφ ηνλ καζεηή. Ζ κάζεζε απαηηεί εμεξεχλεζε, πεηξακαηηζκφ, αλαθαηαζθεπή ηεο γλψζεο, αλαθάιπςε. Ζ δηαδηθαζία κάζεζεο θαηά ηνλ Bruner αθνινπζεί ηελ εμήο πνξεία: - Ο καζεηήο ρεηξίδεηαη θαη επεμεξγάδεηαη απ΄ επζείαο ηα δηάθνξα πιηθά. - Ο καζεηήο αλαθαιχπηεη θάπνηεο θαλνληθφηεηεο θαη πξφηππα, ηα νπνία αληηζηνηρνχλ ζηα δηαηζζεηηθά πξφηππα ηα νπνία έρεη ήδε δηακνξθψζεη. Οπζηαζηηθά ζπλδπάδεη ηηο εκπεηξίεο ηνπ απφ ηνλ εμσηεξηθφ θφζκν κε θάπνηα κνληέια ή πξφηππα, πνπ έρεη ζην κπαιφ ηνπ. - Οη ππάξρνπζεο ηδέεο θαη αληηιήςεηο ηνπ καζεηή αλαδηνξγαλψλνληαη ψζηε λα πξνζαξκνζζνχλ θαη λα ζπκκνξθσζνχλ κε ηηο θαηαζηάζεηο ηεο θπζηθήο εκπεηξίαο. 7
Καζψο ν δάζθαινο αιιειεπηδξά κε ην καζεηή, αλαιχεη ζπλερψο πψο ζθέθηνληαη νη καζεηέο θαη πνηεο ζηξαηεγηθέο ρξεζηκνπνηνχλ γηα λα ιχλνπλ πξνβιήκαηα θαη λα θαηαζθεπάδνπλ έλλνηεο. ηφρνο ηεο δηδαθηηθήο δηακεζνιάβεζεο είλαη λα βνεζά ην καζεηεπφκελν λα αλαπηχζζεη ην δηθφ ηνπ απηνθαηεπζπλφκελν δηακεζνιαβεηηθφ ζχζηεκα γηα παξάδεηγκα, ηελ απηνγλσζία ηνπ, γηα λα γίλεη έλαο αλεμάξηεηνο αλαγλψζηεο.
3.2.1 Παράγοληες ηες κάζεζε Ο Bruner ππνζηεξίδεη φηη ε απνηειεζκαηηθφηεηα ηνπ απνθαιππηηθνχ ηξφπνπ κάζεζεο εμαξηάηαη απφ πνιινχο αηνκηθνχο παξάγνληεο, φπσο: - ε ζηάζε θαη ε εηνηκφηεηα γηα κάζεζε, ην άηνκν πξέπεη λα θαηέρεη κηα ελεξγεηηθή παξαγσγηθή δηάζεζε απέλαληη ζηελ επεμεξγαζία ησλ πιεξνθνξηψλ. - ηα θίλεηξα, ε ζέιεζε γηα κάζεζε απνηειεί ελδνγελέο θίλεηξν, πνπ ε πεγή θαη ε αληακνηβή ηνπ εκπεξηέρνληαη ζηελ ίδηα ηε δξαζηεξηφηεηα πνπ ην ππνθηλεί. Σν άηνκν καζαίλεη κφλν φηαλ ελεξγνπνηνχληαη ηα εζσηεξηθά θίλεηξά ηνπ. Δλδνγελή θίλεηξα φπσο ε πεξηέξγεηα, ε επηζπκία ηεο θαηαμίσζεο, ε ακνηβαηφηεηα. - νη γεληθέο λνεηηθέο ηθαλφηεηεο, - ε θαηνρή γλσζηηθψλ ζηξαηεγηθψλ γηα επίιπζε πξνβιεκάησλ θαη - ν ηξφπνο πνπ είλαη νξγαλσκέλεο νη πιεξνθνξίεο ζηε γλσζηηθή δνκή ηνπ αηφκνπ δειαδή, πψο αλεπξίζθνληαη νη ζρέζεηο αλάκεζα ζηηο κεκνλσκέλεο πιεξνθνξίεο, πψο θσδηθνπνηνχληαη θαη πψο πξνεηνηκάδνληαη γηα κειινληηθή ρξήζε, πεξλψληαο απφ ην πξαμηαθφ ζην εηθνληζηηθφ κέρξη θαη ην ζπκβνιηθφ επίπεδν. 3.2.2 Η αρτές ηες ζεωρίας ηοσ Bruner Ο Bruner παξείρε θάπνηεο αξρέο γηα ηελ δφκεζε ηεο γλψζεο: 1. Ζ δηδαζθαιία πξέπεη λα ζπλδπαζηεί κε ηελ εκπεηξία θαη ηα πιαίζηα πνπ θαζηζηνχλ ηνλ καζεηή πξφζπκν θαη ηθαλφ λα κάζεη(εηνηκφηεηα) 2. Ζ δηδαζθαιία πξέπεη λα θηηζηεί έηζη ψζηε κπνξεί λα θαηαλνεζεί εχθνια απφ ην καζεηή(ζπεηξνεηδήο νξγάλσζε) 3. Ζ δηδαζθαιία πξέπεη λα έρεη σο ζθνπφ λα δηεπθνιχλεη ηηο ππνζέζεηο ή λα ζπκπιεξψζεη ηα θελά ηνπ καζεηή(πνπ πξνρσξνχλ πην πέξα απφ ηηο πιεξνθνξίεο πνπ δίλνληαη). 3.3 Σο ζύζηεκα θαηεγορηοποίεζες Ο Bruner έδσζε αξθεηή ζεκαζία ζηελ θαηεγνξηνπνίεζε ησλ πιεξνθνξηψλ θαηά ηελ δνκή εζσηεξηθψλ γλσζηηθψλ ραξηψλ. Πίζηεπε πσο ε αληίιεςε, ε κάζεζε, ε ιήςε απνθάζεσλ θαη ν ζρεκαηηζκφο ζπζρεηίζεσλ πεξηειάκβαλαλ ηελ θαηεγνξηνπνίεζε. Οη θαηεγνξίεο είλαη «θαλφλεο» νη νπνίνη θαζνξίδνπλ ηέζζεξα πξάγκαηα γηα ηα αληηθείκελα: -Ηδηφηεηεο θξηηεξίσλ: ηα απαηηνχκελα ραξαθηεξηζηηθά γηα ηελ ζπκπεξίιεςε ελφο αληηθεηκέλνπ ζε κηα θαηεγνξία (γηα παξάδεηγκα, έλα αληηθείκελν γηα λα βξίζθεηαη ζηελ θαηεγνξία «ακάμη» ζα πξέπεη λα έρεη κεραλή, 4 ξφδεο θαη λα είλαη κέζν κεηαθνξάο) 8
- Ο δεχηεξν θαλφλαο αλαθέξεη πσο ζπλδπάδνληαη νη ηδηφηεηεο θξηηεξίσλ. - Ο ηξίηνο θαλφλαο αλαζέηεη βάξε ζηηο δηάθνξεο ηδηφηεηεο (γηα παξάδεηγκα, ζα ήηαλ ακάμη αθφκα θαη εάλ έιεηπε κηα ξφδα) - Ο ηέηαξηνο θαλφλαο ζέηεη φξηα απνδνρήο ζηηο ηδηφηεηεο. Πνιιέο ηδηφηεηεο κπνξεί λα δηαθέξνπλ αξθεηά, φπσο ην ρξψκα. Άιιεο είλαη ζηαζεξέο. Γηα παξάδεηγκα, έλα φρεκα ρσξίο κεραλή δελ είλαη ακάμη, φπσο θαη έλα φρεκα κε δχν ξφδεο 3.4 Κρηηηθή Σα πιενλεθηήκαηα ηεο ζεσξίαο ηνπ Bruner είλαη φηη εζηηάδεη θαιχηεξα ζηελ αλάπηπμε ησλ δηαλνεηηθψλ ηθαλνηήησλ ησλ αηφκσλ, ξίρλεη κεγαιχηεξν βάξνο ζηελ εζσηεξηθή ελίζρπζε θαη παξψζεζε θαη φρη ζηηο εμσηεξηθέο εληζρχζεηο απφ ην πεξηβάιινλ, αλαδεηθλχεη ηε ζεκαζία ησλ επξεηηθψλ κεζφδσλ θαη ηερληθψλ θαη πξνζθέξεη ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο νξγάλσζεο ησλ αλαπαξαζηάζεσλ ζηνλ αλζξψπηλν λνπ. Πέξαλ φκσο ησλ ζαθψλ πιενλεθηεκάησλ ηεο, ε ζεσξία ηνπ Bruner δέρηεθε θαη θξηηηθή ε νπνία, ηδηαίηεξα απφ ηνλ Ausubel. ηελ θξηηηθή απηή ζεκεηψλεηαη φηη Γελ είλαη δπλαηφ λα ρξεζηκνπνηνχκε πάληα ηελ επξεηηθή κέζνδν, αθνχ δελ είλαη δπλαηφ θαη ζσζηφ λα πξνζπαζνχκε λα αλαθαιχςνπκε φιεο ηηο γλψζεηο πνπ έρνπκε θιεξνλνκήζεη απφ ην παξειζφλ. Πέξαλ ησλ δεμηνηήησλ ζηελ επίιπζε πξνβιεκάησλ, ην ζρνιείν πξέπεη λα ζηνρεχεη θαη ζηε κεηάδνζε απνδεθηψλ γλψζεσλ θαη πιεξνθνξηψλ, νη νπνίεο δελ απαμηψλνληαη φζν γξήγνξα ζεσξνχζε ν Bruner ηηο κηθξέο ειηθίεο ηα παηδηά δε κπνξνχλ λα εξγαζηνχλ φπσο ν επηζηήκνλαο θαη πξέπεη πξψηα λα κάζνπλ θαη κεηά λα αλαθαιχςνπλ. Ο δάζθαινο πξέπεη λα παίδεη έλαλ ζεκαληηθφ ξφιν ζηελ "θαηαζθεπή" πξνβιεκαηηθψλ θαηαζηάζεσλ, ψζηε ε εθπαηδεπηηθή δηαδηθαζία λα κελ θαηαζηεί ρανηηθή. 3.5 Παράδεηγκα εθαρκογής ηες ζεωρίας ηοσ Bruner Σν παξάδεηγκα πξνέξρεηαη απφ ηνλ Bruner (1973): « Ζ ηδέα ησλ πξψησλ αξηζκψλ θαίλεηαη λα ζπιιακβάλεηαη κε πεξηζζφηεξε εηνηκφηεηα απφ έλα παηδί, φηαλ κέζσ ηεο θαηαζθεπήο, αλαθαιχπηεη φηη νξηζκέλεο πνζφηεηεο θαζνιηψλ δελ κπνξνχλ λα ηνπνζεηεζνχλ ζε νινθιεξσκέλεο γξακκέο θαη ζηήιεο. Σέηνηεο πνζφηεηεο ζα πξέπεη λα ηνπνζεηεζνχλ είηε ζε κηα ζηήιε, είηε ζε αηειήο γξακκέο-ζηήιεο. Απηά ηα ζρέδηα, καζαίλεη ην παηδί, νλνκάδνληαη πξψηνη. Δίλαη εχθνιν γηα ην παηδί λα πάεη απφ απηφ ην βήκα ζηελ αλαγλψξηζε φηη έλαο πίλαθαο ηεο πξνπαίδεηαο, είλαη πνζφηεηεο ζη νινθιεξσκέλεο γξακκέο-ζηήιεο. Έηζη, έρνπκε ηνλ πνιιαπιαζηαζκφ θαη ηνπο πξψηνπο αξηζκνχο ζε κηα δνκή ε νπνία κπνξεί λα νπηηθνπνηεζεί.»
9
4.BANDURA 4.1 ύληοκο βηογραθηθό O Albert Bandura γελλήζεθε ζηελ Alberta, ζηνλ Καλαδά, ην 1925. Πήξε ην πηπρίν ηνπ απφ ην παλεπηζηήκην ηεο British Columbia ην 1949. Απφ εθεί, πήγε ζην παλεπηζηήκην ηεο Iowa απφ φπνπ θαη πήξε ην Ph. D. ηνπ. Καηά ηελ δηάξθεηα ησλ ρξφλσλ απηψλ, επεξεάζηεθε απφ ηηο απφςεηο ησλ ζπκπεξηθνξηζηηθψλ θαη ελδηαθέξζεθε γηα ηηο καζεζηαθέο ζεσξίεο. _ηεμήγαγε θάπνηεο έξεπλεο θαη δίδαζθε ζην παλεπηζηήκην Stanford απφ ην 1953 4.2 Η ζεωρία ηες θοηλωληθής κάζεζες Οη αξρηθέο έξεπλεο ηνπ Bandura απνηεινχλ κηα γέθπξα απφ ηνλ ζπκπεξηθνξηζκφ πξνο ηα γλσζηηθά κνληέια ηεο κάζεζεο. Ζ παξαηεξεηηθή κάζεζε είλαη ε δηαδηθαζία ηεο κάζεζεο κέζσ ηεο παξαθνινχζεζεο ελφο κνληέινπ θαη κεηά ηεο αληηγξαθήο κηαο ηερληθήο, κηαο δηαδηθαζίαο, κηαο ζηξαηεγηθήο ή ιεηηνπξγίαο φπσο απηή παξνπζηάδεηαη απφ ην κνληέιν. Απηφ πξαγκαηνπνηείηαη ρσξίο έθδειε πιεξνθνξηαθή δξαζηεξηφηεηα θαη ην κνληέιν ίζσο λα κελ γλσξίδεη φηη ιεηηνπξγεί ζαλ φξγαλν εθκάζεζεο γηα ηνλ παξαηεξεηή. χκθσλα κε ηνλ Bandura, απηή ε κνξθή κάζεζεο είλαη κηα δηεξγαζία επεμεξγαζίαο πιεξνθνξηψλ. Παξάγνληεο πνπ επεξεάδνπλ ηελ παξαηεξεηηθή κάζεζε: Α) Πξνζνρή: ν καζεηήο πξέπεη λα έρεη ηηο αηζζήζεηο ηνπ πξνζαλαηνιηζκέλεο ζην κνληέιν. Β) πγθξάηεζε, θσδηθνπνίεζε θαη απνζήθεπζε ησλ ζρεδίσλ γηα λα κπνξνχλ λα αλαθιεζνχλ. Μπνξεί λα πεξηιακβάλεη δσληαλέο εηθφλεο θαη πξνθνξηθέο πεξηγξαθέο Γ) Μεραληθή αλαπαξαγσγή: θηλαηζζεηηθά θαη λεπξνκπτθά ζρέδηα εμαζθνχληαη κε δηαδνρηθέο επαλαιήςεηο κέρξη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ κνληέινπ λα πξνζεγγίδεηαη απφ ηνλ παξαηεξεηή Γ) Δλίζρπζε θαη θίλεηξα: νδεγνχλ ηνλ καζεηή ζηελ πξνζνρή, εμάζθεζε θαη ζπγθξάηεζε. Ο Bandura (1977) αλαθέξεη φηη: «Ζ κάζεζε ζα ήηαλ ππεξβνιηθά θνπξαζηηθή θαη ίζσο θαη επηθίλδπλε, εάλ ηα άηνκα έπξεπε λα εμαξηηφληαη κφλν απφ ηηο επηδξάζεηο ησλ δηθψλ ηνπο δξάζεσλ γηα λα ελεκεξψλνληαη γηα ην ηη πξέπεη λα θάλνπλ. Δπηπρψο, ε πεξηζζφηεξε αλζξψπηλε ζπκπεξηθνξά καζαίλεηαη παξαηεξεηηθά κέζσ ηεο κνληεινπνίεζεο: απφ ηελ παξαηήξεζε, θάπνηνο ζρεκαηίδεη κηα ηδέα γηα ην πψο εθηεινχληαη λέεο ζπκπεξηθνξέο θαη αξγφηεξα απηή ε θσδηθνπνηεκέλε πιεξνθνξία ιεηηνπξγεί ζαλ νδεγφο γηα δξάζε». Ζ ζεσξία ηνπ Bandura έρεη εθαξκνζζεί δηεμνδηθά γηα ηελ θαηαλφεζε ηεο επηζεηηθφηεηαο θαη ησλ ςπρνινγηθψλ δηαηαξαρψλ, εηδηθά ζην πιαίζην ηεο κεηαηξνπήο ηεο ζπκπεξηθνξάο. Δπηπιένλ, απνηειεί ην ζεσξεηηθφ ππφβαζξν γηα ηελ ηερληθή κνληεινπνίεζεο ηεο ζπκπεξηθνξάο, ε νπνία ρξεζηκνπνηείηαη επξχηαηα ζε εθπαηδεπηηθά πξνγξάκκαηα.
10
4.3 Βαζηθές αρτές ηες ζεωρίας ηοσ Bandura Ζ βαζηθέο αξρέο ηεο ζεσξίαο ηνπ Bandura είλαη : Α) Σν αλψηεξν επίπεδν ηεο παξαηεξεηηθήο κάζεζεο επηηπγράλεηαη αξρηθά κε ηελ νξγάλσζε θαη εμάζθεζε ηεο κνληεινπνηνχκελεο ζπκπεξηθνξάο ζπκβνιηθά θαη ζηελ ζπλέρεηα ηεο εθηέιεζήο ηεο εθδεισηηθά. Ζ θσδηθνπνίεζε ηεο κνληεινπνηεκέλεο ζπκπεξηθνξάο ζε ιέμεηο, εηηθέηεο ή εηθφλεο έρεη ζαλ απνηέιεζκα ηελ θαιχηεξε ζπγθξάηεζε απφ ηελ απιή παξαηήξεζε Β) Σα άηνκα είλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα πηνζεηήζνπλ κηα κνληεινπνηεκέλε ζπκπεξηθνξά εάλ επηθέξεη απνηειέζκαηα ηα νπνία εθηηκνχλ Γ) Σα άηνκα είλαη πεξηζζφηεξν πηζαλφ λα πηνζεηήζνπλ κηα κνληεινπνηεκέλε ζπκπεξηθνξά εάλ ην κνληέιν είλαη παξφκνην κε ηνλ παξαηεξεηή θαη εάλ ε ζπκπεξηθνξά έρεη ιεηηνπξγηθή αμία 4.4 Παράδεηγκα εθαρκογής ηες ζεωρίας ηοσ Bandura Σα πην ζπρλά παξαδείγκαηα θαηαζηάζεσλ θνηλσληθήο κάζεζεο, είλαη ηα ηειενπηηθά δηαθεκηζηηθά. Οη δηαθεκίζεηο πξνηείλνπλ φηη ε πφζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ αλαςπθηηθνχ ή ε ρξήζε ελφο ζπγθεθξηκέλνπ ζακπνπάλ ζα καο θάλεη πεξηζζφηεξν δεκνθηιή θαη πσο ζα καο ζαπκάδνπλ νη άιινη. Αλάινγα κε ηηο ζπζηαηηθέο δηαδηθαζίεο πνπ πεξηιακβάλνληαη (φπσο ε πξνζνρή θαη ηα θίλεηξα), ίζσο λα κνληεινπνηήζνπκε ηελ ζπκπεξηθνξά πνπ επηδεηθλχεηαη ζην δηαθεκηζηηθφ θαη λα αγνξάζνπκε ην ζπγθεθξηκέλν πξντφλ.
11
5.ΚΟΝΣΡΟΤΚΣΙΒΙΜΟ 5.1 Ση είλαη θολζηροσθηηβηζκός Οη θνλζηξνπθηηβηζηέο βιέπνπλ ηελ κάζεζε σο ελεξγφ δηαδηθαζία ζηελ νπνία νη καζεηέο/ηξηεο θαηαζθεπάδνπλ ελεξγά ηε γλψζε δεδνκέλνπ φηη πξνζπαζνχλ λα θαηαλνήζνπλ ηνλ θφζκν πνπ ηνπο πεξηβάιιεη. Κάζε νξγαληζκφο ζπλζέηεη λνεηηθά πξφηππα ή ζρήκαηα κέζσ ησλ νπνίσλ θαηαλνεί ηηο εκπεηξίεο ηνπ. Απηά ηα λνεηηθά πξφηππα θαηαζθεπάδνληαη κε βάζε ηελ πξνγελέζηεξε γλψζε, ηηο λνεηηθέο δνκέο θαη ηηο ππάξρνπζεο πεπνηζήζεηο ηνπ. Ζ κάζεζε είλαη απιά ε εζσηεξηθή ξχζκηζε ησλ λνεηηθψλ πξνηχπσλ ή ζρεκάησλ, ψζηε λα ελζσκαηψζνπλ ηηο λέεο εκπεηξίεο. Γηαθξίλνληαη δπν θαηεπζχλζεηο ζηε ζθέςε ησλ θνλζηξνπθηηβηζηψλ: 1. Δθείλνη πνπ έρνπλ ηελ πξαγκαηηζηηθή άπνςε φηη ε γλψζε είλαη κηα δηαδηθαζία έξεπλαο κε ηελ νπνία νη καζεηέο θαηαζθεπάδνπλ ηειηθά ηα λνεηηθά ζρήκαηα πνπ αληηζηνηρνχλ ζην πεξηβάιινλ πνπ παξαηεξνχλ. 2. Δθείλνη πνπ έρνπλ ηε ξηδηθή άπνςε φηη ε γλψζε ρξεζηκεχεη γηα λα νξγαλψζεη ηνλ εκπεηξηθφ θφζκν ηνπ καζεηή(λα θαηαιαβαίλεη ηη είλαη απηφ πνπ παξαηεξεί) παξά γηα λα αλαθαιχςεη ηελ νληνινγηθή πξαγκαηηθφηεηα απηψλ πνπ παξαηεξεί. Μηα λέα ηάζε ζηνλ θνλζηξνπθηηβηζκφ(επνηθνδνκηζκφ) είλαη ν αλαπαξαζηαηηθφο θνλζηξνπθηηβηζκφο. Ζ ζέζε ηνπ αλαπαξαζηαηηθνχ επνηθνδνκηζκνχ είλαη φηη δελ ιακβάλεη ππφςε κφλν ηνλ αληηθεηκεληθφ θφζκν νχηε κφλν ηελ ππνθεηκεληθή έλλνηα ηνπ θφζκνπ πνπ δνκείηαη κέζα καο. Αληίζεηα θαη ηα δπν ζπκπιέθνληαη θαηά ηε δηάξθεηα δηεμαγσγήο κηαο δξαζηεξηφηεηαο ζε έλα δεζκφ πνπ ιέγεηαη δνκηθή ζχδεπμε. Απηή ε θηινζνθία ππνζηεξίδεη ηελ ηδέα φηη ε θαηαλφεζε ησλ κεηαζρεκαηηζκψλ ηνπ θφζκνπ πνπ καο πεξηβάιιεη γίλεηαη κε ηνλ κεηαζρεκαηηζκφ ηνπ λνπ. ηελ ειιεληθή βηβιηνγξαθία ν φξνο θνλζηξνπθηηβηζκφο αλαθέξεηαη σο “επνηθνδφκεζε ηεο γλψζεο”, “επνηθνδνκεηηζκφο”, “δνκηζκφο”, “επνηθνδνκηζκφο”, “αλαπιαηζίσζε”, θ.α. Οη επνηθνδνκηζηέο έρνπλ ηηο αθφινπζεο απφςεηο: 1. Ο λνπο είλαη ε εζσηεξηθή αληηπξνζψπεπζε ηεο εμσηεξηθήο πξαγκαηηθφηεηαο 2. Ζ γλψζε εγθαζίζηαηαη ζην λνπ, ζαλ απνηέιεζκα κάζεζεο απφ ηελ πξνζσπηθή εξκελεία ηνπ θφζκνπ 3. Ζ ζθέςε ζηεξίδεηαη ζηελ αληίιεςε θαη ηε ζσκαηηθή εκπεηξία(άζθεζε) 4. Ζ έλλνηα θαηαζθεπάδεηαη εζσηεξηθά θαη αλαπηχζζεηαη κε βάζε ηελ εκπεηξία 5. Ζ θαηαλφεζε ηεο έλλνηαο απαηηεί ηελ θαηαλφεζε ηνπ φινπ θαη ηνπ κέξνπο ηεο 6. Ζ κάζεζε είλαη ε αλαδήηεζε ηνπ λνήκαηνο ησλ ελλνηψλ 5.1.1 Υαραθηερηζηηθά κάζεζες ηοσ θολζηροσθηηβηζκού χκθσλα κε ηνλ επνηθνδνκηζκφ ην γεγνλφο ηεο κάζεζεο ραξαθηεξίδεηαη απφ ηα παξαθάησ: - Σν πεξηερφκελν ηεο κάζεζεο δελ νξίδεηαη εθ ησλ πξνηέξσλ, αιιά πξέπεη λα θαηαζθεπαζηεί κε ηε γλψζε ησλ καζεηψλ/ηξηψλ.Απηή ε γλψζε πξέπεη λα
12
ελζσκαησζεί ζην πξφγξακκα ζπνπδψλ θαη ζε άιινπο ζρεηηθνχο ηνκείο ηεο ζρνιηθήο δξαζηεξηφηεηαο. - Σν πεξηερφκελν ηεο γλψζεο πεξηιακβάλεη ηελ πνιπαηζζεηεξηαθή ελεξγή ζπκκεηνρή ηνπ καζεηή/ηξηαο.Οη καζεηέο παξνπζηάδνπλ έλα ζπγθεθξηκέλν πξφβιεκα πνπ πξέπεη λα ιχζνπλ. Ζ κάζεζε πξέπεη λα γίλεηαη κέζα ζε απζεληηθέο ζπλζήθεο θαη ζε ξεαιηζηηθά πιαίζηα. - Οη δεμηφηεηεο επίιπζεο πξνβιήκαηνο πνπ αλαπηχζζνληαη θαηά ηε δηάξθεηα ησλ δξαζηεξηνηήησλ είλαη κνλαδηθέο ζε θάζε άηνκν. Ζ κάζεζε πξαγκαηνπνηείηαη κέζσ ηεο αλαθάιπςεο, ηεο εκπεηξίαο θαη ηεο δηακφξθσζεο πξνηχπσλ. Ο καζεηήο ζπκκεηέρεη ελεξγά ρξεζηκνπνηψληαο ην πιηθφ κάζεζεο θαη έρεη ηνλ έιεγρν ηεο κάζεζεο. Σα πξνβιήκαηα ιχλνληαη νινθιεξσηηθά. Ο καζεηήο αθνινπζεί ην δηθφ ηνπ ξπζκφ κάζεζεο θαη γηα λα δξάζεη πξέπεη λα παξαθηλεζεί πξαγκαηηθά. - Δλζαξξχλεηαη ε επηθνηλσλία κεηαμχ ησλ καζεηψλ. Ζ πξνο κάζεζε έλλνηα ζπδεηηέηαη απφ ηηο φιεο ηηο πιεπξέο. - Ο εθπαηδεπηηθφο αλαιακβάλεη ην ξφιν ηνπ βνεζνχ ζηε κάζεζε. Ο εθπαηδεπηηθφο ππνζηεξίδεη ηνλ καζεηή γηα λα θαηαζθεπάζεη ηα ελλνηνινγηθά θαη ιεηηνπξγηθά λνεηηθά ζρήκαηα ησλ αληηθεηκέλσλ ηεο κάζεζεο. - Ζ αμηνιφγεζε απνηειεί κέξνο ηεο δηαδηθαζίαο κάζεζεο. Ο καζεηήο αμηνινγείηαη απφ ηνλ εθπαηδεπηηθφ, αιιά αμηνινγεί θαη ν ίδηνο ηελ πξφνδφ ηνπ. Ζ απνηπρία ηνπ καζεηή ζεκαίλεη φηη έρεη αλάγθε βνήζεηαο. Ο εθπαηδεπηηθφο θνλζηξνπθηηβηζκφο κπνξεί λα δηαηξεζεί ζε αηνκηθφ(πξνζσπηθφ) θαη θνηλσληθφ θνλζηξνπθηηβηζκφ. ηνλ πξνζσπηθφ θνλζηξνπθηηβηζκφ είλαη ην κεκνλσκέλν πξφζσπν πνπ θάλεη ηελ θαηαζθεπή ή ηελ επεμεξγαζία ησλ γλσζηηθψλ δνκψλ θαη ησλ δνκψλ ηεο κλήκεο. Οη ζεσξίεο ηνπ Von Glaserfeld θαη ηνπ Piaget εκπίπηνπλ θπξίσο ζε απηήλ ηελ θαηεγνξία. Ο θνηλσληθφο θνλζηξνπθηηβηζκφο πεξηιακβάλεη κηα νκάδα πνπ θάλεη ηελ θαηαζθεπή ησλ γλσζηηθψλ δνκψλ θαη ησλ δνκψλ ηεο κλήκεο. Οη ζεσξίεο Vygotsky θαη Bandura είλαη ζεκαληηθέο ζηελ πεξηγξαθή απηψλ ησλ νκαδηθψλ δηαδηθαζηψλ κάζεζεο. 5.2 Αρτές ηοσ θολζηροσθηηβηζκού 1. Ζ γλψζε είλαη κηα δηαδηθαζία πξνζαξκνγήο ζην θπζηθφ θαη θνηλσληθφ πεξηβάιινλ θαη φρη αλαθάιπςε ελφο πξνυπάξρνληνο θφζκνπ αλεμάξηεηα απφ ηνλ γλψζηε. 2. Ζ γλψζε θαηαζθεπάδεηαη ελεξγεηηθά απφ ην άηνκν θαη δελ ζπιιακβάλεηαη παζεηηθά απφ ην πεξηβάιινλ. 3. Ζ γλψζε ρξεζηκεχεη γηα ηελ νξγάλσζε ηνπ θφζκνπ καο θαη φρη ηεο «αληηθεηκεληθήο πξαγκαηηθφηεηαο» 5.3 Δηδή ηοσ θολζηροσθηηβηζκού Τπάξρνπλ ηξεηο εηδή θνλζηξνπθηηβηζκνχ, πξνζσπηθφο, θνηλσληθφο. Σα ραξαθηεξίζηεθα ηνπο ζα ηα δνχκε πην θάησ.
ξηδνζπαζηηθφο
θαη
5.3.1 Προζωπηθός Ο πξνζσπηθφο θνλζηξνπθηηβηζκφο ζηεξίδεηαη ζηελ ππφζεζε φηη ε γλψζε είλαη θάηη ην νπνίν θαηαζθεπάδεηαη απφ ηνλ θαζέλα γηα λα ηθαλνπνηήζεη ηελ πξνζσπηθή ηνπ αλάγθε. 13
Έρεη σο βάζε ηε ζεσξία ηνπ Piaget πεξί γλσζηηθψλ δνκψλ ζαλ ζπιινγή ησλ ζρεκάησλ (schemes). Tα ζρήκαηα είλαη ζπληζηψζεο ηεο δνκήο ηεο γεληθήο γλψζεο ελφο αηφκνπ πνπ δηαζπλδένληαη κε ηε γλψζε ηνπ γηα ηνλ θφζκν. πζρεηίδνληαη κε ηελ αληίιεςε ηνπ θαη ηνπ παξέρνπλ ην πιαίζην ζην νπνίν βαζίδεηαη ε ζπκπεξηθνξά ηνπ.Σα ζρήκαηα ζπάληα πεξηιακβάλνπλ εμεηδηθεπκέλε πιεξνθνξία γηα κηα θαηάιιειε αληαπφθξηζε ζε κηα εηδηθή θαηάζηαζε, αιιά παξέρνπλ ηε δνκή πνπ επηηξέπεη ζε θάπνηνλ λα βγάιεη ζπκπεξάζκαηα ζπκπεξηιακβάλνληαο ηφζν γεγνλφηα γχξσ απφ ηνλ ηχπν κηαο θαηάζηαζεο θαη ηε ζρέζε κεηαμχ απηψλ ησλ γεγνλφησλ. To κνληέιν ηνπ Piaget γηα ηνλ πξνζσπηθφ θνλζηξνπθηηβηζκφ ιεηηνπξγεί σο κνληέιν γηα ην κεγαιχηεξν κέξνο ησλ κειεηψλ πνπ έρνπλ γίλεη πάλσ ζηε ελλνηνινγηθή αιιαγή. Οη Strike θαη Posner (1985) έρνπλ αλαπηχμεη έλα κνληέιν ελλνηνινγηθήο αιιαγήο πνπ ζηεξίδεηαη ζηηο απφςεηο ηνπ Piaget πεξί αληζνξξνπίαο ζην ζρεκαηηζκφ ησλ ελλνηψλ. Πξέπεη λα κελ ππάξρεη ηθαλνπνίεζε κε ηηο πξνυπάξρνπζεο έλλνηεο. Δίλαη απίζαλν νη καζεηέο λα θάλνπλ δξαζηηθέο ελλνηνινγηθέο αιιαγέο κέρξη λα πεηζηνχλ φηη ιηγφηεξν δξαζηηθέο αιιαγέο δελ απνδίδνπλ. 5.3.2 Ρηδοζπαζηηθός Ο ξηδνζπαζηηθφο θνλζηξνπθηηβηζκφο ζπλδέεηαη κε ην έξγν ηνπ Von Glaserfeld ν νπνίνο ζεκειίσζε ηε ζεσξία ηνπ ζε δχν αξρέο. Πξψηνλ, φηη ε γλψζε δελ ιακβάλεηαη παζεηηθά, αιιά ρηίδεηαη ελεξγεηηθά απφ ην ππνθείκελν. Γεχηεξνλ, ν ζθνπφο ηνπ «γηγλψζθεηλ» είλαη λα νξγαλψζνπκε ηηο εκπεηξίεο καο γηα ηνλ θφζκν, θάλνληαο ηεο λα έρνπλ λφεκα. 5.3.3 Κοηλωληθός Δζηηάδνληαο ζην ππνθείκελν ηεο κάζεζεο, νη ζεσξίεο ηνπ πξνζσπηθνχ θαη ηνπ ξηδνζπαζηηθνχ θνλζηξνπθηηβηζκνχ θαίλεηαη λα παξακεινχλ ε λα αγλννχλ ηνπο ηξφπνπο κε ηνπο νπνίνπο νη θνηλσληθέο αιιειεπηδξάζεηο επεξεάδνπλ ηε δηαδηθαζία κε ηελ νπνία νηθνδνκείηαη ε γλψζε. εκαληηθή είλαη ε ζπκβνιή ηεο Salomon (1987) πνπ απνδέρζεθε ηελ άπνςε φηη ε γλψζε θαηέρεηαη απφ άηνκα αιιά πξνζπάζεζε λα ελζσκαηψζεη ζηηο ζεσξίεο ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ ην ξφιν πνπ κπνξεί λα έρνπλ θνηλσληθνί παξάγνληεο ζηελ ηξνπνπνίεζε ησλ ηδεψλ πνπ έρνπλ απηά ηα άηνκα. Ο θξηηηθφο θνλζηξνπθηηβηζκφο ηνπ Taylor (1998) ζπλδπάδεη ηνλ θνηλσληθφ θνλζηξνπθηηβηζκφ κε κηα θξηηηθή ζεσξία γηα λα αλαπηχμεη έλα κνληέιν γηα ην πψο νη δηαδηθαζίεο ηεο δηδαζθαιίαο θαη ηεο κάζεζεο, νηθνδνκνχληαη κε ηελ επίδξαζε ηνπ θνηλσληθνχ παξάγνληα. Σν κνληέιν ηνπ Taylor εμεηάδεη ηα εκπφδηα, πνπ πξέπεη λα ππεξληθεζνχλ γηα λα δεκηνπξγεζεί έλα επνηθνδνκεηηθφ πεξηβάιινλ ζηελ ηάμε θαη πξνηείλεη ηερληθέο γηα ηελ ππεξλίθεζε ησλ εκπνδίσλ.
14
5.4 Η επηρροή ηοσ θολζηροσθηηβηζκού Ο θνλζηξνπθηηβηζκφο απνηειεί αληηθείκελν πνιπάξηζκσλ εξεπλεηηθψλ ζπλδηαζθέςεσλ θαη άξζξσλ ζε επηζηεκνληθά πεξηνδηθά, κε ζπλέπεηα λα αζθεί κηα ζεκαληηθή ζεσξεηηθή επηξξνή ζηελ εθπαίδεπζε ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ θαη ησλ Μαζεκαηηθψλ, θαηέρνληαο θπξίαξρν ξφιν ζε πνιιά “κεηαξξπζκηζηηθά” θαη “επηκνξθσηηθά” πξνγξάκκαηα. Αλ θαη ν θνλζηξνπθηηβηζκφο μεθίλεζε σο ζεσξία ηεο κάζεζεο, κεηαιιάζζεηαη ζηαδηαθά ζε κηα ελνπνηεκέλε ζεσξία γηα ηε γλψζε. Πφζν ζεκαληηθή θξίλεηαη ε ζεσξία ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ γηα ην ζρεδηαζκφ ηεο εθπαίδεπζεο ησλ ΖΠΑ αλαθέξεηαη απφ ηνλ πξφεδξν ηεο Ακεξηθάληθεο Έλσζεο ηεο Έξεπλαο γηα ηε δηδαζθαιία ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ (NARST): «Ζ ελνπνίεζε ηεο ζθέςεο, ηεο έξεπλαο, ηεο αλάπηπμεο πξνγξακκάησλ ζπνπδψλ θαη ηεο εθπαίδεπζεο δαζθάισλ ζρεδηάδεηαη ζχκθσλα κε ηηο αξρέο ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ... εθεί φπνπ ειιείπεη ε πνισκέλε ζπδήηεζε». Ο πξφεδξνο ηεο NARST δηαηππψλεη κε ζαθήλεηα φηη ν θνλζηξνπθηηβηζκφο ζεκειηψλεη ζεσξεηηθά ηα πξνγξάκκαηα ζπνπδψλ ησλ ΖΠΑ θαη ηηο επηκνξθψζεηο ησλ εθπαηδεπηηθψλ, ελψ εθδειψλεη ηελ πξνζδνθία ηνπ γηα ελνπνηεκέλε ζεψξεζε ησλ εθπαηδεπηηθψλ δεηεκάησλ θαη ηελ χπαξμε νκνθσλίαο αλάκεζα ζηα κέιε ηεο επηζηεκνληθήο θνηλφηεηαο ηεο Ακεξηθήο ζε δεηήκαηα έξεπλαο θαη ζθέςεο θη φια απηά θάησ απφ ηε ζεκαία ηνπ θνλζηξνπθηηβηζκνχ. Ζ επηξξνή ησλ θνλζηξνπθηηβηζηψλ δελ είλαη πεξηνξηζκέλε κφλν ζηηο ΖΠΑ.Σν εζληθφ πξφγξακκα ζπνπδψλ ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ ηεο Νέαο Εειαλδίαο (Απζηξαιία) επεξεάδεηαη απφ ηηο ζεσξίεο θαη ηηο ηδέεο ησλ θνλζηξνπθηηβηζηψλ. Σα θξαηηθά έγγξαθα γηα ηελ εθπαίδεπζε ζηελ Ηζπαλία, ζηελ Αγγιία, ζην Ηζξαήι, ζηελ Απζηξαιία, ζηνλ Καλαδά εκπεξηέρνπλ ζε δηαθνξεηηθφ βαζκφ ηε ζθξαγίδα ηεο ζεσξίαο ησλ θνλζηξνπθηηβηζηψλ. ηε ρψξα καο ν θνλζηξνπθηηβηζκφο απνηειεί ην θπξίαξρν ξεχκα Γηδαθηηθήο ζηα παηδαγσγηθά ηκήκαηα, ζηηο θηινζνθηθέο θαη θπζηθνκαζεκαηηθέο ζρνιέο (ζην γλσζηηθφ πεδίν ηεο Γηδαθηηθήο ησλ Φπζηθψλ Δπηζηεκψλ, Μαζεκαηηθψλ, Νέσλ Διιεληθψλ, Θξεζθεπηηθψλ θ.ά.), ελψ ζεκειηψλεη ηα επίζεκα έγγξαθα ησλ ηειεπηαίσλ “κεηαξξπζκίζεσλ”, επεξεάδνληαο ηε ζπγγξαθή ησλ ζρνιηθψλ βηβιίσλ θαη ζπληζηψληαο ηε ζεσξεηηθή βάζε ησλ επηκνξθσηηθψλ πξνγξακκάησλ εθπαηδεπηηθψλ ηεο Πξσηνβάζκηαο θαη ηεο Γεπηεξνβάζκηαο εθπαίδεπζεο (ΠΔΚ, εμνκνίσζε δαζθάισλ). 5.5 Οη θσρηόηεροη ζεωρεηηθοί ηοσ θολζηροσθηηβηζκού Max Wertheimer(1880-1943): Θεσξία ηεο ηέιεηαο κνξθήο O Wertheimer ήηαλ έλαο απφ ηνπο θχξηνπο ππεξαζπηζηέο ηεο ζεσξίαο ηεο ηέιεηαο κνξθήο πνπ έδσζαλ έκθαζε ζηηο γλσζηηθέο ιεηηνπξγίεο ηελ επνρή ηεο παληνδπλακίαο ηνπ ζπκπεξηθνξηζκνχ. Ζ Βάζε ηεο ζεσξίαο ηεο ηέιεηαο κνξθήο ήηαλ ε ηδέα «ηεο νκαδνπνίεζεο» ησλ ραξαθηεξηζηηθψλ ησλ εξεζηζκάησλ καο αλαγθάδνπλ λα εξκελεχζνπκε θάηη πνπ παξαηεξνχκε ή έλα πξφβιεκα κε έλαλ νξηζκέλν ηξφπν (Wertheimer, 1922). Jean Piaget(1896-1980): Γελεηηθή επηζηεκνινγία Ζ έλλνηα ηεο γλσζηηθήο δνκήο είλαη θεληξηθή έλλνηα ζηε ζεσξία ηνπ. Οη γλσζηηθέο δνκέο είλαη ζρέδηα θπζηθήο ή λνεηηθήο δξάζεο πνπ απνηεινχλ ηε βάζε ησλ ελεξγεηψλ ηνπ λνπ θαη αληηζηνηρνχλ ζε δηαθνξεηηθά ζηάδηα αλάπηπμεο ησλ παηδηψλ. 15
Τπάξρνπλ ηέζζεξηο αξρηθέο γλσζηηθέο δνκέο (ζηάδηα αλάπηπμεο) ζχκθσλα κε ηνλ Piaget: ην αηζζεηηθνθηλεηηθφ, ην πξνινγηθφ,ην ζηάδην ησλ ζπγθεθξηκέλσλ ελεξγεηψλ θαη ην ζηάδην ησλ ηππηθψλ ή ζπκβνιηθψλ ελεξγεηψλ Lev Vygotsky(1836-1934): Θεσξία ηεο θνηλσληθήο αλάπηπμεο. Σν ζεκαληηθφηεξν ζέκα ηνπ ζεσξεηηθνχ πιαηζίνπ ηνπ Vygotsky είλαη φηη ε θνηλσληθή αιιειεπίδξαζε δηαδξακαηίδεη έλαλ ζεκειηψδε ξφιν ζηελ αλάπηπμε ηεο γλψζεο. Κάζε ιεηηνπξγία ζηελ πνιηηηζηηθή αλάπηπμε ηνπ παηδηνχ εκθαλίδεηαη δχν θνξέο: θαη' αξράο, ζην θνηλσληθφ επίπεδν, θαη θαηφπηλ ζε αηνκηθφ επίπεδν, δειαδή κηα θνξά κεηαμχ ησλ αλζξψπσλ (interpsychological) θαη έπεηηα κέζα ζην παηδί (intrapsychological). Τππξραλ θαη αιινη ζεσξηηεθνη νπσο Jerome Bruner κε ηελ ζεσξία ηεο αλαθάιπςεο ηεο γλψζεο, Albert Bandura κε ηελ Κνηλσληθή ζεσξία κάζεζεο, Ernst Von Glaserfeld ελα απν θχξηνπο απνζηφινπο ηνπ ξηδηθνχ θνλζηξνπθηηβηζκνχ, Jean Lave κε ηελ πιαηζησκέλε κάζεζε θαη θηι.
16
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ -
Δδψ κπνξείηε λα βξείηε φια ηα βηβιία ηνπ Bruner (http://books.google.gr/books/about/The_Process_of_Education_Revised_Edit ion.html?id=Iaq5R8vPujAC&redir_esc=y)
-
Δδψ κπνξείηε λα βξείηε φια ηα βηβιία ηνπ Bandura (http://books.google.gr/books?id=eJPN9g_oEC&dq=books+of+Bandura&hl= en&sa=X&ei=Bv_1UIGEGdDS4QTj_YBY&ved=0CCoQ6AEwAA)
-
χγρξνλε δηδαζθαιία (εκηλάξην θαηλνηνκίαο: Δπνηθνδνκηζκφο) (http://jmokias.webnode.com)
-
Wikipedia (http://en.wikipedia.org/wiki/Jerome_Bruner); (http://en.wikipedia.org/wiki/Jerome_Bruner)
-
Slide Share http://www.slideshare.net/smapapad/m-sc-bruner
-
http://www.instructionaldesign.org/theories/constructivist.html
-
http://archives.ictscenarios.gr/Theories_Mathisis/gnostikes_theories_mathisis. htm
-
http://www.simplypsychology.org/bruner.html
-
http://dimadele.org/platform10/blended_learning/constructivism1-gr.pdf
http://www.rhodes.aegean.gr/ptde/revmata/issue4/parthenis.pdf
17