Η Καλλιέργεια της Ορχιδέας στην Ελλάδα

Η Καλλιέργεια της Ορχιδέας (Οικ. Orchidaceae) στην Ελλάδα

Σεμινάριο Τελειοφοίτων

Κουτσούμπας Παναγιώτης Επιβλέπον: Β. Παπασωτηρόπουλος, Ε. Καραναστάση

Τμήμα Θερμοκηπιακών Καλλιεργειών και Ανθοκομίας Τ.Ε.Ι. Μεσολογγίου 2015

Πίνακας Περιεχομένων ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ ................................................................................................................. 1 1. ΑΥΤΟΦΥΗ & ΕΝΔΗΜΙΚΑ ΕΙΔΗ ........................................................................................................ 3 2. Η ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑ ΤΩΝ ΟΡΧΕΟΕΙΔΩΝ ................................................................................................. 3 3. ΚΑΛΛΙΕΡΓΟΥΜΕΝΑ ΓΕΝΗ ΚΑΙ ΕΙΔΗ ................................................................................................. 4 3.1 CYMBIDIUM ................................................................................................................................. 4 3.2 CATTLEYA .................................................................................................................................... 4 3.3 PHALAENOPSIS .............................................................................................................................. 4 3.4 PAPHIOPEDILLUM .......................................................................................................................... 5 4. ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ΟΡΧΕΟΕΙΔΩΝ ............................................................................................... 5 4.1 ΕΓΓΕΝΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ........................................................................................................... 5 4.2 ΑΓΕΝΗΣ ΠΟΛΛΑΠΛΑΣΙΑΣΜΟΣ ............................................................................................................ 6 4.2.1 Διαχωρισμός των ριζών ..................................................................................................... 6 4.2.2 Αποχωρισμός των ψευδοβολβών....................................................................................... 6 4.2.3 Μοσχεύματα ..................................................................................................................... 6 4.2.4 Με Ιστοκαλλιέργεια ........................................................................................................... 6 4.3 ΓΟΝΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ .................................................................................................. 7 5. ΤΕΧΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΑΛΛΙΕΡΓΕΙΑΣ, ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΚΑΛΛΙΕΡΓΗΤΙΚΕΣ ............................. 7 5.1 CYMBIDIUM ................................................................................................................................. 7 5.1.1 Εδαφικό μίγμα................................................................................................................... 7 5.1.2 Φωτισμός .......................................................................................................................... 7 5.1.3 Θερμοκρασία - Σχετική υγρασία - Αερισμός ....................................................................... 7 5.1.4 Πότισμα............................................................................................................................. 8 5.1.5 Λίπανση ............................................................................................................................ 8 5.1.6 Γλάστρα............................................................................................................................. 8 5.1.7 Άνθιση – Απόδοση............................................................................................................. 8 5.2 CATTLEYA .................................................................................................................................... 8 5.2.1 Εδαφικό μίγμα................................................................................................................... 9 5.2.2 Φωτισμός .......................................................................................................................... 9 5.2.3 Θερμοκρασία - Σχετική υγρασία - Αερισμός ....................................................................... 9 5.2.4 Γλάστρα............................................................................................................................. 9 5.2.5 Πότισμα............................................................................................................................. 9 5.2.6 Λίπανση ............................................................................................................................ 9 5.2.7 Άνθιση – Απόδοση........................................................................................................... 10 5.3 PHALAENOPSIS ............................................................................................................................ 10 5.3.1 Εδαφικό μίγμα................................................................................................................. 10 5.3.2 Φωτισμός ........................................................................................................................ 10 5.3.3 Θερμοκρασία - Σχετική υγρασία - Αερισμός ..................................................................... 10 5.3.4 Γλάστρα........................................................................................................................... 10 5.3.5 Πότισμα........................................................................................................................... 10 5.3.6 Λίπανση .......................................................................................................................... 10 5.3.7 Άνθιση-απόδοση ............................................................................................................. 11 5.4 PAPHIOPEDILUM ......................................................................................................................... 11 5.4.1 Φωτισμός- Θερμοκρασία- Σχετική υγρασία ...................................................................... 11 5.4.2 Πότισμα........................................................................................................................... 11

1

5.4.3 Γλάστρα........................................................................................................................... 11 6. ΈΝΤΟΜΑ, ΖΩΑ & ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ .............................................................................................. 11 6.1 ΚΟΚΚΟΕΙΔΗ (PSEUDOCOCCUS SP.) .................................................................................................... 12 6.2 ΑΦΙΔΕΣ (MYZUS PERSICAE) ............................................................................................................ 12 6.3 ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΤΕΤΡΑΝΥΧΟΣ (TETRANYCHUS CINNABASINUS) ........................................................................ 12 6.4 ΚΟΛΕΜΒΟΛΑ (COLLEMBOLA ORCHESELLA) ......................................................................................... 12 6.5 ΓΥΜΝΟΣΑΛΙΑΓΚΕΣ (LIMAX FLAVUS) ................................................................................................... 12 6.6 ΤΡΩΚΤΙΚΑ .................................................................................................................................. 12 7. ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ & ΚΑΤΑΠΟΛΕΜΗΣΗ ................................................................................................... 13 7.1 ΒΑΚΤΗΡΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ......................................................................................................... 13 7.1.1 Καφέ Κηλίδωση ............................................................................................................... 13 7.1.2 Καφέ Σήψη ...................................................................................................................... 13 7.2 ΜΥΚΗΤΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ .......................................................................................................... 13 7.2.1 Σηψιρριζίες...................................................................................................................... 13 7.2.2 Σήψη Λαιμού και Ψευδοβολβών ...................................................................................... 13 7.2.3 Κηλιδώσεις φυλλώματος ................................................................................................. 14 7.2.4 Φαιά σήψη πετάλων ....................................................................................................... 14 7.3 ΙΟΛΟΓΙΚΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ ................................................................................................................... 14 8. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ.......................................................................................................................... 15 9. ΠΗΓΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗΣ .............................................................................................................. 16

2

1. Αυτοφυή & Ενδημικά Είδη Είναι πολλοί λίγοι αυτοί οι οποίοι γνωρίζουν ότι οι ορχιδέες φυτρώνουν και στην Ελλάδα αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου και μάλιστα ότι υπάρχουν πάρα πολλά ενδημικά είδη ορχιδέας (δηλαδή είδη τα οποία είναι ιθαγενή μίας περιοχής και φυτρώνουν μόνο στη συγκεκριμένη περιοχή) στη χώρα μας, η οποία με το ευνοϊκό κλίμα και την κατάλληλη γεωμορφολογία του εδάφους κατέχει την πρώτη θέση στην Ευρώπη, με 130 είδη με υποείδη και ποικιλίες που ζουν και ανθίζουν εδώ ως αυτοφυή. Από τα παραπάνω 73 είδη, με 2 υποείδη και 3 ποικιλίες είναι ενδημικά της Ελλάδας, τη στιγμή που στο φυτικό βασίλειο η οικογένεια των ορχεοειδών περιλαμβάνει 2,000 είδη από τα οποία περίπου 350 φυτρώνουν στην Ευρώπη ως γεώφυτα. Είναι σημαντικό να μάθει το κοινό, ότι στην Ελληνική φύση φυτρώνουν ορχιδέες με τα ομορφότερα και τα πιο εντυπωσιακά άνθη, οι οποίες δεν έχουν το μέγεθος των τροπικών ειδών, ούτε μεγάλα άνθη, αλλά μαγεύουν εξ ίσου με τα χρώματα, τα σχήματα και τη μυρωδιά τους. Αρκεί να προσέξουμε ελληνικές ορχιδέες από κοντά για να ανακαλύψουμε ότι τα άνθη τους μοιάζουν με διάφορα έντομα όπως μέλισσες, μύγες, κουνούπια, αράχνες αλλά και πρόσωπα, σώματα από ζώα και πολλά άλλα. Τα παραπάνω ενδημικά είδη εξαπλώνονται σε όλη την Ελλάδα και συγκεκριμένα σε ολόκληρη την Κρήτη και σε περιοχές όπως το Ρέθυμνο, το Ηράκλειο, το Λασίθι, τα Λευκά Όρη και τον Ψηλορείτη, σχεδόν σε όλα τα νησιά του Αιγαίου και Ιονίου πελάγους όπως τη Σάμο, τη Ρόδο, την Άνδρο, τη Σκιάθο, την Ιθάκη, τη Ζάκυνθο και πολλά ακόμα νησιά, στην Πελοπόννησο και σε περιοχές όπως τον Ταΰγετο, το Μαίναλο και τη Λακωνία, επίσης στην Αττική με εξάπλωση στην περιοχή του Υμηττού, στην Εύβοια, το Πήλιο, την Οροσειρά της Πίνδου σε περιοχές όπως τα Ζαγοροχώρια, το Μέτσοβο και τα Ιωάννινα, στη Μακεδονία με εξάπλωση στον Όλυμπο, την Κοζάνη, την Καστοριά, και τις Σέρρες και τέλος στην Οροσειρά της Ροδόπης με την περιοχή της Ξάνθης. Παρόλα αυτά συνεχώς ανακαλύπτονται νέα ενδημικά είδη ορχιδέας σε νέες περιοχές της Ελλάδας.

2. Η Καλλιέργεια των Ορχεοειδών Η μοναδική περιοχή στην Ελλάδα όπου καλλιεργείτε η ορχιδέα είναι η Σάμος, η οποία είναι και το αποκλειστικό σημείο αναφοράς το οποίο αναδεικνύεται ως ο «πυρήνας» καλλιέργειας που συνδέει πλέον το όνομά της με την Ορχιδέα. Η επιλογή της τοποθεσίας αυτής για την ιδιαίτερη αυτή καλλιέργεια, οφείλεται στο ευνοϊκό κλίμα της περιοχής, αλλά και στους επιστήμονες της Σάμου που ασχολήθηκαν με την ανάπτυξη του αντικειμένου αυτού. Πλέον, έχουν δημιουργηθεί σημαντικές θερμοκηπιακές μονάδες, τριάντα περίπου στρεμμάτων, σε σημεία του νησιού που είναι ποιό κατάλληλα λόγω του μικροκλίματος αλλά και της εμπορικής θέσης.

3

3. Καλλιεργούμενα Γένη και Είδη Παρακάτω γίνεται αναφορά στην καταγωγή και τα μορφολογικά χαρακτηριστικά των τεσσάρων σπουδαιότερων εμπορικών γενών ορχιδέας τα οποία καλλιεργούνται στη Σάμο.

3.1 Cymbidium Το γένος Cymbidium ως αυτοφυές φυτό υπάρχει στην Ασία και τις Φιλιππίνες. Τα αυτοφυή του είδη έχουν βελτιωθεί με υβριδισμό, κυρίως από το 1945 και μετά, στην Ευρώπη, στις ΗΠΑ και στην Αυστραλία. Το φυτό παράγει ψευδοβολβούς σφαιροειδείς ή ωοειδείς στη βάση του βλαστού, η οποία φέρει πολλά, μεγάλα και στενά φύλλα, διατεταγμένα σε μορφή ριπιδίου. Τα του ανθικά στελέχη είναι ισχυρά ανορθωμένα με μήκος 1 μέτρο ή και περισσότερο. Είναι φυτό επίγειο και μπορεί να καλλιεργηθεί και σαν φυτό εξωτερικού χώρου ενώ είναι από τα πιο γνωστά, διαδεδομένα και εμπορικότερα γένη των ορχεοειδών, λόγο του ότι η καλλιέργειά του είναι σχετικά εύκολη, τα άνθη του έχουν ευρεία κλίμακα αρμονικών χρωμάτων, η ανθοταξία του είναι μακριά και αρκετά πλούσια, με 10, 20 ή περισσότερα άνθη, το φύλλωμά του είναι αρμονικό και τα φυτά μπορεί να διατίθενται και σαν γλαστρικά, ιδιαίτερα οι μινιατούρες (miniature Cymbidium), ενώ η είσοδος στην παραγωγή ανθέων είναι σχετικά ταχεία και δεν απαιτούνται υψηλές θερμοκρασίες.

3.2 Cattleya Το γένος Cattleya αυτοφύεται στις τροπικές περιοχές της κεντρικής και νότιας Αμερικής, κυρίως στις παραθαλάσσιες περιοχές της και περιλαμβάνει περίπου 65 είδη, αναρίθμητες ποικιλίες και χιλιάδες υβρίδια που έχουν παραχθεί τόσο φυσιολογικά όσο και τεχνητά. Μερικά είδη και τα υβρίδιά τους, είναι φωτοπεριοδικά και ανθίζουν δύο φορές το χρόνο, όμως με την κατάλληλη επιλογή διαφόρων ειδών και υβριδίων, είναι δυνατή η παραγωγή ανθέων όλο το έτος. Το χρώμα των ανθέων τους κυμαίνεται από λευκό έως διάφορους τόνους του γαλάζιου, του κίτρινου και του κόκκινου, ενώ υπάρχουν και δίχρωμες ποικιλίες, με λευκά ή κίτρινα άνθη των οποίων το κεντρικό πέταλο είναι κόκκινο. Χωρίς καμία αμφιβολία είναι οι πιο δημοφιλείς ορχιδέες και το όνομά τους είναι σχεδόν συνώνυμο με τη λέξη ορχιδέα. Είναι επίφυτο, δηλαδή αναπτύσσεται επάνω στους κορμούς των δένδρων χωρίς να είναι παράσιτο, γι’ αυτό το λόγο έχει κανονικές ρίζες και εναέριες τις οποίες χρησιμοποιεί σαν άγκιστρα, ώστε να στηρίζεται και να εξαπλώνεται και σε άλλα φυτά.

3.3 Phalaenopsis Το γένος αυτό, είναι ιθαγενές της Ασίας των Φιλιππίνων και της Ινδονησίας. Συνήθως οι ορχιδέες του γένους αυτού, βρίσκονται σε υψόμετρο 200-400 μέτρα και ζουν γενικά σαν επίφυτα, έτσι τα φυτά αυτά χαρακτηρίζονται από τις επιμήκεις εναέριες ρίζες και την έλλειψη ψευδοβολβών. Οι ορχιδέες Phalaenopsis που καλλιεργούνται προήλθαν από 20 περίπου είδη τα οποία είναι υβρίδια και πάνω από 300 στον αριθμό, ενώ χαρακτηρίζονται από άνθη μεγάλων διαστάσεων, με λευκό, ροζ ή κόκκινο χρώμα συνήθως και διαφορετικές ημερομηνίες άνθισης, έτσι επιτρέπεται

4

μεγαλύτερη κλιμάκωση της παραγωγής. Η διατήρηση των κομμένων ανθέων στο βάζο είναι ικανοποιητική και ανέρχεται σε 1-3 εβδομάδες.

3.4 Paphiopedillum Οι ορχιδέες αυτές προέρχονται από την νοτιοανατολική Ασία και είναι γνωστές και δημοφιλείς στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Το όνομα τους προέρχεται από τη λέξη παφιοπέδιλο, που σημαίνει το πέδιλο της Παφίας που είναι η θεά Αφροδίτη δηλαδή το πέδιλο της Αφροδίτης. Το γένος Paphiopedilum αποτελείται κυρίως από χερσαία φυτά και είναι ίσως το πιο εντυπωσιακό και χαρακτηριστικό. Τα γοητευτικά άνθη αυτού τού εξωτικού γένους διαφέρουν πολύ από είδος σε είδος τόσο στα χρώματα που είναι αμέτρητα όσο και στο σχήμα ή το μέγεθος των ανθέων, ενώ η υφή τους είναι κηρώδης και η διάρκειά τους κυμαίνεται από μερικές εβδομάδες μέχρι και λίγους μήνες. Είναι από τις πιο εύκολα καλλιεργούμενες ορχιδέες οι οποίες μάλιστα μπορούν να επιβιώσουν σε εσωτερικό χώρο αλλά και σε βεράντες ή κήπους αρκεί να είναι προστατευμένες από την άμεση επαφή με το ηλιακό φώς και τη βροχή. Τα άνθη τους είναι συνήθως μονά σε ένα στέλεχος, όμως σε είδη όπως P. lowii και P. parishii σχηματίζονται περισσότερα άνθη σε ένα στέλεχος το οποίο είναι υπερβολικά τριχωτό. Τα φύλλα εμφανίζονται σε ζευγάρια τα όποια εναλλάσσονται και μεγαλώνουν από ένα κοντό ρίζωμα. Οι ρίζες των Paphiopedilum είναι χονδρές, καλυμμένες με λευκό βέλο και κοντά ινώδη ριζίδια με τα οποία προσκολλούνται.

4. Πολλαπλασιασμός Ορχεοειδών 4.1 Εγγενής πολλαπλασιασμός Τα ορχεοειδή πολλαπλασιάζονται και με σπόρους, οι οποίοι είναι κυριολεκτικά μικροσκοπικοί, με πλάτος 80–130mμ και μήκος 450–550mμ είναι σχεδόν σαν σκόνη και βρίσκονται σε κάψες κατά χιλιάδες ή εκατομμύρια (1.300 – 4.000.000) όμως εξαιτίας της έλλειψης ενδοσπερμίου βλαστάνουν πολύ δύσκολα. Οι σπόροι αυτοί εξ’ αιτίας του μικρού βάρους, παρασύρονται εύκολα από τον αέρα και μεταφέρονται μέχρι και 150 χιλιόμετρα μακριά. Οι περισσότεροι σπόροι ορχιδέας έχουν χρώμα λευκό με αχνό πράσινο, το οποίο δηλώνει τον πυρήνα. Εξαίρεση αποτελούν οι σπόροι του γένους Paphiopedilum, οι οποίοι είναι μεγαλύτεροι και σκληρότεροι, με σκούρο καφέ χρώμα και είναι εμφανώς αναγνωρίσιμοι ως σπόροι. Το φύτρωμα και η παραπέρα ανάπτυξη των σπόρων γίνεται με τη βοήθεια μυκόρυζων τα οποία τους εφοδιάζουν με τα απαραίτητα σάκχαρα, μόλις έρθουν σε επαφή με το έδαφος. Όμως, εκτός αυτού πρέπει να υπάρχει η κατάλληλη θερμοκρασία, υγρασία και φωτισμός. Σήμερα, η βλάστηση των σπόρων εξασφαλίζεται με εμβρυοκαλλιέργεια, δηλαδή εξαγωγή του εμβρύου και καλλιέργεια του σε τεχνητό υπόστρωμα.

5

4.2 Αγενής πολλαπλασιασμός 4.2.1 Διαχωρισμός των ριζών

Για τις ορχιδέες που σχηματίζουν πολλά στελέχη στη βάση του φυτού, ο πολλαπλασιασμός με διαχωρισμό των ριζών είναι ο ταχύτερος. Η διαδικασία πραγματοποιείτε κατά την αλλαγή γλάστρας, όπου το φυτό χωρίζεται σε τμήματα τα οποία έχουν 3 οφθαλμούς το καθένα και η διαδικασία γίνεται με απολυμασμένο ψαλίδι, προσέχοντας να μην τραυματίσουμε τις ρίζες.

4.2.2 Αποχωρισμός των ψευδοβολβών

Η σωστή στιγμή για να διαιρέσουμε ένα ώριμο φυτό, είναι όταν αρχίζει η νέα ανάπτυξη ή λίγο πριν από αυτή. Οι ορχιδέες Cattleya, Cymbidium και άλλες με εμφανώς σχηματισμένους ψευδοβολβούς, εύκολα πολλαπλασιάζονται με διαίρεση. Στις Cattleya οι ψευδοβολβοί που έχουν δύο ενεργούς οφθαλμούς κόβονται στη μέση, είτε είναι ψευδοβολβοί με φύλλα είτε χωρίς. Αν κανένας από τους οφθαλμούς δεν είναι ενεργός αυτή η διαίρεση είναι άχρηστη. Το γένος Cymbidium με τους αρκετά μεγάλους ψευδοβολβούς του, που ποικίλουν σε μέγεθος και σχήμα, από σφαιρικό έως ορθογώνιο παραλληλόγραμμο, είναι αυτό που διαιρείται ευκολότερα από όλες τις ορχιδέες. Τέλος, μία ορχιδέα προερχόμενη τη μέθοδο αποχωρισμού των ψευδοβολβών, ανθίζει μετά από τρία χρόνια.

4.2.3 Μοσχεύματα

Τα ορχεοειδή που έχουν μονοποδιακή ανάπτυξη όπως είναι τα Vanda και Arachnis, πολλαπλασιάζονται με μοσχεύματα κορυφής, τα οποία έχουν μήκος 45-75εκ. Αρχικά κόβουμε κάτω από το γόνατο, στο οποίο υπάρχουν καλά ανεπτυγμένες εναέριες ρίζες, στη συνέχεια αφαιρούμαι την κορυφή του φυτού, αφήνουμε τρία-πέντε φύλλα και το φυτεύουμε σε υγρό υπόστρωμα. Ύστερα το τοποθετούμε σε σκιερό μέρος και δεν το ποτίζουμε για 20 μέρες. Μερικές μονοποδιακές και συμποδιακές ορχιδέες (π.χ.

Dendrobium, Epidendrum) παράγουν παραφυάδες από τις μασχάλες των φύλλων, οι οποίες μόλις αποκτήσουν τέσσερεις ή περισσότερες ρίζες είναι έτοιμες για αποκοπή από το μητρικό φυτό και μεταφύτευση. Τα φυτά του γένους Phalaenopsis μπορούν να πολλαπλασιαστούν με μοσχεύματα από τα ανθικά τους στελέχη, παίρνοντας τους οφθαλμούς που βρίσκονται στο κέντρο του ανθικού στελέχους και καλλιεργώντας τους σε θρεπτικό υπόστρωμα, όπου μετά από τρεις μήνες έχει δημιουργηθεί νέο φυτάριο με δύο – τρεις ρίζες.

4.2.4 Με Ιστοκαλλιέργεια

Στον in vitro πολλαπλασιασμό, λαμβάνουμε ένα έκφυτο από το μητρικό φυτό, από το οποίο σχηματίζονται πολυάριθμα βολβίδια. Έτσι λαμβάνουμε φυτά απαλλαγμένα από ιώσεις τα οποία είναι ομοιογενή και ομοιόμορφα, είναι φθηνά και ανθίζουν γρηγορότερα από τα υπόλοιπα.

6

4.3 Γονιμοποίηση από τον άνθρωπο Η διαδικασία μπορεί να πραγματοποιηθεί οποιαδήποτε ώρα της ημέρας ή της νύχτας. Το εργαλείο που χρησιμοποιείται από τον διασταυρωτή, είναι μια οδοντογλυφίδα ή ένα σπίρτο με την άκρη του σαν κοπίδι. Εύκολα γονιμοποιούμενα γένη είναι τα Cattleya και Cymbidium ενώ δύσκολο είναι το Paphiopedilum. Στα γένη Cattleya και Cymbidium, τα δύο φυτά τοποθετούνται σε πάγκο στο θερμοκήπιο και ένα φύλλο χαρτί τοποθετείται από κάτω. Χρησιμοποιούνται δύο σπίρτα και οι μάζες γύρης αφαιρούνται από το πρώτο φυτό με ένα σπίρτο και τοποθετούνται στο χαρτί και η γύρης του δεύτερου φυτού αφαιρείτε με τον ίδιο τρόπο. Η γύρη τοποθετείται με την άκρη του σπίρτου, πάνω στη στιγματική επιφάνεια του άνθους και το ίδιο γίνεται με το άλλο σπίρτο. Το γένος Paphiopedilum, γονιμοποιείται με τον ίδιο τρόπο, όμως η γύρη του είναι κρυμμένη βαθιά στο άνθος, οπότε χρησιμοποιείται λεπίδα και αφαιρείτε ένα μικρό τμήμα του. Μερικούς μήνες μετά τη γονιμοποίηση, ο καρπός ωριμάζει, ο σπόρος είναι έτοιμος για σπορά και αποθηκεύεται έως ότου χρησιμοποιηθεί.

5. Τεχνικά στοιχεία καλλιέργειας, συνθήκες ανάπτυξης & καλλιεργητικές φροντίδες 5.1 Cymbidium 5.1.1 Εδαφικό μίγμα

Πρέπει να δίνεται προσοχή στο υπόστρωμα που καλλιεργούνται τα ορχεοειδή γενικά, καθώς αυτό θα πρέπει να αερίζεται και να στραγγίζει ικανοποιητικά, ενώ ταυτόχρονα χρειάζεται και αρκετή οργανική ουσία. Μερικά υποστρώματα που χρησιμοποιούνται είναι: α) τύρφη 40% - περλίτης 60%, β) τύρφη 33% - φλοιός πεύκου 33% αμμοπηλώδες χώμα 33%, γ) τύρφη 30% - φλοιός πεύκου 30% - φυλλόχωμα 20% διογκωμένη πολυστερίνη 20%, δ) πετροβάμβακας 100%. Τέλος το pH του μίγματος πρέπει να είναι σε κάθε περίπτωση 5 - 6,5.

5.1.2 Φωτισμός

Για την ανάπτυξη του γένους Cymbidium απαιτείται μεγάλη ένταση φωτός 50 80.000 lux. Τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες χρειάζεται μείωση της έντασης με δίχτυα σκίασης στα 40 - 50.000 lux. Οι ορχιδέες με ροζ και κόκκινα άνθη αναπτύσσονται καλύτερα σε έντονο φως, ενώ ορχιδέες με κίτρινα και πράσινα άνθη πρέπει να αναπτύσσονται υπό σκίαση.

5.1.3 Θερμοκρασία - Σχετική υγρασία - Αερισμός

Η θερμοκρασία του χώρου ανάπτυξης πρέπει να διατηρείται το καλοκαίρι 13 - 15οC τη νύκτα και 24 - 28οC τη μέρα η μέγιστη θερμοκρασία είναι 35οC, ενω το φθινόπωρο, το χειμώνα και την άνοιξη 8 - 12οC τη νύκτα και 15 - 18οC τη μέρα είναι ικανοποιητικές τιμές. Σε χαμηλότερες θερμοκρασίες το φυτό χρειάζεται προστασία, ενώ οι θερμές μέρες αντιμετωπίζονται με το δίκτυ σκίασης.

7

Η σχετική υγρασία θα πρέπει να κυμαίνεται γύρω στο 75%, όμως σε περίοδο άνθησης πρέπει να μειώνεται, γιατί ευνοείται η ανάπτυξη του βοτρύτη. Ο αερισμός του θερμοκηπίου θα πρέπει να είναι συχνός, δε θα πρέπει όμως ο αέρας να χτυπά τα φυτά απ’ ευθείας. Τα ανοίγματα του θερμοκηπίου θα πρέπει να είναι καλυμμένα με δίκτυ, ειδικά την περίοδο της άνθισης διότι η είσοδος εντόμων που επικονιάζουν τα φυτά, θα έχει ως συνέπεια τη μείωση της διατηρησιμότητας των ανθέων.

5.1.4 Πότισμα

Πολλές φορές η υπερβολική άρδευση, καταστρέφει τα φυτά περισσότερο από κάθε άλλο παράγοντα. Γενικά το πότισμα και η ποσότητα του νερού επηρεάζει πολύ την ανάπτυξη των ορχεοειδών. Το σύστημα ποτίσματος μπορεί να είναι είτε με ατομικούς σταλάκτες, είτε με τριχοειδή έλξη, ενώ η μέθοδος του καταιονισμού θα πρέπει να αποφεύγεται, ιδιαίτερα όταν το νερό έχει πολλά άλατα (>800ppm). Η συχνότητα του ποτίσματος ποικίλλει με την εποχή, το στάδιο ανάπτυξης, το είδος του υποστρώματος και το είδος της γλάστρας.

5.1.5 Λίπανση

Η λίπανση πρέπει να γίνεται σε μικρές αλλά συχνές δόσεις και η αναλογία των λιπαντικών στοιχείων εξαρτάται από το εδαφικό μίγμα και το στάδιο ανάπτυξης. Αν στο μείγμα χρησιμοποιείται αρκετός φλοιός πεύκου, το άζωτο πρέπει να βρίσκεται σε αναλογία 3:1:1, αν δε χρησιμοποιείται φλοιός, μπορεί να εφαρμοστεί αναλογία 1:1:1.

5.1.6 Γλάστρα

Η γλάστρα μπορεί να είναι πήλινη ή πλαστική και φυτά τα οποία είναι έτοιμα να ανθίσουν τοποθετούνται σε γλάστρες διαμέτρου 18 - 25εκ. Οι μινιατούρες τοποθετούνται σε γλάστρες μεγέθους 12 - 14εκ. Αλλαγή γλάστρας γίνεται κάθε 3 - 4 χρόνια την εποχή της άνοιξης και συνήθως συνδυάζεται με διαίρεση των φυτών.

5.1.7 Άνθιση – Απόδοση

Οι πρώιμες ποικιλίες μπορεί να αρχίσουν την άνθιση από τα τέλη Οκτωβρίου, όμως οι περισσότερες ποικιλίες ανθίζουν Φεβρουάριο - Μάιο. Έτσι με επιλογή των κατάλληλων ποικιλιών η άνθιση μπορεί να κλιμακωθεί από τον Οκτώβριο μέχρι το Μάιο, δηλαδή για 7 μήνες. Τα φυτά που προέρχονται από σπόρο πρέπει να γίνουν 5-6 ετών για να αρχίσουν να ανθίζουν και τα φυτά που προέρχονται από ιστοκαλλιέργεια εισέρχονται στην ανθοφορία περίπου 4 ετών. Τα πρώτα χρόνια παράγονται 4-6 άνθη ανά φυτό, όμως σταδιακά αυξάνεται η απόδοση μέχρι 30 άνθη ή παραπάνω ανά φυτό και το σύνηθες είναι 5-15 άνθη ανά φυτό. Τέλος τα ανθικά στελέχη εφόσον είναι μεγάλα θα πρέπει να στερεώνονται κατάλληλα.

5.2 Cattleya Οι ρίζες του γένους Cattleya είναι χοντρές και σαρκώδεις, άσπρου χρώματος και φέρουν πράσινη άκρη, η οποία μαζί με το φύλλωμα, είναι τα πεδία φωτοσύνθεσης του φυτού. Μία εγκάρσια τομή, μας δείχνει το λευκό μέρος να είναι μια παχιά προστατευτική θήκη που ονομάζεται βέλο και το οποίο περικυκλώνει και 8

προστατεύει το εσωτερικό και τα ευαίσθητα κύτταρα των ριζών. Επιπλέον το βέλο αποτελείται από μεγάλα κύτταρα που σχηματίζουν ένα σπογγώδη ιστό που απορροφά θρεπτικά συστατικά μέσω της υγρής ατμόσφαιρας. Το γένος Cattleya όπως και το Cymbidium, παράγει ψευδοβολβούς που φέρουν 2-3 φύλλα δερματώδη πολύ χαρακτηριστικά. Η ανάπτυξη των φυτών είναι συμποδιακή, τα άνθη είναι συνήθως μονήρη ή σε ανθοταξία και εκφύονται στην κορυφή του βλαστού. Τα διάφορα είδη που ανήκουν στο γένος Cattleya είναι από φωτοπεριοδική άποψη φυτά «μικρής ημέρας» ή φυτά «ουδέτερα». Η δημιουργία της ανθικής καταβολής μπορεί να ελεγχθεί μέσω του φωτοπεριοδισμού και της θερμοκρασίας, έτσι καθεστώς φωτοπεριοδισμού μικρής ημέρας με 8 ώρες ημέρα και 16 ώρες νύχτα, ευνοεί την δημιουργία ανθικής καταβολής στις ορχιδέες του γένους Cattleya.

5.2.1 Εδαφικό μίγμα

Τα φυτά αυτά απαιτητικά σε εδαφικό υπόστρωμα, το οποίο θα πρέπει να αερίζεται και να στραγγίζει ικανοποιητικά, ενώ θα πρέπει να περιέχει αρκετή οργανική ύλη. Ενδεικτικά ένα μίγμα που αποτελείται από τύρφη 20% - φλοιό πεύκου 40% φυτόχωμα 40% θεωρείται ικανοποιητικό. Κατάλληλο είναι επίσης εκείνο το μίγμα που περιέχει τύρφη 20% - φλοιό πεύκου 30% - πολυστερίνη 50%. Σε κάθε περίπτωση το pH του υποστρώματος θα πρέπει να βρίσκεται στο 5 - 6.

5.2.2 Φωτισμός

Ο φωτισμός που απαιτείται, είναι έντασης 25 - 5.000 lux, ενώ όταν η ένταση του φωτός υπερβεί τα 60.000 lux απαιτείται σκίαση των φυτών, γιατί τα άνθη τους είναι ευαίσθητα στην υψηλή ένταση φωτός.

5.2.3 Θερμοκρασία - Σχετική υγρασία - Αερισμός

Η κατάλληλη θερμοκρασία, θεωρείται ότι είναι αυτή των 14 - 18οC τη νύκτα και 20 28οC την ημέρα. Η ενδεδειγμένη σχετική υγρασία της ατμόσφαιρας είναι γύρω στο 80%. Απαιτείται ο καλός αερισμός του θερμοκηπίου και τη μέρα και τη νύχτα.

5.2.4 Γλάστρα

Για το γένος αυτό μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε πήλινες, είτε πλαστικές γλάστρες και συνήθως στα μεγέθη 10 - 12εκ. και 16 - 18εκ.

5.2.5 Πότισμα

Γενικά για την άρδευση, ισχύουν οι ίδιες παράμετροι με το γένος Cymbidium, δηλαδή τα ποτίσματα πρέπει να γίνονται προσεκτικά, με νερό φτωχό σε άλατα, με ατομικούς σταλάκτες ή μέθοδο με τριχοειδή έλξη και η συχνότητα του ποτήσματος εξαρτάτε από το υπόστρωμα, τη γλάστρα και την ανάπτυξη των φυτών.

5.2.6 Λίπανση

Η λίπανση, επίσης συμβαδίζει με αυτή του γένους Cymbidium, έτσι θα πρέπει να γίνεται με συχνές και μικρές δόσεις, ενώ η αναλογία των λιπαντικών στοιχείων εξαρτάται από το εδαφικό μίγμα και το στάδιο ανάπτυξης των φυτών.

9

5.2.7 Άνθιση – Απόδοση

Η συνήθης εποχή άνθησης είναι από το Νοέμβριο μέχρι το Μάρτιο. Με την κατάλληλη επιλογή ποικιλιών και έλεγχο του φωτοπεριοδισμού και της θερμοκρασίας η περίοδος της άνθησης μπορεί να επιμηκυνθεί σημαντικά. Τα φυτά που προέρχονται από σπόρο θα πρέπει να γίνουν 6 - 7 ετών προκειμένου να αρχίσουν να ανθίζουν. Τα φυτά που προέρχονται από διαίρεση, αρχίζουν να ανθίζουν 2 - 5 ετών, ενώ εκείνα που προέρχονται από ιστοκαλλιέργεια εισέρχονται στην ανθοφορία 3 - 4 ετών. Ένα σπορόφυτο 6 - 8 ετών μπορεί να αποδώσει 4 - 8 άνθη, όμως σταδιακά αυξάνεται η απόδοση μέχρι 15 άνθη ανά φυτό. Εμφανώς η απόδοση του γένους Cattleya σε άνθη, είναι πολύ μικρότερη από εκείνη του γένους Cymbidium.

5.3 Phalaenopsis 5.3.1 Εδαφικό μίγμα

Τα μίγματα που θεωρούνται κατάλληλα, είναι εκείνα που χρησιμοποιούνται στο γένος Cattleya. Δηλαδή, μίγματα που χαρακτηρίζονται από καλό αερισμό και στράγγιση, αρκετή οργανική ύλη και pH 5 - 6.

5.3.2 Φωτισμός

Οι απαιτήσεις σε ένταση φωτός είναι περιορισμένες και έτσι ένταση 15-25.000 lux είναι κατάλληλη. Οπότε, από νωρίς την Άνοιξη εφαρμόζεται σκίαση, η οποία κυμαίνεται στο 60-70% το καλοκαίρι, ενώ στο 50% σε περίπτωση που λειτουργεί σύστημα δροσισμού.

5.3.3 Θερμοκρασία - Σχετική υγρασία - Αερισμός

Η θερμοκρασία θα πρέπει τη νύκτα να διατηρείται στα επίπεδα 16 - 18οC και την ημέρα στους 24 - 30οC. Στην ατμόσφαιρα του θερμοκηπίου θα πρέπει να διατηρείται η σχετική υγρασία στο 70 - 80%. Ο αερισμός του θερμοκηπίου επιβάλετε.

5.3.4 Γλάστρα

Για αυτά τα φυτά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε πήλινες είτε πλαστικές γλάστρες, στα μεγέθη 10 - 12εκ. και 16 - 18εκ.

5.3.5 Πότισμα

Ένα πότισμα κάθε 4 - 5 μέρες το χειμώνα είναι ικανοποιητικό και καλό είναι να αποφεύγεται η διαβροχή των φύλλων, ενώ το καλοκαίρι πρέπει το πότισμα να γίνεται πιο συχνά. Το νερό άρδευσης θα πρέπει να είναι χαμηλής αλατότητας, επειδή το γένος αυτό ως επίφυτο δέχεται μόνο βρόχινο νερό. Αν υπάρχει δυνατότητα συλλογής του βρόχινου νερού για την άρδευση, είναι το καλύτερο για το γένος Phalaenopsis.

5.3.6 Λίπανση

Ένα υδατοδιαλυτό λίπασμα τύπου 20-20-20 1γρ. σε ένα λίτρο νερό και εφαρμογή σχεδόν κάθε μέρα, βοηθά πολύ το φυτό να αναπτυχθεί και να ανθίσει.

10

5.3.7 Άνθιση-απόδοση

Με τα νέα υβρίδια που υπάρχουν, η άνθιση μπορεί να διαρκέσει σχεδόν όλο το χρόνο και συνήθως παράγονται 2 - 4 ανθοταξίες, ενώ κάθε ανθοταξία πρέπει να έχει τουλάχιστον 7 - 8 άνθη. Η δημιουργία της ανθικής καταβολής, ευνοείται είτε με φωτοπερίοδο «μικρής ημέρας» και ανεκτά επίπεδα θερμοκρασίας νύχτας είτε με οποιοδήποτε καθεστώς φωτοπεριόδου, αλλά με χαμηλή θερμοκρασία νύχτας (13 15οC) για μερικές εβδομάδες. Τέλος, θερμοκρασία νύχτας 22 - 24οC ευνοεί τη βλαστική ανάπτυξη του ανθικού στελέχους των φυτών.

5.4 Paphiopedilum 5.4.1 Φωτισμός- Θερμοκρασία- Σχετική υγρασία

Τα φυτά του γένους Paphiopedilum χρειάζονται άφθονο φιλτραρισμένο φως και ειδικά τις μεσημεριανές ώρες θα πρέπει οπωσδήποτε να προστατεύονται από τις ακτίνες του ήλιου. Οι απαιτήσεις των φυτών αυτών σε θερμοκρασία δεν διαφέρουν από τα άλλα γένη, όμως απαιτείται εαρινοποίηση των φυτών για ορισμένο διάστημα προκειμένου να ανθήσουν. Απαιτείτε άφθονη υγρασία, γι’ αυτό θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μέθοδοι για την αύξηση της σχετικής υγρασίας του θερμοκηπίου ή θα πρέπει να ψεκάζονται ελαφρά τα φυτά αν βρίσκονται σε εξωτερικό χώρο.

5.4.2 Πότισμα

Άρδευση θα πρέπει να εφαρμόζεται μια περίπου φορά την εβδομάδα και το καλοκαίρι συχνότερα, αλλά τα φυτά δεν θα πρέπει ποτέ να μείνουν χωρίς νερό. Αυτό το γένος χρειάζεται υγρό αλλά όχι πλήρως κορεσμένο υπόστρωμα, διότι προκαλείται ασφυξία στη ρίζα και προτιμάται η άρδευση να γίνεται νωρίς το πρωί αντί για το βράδυ.

5.4.3 Γλάστρα

Η γλάστρα θα πρέπει να αλλάζεται κάθε χρόνο μετά το τέλος της ανθοφορίας και πρέπει να χρησιμοποιείται η μικρότερη δυνατή γλάστρα γιατί αρέσει στα φυτά αυτά η περιορισμένη ριζόσφαιρα. Το γένος Paphiopedilum μπορεί να φυτευτεί στην ίδια γλάστρα με το Phalaenopsis, καθώς οι απαιτήσεις τους συμπίπτουν και φαίνονται να συμβιούν χωρίς να παρουσιάζονται προβλήματα.

6. Έντομα, Ζώα & Καταπολέμηση Τα τροπικά γένη των ορχεοειδών, δεν είναι πολύ ευαίσθητα στα παράσιτα που συνήθως μπαίνουν στα θερμοκήπια ορχιδέας το καλοκαίρι. Τα ανοίγματα του θερμοκηπίου, όπως πόρτες και παράθυρα, θα πρέπει να καλύπτονται με εντομοστατική σήτα προκειμένου να εμποδίζουν την είσοδο εντόμων. Μετά την απαγόρευση του DDT και του BHC, που ήταν ικανοποιητικά φυτοπροστατευτικά, το

11

malathion είναι ένα έξοχο υποκατάστατο και εφαρμογή του 3 - 4 φορές στη διάρκεια του καλοκαιριού θα διατηρήσει το θερμοκήπιο καθαρό.

6.1 Κοκκοειδή (Pseudococcus sp.) Τα κοκκοειδή εμφανίζονται συχνότερα στο γένος Cattleya. Το παράσιτο αυτό, αρχίζει να αποικεί το φυτό συνήθως κάτω από ένα φύλλο ή στη μεμβράνη της βάσης του ψευδοβολβού για τις ορχιδέες Cattleya. Έτσι το τρεφόμενο έντομο είναι ανεπηρέαστο από οτιδήποτε άλλο εκτός από διασυστηματικό εντομοκτόνο.

6.2 Αφίδες (Myzus persicae) Οι αφίδες είναι μικρά έντομα τα οποία συγκεντρώνονται στους οφθαλμούς των ανθέων ή στα νέα φύλλα και ελέγχονται σχετικά εύκολα. Με τα νύσσων όργανα του στόματός τους, διαπερνούν τους φυτικούς ιστούς και αυτό επιτρέπει τη μετάδοση ιών και μυκήτων, για αυτό είναι σημαντικό να εξοντώνονται έγκαιρα. Το εντομοκτόνο Pyrethrum, είναι μια καλή επιλογή για καταπολέμηση των αφίδων και είναι μη τοξικό για τα θηλαστικά, είναι ισχυρό και η επίδρασή του σύντομη. Οι επαναλαμβανόμενες εφαρμογές προσφέρουν κάποιο έλεγχο.

6.3 Κόκκινος τετράνυχος (Tetranychus cinnabasinus) Ο κόκκινος τετράνυχος είναι μάστιγα για το γένος Cymbidium και εγκαθίσταται κάτω από τα φύλλα των φυτών. Το Azobenzine 30 χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια, όμως τα παράσιτα μπορεί να εμφανίσουν ανθεκτικότητα και έτσι να χρειαστεί αλλαγή του σκευάσματος. Το malathion είναι και αυτό αποτελεσματικό, όπως επίσης και το διασυστηματικό φυτοπροστατευτικό Murphy.

6.4 Κολέμβολα (Collembola orchesella) Τα κολόμβολα μπαίνουν συνήθως στο θερμοκήπιο με τα βρύα, μαζί με μύγες των βρύων. Για την αντιμετώπισή τους μπορεί να χρησιμοποιηθεί malathion, αφού προηγηθεί πότισμα και εφαρμογή τη στιγμή που θα βγαίνουν τα έντομα από το υπόστρωμα.

6.5 Γυμνοσάλιαγκες (Limax flavus) Οι γυμνοσάλιαγκες τρώνε τα άνθη, ενώ καταπολέμησή τους μπορεί να επιτευχθεί με την εφαρμογή Fertosan στα φυτά, τους τοίχους και τα μονοπάτια του θερμοκηπίου. Το σκεύασμα αυτό δεν επηρεάζει τα φυτά και συνήθως εξαφανίζει τους γυμνοσάλιαγκες για περίπου έξι μήνες.

6.6 Τρωκτικά Τα τρωκτικά μπορεί να προσβάλουν το γένος Cymbidium στην περίοδο προ της άνθισης, μασώντας τα μπουμπούκια για να φτάσουν στην γύρη. Η καταπολέμηση των τρωκτικών μπορεί να γίνει με την τοποθέτηση μυοκτόνου σε όλο το χώρο του θερμοκήπιο.

12

7. Ασθένειες & Καταπολέμηση 7.1 Βακτηριολογικές Ασθένειες 7.1.1 Καφέ Κηλίδωση

Αυτή η ασθένεια εμφανίζεται πιο συχνά στο γένος Phalaenopsis, και είναι θανάσιμη. Κατάλληλες συνθήκες ανάπτυξης του βακτηρίου είναι η υψηλή υγρασία και ο ακατάλληλος αερισμός. Η μόλυνση από Pseudomonas προκαλεί στην αρχή καφέ σημάδια στο φύλλο μαλακά στην υφή και πολύ γρήγορα μεταδίδεται καλύπτοντας ολόκληρη την επιφάνεια του φύλλου. Αν φτάσει στη βάση του φύλλου, τότε το φυτό μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι νεκρό. Για την αντιμετώπιση της ασθένειας πρέπει αμέσως να αφαιρεθούν τα μολυσμένα φύλλα με αποστειρωμένο ψαλίδι και τα φυτά να ψεκαστούν αμέσως με Physan ή άλλο σκεύασμα, με επανάληψη μετά από μερικές ημέρες.

7.1.2 Καφέ Σήψη

Αυτού του είδους η αποσύνθεση προκαλείται από το βακτήριο Erwinia cypripedii και συνήθως μολύνει το γένος Paphiopedilum. Η μόλυνση αρχίζει σαν ένα μικρό καφέ σημάδι στο φύλλο το οποίο επεκτείνεται πολύ γρήγορα δημιουργώντας μια φαιά γραμμή, ενώ τα μολυσμένα φυτά αναδύουν μια οσμή που θυμίζει καρυκεύματα. Αν η μόλυνση φτάσει στη βάση του φυτού, μπορεί να καταστρέψει ολόκληρο το φυτό. Για την αντιμετώπιση της ασθένειας, πρέπει να αφαιρεθούν τα μολυσμένα φύλλα με αποστειρωμένο ψαλίδι και να ψεκαστούν τα φυτά όπως και με την προηγούμενη ασθένεια με Physan ή άλλο σκεύασμα, με επανάληψη μετά από μερικές ημέρες.

7.2 Μυκητολογικές Ασθένειες 7.2.1 Σηψιρριζίες

Οι μύκητες Pythium ultimum και Phytophthora cactorum μπορούν να σκοτώσουν μια ορχιδέα πολύ γρήγορα με τη μόλυνση όλων των περιοχών του φυτού, οι οποίες στη συνέχεια γίνονται μαύρες και με υφή ζελέ. Η μόλυνση αυτή μπορεί να είναι πολύ γρήγορη και θανάσιμη. Οι ορχιδέες του γένους Cattleya είναι συνήθως αυτές που προσβάλλονται πιο συχνά. Αν η μόλυνση ξεκινήσει από το ριζικό σύστημα ή φτάσει σε αυτό, το φυτό δεν μπορεί να θεραπευτεί και είναι θέμα ημερών η καταστροφή του. Αν η μόλυνση εντοπιστεί μόνο στους ψευδοβολβούς ή τα φύλλα, αυτά πρέπει να αφαιρεθούν και στη συνέχεια να ψεκαστούν με το κατάλληλο μυκητοκτόνο με την ανάλογη συχνότητα.

7.2.2 Σήψη Λαιμού και Ψευδοβολβών

Η σήψη αυτή προκαλείται από τον μύκητα Rhizoctonia ο οποίος επιτίθεται στις ρίζες, αλλά δεν είναι άμεσα καταστρεπτικός. Τα φυτά που αναπτύσσονται σε υπόστρωμα που δεν αερίζεται ικανοποιητικά είναι τα πιο ευπαθή. Οι μολυσμένες ρίζες του φυτού καταστρέφονται και μετά από μικρό χρονικό διάστημα μολύνεται όλο το ριζικό σύστημα. Οι μολυσμένοι ιστοί εμφανίζονται περισσότερο καφέ παρά μαύροι και το πιο συχνό σύμπτωμα είναι η συρρίκνωση των ψευδοβολβών και του φυλλώματος, κυρίως σε νεαρή βλάστηση. Για την αντιμετώπισή του παθογόνου, πρέπει να βγει το 13

φυτό από την γλάστρα, να αφαιρεθούν οι μολυσμένοι ιστοί του, να ξαναφυτευτεί με νέο μίγμα και να ποτιστεί με το κατάλληλο μυκητοκτόνο.

7.2.3 Κηλιδώσεις φυλλώματος

Πολλοί μύκητες προσβάλλουν τα φύλλα και συχνά τους ψευδοβολβούς, αλλά συνήθως δεν είναι μοιραία η προσβολή τους. Έτσι, οι μύκητες του γένους Cercospora προκαλούν κηλίδες σε αρκετά μεγάλο βαθμό με χρώμα καφέ και μαύρο. Αρκετά μυκητοκτόνα είναι διαθέσιμα στην αγορά και μπορούν να εφαρμόζονται τακτικά, ενώ όταν ο αερισμός των φυτών είναι επαρκής και οι συνθήκες καλλιέργειας καλές τότε μειώνεται το ποσοστό των σημαδιών στο φύλλωμα.

7.2.4 Φαιά σήψη πετάλων

Ο μύκητας Botrytis cinerea είναι αυτός που προκαλεί σημάδια στα άνθη. Για τη μόλυνση των φυτών, αρκεί να πέσει νερό στα άνθη ή να υπάρχει υψηλή σχετική υγρασία τη νύχτα, ώστε να συμπυκνώνεται νερό σε αυτά. Πολύ συχνό πότισμα ή πότισμα μετά από βροχή, βοηθάει την αύξηση της υγρασίας και την εμφάνιση βοτρύτη. Η προσβολή εμφανίζεται με μαύρες κηλίδες και συρρίκνωση των ανθέων. Για την αντιμετώπιση μπορεί να γίνει χρήση ειδικού μυκητοκτόνου, όμως αν υπάρχουν τα σημάδια η ζημιά έχει ήδη γίνει. Η αύξηση της κίνησης του αέρα και η μείωση της σχετικής υγρασίας βοηθάει στην διατήρηση των ανθέων. Απαραίτητη εργασία είναι η αφαίρεση των μολυσμένων ανθέων από την καλλιέργεια, ώστε να μειωθεί ο κίνδυνος μετάδοσης της ασθένειας.

7.3 Ιολογικές Ασθένειες Οι ορχιδέες προσβάλλονται από αρκετούς ιούς, όπως τον Cymbidium mosaic virus, τον Tobacco mosaic virus,τον Odondoglossum ring virus και τον Bean yellow mosaic virus. Δεν υπάρχουν συγκεκριμένα συμπτώματα για τον κάθε ιό και εύκολα μπορεί να υπάρξει σύγχυση, μεταξύ των ιών, των βακτηρίων, των μυκήτων αλλά και των προβλημάτων θρέψης. Φυτά με κίτρινα ή μαύρα σημάδια στα φύλλα και στους ψευδοβολβούς ή διακεκομμένα χρώματα στα άνθη, είναι αιτία για περεταίρω διερεύνηση σε εργαστήριο. Τα μολυσμένα φυτά πρέπει να καταστρέφονται, διότι δεν υπάρχει θεραπεία προς το παρόν, όμως οι γενετιστές υπόσχονται φυτά χωρίς προβλήματα από ιούς. Για περιορισμό των ιών, συνιστάται προληπτικά να χρησιμοποιούνται αποστειρωμένες γλάστρες, αποστειρωμένα εργαλεία για κάθε εργασία και νέα γάντια μιας χρήσεως για κάθε φυτό, ενώ θα πρέπει να καταπολεμούνται άμεσα με την εμφάνισή τους οι αφίδες διότι μπορεί να μεταδώσουν ιούς στην καλλιέργειά μας. Χαρακτηριστικά είναι μόνο τα συμπτώματα, του CyMV όπου εμφανίζονται σημάδια σαν γραμμές και νεκρή όψη των ιστών στα φύλλα και πιθανά παρόμοια νέκρωση και στα άνθη και του TMV όπου προκαλούνται παρόμοια συμπτώματα, αλλά και διακοπές στον χρωματισμό των ανθέων, δηλαδή απότομες

14

σκούρες μεταλλαγές. Τέλος, είναι σημαντικό το γεγονός, ότι μπορεί ορισμένα φυτά να είναι μολυσμένα αλλά να μην έχουν παρουσιάσει συμπτώματα.

8. Συμπεράσματα 

Η ορχιδέα ως ενδημικό φυτό της Ελλάδας, καταλαμβάνει σημαντικό πληθυσμό στη χλωρίδα της.

 Η Σάμος είναι η μοναδική περιοχή οργανωμένης καλλιέργειας ορχεοειδών στη χώρα μας.  Όλα τα εμπορικά γένη που αναφέρονται παραπάνω, χρησιμοποιούνται στο εμπόριο και ως δρεπτά άνθη και ως γλαστρικά φυτά.

15

9. Πηγές Πληροφόρησης  Ακαδημαϊκό βιβλίο «Φυτά Εσωτερικών Χώρων, Φυλλώδη - Ορχιδέες Ανθοφόρα φυτά», Χ. Γεωργακοπούλου, 2007  Πτυχιακή εργασία «Τεχνοοικονομική Ανάλυση Επιχειρηματικής Καλλιέργειας Ορχιδέας Στη Σάμο», Ε. Χρίστου, Ηράκλειο 2008  Ιστοσελίδα: http://www.greekorchids.gr/orchids_list.htm  Ιστοσελίδα: http://www.orchids.gr/  Ιστοσελίδα: http://www. google.gr/

16