9 minute read
Zawory butli nurkowych
Zawory butli nurkowych
WPROWADZENIE I WPŁYW NA DZIAŁANIA NURKA
Tekst WOJCIECH A. FILIP
Zdjęcie Tomasz Płociński
Każda butla posiada jakiś zawór – kojarzymy go zwykle z chwilą, kiedy przygotowujemy się do nurkowania, trzeba odkręcić (otworzyć) zawór, bo konieczna jest kontrola sprzętu, oraz z zakończeniem nurkowania, kiedy zawór trzeba zamknąć, bo sprzęt chcemy zdemontować.
Czy istnieje jakiś powód, dla którego powinniśmy wiedzieć coś więcej o zaworach w butlach do nurkowania?
Ten artykuł podzielimy na 3 krótsze teksty, każdy znajdzie w nich coś dla siebie*.
Na początek spróbujmy wybrać najdogodniejszy dla siebie zestaw informacji: dla uproszczenia będą one oznaczone jako A, B, C.
A. Nie interesują mnie zawory butli – jeżeli muszę coś o nich wiedzieć, niech to będzie absolutnie minimum.
B. Używam kilku zaworów na każdym nurkowaniu – chętnie dowiem się czegoś więcej niż tylko jak je otworzyć i zamknąć.
C. Wiem, że detale mają znaczenie. Lubię sam konfigurowaćswój sprzęt w sposób, który podnosi komfort i bezpieczeństwomojego nurkowania.
A.(czas na przeczytanie całego artykułu: ok. 30 sekund)
Czy masz własną butlę nurkową?
— Nie, nie mam. Poproś instruktora aby wyjaśnił ci jak otwierać i zamykać zawór butli.
— Tak, mam własną butlę! Poproś instruktora aby wyjaśnił ci jak otwierać i zamykać zawór butli.
Zawory wymagają serwisowania tak jak automaty – oddaj swoją butlę do serwisu i poproś o pełny serwis zaworów 1 raz w roku oraz zawsze wtedy kiedy masz kłopot z otwarciem lub zamknięciem któregoś zaworu. Jakikolwiek wyciek gazu, bąbelki pojawiające się w okolicach gałki zaworu, połączenia zaworu z butlą – to także sygnał, że zawór wymaga naprawy.
Zdjęcie Bartek Trzciński
B.(czas na przeczytanie całego artykułu: ok. 4 minuty)
W wersji dla nurków zaawansowanych (B) proszę przyjąć, że każda butla (również argonówka) wymaga corocznego serwisu zaworu. Zawór otwieramy i zamykamy wielokrotnie: przed, w trakcie i po nurkowaniu, butle nosimy trzymając zwykle za zawór, gałka zaworu bywa uderzana w trakcie transportu na nurkowanie – już to powinno być wystarczającym powodem aby zadbać o stan techniczny zaworu zanim ten odmówi współpracy.
Jeżeli podróżujemy i nawet złożone nurkowania wykonujemy na wypożyczonych butlach warto sprawdzić działanie zaworów – szczegóły na końcu części B.
PRZEŚLEDŹMY WPŁYW ZAWORÓW NA DZIAŁANIA NURKA
Pojedyncza butla lub twin założony na plecach
1. Pozycja
Położenie zaworów za głową nurka wpływa bezpośrednio na jego pozycję pod wodą. Każdorazowo trymowanie zaczynamy od uzyskania całkowicie swobodnej pozycji, w której możemy swobodnie podnosić głowę do skrajnie odchylonego w tył położenia. Aby tak mogło się stać konieczne jest przesunięcie zaworów w możliwie najniższe położenie.
2. Ograniczenie wentylacji
Zbyt wysoko ustawione zawory butli mogą wraz z automatami ograniczyć możliwość swobodnego oddychania. Brak możliwości swobodnego wydychania powietrza (opuszczona głowa, a przez to częściowo zamknięte drogi oddechowe), powoduje konsekwentny wzrost CO2 w naszym organizmie, a to prowadzi nie tylko do zwiększonego zużycia gazu, ale także potęguje efekt narkotyczny.
3. Techniki poruszania i manewrowania
Zmęczenie w trakcie nauki poruszania i manewrowania, wypływanie w górę zamiast pływania wstecz to 2 najczęstsze sygnały, które powinny zachęcić nas do zrobienia sobie kilku zdjęć albo filmików z nami w roli głównej. Poprośmy kumpla żeby zrobił kilka zbliżeń na położenie zaworów względem głowy – to najprostszy sposób na weryfikację czy przypadkiem zawory nie leżą nam na głowie, albo ustawione są tuż za nią.
UWAGA! Można odnieść mylne wrażenie, że tylko bardzo nisko położone zawory są właściwym, bezpiecznym rozwiązaniem. Nie jest to prawda. Zawory w pierwszej kolejności nie mogą blokować swobodnego odchylania głowy nurka, która dobrze żeby przez cały czas nurkowania była w pozycji lekko odchylonej w tył, ale także muszą być stale w zasięgu rąk nurka, aby ten mógł je swobodnie otwierać i zamykać w trakcie nurkowania.
Zdjęcie Mariusz Czajka
Butle boczne
1. Pozycja nurka
Do butli bocznych wybieramy zawory jak najniższe – co prawda wymagają one odpowiedniego przygotowanie automatów stage (niskie zawory wymagają nieco innego ułożenia krótkiego węża HP), ale w zamian ograniczają przeważenie nurka z przodu. Średnio, każdy automat wraz z zaworem waży ok 1 kilograma. Jeżeli zapniemy sobie 2 stage z przodu, to mamy przeważenie skutecznie psujące naszą pozycję. Wysokie zawory w połączeniu z ciężkimi automatami działają jak przesunięcie balastu w górę albo do przodu, patrząc na poziomą sylwetkę nurka. Jeżeli dołożymy do tego zbyt wysoko ustawionego twina, to mamy odpowiedź na pytanie dlaczego przez całe nurkowanie musimy siłowo utrzymywać w miarę poziomą pozycję albo wyglądamy tak, jak część nurków technicznych, pływając „koniem”.
2. Pływanie wstecz z pełnymi butlami bocznymi.
Zbyt wysokie zawory zastosowane na butlach bocznych dają się we znaki szczególnie w czasie delikatnych manewrów (np. w czasie cofania) stale ustawiając nurka nogami w górę. Pewnym rozwiązaniem minimalizującym przy okazji kołysanie się butli bocznych w przód i tył jest ułożenie lewego przedramienia na zaworach i lekkie dociskanie ich w tył.
Koniec części B czyli jak sprawdzić zawór w wypożyczonej butli:
— czy jestem w stanie swobodnie wkręcić i wykręcić automat w zawór TAK/NIE
— czy mając zmarznięte dłonie jestem w stanie swobodnie odkręcić zawór TAK/NIE
— czy mając zmarznięte dłonie jestem w stanie swobodnie zakręcić zawór TAK/NIE
— czy włożona do wody, zakręcona argonówka, delikatnie bąbluje na połączeniu zawór butli TAK/NIE
„NIE” z dowolnego punktu powyżej (wyjątkiem jest argonówka) powinno spowodować, że wymieniamy butlę/zestaw na taki, w którym zawory działają sprawnie.
Zdjęcie Tomasz Płociński
Bąblowanie nie powinno występować w żadnej butli, jednak te do zasilania suchych skafandrów są często pomijane przy szczegółowej kontroli. Tymczasem nawet delikatne „dymienie” zamiast wyraźnych bąbelków może opróżnić naszą argonówkę. Co to znaczy, swobodnie odkręcić i zakręcić zawór? Zawór powinien pracować płynnie z jednego skrajnego położenia w drugie, dając się poruszać bez wyczuwalnych zacięć, konieczności „dobijania” aby go zakręcić do końca, albo „walki” przy odkręceniu.
C.(czas na przeczytanie całego artykułu: ok. 90 sekund)
Jest oczywistym, że dopasowanie zaworów do różnych rodzajów butli nurkowych oraz ich funkcji w czasie nurkowania ma duże znaczenie w rozwiązywaniu sytuacji awaryjnych i utrzymywaniu komfortu nurkowania. Konfiguracyjnie: Zawory w twinie.
Zestawy 2x10, 2x12 oraz niektóre 2x7 mają taki sam rozstaw zaworów. Separator w takich zestawach warto ustawić w kierunku przeciwnym do głowy. Pozwala to na swobodne operowanie tym zaworem, w odróżnieniu od ustawienia w kierunku „do głowy”, gdzie separator umieszczony pomiędzy automatami, wymusza na nurku opuszczenie i utrzymywanie głowy opuszczonej (częściowa blokada dróg oddechowych) w czasie operowania zaworem.
Zestawy 2x15, 2x18 i 2x20 mają szerszy rozstaw zaworów i więcej miejsca na rękę w suchej rękawicy z pierścieniami operującej zaworem separatora. Dodatkowo większa średnica butli odsuwa zawory od głowy, a to daje wystarczającą ilość miejsca na podniesioną głowę w czasie operowania separatorem, który w przypadku tych 3 rodzajów zestawów podwójnych lepiej sprawdzi się w położeniu „do głowy”.
Zdjęcie Mariusz Czajka
Formalnie: Zawór powinien być zamykany więcej niż 2 pełnymi obrotami – zabezpiecza go to przed szybkim, przypadkowym zakręceniem w kontakcie ze stropem (tzw. roll-off na lewym zaworze).
Technicznie: Uszczelnienia (o-ringi) w zaworach powinny mieć twardość 90 Sh. Ma to szczególnie duże znaczenie jeżeli wrzeciono zaworu jest uszczelniane doczołowo. „Gumowaty, ciągnący się ruch zaworu może świadczyć o zastosowaniu niewłaściwego uszczelnienia, lub o jego zużyciu.
O-ringi na separatorze uniemożliwiają wyciek przepływającego pomiędzy butlami gazu, pozwalając równocześnie na poruszanie separatorem (ciśnieniowo obciążony jest tylko jeden z 2, a czasem 3 o-ringów zastosowanych w tym miejscu).
Praktycznie: Uderzenie pokrętłem separatora w strop zdarza się bardzo rzadko, w wyniku takiej sytuacji, również przy uderzeniu pokrętłem zaworu prawego lub lewego rzadko kończy się awarią ze względu na małą prędkość nurka. Sytuacja zmienia się kiedy do dynamicznego kontaktu dochodzi w czasie poruszania się na skuterze. Jeżeli taki nurek zostanie zaatakowany przez złośliwą jaskinię, pokrętło zaworu prawego lub lewego może się skrzywić (odkształcenie wrzeciona) uniemożliwiając operacje zaworem. W jaskiniach szczególnie agresywnych taki kontakt może zakończyć się ścięciem pokrętła zaworu, zazwyczaj nie powodującym wycieku, ale przy odrobinie pecha i wcześniejszym roll-off'ie, sytuacja może zakończyć się odcięciem zasilania lewego automatu.
ALE DŁUGI ARTYKUŁ O ZAWORACH… Jego długość zmienia się wraz z perspektywą z jakiej patrzymy na zawory butli ;)
Artykuł może mieć kolejną część, bo przecież nie napisałem niczego o tym, jaki najlepiej wybrać zawór do butli pojedynczej, czy zawór do rozbudowy jest lepszy niż zawór „T”, albo czy warto kupować zawory 300 barowe zamiast 230 barowych. …i co z tymi pokrętłami, bo są plastikowe, gumowe, a nawet fluorescencyjne?
W przypadku nurków technicznych, nie powiedzieliśmy nic o tym, czym jest zawór „Burst disc”, czy nasze zawory lubią gościa ze sprężarkowni, albo czy tzw. syfon w zaworze uchroni nasz sprzęt przed wodą z butli.
Zdjęcie Bartek Trzciński
ZAKOŃCZENIE
Wraz ze wzrostem doświadczenia nurkowego rośnie u nas świadomość sprzętowa. Dobrze, żeby wiedza na temat używanego sprzętu miała nie tylko wymiar teoretyczny. Rosnący apetyt na głębsze i coraz bardziej złożone nurkowania powinien się przekładać na zrozumienie, jak sprzęt działa i jak to możemy wykorzystać. Niemniej ważne jest przewidywanie jak sprzęt może działać w skrajnych, niekorzystnych dla nas sytuacjach, np. kiedy sprzęt nie działa poprawnie. Konsekwencją powinien być właściwie przygotowany trening praktyczny.
Różne organizacje szkolące nurków stosują zbliżone, alemogące różnić się detalami procedury obsługi zaworów – stądjeżeli coś w tekście nie zgadza się z tym, co powiedział waszinstruktor, skonsultujcie z nim to, co przeczytaliście.
Zdarza się, że napięte programy kursowe połączone z ichweekendową formą, nie pozostawiają czasu na szczegółowezajęcie się tematami powiązanymi ze sprzętem na poziomiewystarczającym do jego obsługiwania w sposób bezstresowy.
Jeżeli chcecie dowiedzieć się więcej, serdecznie zapraszamdo Akademii Tecline na seminaria i warsztaty uzupełniające posiadaneumiejętności i wiedzę związaną ze sprzętem nurkowym.
Do zobaczenia, WAF •
https://teclinediving.eu/pl/akademia-tecline/#/
na kod PERFECTDIVER
z 15% rabatu
NA CAŁY ASORTYMENT NA STRONIE!!! Wejdź na www.kubekcontigo.pl i skorzystaj
na produkty pacsafe: www.niedajsieokrasc.pl
na produkty Dr.Bacty www.drbacty.com
na okulary FOFU pochodzące ze 100% plastiku z recyclingu www.fofuworld.pl
