budowa i remont
budowa i remont
Domy z gliny Dom w Helence
fot. Joanna Kucharska-Kosatka
Tekst Małgorzata Kijak-Olechnicka
Dobra glina Regulacja mikroklimatu Ś ciany z gliny naturalnie
wchłaniają i wyparowują wilgoć. Ta cecha sprawia, że wewnątrz domu z gliny utrzymuje się stała wilgotność powietrza na odpowiednim do życia poziomie.
110
murator 10
2012
Izolacja termiczna i akustyczna
Ściany z gliny i słomy mają niski współczynnik przenikania ciepła, a jednocześnie akumulują je, co powoduje zmniejszenie zapotrzebowania na energię do ogrzewania. Stanowią też bardzo dobrą izolację akustyczną budynku.
Ognioodporność Ś ciany z gliny i słomy
lub drewna są odporne na ogień. Należy tylko stworzyć dostatecznie grubą i trwałą warstwę ochronną z gliny lub tynku wapiennego.
urt powrotu do naturalnych materiałów w budownictwie zakłada stosowanie rozwiązań, które nie wymagają nakładów energii na produkcję. Są to stare, sprawdzone metody zweryfikowane pod kątem przydatności w dzisiejszym świecie i przystosowane do obecnych potrzeb. Właściwości naturalnych materiałów i nowoczesna technologia ich obróbki umożliwiają wykonywanie budynków,
N
Glina lekka lub ciężka
Glina może spajać słomę (i inne wypełniacze) lub ją otaczać w postaci tynku. Jeśli glinę wymieszamy z bardzo dużą ilością słomy lub innych wypełniaczy, na przykłd trocin, wiórów drewna, granulek keramzytu, powstanie tak zwana glina lekka. Ciężar takiej masy
wynosi 100 kg/m3. Jeżeli budulec zawiera materiały o dobrych parametrach izolacyjnych – słomę lub keramzyt – może być bardzo ciepły. Glina ciężka to mieszanka gliny z piaskiem i niewielkim dodatkiem słomy lub trocin, a także sama ubijana glina. Jej ciężar wynosi powyżej 1 t/m3. Glina ma wysoki współczynnik przewodzenia ciepła, dlatego ściana w domu całorocznym wymaga izolacji termicznej.
Dostępne technologie
Bloczki (cegły) gliniane wykonuje się w prasach ręcznych lub hydraulicznych.
Glinę miesza się z dużą ilością słomy, formuje i pozostawia do wysuszenia (bez wypalania). Z bloczków tych można konstruować zewnętrzne i wewnętrzne ściany nośne, a także działowe oraz mury szachulcowe (tak zwany mur pruski). Muruje się je, używając zaprawy glinianej lub wapienno-glinianej. Stanowią dobre podłoże (o wysokiej przyczepności) dla naturalnych tynków. Bloczki mogą zostać wytworzone na placu budowy lub kupione gotowe. Przykładowo jedna z firm produkuje cegły i bloczki z mieszanki słomy, trocin i gliny, o zawartości słomy nie większej niż 25%.
Dom w Łapiczach fot. Małgorzata Kijak-Olechnicka
Dom mieszkalny z garażem oraz podpiwniczeniem w głównej części korpusu. Dębowa konstrukcja słupowo-belkowa jest łączona na kołki. Ściany samonośne wymurowano z bloczków z gliny lekkiej. W projekcie konsekwentnie podążano za tradycją: podmurówka z kamienia, małe okna z podziałami, dach kryty strzechą. Budynek jest w fazie wykończeń wewnętrznych, kończone są tynki gliniane, posadzki. Autor projektu: Pracownia Projektowa Joanna Kucharska-Kosatka, współautor: Paweł Sroczyński. Budowa była prowadzona systemem gospodarczym
które spełniają współczesne wymagania techniczne. Zwolennicy budowania z gliny, słomy i drewna argumentują, że materiały te nie zawierają toksycznych i szkodliwych dla zdrowia substancji. Jeśli wykorzystamy materiał z najbliższej okolicy, obniżymy koszty transportu i ograniczymy emisję CO2 do środowiska. Materiały są mało przetworzone, do ich produkcji zużyto niewiele energii, a odpady z budowy wracają do natury, nie zanieczyszczając środowiska. Po zakończonej eksploatacji domu budulec może zostać przetworzony lub w krótkim czasie rozłoży się w ziemi. Budowanie w sposób naturalny przyciąga zapaleńców. Funkcjonuje idea warsztatów, na których ludzie uczą się budować domy z gliny. Rok temu w Łodzi odbyło się pierwsze w Polsce spotkanie osób zainteresowanych budownictwem naturalnym Cohabitat Gathering, na które przybyło 230 osób. W tym roku planowane jest ono na październik (www.cohabitat.net). Domów tego typu w Polsce powstaje ciągle mało (w tej chwili trwa ponad 20 budów). Jest to wciąż faza eksperymentalna, techniki przystosowuje się do współczesnego stylu życia. Każdy budynek to indywidualne rozwiązanie odpowiadające inwestorowi i powołane do życia zgodnie ze sztuką budowlaną przez architekta. To wymaga elastycznego podejścia do realizacji.
Domek z beli słomy. Zbudowała go grupa uczestników warsztatów w czasie dwóch dziesięciodniowych sesji. Ściany obustronnie pokryto tynkiem glinianym, dach tradycyjnym gontem, a poddasze wykończono od zewnątrz drewnem
fot. Paweł Sroczyński
natury
Warsztaty Cohabitatu fot. Piotr Kolesiński
Pochwała
Glina, słoma, drewno to produkty naturalne, łatwo dostępne, tanie i przyjazne. Są wśród nas pasjonaci, którzy budują z nich domy. Ale nie przypominają one starych lepianek. Są to nowoczesne domy energooszczędne, a nawet pasywne.
Hanka Sienkiewicz mieszka w Łapiczach koło Krynek (województwo podlaskie) w domu zbudowanym w technologii bloczków gliny lekkiej przez wynajętą firmę. Opowiada: – Mieszkam w domu z gliny już od trzech lat. Wcześniej mieszkałam w tradycyjnym, budowanym z cegieł, potem w drewnianym. W każdym z nich panowała inna aura. Najlepiej czuję się w moim glinianym domu. Nie wiem, czy sprawia to odpowiednia wilgotność, czy po prostu glina emanuje dobrą energię. Mimo wielu trudności w trakcie budowy, ciągle jest jeszcze kilka problemów, które muszę rozwiązać. Teraz wiem, że należy uważnie dobierać firmę, której powierzymy proces budowy. Mieszkając w takim domu, trzeba pamiętać, że ściany gliniane pochłaniają promieniowanie, stąd duże problemy z możliwością odbioru telefonów komórkowych i Internetu. Dopiero po zamontowaniu wzmacniacza miałam możliwość kontaktu ze światem murator 10
2012
111
budowa i remont
budowa i remont
Dom w Pędzewie
Dom letniskowy w Gajówce
2012
iele osób obawia się ognia. Ale słoma w ścianie jest gęsto sprasowana i obustronnie otynkowana, więc bezpośrednie zajęcie się ogniem nie jest możliwe. Badania testujące ognioodporność takiej ściany prowadzone w krajach Europy Zachodniej wykazały, że dopiero po 90 minutach ekspozycji na ogień ściana zaczyna dymić po drugiej stronie. Inni obawiają się myszy, szczególnie w domach zbudowanych w technice beli słomy. Ale myszy lubią żyć w „przestrzeniach pomiędzy”. Należy więc zabezpieczyć ścianę w dolnej części, by uniemożliwić im dostanie się do wnętrza przegrody, oraz tworzyć bariery, które nie pozwalają gryzoniom wspinać się na ściany.
ocieplenia. Ale może służyć jako wewnętrzna masa termiczna. Ziemia ubijana w szalunkach daje niezwykłe efekty estetyczne, które można podkreślić przez dodawanie pigmentów do poszczególnych warstw. Z tego powodu jest też rzadko tynkowana, choć czasem jest to niezbędne. Glina z drewnem (drzewoglina, ang. cordwood). Ściany nośne wznosi się z polan czy pieńków opałowych układanych w poprzek muru i przekładanych masą gliniano-trocinową jako warstwą izolacji. Ściany mogą być
impregnowane lub pokrywane naturalnymi tynkami. Drewno sosnowe lub świerkowe stanowi około połowy objętości ściany. Na nieotynkowanej elewacji widoczne są charakterystyczne okrągłe (lub w kształcie fragmentów koła) przekroje pieńków. Ponad 250 starych domów z gliny połączonej z drewnem – o „zbrojeniu” z naprzemianległych poziomych i ukośnych warstw polan, witek, prętów, gałązek odnalazł na Podlasiu dr Jarosław Szewczyk, architekt i wykładowca Politechniki Białostockiej. r
fot. Jacek Choma
murator 10
W
Ściany i dach z prefabrykowanych modułów drewnianych (2,5 x 2,5 m) wypełnionych kostkami sprasowanej słomy. Moduły przygotowano wcześniej w stodole i obłożono gliną. Po wyschnięciu zmontowano je w całość w ciągu jednego dnia. Elewację zrobiono z desek modrzewiowych, ściany obłożono od wewnątrz tynkiem glinianym o drapanej fakturze. Autor projektu: Karolina Szkapiak, SK-Architekci. Pracownia Architektoniczna. Wykonawca: Moritz Reichert, Dobry Dom
Dom na Podkarpaciu fot. Tomir Hayder
fot. z prywatnego archiwum
112
Grażyna i Krzysztof Kacperek budują w Jabłonnie pod Warszawą dom z kostek słomy. Opowiadają: – Podczas całego procesu budowania przebywanie w naszym domu jest przyjemnością. Pachnie drewnem, słomą i ziołami. Na pewnym etapie dom przypominał drewnianą stodołę, do której zwoziliśmy kostki słomy prosto od rolnika. Proces budowy jest pełen pozytywnej energii i twórczej radości. Wykonywanie naturalnych tynków we własnym domu to naprawdę wyjątkowe i niezwykłe doświadczenie. Glina jest miła w dotyku i bardzo plastyczna. Można w niej łatwo tworzyć półki i nisze. Tak zbudowane ściany latem dają przyjemny chłód, a zimą utrzymują ciepło. Dom zbudowany ze słomy i gliny ma w sobie zawsze to „coś” wyjątkowego, ma swój niepowtarzalny urok i klimat, ma duszę. Projekt: Reinhard Coppenrath
Małe „ale”
Glina ubijana w szalunkach (ang. rammed earth). Mury wznosi się, zaczynając od skonstruowania drewnianego lub stalowego szalunku na fundamencie. Glinę układa się partiami w szalunku i ubija, najczęściej ręcznymi młotami pneumatycznymi. Po odpowiednim zagęszczeniu warstwy układa się następną i ubija. I tak aż do uformowania ściany pożądanej wysokości. Ściana z ubitej gliny (zwykle o grubości 30-60 cm) ma parametry cieplne zbliżone do cegły pełnej, dlatego jako ściana zewnętrzna wymaga dodatkowego
fot. Karolina Szkapiak, Moritz Reichert
Dom w Jabłonnie
fot. Karolina Szkapiak, Moritz Reichert
Ta technika daje duże możliwości samodzielnego tworzenia dowolnych kształtów. Można w niej też wykonać wewnętrzne ściany akumulacyjne (nazywane czasem masą termiczną). Glina ma dobrą pojemność cieplną i dużą bezwładność. Ściana z niej może zimą pełnić funkcję akumulatora ciepła słońca lub pieca i dogrzewać pomieszczenie. Latem, schładzana wodą lub zimnym powietrzem, będzie stanowić radiator – obniżać temperaturę we wnętrzu. Technikę gliny układanej ręczne można łączyć z innymi, na przykład słomianych beli. Jest bardzo trwała. Szacuje się, że w południowej Anglii jest około 50 tysięcy wciąż używanych budynków wykonanych w tej technice, a niektóre z nich stoją od kilkuset lat.
fot. Karolina Szkapiak, Moritz Reichert
naturalnego. Są one w stanie przenosić obciążenia bez wspomagania słupami drewnianymi. Do konstrukcji samonośnych stosuje się kostki o zwykłych wymiarach (ich ciężar objętościowy musi wynosić przynajmniej 90 kg/m3) i szersze – o grubości 70-120 cm. Właśnie takie bloki wykorzystuje szwajcarski projektant Werner Schmidt do realizacji swoich projektów utrzymanych w modernistycznej stylistyce (www.atelierwernerschmidt.ch/de). Glina układana ręcznie warstwami (ang. cob). W tej technice wykorzystuje się dużo gliny i mało wypełniaczy. Rękami i stopami miesza się bryły ziemi ze słomą i piaskiem i układa je na fundamentach. Mury o grubości około 60 cm nie wymagają konstrukcji nośnej. Pokrywa się je wapiennym tynkiem.
fot. Karolina Szkapiak, Moritz Reichert
Całoroczny dom mieszkalny w technologii kostek słomy powstawał metodą warsztatową. Na fundamencie wyniesionym ponad poziom gruntu ustawiono prefabrykowaną drewnianą konstrukcję słupowo-belkową. Ściana słomiana otacza szkielet w odległości 5 cm, jest to konstrukcja samonośna. Tak wypełniony szkielet domu zamknięto poziomymi i pionowymi stężeniami. Wewnątrz wykonano tynki gliniane i podłogi z drewna. Autorzy projektu: Mariusz Zatylny, Mariusz Swat, Damian Nowak, Paweł Sroczyński. Wykonawca: Organika Mateusz Szwagierczak – konstrukcja, Cohabitat Design & Build – słoma i tynki
fot. Karolina Szkapiak, Moritz Reichert
fot. Paweł Sroczyński
fot. Mateusz Szwagierczyk
W ofercie jest kilka wymiarów: 25 x 12 x 6,5, 25 x 11,5 x 12, 25 x 17,5 x 12, 28,8 x 17,5 x 9 cm, a na zamówienie mogą zostać wykonane także formy o innych wymiarach. Monolityczna ściana z gliny lekkiej. Mieszanka gliny i słomy jest wykonywana tak jak przy blokach, ale masę umieszcza się w rozbieralnym deskowaniu i zagęszcza. Tej techniki używa się zazwyczaj do konstrukcji grubych ścian zewnętrznych, jednak może być także stosowana do wznoszenia cieńszych ścian wewnętrznych. Do budowy ściany monolitycznej można także wykorzystać mieszankę gliny i dodatków innych niż słoma, takich jak keramzyt, trzcina, trociny czy odpady drewniane, jakie pozostają przy wyrębie lasu czy obróbce drewna w tartaku. Kostki słomy tynkowane gliną lub wapnem (słomobele, ang. strawbale). Konstrukcję nośną (tradycyjnie drewnianą, słupowo-ryglową) wypełnia się sprasowanymi kostkami słomy o wymiarach 45 x 49 x 80 cm i ciężarze objętościowym 80 kg/m3. Słoma zawiera powietrze, które jest dobrym izolatorem. Współczynnik przewodzenia ciepła U sprasowanej słomy wynosi 0,09 W/(m.K), co przy najczęściej stosowanej grubości ściany 45 cm daje współczynnik przenikania ciepła U = 0,12-0,13 W/(m².K) (porównywalny do 20 cm styropianu). To umożliwia wykorzystanie tej techniki w budownictwie pasywnym. Można też budować bez konstrukcji – ściana nośna jest z kostek słomy pokrytych kilkoma warstwami tynku
Dom o konstrukcji drewnianej samonośnej przeznaczony na cele mieszkalne. Trzy ściany zbudowano z gliny z drewnem (bez dodatkowego ocieplenia), jedną – w technologii słomobeli. Wewnątrz ściany działowe wzniesiono z gliny wymieszanej ze słomą. Bryłę domu osłania dach z bardzo szerokim okapem. Autor projektu, wykonawca i inwestor – Tomir Hayder, stolarz-cieśla murator 10
2012
113
budowa i remont
budowa i remont
Z cegieł glinianych
Architekci projektują domy z gliny
tynk gliniany
W
2011 r. mięsięcznik „Murator” ogłosił konkurs na dom ekologiczny. Wśród prawie 100 nadesłanych prac znalazło się 11, w których zaproponowano użycie gliny i słomy. Autorzy połączyli możliwości, jakie dają techniki budownictwa naturalnego, z zasadami kształtowania budynków pasywnych, a co za tym idzie zastosowali wiele nowoczesnych rozwiązań. W pracach dominowała technologia budowy ścian o konstrukcji drewnianej z wypełnieniem kostkami słomy. Dwa projekty zakładały użycie do wypełnienia konstrukcji drewnianej cegieł glinianych suszonych ze słomą. W kilku zaproponowano technikę gliny ubijanej do budowy wewnętrznych ścian termicznych. Fundament. W domu z gliny można wykonać konwencjonalne fundamenty – posadowić budynek na ścianach fundamentowych wymurowanych z bloczków betonowych lub monolitycznych albo na żelbetowej płycie fundamentowej o grubości minimum 25 cm z warstwą izolacyjną z twardych płyt izolacyjnych, na przykład styropianowych (30 cm) pod spodem na zagęszczonym podkładzie. Wielu architektów zaproponowało słomę jako materiał do izolacji termicznej fundamentów. Należy wtedy zastosować zabiegi, które ochronią ją przed zawilgoceniem. Przewidywane w jednym z projektów rozwiązanie to wyniesienie budynku ponad poziom terenu na słupach (fundament punktowy). Inne to osłonięcie fundamentu warstwą twardych płyt izolacyjnych lub posadowienie płyty fundamentowej na zagęszczonym szkle piankowym bądź wykorzystanie stóp żelbetowych wystających ponad lico zagęszczonego szkła piankowego (ze względu na warunki gruntowe to ostatnie nie zawsze jest możliwe). Konstrukcja i ściany zewnętrzne. W większości projektów zastosowano szkieletową konstrukcję słupowo-belkową z drewna sosnowego z ociepleniem z kostek słomy silnie ubitych w czasie montażu. Ściany działowe. W projektach zaproponowano ich budowę z bloczków glinianych lub ubijanej gliny. Czasem odpowiednio dostosowane mogą stanowić tak zwaną masę termiczną regulującą klimat wewnątrz domu. W lecie taką ścianę można chłodzić na przykład deszczówką lub wykorzystując zimno z piwnicy, co powoduje naturalne obniżenie temperatury. Zimą akumulacja ciepła i dodatkowe dogrzewanie masy umożliwia utrzymanie komfortu cieplnego w domu.
114
murator 10
2012
Tynki. Autorzy podkreślali, że surowej gliny nie stosuje się na tynki zewnętrzne (chyba że zostanie ona zaimpregnowana). Zamiast niej najczęściej użyto tynku wapiennegoo grubości 5-6 cm. Tynki wapienne są odporne na warunki atmosferyczne i paroprzepuszczalne. Projektanci uważają, że glina ma wpływ na tworzenie się zdrowego mikroklimatu domu: jest higroskopijna, więc reguluje wilgotność, ma właściwości antygrzybiczne, wiąże substancje szkodliwe i zatrzymuje promieniowanie. Wewnątrz powszechnie proponowano wykonanie tynków glinianych, które stanowią zabezpieczenie słomy, konserwują drewno, a także służą jako masa akumulująca ciepło. Glina jest plastyczna, umożliwia łatwe tworzenie detali i uzyskanie różnych faktur (od chropowatych do idealnie gładkich). Wewnątrz wykończenie stanowią najczęściej warstwy gliny wymieszanej z piaskiem, o grubości 3-5 cm. Ostatnią warstwę może stanowić mieszanka gliny z drobnym piaskiem kwarcowym. Podłogi. Jedna z grup projektowych zaproponowała podłogę z gliny zmieszanej z piaskiem w proporcji 1:7, zestalonej uelastycznionym preparatem do wzmacniania kamienia i wypolerowanej na gładko. Inna – klepisko o grubości 10 cm z ubitej gliny. Dach. Większość projektów przewidywała zastosowanie dachu zielonego, często izolowanego słomą. Aby chronić elewację przed zawilgoceniem, zaproponowano na przykład przykrycie budynku dachem wystającym 150 cm poza obrys ścian zewnętrznych. Dach zazwyczaj ma konstrukcję drewnianą – kratownicę. W projekcie, w którym zasugerowano rozwiązanie modułowe, dach także jest ułożony z prefabrykowanych elementów wypełnionych słomą. Do pokrycia dachu można użyć każdego dostępnego materiału. Z punktu widzenia spójności idei budownictwa naturalnego zasadne wydaje się pokrycie zielenią lub strzechą, gontem, łupkiem czy choćby dachówką ceramiczną. Część projektów przewidywała umieszczenie na dachu instalacji solarnych, także wykonanych samodzielnie. Okna. Najtrafniejszym wyborem wydaje się zastosowanie stolarki drewnianej przeznaczonej do budownictwa pasywnego – okien trzyszybowych. Instalacje. Autorzy jednego z projektów założyli ogrzewanie domu kotłem na pelety z drewna lub granulat z trocin ze wsparciem kominka z zamkniętą komorą spalania, z wkładem wodnym, kaflową obudową i dwutonową
dwie warstwy cegieł glinianych ze słomą
płyty paroizolacyjne
Autorzy projektu: architekci Jolanta Janiszewska, Krzysztof Klimkiewicz, Paweł Kowalski
drewniane płyty elewacyjne
folia paroizolacyjna izolacja termiczna z celulozy
masą akumulacyjną. Całość ma być podłączona do bufora o pojemności 1000 l. Inne projekty zakładały wykorzystanie kominka z płaszczem wodnym jako podstawowego źródła ciepła i ciepłej wody. Można także wybudować piec ceglany obłożony gliną zmieszaną z piaskiem. Paliwem będzie biomasa (drewno, wióry, wierzba energetyczna). Wewnątrz takiego pieca znajduje się wkład z płaszczem wodnym zasilający instalację ogrzewania podłogowego (rurki PCW mogą być poprowadzone także w ścianie). Ponadto obok płaszcza wodnego przez wymiennik ciepła mogą być podłączone kolektory słoneczne. Ponieważ w domach z gliny tynki są bardzo grube, zaproponowano także montaż wewnątrz nich miedzianych ściennych modułów grzewczych. Jako system wspomagający i zabezpieczający przed zamarznięciem instalacji podczas dłuższej nieobecności stosuje się jednak nieraz piec elektryczny. Podgrzewanie ciepłej wody użytkowej rozwiązywano zazwyczaj przez panele słoneczne, często jednak ze wspomaganiem grzałki elektrycznej. Wiele projektów przewidywało tak zwany mały obieg kanalizacji – ścieki z umywalek, wanien i pryszniców są używane do spłukiwania toalet. Wentylacja. Kilka projektów zakłada zastosowanie wentylacji mechanicznej. W innych świadomie z niej zrezygnowano, zakładając dopływ świeżego powietrza przez nawiewniki ciśnieniowe oraz systemy rozszczelnienia okien lub po prostu otwarte okna. Świeże chłodne powietrze może być także doprowadzane ze żwirowych gruntowych wymienników ciepła rurami z PCW umieszczonymi w ścianach. Wymienników zwykle jest kilka i pracują zamiennie, co jest podyktowane kilkunastogodzinnym czasem regeneracji złoża. W zimie świeże powietrze z wymienników transportowane jest do wnętrza domu grawitacyjnie, w lecie za pomocą wentylatorów mechanicznych umieszczonych na końcu każdego wylotu powietrza. Zużyte powietrze usuwane jest z budynku grawitacyjnie kominami.
panele słoneczne o zmiennym kącie nachylenia
Ściany o konstrukcji drewnianej z wypełnieniem w postaci dwóch warstw suszonych cegieł glinianych ze słomą. Ściany zewnętrzne są osłonięte paroizolacją i ocieplone warstwą z celulozy (25 cm). Całość pokryto płytami paroizolacyjnymi i drewnianymi płytami elewacyjnymi, obie warstwy oddziela pustka powietrzna. Na oknach od strony południowej i zachodniej przewidziano panele słoneczne o zmiennym kącie nachylenia pełniące również funkcję żaluzji.
Z traw i ziemi Autorzy projektu: architekci Mateusz Gierszon, Ewelina Siestrzewitowska, Antoni Surowiak, Maciej Uszyński
dach zielony
tynk gliniany
bloczki z gliny niewypalonej Dom zbudowany w technologii strawbale ma drewnianą konstrukcję szkieletową ocieploną blokami słomy. Ochronne tynki zewnętrzne, a także wewnętrzne ściany akumulacyjne wykonane są z gliny. W klimacie Polski glina użyta do budowy domu musi być zabezpieczona przed rozmywającym ją deszczem, zarówno przez odpowiednio dobrane składniki tynku glinianego, jak i ukształtowanie bryły. Ochrona była więc podstawowym celem podczas kształtowania bryły domu. Wykonana z drewna zewnętrzna „rama” budynku jest przeznaczona do rozwoju roślin pnących.
W
bloki sprasowanej słomy
Wyrób jednostkowego zastosowania
yroby z gliny i słomy nie występują na rynku w powszechnym obrocie. Jeśli chcemy z nich zbudować dom, powinny spełnić określone normy, które są bardzo stare. W związku z tym każdorazowo należy wystąpić o możliwość zastosowania w obiekcie wyrobów wykonanych według indywidualnej dokumentacji technicznej. Mówi o tym artykuł 10 Ustawy o wyrobach budowlanych z 16 kwietnia 2004 r. (DzU nr 92, poz. 881). Ustawodawca dopuścił uproszczony tryb wprowadzania do zastosowania
tego typu wyrobów. Wymagana jest indywidualna dokumentacja techniczna takiego wyrobu sporządzona przez projektanta obiektu oraz oświadczenie producenta wyrobu o jego zgodności z dokumentami i przepisami budowlanymi. Czyli architekt staje się projektantem „wyrobu jednostkowego zastosowania”. Wykonawca natomiast podpisuje oświadczenie, że dany projekt jest zrealizowany zgodnie z wytycznymi architekta. Polskie normy: • Normy dotyczące gliny niepalonej i tworzyw
cementowo-glinianych w budownictwie – BN-62/6738-1, listopad 1962 r.; • Masy cementowo-gliniane z wypełniaczami – BN-62/6738-02, listopad 1962 r.; • Budownictwo z gliny – masy gliniane – BN-62/6749-02, grudzień 1962 r.; • Pustaki cementowo-gliniane, dymowe, spalinowe, wentylacyjne – BN-62/9012-01, grudzień 1962 r.; • Cegły i bloki cementowo-gliniane z wypełniaczami – PN-65/8-14501, grudzień 1964 r. murator 10
2012
115
budowa i remont
Radykalnie ekologiczny cztery warstwy papy na lepiku
deski osłonięte folią paroszczelną roślinność ziemia żwir
rys. Marcel Matusz, Jacek Sudak
kostki sprasowanej słomy
Autorzy projektu: architekci Marcel Matusz, Jacek Sudak
żaluzje z drewnianych żerdek deski Ściany budynku są wykonane z kostek prasowanej słomy o wymiarach 40 x 40 x 45 cm pokrytych z obu stron warstwą gliny (5 cm) wymieszanej z piaskiem w proporcji 1:7 i związanej wodą. Osłonę termiczną od strony gruntu stanowią prasowane kostki słomy ułożone na wylewce betonowej wykonanej na oponach wypełnionych gruzem betonowym. Podłoga to glina zmieszana z piaskiem, wewnątrz rozprowadzono rurki PCW ogrzewania podłogowego. Dach stanowią kratownice z desek sosnowych wypełnione kostkami prasowanej słomy. Do drewnianej konstrukcji stropu parteru i dachu są przymocowane rurki z PCW, których zadaniem jest wentylowanie słomy. Ściany zewnętrzne są osłonięte ruchomą ażurową konstrukcją drewnianą zapewniającą dodatkową ochronę przed wiatrem, deszczem, śniegiem i słońcem. Umożliwia ona regulację ilości docierającego do wnętrza światła słonecznego.
tynk gliniany warstwa spadkowa z twardego styropianu piec gliniany z płaszczem wodnym ławy fundamentowe ze zużytych opon samochodowych wypełnionych gruzem betonowym
posadzka gliniana na podkładzie z desek osłoniętych folią
wylewka betonowa pokryta dwiema warstwami papy na lepiku
Ze słomianych bali bele słomy osłonięte od wewnątrz folią paroizolacyjną, a od zewnątrz folią wstępnego krycia na deskowaniu ze szczeliną wentylacyjną; dach kryty łupkiem
tynk gliniany wewnętrzny klepisko gliniane na płytach OSB oddzielonych od słomy izolacją przeciwwilgociową bele słomy na płytach OSB i konstrukcji drewnianej
rys. Agnieszka Figielek, Joanna Lasecka, Agata Szyszka
bele ze słomy na konstrukcji drewnianej osłonięte wiatroizolacją
Autorzy projektu: architekci Agnieszka Figielek, Joanna Lasecka, Agata Szyszka
pustka powietrzna fundament palowy
tynk gliniany zewnętrzny
Dom o konstrukcji drewnianej wypełnionej kostkami sprasowanej słomy osłoniętymi siatką wzmacniającą i pasami tapicerskimi. W celu ochrony konstrukcji i wypełnienia ścian przed wilgocią został posadowiony na fundamentach palowych. Ściany zewnętrzne, podłoga parteru i dach są ocieplone kostkami słomy o wymiarach 80 x 80 x 120 cm, dzięki czemu mają współczynnik przenikania ciepła U = 0,6 W/(m2.K). Podłogę parteru oddziela od gruntu 50-centymetrowa pustka powietrzna. Podłogę piętra w celu jej izolacji termicznej i akustycznej wypełnia warstwa słomy o grubości 30 cm. Posadzki stanowi klepisko gliniane o grubości 10 cm ułożone na płytach OSB. Wszystkie tynki są wykonane z gliny, wewnętrzne mają grubość 3 cm, zewnętrzne – 10 cm. Na elewacji południowej okna są ustawione pod kątem 83°, co zapobiega przegrzewaniu pomieszczeń latem, a zimą zapewnia ich lepsze doświetlenie i pasywne dogrzanie.
116
murator 10
2012