ΒΙΒΛΙΟΤΡΟΠΙΟ ΔΕΛΤΙΟ 30–ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2014
Ηλιοβασίλεμα στην «Ατλαντίδα»
`
Ο Κύκλος του Μπλούμσμπερι
Σχολή Αφηγηματικής Τέχνης στη Λεμεσό
Χάουαρντ Γιάκομπσον: Η επιτυχία ενός βιβλίου είναι στο μυστήριο που κρύβει Στον Σαλμάν Ρούσντι το Βραβείο Λογοτεχνίας «Χανς Κρίστιαν Άντερσεν» Βιβλιοθήκη-κόσμημα με 350.000 βιβλία στα ράφια της! Φιλοξενία συγγραφέων (Art Residency) στην Πάφο Λέσχη Ανάγνωσης «Βιβλιοτρόπιο» Μέλος του Δικτύου Λεσχών «Ανάγνωσις» Επιλογή θεμάτων: Παντελής Μάκη
2ο φεστιβάλ ΣΑΡΔΑΜ: Η λογοτεχνία αλλιώς
Περιεχόμενα
Σελ.
Ηλιοβασίλεμα στην «Ατλαντίδα» ............................................................................................. 2 Το Χάρβαρντ μοιράζεται online τους ελληνικούς θησαυρούς του ........................................... 6 Ο Κύκλος του Μπλούμσμπερι ................................................................................................... 7 Στον Σαλμάν Ρούσντι το Βραβείο Λογοτεχνίας «Χανς Κρίστιαν Άντερσεν» … ........................ 14 900 συγγραφείς κατά της Amazon .......................................................................................... 16 Στο μυαλό του Έρνεστ Χέμινγουεϊ ........................................................................................... 17 «Για τον Λόρενς, οι άντρες είναι κυρίαρχοι» .......................................................................... 19 Χάουαρντ Γιάκομπσον: Η επιτυχία ενός βιβλίου είναι στο μυστήριο που κρύβει ................. 22 Ο Δημήτρης Παπακώστας συλλέγει «το σύμπαν του βιβλίου σε μικρογραφία» ................... 28 Βιβλιοθήκη-κόσμημα με 350.000 βιβλία στα ράφια της! ....................................................... 31
Βιβλιοειδήσεις Παραμυθοδρόμιο: Σχολή Αφηγηματικής Τέχνης στη Λεμεσό................................................. 34 2ο φεστιβάλ ΣΑΡΔΑΜ: Η λογοτεχνία αλλιώς .......................................................................... 35 Φιλοξενία συγγραφέων (Art Residency) στην Πάφο .............................................................. 37
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Ηλιοβασίλεμα στην «Ατλαντίδα» Της Λαμπρινής Κουζέλη
Το ωραιότερο βιβλιοπωλείο της Ελλάδας βρίσκεται στην Οία της Σαντορίνης και δεν είναι ελληνικό – Ο ιδιοκτήτης του Κρεγκ Γουόλτσερ διηγείται τη δεκάχρονη ιστορία του
Βιβλία στα περβάζια και στο πεζούλι, καινούργια και μεταχειρισμένα, σπάνιες εκδόσεις και προσφορές, σε όλες τις γλώσσες, από ελληνικά ως κινεζικά
Στον κεντρικό δρόμο της Οίας στη Σαντορίνη, καθ' οδόν προς το κάστρο με το φημισμένο ηλιοβασίλεμα, ανάμεσα σε ακριβά κοσμηματοπωλεία, μεταξωτά φουλάρια και καταστήματα επώνυμων ρούχων, ξεμυτίζει ένα βιβλιοπωλείο. Στον λευκό τοίχο του υπόσκαφου κυκλαδίτικου σπιτιού μπλε γράμματα γράφουν «Βιβλιοπωλείο Ατλαντίδα / Atlantis Books». Βιβλία στα περβάζια και σε ανοιχτές παλιές βαλίτσες. Σάλιντζερ και Καπότε, Βιρτζίνια Γουλφ και Χ. Τζ. Γουέλς, Πλάτωνας και Ρίλκε και Μπαλζάκ, Φουκό και Ζέιντι Σμιθ, ελληνική μυθολογία και ελληνική μαγειρική κρέμονται στους τοίχους, στοιχίζονται στο πεζούλι. Ένας στίχος του Γουίλιαμ Μπλέικ ξεδιπλώνεται στα ασβεστωμένα σκαλοπάτια που οδηγούν στο εσωτερικό. Χειροποίητα ράφια που μοιάζουν ετοιμόρροπα, φράσεις του Χεμινγκγουέι γραμμένες στο 2
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
ταβάνι, σημειώσεις από διαβάσματα καρφωμένες στις ξύλινες επιφάνειες, βιβλία καινούργια και μεταχειρισμένα, σπάνιες εκδόσεις και προσφορές, σε όλες τις γλώσσες, από ελληνικά ως κινεζικά. Βρίσκουμε το βιβλιοπωλείο στις διεθνείς λίστες με τα ομορφότερα βιβλιοπωλεία στον κόσμο. Το 2011 κινδύνεψε να κλείσει. Το 2014 γιόρτασε τα δέκα χρόνια λειτουργίας του. Το ομορφότερο ελλαδικό βιβλιοπωλείο δεν είναι ελληνικό, οι ιδιοκτήτες του είναι Αμερικανοί. Από το Μέμφις του Τέξας, με ενδιάμεσους σταθμούς το Χάρβαρντ, για σπουδές φιλοσοφίας, και την Αφρική, για υποστήριξη στους πρόσφυγες στο Σουδάν, ο Κρεγκ Γουόλτσερ, ένας από τους ιδιοκτήτες της «Ατλαντίδος», άνοιξε εφέτος ένα βιβλιοπωλείο στη Μαδρίτη, αλλά δεν σκοπεύει να φύγει από τη Σαντορίνη. Τον συναντήσαμε στο βιβλιοπωλείο, ανάμεσα σε βιβλία, γάτες, πελάτες και τουρίστες με φωτογραφικές μηχανές, και μας μίλησε για το ταξίδι προς την «Ατλαντίδα», το βιβλίο στην εποχή μας και τα καλά και κακά των Ελλήνων. «Είσαι σίγουρη πως θέλεις να σου πω όλη την ιστορία;» με ρωτάει ο Κρεγκ Γουόλτσερ γελώντας λίγο νοσταλγικά, λίγο κουρασμένα. Κοντά μαλλιά, μούσι, κοκάλινα γυαλιά. Τριάντα τριών, αλλά μοιάζει νεότερος, φοιτητής. Η ιστορία του «Ατλαντίς» είναι μακρά και γεμάτη αναγνώσματα και αλκοόλ, νεανικές φιλίες, ταξίδια και παρορμήσεις. Ετος 2002, από την Αμερική στην Αγγλία και από εκεί με αυτοκίνητο στην Αθήνα, μετά στον Πειραιά και με το πρώτο πλοίο στη Σαντορίνη. Οι διακοπές τράβηξαν και η παρέα ξέμεινε από βιβλία. Βιβλιοπωλείο δεν υπήρχε στο νησί. Το Books & Style και ο Παπασωτηρίου στα Φηρά άνοιξαν αργότερα. Κι εκεί πιωμένοι, σε μια παρόρμηση της στιγμής, αποφασίζουν να ανοίξουν εκείνοι ένα βιβλιοπωλείο στο νησί. Έξι άτομα, μεταξύ των οποίων και μια Κύπρια. Ιστορία γράφουν οι παρέες, είναι κοινότοπο, γι' αυτό και αληθινό. Με πολλή προσωπική δουλειά, βήμα-βήμα, το βιβλιοπωλείο άνοιξε το 2004. «Πώς θα το πούμε; "Ατλαντίς;"» κορόιδεψε ο Ολιβερ Γουάιζ, ο έτερος εναπομείνας ιδιοκτήτης. «Είναι το χειρότερο όνομα που μπορώ να φανταστώ» του απάντησε ο Κρεγκ. «Δεν βρήκαμε ποτέ καλύτερο» λέει σήμερα. Το 2005 φιλοξένησαν τον καναδό δημοσιογράφο και συγγραφέα Τζέρεμι Μέρσερ. Εντυπωσιασμένος από το νησί και την «Ατλαντίδα», ο Μέρσερ, που είχε εκδώσει ένα βιβλίο με την ιστορία του θρυλικού βιβλιοπωλείου Shakespeare and Company στο Παρίσι, κατέταξε σε ρεπορτάζ του βρετανικού Guardian την «Ατλαντίδα» στην πρώτη θέση των αγαπημένων του βιβλιοπωλείων. Aπό τότε το βιβλιοπωλείο απέκτησε παγκόσμια φήμη και εντάχθηκε στους τουριστικούς οδηγούς. «Ήταν τύχη» λέει ο Κρεγκ. Ηταν όραμα, τόλμη, αισιοδοξία, πίστη, υπομονή και καλοί φίλοι.
Ελκυστικό χάος στα ράφια Το βιβλιοπωλείο δίνει την εικόνα ενός δημιουργικού ελκυστικού χάους, θυμίζοντας πολύ το Shakespeare and Company. Δεν μοιάζουν και τόσο, λέει ο Κρεγκ. «Θα βρεις και στα δύο ράφια στραβά και λίγο σκονισμένα, αλλά πέρα από αυτό είναι τα βιβλία που δίνουν αυτή την εντύπωση. Τα βιβλία αλλάζουν τον τόπο και τον χρόνο. Αν γεμίσεις με αυτά έναν χώρο, τον κάνουν ζωντανό, όμορφο, ζεστό. Αυτό κάναμε εδώ, επιτρέψαμε στην αρχιτεκτονική του χώρου να αφήσει τα βιβλία να κάνουν τη δουλειά τους».
3
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Πολλοί είναι οι τουρίστες που μπαίνουν στο βιβλιοπωλείο για να το απαθανατίσουν. Κάποιοι ενήμεροι για τη φήμη του, άλλοι εντυπωσιασμένοι από την ιδιαίτερη γοητεία του. Εφέτος ένα τσίγκινο κουβαδάκι στην είσοδο δέχεται δωρεές από τους επισκέπτες που επιθυμούν να φωτογραφίσουν τον χώρο. «Το βάλαμε ευχόμενοι να αποτρέψουμε ορισμένους, προκειμένου να μην ενοχλούν εκείνους που θέλουν να αγοράσουν βιβλία». Το κουβαδάκι δεν αποτρέπει κανέναν. Κάποιοι ρίχνουν μέσα ορισμένα κέρματα, «αρκετά για να αγοράσουμε φαγητό για τις γάτες» (τη Μάξι και τη Σιλβί), λέει ο Κρεγκ. Το βιβλιοπωλείο διαθέτει πρωτίστως καλή λογοτεχνία, «ενδιαφέρουσες ιστορίες». Οχι τα ευπώλητα βιβλία της σεζόν, αλλά κείμενα κλασικά. Πολλοί τουρίστες αγοράζουν βιβλία που σχετίζονται με τον τόπο, τόμους ελληνικής ιστορίας, μυθολογίας ή συνταγές ελληνικής μαγειρικής - ή έλληνες συγγραφείς που τους είναι οικείοι: Καζαντζάκη, Καβάφη, Μάρκαρη. Το βιβλιοπωλείο προσφέρει μια επιλογή από όλα, φιλοσοφία, Ιστορία, θεωρία των επιστημών, κοινωνιολογία, σεξολογία, σε πολλές γλώσσες. Τα βιβλία επιλέγει ο Κρεγκ, βάσει του προσωπικού του γούστου. Αγαπά πολύ τα κείμενα των Στάινερ, Μπουλγκάκοφ, Τζόις, Βιρτζίνια Γουλφ, Τζ. Μ. Κουτσί, Αλεσάντρο Μπαρίκο, Τζούμπα Λαχίρι... Δεν διαβάζει ακόμη καλά ελληνικά, οπότε στα ελληνικά ακολουθεί συστάσεις φίλων. Αγαπημένος τους φαίνεται ότι είναι ο Πάνος Καρνέζης, στο «Ατλαντίς» υπάρχει η πλήρης εργογραφία του.
Το ελληνικό τμήμα δεν είναι πολύ δυνατό είναι η αλήθεια. «Προσπαθούμε» λέει ο Κρεγκ. Εχει ξεκινήσει μια στενότερη συνεργασία με έλληνες εκδότες, τον Καστανιώτη, τις Εκδόσεις Καζαντζάκη, την Αιώρα και μικρότερους εκδοτικούς οίκους.
Το 2011 η επιβίωση της «Ατλαντίδος» φαινόταν πολύ δύσκολη. Έγινε εκστρατεία για να συγκεντρωθούν χρήματα από φίλους και χορηγούς. «Η κρίση στην Ελλάδα ήταν στο αποκορύφωμά της. Τα έξοδα για το νοίκι, τις εργασίες συντήρησης, τον εκτελωνισμό των βιβλίων ήταν δυσβάστακτα». Συγκεντρώθηκαν χρήματα και τώρα το βιβλιοπωλείο «πάει καλά», μου λέει ο Κρεγκ σε σπαστά ελληνικά.
Από τη Σαντορίνη στη Μαδρίτη Πριν από μερικές εβδομάδες ο Κρεγκ με δύο φίλους του άνοιξαν ένα νέο βιβλιοπωλείο στη Μαδρίτη, με το όνομα «Desperate Literature», εμπνευσμένο από τους Άγριους ντετέκτιβ του Ρομπέρτο Μπολάνιο. «Δεν θέλω να στήσω κάποια βιβλιοπωλική αυτοκρατορία» λέει. «Παρουσιάστηκε μια καλή ευκαιρία και την άρπαξα, έχοντας πλέον την εμπειρία της "Aτλαντίδος"». Το βιβλιοπωλείο της Μαδρίτης είναι εντελώς διαφορετικό από αυτό της Οίας
4
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
στην όψη και στη φιλοσοφία, με πληροφορεί, με έμφαση σε φτηνά αλλά καλοδιατηρημένα μεταχειρισμένα βιβλία για το αγγλόφωνο κοινό, κυρίως λογοτεχνία. Παρότι γίνεται τόση φασαρία για την κρίση στον χώρο του παραδοσιακού βιβλιοπωλείου, ο Κρεγκ δεν ανησυχεί για το ηλεκτρονικό εμπόριο και τον ανταγωνισμό του ψηφιακού βιβλίου. «Τα καλά βιβλιοπωλεία, που δεν φοβούνται την αλλαγή και την ανανέωση, αντέχουν» υποστηρίζει. «Επιπλέον, πρόσεξα ότι την τελευταία δεκαετία, με την αύξηση των ψηφιακών τίτλων, τα έντυπα βιβλία έχουν γίνει ομορφότερα. Πολλοί εκδότες τυπώνουν ποιοτικότερα βιβλία, αντικείμενα που δεν μπορούν να αναπαραχθούν εύκολα ψηφιακά και χαίρεσαι να τα κρατάς στα χέρια σου, βιβλία που αναβαθμίζουν την εμπειρία της ανάγνωσης. Το έντυπο βιβλίο εξελίσσεται, δεν πρόκειται να πεθάνει. Δεν αντέχω όσους γκρινιάζουν για την ψηφιακή επανάσταση και τον θάνατο του παραδοσιακού βιβλίου. Η ψηφιακή επανάσταση αύξησε τους αναγνώστες και έκανε χιλιάδες τίτλους προσιτούς σε ανθρώπους στον αναπτυσσόμενο κόσμο που δεν είχαν πρόσβαση στο βιβλίο. Ας δούμε τα θετικά της κάθε πλευράς».
Φεστιβάλ και φιλοξενία Το «Ατλαντίς» γιόρτασε εφέτος τα δέκατα γενέθλιά του με το τρίτο στη σειρά καλλιτεχνικό και λογοτεχνικό φεστιβάλ της ιστορίας του, με προσκεκλημένους τον ιρλανδό πεζογράφο Πολ Μάρεϊ, τον αμερικανό ποιητή Πολ Βαντζελίστι, τη Σώτη Τριανταφύλλου, τις «Παραμυθοκόρες» που αφηγήθηκαν ιστορίες στα παιδιά και τη σεφ Αλεξάνδρα Στράτου που μαγείρεψε στην ταράτσα ελληνικά φαγητά για τους επισκέπτες και τους θεατές. Τα φεστιβάλ θα συνεχιστούν, όπως και οι εκδόσεις βιβλίων-καρτών με τον λογότυπο Paravion Press, σύντομα εξαιρετικά κείμενα κλασικών συγγραφέων, του Τσέχοφ, της Μάνσφιλντ, του Πόου, του Τουέν, που μπορούν να σταλούν εύκολα και φθηνά με το ταχυδρομείο σε φίλους, εν είδει χαιρετισμού από τη Σαντορίνη. Τα επόμενα σχέδια του Κρεγκ περιλαμβάνουν την ίδρυση ενός Σπιτιού Λογοτεχνίας στην Οία, το οποίο θα φιλοξενεί καλλιτέχνες και συγγραφείς από όλον τον κόσμο. Κάποιοι ήδη φιλοξενούνται στο βιβλιοπωλείο κατά καιρούς, κοιμούνται στο ντιβάνι στο πίσω δωμάτιο, ανάμεσα σε στοίβες βιβλίων, και σε αντάλλαγμα κρατούν το βιβλιοπωλείο όταν ο Κρεγκ λείπει στο εξωτερικό. Τακτοποιούν ράφια, καταρτίζουν λίστες με επιλογές τίτλων για τους πελάτες, ζωγραφίζουν αγαπημένες τους λογοτεχνικές φράσεις στους τοίχους. Εχουν όλοι αφήσει το ίχνος τους στη συλλογική ατμόσφαιρα του βιβλιοπωλείου. «Είμαστε στη διαδικασία αναζήτησης συνεργατών και χορηγών ώστε αυτή η φιλοξενία να γίνεται πιο συστηματικά, σε έναν ειδικό χώρο που θα μπορεί να δεχθεί τέσσερα με πέντε άτομα κάθε φορά, συγγραφείς και καλλιτέχνες από όλον τον κόσμο, που ενώ θα ασχολούνται με τη δουλειά τους στη Σαντορίνη παράλληλα θα κάνουν αναγνώσεις, θα παρουσιάζουν εκθέσεις, θα δίνουν θεατρικές παραστάσεις».
5
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Προτού αποχαιρετιστούμε τον ρωτώ τι του αρέσει περισσότερο στους Ελληνες. Μεγάλη παύση. «Χμ, πρέπει να σκεφτώ κάτι που δεν ακούγεται βαρετό. Ξέρεις, κάθε μέρα, έρχονται ξένοι στην Οία για το ηλιοβασίλεμα, ανεβαίνουν στο κάστρο και περιμένουν την ώρα που ο ήλιος θα αγγίξει τη θάλασσα για να βγάλουν φωτογραφίες. Μετά τραβούν τις φωτογραφίες τους και φεύγουν, αλλά οι Έλληνες μένουν. Ξέρουν ότι το φως είναι ωραιότερο αφότου ο ήλιος έχει χαθεί εντελώς. Μου αρέσει αυτή η γνώση, αυτό το μικρό μυστικό που μάλλον έκανε τους Έλληνες γλύπτες». Και τι τον ενοχλεί περισσότερο; Εδώ απαντά γρήγορα: «Το ότι δεν βάζετε τα βιβλία στη θέση τους. Στην ενότητα με τα γερμανικά και τα γαλλικά βιβλία είναι όλα τακτοποιημένα, στην ενότητα με τα ελληνικά τα βιβλία είναι σκορπισμένα ολόγυρα. Οι Έλληνες παίρνουν ένα βιβλίο από το ράφι, το ξεφυλλίζουν και το παρατάνε όπου βρουν. Δεν σας μαθαίνουν στο νηπιαγωγείο να βάζετε τα πράγματα στη θέση τους;». Πηγή: http://www.tovima.gr/
Το Χάρβαρντ μοιράζεται online θησαυρούς του
τους
ελληνικούς
Η ψηφιακή βιβλιοθήκη Κλασικών Σπουδών Loeb του Χάρβαρντ, θα είναι διαθέσιμη σε όλο τον κόσμο. Τα πιο σημαντικά έργα της ελληνικής και λατινικής λογοτεχνίας online.
6
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Από το Φθινόπωρο του 2014, η ψηφιακή βιβλιοθήκη Κλασικών Σπουδών Loeb Classical Library του Χάρβαρντ θα μοιράζεται με χρήστες σε όλο τον κόσμο, σημαντικά έργα της ελληνικής και λατινικής λογοτεχνίας. Η βιβλιοθήκη ιδρύθηκε το 1911 από τον James Loeb, και η αποστολή της ήταν πάντα να κάνει την κλασική ελληνική και λατινική λογοτεχνία προσιτή σε ένα ευρύ φάσμα αναγνωστών. Η ψηφιακή βιβλιοθήκη θα επεκτείνει αυτή την αποστολή στον εικοστό πρώτο αιώνα. «Το Harvard University Press έχει την τιμή να ανανεώσει το όραμα της προσβασιμότητας του James Loeb και παρουσιάζει μία διαδικτυακή βιβλιοθήκη, με πλήρεις δυνατότητες αναζήτησης, με περιεχόμενο που εμπλουτίζεται συνεχώς και περιλαμβάνει τα πιο σημαντικά έργα της ελληνικής και λατινικής λογοτεχνίας». Ολόκληρη η ελληνική και λατινική κλασική κληρονομιά θα εκπροσωπείται σε αυτή την διαδικτυακή βιβλιοθήκη. Έπος και λυρική ποίηση; Τραγωδία και κωμωδία; Ιστορία, ταξίδια, φιλοσοφία, ρητορική; Ολα θα είναι διαθέσιμα online σε ένα μοντέρνο και κομψό περιβάλλον, επιτρέποντας στους αναγνώστες να περιηγηθούν, να κάνουν αναζήτηση, να κρατήσουν σημειώσεις, να σχολιάσουν και να μοιραστούν το περιεχόμενο με ευκολία. Μέχρι να ανοίξει τις διαδικτυακές της πύλες αυτή η βιβλιοθήκη, πάρτε μια γεύση από τον τρόπο που θα λειτουργεί στο βίντεο. Πηγή: www.thetoc.gr
Ο Κύκλος του Μπλούμσμπερι Του Αναστάση Βιστωνίτη
Ήταν μια κλειστή αγορά ιδεών, μέσα από την οποία αναδείχθηκαν σημαντικές φυσιογνωμίες του 20ού αιώνα. Ο Μπέρτραντ Ράσελ, ο Κέινς, η Βιρτζίνια Γουλφ, ο Φόρστερ. Δημοκρατικοί, αντιαποικιοκράτες, χωρίς ταμπού, σεξουαλικά ελεύθεροι
Στις αρχές του 20ού αιώνα στο σπίτι της Βιρτζίνια και του Λέοναρντ Γουλφ θα συναντιούνταν κάθε εβδομάδα τα μέλη μιας ολιγομελούς ομάδας συγγραφέων, ζωγράφων και κριτικών που τότε ήταν σχεδόν άγνωστοι. Αργότερα θα έρχονταν να προστεθούν ένας κορυφαίος μαθηματικός και φιλόσοφος, ο Μπέρτραντ Ράσελ, και ο - κορυφαίος επίσης - οικονομολόγος 7
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Τζον Μέιναρντ Κέινς. Τους συνέδεαν η φιλία και η πίστη στην ειρήνη, τη δημοκρατία, την ισότητα των φύλων και την ελευθερία. Και βέβαια στην τέχνη, η οποία, όπως απέδειξε ο Κέινς, περιέχει προστιθέμενη αξία.
Το εξοχικό σπίτι των ζωγράφων Ντάνκαν Γκραντ και Βανέσα Μπελ στο Τσάρλεστον, μεταξύ Μπράιτον και Ιστμπορν, που ήταν χώρος συνάντησης των μελών του Κύκλου του Μπλούμσμπερι
Αυτό το τελευταίο όμως δεν ήταν βασισμένο απλώς σε κάποια οικονομική ανάλυση αλλά στην πίστη των μελών του Κύκλου πως η προστιθέμενη αξία προκύπτει από το ότι η τέχνη είναι βασική προϋπόθεση για την πρόοδο και τη συνοχή μιας κοινωνίας. Και η πρόοδος κρίνεται με πολιτιστικούς όρους, δηλαδή από το πώς αντιλαμβάνεται και πώς αξιοποιεί μια κοινωνία το πνεύμα μιας εποχής. Η αισθητική επομένως προέκυπτε από την αναζήτηση της αλήθειας.
Η τέχνη είναι ο δρόμος για να απαντηθούν τα βασικά ερωτήματα, όπως τίθενται κατά καιρούς. Τα ερωτήματα τα έθετε με διαφορετικό τρόπο στο δικό του πεδίο ο καθένας, όλα μαζί όμως συνέθεταν το τετράπτυχο ελευθερία - περηφάνια του πολίτη - κοινωνική συνοχή - κοινό αίσθημα. Αυτά ειδικά για τον Κέινς ήταν καθοριστικά, διότι πίστευε πως δεν μπορεί να δοθεί απάντηση στο ερώτημα ποιος είναι ο σκοπός της οικονομίας αν πιο μπροστά δεν απαντηθεί το ποιος είναι ο σκοπός της ζωής.
8
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Πολιτικά μηνύματα Τα μέλη του Κύκλου δεν χρειαζόταν να προβούν σε διακήρυξη αρχών και να γράψουν μανιφέστα, αν και όλοι τους υπήρξαν ικανότατοι κριτικοί και δοκιμιογράφοι. Δύο μάλιστα από αυτούς, η Βιρτζίνια Γουλφ και ο Ε. Μ. Φόρστερ, εκτός από σπουδαίοι μυθιστοριογράφοι ήταν και εξίσου σπουδαίοι δοκιμιογράφοι. Και βέβαια την πίστη τους στη δημοκρατία δεν τη θεωρούσαν ως κάτι αυτονόητο, όπως συμβαίνει στις μέρες μας. Γιατί πολιτικά ανήκαν σε αυτό που τώρα αποκαλούμε Κεντροαριστερά. Ο Λέοναρντ Γουλφ, για παράδειγμα, που η ευκατάστατη Βιρτζίνια χαριτολογώντας τον αποκαλούσε «αδέκαρο εβραίο», ήταν φαβιανός. Όταν ξέσπασε ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος οι περισσότερες χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης είχαν ολοκληρωτικά καθεστώτα. Το να γράφεις τότε, όπως ο Φόρστερ, πως η δημοκρατία είναι το καλύτερο πολίτευμα επειδή βασίζεται στην ατομική ελευθερία, την ανεκτικότητα και την κριτική ήταν πρωτοτυπία. Κι ακόμη μεγαλύτερη πρωτοτυπία ότι τα ολοκληρωτικά καθεστώτα χρειάζονται ήρωες προκειμένου να εξαπατήσουν τον λαό και να αποκρύψουν την αληθινή τους φύση. Με την έννοια αυτή ο περίφημος στίχος του Σεφέρη «Οι ήρωες προχωρούν στα σκοτεινά» στο ποίημά του Ο τελευταίος σταθμός απηχεί τον Φόρστερ. Εκείνοι οι ευκατάστατοι, ωστόσο, δεν υπήρξαν και κοινωνικά αδιάφοροι, αν και δεν ήταν ενταγμένοι σε κόμματα - και μολονότι η σκιά του Δαρβίνου στους κύκλους των διανοουμένων και των καλλιτεχνών ήταν πιο βαριά από εκείνη που άφησε πίσω της η βασίλισσα Βικτωρία. Η οικονομική κρίση που ζούμε και η άνοδος της Ακροδεξιάς στην Ευρώπη καθιστούν επίκαιρα τα όσα υποστήριζαν έναν αιώνα νωρίτερα: πως η οικονομική εξαθλίωση οδηγεί ταχύτατα στην πολιτική και κοινωνική αναταραχή με ανυπολόγιστες συνέπειες. Διότι τα ανθρώπινα όντα δεν αντέχουν τη μεγάλη οικονομική πίεση και αν τους προσφέρει κάποιος μια λύση που να μοιάζει ευλογοφανής, τότε εύκολα στρέφονται προς τους δικτάτορες ή τα ολοκληρωτικά συστήματα.
Τρία μέλη του κύκλου του Μπλούμσμπερι εικονίζονται σε αυτή τη φωτογραφία του 1915. Καθιστός ο Λίτον Στρέιτσι. Πίσω του ο ζωγράφος Ντάνκαν Γκραντ και δεξιά η ζωγράφος Βανέσα Μπελ. Οι άλλες κυρίες, η λαίδη Οτολάιν Μορέλ και η Μαρία Νις, δεν ήταν μέλη του κύκλου (National Portrait Gallery London)
9
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Μια αγορά ιδεών Ο Κύκλος του Μπλούμσμπερι δεν συνιστά σχολή. Ηταν μια κλειστή αγορά ιδεών όπου συζητιούνταν σημαντικά αισθητικά, φιλοσοφικά και κοινωνικά προβλήματα. Η μεγάλη του σημασία οφείλεται στο γεγονός ότι μέσα από τη ζύμωση των ιδεών που προήγαγε αναδείχθηκαν αργότερα ορισμένες από τις σημαντικότερες φυσιογνωμίες του περασμένου αιώνα. Ο Μπέρτραντ Ράσελ στη φιλοσοφία και τα μαθηματικά, ο Τζον Μέιναρντ Κέινς στην οικονομία, η Βιρτζίνια Γουλφ και ο Ε. Μ. Φόρστερ στην πεζογραφία, ο Λίτον Στρέιτσι στη βιογραφία, ο Ντάνκαν Γκραντ και η Βανέσα Μπελ στη ζωγραφική, ο Ρότζερ Φράι στην τεχνοκριτική. Αλλά εκτός από αυτούς, που αποτελούσαν τον πυρήνα, και άλλοι σημαντικοί άνθρωποι των Γραμμάτων και της Τέχνης ήταν συνδεδεμένοι με τον Κύκλο του Μπλούμσμπερι, όπως ο Αλντους Χάξλεϊ ή ο επιφανής σινολόγος Αρθουρ Γουέιλι. Για τον τελευταίο ο Εζρα Πάουντ έλεγε πως ήταν «πεισματάρης σαν γάιδαρος ή σαν πανεπιστημιακός δάσκαλος» αλλά ο Γουέιλι ήταν εκείνος που με τις μεταφράσεις του από την κινεζική και την ιαπωνική γλώσσα έκανε γνωστή στον αγγλόφωνο κόσμο την ποίηση της Απω Ανατολής. Στην τέχνη, όπως άλλωστε και στη ζωή γενικότερα, οι συντροφιές παίζουν συχνά αποφασιστικό ρόλο. Μια συντροφιά ήταν οι υπερρεαλιστές. Και για να πάμε στα δικά μας, μια συντροφιά ήταν και η γενιά του '30. Οι συντροφιές είναι κατά κανόνα συνεκτικές και τα μέλη τους αλληλοϋποστηρίζονται, γι' αυτό και σε ακραίες περιπτώσεις οι αντίπαλοί τους τις αποκαλούν «μαφίες». Από μια συντροφιά ξεκίνησε το Μπλούμσμπερι. Κάποιοι νέοι που είχαν φοιτήσει στο Κινγκς Κόλετζ και το Τρίνιτι Κόλετζ του Κέιμπριτζ αποφάσισαν μετά την αποφοίτησή τους να μη χαθούν και την ατμόσφαιρα της φοιτητικής αδελφότητας των Αποστόλων, όπου ανήκαν, να τη μεταφέρουν στο Λονδίνο. Στους Αποστόλους (δώδεκα στην αρχή, όπως στη Βίβλο) ανήκαν ο Ράσελ, ο Κέινς, ο Φόρστερ, ο Λέοναρντ Γουλφ αλλά και ο Βιτγκενστάιν που δέχθηκε να ενταχθεί στην ομάδα κατόπιν προσκλήσεως του Κέινς.
Σεξουαλική ελευθερία Οι συζητήσεις ανάμεσα στους Αποστόλους και όσους αργότερα μπήκαν στον Κύκλο του Μπλούμσμπερι μεταφέρθηκαν στις συναντήσεις τους στο σπίτι της Βιρτζίνια και του Λέοναρντ Γουλφ. Ηταν μια ευχάριστη παρέα, από την οποία φυσικά δεν έλειπαν οι διαφωνίες και οι συγκρούσεις, κυρίως λόγω ερωτικού ανταγωνισμού, αφού κάποια μέλη του Κύκλου ήταν αμφισεξουαλικοί (όπως ο Κέινς και η Γουλφ), ή ομοφυλόφιλοι (όπως ο Στρέιτσι και ο Φόρστερ). Δεδομένου όμως ότι τα περισσότερα προέρχονταν από τη μεσαία ή τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα, παρά τα δηλητηριώδη σχόλια που γίνονταν σε βάρος τους, δεν διέτρεχαν τον κίνδυνο να υποστούν άλλες συνέπειες στη γεωργιανή Αγγλία, όπου η ομοφυλοφιλία ήταν - και παρέμεινε - ποινικό αδίκημα ως τη δεκαετία του 1960.
10
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Τα παραπάνω, με όλες τις λεπτομέρειες που έχουν καταγραφεί από τους λεγόμενους «ντετέκτιβ της λογοτεχνίας», δεν είναι απλώς ανεκδοτολογικά αλλά πιστοποιούν ότι την απελευθέρωση από τα βικτοριανά ταμπού που διακήρυτταν τα μέλη του Κύκλου την εφάρμοζαν πρωτίστως στους εαυτούς τους, ασχέτως του ότι λόγω κοινωνικής θέσης είχαν τη δυνατότητα να το κάνουν. Δεν ήταν κρυφός ο έρωτας του Κέινς για τον ζωγράφο Ντάνκαν Γκραντ (τον μεγάλο έρωτα της ζωής του), ούτε η σεξουαλική ζωή του Λίτον Στρέιτσι. Αλλιώς την καυστική κριτική εναντίον του βρετανικού φιλισταϊσμού που άσκησε ο Στρέιτσι θα μπορούσε κάποιος να τη θεωρήσει υποκριτική.
Ο συγγραφέας Ε. Μ.Φόρστερ ως ιδιαίτερος γραμματέας του Μαχαραγιά του Ποντισερί, σε φωτογραφία του 1934
11
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Το ότι όλοι εκείνοι οι ταλαντούχοι καλλιτέχνες και διανοούμενοι ήταν ειρηνόφιλοι στη βαθύτατα τότε συντηρητική Αγγλία αρκούσε για να τους χαρακτηρίσουν αντιπατριώτες. Αν το συνδυάσουμε και με το ότι από πολύ νωρίς είχαν λάβει θέση εναντίον της αποικιοκρατίας, αντιλαμβανόμαστε την ποιότητα και το πνεύμα των ιδεών τους. Οταν στη δημόσια σφαίρα κυριαρχούσε το «κυβέρνα, Βρετανία» κι όταν το αποικιοκρατικό δόγμα είχε όχι απλώς ως οπαδό του αλλά ως φανατικό προπαγανδιστή τον διασημότερο τότε συγγραφέα της χώρας, τον Κίπλινγκ, η Βιρτζίνια Γουλφ δημοσίευε μυθιστορήματα που θα επηρέαζαν αποφασιστικά την παγκόσμια λογοτεχνία, όπως την Κυρία Ντόλογουεϊ, το Στο φάρο, τα Κύματα. Τότε δημοσίευσε κι ο Φόρστερ το αριστουργηματικό του Πέρασμα στην Ινδία, το οποίο εκτός από σπουδαίο μυθιστόρημα (ένα από τα κορυφαία του 20ού αιώνα) είναι και μια δριμεία καταγγελία της αποικιοκρατίας.
Και εκδοτικός οίκος Το 1917 ο Βιρτζίνια και ο Λέοναρντ Γουλφ ίδρυσαν έναν μικρό εκδοτικό οίκο, τον Hogarth Press. Είχαν και οι δύο πάθος με την τυπογραφία. Αγόρασαν λοιπόν ένα μεταχειρισμένο χειροκίνητο πιεστήριο, έμαθαν οι ίδιοι να το χρησιμοποιούν και το εγκατέστησαν στην τραπεζαρία του σπιτιού τους. Εκεί τύπωσαν μερικά από τα σημαντικότερα βιβλία που κυκλοφόρησαν στην Αγγλία. Ανάμεσά τους τα Κύματα και το Στον φάρο της Γουλφ, τη μετάφραση από την ίδια των Δαιμονισμένων του Ντοστογέφσκι, βιβλία για την ψυχανάλυση, του Φρόιντ κατ' εξοχήν, και την πρώτη έκδοση του καταστατικού έργου του μοντερνισμού, της Ερημης χώρας του Ελιοτ. Ο οίκος αγοράστηκε αργότερα από τους Chatto and Windus και σήμερα είναι παράρτημα του Crown Publishing Group, που ανήκει στον εκδοτικό κολοσσό Random House. Ας προσθέσω εδώ ότι ο Hogarth Press εξέδωσε για πρώτη φορά στα αγγλικά το Σεμινάριο του Λακάν το 1977. Ομοιότητες ή αναλογίες μπορεί κανείς να βρει και στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Κάπως έτσι, κατά προτροπή του Πάουντ, ξεκίνησε τον δικό του εκδοτικό οίκο New Directions και ο Τζέιμς Λόφλιν. Οχι βέβαια σε μια τραπεζαρία αλλά σε έναν στάβλο στο Κονέκτικατ. Και οι δύο οίκοι δεν είναι εθνοκεντρικοί και δείχνουν μεγάλο ενδιαφέρον για βιβλία από άλλες γλώσσες που αξίζει να μεταφραστούν και να εκδοθούν στα αγγλικά.
Βέλος στην καρδιά Το 1930 στο σατιρικό του μυθιστόρημα «The Apes of God», το πιο συζητημένο βιβλίο του, ο Γουίνταμ Λιούις κατηγορεί τα μέλη του Κύκλου του Μπλούμσμπερι για «ελιτισμό, διαφθορά και έλλειψη ταλέντου». Αλλά δεν μένει μόνον εκεί. Επιτίθεται και εναντίον του Τζόις για τον «Οδυσσέα» και της Γερτρούδη Στάιν για το ύφος της. Δεν τον πτόησε που ο επιστήθιος φίλος του Εζρα Πάουντ (ο Λιούις του έφτιαξε μερικά από τα ωραιότερα πορτρέτα του) θαύμαζε τον Τζόις και μεσολάβησε για να προδημοσιευθούν εκτενή αποσπάσματα του «Οδυσσέα» στο περιοδικό «Egoist». 12
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Τη Βιρτζίνια Γουλφ επιπλέον φρόντισε να την «περιποιηθεί», ευθέως, και στο βιβλίο δοκιμίων του με τίτλο «Men without Art». Ο Λιούις τότε δεν είχε ταχθεί ακόμη ανοιχτά υπέρ του Χίτλερ και τα κείμενά του έκαναν πάντοτε αίσθηση, γι' αυτό και μετά την επίθεσή του εναντίον της Γουλφ η τελευταία είπε «το βέλος του κ. Λιούις με βρήκε στην καρδιά».
Αυτοπροσωπογραφία του Ντάνκαν Γκραντ, 1920. Εθνική Πινακοθήκη της Σκωτίας
Το «The Apes of God» αντιμετωπίστηκε θετικά από τον Γέιτς. Ο Ρόι Κάμπελ, ένας εξαιρετικός ποιητής και μεταφραστής του Αγίου Ιωάννη του Σταυρού αλλά λησμονημένος από τότε που έλαβε ανοιχτά θέση υπέρ του Φράνκο, έγραψε μια υμνητική κριτική και την έστειλε στο «New Statement». Αφέλεια ή προβοκάτσια; Ήταν δυνατόν να δημοσιευθεί κριτική για βιβλίο που επετίθετο εναντίον τού Κύκλου του Μπλούμσμπερι σε περιοδικό του οποίου ο επικεφαλής ήταν επιφανές μέλος του Κύκλου; Πηγή: http://www.tovima.gr/
13
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Στον Σαλμάν Ρούσντι το Βραβείο Λογοτεχνίας «Χανς Κρίστιαν Άντερσεν»
Τη Δευτέρα 18 Αυγούστου, ο συγγραφέας Σαλμάν Ρούσντι έλαβε το Βραβείο Λογοτεχνίας «Χανς Κρίστιαν Άντερσεν», που αποτελεί τη σημαντικότερη λογοτεχνική διάκριση στη Δανία. Ο 67χρονος συγγραφέας παρέλαβε το βραβείο από τη Δανή πριγκίπισσα Μέρι, στην πόλη Όντενσε, κάτω από αυστηρά μέτρα ασφαλείας, εξαιτίας του γεγονότος πως ο συγγραφέας συνεχίζει πάντοτε να είναι στόχος μιας ενδεχόμενης απόπειρας δολοφονίας, βάσει ενός φετφά που έχει εκδοθεί στο Ιράν. Πριν από την τελετή της απονομής, ο Ρούσντι έλαβε μέρος σε τιμητική εκδήλωση στην κεντρική βιβλιοθήκη της Όντενσε, όπου μίλησε για το αυτοβιογραφικό έργο του, το βιβλίο ΤΖΟΖΕΦ ΑΝΤΟΝ. Στο βιβλίο, το οποίο κυκλοφόρησε το 2012, εξιστορεί την περιπέτειά του μετά την έκδοση του φετφά από τον πνευματικό ηγέτη της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν, Αγιατολάχ Χομεϊνί, και για δέκα χρόνια, έως το 1998. Το λογοτεχνικό βραβείο, συνοδευόμενο από χρηματικό έπαθλο 500.000 κορονών Δανίας (67.000 ευρώ), απονέμεται σε διαφορετικό συγγραφέα κάθε δύο χρόνια στη μνήμη του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν, του παγκοσμίου φήμης Δανού συγγραφέα. Από τη θέσπισή του το 2010 έως σήμερα έχει απονεμηθεί στον Πάουλο Κοέλο, στην Ιζαμπέλ Αλιέντε και την Τζόαν Κ. Ρόουλινγκ.
14
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Ο Σαλμάν Ρούσντι γεννήθηκε στη Βομβάη το 1947, μετανάστευσε στην Αγγλία το 1961, ενώ σήμερα ζει στην Αμερική. Τα βιβλία του, που στην Ελλάδα κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, έχουν τιμηθεί με σημαντικότατα βραβεία, ενώ ο ίδιος, το 2007, χρίστηκε ιππότης από τη βασίλισσα της Αγγλίας για την προσφορά του στη λογοτεχνία. Τα έργα του Ρούσντι πάντα ξεσηκώνουν θύελλα κριτικών και συζητιούνται από εκατομμύρια αναγνώστες σε όλο τον κόσμο. Το δε μυθιστόρημά του ΣΑΤΑΝΙΚΟΙ ΣΤΙΧΟΙ στάθηκε αιτία της έκδοσης φετφά εις βάρος του συγγραφέα από τον Αγιατολάχ Χομεϊνί, μια περιπέτεια η οποία ενέπνευσε τη συγγραφή του αυτοβιογραφικού ΤΖΟΖΕΦ ΑΝΤΟΝ – Η ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΕΝΟΣ ΨΕΥΔΩΝΥΜΟΥ. Σήμερα, ο Σαλμάν Ρούσντι θεωρείται ένας από τους κορυφαίους εν ζωή συγγραφείς, ενώ τα έργα του αποτελούν αριστουργήματα που άλλαξαν για πάντα τη φυσιογνωμία της αγγλόφωνης λογοτεχνικής παράδοσης τόσο στην Ινδία όσο και σε όλο τον κόσμο. Πηγή: http://www.literature.gr/
15
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
900 συγγραφείς κατά της Amazon Παίρνουν θέση για τις "πρακτικές bullying" της εταιρείας προς συγγραφείς και τον Hachette
Μερικά από τα πιο ηχηρά ονόματα της σύγχρονης παγκόσμιας λογοτεχνίας όπως ο Stephen King, η Dona Tartt, o Paul Auster, 4 συγγραφείς που ήταν υποψήφιοι για το φετινό Man Booker Prize, η βραβευμένη με Pulitzer Jennifer Egan και πολλοί ακόμη, συνυπογράφουν την επιστολή κατά των ανορθόδοξων πρακτικών της Amazon, που συνέταξε ο αμερικανός συγγραφέας Douglas Preston. Η επιστολή που πρόκειται να δημοσιευτεί στους New York Times, κατηγορεί ανοιχτά την Amazon για την εκβιαστική στάση που κρατάει απέναντι στον εκδοτικό οίκο Hachette, αλλά κυρίως για τον τρόπο με τον οποίο μεταχειρίζεται τους συγγραφείς, βάζοντάς τους στη μέση της οικονομικής διαμάχης. "Πρόκειται για συμπεριφορά κακοποιού", αναφέρει ο συγγραφέας Douglas Preston, στο σχετικό δημοσίευμα του Guardian. "Συνομιλώ με πολλούς συγγραφείς, κυρίως νέους, που πάσχισαν χρόνια για να δημοσιεύσουν τα γραπτά τους και τώρα έρχεται η Amazon να συνθλίψει κάθε ελπίδα τους να προσελκύσουν αναγνώστες." Να σημειωθεί ότι αν και δεν έχουν δημοσιευθεί αναλυτικές λεπτομέρειες σχετικά με τη συνεχιζόμενη οικονομική διαμάχη μεταξύ Amazon και Hachette, του τέταρτου μεγαλύτερου εκδοτικού οίκου των ΗΠΑ, ρεπορτάζ του Cnet αναφέρει ότι η Amazon απαιτεί μεγαλύτερο ποσοστό επί των εσόδων από τις πωλήσεις των ebooks. Πηγή: www.lifo.gr 16
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Στο μυαλό του Έρνεστ Χέμινγουεϊ —της Λαμπρινής Κουζέλη—
Εικοσάρης, με σωματικά και ψυχικά τραύματα από την εθελοντική συμμετοχή του στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια σύζυγο και έναν γιο, δημοσιογράφος που επιθυμούσε να γίνει συγγραφέας και διηγηματογράφος που προσπαθούσε να γίνει μυθιστοριογράφος, ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ μετατρέπεται στο μεσοπολεμικό Παρίσι από εκπρόσωπο της λεγόμενης «χαμένης γενιάς» στον συγγραφέα που θα κατακτήσει αργότερα το Νομπέλ Λογοτεχνίας (1954). Τη διαδικασία αυτή καταγράφουν οι 250 επιστολές των ετών 1923-1925 που δημοσιεύονται στον δεύτερο τόμο της αλληλογραφίας του [Sandra Spanier, Albert J. DeFazio III, Robert W. Trogdon (επιμ.), The Letters of Ernest Hemingway, τόμ. 2: 1923-1925, Cambridge University Press, 2013] και τα προσχέδια, οι διαφορετικές εκδοχές και οι σημειώσεις για το πρώτο του μυθιστόρημα, το Και ο ήλιος ανατέλλει (1926) που δημοσιεύονται στη νέα έκδοση του μυθιστορήματος στα αγγλικά που μόλις κυκλοφόρησε (The Sun Also Rises, Scribner, 2014). Με αποδέκτες τους γονείς του, τους μέντορές του στη συγγραφή (τον Έζρα Πάουντ και τη Γερτρούδη Στάιν) και παλιόφιλους από τα εφηβικά χρόνια στην Αμερική, οι επιστολές αποκαλύπτουν τα πολλά πρόσωπα του Χέμινγουεϊ που κοινό τους στοιχείο έχουν το άγχος του να φανεί ανώτερος των προσδοκιών του ίδιου και των άλλων. Με γλώσσα που διαφέρει ανάλογα με τον αποδέκτη και ύφος πολύ διαφορετικό από το ύφος της λογοτεχνικής του γλώσσας, δείχνει άνεση γράφοντας στον Πάουντ λογοτεχνικά κουτσομπολιά, κολακεύει τη Γερτρούδη Στάιν για τη βοήθειά της στη συγγραφική αγωγή του, 17
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
υψώνει το ανάστημα στους συντηρητικούς και υποκριτικούς γονείς του για την απόφασή του να γίνει συγγραφέας («Δεν έχω ούτε χρόνο ούτε διάθεση να υπερασπιστώ τη γραφή μου, όλη μου η σκέψη και η ενέργεια καταναλώνονται στο να γράφω καλύτερα και πιο αληθινά και ένα έργο τέχνης πάντα βρίσκει υπερασπιστές, ακόμη και ανάμεσα στους ανθρώπους που το μισούν και θέλουν να το καταστρέψουν») και κομπάζει με γλώσσα συνθηματική στους φίλους του στην πατρίδα για τις εμπειρίες του και για τον ευτυχισμένο γάμο του (που όμως είχε αρχίσει να παίρνει την κάτω βόλτα) με μια γυναίκα που ήταν σπουδαία σαν άντρας. «Είναι ο καλύτερος σύντροφος σε ταξίδι που έχεις δει ποτέ» γράφει σε φίλο του για την πρώτη του σύζυγο (19211927), την Ελίζαμπεθ Χάντλεϊ Ρίτσαρντσον, «ψαρεύει όχι με το συνηθισμένο γυναικείο προσποιητό ενδιαφέρον αλλά σαν άντρας». Ενώ προσπαθεί να ανταποκριθεί στο εφηβικό μοντέλο του σκληρού αρσενικού, του άντραήρωα, πολεμά, ψαρεύει, κυνηγά, πηγαίνει σε ταυρομαχίες, αρχίζει να καταλαβαίνει ότι η φυσική υπεροχή του αρσενικού, που αυτοδηλώνεται καταφανώς την ώρα της δράσης, τραυματίζεται ανεπανόρθωτα όταν προσπαθεί να εκφραστεί με λόγια. Η συνειδητοποίηση αυτή οδηγεί –και με τη βοήθεια της Γερτρούδης Στάιν– από έναν νεανικό, φορτωμένο, πομπώδη και ναρκισσευόμενο λόγο σε έναν λόγο λιτό, αποστασιοποιημένο αλλά πολύ αποτελεσματικό. Την επιδίωξη της μέγιστης δυνατής απλότητας μαρτυρούν τα χειρόγραφα με τις διορθώσεις του μυθιστορήματος Και ο ήλιος ανατέλλει. Από την πρώτη γραφή ως την τυπωμένη εκδοχή παρατηρούμε τον Χέμινγουεϊ να διαγράφει και να διορθώνει απλοποιώντας την έκφραση και τη δομή του κειμένου. Ακολουθώντας τις προτάσεις του φίλου του Φ. Σ. Φιτζέραλντ (μολονότι δεν παραδέχθηκε ανοιχτά αυτή την οφειλή), αφαιρεί ένα μεγάλο φλύαρο τμήμα από την αρχή του μυθιστορήματος, διαγράφει όλα τα αυτοαναφορικά σχόλια περί γραφής, απλοποιεί τη δομή του, επιλέγοντας στο τέλος την αφήγηση των γεγονότων στην ιστορική τους διαδοχή και όχι in media res, όπως είχε κάνει στην πρώτη μορφή του έργου, και κάνει τη γραφή του περισσότερο υπαινικτική και λιγότερο περιγραφική και καταδηλωτική. Ο φόβος του ευνουχισμού και η επιδίωξη του ανδρισμού που είχαν πολλοί νέοι της γενιάς του Χέμινγουεϊ που είχαν συμμετάσχει και πληγωθεί στον πόλεμο, η ανησυχία για τη σεξουαλικότητά του (την οποία οι κριτικοί θα ονομάσουν αργότερα «τρόμο της ομοφυλοφιλίας» και η οποία θα εκφραστεί ελεύθερα στο μετά θάνατον μυθιστόρημά του Ο κήπος της Εδέμ), η επιθυμία να χάσει τον εαυτό του μέσα σε μια σχέση (είτε είναι η φιλία με τους ομόφυλους της αντροπαρέας είτε η παθιασμένη ερωτική σχέση με μια γυναίκα), στοιχεία που χαρακτηρίζουν το μεταγενέστερο έργο του Χέμινγουεϊ, βλέπουμε να μορφοποιούνται βήμα-βήμα στο πρώτο του μυθιστόρημα. «Είναι ένα μυθιστόρημα για μια γυναίκα» έγραφε ο Χέμινγουεϊ στην επιστολή που συνόδευε τα πρώτα δύο κεφάλαια του μυθιστορήματος που έστειλε στον εκδότη του Μάξγουελ Πέρκινς στην Αμερική. Μετά τις αλλαγές και τις διορθώσεις η αρχική ιστορία κατέληξε να είναι μια ιστορία ανδρών, των ανδρών που αγάπησαν ή δεν μπόρεσαν να αγαπήσουν την κεντρική του ηρωίδα, τη σαγηνευτική νυμφομανή Μπρετ. Πηγή: http://dimartblog.com/ 18
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Κλασσικό αλλά…
«Για τον Λόρενς, οι άντρες είναι κυρίαρχοι» Από την Αργυρώ Μάντογλου Επιμέλεια: Κώστας Αγοραστός
Πρώτη φορά διάβασα τον Εραστή της Λαίδης Τσάτερλι στην εφηβεία, σε μια από εκείνες τις πρόχειρες εκδόσεις που είχα βρει στο Μοναστηράκι· το κείμενο ήταν ελλιπές, πλήθος οι περικοπές στα επίμαχα σημεία, η μετάφραση ήταν αμήχανη, πολλές παρανοήσεις και λάθη που αλλοίωναν το νόημα. Θυμάμαι πως δεν είχα βρει τίποτα το σοκαριστικό, ούτε καν σεξουαλικό στο περιεχόμενο και είχα αναρωτηθεί για το λόγο που η κυκλοφορία του είχε απαγορευτεί για τόσες δεκαετίες και κάποιοι το θεωρούσαν «βλάσφημο» και κάποιοι άλλοι «βίβλο του ερωτισμού». Για κάποιο λόγο η Λαίδη Τσάτερλι ταυτίστηκε στη σκέψη μου με τη μυθολογική Φαίδρα που παρακολουθούσε κρυφά τον Ιππόλυτο να γυμνάζεται, το τυραννικό πάθος της για το απαγορευμένο αντρικό σώμα. Συγκράτησα και κάποιες εικόνες από το μυθιστόρημα: ο παραπληγικός σύζυγος, ο τραχύς και αρρενωπός δασοφύλακας, η εύθραυστη και λεπτεπίλεπτη κυρία που φλέγεται και αναλίσκεται από τον ίδιο της τον πόθο, η σεξουαλική αφύπνιση και η καθαρτική βροχή. Εικόνες που εν πολλοίς ενισχύθηκαν και από τις κινηματογραφικές μεταφορές που μέσα στα χρόνια είχα παρακολουθήσει. Αργότερα, στο πανεπιστήμιο ήρθα σε επαφή με άλλα σπουδαία έργα του Λόρενς, το Γιοι και Εραστές, το Ερωτευμένες Γυναίκες , το
19
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Πλουμιστό Ερπετό αλλά και με τα ποιήματα, τα διηγήματα και τα δοκίμιά του. Μάλιστα, κάποια από τα έργα του νομίζω πως δικαίως θεωρούνται κλασικά. Χρόνια αργότερα, σε ένα ελληνικό νησί έπεσε στα χέρια μου ένα «μη λογοκριμένο» αντίτυπο του Εραστή της Λαίδης Τσάτερλι –ήταν ανάμεσα στα βιβλία που είχαν αφήσει στο ξενοδοχείο κάποιοι τουρίστες μετά την αναχώρησή τους– και τότε ήταν η πρώτη φορά που διάβασα ολόκληρο το αγγλικό κείμενο. Μετά τα πρώτα κεφάλαια, όπου ο συγγραφέας μας βάζει στο κλίμα της εποχής, στο σκοτεινό Μίντλαντς των ανθρακωρύχων, μας δίνει το παρελθόν και τις ιδιαιτερότητες των ηρώων και αρχίζει να επικεντρώνεται στη «φλεγόμενη» ηρωίδα του, Κονστάνς ή Κόνι η οποία χάνει συνεχώς βάρος από την έλλειψη (κατά τον Λόρενς) σεξουαλικής ικανοποίησης που δεν μπορεί να της παρέχει ο παραπληγικός σύζυγός της Κλίφορντ Τσάτερλι. Μια γυναίκα που «αγαπάει τους άντρες», οι ορμόνες της έχουν χτυπήσει κόκκινο, κι εκείνη δεν είναι σε θέση να καταλάβει τι ακριβώς της συμβαίνει, καθώς έχει απόλυτη άγνοια της δικής της σεξουαλικότητας. Παρά τις προσπάθειές μου δυσκολευόμουν να προχωρήσω και να ολοκληρώσω την ανάγνωση του τόσο «τολμηρού και αφυπνιστικού» μυθιστορήματος, που είχε απαγορευτεί και πέρασαν σχεδόν τριάντα χρόνια και μια πολύκροτη δίκη, για να κυκλοφορήσει στην Αγγλία το 1960 χωρίς περικοπές. Θυμάμαι πως είχα αναρωτηθεί για το αν η αναφορά στα γεννητικά όργανα με το όνομά τους και όχι με λυρικούς ευφημισμούς, αρκούσε για να καταστήσει ένα κείμενο σεξουαλικό, και είχα απορήσει για το λόγο που είχε απαγορευτεί, καθώς σε ολόκληρο το μυθιστόρημα παρουσιάζεται η αντρική ζωώδης σεξουαλικότητα, ωμή και ελαφρώς σαδιστική, σε σχέση με τον ασίγαστο πόθο μιας στερημένης γυναίκας. Η δική της σεξουαλικότητα, η σχέση με το δικό της κορμί δεν περιγράφεται σε κανένα σημείο του βιβλίου, το αντικείμενο του πόθου είναι ο άντρας, ο δυνατός, ακατέργαστος άντρας, το αρχέτυπο του αρσενικού από την εποχή των σπηλαίων. Για τον Λόρενς είναι αδιανόητο οι άντρες –έστω και οι ανάπηροι ή οι άχαροι– να μην είναι κυρίαρχοι και επιθυμητοί. Η Κόνι, που ήταν η δαχτυλογράφος και βοηθός του συζύγου της, «δοκίμασε» έναν άλλον εραστή, τον Μιχαέλις, έναν άσχημο ξένο, θεατρικό συγγραφέα, πριν γίνει η ερωμένη του δασοφύλακα, πρώην ανθρακωρύχου. Ο Λόρενς σε κανένα σημείο δεν την προικίζει με κάποια φιλοδοξία, κάποια δική της επιθυμία για ένα επάγγελμα ή κάτι άλλο. Όλες οι φιλοδοξίες της περιορίζονται στη «λατρεία του φαλλού», στην ικανοποίηση του «ασίγαστου πόθου» που την κατατρώει και που, φυσικά, έχει ως στόχο τη μητρότητα, το σεξ που θα της φέρει το παιδί, αυτό που δεν μπορεί να αποκτήσει με τον ανίκανο σύζυγο. Ο Λόρενς έγραψε τον Εραστή… το 1928 στη Φλωρεντία, άρρωστος από φυματίωση, και ήταν το τελευταίο του έργο. (Πέθανε το 1930 σε ηλικία μόλις σαράντα πέντε ετών). Κάποιοι έγραψαν πως ίσως να υπήρχε κάποια ταύτιση με τον ανάπηρο σύζυγο καθώς την εποχή που το έγραφε οι δυνάμεις του τον είχαν εγκαταλείψει και η γερμανίδα σύζυγος του (σύμφωνα με κάποιους βιογράφους) ήδη φλέρταρε με κάποιον νεώτερο άντρα τον οποίο και παντρεύτηκε αργότερα.
20
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Ο πρώτος τίτλος του μυθιστορήματος ήταν «Τρυφερότητα» και ίσως η αρχική πρόθεση του συγγραφέα να ήταν αυτή: Η ανάδειξη της γυναικείας σεξουαλικότητας μέσα από την τρυφερότητα που θα προκαλούσε σε ένα άλλο πλάσμα, ή μια καινούργια σχέση με τον εαυτό της μετά τη σεξουαλική της αφύπνιση. Όμως, η τρυφερότητα δεν προβάλλεται σε κανένα σημείο, παρά μόνο ίσως στις στιγμές που η Κόνι παρατηρεί τη φύση. Η Σιμόν ντε Μποβουάρ στο «Δεύτερο Φύλο» χαρακτήρισε τον «Εραστή…» ως «Οδηγό χρήσης για γυναίκες», και πράγματι η προς εξερεύνηση περιοχή είναι η αντρική επικράτεια – το αντρικό σώμα, ο αντρικός πόθος, η γλώσσα. Ένα μυθιστόρημα που υμνεί τη δύναμη του πέους, τη φαλλική υπεροχή, και την βουκολική ομορφιά του πρωτογονισμού. Διαβάζοντας, για τρίτη φορά, το μυθιστόρημα, οι περιγραφές μου φαίνονται αφελείς και η γραφή πρόχειρη. Η Κόνι, μια καρικατούρα της «εκπεσούσης γυνής» που μετατρέπεται σε φλεγόμενη και αχαλίνωτη «σκλάβα του πάθους» της. Οι διάλογοι άτεχνοι, με πάρα πολλές άστοχες επαναλήψεις. Το δήθεν σάστισμα της Κόνι μπροστά στο ορθωμένο πέος, αγγίζει τα όρια της παρωδίας και η δήθεν «απαλλαγή από τις αναστολές της» περιορίζονται στην υποταγή στην επιθυμία του εραστή. Κατανοώ τη σημασία ενός τέτοιου μυθιστορήματος το 1927, το σκάνδαλο που προκλήθηκε την εποχή που οι βικτοριανές αξίες ήταν ακόμα κυρίαρχες και δεν υπήρχε ακόμα η γλώσσα για να αρθρωθούν οι σωματικές λειτουργίες. Όμως, σήμερα, νομίζω πως δύσκολα μπορεί να διαβαστεί, πόσω δε μάλλον να συγκινήσει ή να «ερεθίσει» έναν αναγνώστη. Και για μια ακόμα φορά έρχεται στο προσκήνιο η δύναμη του υπαινιγμού, της αφαίρεσης και της σιωπής στη λογοτεχνία. Όταν αποφασίζουμε να μιλήσουμε για το σεξ ακόμα και σήμερα, η «κατάλληλη γλώσσα» για την περιγραφή των ερωτικών σκηνών, μπορεί να μην έχει σχέση με λεπτομερείς καταγραφές της ανατομίας, ούτε με ρεαλιστικές αποτυπώσεις της σεξουαλικής πράξης – που είναι εξάλλου το πεδίο της πορνογραφίας. Θαρρώ πως η μεταφορά, η συνεκδοχή, αλλά και η σιωπή έχουν τον πρώτο λόγο· είναι πολύ πιο αποτελεσματικά μέσα και διεγείρουν πολύ περισσότερο τη φαντασία, που εξακολουθεί να είναι ένα από τα ζητούμενα για τον αναγνώστη της λογοτεχνίας. Πηγή: http://www.bookpress.gr/
21
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Χάουαρντ Γιάκομπσον Η επιτυχία ενός βιβλίου είναι στο μυστήριο που κρύβει Του Θανάση Λάλα Ο πολυβραβευμένος Βρετανός συγγραφέας, ο οποίος με άρθρο του στον Independent τάχθηκε υπέρ της επιστροφής των Μαρμάρων στην Ελλάδα, βρέθηκε στη χώρα μας και μίλησε στον Θανάση Λάλα για τη ζωή, την τέχνη, τις εμμονές και τις επιρροές του
Μπορεί έξω να είναι καλοκαίρι και μέσα μας χειμώνας; Για μένα όχι. Γιατί ποτέ δεν έχω καλοκαίρι μέσα μου, μόνο φθινόπωρο. Γεννήθηκα με φθινόπωρο μέσα μου. Ποια η διαφορά μεταξύ καλοκαιριού, φθινοπώρου, άνοιξης και χειμώνα μέσα μας; Φθινόπωρο σημαίνει ότι πλησιάζει κάτι στο τέλος του. Το φθινόπωρο περιέχει την απαραίτητη συνοδεία μελαγχολίας... Όταν ήμουν μικρός, σκεφτόμουν, σχεδόν εμμονικά, το τέλος των πραγμάτων, τον θάνατο. Υπάρχει ακόμα και για το τέλος, τον θάνατο, ένας διασκεδαστικός τρόπος να μιλήσουμε; Διασκεδαστικός τρόπος; Δεν μου αρέσει να διασκεδάζω. Κάνω αστεία, αλλά σοβαρά αστεία. Όταν ήμουν μικρός, όλοι ρωτούσαν τον πατέρα μου γιατί ήμουν τόσο σοβαρός, γιατί δεν γελούσα σχεδόν ποτέ. Πού μεγαλώσατε και κάτω από ποιες συνθήκες; 22
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Μεγάλωσα στο Μάντσεστερ, σε ένα εβραϊκό σπίτι, όχι φανατικά θρησκευόμενων εβραίων, χωρίς πολλά λεφτά. Φτωχοί, αλλά όχι εντελώς φτωχοί. Είχα μία ενδιαφέρουσα οικογένεια. Ο πατέρας έκανε πολλές δουλειές και μία από αυτές ήταν η δουλειά του «μάγου». Ηταν όμως πολύ κακός «μάγος». Ντρεπόμουν γι' αυτόν, ντρεπόμουν γιατί δεν ήταν καλός. Αλλά είχε πολλή πλάκα ως άνθρωπος. Οπου κι αν πηγαίναμε, όλοι τον αγαπούσαν. Ηταν αυτό που λέμε πλακατζής, έξω καρδιά. Ενιωθα πως ποτέ δεν θα γίνω σαν κι αυτόν... Καλός, όμορφος, γενναιόδωρος, αστείος ακόμα και μαγικός λόγω αδεξιότητας. Συγγραφέας γίνεται ο δυστυχής Γεννιέσαι ή γίνεσαι συγγραφέας; Εάν δεν είσαι ευχαριστημένος με τον κόσμο γύρω σου, έχεις πολλές πιθανότητες να γίνεις συγγραφέας, μουσικός, ζωγράφος, καλλιτέχνης. Ο καλλιτέχνης μέσω της Τέχνης ξαναδημιουργεί τον κόσμο. Άρα μόνο ο δυστυχής μπορεί να γίνει συγγραφέας; Ναι, και όσο πιο δυστυχής, τόσο καλύτερα. (γέλια) Πότε καταλάβατε ότι μπορεί να γίνετε συγγραφέας; Από πολύ μικρός. Μιλούσα πολύ καλά τη γλώσσα. Και ψυχαγωγούσα ακόμα και τους φίλους των γονιών μου μιλώντας. Οταν συνειδητοποίησα πως έκανα και τις φίλες της μητέρας μου να γελάνε, γυναίκες δηλαδή, σκέφτηκα ότι αυτή είναι η μεγάλη μου δύναμη. Σας δόθηκε ποτέ η ευκαιρία να γίνετε ευτυχισμένος και να πάψετε να είστε συγγραφέας; Όχι. Αυτό δεν σημαίνει ότι είχα ποτέ τάσεις αυτοκτονίας ή κάποια μορφή βαριάς κατάθλιψης. Ήμουν, θα έλεγα, ανικανοποίητος, αχάριστος με τη ζωή που ζούσα. Γι' αυτό μου άρεσε να γράφω. Κάθε φορά που κάτι με ενοχλούσε, ήθελα να γράψω μια ιστορία. Στο μυαλό μου έγραφα μια ιστορία και αυτό έπαιρνε τη μορφή της εκδίκησης. Υπάρχει μια στιγμή που είπατε το γράψιμο θα είναι το επάγγελμά μου; Με αυτό θα ζήσω; Πάντα ήθελα να ζω από το γράψιμο, αλλά δεν ήμουν σίγουρος αν θα τα καταφέρω. Μου πήρε πολύ χρόνο για να ζήσω γράφοντας. Ηθελα να γράφω μυθιστορήματα όπως το «Πόλεμος και Ειρήνη», το «Έγκλημα και Τιμωρία». Τέτοια βιβλία ήθελα να γράφω και να ζω... Όταν όμως κατάλαβα ότι δεν πρόκειται να γράψω ποτέ τέτοιου είδους μυθιστορήματα, εκνευρίστηκα με τον εαυτό μου. Όταν αποφοίτησα από το πανεπιστήμιο και έγινα καθηγητής. Και θα μπορούσα να είχα μείνει για πάντα καθηγητής... Όταν τελειώσατε το πρώτο σας μυθιστόρημα, πώς νιώσατε συγκρίνοντάς το με το «Εγκλημα και Τιμωρία»;
23
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Για μένα ήταν πιο σημαντικό που είχα γράψει και τελειώσει το δικό μου μυθιστόρημα. Δεν είχε σημασία αν ήταν αριστούργημα ή όχι. Ούτε ποια θα ήταν η θέση του στην ιστορία της λογοτεχνίας... Βέβαια δίκαιο το ερώτημά σου. Η σύγκριση σταματάει πολλούς καλλιτέχνες και δεν τους αφήνει να αναπτύξουν το ταλέντο τους. Πρέπει να ικανοποιείσαι με το λιγότερο και μετά σιγά σιγά βελτιώνεσαι. Και ο Ντοστογιέφσκι δεν έγραψε τα αριστουργήματά του κατευθείαν, το ίδιο και ο Τολστόι. Πώς επιλέγετε μια ιστορία ανάμεσα σε τόσες άλλες; Είναι μυστήριο. Δεν ξέρεις ποτέ τι θα γράψεις. Αρχίζεις να γράφεις γιατί απλώς θέλεις να γράψεις. Εμένα δεν μου αρέσει να μη γράφω. Σαν έναν ζωγράφο που παίζει με τα χρώματα, χωρίς να έχει κάτι συγκεκριμένο στο μυαλό του. Έτσι κι εγώ αρχίζω, παίζοντας με τις λέξεις. Πότε καταλαβαίνετε ότι το βιβλίο που γράφετε είναι σε καλό δρόμο; Στη σελίδα 30 ή στις 10.000 λέξεις... Πάντα αυτό λέω στη γυναίκα μου: θα σου πω πώς πάει όταν φτάσω στη σελίδα 30. Εάν καταφέρεις και φτάσεις ως εκεί, μετά είσαι υποχρεωμένος να συνεχίσεις και να τελειώσεις. Τι είναι οι εμμονές; Πώς προκύπτουν; Δεν μπορώ να απαντήσω. Πολύ μεγάλη ερώτηση, για τον Θεό ίσως. Τι είναι πιο καθοριστικό για να βρούμε τον δρόμο μας; Οι επιρροές ή οι επιλογές; Δεν μπορούμε να κάνουμε κάτι για τις επιρροές μας. Είναι αυτό που είναι. Οι επιλογές είναι μια περίεργη λέξη. Πολλές φορές δεν ξέρουμε καν ότι κάνουμε επιλογές. Όσον αφορά το γράψιμο, είναι πολύ πιο μπερδεμένο. Γράφεις σαν να δουλεύεις στο σκοτάδι. Σε ένα τούνελ. Όταν γράφω, ψάχνω για το φως. Δεν ξέρω τι θέλω να κάνω, αλλά προσπαθώ να βρω τι θέλω να κάνω. Το ίδιο και με τους χαρακτήρες του βιβλίου... Πρέπει να ψάξω να τους βρω. Δεν πρέπει να έχεις πλήρη έλεγχο στο γράψιμο του βιβλίου. Τα καλύτερα έργα του κόσμου δημιουργήθηκαν μέσα στην αβεβαιότητα. Όταν γράφεις, δεν πρέπει να πιστεύεις σε τίποτα άλλο εκτός από το βιβλίο που γράφεις. Σαν η μόνη αλήθεια τη δεδομένη στιγμή να είναι αυτό. Ο μόνος σκοπός, ο Θεός ο ίδιος, να είναι αυτό το βιβλίο. Υπάρχει μια στιγμή που οι ήρωες που φτιάχνετε για το βιβλίο αποκτούν μια ανεξαρτησία πέρα από τις συγγραφικές σας προθέσεις; Φυσικά. Και πρέπει από κάποια στιγμή και μετά να είναι ανεξάρτητοι και όταν συμβαίνει αυτό είναι υπέροχο. Έτσι έγινε και με το πρώτο μου βιβλίο. Δεν είπα στον εαυτό μου αυτός ο ήρωας είναι ερωτευμένος με αυτόν τον ήρωα, δεν είχα αυτή την πολυτέλεια. Δεν με υπολόγισαν καθόλου οι ήρωες, για να μην πω ότι με αγνόησαν τελείως και ερωτεύτηκαν μεταξύ τους. Αλλά αυτό πρέπει να γίνεται στα καλά βιβλία. Είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα αν συμβεί. Τότε το βιβλίο θα σου δώσει τη δυνατότητα να σκεφτείς κάτι που ούτε καν θα το σκεφτόσουν. Δεν είναι μόνο οι χαρακτήρες, αλλά μερικές φορές και η πλοκή πάει αλλού από κει που είχες 24
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
σκεφτεί να πάει. Είναι μεγάλη η στιγμή που γράφοντας ένα βιβλίο σού «φανερώνεται» μια σκέψη η οποία ούτε καν ήξερες ότι υπάρχει. Εάν καθίσεις από την αρχή και γράψεις τις σκέψεις σου για το θέμα του βιβλίου που θέλεις να γράψεις, τότε πριν γεννηθεί, επέρχεται ο θάνατός του. Η πλήρης αποτυχία ενός βιβλίου είναι ο πλήρης προγραμματισμός και η εκτελεσή του κατά γράμμα. Πιστεύω σε αυτό το μυστηριώδες που κρύβει το σκοτάδι. Πιστεύετε πως υπάρχει ένα σκοτεινό κομμάτι του εαυτού μας που δεν θα το γνωρίσουμε ποτέ; Κάθε μέρα το διαπιστώνω. Όπως και επιρροές που δεν ξέρουμε την καταγωγή τους. Στο σκοτάδι όλα δουλεύουν συστηματικά και μας επηρεάζουν χωρίς να το ξέρουμε. Το ένστικτο έχει σχέση με όλα αυτά που λέμε; Πολλοί με ρωτάνε πώς ξέρω πότε ένα βιβλίο πρέπει να τελειώσει... Το ένστικτο μου το λέει και το ακούω. Απλά ξέρεις ότι δεν υπάρχει συνέχεια και αυτό είναι το πιο ωραίο πράγμα όταν γράφεις ή με τις τέχνες γενικά. Δεν ζεις το τέλος, το διαισθάνεσαι. Σημασία στη ζωή γενικά έχει να συναντηθείς με αυτό που δεν ξέρεις, αλλά ζει και δουλεύει μέσα σου. Αυτό που υπάρχει μέσα σου αλλά δεν το ξέρεις, είναι η καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου. Οταν γράφω, γράφει για μένα ο καλύτερος εαυτός μου. Γενικά έχω απαίσιες πολιτικές απόψεις, είμαι γεμάτος προκαταλήψεις, βρίζω πολύ και συχνά, γίνομαι ειρωνικός σε σημείο αηδιαστικό, δεν σέβομαι όλους αυτούς που μπαίνουν στο Κοινοβούλιο. Όταν γράφεις, ευτυχώς, δεν κουβαλάς αυτές τις απόψεις σου στο γραφτό σου. Δουλεύεις με τον άλλο σου εαυτό. Γράφοντας έχεις πρόσβαση σε ένα άλλο επίπεδο του εαυτού σου και δεν είναι απλά και μόνο ότι εισέρχεσαι σε μία άλλη εκδοχή του εαυτού σου αλλά γράφει για σένα ένας άλλος άνθρωπος. Η τέχνη είναι η έκφραση του καλύτερου. Σοβαρή τέχνη είναι η σκεπτόμενη τέχνη. Οι ήρωες όταν τελειώνει ένα βιβλίο τι γίνονται; Παγώνουν στον χρόνο για πάντα. Εκεί που τους άφησες. Οι ήρωες δεν έχουν ζωή πέρα από το βιβλίο. Η τέχνη ολοκληρώνει και οι χαρακτήρες παγώνουν με την ολοκλήρωση. Δεν πεθαίνουν, παγώνουν. Έτσι συμβαίνει και στη ζωή; Όταν τελειώνει μια σχέση, τελειώνει για σας; Πιστεύω πως εάν η σχέση είναι ένα δράμα, για να σταματήσει το δράμα, θα πρέπει να σταματήσει και η σχέση. Η ζωή δεν συνεχίζεται μετά το τέλος του δράματος. Η ευτυχία είναι κουσούρι των αστών Έτυχε να κάνετε βόλτες έξω από τα όριά σας; Έχω κάνει κάποιους γύρους σίγουρα. Αλλά αυτός είναι ο μόνος τρόπος για να βρεις τα όριά σου. Ο μόνος τρόπος είναι πραγματικά να πάρεις κάποια ρίσκα στη ζωή, όταν είσαι νέος. Και τότε ανακαλύπτεις τη σχέση σου με τη λογική. Μπορεί να μη θέλεις τη λογική στη ζωή σου. 25
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Αυτό είναι μια έντιμη επιλογή. Το ότι θα ζήσω μια ανεύθυνη ζωή είναι μια έντιμη επιλογή. Εγώ όταν ήμουν νέος -μετά τις βόλτες που έκανα εκτός ορίων σκέφτηκα πως θέλω να ζήσω μια ζωή δυστυχισμένη. Ήθελα να είμαι δυστυχισμένος, μου φαινόταν πιο ενδιαφέρον, πνευματικά πιο σωστό το να είσαι δυστυχισμένος και ανικανοποίητος από τη ζωή. Το να είσαι ευτυχισμένος, μου φαινόταν κάτι σαν κουσούρι των αστών. Τώρα βέβαια θέλω να είμαι ευτυχισμένος, αλλά αυτό είναι θέμα ηλικίας. Υπάρχει μία άλλη σκέψη, ένας άλλος άνθρωπος, που να έχει επηρεάσει τον τρόπο που σκέφτεστε; Υπάρχει μία πολύ δυνατή επιρροή στη ζωή σας; Όχι μόνο μία. Νομίζω η αγάπη για τη λογοτεχνία με καθόρισε. Έχω ακούσει μόνο συγγραφείς στη ζωή μου. Ποτέ δεν άκουσα ιερείς ή ραβίνους ή φιλοσόφους ή πολιτικούς. Αλλά έχω ακούσει συγγραφείς που θεωρούνται και ακραίοι. Και απολαμβάνω να ακούω αυτές τις ακραίες και δυστυχισμένες φωνές καλλιτεχνών. Ποια φωνή από αυτές ακούγεται ακόμα μέσα σας; Είναι δύσκολο να πω. Όμως, ένας από τους συγγραφείς του οποίου ακούω ακόμα και σήμερα τις φωνές -και δεν είναι ένας συγγραφέας που γράφω με παρόμοιο στυλ είναι ο Λόρενς. Τον άκουσα όταν ήμουν μικρό αγόρι, τον διάβασα όταν ήμουν νέος, μελέτησα όλη τη δουλειά του, τον δίδαξα και έχω γράψει πολύ γι' αυτόν. Πάντα ένιωθα απίστευτα πράγματα όταν τον διάβαζα. Κάθε βιβλίο του που διάβαζα, μου υπενθύμιζε πως η ζωή μου είναι ένα λάθος. Θα έπρεπε να ζήσω διαφορετικά. Τώρα βέβαια τον μισώ και πιστεύω ότι η ζωή μου ήταν σωστή και ίσως η ζωή η δική του να ήταν λάθος. Αυτό δείχνει ότι τελικώς στέκω στα μυαλά μου, σημαίνει ότι έχω μπει σε έναν διάλογο μαζί του και δεν άγομαι και φέρομαι από τον θαυμασμό μου. Ο διάλογος μαζί του είναι διάλογος μιας ζωής. Θα θέλατε ένα γεύμα μαζί του; Όχι όχι όχι. Νομίζω ότι είναι λάθος να γευματίζεις με ανθρώπους που θαυμάζεις. Αυτή η ιδέα του «Ονειρεύτηκα ότι θα συναντήσω τον Τολστόι» είναι για μένα κάτι τρομερό. Οι αναγνώστες δυσκολεύονται να καταλάβουν ότι ο συγγραφέας ως φυσική οντότητα δεν είναι το βιβλίο που διάβασαν... Ο Λόρενς θα ήταν φριχτό άτομο από κοντά. Δεν θα είχε καμιά σχέση με τα βιβλία του. Ποιο είναι το πιο ενδιαφέρον πράγμα που έχουν δει τα μάτια σας; Μπορώ να σου πω πως αυτή είναι η πιο απίστευτη συνέντευξη που έχω κάνει ποτέ. Δεν έχω ξανακούσει τέτοιου είδους ερωτήσεις. Το κόστος της επιτυχίας Τι είναι για εσάς η επιτυχία; Το να γράφω θαυμάσια βιβλία. 26
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Ποιος αποφασίζει εάν ένα βιβλίο είναι θαυμάσιο; Κυρίως οι αναγνώστες! Βέβαια μερικές φορές έχω γράψει ένα βιβλίο και έχω αισθανθεί ότι είναι αυτό που είναι. Αλλά είναι πολύ πολύ δύσκολο να είσαι ο μόνος θαυμαστής του εαυτού σου. Έτσι ελπίζεις ότι -αν έχεις γράψει κάτι πραγματικά υπέροχο και αισθάνεσαι ότι είναι υπέροχο θα ήταν καλά και ο υπόλοιπος κόσμος να αισθανθεί το ίδιο. Θέλεις να νιώσει τη χαρά σου κι ο αναγνώστης, την ίδια χαρά που είχες και εσύ όταν το έγραφες. Υπάρχει κόστος στην επιτυχία; Εξαρτάται από το πόσο μεγάλη είναι η επιτυχία. Υπάρχει ένα κόστος στην πρόωρη επιτυχία. Κανείς δεν πρέπει να πετυχαίνει νωρίς. Μετά και για πάντα θα κυνηγάς την επιτυχία. Η επιτυχία είναι καλό να χτίζεται σταδιακά. Έχετε στο μυαλό σας έναν αναγνώστη για τον οποίο γράφετε; Τον εαυτό μου! Τι κουβαλάει ένας Εβραίος συγγραφέας που δεν κουβαλάνε οι άλλοι συγγραφείς; Βρίσκεται σε μια μακρά διαφωνία με τον Θεό. Ο Θεός πρόσταξε να μη δημιουργούμε τέχνη. Κάθε φορά που ένας Εβραίος κάνει Τέχνη, είναι ανυπάκουος προς τον Θεό. Και αυτό είναι βλασφημία. Εάν είναι να βλασφημήσεις, βλασφήμησε για έναν καλό σκοπό, για έναν σοβαρό λόγο. Η βλασφημία έχει πολλές μορφές. Μην ξαναφτιάχνεις τον κόσμο. Αυτός είναι ο κόσμος και θα πρέπει να είσαι χαρούμενος και ικανοποιημένος με αυτόν. Οχι, δεν είμαι ικανοποιημένος με τον κόσμο, θα τον ξαναφτιάξω. Αυτομάτως, με το που λες κάτι τέτοιο, είσαι σε ανταγωνισμό με τον Θεό. Οι Εβραίοι, όλα αυτά τα παίρνουν πολύ σοβαρά. Η τέχνη είναι τα πάντα για μένα και έπρεπε ως Εβραίος να το ξεκαθαρίσω αυτό για να πορευτώ! Σας ενοχλεί που ο κόσμος σάς χαρακτηρίζει: «Ο Ευρωπαίος Φίλιπ Ροθ»; Στην αρχή ήταν πολύ κολακευτικό γιατί ο Ροθ είναι ένας εξαιρετικός συγγραφέας νομίζω ότι είναι ο καλύτερος εν ζωή συγγραφέας στον κόσμο. Κυρίως για προτάσεις. Εάν θες να μάθεις τον τρόπο να συνδυάζεις λέξεις για να φτιάξεις προτάσεις, συμβουλέψου τη δουλειά του Ροθ. Τον γνώρισα μία φορά πριν από χρόνια. Συμπέρασμα: ποτέ μη συναντάς τους ανθρώπους που θαυμάζεις! Ήταν σκέτη απογοήτευση η συνάντησή σας; Ναι. Αλλά πάντα σε απογοητεύουν οι άνθρωποι που θαυμάζεις όταν τους συναντάς. (γέλια) Μια κοινωνία χωρίς βιβλία σε τι θα διαφέρει; Καλή ερώτηση, ίσως να είναι το θέμα του επόμενου βιβλίου μου. Τι είναι τέχνη; 27
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Είναι η άρνηση της βεβαιότητας, της ιδεολογίας, της καταδίκης, είναι η εξερεύνηση του ποιοι είμαστε και πάντα γίνεται μέσα στο πλαίσιο ότι δεν θα μάθουμε ποτέ. Σας ευχαριστώ. Εγώ σας ευχαριστώ για τον απρόσμενο διάλογο που είχαμε!
Ο όμορφος κόσμος των μικρών πραγμάτων
Ο Δημήτρης Παπακώστας συλλέγει «το σύμπαν του βιβλίου σε μικρογραφία» Από τον Γιώργο Κιούση
Η μοιραία συνάντηση, στα βιβλιοπωλεία. Κεραυνοβόλος έρωτας. Μόλις εκείνη την εποχή άρχιζαν να τυπώνονται μαζικά στην Ελλάδα. Τους είδε και τους βλέπει ακόμη σαν μικρά έργα τέχνης. «Ο συλλέκτης είναι μυρμήγκι είναι και παιδί. Έχει ενθουσιασμό και λαχτάρα. Χαίρεται με το τίποτα, μ' ένα κομματάκι χαρτί» Δ.Π. «Ο συλλέκτης είναι μυρμήγκι είναι και παιδί. Έχει ενθουσιασμό και λαχτάρα. Χαίρεται με το τίποτα, μ' ένα κομματάκι χαρτί» Δ.Π. Με όποια αφορμή κι αν τυπώνονται (προβολή βιβλίων, βιβλιοπωλείων, εκδηλώσεων), αυτονομούνται αμέσως, γίνονται στα μάτια του μια μικροσκοπική πινακοθήκη. Είναι τα μαγικά κι ανεπανάληπτα «εφήμερα». Σχεδόν ευτελή πράγματα, σαν το εισιτήριο του λεωφορείου, το 28
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
πρόγραμμα του σινεμά, που όμως αφηγούνται εύγλωττα την ιστορία και την αισθητική της εποχής τους. Μαζεύει σελιδοδείκτες από το 1975. Τότε βρέθηκε στην Αθήνα, στην πηγή, φοιτητής. Οπως μας λέει ο συλλέκτης σελιδοδεικτών Δημήτρης Παπακώστας, «οι σχετικοί με το βιβλίο ελληνικοί αφηγούνται τις δικές μας εκδοτικές περιπέτειες, την ιστορία οίκων, βιβλιοπωλείων, περιοδικών, ιστορία που έκλεισε ή συνεχίζεται. Μιλάνε για πρόσωπα και πράγματα, για δημιουργούς, για γεγονότα που καταγράφηκαν (και) σ' ένα χαρτάκι. Είναι σαν μονόφυλλα βιβλία. Είναι το σύμπαν του βιβλίου σε μικρογραφία». - Πόσους έχετε; «Γύρω στους 60.000. Οι μισοί ελληνικοί, οι άλλοι ξένοι. Στο μεγαλύτερο μέρος τους, τακτοποιημένοι αλφαβητικά σε κλασέρ, σε ζελατίνες με θήκες. Άλλοι σε κουτιά. Πιάνουν ένα ολόκληρο δωμάτιο. Ποσοτικώς είναι μία από τις μεγαλύτερες συλλογές παγκοσμίως. Πιστεύω πως είναι και ποιοτικώς. Μια τεράστια συλλογή φέρνει χαρά και προβλήματα. Σχεδόν αδύνατο να τη διαχειριστείς μόνος. Να την τακτοποιείς και να την πλουτίζεις. Δεν πρέπει να κάνεις τίποτ' άλλο. Χρειάζεται ψηφιοποίηση (δηλαδή μέσα, χρόνο, χρήμα) για να γίνει προσβάσιμη και αξιοποιήσιμη. Το ιδανικό θα ήταν να δημιουργηθεί ένα Μουσείο Σελιδοδεικτών, πραγματικό και ψηφιακό. Ακούγεται εξωφρενικό, πολυτέλεια, στη σημερινή Ελλάδα της κρίσης. Αλλά τους αξίζει. Οι ταπεινοί σελιδοδείκτες θα "μιλούσαν" με την ομορφιά και τη χάρη τους».
- Από τι υλικά είναι; «Χάρτινοι, ξύλινοι, δερμάτινοι, μεταλλικοί, πλαστικοί, υφασμάτινοι, κεντητοί, από μικτά υλικά κ.τ.λ. Εκτιμώ περισσότερο τους κοινούς, απέριττους χάρτινους σελιδοδείκτες, κυρίως εκδοτικών οίκων και βιβλιοπωλείων, που η ιστορία τους μ' ενδιαφέρει περισσότερο. Η επιτήδευση των άλλων περιέχει πολλή εμπορικότητα. Και δεν μ' αρέσουν τα χωρίς αρχή και τέλος παιχνίδια των εμπόρων (π.χ. σήμερα 1.000 τουριστικοί σελιδοδείκτες με ελληνικά τοπία,
29
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
500 με αρχαιότητες ή λουλούδια, κι αύριο άλλοι κι άλλοι). Η ιστορία του βιβλίου και του βιβλιοπώλη, περιοδικών εκδόσεων και βιβλιοθηκών είναι πολυτιμότερη». - Η θεματολογία τους; «Καθώς οι περισσότεροι σελιδοδείκτες έχουν σχέση με τα βιβλία, η θεματολογία τους ποικίλλει όσο κι αυτά. Ανώνυμοι κι επώνυμοι γραφίστες, εικονογράφοι (κυρίως παιδικών βιβλίων) και ζωγράφοι ξετυλίγουν εκεί, κατά την τέχνη και την έμπνευσή τους, μια απέραντη γκάμα εικόνων και τεχνοτροπιών. Αυτό είναι ομορφιά και πολιτισμός». - Οι σπανιότεροι; «Οι παλαιότεροι και σπανιότεροι είναι των αρχών του 20ού αιώνα, και είναι όλοι ξένοι. Η παράδοση των ξένων σ' αυτόν τον τομέα πάει πολύ πιο πίσω. Συγκριτικά, η ιστορία των ελληνικών σελιδοδεικτών μόλις έχει αρχίσει να γράφεται. Εχουν όμως μέλλον. Θεωρούνται σπουδαίοι». - Ανταλλάσσετε; «Κυρίως με ξένους συλλέκτες. Σ' αυτούς οφείλω το ήμισυ του παντός. Όπως και στους καλούς φίλους μου σε εκδοτικούς οίκους και βιβλιοπωλεία, που σέβονται την τρέλα μου γιατί μ' αγαπάνε, και με τροφοδοτούν. Ελάχιστοι οι σοβαροί Έλληνες συλλέκτες. Αλλά πληθαίνουν. Με τις ανταλλαγές δεν πλουτίζεις μόνο τη συλλογή. Πλουτίζεις κι ο ίδιος. Όπως όλα όσα κάνουμε είναι μια αφορμή, μια ευκαιρία για επικοινωνία, γνωριμίες, φιλίες, για άνοιγμα των οριζόντων. Ένας συλλέκτης στην άλλη άκρη του κόσμου κρατάει ένα "χαρτάκι" που του έστειλες, κι εκτιμάει τη χειρονομία σου και την ομορφιά των μικρών πραγμάτων». Πηγή: http://www.enet.gr/
30
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Βιβλιοθήκη-κόσμημα με 350.000 βιβλία στα ράφια της!
Η βιβλιοθήκη Real Gabinete Portugu ês de Leituraχρονολογείται από τον 19ο αιώνα και βρίσκεται στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας. Κατασκευασμένη μεταξύ 1880-1887 υπό τη διεύθυνση του αρχιτέκτονα Rafael da Silva e Castro, η θαυμάσια αυτή βιβλιοθήκη διαθέτει στα ράφια της την πιο πολύτιμη συλλογή βιβλίων με περισσότερους από 350.000 τόμους! Εκτός από τη μεγάλη συλλογή των σπάνιων έργων της φημίζεται επίσης για τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό της σε στυλ gothic-αναγεννησιακό που άκμασε κατά την εποχή των πορτογαλικών ανακαλύψεων.
31
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Η λευκή πρόσοψη, με σκαλισμένο ασβεστόλιθο αλλά και το ψηλό και επιβλητικό κτήριο φέρνει στο νου τις εικόνες των γοτθικών καθεδρικών ναών και των μοναστηριών. Στο εσωτερικό, τα ράφια φτάνουν από τοίχο σε τοίχο και μέχρι την οροφή, δημιουργώντας ένα πραγματικά εντυπωσιακό θέαμα. Το χρυσό προσδίδει επιπλέον πολυτέλεια στο χώρο, ενώ οι σφιρήλατοι πολυέλαιοι και τα αγάλματα στους τοίχους συμπληρώνουν το σκηνικό. Το εσωτερικό προκαλεί δέος και η βιβλιοθήκη αυτή αποτελεί το ιδανικό μέρος για όσους επιθυμούν όχι μόνο να διαβάσουν και να εμπλουτίσουν τις γνώσεις τους αλλά και να μεταφερθούν νοητά πίσω στο 19ο αιώνα!
Πηγή: http://rethemnosnews.gr/
32
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
ΒΙΒΛΙΟΕΙΔΗΣΕΙΣ Το Κέντρο Λόγου και Τέχνης «Τεχνοδρόμιο» ιδρύει Σχολή Αφηγηματικής Τέχνης στη Λεμεσό
33
Αύγουστος 2014
Η
Βιβλιοτρόπιο 30
aRttitude παρουσιάζει
το 2ο φεστιβάλ ΣΑΡΔΑΜ: Η λογοτεχνία αλλιώς
03 - 05 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2014 ΛΕΜΕΣΟΣ / ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 03 Οκτωβρίου 2014 / ΘΕΑΤΡΟ ΕΝΑ, Β Δημοτική Αγορά, Λεμεσός / 8.30μμ / Είσοδος 5 ευρώ / Κρατήσεις 99404072 ΛΕΥΚΩΣΙΑ / ΣΑΒΒΑΤΟ 04 Οκτωβρίου 2014 / ΘΕΑΤΡΟ ΕΝΑ (Άλλος Χώρος), Αθηνάς 4, Λευκωσία / 8.30μμ / Είσοδος 5 ευρώ / Κρατήσεις 99404072 + ΣΑΡΔΑΜ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ – ΛΕΜΕΣΟΣ / ΚΥΡΙΑΚΗ 05 Οκτωβρίου 2014, 341 CREATIVE SPACES, Αγίου Ανδρέου 341, Λεμεσός / Περιορισμένος αριθμός θέσεων. Δηλώσεις συμμετοχής στο 99404072 μέχρι 30 Σεπτεμβρίου / Επιχορηγημένο κόστος συμμετοχής: 25 ευρώ (το κάθε εργαστήρι)
34
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Η Μαρία Α. Ιωάννου και η aRttitude φέρνουν για δεύτερη χρονιά το κοινό πιο κοντά στη λογοτεχνία, μέσα από σύγχρονους τρόπους συγγραφής και ανάγνωσης, επαναλαμβάνοντας την κύρια εκδήλωση του ΣΑΡΔΑΜ για πρώτη φορά φέτος και στη Λευκωσία και αφιερώνοντας την τελευταία μέρα του φεστιβάλ σε λογοτεχνικά εργαστήρια στη Λεμεσό. Συγγραφείς από την Κύπρο και το εξωτερικό μοιράζονται πρωτότυπους τρόπους συγγραφής και ανάγνωσης, μέσα από ανατρεπτικές αναγνώσεις και εργαστήρια. Κοινό τους χαρακτηριστικό η ανάδειξη του προσωπικού χαρακτήρα της συγγραφής / ανάγνωσης και ο συνδυασμός της λογοτεχνίας με σύγχρονα και κλασικά μέσα έκφρασης, όπως η φωνή, το video, ο σύγχρονος χορός, η μουσική/ο ήχος, η διάδραση, το slamming / spoken word και το performance. Η λογοτεχνία εκτός βιβλίου, η λογοτεχνία για μια ακόμη φορά σε κατάσταση Σαρδάμ! Συμμετέχουν οι: ομάδα aRttitude, με τους συγγραφείς Μαρία Α. Ιωάννου (Κύπρος), Marthia Carrozzo (Ιταλία), Marcal Font i Espi (Ισπανία), τη χορογράφο Εύη Παναγιώτου και τους χορευτές Πέτρο Κονναρή, Julia Brendle, Άντρια Βασιλείου / ομάδα The Noise Family project (Κύπρος) / Δημήτρης Αθηνάκης (Ελλάδα) / Στέλλα Βοσκαρίδου (Κύπρος), με την ηθοποιό Μαρίνα Βροντή / Gianpaolo G. Mastropasqua (Ιταλία) +
ΣΑΡΔΑΜ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ (α) Εργαστήρι από Δημήτρη Αθηνάκη (Ελλάδα) - Η γόμα ως μολύβι: Από τη δημιουργική γραφή στο δημιουργικό σβήσιμο 11πμ-2μμ Το εργαστήρι θα προσπαθήσει να δείξει την άτυπη, την εσωτερική συνομιλία του γραφιά με τον αναγνώστη του. Την πάλη μεταξύ του «πρέπει να τα πω όλα» και του «θα πω όσα μπορούν να φτάσουν στ’ αυτί του Άλλου». Το σβήσιμο είναι η δυσκολότερη διαδικασία της γραφής. Το να γίνουμε οι επιμελητές του εαυτού μας σημαίνει να γίνουμε οι πρώτοι αναγνώστες μας ― για να μπορούν ν’ ακολουθήσουν κι άλλοι. Το παρόν εργαστήρι θα κάνει μια απόπειρα να εντοπίσει τρόπους να γίνουμε οι πρώτοι (και καλύτεροι) αναγνώστες των έργων μας. (β) Εργαστήρι από Marcal Font i Espi (Ισπανία) - Reading and Performing Poetry 3μμ-6μμ Το εργαστήρι θα παρουσιάσει μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία και τα χαρακτηριστικά της προφορικής έκφρασης και ανάγνωσης της ποίησης, καθώς και μια εισαγωγή στις ιδιαιτερότητες που αφορούν το περφόρμανς ανάγνωσης/απόδοσης της ποίησης: τεχνικές αναπνοής, φωνή, τόνος, διάρκεια, άρθρωση, δυναμική κ.α. Όλα τα πιο πάνω θα εμπεδωθούν μέσα από παραδείγματα και εξάσκηση.
Το ΣΑΡΔΑΜ στηρίζουν: Πολιτιστικές Υπηρεσίες Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού, Δίκτυο Λεσχών Ανάγνωσις, Βιβλιοπωλεία Κ. Π. Κυριάκου, Plato Educational Services, Inprima, Exertus Services, Veramand Studio Academy. Περισσότερες πληροφορίες στο http://sardamcy.wordpress.com 35
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Φιλοξενία συγγραφέων (Art Residency) στο Μπουμπούκι Cottage (χωριό Μέσανα, Πάφος)
• • •
Διάρκεια Διαμονής: από 1 μέχρι 3 εβδομάδες μόνο Μήνες διαμονής: Νοέμβριος ή Φεβρουάριος (με την πιθανότητα διαμονής και σε άλλες περιόδους, αν το κατάλυμα είναι διαθέσιμο) Δυνατότητα φιλοξενίας: Τέσσερις (4) καλλιτέχνες τον χρόνο. Ένας με δύο καλλιτέχνες/συγγραφείς κατά τη διάρκεια του κάθε Residency μόνο (για ηρεμία και απομόνωση)
36
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
•
Διαθέσιμα για τους καλλιτέχνες/συγγραφείς: ποδήλατα, μικρός κήπος με βότανα, γραφομηχανή, μικρή βιβλιοθήκη (με λογοτεχνικά βιβλία, κυρίως σε ελληνικά και αγγλικά), φορητός υπολογιστής (αφού ζητηθεί), γραφική ύλη
•
Προώθηση: Οι συγγραφείς που θα επιλέγονται κάθε χρόνο και θα ολοκληρώνουν το Residency θα προωθούνται σε ιστοσελίδες, μπλοκ και μέσα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ το έργο που θα παραχθεί θα παρουσιάζεται στο κοινό σε ειδική λογοτεχνική εκδήλωση στη Λεμεσό.
•
Κόστος: μειωμένο λόγω επιχορήγησης του προγράμματος από συνεργαζόμενους φορείς.
Οι συγγραφείς που θα επιλέγονται θα λαμβάνουν επίσημη πρόσκληση, την οποία θα μπορούν να χρησιμοποιήσουν, αν το επιθυμούν, για σκοπούς κάλυψης των εξόδων διαμονής τους από πιθανούς οργανισμούς, φορείς κ.ο.κ Όσοι ενδιαφέρονται μπορούν να στείλουν στην ηλεκτρονική διεύθυνση bouboukiresidency@gmail.com τα εξής: φωτογραφία / σύντομο βιογραφικό / πρόταση λογοτεχνικού έργου που αναμένεται να ξεκινήσει, να συνεχιστεί ή και να ολοκληρωθεί στο Residency / δείγματα γραφής / διάρκεια διαμονής / στοιχεία επικοινωνίας Περισσότερες πληροφορίες & φωτογραφίες: www.toboumbouki.wordpress.com 37
Αύγουστος 2014
Βιβλιοτρόπιο 30
Λέσχες Ανάγνωσης ΒΙΒΛΙΟΤΡΟΠΙΟ/ΔΙΑ-ΛΟΓΟΣ Μέλη του Δικτύου Λεσχών "Ανάγνωσις"
Τώρα διαβάζουμε Περνώντας με σαρωτική ορμή από τα κοσμοϊστορικά γεγονότα στις μικρότερες λεπτομέρειες της ιδιωτικής ζωής, η νευρική και ανεξάντλητα ανθρώπινη γραφή του Γκρόσμαν δίνει σε κάθε σελίδα τη λάμψη του αριστουργήματος". The Independent "To πραγματικό θέμα του βιβλίου είναι η καθημερινή μάχη που δίνει το ανθρώπινο πνεύμα με τη φρίκη του πολέμου και του ολοκληρωτισμού - φασιστικού ή κομμουνιστικού. Οι σελίδες του είναι γεμάτες τρομερές σκηνές απανθρωπιάς, δοσμένες με συνταρακτικά αιχμηρό τρόπο. Αν ήταν δυνατόν να συμπυκνώσουμε το θέμα σε μία λέξη -πράγμα μάλλον αδύνατον σε ένα τόσο πλούσιο έργο-, η λέξη αυτή θα ήταν "ελευθερία". To Ζωή και Πεπρωμένο είναι ένα μυθιστόρημα για το νόημα της ελευθερίας". The Guardian To "Πόλεμος και ειρήνη" του 20ού αιώνα - ένα βιβλίο για το μεγαλείο και την τραγωδία της ανθρώπινης ύπαρξης - ένα από χα σπουδαιότερα μυθιστορήματα του 20ού αιώνα - ένα έπος στο οποίο τα κοσμοϊστορικά γεγονότα μετρούν όσο και οι λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής - ένα ψυχολογικό, λυρικό, δημοσιογραφικό, στοχαστικό, πολιτικό, κοινωνικό και φιλοσοφικό έργο... μα πάνω απ όλα ένα πραγματικά λαϊκό μυθιστόρημα για τις ελπίδες, τον έρωτα, την αγάπη, το μίσος, τον πόνο και τον θάνατο. Από τα Γερμανικά Στρατόπεδα Εξόντωσης στα Σοβιετικά Στρατόπεδα Εργασίας και από τα φλεγόμενα ερείπια του Στάλινγκραντ στα ανακριτικά γραφεία της μεταπολεμικής Μόσχας, ανάμεσα σε συγκλονιστικές περιγραφές μαχών, τρυφερές ερωτικές σκηνές, απελπισμένες προσπάθειες επιβίωσης και μάταιες ελπίδες σωτηρίας, που καθηλώνουν τον αναγνώστη, ο Βασίλι Γκρόσμαν προσπαθεί να βρει την απάντηση στο πιo απλό -και αιώνιο- ερώτημα: Γιατί οι άνθρωποι σκλαβώνουν, εξευτελίζουν, αφανίζουν τους ανθρώπους, αφού έχουν όλοι την ίδια δίψα για ελευθερία και ευτυχία; Η συγκλονιστική εποποιία Ζωή και Πεπρωμένο κατασχέθηκε το 1961 από την KGB, αφού σύμφωνα με τον ηγέτη της "αποσταλινοποίησης" Νικήτα Χρουτσόφ, δεν ήταν παρά άλλη μια πυρηνική κεφαλή στραμμένη κατά της Σοβιετικής Ένωσης. Θα έπρεπε να περάσουν 52 ολόκληρα χρόνια από την κατάσχεση του χειρογράφου για να "απελευθερωθεί" τελικά τον Ιούλιο του 2013, οπότε ο επικεφαλής της FSB (πρώην KGB) το παρέδωσε στα Κρατικά Λογοτεχνικά Αρχεία της Ρωσίας.
Grossman, Vasily Semyonovich, 1905-1964 Ο Βασίλι Γκρόσμαν (1905-1964) γεννήθηκε το 1905 στην ουκρανική πόλη Berdichev. Ήταν άγνωστος στo πλατύ κοινό μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '80, που κυκλοφόρησε το μυθιστόρημά του "Η ζωή και η μοίρα", το οποίο έγινε αμέσως ανάρπαστο. Κι όμως, προπολεμικά υπήρξε δημοφιλής και αναγνωρισμένος. To 1941 έγινε πολεμικός ανταποκριτής της εφημερίδας του Κόκκινου Στρατού, Krasnaya Zvezda, και κατέληξε να θεωρείται θρυλικός ήρωας πολέμου, περιγράφοντας την άμυνα του Στάλινγκραντ, την πτώση του Βερολίνου και τις συνέπειες του Ολοκαυτώματος. Τα διηγήματά του, γραμμένα με έναν συγκρατημένο εσωτερικό λυρισμό και με μια διάθεση φιλοσοφική, είναι διαποτισμένα από την αγάπη για τον άνθρωπο και την αγωνία για το μέλλον του. Ήταν ένας από τους πρώτους που ανακάλυψαν και περιέγραψαν τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο Γκρόσσμαν αναμφισβήτητα επηρεάστηκε από το βίωμα αυτό και η εικόνα που είχε για τον κόσμο άλλαξε. Πράγματι, μετά τον πόλεμο, έγραψε τα πιο σημαντικά, σε βάθος και διαύγεια, έργα του. Και εκείνη την εποχή επίσης τα μάτια του άνοιξαν όσον άφορα τον απολυταρχικό χαρακτήρα του κομμουνιστικού πολιτεύματος.
38
ΒΙΒΛΙΟΤΡΟΠΙΟ ΛΕΣΧΗ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ
ΑΝ το διάβασμα είναι για σας μια ανεξάντλητη πηγή ευχαρίστησης… ΑΝ πιστεύετε ότι το διάβασμα δεν είναι κατ’ ανάγκη μια μοναχική υπόθεση… ΑΝ αυτό που νιώθετε διαβάζοντας θέλετε να το μοιραστείτε και με άλλους… --------------------------Γίνετε μέλος σε μια από τις Λέσχες Ανάγνωσης που λειτουργούν στη Λεμεσό. ή Βρείτε κι άλλα άτομα που αγαπούν το διάβασμα και συγκροτείστε μια ομάδα, τα μέλη της οποίας θα συγκεντρώνονται μια φορά το μήνα και θα συζητούν γύρω από το βιβλίο που έχουν επιλέξει να διαβάσουν. Για περισσότερες πληροφορίες ως προς τον τρόπο συγκρότησης και λειτουργίας μιας Λέσχης Ανάγνωσης μπορείτε να απευθυνθείτε στο Δίκτυο Λεσχών «Ανάγνωσις».
Παντελής Μάκη, τηλ: 99 667599 e-mail: pmakis@cytanet.com.cy www.bibliotropio.blogspot.com Αντώνης Κουντούρης, τηλ: 99 346424 e-mail: : a_c_kountouri@hotmail.com Κατερίνα Βοσκαρίδου, τηλ: 99 526772 e-mail: pyrion@primehome.com www.pyrion.blogspot.com
Με τη στήριξη