thema: ondernemen
financiering duurzame p rojecten vergt integraal denkvermogen
Om alleen de crisis de schuld te geven van de moeizame financiering van duurzame energie is te simpel.
Het is niet voor niets dat meerdere partijen momenteel onderzoeken wat de drempels zijn voor financiering. Zo onderzoekt bijvoorbeeld de asn Bank samen
met onder andere Urgenda wat de knelpunten zijn voor het van de grond krijgen van lokale initiatieven rond renovaties.
Econoom Marleen Janssen Groesbeek, beleidsadviseur Duurzaamheid bij Eumedion en nummer 62 van de
Duurzame top 100 van dagblad Trouw, schrijft al jaren met een financiële blik over duurzaam ondernemen.
Eumedion behartigt de belangen van de bij haar aangesloten institutionele beleggers op het gebied
van corporate governance en duurzaamheid. ‘Iemand moet een keer bewegen’, zegt zij over de patstelling
die lijkt te bestaan op de (lokale) duurzame energiemarkt.
De vraag naar duurzame energie neemt snel toe, zowel bij bedrijven als particulieren, blijkt uit cijfers van TenneT. Er is werk aan de winkel voor installatiebedrijven, want er moeten wkk’s, zonne-energiesystemen, zonnepanelen, smart grids en oplaadpalen worden aangelegd. Maar ondanks alle belangstelling en kansen die er liggen, lijkt de markt op slot te zitten. Financiering van projecten komt nauwelijks van de grond. Hoe komt dat?
Ook Janssen Groesbeek noemt onderzoek naar ob-
stakels bij het tot stand komen van duurzame initiatieven. ‘Binnenkort komt stichting Holland Financial
Centre (hfc), een publiek private samenwerking tussen partijen uit de financiële sector, de overheid en de toe-
zichthouders, met een rapport dat vooruitloopt op de
groene investeringsmaatschappij die gaat worden ge-
bruikt voor het financieren van duurzame energieprojecten. Daaraan gekoppeld zit ook een Zuid-Hollandse
Green Deal van warmteopslag en geothermiek’, zegt zij. ‘Gekoppeld aan dit initiatief willen de betrokkenen
een bureau opzetten dat in kaart moet brengen waar de wettelijke en psychologische obstakels zitten. Wat houdt mensen tegen? Waar zit de provinciale regelgeving, de gemeentewetgeving, de rijkswetgeving in de weg? Wat houdt Nederland tegen bij de transitie naar duurzame energie?’
Initiatief
Om de financiering van duurzame energie vlot te trek-
ken, moeten overheden, banken en financiële instellingen met initiatieven komen. Door de economische
crisis is financiering op dit moment een probleem.
Maar er is meer aan de hand. Want Nederland maakt ook een keuze door veel geld te steken in fossiele
brandstoffen. ‘Daar verdienen we als Nederland aan’,
zegt Janssen Groesbeek. ‘Wij handelen in energie, in olie en gas. Er zijn bijvoorbeeld miljarden geïnvesteerd in de gasrotonde in Noord-Nederland. De belangen
om over te stappen op duurzame energie zijn dan ook niet zo groot als bijvoorbeeld in Duitsland. Daar zie je
dat enorm wordt geïnvesteerd in duurzame systemen. Maar vasthouden aan fossiele brandstoffen betekent tekst: yvonne keijzers illustratieie: bob leenders
8 KS07 08-11.indd 8
uiteindelijk dat Nederland een achterstand oploopt
intech K&S Juli/Augustus ’12
02-07-12 09:30
willen, want dit soort pakketten zijn ingewikkelder en dus duurder om samen te stellen.’
Voor banken is financiering van duurzame energie
dus lastig. Grotere vermogensbeheerders, zoals pensioenfondsen, willen wel, maar kiezen liever voor grote
projecten. ‘Voor grote vermogensbeheerders is het nu eenmaal gemakkelijker om te investeren in een fabriek
in zonnecellen dan in een lokaal initiatief. Er zit een
enorm gat voor financiering van regionale initiatieven. In Groot-Brittannië stapt de Green Investment
Bank in dat gat voor financiering van groene mkbprojecten. De vergelijkbare Groene Investeringsbank in Nederland heeft echter juist de neiging om weer in hele grote projecten te denken.’
Waar liggen kansen?
Hoe krijgt de mbk-installateur dan wel mogelijkheden tot financiering? Janssen Groesbeek ziet hier ook een
rol voor Uneto-vni. ‘Ik zou de brancheorganisatie zeker
aanraden te gaan praten met een bank waarvoor duurzaamheid een groot thema is, bijvoorbeeld Rabobank,
ing, Triodos of asn. Ga praten en kijk of er gezamenlijk
financieringspakketten kunnen worden ontwikkeld.
ten opzichte van haar buurlanden. Want de trend in
energie is regionaal en zelfvoorzienend. De consument
is niet gek, want zij zien ook dat er steeds goedkopere zonnepanelen op de markt komen en zien tegelijkertijd de energierekening stijgen.’
Voor de installateur liggen hier dan ook de kansen, want zij kunnen bij woningbouwcorporaties, bedrijven en particulieren duurzame energievoorzieningen
Hoe hoger de olieprijs wordt, hoe sneller het rende-
ment oplevert. Bovendien kan dit worden opgepakt als
een groot werkgelegenheidsproject, want duurzame energie creëert banen. Kijk maar naar Duitsland.’
De transitie naar duurzame energie betekent dat de
bestaande infrastructuur totaal anders moet. Als de
helft van Nederland elektrisch gaat rijden, moeten >
installeren. Maar een installateur die een goed aan-
Samenwerking Unica en asn Bank
niet groene financiering nodig heeft, heeft het lastig.
gievoorziening van zeven grote gebouwen in Nederland. De
bod naar zijn klanten wil doen, en daarvoor al dan
Uit het rapport ‘Terug naar een duurzame toekomst’ (www.intechks.nl/toekomst), dat Janssen Groesbeek
samen met Ruud Schuurs en Wibo Koole vorig jaar
Unica en de asn Bank werken samen bij de duurzame energebouwen hebben samen een oppervlakte van 170.000 m2. De
asn Bank (her)financiert de wko-systemen die Unica langjarig
exploiteert. Het gaat om een financiering van 8,1 miljoen euro.
schreef, bleek onder meer dat de kennis over duur-
Deze financiering stelt Unica in staat om nieuwe wko-initiatie-
vaak bij het hoofdkantoor zit. ‘Als lokale ondernemers
Binnen de samenwerking tussen Unica en asn Bank gaat het om
ontbeert de lokale accountmanager die kennis. abn
- fnwi-gebouw van de Universiteit van Amsterdam op het
zaamheid en groene kredietverlening van bankiers dan naar lokale vestigingen van die bank gaan, dan
Amro heeft het daarom zo georganiseerd dat als er vra-
ven te ontwikkelen.
de volgende projecten: Science Park
gen komen over duurzaamheid, er een direct contact
- Irdeto in Hoofddorp
het hoofdkantoor. Helaas stapt een accountmanager
- Facet in Utrecht
trots heen om dat te doen. Voor die lokale kantoren
- kpmg-kantoor Victoria in Rotterdam
moeten worden samengesteld, zodat zij de installa-
voor wonen, werken en vrije tijd
kan worden gelegd met de duurzaamheidsafdeling op bij een bank in de praktijk niet zo gemakkelijk over zijn zouden betere vastomlijnde financieringspakketten
teurs iets te bieden hebben. Maar dat moeten ze wel
- Woonzorgcentrum Spikvoorde in Deventer
- Winkelcentrum Centrumplan in Geleen
- Oostereiland in Hoorn, een spraakmakend renovatieproject
intech K&S Juli/Augustus ’12
KS07 08-11.indd 9
9 02-07-12 09:30
financiering duurzame p rojecten vergt integraal denkvermogen
de benzinepompen op de schop. ‘Het is lastig, en nog
niet eerder gedaan’, zegt Janssen Groesbeek, ‘maar
Banken met een groenfonds
met deze trend om de kennis en werkgelegenheid op
erkend als groene instelling, in de regeling omschreven als (een
De initiatieven zijn dus lokaal. Zo zijn er verschillende
- bnp Paribas Groen Fonds
de ontwikkeling valt niet te stoppen. We moeten mee niveau te houden.’
steden op zoek naar manieren om energieneutraal
te worden. Zij zijn ook op zoek naar financiering van
energieneutrale bouw. Zo is een woningcorporatie in Roosendaal bezig de bestaande bouw energieneutraal te maken door passiefbouw. Maar er is veel meer mo-
gelijk. Janssen Groesbeek: ‘Denk aan microkredieten,
De onderstaande banken en instellingen zijn door de overheid
bank met) een groenfonds.
- Rabo Groen Bank
- abn-amro Groenbank
- Nationaal Groenfonds
- asn Groenbank
- Stichting nots re Investments
- asn Groenprojectenfonds - ing Groenbank
- Triodos Groenfonds
waarbij kleinere initiatieven kunnen worden gefi-
onder andere Urgenda wat de knelpunten zijn bij
scholen worden voorzien van zonnepanelen, zodat
giebesparing en verduurzaming. De doelstelling van
nancierd. Ik zou het prachtig vinden als bijvoorbeeld
ze zo kleine energiecentrales worden voor de wijk. Klanten van ing in die buurt sluiten dan bijvoorbeeld
gezamenlijk een lening af om die school vol te leggen met zonnepanelen. Die lening wordt afgelost door de
het tot stand komen van initiatieven gericht op enerUrgenda is om Nederland sneller duurzaam te maken,
samen met bedrijven, overheden, maatschappelijke organisaties en particulieren.
lagere energierekening. Bovendien kan de school zich
Grenzen aan financiering
nodig hebben van de overheid. Maar daarvoor moeten
moeilijker financiering rond te krijgen. ‘In principe is
dan deels zelf financieren waardoor ze minder geld we integraal denken. Dat is blijkbaar nu nog moeilijk.’
Voldoende rendement
Anouk Blüm is als accountmanager duurzame fi-
nancieringen bij asn Bank verantwoordelijk voor het financieren van duurzame projecten. ‘Zo’n project
met Unica is mogelijk omdat dit op de lange termijn voldoende rendement oplevert. Een samenwerking
met een grote partij als Unica betekent dat het project
de juiste schaalgrootte krijgt, waardoor financiering haalbaar wordt.’
Alle financieringen worden getoetst door de afdeling
Duurzaamheid van de asn Bank. Deze afdeling beslist
of projecten voldoen aan de doelstelling van de bank.
De criteria hiervoor zijn vastgelegd in verschillende issuepapers rond drie pijlers: mensenrechten, klimaat
Voor kleinere initiatieven is het ook bij de asn Bank
duidelijk dat hoe groter het project is, hoe beter dit financierbaar is, zegt Blüm. ‘Kleinere projecten zijn
minder efficiënt en soms ingewikkelder. Alleen al de
expertise die nodig is voor het opstellen van contracten, is voor veel kleinere installateurs een stap te ver.
Uneto-vni zou hier wel een rol in kunnen spelen. asn
staat absoluut open voor een bundeling van projecten
van kleinere installateurs. Het is vaak de kleine om-
vang die financieringen moeilijk maakt omdat er net
zoveel kosten worden gemaakt voor kleine financieringen als bij grotere. Passende en standaardcontracten met betrouwbare partijen zijn hier inderdaad essenti-
eel. Ook is een eigen inbreng noodzakelijk, afhankelijk
van het risico van de projecten. Het zou uniek zijn. Zover ik weet, wordt dit nog niet gedaan door andere brancheverenigingen.’
en biodiversiteit. ‘Op dit moment hebben wko’s het
asn
is minder rendabel omdat zonnepanelen in verhou-
door exploitanten waarbij installateurs zorgen voor
staat ook open voor geheel nieuwe construc-
beste terugverdienmodel’, zegt Blüm. ‘Zonne-energie
ties, zoals het ontzorgen van de energievoorziening
ding duurder zijn. Wko’s dringen bovendien het gas-
de verduurzaming van de energie via bijvoorbeeld de
gebruik terug, terwijl zonnepanelen de vraag naar fos-
siel opgewekte elektriciteit terugdringen. Omdat gas duurder is dan elektriciteit is de potentiële besparing van wko dus hoger, terwijl de aanschafprijs in verhou-
ding laag is.’ Unica werd als partner gekozen omdat zij
de schaalgrootte en de expertise hebben. ‘Wij zoeken
partijen die ‘mandjes’ kunnen maken van bedrijven, waardoor een clustering van wko’s ontstaat. Als dat bij elkaar komt, dan is er financieringsbasis.’
De asn Bank onderzoekt op dit moment samen met
verlichting en de gebruiker de financiering terugbetaalt uit de besparing. ‘Zo’n soort constructie is een
win-winsituatie voor alle partijen. De uitdaging zit
hier wederom de bundeling van projecten. Op zichzelf
staand zijn ze te klein, maar door een grote partij ertussen te schuiven, is dit wel weer mogelijk. Bij zo’n
soort constructie is de zekerheidspositie voor een bank nog wel een issue. Wat gebeurt bijvoorbeeld bij een faillissement? We vinden het echter zeker de moeite waard om hier dieper in te duiken.’ <
intech K&S Juli/Augustus ’12
KS07 08-11.indd 11
11 02-07-12 09:30