Astriti

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

ASTRIT H. REÇKA

Z H G ËN JI M I I ËN D R R ËS Novelë

1

Astri H. Reçka

ASTRIT H. REÇKA ZHGËNJIMI I ËNDRRËS Novelë

Redaktor letrar: Kop ertina:

Kristaq F. SHabani I.W.A, W.P.S. Dasham ir Vraniçi

Botimi i këtij libri bëhet në kuadrin e nismës letrare Pazazhe e shkëm bim u niversal vlerash nën ku jd esin e Lid hjes së Kriju esve PEGASI ALBAN IA

Falenderim të veçantë për Inxhinjer ANDON PANGO që mundësoi botimin e këtij libri.

Copyright Astrit Reçka, 2011

Shtypur në Shypshkronjën e Shtëpinë Botuese Marin Barleti Tiranë, 2011

2

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Eja ti!

O e ëmbëla valëzë, Pse më sheh ashtu habitur, Të tregoj dua Unë një rrëfenjë, Veç këtë çast unë kam pritur Eja ti!

Oh e ëmbëla valëzë, Të bisedojmë neve pakëzë Kam një afsh këtu në gji, Merr ti çelës të ëndrrës sime, Një sekret të ma mbash ti Je e lirë!

O e ëmbëla valëzë, Dëgjoje këtë zemër të burgosur, Lundro ti në mes të detit, Tako tjetër pjesë të ëndrrës, Bashkë të bisedojnë ato mes vedit......

3

Astri H. Reçka

...Një dallgë e vogël po vinte drejt bregut të detit, shpejtësia e saj po rritej çuditshëm. Ja dhe pak,.. duhej të ishte përplasur në shkëmbinjtë e thepisur tani!.. Çudi! Cirkat e dallgës u ngritën, po bashkoheshin në një trajtë të habitshme duke u ngritur lart, lart.... Po konturoheshin dy figura mistike nën diellin rrezatonjës.

Ja, dy trupa po afroheshin përherë e më pranë njëri tjetrit, dy buzët e tyre po bashkoheshin, dukej sikur po puthej qielli me detin, të kthyera në qënie frymore...

N jë dallgë tjetër e padukshme hyri në mes, figurat po shkërmoqeshin ngadalë, si parafina e një qiriri, për të ngelur veç një vegim i qetuar në zhurmën e pakuptimtë të oshëtimës së dallgës.....

Oh! Ëndërr vezullonjëse!

4

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

* * *

E

dielë, fund gushti, vitet tetëdhjetë.. Shtrirë në rërën e lagu r, stu d entja e d ip lom u ar në faku ltetin ekonom ik Meri, atë p asd ite p o ku nd ronte valëzim in ëm bëltor të d allgëve në breg të d etit. Lozte m e kod rinat e vogla që form onte d u ke gru m bu llu ar rërën e lagu r. Uji i krip u r i detit hynte nëpër labirinthet e ngushta të asaj arkitekture p iram id ale, p ër të d alë sërish, d u ke m arrë një p jesë të ndërtesës. Herë, herë ndonjë dallgë e prishte të tërën.

A n u k ësh të d h e v etë d a sh u r ia k ësh tu , si këto kod rinëza të vogla si nd oshta d he vetë jeta? Dallgë të nd ryshm e në vite p rishin synim et, d ëshirat, p asionet, e bashkë m e to ed he ënd rrat, fantazitë që njeriu p ërp iqet t i nd ërtojë m e aq m u nd p ër t i kthyer në realitet. Sytë, Meri i d rejtoi larg, në horizontin e p ikëtakim it të qiellit me detin... Një dallgë e madhe nuk e la më të meditonte.

Disa fëm ijë kriju an zh u rm ën e zakon sh m e të të tilla rasteve, duke u hedhur përmbi dallgën e fortë... Pas pak çdo gjë ishte në monotoninë e saj. Një buzëqeshje e lehtë u shfaq në buzët e saj të ëmbla, shoqëruar me dy pika loti që rrëshkitën p rej kaltërsisë së syve të saj. Mori frym ë thellë d u ke thithu r arom ën jod izu ese të bregu t të d etit.

Përmes një pëshpërime të pavetëdishme u shpreh: Dhe jeta vazhd on ....

Të nesërmen do të largohej nga qyteti saj i lindjes për të filluar punë në një qytet tjetër. Kishte mbaruar studimet e larta. N ë fillim i kishin p rem tu ar p ër ta m bajtu r në u niversitet si p ed agoge, p or ngjarjet rrod hën nd ryshe.

Para d isa d itëve e lajm ëru an p ër t u p araqitu r në një qytet 5

Astri H. Reçka

tjetër, ku d o të p u n on te n ë n jë n d ërm arrje të re, si ekonom iste. Jetonte në një qytet bregd etar, lind u r d he rritu r m e d etin; kishte p arë anijet që vinin nga larg d he ankoroheshin në p ort, p eshkatarët që ktheheshin nga p esh kim i m e rrjetat e m bu sh u ra p lot. Kish te sod itu r perëndimin e diellit në horizontin e kuq, gjallërinë e ditës dhe freskinë e mbrëmjes së qytetit bregdetar. Tani i duhej të p ërballej m e një tjetër realitet, m e një qytet m alor, të punonte dhe jetonte, në një qytet në veri të Shqipërisë, ku të vërente dhe të ndiente freskinë e kohës, netët e gjata të dimrit të mbuluar me shtresën e bardhë të dëborës, pishat e larta, ndoshta, mendonte, duhej ndonjëherë të bisedonte ed he vetë m e ariu n .

Melankolia e syve të saj, shkrirë me hirin e bukurisë origjinale, krenaria në qënd rim in d he të folu rin e saj, i jep te n jë p erson alitet të veçan të. N jë fem ër em otive, shp esh shp ërthyese, bëhej m ë rrezatu ese nga bu tësia e flokëve të artë, të gjatë, d eri në m esin e saj të hollë, nga ngjyra e syve ku , d etet Ad riatik d he Jon kishin lënë bukurinë e kaltërsisë brënda tyre.

Po fillonte një jetë të re. Tani qu hej ku ad ro e lartë.

Ku ad ër i lartë!? Ku ad ër i lartë i Partisë d he i Pu shtetit.

Dhe norm alisht, si gjithë rinia m barë, kishte shp rehu r d ësh irën d h e n jëkoh ësish t, kish te firm osu r p ër të shkuar, punuar dhe jetuar aty, ku kishte nevojë Atdheu, në skajet m ë të largëta, aty, ku kishte m ë shu m ë nevojë për dituri, arsim dhe kulturë.

Hipokrizi e shekullit të njëzetë!? Apo ndoshta, vetë, d om osd oshm ëri e jetës, e m ënyrës së m end u arit d he jetuarit!

(Të d y ja , n d o sh t a a sn jë r a , n ë m en t a lit e t in e ndryshueshëm sot, në fillimet e shekullit të njëzet e një).

Tani m baroi jeta e saj stu d entore. Po fillonte një jetë 6

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

të re. Njerëz të rinj, mentalitet i ri, kushte të tjera, mbase,... ëndrra dhe fantazi të reja. Nesër, ditën e parë, do të shkonte të paraqitej në pu në në një qytet, në veri të Shqipërisë, natyrisht, në fillim u mërzit shumë. Babai saj, një njeri i nderuar, në qytetin ku banonte, nuk bëri përpjekje, për të lëvizur ndonjë gur ose takuar ndonjë shok, që të rregullonte ujërat . Por i rritur d he ed ukuar me shpirtin e sakrificës për të tjerë një ditë i thotë vajzës së tij: Dëgjo, m oj bijë, u në lu ftova p ër këtë vend m e arm ë në dorë, i rashë Shqipërisë me këmbë, nga jugu në veri,...

Deri në Vishegrad të Jugosllavisë shkova. Unë kam qenë atje. N ë atë qytet, ka n jerëz sh u m ë të m irë, të cilët respektojnë punën dhe karakterin e njeriut. Atje ka nevojë sot dhe atje të shkosh! Nëse unë luftova me armë në dorë p ër ta çliru ar Shqip ërinë, m ad je d he atë qytet, ti d o të shkosh atje ku ka nevojë Atdheu në atë qytet, a fshat... Le të jetë kudo,! Jug a veri. Kudo, Shqipëri është!

Ti, vajza ime, mos u dëshpëro, por vazhdo akoma të m ësosh, m os i nd ërp re stu d im et. Ky vend ka nevojë p ër njerëz të d itu r d he ku ad ro të aftë. Unë lu ftova m e arm ë në dorë, ti do të luftosh me laps në dorë, për të ndërtuar, p ërp aru ar d he lu lëzu ar këtë vend . * * * Atë natë, Meri kishte d ëshirë të qënd ronte vetëm , mbërthyer në kujtimet, ëndrrat dhe fantazinë e saj, kishte të drejtë. Linte një jetë prapa dhe fillonte një jetë të re, të p anjohu r. N ë p am je të jashtm e, d u kej e kënaqu r. Kishte realizu ar m e su kses d etyrën e p arë n ë jetë. Kish te p ërgatitu r gjërat p ër të nesërm en. N d jehej p ak e lod hu r.

Afrohet p ranë p asqyrës së p ortm antosë. Sheh se sytë e saj kishin ravijëzuar një rreth të zi. Diçka e kishte munduar në brendësi tërë qënien e saj..

7

Astri H. Reçka

Brenda një kohe të shkurtër, shokë, shoqe, miq dhe të afërm të saj erdhën në shtëpi për ta uruar për punën e re...

Mbrëmja po kalonte për bukuri, tërë shaka dhe humor...

- Urime, Skënder! Urime, Meri! Dhe me një fat të mirë, moj bijë tani!

- Faleminderit, teze!

- E, m ore Skënd er, të ishte tani d he Lejlaja, sa d o të gëzohej! (Lejlaja, e ëm a e Merit, kishte d isa vjet që nu k ishte më, ish ndarë prej tyre pa pritur duke i lënë në një hidhërim të thellë).

- N u k ke çfarë t i bësh fatit,... Eh, kështu d eshi, - u shp reh Skënd eri, babai i Merit. U ngrit d he shkoi në d hom ën tjetër. Eva, m otra e Lejlasë, e p a që bëri gabim , n d rysh oi tem ën e bised ës. Iu d rejtoh et sh okëve d h e shoqeve të Merit: - Po ju ore, çfarë jeni? Rini jeni, ap o çfarë? Dini të këndoni, a të kërceni ju, apo të hani vetëm pasta dhe fruta?

- Si, m oj teto Eva, që na rëntë të tërëve p ika, si nu k d im ë! -u p ërgjegj Sasha, një d jalosh bjond . Meri, vend os një tango, se do të kërcejë me tezen.

- E ku d ini ju ore, asgjë nu k d ini! Eh, rini, rini kem i qenë ne thuaj! Kemi bërë shtatë palë qejfe, në kohën tonë.

-Teze Eva! Ke bërë d ash u ri ti, ku r ish e e re? - e ngacmoi Bebi, një shok gjimnazist i Merit.

- Dashuri! Shih si tallet! Kemi bërë që, i kemi luajtur fenë. Letra d ashu rie, d ërgonim . Piknik kem i bërë, në aksione kemi vajtur, në ballo, ehu! Ujë të zi i kemi nxjerrë!

Të gjithë ia plasën gazit. Bebi e shtyu më tepër shakanë: - O teze, këto i kem i bërë d h e n e, p or u jë të zi, ndonjëherë nuk kemi nxjerrë. Ndonjë ngjyrë tjetër mbase, por ujë të zi nuk kemi dëgjuar?

- More kop u k! Leri ti ato ngjyrat e tjera, se ëhë, nu k merrni vesh ju akoma nga ato punë, por dëgjo teton këtu 8

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

ti tani. Teze Eva mbahej për humorin e saj të fortë.

- Pa hë, të d ëgjojm ë, teto, - nd ërhyri Ani, shoqja e ngushtë e Merit.

- Po ja, m oj bijë, m e Arianin jem i njohu r që në lu ftë.

Kërciste p u shka d he m itrolozi. Unë atë d itë eh, e m baj mend si sot. Dola malit. Me një fjalë ika nga shtëpia, për herë të parë, natyrisht, shkova si shumë shokë e shoqe në çetën partizane.

- Pse? Ka që kanë qenë nga d y herë p artizanë, m oj teto Eva? -pyeti Brunilda, shoqe dhe njëkohësisht kushëri me Merin.

- Mos m a p rit frym ëzim in, je akom a agu rid he ti!

Qeshën të gjithë. Pastaj vazhd oi: - Ishte janari i d yzetë e tresë. Shiu dhe suferina, nuk kishin të sosur. Në një anë n e , n ë a n ë n t jet ër a t a , t a lja n ët . Is h a çu p ë e r e , shtatëm bëd hjetë nu k i kisha m bu shu r end e... N d ërkaq ndërhyn Sasha: - Tamam, për ballo ke qenë, kot ankohesh.

- Ç ballo ore, ç ballo thu aj! Lu ftu am , sa lu ftu am , kuptohet që ne fituam si ngaherë, - qeshën të gjithë, pastaj teto Eva vazhd oi gjithë seriozitet, - isha bërë qu ll, nga koka gjer te këm bët. N d ezëm një zjarr të m ad h... E keni dëgjuar, kur i thonë si zjarri partizan?

- Po e kemi dëgjuar,... Thonë se qe zjarr i madh, aq i m ad h, sa d he u jqërit vinin d he ngroheshin, - nd ërhyri Brunilda përsëri.

- More leri ujqërit ti, Brunilda, se si një ulkonjë je dhe ti, por ne kishim të tjerë ujqër nëpër këmbë... Dhe që thoni ju , nd ezëm zjarrin d he tham ë rrobat. H ëngrëm një cop ë bukë misërnike, ashtu me pak gjizë dhe qepë. Na dukej si gjella m ë e shijshm e në atë kohë. N ë fu nd kom and anti i thotë Arianit, një partizan i vjetër, jo nga mosha, por nga vitet në luftë, një bukurosh, me ca mustaqe si sevdalli: 9

Astri H. Reçka

- Ore Arian, m erre Evën d he m bu lohu ni të d y m e m u sham anë tënd e. Ai ashtu bëri. Shtru am p ak bar fieri në tokë. U m bu lu am m e kap otë d he m e m u sham anë e Sadikut të dy bashkë. Sasha, nuk priti më, por pyeti: - Po Arianin e zuri gjumi, apo...?

- Ku e d i u në... I kthyem njëri - tjetrit krahët d he të nesërmen u zgjuam.

- Dorën, teze, d orën, ku e kishte Ariani? e pyeti Bebi.

-E, more djema, - ia plasi gazit ajo. - Kujt ja mbante të fu ste d orën, ashtu si m end onit ju . N ë atë kohë, të ikte koka,... Ligji i lu ftës! Dhe bëri një gjest të veçantë p ër të treguar si vepronte ky ligj.

- Të gjitha i m orëm vesh, p or u jë të zi nu k p am ë gjëkundi, teto. Dini gjë ju të tjerët, ku vajti?

- Atje e ke mendjen ti, Sashkë. Nuk duron dot ti. Pas lufte para se të ndaheshim, më thotë Sadiku: Ja d he vatanë e çliru am , p o tani ç d o të bëjm ë, m oj Evë?

E ku d i u në gjë tani, - i thashë, p or p ashë që sytë e tij ndritnin. Ishte qethur dhe veshur si për dhëndër atë ditë.

Mu staqet i kishte bërë sp ic. Si të atij që keni p arë ju në kinema. Si konti i Monte Kristos.

- Stalinin e kemi parë me mustaqe, por kontin e Monte Kristos nuk e mbajmë mend të tillë, - u hodh Bebi.

- E ç rënd ësi ka ore! Rënd ësi ka që m u a m ë p ëlqente d he m ë vinte m irë, ku r qënd ronte p ranë m eje, m a bënte zem ra kësh tu , tak fap , - d h e bëri p ërsëri n jë lëvizje sp jegu ese m e d orë, - p or am a ed he u në, atë d itë isha veshu r bu ku r. Më kishte d hu ru ar Ariani një fu stan, se kisha ditëlindjen atë ditë.

Ai më pyeti, por u skuq,... E u bë më i kuq se fustani që kisha veshur: Sa i bu ku r ky fu stani! Sa bu ku r që të rri! ? d he m ë 10

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

afr oi p ak d or ën gjoja të kap te fu stan in , p or er d h i komandanti dhe na përqafoi të dyve.

H ë, m oj Evë , m ë tha Kom and anti, Ariani ka bërë një p rop ozim në organizatën bazë të p artisë, të bëhesh komuniste dhe ti, se ke qenë trime në luftë. Hë, si thua, je d akort ? U tu rp ërova, u la kokën.

Dakort, shoku Kom and ant, m ë ka thënë d he m u a Ariani, për këtë propozim, por nuk e di, a ka besim partia tek u në?

Ka, si nu k ka, atë pu në e rregullojmë ne, por ju d u het të rregu lloni d he p u nët e tjera, u p ërgjigj ai d he u largu a duke qeshur. Eh, kisha kohë që e kisha kuptuar se, Sadiku donte të fliste me mua, të më shprehej. Në luftë qe trim i p ashoq, kom isar qe, bilbil nga goja, p or am a, ku r vinte puna për dashuri, dy fjalë nuk lidhte dot. E pashë djalin që vuante shumë dhe tutje thashë, d o t i them u në e p ara.

Dhe kështu ndodhi vërtet. I tashë unë e para. Të gjithë në një gojë e pyetën: - Çfarë i the, teze?

- Po, ia, i thashë, - d he në atë kohë hyn Skënd eri në d hom ë. Teze Eva nd ërroi bised ën, gjoja e tu rp ëru ar nga kunati i saj. - I thashë, sa është ora?Qeshën të gjithë.

- Çfarë u thua, moj teze, - ndërhyri Skënderi.

- Po ja, me një fjalë, që thoni ju, u martuam në fund .

Kaq! - Si kaq? Mirë që u m artu at, kënd u at, kërcyet, p itë verë d he raki sa u d ehët, p or u jin e zi nu k e p am ë gjëku nd i, -nd ërhyri Bru nild a p ër ta vënë teto Evën m e shpatulla pas murit.

- Ik pak, ore Skënder, se nuk e shikon se jemi të gjithë të rinj këtu, - bëri shaka ajo. Ai qeshi një herë dhe u largua, p ër të m os e d ëgju ar ku riozitetin e tezes se, e kish te dëgjuar dhjetra herë.

11

Astri H. Reçka

- Mirë, vazhdoni ju, brezi i ri ka nevojë për argëtim...

Meri unë po dal pak. Tezja është përgjegjëse e rinisë sot, ia ktheu dhe ai me shaka.

- Dëgjo ti Brunildë dhe ti Sashkë, se atë kohë më erdhi kunati dhe nuk flisja dot. E di unë, aty e ke mendjen ti,...

E di unë, te ujët e zi. Pasi u martuam që the ti..., - Jo, nuk thashë unë, the ti, - ndërhyri ai.

- Mirë, pasi u martuam, pastaj filluam të nxjerrim ujë të zi. Lodheshim, bëheshim telef. Kishte punë atëhere, jo shaka. Socializm i d u hej nd ërtu ar, m e forcat tona. N a tradhëtuan të tërë... Ju e dini.

- N atyrisht, - ia p reu Bebi, - E kem i thënë një herë: Çd o gjë m e forcat tona!

- Po u jin e zi? p yeti sërish Sasha.

- Po lereni, ore d jem a, tezen, të m barojë një herë, hidhet Ani. - E di se si më pyeste ndonjë herë Arianin, more Bebi?

- Pa hë, ta dëgjojmë si të pyeste?

- Po ja: Bëjm ë d ashu ri një herë, p astaj nxjerrim u jë të zi? Apo nxjerrim ujë të zi, pastaj bëjmë dashuri? Si mendon ti Eva? Sasha ndërhyn me seriozitet: - Natyrisht, ti iu përgjigje, të dyja bashkë, apo jo?

- Jo, nuk është ashtu, si thua ti, unë i ktheja përgjigje nd ryshe, natyrisht, ne m irë ku p toheshim m e njëri tjetrin: Bëjm ë d ashu ri, nxjerrim u jë të zi, p astaj, si të d u ash ti . Ai nu k m a p rishte. Më d ëgjonte gjithë qejf.

- Uji,... Për u jin e zi d u am të d im ë ed h e n e, si e nxirrnit?

- Paske qenë m egjithm end i lehtë, m ore Sashkë. Po punonim në naftë atëhere ore. Ai ishte brigadier, unë isha sekretare e rin isë. Bën im d ash u ri, sh kon im n ë p u n ë, nxirrnim ujin e zi, naftën, ore naftën nga pusi,... Kemi qenë 12

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

naftëtarë ne. Pastaj i thoja përsëri atij, bëj si të duash tani... ....Një zile telefoni i ndërpreu të qeshurat. * * * - E m arr u në, - thotë Bebi, një ish shok i klasës në gjimnaz me Merin, - e di unë, se për ty është.

N griti nd ërkaq recep torin. E vend osi në vesh d he mori një qëndrim serioz, duke dëgjuar zërin në anën tjetër të telefonit: - Alo, mirëmbrëma, familja Isai, jeni ju lutem?

- Alo, mirëmbrëma! Këtu matura shtatëdhjetë e...

- Ju lutem mund të flas pak me Merin...

- Si u rd h ëron ,... Meri, n jë telefonatë p ër ju ... N jë dashamirës, një i apasionuar!

- Kush është?

- N d oshta një sim p atizant i ju aj, që nu k d ëshiron të largohesh nga qyteti. Ju urojnë për detyrën e re. Flisni ju lutem.

- Si qu het, nu k u p rezantu a? Bebi të kem i d hënë detyrën të mbash receptorin e telefonit, - foli, duke qeshur Meri.

- Alo! Mirëmbrëma!

- Mirëmbrëma! Urime!

- Ju faleminderit, po, më falni, kush jeni, ju lutem?

- Si!? Gjithsesi, ju faleminderit, ju faleminderit!

Uli recep torin d he kërkoi një gotë u jë. Kthehet nga shokët dhe shoqet e saj, justifikohet: - Një simpatizant që më uron suksese në punë dhe...

- Në dashuri, -përgjigjen të tërë në një zë.

- Jo, në jetë, - u përgjigj duke qeshur Meri, por akoma nuk i kishte ikur e skuqura nga faqet.

- Valsi i Ditëlind jes ? - e p yeti Bebi në vesh, d u ke i m a r r ë r ecep tor in e telefon it. A jo u u l si n jë th es i 13

Astri H. Reçka

zhu bravitu r m bi kanap e. Tezja p a nd ryshim in e fytyrës së mbesës, i hedh dorën mbi supe dhe i drejtohet Bebit: - Merr një këngë, ore djalë, kemi gëzim, apo jo?

- Po ku je, moj teto Eva, se na plase... Pastaj Bebi mori kitarën, akordoi pak telat dhe, duke u drejtuar nga Meri, me gisht fillon këngën: Të rashë pas, moj të rashë pas, Rrugës, kur shkoje për në gjimnaz...

O zot! Sa e kam p ritu r këtë zë ta d ëgjoj një d itë, një orë të vetm e, të p aktën, një m inu të! Sa t i thoja: Të d u a akom a, gjer në vd ekje! Përse? Përse, p ikërisht sot d he jo p esë vjet m ë p arë! - m end oi Meri, nd ërsa të gjithë në atë çast kënd onin, gjithashtu d he ajo. Teze Evës iu mbushën sytë me lot. E donte më shumë nga të gjithë këtë mbesë. Jo vetëm se e kishte vajzë të motrës së saj, të cilën sot nuk ishte në mes tyre, por sepse e kishte rritur vetë. I hodhi dorën në qafë dhe e pyeti me ngadalë: - Meri, ku sh ishte? Ai ?

Meri pohoi, duke tundur kokën ngadalë.

- Oh teze! Përse nuk mund ta harroj dot atë zë?

- Është d ashu ria e p arë, m oj bijë. Gjithm onë në jetë këtë d ashu ri, d o ta kesh bashkëu d hëtare, nd oshta d he krahasuese. Megjithatë, dashuria e parë ngelet një ëndërr e patretshme.

Shokët d he shoqet e Merit kënd onin. Shp esh, Sasha dhe Bebi e ngacmonin tezen me ndonjë batutë të thekur.

Tezja ishte e mrekullueshme.

Dalën gad alë, m brëm ja p o i afroh ej fu n d it të saj, gazm orët fillu an të largoheshin, d u ke p ërshënd etu r: Urim e Meri! Su ksese! Rru gë të m barë, rru gëve të Atd heu t!

14

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

PUTHËRIMI I E PARË

K

ur ishte maturante, në një mbrëmje vallëzimi, një shok i klasës së saj, kishte sjellë me vete shokun e tij, një d jalë simpatik, pak më i mad h nga ajo në moshë, por që kërcente shumë bukur. Ed he ajo kërcente mirë d he ai e vuri re, por çud itërisht, megjithë thyerjet e shikimeve të tyre, ai nuk po e merrte për të kërcyer. Ajo natë mbaroi d he ata nuk kërcyen të d y bashkë. Në fund të mbrëmjes Meri, nga kërshëria, por edhe pak nga egoizmi i saj si femër, duke zbritur nëpër shkallë i drejtohet, shokut të saj: - Bebi, ky sh oku yt m irë kërcen te, çka,... p or jo fenomen, si më the ti mua. Ka të tjerë që kërcejnë më mirë se ky, - d h e si p ër ta bërë p ak xh eloz shoku n e tij, i d rejtohet, si m e ind iferencë d he m osp ërfillje: Kam një shok unë, që kur kërcejmë bashkë, të gjithë rrinë ulur dhe na lirojnë të gjithë sallën .

- Përse? Nuk kërcyet ju të dy bashkë! Sa keq më vjen, Meri! Të p aktën n jë vallëzim d u h ej ta kishe bërë m e Nardin.

- Ndoshta herë tjetër, - u përgjigj ajo, por shikimi i të panjohurit e çarmatosi. - Bebi, ika përpara unë, se më pret Iliri jashtë. Natën e mirë, pafshi ëndrra të bukura!

Për ta ngacmuar pak, Nardi ndërhyn: - N u k është faji i im , që nu k kërcyem bashkë, nu k donte Bebi, - dhe qeshi duke vënë gishtin te buza.

Pak çaste m ë vonë ai p rezantohet kred encialisht , duke i dhënë dorën: - Leonard i!

- Meri!

15

Astri H. Reçka

-Ku sh është Iliri, ai që kërcen bu ku r? Meri kthen kokën p as d he d u ke p arë njëherë, Bebin d he një herë Nardin, pak me ironi, me një fjalë, sikur donte të thoshte pse interesohej kaq shumë, i kthen përgjigje: -Siii?- p yet Bebin, - d he ngrë d orën lart d he, d u ke lëvizur gishtat, ia ktheu në anglisht: - Bye, bye! Bye Babies! (Miru p afshim , çu na!) Por në të vërtetë iu drejtua shokut të Bebit dhe me përshëndetjen e fu nd it, nu k d onte të thoshte Bebi , p or la të ku p tohet, se ju jeni akoma fëmijë të kërceni me mua.

-H ave a nice night! All d ream s for jou , hap p y child !

(Kalofsh një natë të këndshme. Gjithë ëndrrat për ty, fëmijë e lumtur!...) - i ktheu përgjigje Nardi, me një anglishte të ëm bël. Meri u largu a, p or në fu nd të shkallëve e ktheu dhe një herë kokën nga pas. Përsëri një përshëndetje me një d orë gjysm ë të ngritu r. Leonard i m e një gjest, alla am erikançe, m e gishtin e m ad h okey, d onte të shp rehte mendimin se, herën tjetër patjetër do të kërcenin. Meri e ndjeu për shumë kohë, ngrohtësinë e dorës së tij. Në atë m om ent p rezantim i, zem ra i rrahu fort, i d u kej siku r d o t i d ilte p ërjashta kraharorit të saj. N d oshta, ishte hera e p arë në jetën e saj, që p o nd iente d içka të veçantë. Ecte rrugës me vëllanë e saj dhe, se si i dukej, sikur po i merrej frym a. Qënd roi d isa sekond a në m es të rru gës, kthen kokën natyrshëm , shtyrë nga ku rreshja fem ërore p a se ata po ecnin me një hap të ngadaltë prapa saj. E ndjeu se p ërsëri sytë e tyre p rej së largu u kryqëzu an, ai p o e vëzhgonte m e ënd je. Donte të nd alonte, të bised onte, të shkëm bente d isa fjalë m e shoku n e Bebit. I d u kej se, brenda trupit të saj, diçka mistike po e tërhiqte drejt tij.

Ah, siku r të kisha kërcyer një herë m e të! Sa të ëm bël e ka fytyrën, m ë d u ket siku r e njoh p rej kohësh. A thu a d o të kem rast tjetër? - m end onte Meri.

16

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Gjatë mbrëmjes Leonardi e kuptoi se, ato vështrimet rastësore , tregonin p ër një p asigu ri d he njëkohësisht një kërshëri të saj. Lëvizja e bu zëve gjatë vallëzim it m e p artnerë të tjerë, gjatë thyerjes së shikim eve, në m ënyrë jo ekuivalente, tregonte për një pasiguri.

Rezistenca, kërshëria dhe dëshira janë tre elementë, që një fem ër të d ashu rohet m ë shp ejt. Tani m end onte Leonard i loja p ër të kishte fillu ar. Du ke m os e m arrë në vallëzim, ajo po bëhej më e shkujdesur...

- Hej! Meri pse ndalove, po numëron yjet?

Ktheu kokën. Ishte Ani shoqja e saj e ngushtë, Në atë çast qeshi dhe iu përgjigj me shaka shoqes: - Po kërkoj një yll, s e d i se ku m ë ka hu m bu r rru gës...

- Leri yjet në qiell, se janë larg, Meri, - foli nd ërkaq nga prapa Bebi. - Pa shiko një herë në tokë, se ku i dihet, mos është këputur ndonjë...

- Po të dalësh në mëngjes herët në ballkon, mund ta gjesh më mirë yllin tënd, - ndërhyri Nardi.

- S besoj të ketë lind u r akom a ylli im ; besoj se d u het të jetë nga bota tjetër, - tha Meri me një qeshje tinzare.

- Ndonjëherë nuk i dihet, rastësia bën çudira, apo jo Bebi? flet m e një lakonizëm Leonard i.

- N u k e d i u në,...të them të d rejtën... Ma ka nd alu ar mamaja të merrem me yjet, - kthen përgjigje Bebi.

Shih punët e shtëpisë d he d etyrat e shkollës , - shton ai përsëri me humorin e tij të spikatur.

N ë raste të tilla, në m oshën e rinisë, ku r të gjithë z o g jtë q ë flu tu r ojn ë ja n ë p ër a t a , k a d isk u t im e të mëvonshme.

- Të thashë, - i tha Bebi, - ishte më mirë që nuk kërceve m e të, të shikosh nesër, sa të shkoj në shkollë, d o të m ë m bysë m e p yetje. E d i u në, është vajzë e zgju ar ajo, të kam thënë. Sa vetë i kanë p rop ozu ar asaj d he nu k ka 17

Astri H. Reçka

pranuar asnjë.

- Në fakt, qe vajzë e këndëshme. Me mësime, si është?

- E p ad isku tu ar! Më e m ira, jo vetëm në klasë, p or dhe në shkollë. ...Atë n atë, Meri p oth u ajse nu k fjeti fare. Sh p esh njerëzit, nëp ërm jet shikim eve, syve të tyre p ërcjellin te njëri - tjetri një m esazh, që nu k ka nevojë p ër tingu j.

N d oshta, p ad ashje një nd jenjë e re lind i m es tyre. N jë ndjenjë, e cila është e pamundur të shprehet me fjalë, por që e bën zemrën të vuajë. Lindi ajo ndjenjë, të cilën njerëzit e qu ajn ë, fillim ish t, sim p ati, n groh tësi d h e n ë fu n d p ërfu nd on në d ashu ri. Meri rrotu llohej në krevat, fu ste kokën p oshtë jastëku t, kthehej në anë tjetër, vinte kokën nga këm bët. Por në çd o rast fytyra, bu zëqeshja d he ai shkim i syve të tij, i dilnin para. Merrte të lexonte ndonjë libër, por përsëri e hidhte përtej. Çohej dhe rrinte përpara pasqyrës. Si një adoleshente e vogël ndryshonte formën e flokëve. Vishte triko dhe këmisha të ndryshme. Qëndronte në p ozicione të nd ryshm e, d u ke bërë xheste d he p oza si një aktore, top modele. Diçka po ndodhte brenda qenies së saj. Diçka e re d he m isterioze, të cilën s e kishte hasu r m ë p ërp ara, p or që asaj p o i jep te n jë frym ëzim d h e kënaqësi të veçantë . Dy sy e thyen d isa herë gjatë m brëm jes së vallëzim it. Gju m i e zu ri, ku r sap o kishte fillu ar të zbard hte d ita. Lloj lloj ënd rrash p a atë natë. ....Po ashtu edhe Nardi, nuk fjeti mirë. E kishte nisur si me shaka atë punë, por po ndodhte ndryshe. Bebi, shoku i tij i vjetër, e kishte ftu ar në një m brëm je të klasës së tij.

Ai ishtë maturant.

Eja, se d o të të tregoj n jë sh oqen tim e, d o të të p rezantoj m e të. Do ta shohësh vetë se sa e m irë është.

Vetëm m e një ku sht am a .

E çfarë ku shti na qenkërka ky? e p yet N ard i.

18

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Vetëm nëse m ë jep fjalën, se nu k d o të tallesh m e të.

Jo vetëm që e kam shoqe, por njihen edhe prindërit tanë.

Janë m iq të vjetër. Ku p ton se d al bllof p astaj .

Dakord , të jap fjalën , p o m ë p ëlqeu , d o ta kem seriozish t këtë p u n ë... Ti m ë n jeh m irë m u a, ap o jo?

Ku p tohet, p o nu k m ë njihje nu k m ë ftoje . Megjithatë mbrëmja kaloi shumë bukur, por Bebi nuk e la të kërcente me të, megjithëse fillimisht e prezantoi, si një kushëri të tij: Jo sot m os kërce, se bie në sy , i kishte thënë ai.

Dhe kështu , filloi d he m baroi m brëm ja, p a kërcyer një herë të d y bashkë. Mbas m brëm jes Land i d he Bebi shkuan të dy në një lokal dhe ia filluan me birra, porositën ed he m eze. Disku tu an gjërë e gjatë d he Bebi e nd jeu se Meri i kishte pëlqyer atij.

Të nesërmen nuk ndodhi ajo që priste Bebi. Meri ishte shu m ë serioze. Pothu ajse s foli fare atë d itë m e atë. Du kej se d içka i kishte nd od hu r, ose ishte tërësisht e zënë m e m end im et e saj. Du ke p arë këtë gjend eje të Merit në m basd ite takohet m e N ard in d he i rap orton : - Sot ishte shumë e zymtë dhe nuk guxova që të hapja bised ë. Dalim njëherë nga p allati i saj, m os e shohim në ballkon, - dhe me bisht të syrit pa reagimin e tij.

- Dalim , p o e p am ë, m irë, p o s e p am ë, p rap ë m irë, nuk humbasim gjë, apo jo?

- Jo, u në, në fakt, s hu m bas gjë, p or ti hu m bet një rast të mirë.

- Nuk mund të humbasësh një gjë që nuk e ke fituar ende, shok i dashur, - dhe nisen drejt pallatit të saj.

Prej së largu, Nardi vëren Merin në ballkon. Ajo, sa i pa, hyn brënda dhe vendos një kordele të kuqe në flokët e saj të artë. Mori një shishe me ujë dhe filloi të ujiste lulet, duke vjedhur ndonjë shikim shigjetar. Ballkoni i saj ishte i m b u sh u r p lo t m e lu le sh u m ën g jy r ësh e d h e t ë 19

Astri H. Reçka

shumëllojshme. Ndër ta shquheshin karafilat e kuq dhe të bardhë, të cilët dalloheshin që nga larg. Afrohen ngadalë poshtë ballkonit të saj: - Hidhna nga një karafil, Meri, - i thotë Bebi në vend të përshëndetjes. - Një të kuq, ndërsa unë e dua të bardhë.

Delegon një bu zëqeshje ngazëllu ese d rejt tyre p a folu r, ndërkaq këput një karafil të kuq, i merr erë, pastaj e hedh duke e shoqëruar me dorë. Bebi e merr dhe ia jep shokut të tij.

- Meri! H id h d he një tjetër të bard hë, e d u a për vete, - dhe, papritmas, u shfaq në ballkon e ëma e saj, por skenën karafilore nu k e p a. Të d y ata u largu an m e hap të n gad altë. Mer i i n d oq i m e sh ikim in e saj teksa ata largoheshin. Nardi e ktheu kokën disa herë dhe në fund, sajoi një përshëndetje nga larg: çoi dorën lart, duke i thënë me këtë gjest atë frazën e zakonshme, që ke qejf apo ndjesi të n d alesh p ër kohë të gjatë Miru p afsh im . Diçka e brishtë kishte lindur në shpirtin e tij, e cila e tundonte në të m irën e saj. Kishin shkrep ëtitu r rrezet e p ara të një lidhësie të afërme dhe të shpjegueshme. * * * Në disa takime të tjera të rastësishme , ata të dy folën vetëm pak, por shikimet e tyre, sa vinin dhe bëheshin më im p resionu ese. Diçka ishte thyer, H u m bi ajo lirshm ëri e të folu rit m es tyre. N ë vend të të shp rehu rit m e gojë, sytë e tyre po kërkonin diçka më tepër, se e zakonshmja.

N jë d itë, ku r ajo, së bashku m e shoqen e saj, Anin, p o d ilnin nga biblioteka, u taku an rastësisht . Ato kishin nga një rom an secila në d orë. Ani kishte m arrë, Ana Kareninën , vëllim in e d ytë të Leon Tolstoit, nd ërsa Meri, Siku r të isha d jalë të H aki Stërm illit. Bebi së bashku m e shoku n e tij, d u ke p ërfitu ar nga ky takim rastësor , i 20

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

ftu an p ër një ëm bëlsirë. Me p ak vështirësi, d u ke u p arë sy m ë sy m e njëra - tjerën, siku r të bënin një konsu ltim sysh, në fu nd ato p ranu an d he u u lën në një lokal p ranë bibliotekës. Ashtu siç ishin, të katërt fillu an d isku tim et.

Merre me mend se çfarë mund të dialogonin ata, me atë fantazinë e tyre të p astërt rinore. N ard i fliste p ak, bënte ndonjë sugjerim për librat. I kishte lexuar të dy romanet.

Bebi ndërkohë, sikur po vinte nga një planet tjetër hidhet dhe e pyet pyet Merin: - Të të bëj një p yetje ty Meri, m eqënëse e ke m arrë këtë libër?

- Patjetër, po munda do të përgjigjem.

- Po të ishe djalë, çfarë do të bëje?

- Po të ishte d jalë Meri d he vajzë ti, d o të të kishte propozuar, - i ktheu përgjigjen Ani. Q esh ën të katër . N ë n jë m om en t, ku r d içka p o diskutohej rreth librit që kishte marrë Meri, gishtat e saj u p rekën instiktivisht m e ato të N ard it, N jë rënqethje e lehtë në trajtë elektrike i p ërshkroi të d y tru p at e tyre.

Sa shumë dëshironte të qëndronte atë ditë!

- Ikim çupa, - propozoi Bebi.

- Jo ikim , se na kap im , p or lëvizim , - nd ërhyri Ani me atë çapkënllëkun e saj natyral.

U ndanë. Bebi vazhdoi rrugën me shokun e tij, ndërsa Ani m e Merin u d rejtu an p ër në shtëp i. Përp ara se të ndaheshin, shoqja e pyet: - Meri, se si m ë d u kesh sot, nd ryshe, kishe d isa d itë si e hu tu ar, ed he në m ësim , s e ke p asu r m end jen, çfarë ke? Mos ke patur ndonjë problem dhe nuk ma thua mua?

Ti e di mirë, mua më ke shoqen më të ngushtë. Unë, për veten tim e, t i tregoj të gjitha.

- Jo Ani, jo, nuk kam gjë, por ku di unë, në fakt, vajta d isa d itë që nu k jam m irë. N d oshta jam nga em ocionet, 21

Astri H. Reçka

se po afrojnë provimet dhe duhet të përgatitemi.

- Leri ato ti m e m u a, nu k të njoh sot u në... Kem i d ym bëd h jetë vjet n e sh oqe. N ë n jë klasë kem i qen ë gjithm onë, m os të them i në një bankë. Sesi m ë d u keshe atë m om ent, ku r flisje m e atë shoku n e Bebit... T u çel fytyra... Si e ka emrin ai, se e harrova? E provokoi ajo.

- Leri këto bu d allallëqe, ku kem i m oshë ne p ër ato gjëra që thua ti! Ai mund të jetë djalë i mirë, por nuk më intereson. Pastaj, pse pyet, sikur nuk ia di emrin?

- Jo se, siku r jemi taku ar shu më herë rastësisht , këto kohët e fu nd it d he, ku r na ftu an p ër ëm bëlsirë, ishe e g a tsh m e p ër n jëh er ësh , m ad je të k ish e lek ë, n ë a to momente, nuk do ta lejoje atë të paguante.

- Tallesh!

- N ë fakt, d jalë i m irë d u ket, sim p atik, i zgju ar, m e edukatë dhe kulturë. Nuk të kam pyetur, atë natë që erdhi në m brëm je, kërceve gjë m e të, se u në kërceva. E p e sa bukur kërcente!

- Jo, jo u në nu k kërceva, p or avash ti, se p o e m bu rr p ak si tep ër. Eja se n u k ësh të ku sh ed i se çfarë,... I zakonshëm është, njeri si gjithë të tjerët. Zëri i saj u drodh, nuk mund të fliste më gjatë. Prekja e gishtave të njëri tjetrit m e N ard in e kishte trond itu r p am asë. Mbylli sytë p ër të përjetuar atë moment çudibërës. Po ecte në qiellin e shtatë.

Nuk dëgjonte më zërin e Anit. Tej, në thellësi të universit kishte lindur një ëndërr dashurore. Po fluturonte drejt saj...

Një borie makine e solli në vete.

- Ku shkon? Nuk e sheh se iu fute nën rrota makinës, - Ani e habitu r e kap nga su p et. - nu k e ke m end jen fare se çfarë po flas unë.

- Më fal Ani! Çfarë po më pyesje? Nuk u përgjigj ajo, por një Meri tjetër.

- Meri, mos bëra gjë gabim unë?

22

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

- Pse çfarë gabim i ke bërë? Foli ajo e habitu r, - p o kam bërë unë gabim, ke bërë dhe ti, në fund të fundit ne ishim në lokal me Bebin, që e kemi shok klase, u justifikua ajo. - Pastaj prindërit e mi dhe të tutë e njohin Bebin, nuk ka nd onjë gjë të keqe këtu . Ed he siku r të na ketë p arë d iku sh nu k p o bënim gjë të p am oralshm e. N ë fu nd të fu nd it kad aif hëngrëm , nu k p im ë p ije alkolike, si p ijnë disa shoqe tona, që ti e di shumë mirë, ndonjëra pi edhe cigare.

- Jo, Meri, jo, nuk e kisha fjalën aty, por diku gjetkë...

- Ku gjetkë, se nuk po të kuptoj, për çfarë e ke fjalën?

- Po, ja, ku r u ngrite ti, që shkove në tu alet,... ti e d i se, unë javën tjetër kam ditëlindjen.

- Po, e di, e pastaj?

- E ftova d he atë të vinte... Mos bëra gjë gabim , si thua?

Në atë moment Meri, ndjeu një këputje në trup, por e pyeti si me gjysmë zëri të dridhur: - Kë atë, se nuk po të kuptoj? Shokun e Bebit? Nardin?

- Po...

- Ai pranoi?

Du ke p arë se An i e kish te seriozisht, e p yeti m e kureshtje: - Ku e njeh ti atë, - dhe duke zgjatur zërin, vazhdoi, Ti, Ani, thua se do e festosh në shtëpi ditëlindjen. Po të të p yesin p rind ërit, ku sh është ai, si d o t ju thu ash? Ai është m ë i m ad h nga ne d he nu k m u nd t ju thu ash se e kemi shok klase.

- Prindërit dhe vëllai i vogël nuk do të jenë në shtëpi, se kem i një d asm ë d he ata d o të ikin që në m ëngjes d he jemi vetëm fare. Hë, si thua, bëra mirë apo keq?

- Ku di unë çfarë të them, sa e njeh ti e njoh dhe unë, nd oshta m ë p ak. Të ishte p ër m u a, nu k d o të ftoja një 23

Astri H. Reçka

njeri në shtëpi, vetëm me arsyen se është shoku i një shoku tonë, nëse nu k d o të kisha një arsye tjetër m ë të fortë se kjo... Natën e mirë Ani, flasim nesër.

- Mos të ngeli gjë qejfi, Meri, më thuaj, dua ta di? Meri m e një ind iferentizëm të theksu ar, i ktheu një p ërgjigje mospërfillse, të thatë: - Ti je vajzë e rritu r d he m e shkollë i ku p ton vetë gjërat, ç është e m irë d he ç është e keqe.

Dhe nu k p riti që t i thoshte natën e m irë Ani, p or u largua me të shpejtë. Vajti në shtëpi dhe u shtri në krevat.

I tha mamasë, se nuk ishte mirë, po i dhimbte pak koka.

Në kokën e saj vinin lloj - lloj mendimesh. Në njërën anë i vinte inat që kishte p ranu ar të u leshin në lokal m e atë d he Bebin. Donte t i fliste em rin, p or një em ocion d r it h ër u es e lëv iz i n g a v en d i. Fillo i n jë m o n o lo g kontradiktor në qënien e saj.

Ja, shiko se çfarë nd od hi, e fton ed he p ër d itëlind je p ra . N ë anën tjetër i jep te të d rejtë, ajo e kishte p yetu r disa herë dhe kjo nuk i kishte treguar asgjë asaj, se kishte filluar të ndiente diçka për të.

N d oshta nu k është asgjë, p or sep se m ë p ëlqen, ku r takohem i ashtu rastësisht. Përse m ë d jeg si një zjarr nga brenda, sa herë shikohemi sy më sy me njëri - tjetrin. Kur m ë p reku gishtat sot, m u errësu an sytë, sesi m ë erd hi.

Përse zem ra m ë rreh fort, ku r m end oj em rin e tij. Mos vallë kjo është,... E ku e d i u në ç është d ashu ria!

Por edhe një ditë mamaja e saj e kish pyetur: Si shu m ë shp esh, p o shkon në bibliotekë, nu k të d el biblioteka këtu në shtëp i? Të gjithë habiten, ap o m os ke nd onjë p u në tjetër .

Meri m e ato çap kënllëqet e saj e p u thte në qafë d he thoshte: Ohu , ed he ti, m am a! Ku të rri m end ja, gjithm onë 24

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

me hamëndje paradoksale ti,... Do të shkojmë në shkollë të lartë, ap o jo?

Dhe si ngaherë, kohët e fundit, rugën nga shtëpia në bibliotekë d he anasjelltas e bënte m e ngad alë. Diçka e shtynte se do të takonte rastësisht Bebin dhe shokun e tij.

Se p ërse nd ieu se p o bëhej xheloze m e shoqen e saj, ndoshta dhe pa të drejtë.

Kështu janë fem rat! Bashkë m e d ashu rinë, iu lind edhe xhelozia për shoqen e tyre më të ngushtë.

Ai në m brëm je kërceu d y herë m e Anin, nd ërsa u në e mbaja hundën lart dhe në shtëpi, ajo e ftoi për ditëlindje.

Mos ndoshta po i bije në qafë kot, ne jemi shoqe të ngushta dhe pse të prishemi kot për budallallëqe? Mbase ajo e ftoi për mua. Uf, si e kam kokën, dhallë fare! Megjithatë, unë do të nxjerr një justifikim. Nuk do të shkoj në ditëlindjen e saj. N d oshta është m ë m irë, le të kënaqen vetë, se u në m u nd të jem e tep ërt . Rrotu llohej, në krevat, ngrihej sërish. U dëgjua zhurma e një makine. Përmes perdes së hollë të dritares, agimi po lajmëronte një ditë të re.... * * * Teze Ev a kish ard h u r n ë sh tëp i, atë n atë d o të q ën d r on te aty. Diçka kish te bised u ar m e m am an ë.

Qëndruan pak kohë vetëm. Ajo e pyeti për shumë gjëra.

N d oshta d içka i solli rrotu ll. Tezja i foli p ër d ashu rinë e saj m e Arianin. N d oshta, nd onjë d itë, m end onte Meri, m u nd t i tregonte d he ajo sekretin e saj, p or ishte tep ër h erët p ër të ven d osu r p ër të bërë bised a të tilla. Me m am anë e saj ajo nu k d o të gu xonte ku rrë, të fliste p ër biseda të tilla dhe aq më tepër për Nardin, por me tezen qe puna ndryshe. Atë e kishte si shoqe, pavarësisht se ajo qe më e madhe se mamaja e saj, ishte tip tjetër. Teze Eva e kuptoi se ajo kishte filluar të ndiente diçka për dikë tjetër.

25

Astri H. Reçka

Si p a d ashje në fu nd e p orositi se, p ër çd o gjë, në fillim , duhet të pyesësh zemrën.

Të nesërm en, në shkollë, Meri u m u nd u a të ru ante gjakftoh tësin ë, siku r n u k kish te n d od h u r asgjë, p or përbrenda saj diçka po ziente. As Ani nuk e prishi shumë terezinë dhe bënte shaka si çdo ditë dhe, në pamje të parë, dukej se nuk kishte ndodhur asgjë në të vërtetë mes tyre.

Në pasdite Ani i shkon në shtëpi Merit.

- Meri, do të shkojmë në bibliotekë sot, si e lamë dje?

Ani mblodhi buzët, u takua me mamanë e saj dhe u largu a. I bëri p ak p ërshtyp je, ftohtësia e të folu rit të saj, por nuk i vuri shumë rëndësi. Ato ishin shoqe të ngushta d he shp esh m bu lonin d he d efektet d he tekat e njëratjetrës. N ga natyra Ani ishte m ë çap këne, m ë e hed hu r, por nxehej shpejt. Aq shpejt nxehej, sa nuk e kuptoje dot, ku mbaronte inati dhe ku fillonte shakaja. Meri ishte pak m ë e m atu r, p or ku r m errte inat ishte e vështirë t i binte shpejt. Në shkollë, mundohej të paraqitej si ngaherë, por në pasdite nuk shkonte më në bibliotekë dhe, pothuajse, nuk dilte fare nga shtëpia.

Po afrohej d itëlind ja e Anit. Ajo e kishte vend osu r, përfundimisht, nuk do të merrte pjesë. Bebit kishte dëshirë t i fliste, ta sqaronte arsyen e p lotë, p se nu k m u nd të ishte e pranishme në ditëlindjen e Anit, por nuk kishte guxim.

Kishte një javë që, nu k e kishte p arë N ard in. Du kej se e kishte marrë malli. Kishte humbur pak qetësinë.

Po zbriste shkallët e shkollës, Bebi ishte para Merit.

Ecte shkujdesur, duke kthyer kokën pas, shihte herë pas here Merin, pa dashje atij i bije një fotografi nga librat që m bante nën sqetu ll. Meri u let ngad alë, e m err, shikon Bebin m e N ard in. Kishin d alë m bi një m otor. Zem ra i rrahu fort, e mbajti fotografinë dhe e shtrëngoi në gjoks.

Nardi kishte një karafil të kuq në dorë. Karafili i dhuruar 26

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

p rej saj, atë d itë m end oi, ose nd onjë tjetre. U bë gati t i fliste Bebit, por në çast ndërroi mendim.

Po, siku r ai ta kishte hed hu r vetë, që ta m errte ajo .

Megjithatë vend osi që t i flasë: - Bebi, prit të bëjmë një copë rrugë bashkë. Ai ndaloi u kthye nga ajo dhe po e kundronte me ëmbëlsi: - Më d u kesh si H elena e Trojës që zbret nga p allati mbretëror për të pritur Parisin të kthehet nga udhëtimi i rrezikshëm me anije për të të rrëmbyer.

- Me an ije ap o m e m otor, - i kth en ajo p ërgjigje ironizuese.

- Ama, të iku inati, se ke një javë, që vetëm nxin nga fytyra, në klasë rri, sikur të ka ngrënë gomari bukën. Në p asd ite nu k shkon m ë në bibliotekë, - d he ai nënqeshi duke ngritur gishtin tregues.

- Pse, nd ihet m u ngesa im e thu a, në bibliotekë, ap o në rrugët e qytetit? Pse kështu është, nuk e dija, tani që e mësova do të shkoj dy herë ditën.

- Leri ato ironitë me mua ti, po ku e ke hallin, që më flet kështu? Ku të ka ngelur qejfi nga mua? Po të ka ngelur, thu am a nu k m ë vjen keq. Po ti, se si m ë d u kesh, m os të ka zënë gjë grip i d he d o të na i ngjisësh, - i foli Bebi, p o me bisht të syrit po vëzhgonte reagimin e saj. Meri, duke ecu r krah p ërkrah tij, vazhd oi ironinë, i ktheu p ërgjigje në numër shumës: - Le që, ku ju zë gripi juve. Pastaj kujdes ruajuni mirë, se nesër jeni edhe të ftuar në ditëlindjen e Anit. Se mund t i ngjisni grip in asaj. E ka m e qejf të m ad h, d o ta festojë në shtëpi.

- Në radhë të parë, njëherë, kush juve, se këtu në rrugë jem i u në d he ti vetëm d he tjetra p astaj? Pse ti nu k d o të vish? Ju jeni d he shoqe të ngu shta ap o jo d he, p o s je ti, atje nuk ka lezet festa e ditëlindjes.

27

Astri H. Reçka

- Ka kush më zëvendëson mua, tani njerëzit krijojnë shoqëri të reja dhe të vjetrat harrohen, - nxjerr fotografinë nga libri ku e kishte fu tu r, e sheh p ërm allu eshëm , m err forcë dhe ia servir Bebit: - Ç është kjo fotografi?

- Merre d he m os i lësho rru gës, se m u nd t i d u het ndonjërit ose ndonjërës.

Ai hapi sytë duke iu i drejtuar asaj: - Unë e kam tim en, jep ja ku jt ia ke m arrë,... d he sakaq hapi librin për të nxjerr fotografinë. Shikon se nuk e kishte dhe e pyet: - Ku e gjete? Si ka m u nd ësi, u në në klasë e kisha në libër?

Pastaj mori fotografinë dhe ia tregon Merit: - Shiko si kem i d alë, si italianë ap o si am erikanë,...

Shih ky karafili është ai, që na hodhe poshtë ballkonit. Ti një na hod he, u në ia lashë atij, se i p ëlqejnë shu m ë lu let.

Sidomos karafilat dhe aq më tepër, karafilat e kuq.

- Ua, nu k e d ija këtë gjë!... Ka shu m ë karafila shoku yt të dhuruar nga të tjerat?

- A, a, ama kështu qënkërka puna! Këtë nuk e di. Për këtë pyete vetë po deshe, natyrisht, nëse je e interesuar.

- Jo, jo nu k m ë intereson asp ak, kot p yeta, ashtu si p ër ku riozitet, - u p ërgjigj Meri si m e m osp ërfillje, p or nga p erbrend a saj d içka p o e ngacm onte p ër ta p yetu r akoma më shumë. Bebi nxori një letër nga një libër dhe i drejtohet Merit.

- Ka bërë një poezi shoku im,... Të ta them? Ja po filloj ta kënd oj, p o d eshe m u nd të m ë shoqërosh, se ti je p ak këngëtare. Ose më mirë merre dhe lexoje vetë.

- N u k m ë intereson,... Më m irë jep ja d iku jt tjetër që m u nd t i interesojë, se ka ed he d itëlind jen, - u p ërgjegj duke aluduar për Anin.

28

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

- Si të d u ash, kjo është p a em ër d he m u nd t ia jap ku jt të d u a, p or, m e që jem i shokë, m erre ti lexoje, p or m os ja d orëzo arm iku t .

N u k p riti reagim in e saj, gjoja siku r, kishte harru ar diçka i tha: - Ec përpara se kam harruar një gjë në klasë,... të arrij rru gës,.. d he i la në d orë letrën d he fotografinë. Meri ngeli në mes të trotuarit vetëm. Pa një herë rreth e rrotull, hapi letrën dhe filloi të lexonte me një kureshtje të madhe, gati - gati, sa filloi të lexonte me zë të lartë: Kur n ballkon më del, o moj vashë, Syve u pamë, me kod fjale diç thamë,...

Dhuroma karafilin t i ndiej dyaromën O moj lule, o e bukura e gjithë Botës...

Syve të tu të shkruar, detin sodit Ëmbëltia ime - takoj ëndrrën, Pres me padurim ardhjen nusërore te mua Krahët të mi të çel, të të them: Të dua!

Refreni Karafilin tënd të dhurimit, E ndiej kudo në zemër, shpirt e gji, Le të jemi të gjithë së bashku gazmorë: Qielli, Yjet, Hëna, Unë dhe Ti. Freskia e buzëve të tua të njoma, nxit zogjtë e vegjël të cicërojnë, Në brishtësinë e folesë tyre të re, Pak lumturi, pak dashuri, kërkojnë.

29

Astri H. Reçka

Do t i këpus tërë telat e kitarës Do këndoj unë me zë të lartë Për bukurinë e saj ëngjëllore Ëndërrimin tim vashën flokëartë....

Dëgjoi d isa hap a që p o vinin d rejt saj, m bylli letrën.

Fotografinë e fu ti në m es të letrës d he m e shp ejtësi e vendosi në çantën e saj. Ishte Ani, e cila, pa e pyetur fare, i thotë: - Ai, shoku i Bebit, d o të vij m e kitarë, kënd on ed he vetë më tha, po ti çfarë ke, pse je zverdhur? Meri ke ndonjë gjë, shkojmë në spital? Bëj ndonjë qetësues, ulu pak!

Pak nga pak ajo e mori veten.

- Nuk kam gjë Ani, faleminderit. Sesi më erdhi, tani jam më mirë,... Faleminderit mos u shqetëso. Ndoshta më erdhi, se nuk kam ngrënë as mëngjes sot.

- Jo, jo ti nu k e ke ngaqë, s ke ngrënë m ëngjes,... Ti ke d isa kohë, që nu k je m ë Meri i p arë. Ke nd ryshu ar. N ë klasë nu k p ara bën m ë shaka. Ed he në orën e historisë, tjetër të p yeti m ësu esja d he tjetër u p ërgjigje ti, sa gjithë klasa qeshi. Meri, ti diçka më fsheh mua.

- Lermë të qetë me këto pyetje, Ani... Të betohem, se nuk kam asgjë.

Nga pas po vinte Bebi dhe Meri i thotë: - Të lutem, mos i thuaj gjë Bebit.

Ai afrohet duke qeshur: -Va jz a , p ë r n e së r m u n d t ë g jejm ë e d h e n jë magnetofon. Na i ka premtuar një shok i Nardit, që punon në marinën tregtare... Po ju çfarë keni? Pse jeni bërë, sikur ju janë mbytur gjemitë? Mos jeni zënë gjë, se keni rënë në sy, si shoqe të ngushta edhe njerëzit thonë: Janë shoqe, ap o m otra?

30

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Pastaj, duke parë nga Meri, me një shikim, sikur po e pyeste: E lexove, të p ëlqeu ap o jo?... - Ika u në, takohem i në mbasdite në bibliotekë. Ciao, çupa!

- Meri, eja të sh kojm ë n ga sh tëp ia im e,... Rrim ë gjysm ë ore d he p astaj shko në shtëp i. Të shoqëroj u në.

Kështu , si je bërë ti, d o t i alarm osh të gjallë d he të vd eku r.

- Ani, faleminderit! Nuk do të vij, jam më mirë tani.

- Moj, që do të vish, do të vish, si i thonë asaj shprehjes p op u llore: Siku r qeni qep ën ta hajë . Do vish m e një këm bë m ad je, si Çeçu a d o të vish . Qeshën të d yja.

- Mirë, u tha, u bë.

Dhe në m om ent Meri i harroi të gjitha sikletet që kishte dhe, si dikur, të kapura dorë për dorë, ecnin rrugës, si dy shoqe gjithë gaz dhe hare.

-Ku r të sh kojm ë n ë sh tëp i d o të tregoj ed h e n jë sekretin tim personal, - thotë Ani. Atë moment, Merit iu bashkua qielli me tokën bashkë, por u mundua të mos e jepte veten. Përnjëherë mendja i shkoi te Nardi. Filloi të kontraktohej sërish: Të bëhet ç të bëhet, d o ta d u roj ed he këtë p oshtërsi.

Mos vallë ju ka p rop ozu ar shu m ë vajzave të klasës d he është nd onjë m anjak seksu al? Mos është nd onjë, o Zot, ku jem i fu tu r! Dy shoqe të ngu shta d ashu rojnë një njeri!

O zot! Çfarë thashë? Dashurojnë një njeri?! Uf!! Dy shoqe dashurojnë një njeri, dashurojnë një djalë dhe çfarë njeriu se?! N jë m ashtru es, një njeri, që u p rop ozon të gjitha femrave që takon. Le që pastaj, mos ka shkuar në krevat fare me Anin, përderisa ajo e fton edhe në ditëlindje?! O Zot! Ku qe ajo orë, që fola m e të. Po Bebi, d jalë i m irë, shoku m ë i m irë i im i në jetë!... Pse? Ku sh e ka fajin, që unë u ula me të dhe porosita një kadaif? Po! Madje, madje e doja edhe dopjo, jo po, mirë që nuk fillova të recitoj dhe 31

Astri H. Reçka

nd onjë p oezi! T i tregoja atij që, sa e zgju ar jam . E çfarë je ti? Ti je një tu ryfyçkë! Ja çfarë je ti. Mos! Mos! Ç d o të na shikojnë sytë d he ç d o të na d ëgjojnë veshët! Ku shed i sesi e interpreton edhe karafilin, që i dhashë unë. Sa mirë bëra, që nu k u takova m ë m e të. Të bëhet ç të bëhet, nesër nu k shkoj në d itëlind jen e Anit! Le t i ngelet qejfi. Po të m arrin vesh prindërit tanë. Sa turp!

Ani nuk e lë të vazhdojë më mendimet dhe fantazitë e saj.

-Ej, ëndërrimtare, çfarë po fantazon? Po flet me vete, duke lëvizur këmbë dhe duar, sikur po reciton një vjershë të Eseninit të madh.

Kthehet nga Meri dhe ecën mbrapsht fillon: Thuaj yjet s janë zjarr, Thuaj bota u shua, Por mos thuaj, Meri, Se unë ty, s të dua.

-Ti je bu d allaçkë fare,... Avash se kalojnë njerëz në rrugë. Nuk e shikon sesi na shohin.

- E mirë atëherë, do të këndoj këngën e Vaçe Zelës, si fillon ajo? Po e kujtova.

E nis, duke e ndryshuar pak teksin: Sot jam tetëmbëdhjetë vjeç, Edhe jeta më thërret, Të loz, të qesh, të këndoj, Dashurinë sot ta shijoj Frenim i i një taksie, p ërp ara këm bëve të tyre, i bëri që t iu bëhej gjaku u jë. N ga taksia d el N ard i, d u ke qeshu r dhe iu drejtohet të dyjave: 32

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

- Du keshit në rru gë, siku r p o recitonit të d yja, siku r kishit provat dhe po fantazonit për festival.

- E sigurove magnetofonin. Do ta biesh nesër?- e pyeti Ani. - Patjetër! Mirupafshim, çupa!

-Mirë se të vini nesër!

Ani i jep një puthje me dorë. Nardi buzëqesh dhe ngre lart gishtin e madh.

-Je e paparë, Ani! Meri u sku q nga koka te këm bët. N u k e d onte m ë veten. Iu err vend i. I d u kej siku r ishte njeriu m ë kot në botë në ato momente. Përpara se të hipte në taksi, Nardi i hedh një shikim zhbirues Merit, sikur e pyeste: E lexove p oezinë? E kam bërë p ër ty d he jo p ër Anin .

Meri nd jeu një d rid hje të lehtë. Zem ra p o i rrihte shp ejt, si një zog i vogël, që çu kit m e atë sqep in e tij të njom ë një lëvore p em e. Ajo nxjerr, p a d ashje, letrën m e p oezi d he e fu ti p rap ë në çantë, në m ënyrë instiktive.

Nardi u skuq, e kuptoi veprimin e saj, e ndjeu edhe Meri.

Ani, d u ke m os e vënë re skenën, eci p ërp ara. Kthehet e habitur dhe shikon Merin, duke e pyetur: - Po ti prapë u sëmure? Ja se arritëm. E kuptova!..

- Nuk kam gjë, jam më mirë.

- Mos ke nd ërm end të sëm u resh gjë nesër, se na p rishen p lanet p astaj. Eja! Ec p ërp ara, se ed he p ër ty e bëj, ta dish këtë.

Meri ishte zverd hu r e tëra. N d iente një boshllëk. U bë pishman që erdhi me Anin.

Ah, siku r të ishte d he Bebi tani, m u nd të sqaroja gjithçka! Asgjë nu k ku p toj! Më d u ket vetja, siku r s jam as në qiell dhe as në tokë... Po Nardi, pse u skuq? Më keq se mua. Sa mirë që nuk e vuri re dhe Ani. Përse kjo thotë se 33

Astri H. Reçka

e bën për mua? Mos ka kuptur se unë kam filluar të ndiej ndonjë gjë për Nardin dhe ajo ka biseduar me Bebin dhe unë nu k d i gjë fare? Çfarë nd od h pas mejekrahëve të mi? .

Ani nuk e la të mendonte gjatë dhe të filozofonte me mendje të saj: - Të thashë, se d o të tregoj një sekret. Vetëm s d u a t i thu ash asnjërit, m ë ku p ton. Do të të tregoj një histori, të cilën nu k d i nga t ia nis. Sesi m ë vjen Meri. N e jem i shoqe.

Më d u ket tani, siku r d o të nd ahem i. Po ta tregoj këtë histori.

- Ani, si të ma thuash, si të mos ma thuash, unë tani e kuptoj. Megjithatë, më vjen keq të them, por ne prapë, do të jem i shoqe të ngu shta... Unë, d içka kam ku p tu ar d he, nuk të jap dot asnjë mendim.

Meri përsëri u hutua. Brenda disa minutave, gjendja e saj shpirtërore, fizionomia e paraqitjes së saj ndryshonte totalisht. H erë e shikonte Anin, si rivale në d ashu ri d he, herë si shoqen e saj më të ngushtë.

- Hej, Meri mendjen këtu, mos u shpërnda më gjetiu.

Ajo iu përgjigj: -Megjithatë të paralajmëroj, ki kujdes. Për ty, Ani, dua të gjithë të mirat e kësaj bote! Nuk e di çfarë të them.

Në trurin e saj tani, si një çekiç pneumatik, godisnin fjalët e Nardit: Du keshit në rru gë, siku r p o recitonit .

Ngjisin shkallët e pallatit dalëngadalë, duke folur të d yja kot, p a lid hje. Te d era p ërp ara se të hynin brend a, Ani i thotë Meri: - Do të m arr një albu m d he d o të tregoj d içka. Do të tregojë një fotografi që...

- Mos ke edhe ndonjë poezi me fotografinë bashkë, e pyet Meri me ironi, duke zgjatur zërin.

- Dashuria, thonë, është gjë e madhe!

34

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Meri donte të bërtiste me të madhe.

- Bravo, të lu m të, ku e d ije ti, siku r je fallxhore. Po kam ed h e n jë p oezi. N grih et të m arrë albu m in d h e kërkonte për letrën, ku ishte shkruar poezia.

- Edhe poezi ë?

- E kisha këtu, ku mund të më ketë rënë?

- Ndoshta, të ka rënë nga xhepi. E ka gjetur tjetër kush.

Kontrollo, kontrollo, se mund ta gjesh.

Në moment bëhet gati të nxjerrë letrën dhe fotografinë n g a ça n t a , p o r a t ë k o h ë v jen m a m a ja e A n it d h e prapësohet.

- Si vajtët, çupa? Morët ndonjë notë sot, apo jo?... Si i ke nga shtëpia Meri?

- Mirë janë, teta Leni. Të fala keni, - tha, duke ndërruar bisedën. Pastaj vijoi: - Nesër keni dasmë, më tha Ani. Të të trashëgohet nip i! Teto Leni shkon në bu fe, m err një ku p ë m e lloku m e, ia zgjat Merit, d u ke i p ërkëd helu r flokët, i thotë: - Dhe në kokën tuaj, çupa! Mbaroni shkollën një herë, pastaj keni kohë edhe për burrë, sesi i thonë asaj shprehje: Vajza e ka nd erin te d erë e bu rrit ... Po çfarë bën Lejlaja, vajti kohë pa na dalë. Mirë ka qenë me zemrën?

- Më m irë ka qenë këto kohët e fu nd it, p or p rap ë ankohet si ngaherë ajo, teta Leni. Dhe njëqind të tjera Anit!

- Falem in d erit, m oj bijë, ed h e ti, m ë bëfsh ed h e njëqind pranvera të tjera, se ju kemi si dritën e syrit! Rrini ju edhe pak se, unë do të gatuaj drekën, - dhe ajo largohet në kuzhinë.

Për një m om ent u vend os qetësia, asnjëra nu k p o e hapte temën e bisedës.

Pastaj ndërhyn Meri dhe e pyet Anin: -Po fotografinë e ke, apo të ka humbur dhe ajo? - duke m os d a sh u r q ë të n d iz te n d on jë d eb a t, p a d a sh je, 35

Astri H. Reçka

meqenëse në shtëpi ishte edhe mamaja e Anit.

- Lëre fare se e shikojmë ditë tjetër, se mos vjen edhe teta Len i. Por An i m e albu m in n ë d orë d h e librin e historisë filloi të shfletonte mengadalë faqet një nga një të tij. Zemra e Merit filloi të rrihte fort. Dhe ja tani po priste të shikonte Nardin hipur në ndonjë motor, apo avion dhe ajo d o t i m bu rrej p ër aftësinë e saj. Ç të bëj? - thoshte m e vete,- është teta Leni në shtëpi, p or e d ija u në sesi d o t i kisha kthyer p ërgjigje. Ai është m askara! N a d ërgon ed he vjersha d ashu rie, m e d em ek sikur i ka shkruar ai. Ai është një, ai është,... por mendimin nuk e mbaroi, se Ani ndërhyri dhe i tha: - Moj, ku e ke m end jen ti, se m ë vd iqe, d u ket siku r, flet m e vete. H ej, Meri, m ë d ëgjon, m os sëm u resh p ër nesër, se nuk të flas me gojë. Hë, si të duket?

- Kush, unë, jo, jo nuk kam gjë.

- O p ika m u a, m e kë p o flas ed he u në, hane shan, hane Bagdat. Unë kam pesë minuta që po dërdëllis dhe ti nuk ke dëgjuar, asnjë fjalë nga ato që të them unë.

- Për çfarë, se nuk po të kuptoj gjë fare, - dhe si e zënë në faj filloi prapë të shfletonte albumin kot, duke i kaluar faqet dy e nga dy. Donte të mbaronte sa më parë kjo skenë.

I d u kej siku r, jo vetëm p o lu ante si m acja m e m iu n, Ani m e atë, p or tani iu d u k, siku r p o e vinte në lojë. Meri p o përfytyronte Anin në krahët e Nardit, duke vallëzuar në një pistë të madhe buzë detit dhe të gjithë po shikonin me kureshtje të madhe këtë çift të bukur. Një çift, sikur kishte ard hu r nga nd onjë p lanet tjetër, nd ërsa ajo, siku r kishte m bu lu ar kokën m e një çarçaf d he e kishte lënë p ak të hap u r, t i shikonte ato tek vallëzonin aq bu ku r, siku r fluturonin...

An i i m err albu m in n ga d ora d h e i tregon n jë fotografi.

36

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

- Meri, çfarë të ku jton kjo fotografi, e m ban m end ?

Meri vjen pak në vete, merr fotografinë, pa një kurreshtje të madhe përgjigjet natyrshën: - Po, në fakt, më kujton koncertin në klasë të tetë.

- Po ky këtu, e mban mend si quhet? Të kujtohet emri i tij, apo jo?

- Ai është Maksi, vëllai madh i Lorit...

-Do të tregoj një sekret, apo harrove gjë, pse erdhëm?

-N u k të ku p toj fare, se ku d o të d alësh... Ma bije vërdallë dhe vërdallë bisedën. Ani, ne jemi shoqe dhe nuk d o të p rishem i p ër hiç gjë, m egjithatë, nu k e d i, se si m ë vjen, më duket vetja, sikur po tallesh me mua... Këtu nuk është puna se...

- E pra tani dëgjo, mos u bëj budallaçkë, po më hiqesh si m oraliste e m ad he, d ëgjo tani sekretin, që d oja, të të thoja d he m os m ë nd ërp rit sa të m baroj. Të lu tem , m os më ndërprit, se e kam seriozisht.

- Pse deri tani e kishe me shaka? U, bravo, nuk e dija!

- Mirë p ra, d ëgjo! Para një m u aji takohem rastësisht m ë të, te d era e sh kollës. Si d u ket kish te ard h u r m e p u shim e, p asi vazhd on stu d im et e larta në Faku ltetin Juridik. Është në vit të tretë.

- Kush? Nardi?

- Moj, je në vete ti, apo jo? Mos të ka zënë qymyri gjë edhe ty? Nuk e ka Nardi emrin ai, e ka Maksi. Dëgjo këtu tani. Atë ditë që, më nxori zysh Roza nga ora e anglishtes, e p ashë në korrid or. N u k e njoha. Më kërkoi të thërrisja Lorin. Shkova në klasë të saj, p or ajo kishte p rovim d he nuk mund të dilte nga orë e mësimit. Më jep mua çelësin e shtëp isë. Zbres p oshtë shkallët,... Pashë Maksin që p o qëndronte përballë kendit letrar të shkollës. Rri dhe shikoj me vëmendje, nuk më vuri re, po lexonte akoma. I flas në emër: 37

Astri H. Reçka

Maksi, Lori nu k m u nd të d ilte, se kishte provim , p or m ë d ha çelësin e shtëp isë .

Si, si m ë thirre? Thu am ë d he njëherë em rin?

Maksi, Maksi je, ap o gabohem gjë?

Jo, jo n u k gaboh esh e ke tam am ... Ti je, p rit të ku jtohem p ak, se kanë kalu ar d isa vjet, ah, po m u ku jtu a: Ani, Ani tulipani Flokëgjata bishtalec... Çamaroke, sy bajame E ka hundën, e ka, Dhe të dy bashkë thamë: E ka hundën porsi spec! .

E shiko që e mbajta mend . Lexova pak këtu tek kënd i letr ar . Paske p en ë të bu ku r . Për se ke n d ër m en d të vazhdosh studimet?- më pyeti.

Gju hë-Letërsi shqip e d o të d ëshiroja të vazhd oja, iu përgjigja. Më dhuroi këtë stilolapsin e bukur.

Merre d he p ërd ore p ër të shkru ar p oezi të bu ku ra .

Ku r u largu a, m ë hod hi një shikim që, nu k e kisha nd ier nd onjëherë në jetën tim e nga asku sh. Më ku p ton nga asku sh (d u ke cilësu ar fort fjalën e fu nd it...). Të nesërm en u taku am , rastësisht. Ishte m e Lorin. Ajo m ë uroj për ditëlindjen dhe më tha se donte të vinte edhe ajo, m e ju ve bashkë. Maksi na çoi në një lokal, ku ishim atë ditë me Bebin dhe shokun e tij, Nardin. Na qerasi me nga një ëm bëlsirë d he m ë d hu roi d he këtë librin m e p oezi.

N u k e d i, p or jam e tru llosu r fare. Pard je, ku r d ola nga biblioteka, më shtrëngoi dorën fort dhe më tha: Të pres në Tiranë,... Do të të pres vetëm me një kusht.

Du a që të d alësh m e të gjitha notat d hjeta,... Më ku p ton d rejt, ap o jo?

38

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

An i u n grit n ga d ivan i d h e m err n jë libër d h e vazhdon: - Më dha edhe këtë fotografi,... Ja shikoje, si të duket, të pëlqen apo jo?

Meri, gjer në ato momente e dëgjonte, por mendja i fluturonte në vend tjetër. Hidhet për nga divani, sikur ta kishte zënë korrenti dhe bërtet me të madhe: -Si? Kjo është fotografia, të cilën doje të më tregoje,...

Ky është sekreti yt? Mos u tall, thuaj që bën shaka, se më hoqe mendjen?... Po letra me poezi ku është, tregoma pak, të lutem. Ani ngrihet prapë dhe i tregon një fletë të bardhë, ku ishin pikturuar dy zemra dhe një shigjetë në mes tyre, poshtë një strofë poezie: Një fjalëz nga buzkat e tua, Plot ndjenjë dhe dashuri, Do të të pres tërë jetën: Të dua! A M Në simbiozë: Unë dhe Ti. Meri s p o e m blid hte d ot veten. Filloi të qeshte m e të madhe, sa erdhi teta Leni dhe i pyeti: - Çfarë keni? Avash, se ju d ëgjon gjithë lagjja, m oj vajza. Ejani,... Pa çohuni pak dhe hani nga një thelë byrek, se e kam bërë të mirë me djath edhe qumësht.

- Patjetër, teta Leni, ja erdhëm.

Por, duke mos i besuar fjalët e Anit i thotë: - Prit pak, thu am a ed he njëherë. Kjo është fotografia d he kjo është poezia?

- Prit, Meri, m os u nxito, se ka akom a p ër të thënë.

Dje kisha marrë një fotografi timen. U takuam dhe, nuk e di, mbase bëra gabim, por ia dhashë Maksit. Kur u ndamë bëra ed he një gabim tjetër. Ishim tek hyrja p allatit d he nu k e m baj m end m irë... Më d u ket, m oj Meri, m ë d u ket 39

Astri H. Reçka

se u puthëm.

- Si?! U puthët?! U puthët?! Je në vete apo jo! Mos ke shkarë gjë ti! Kaq shpejt u dorëzove, një e parë, një takim d he një të p u thu r?! Është p ër t u habitu r. Dhe si p aske vepruar kështu faqas dhe pa e vrarë ndërgjegjen fare...

- Në fakt jam shumë e shqetësuar.

Ani u li kokën, si e zënë në faj d he p astaj, si heshti pak, vijoi: Më vret shumë nd ërgjegja, por, në fakt, të them të d rejtën, m ë p ëlqeu ky vep rim . N u k e d i, m ë p u thi ai, ap o e p u tha u në e p ara. Bobo, sa tu rp m ë vjen tani!... S i dal dot përpara... Po e di si është puna Meri? Në fakt më vjen tu rp , p se u d orëzova kaq shp ejt, p or në anën tjetër, do ti, që më erdhi mirë. Mezi pres ta takoj në darkë prapë, por, këtë radhë, nuk do ta puth. Po më puthi ai, ndryshon puna, nuk ia prish, hë, si thua?

Meri, e cila, e kishte fitu ar, p rap ë atë gjallërinë e saj të ëmbël, e përqafoi dhe i tha në fund: - Më fal, Ani, se ndoshta mendova keq për ty, në një moment,... (por asnjëherë ajo nuk i tregoi, pse kishte menduar keq për të, vetëm mbas dhjetë vjetëve ajo i tregoi psenë ).

- Të kam falur, Meri, por për nesër si do të veprojmë, t i bëj ftesë p ër d itëlind jen? Si m end on ti? Flste Ani m e atë mënyrën e saj prej çamarrokë - Meqënëse do të vijë Lori, mund të vijë edhe Maksi, nu k ka p roblem ,.. Po N ard in si d o ta p rezantojm ë te Maksi?

- E kam m end u ar ed he atë,... N u k d o ta gënjejm ë, ku shëri i Bebit (d he qeshi). Ka sjellë pajisjet, kitarën, dhe magnetofonin. Ja kjo është zgjidhja dhe justifikimi.

- Ejani, çu p a, se u ftoh byreku ...

Leta kishte shtruar tavolinën dhe porositi Merin: - Dëgjo, mos e zgjatni shumë nesër dhe mos ik, po fli këtu me Anin bashkë. Nuk i dihet, kur do të vimë ne.

40

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

U nd anë d he, sa arriti në shtëp i, u m byll në d hom ë dhe filloi të lexonte vjershën e Nardit kushtuar asaj. E lexoi ndoshta njëzetë, tridhjetë herë. Nuk doli fare atë mbasdite, si e lanë m e Anin, p or ngeli e zhytyr në botën e saj, në ëndërrimin e saj. Në fund, para se të binte në krevat, mori fotografinë në dorë dhe i drejtohet me fjalë asaj: Më fal, N ard i, se m end ova keq p ër ty, -p ërsëriti sh u m ë herë - të d ashu roj, të d ash u roj gjer n ë vd ekje N ard i! .

Kish t e t ë d r ejtë! P oez ia e p a r ë, n jë p o ez i p lot frym ëzim , ku sh tu ar asaj, Meri m atu ran tes. Mori n jë fletore, filloi d he ajo të shkru aj d içka,... N u k lid hte d ot vargjet, i d u keshin p oezi p a nerv. U bë gati t i griste. Iu k th y e m en d ja . Për sër i sh k r u a n te, sh k r u a n te d h e i rilexonte .

Sikur, Errësira të mbulojë vendin Dritë më dritëzojnë sytë e tu...

Edhe, Ajri rruzullit të shterrë Jetë më frymëron fryma jote.

Kozmosi Le të shpërbëhet, Do të figurohesh përherë Ëndrra ime, e kësaj bote... * N ë m ëngjes u d rem it nja d y herë, p or nu k fjeti d ot gjumë. Nuk donte të flinte. Ishte nata e parë në jetën e saj, që p o m end onte d içka te re, nd ryshe nga herët e tjera. E nd iente veten të d ashu ru ar m arrëzisht. Fantazia e saj i kalonte p ërm asat e zakonshm e të jetësores. Për të tani 41

Astri H. Reçka

qend ra e gravitetit të tokës qe në m es saj d he N ard it.

Dëgjoi zhu rm ë në korrid or. N ga d era e d hom ës së saj, i flet mamaja: -Meri, zgjohu, ora është gjashtë.

H id het p ërp jetë nga krevati. Shikon se krevati i saj nuk ishte prishur.

Bobo, të kishte ard hu r brend a, d o të tm errohej. Le p astaj të kishte lexu ar p oezitë. Bu d allaqe, - tha vetes.

Shprishi shpejt e shpejt krevatin. Veshi pizhamat dhe vajti në banjë. U p a në p asqyrë. Sytë i kish te të fryra n ga p agju m ësia, p or gju m ë nu k i vin te fare. Shkoi p ran ë telefonit, d onte të fliste me Bebin. Kishte d ëshirë t i lexonte një nga p oezitë e saj, që kishte bërë p ër N ard in. U bë p ishm an. Shkoi në frigorifer d he m ori një shishe m e u jë të ftohtë. E p iu m e një frym ë, siku r të kishte tharë një shishe me raki rrushi mbrëmë. Familja ishte ngritur e tëra.

Pas pak del babai nga shtëpia, ndërsa mamaja e saj shkon në dyqan të blente diçka. Ngeli në shtëpi vetëm me vëllain e saj. Vend osi! Merr në telefon Bebin. Sa filloi të fliste ai nga ana tjetër e linjës, bëhet pishman. E pyet kot, për një detyrë shtëpie Bebin.

- Leri detyrat e shtëpisë dhe të shkollës, por me detyrat e tjera si je? - e pyeti ai, duke qeshur. - Ne këndej nuk na ka zënë gjumi fare. Meri, e lexove poezinë? E bukur ë!

- Bebi!

- H ë, shkrep e m ë në fu nd , se na bëre m e zem ër të dobët.

- Jo, kot,... doja të pyesja se a do të vij dhe Nardi sot te ditëlindja e Anit?

- Telefonin e ke, nu m rin gjeje në nu m ërator,... Mirë është ta p yesësh vetë, p o je e interesu ar, - d he ai qeshi lehtas, në anën tjetër të linjës.

- Sa i p oshtër që je! Mirë, ta tregoj u në ty, ku r të 42

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

takohemi në shkollë.

U u l në korrid or. Mori nu m ëratorin telefonik të qytetit d he lexoi nu m rin e N ard it. Si nu k i kishte vajtu r në mend më përpara kjo gjë?! Sa e thjeshtë paska qenë!

Formon numurin ngadalë...

- Alo! Mirëmëngjes!

-Mirëmëngjes, - u dëgjua zëri i abonentit.

Zëri i Nardit iu duk i ëmbël.

- Alo, kush jeni? ....Ai vazhdonte të fliste ende,..., por te dera e apartamentit, u duk Lejlaja.

- Kush është, Meri?

- Fola me Bebin,... E pyeta për një detyrë.

Ajo nu k e vazhd oi m ë gjatë bised ën. Meri m bylli telefonin. E pa të ëmën nga pas. E shoqëroi me sy, deri sa hyri në ku zhinë. Ishte hera e p arë në jetë, që nu k ishte e sinqertë m e të. I erd hi keq. Shkoi në d hom ën e saj d he rregu lloi krevatin. Piu një gotë qu m ësht, p u thi m am anë dhe u bë gati të dilte nga shtëpia.

- Je herët, Meri, për në shkollë.

- Do kaloj nga Ani, - i tha asaj.

- Bëj të fala Lenit.

Meri vu ri re se në sytë e m am asë së saj kishte d içka të veçantë. Iu d u k se ajo nu k e besoi. Donte t i thoshte diçka, por nuk i duk i përshtashëm momenti dhe koha.

N d oshta, m e teze Evën m u nd ta kem m ë të lehtë të shp rehem . N jë d itë, herët a vonë..., - m end oi.

Mëngjezi iu duk i bukur atë ditë. Ndjeu flladin e detit.

Një erë e lehtë ia përkëdhelte flokët. Ndaloi në një dyqan pastiçerie dhe mori dy gurabie. Një kotele e vogël kishte iku r nga streha e saj d he qënd ronte p ërp ara këm bëve të saj. Po mjaullinte dridhshëm. Ca nga të ftohtit dhe ca nga frika. Kërkonte p ak nd ihm ë nga ajo. Kishte d alë p a leje nga foleja... Donte të p rovonte se, a ishte e aftë të ecte 43

Astri H. Reçka

vetë, m e këm bët e saj end e të njom a. E m ori në d orë, e përkëdheli lehtë.

Je e vockël akom a, kotelu she, p ër t u p ërballu r m e botën . N jë m ace tjetër, e m ad h e, p ërballë saj, p o e vrojtonte. E kuptoi se ishte e ëma e koteles së vogël. Hapi dorën dhe i jep pak gurabie. Ajo filloi të llapaçitej. E lëshon në tokë d he ia thërm oi gu rabien. Macja e m ad he u tu rr m e r r ëm b im , h ën g r i p a k g u r a b ie,... E m o r i p a st a j kotelu sh kën m e d h ëm bët e p ërp arm ë d h e iku m e të shp ejtë m e të. Meri nd oqi vep rim in instiktiv të nënës mace.

Sa gjë e bu ku r! Ed he kafshët d u an të jetojnë! Ed he ato bëjnë sakrifica. Sa çudi! Kotelushja ka ende nevojë për nd ihm ën e nënës, - m end oi ajo.

Përp ara syve të saj i d oli skena m e të ëm ën e saj.

Përfytyroi shikimin e saj, sa pyetës, aq dhe dyshues dhe këshillën, e cila ngjasonte si një tërheqje vëmendjeje: Je herët, Meri!

N u k tha fjalën p ër në shkollë, p or e p ërsëriti p rap ë: Je h erët, Meri, p ër d ash u ri! Iu bë n jë si xh u m b n ë stom ak. N xori nga çanta gu rabien tjetër. Sa kafshoi p ak, e mbështolli dhe e futi sërish në çantë. Si gjithmonë, kohët e fundit, e pavendosur për shumë veprime dhe mendime të saj, u bë p ishm an. Eci m e hap të shp ejtë d he shkoi te shtëpia e Anit. Ani nuk ishte ngritur ende nga gjumi. Edhe ajo ishte akom a në ënd rrën e d ashu risë së p arë. Si tha Ani? N u k m baj m end , e p u tha u në, ap o m ë p u thi ai i p ari?!

Si janë femrat, një botë më vete, por është vështirë të kuptohen. Janë plot pasion dhe fantazi. Kush njeh botën e tyre fiton çd o betejë! N jë m om ent, d he fati i fem rës ndryshon. Kthehen përmbys të gjitha planet dhe dëshirat.

44

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Pikësynimi i tyre jetësor kthehet në fragmentin momental.

Ja, çështë dashuria për to! Ndoshta, një lodër e rrezikshme, e cila duhet aktruar me pasion dhe përkushtim. Në çastin e p arë, ato janë m ë të gu xim shm e p ër të sakrifiku ar p ër dashurinë.

- Ani, si fjete sonte? U bëfsh dhe njëqind vjeçe!

- Mirëmëngjesi, Meri! Sot ka qenë nata më e bukur e jetës sim e,... Vetëm ënd rra të bu ku ra... Më d u ket siku r nu k jam m ë u në. Diku sh tjetër p o lu an m e m u a... Meri, kam frikë! Gjithë kjo kënaqësi. Më d u ket, siku r d o të shpërthejë gjithë kjo gjendje e mirë në një diçka tjetër.

- Ngrehu tani, se vajti vonë për në shkollë.

- Nuk dua të vij në shkollë. Dua të bëj pushim absolut.

Mezi po pres mbrëmjen, të takoj Maksin.

- Leri ato tani! Mos bëj si e dashuruara e shekullit.

Babai i Anit kishte porositur një lokal për të festuar ditëlindjen me shokët dhe shoqet e saj në darkë dhe, me situatat, që u krijuan, ndoshta, ishte më mirë, si për Anin, ashtu d he p ër të. Të d yja të d ashu ru ara * Ishin rreth dyzetë veta të ftuar. Midis të tjerave edhe mësuesja kujdestare dhe mësuesi i kimisë. Ulja në tavolinë u bë rastësore, p or zhd ërvjelltësia e Bebit bëri që në një tavolinën të qëndronin të dy mësuesit, Lori me Maksin, Ani, Meri, Bebi dhe shoku i tij, Nardi.

Mbrëmja kaloi në mënyrë fantastike me humor, këngë vallëzim e d he shaka nga m ë të nd ryshm et d he nga m ë mbresëlënset. Vallëzimin e parë Ani e kërceu me mësuesin e kim isë, Meri m e Bebin d he kërcim in e gjashtë ajo e kërceu m e N ard in. Më p ërp ara se të kërcenin, N ard i e p yeti se çfarë p ëlqente d he ajo i tha p ër valsin Valët e Danu bit .

45

Astri H. Reçka

N ë një m om ent të caktu ar, m e nd ërhyrjen e Bebit, atyre iu la e tërë pista, për të kërcyer. Kjo ishte një ëndërr e Merit, të cilën , sa e sa n etë, e kish te im agjinu ar, të kërcente nën krahët e tij, si një flu tu r. N ard i u tregu a shu m ë i ku jd esshëm , si në vallëzim m e të, ashtu d he në tavolinë, por, herë pas herë, ndonjëherë, takonte duart e tij m e të Merit. N ë vallëzim in e fu nd it ajo, e m bështetu r plotësisht mbi supin e tij, i thotë, duke e vështruar drejt e në sy: - Poezitë i shkruan shumë bukur,... Vetë e kishe bërë atë p oezi? N ard i, si i zënë në faj, e hu m bi toru an d he iu shmang përgjigjes, si me lezet: - Kishe të drejtë, kur the se kërceje mirë. Janë të rralla femrat, që kërcejnë si ti! Varet tani, kur do të na bjerë rasti p ër të kërcyer p ërsëri, së bashku ... Ti nu k kërcen, p or fluturon, si një flutur, e cila ulet lehtë mbi petalet e luleve d he, m e d elikatesën e saj, tu nd krahët, siku r d o të thotë: Gjithë bota është e im ja .

- Je shumë xhentil, komplimenti është i dyanshëm, buzëqeshi ajo, duke e lënë veten plotësisht të lirë në krahët e tij. Nardi, duke guxuar, e afron pak më tepër rreth vetes, nxjerr nga xhepi i xhaketës karafilin e mbështjellë me një letër.

Ku r jam vetëm flas m e karafilin arom ënd jellës, që më dhurove ti. E ndiej, se aroma e tij do të zgjasë për tërë jetën! Edhe njëqind vjet do ta ruaj. Sa të rroj! Është lulja e p arë, të cilën m a d hu ron një vajzë, - d he d u ke qeshu r e shtrëngon pak më tepër.

Pastaj vijon, aty ku e kishte lënë: - Dhe aq më tepër, një vajzë kaq e bukur dhe e ëmbël si ty, Meri!.

- Është p oezia e p arë në jetë besoj, që m ë ku shtohet mua!... Ishte shumë e bukur!

46

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Meri nxjerr nga xhepi letrën ku ishte shkruar poezia.

- Meri, unë, unë, - por nuk e mbaroi fjalinë, pasi kishte ard hu r çasti m ë fatlu m d he u rim or Festa e tortës së d itëlindjes të Anit. Filluan duartrokitjet d he dritat e sallës në një moment u fikën... Muzika vazhdonte akoma. Nën tingu jt e atij valsi të p aharru eshëm , N ard i e tërheq m ë tepër rreth vetes. Buzët dhe frymëmarja e tyre u bë një: - Meri!

- Nardi!

- Që d itën e p arë Zem ra rreh vetëm p ër ty.

- Të lutem! ! Mos folë më, nuk e di.. Nardi edhe unë..

Dritat e sallës u hapën, të gjithë çiftet ishin ulur. Ata të dy vazhdonin ende të vallëzonin pa muzikë, në botën e fantazisë, në krahët e njëri- tjetrit jashtë realitetit, d iku larg, në pafundësinë e oqeanit të ëndrrës jetësore.

U u lën p astaj në vend et e tyre, p ranë njëri - tjetrit, duke dëgjuar frymëmarjet, të cilat, në atë moment, dukej siku r ishin njehësu ar. Për ata të d y, në atë çast fatlu m asgjë s ekzistonte, p ërveç asaj p u thje të zjarrtë, të cilën ia dhuruan njëri - tjetrit.

Meri ku jtoi thënien e Anit: N u k m baj m end , e p u tha u në, ap o m ë p u thi ai i p ari?! Qeshi... Du art e tyre p o shtrëngoheshin poshtë tavolinës, në një fshehje të bukur, por edhe shumë emocionuese.

N ë sytë e tyre kish vetëm lu m tu ri d he sh këlqim dashurie.

- Sa d o të d ësh iroja, Meri, që ky çast të ish te i p ërjetshëm !... Më d u ket vetja, siku r jam në një anije, në mes të detit. Furtuna dhe dallgët e detit duan ta përmbysin atë, p or t i sh tr ën goh esh p r an ë m eje d h e m ë th u a: Përqafom ë fort, i d ashu r! Mos m ë lërë vetëm ... Të d y d o t i bëjm ë ballë m e gu xim d he trim ëri d allgëve të d etit e të jetës .

47

Astri H. Reçka

- N ard i, nëp ërm jet syve të tu , shikoj anijen tonë, e cila triu m foi m bi fu rtu nën d he d allgët e saj. Ajo tashm ë p o lu nd ron e qetë d rejt p afu nd ësisë, atje ku bashkohet qielli m e d etin! Atje ku , nd oshta, ka veç d ashu ri d he lu m tu ri të p ërjetshm e. N ard i të lu tem , - p ërsëriti ed he një herë fjalët që the.

- Jo një herë, dhjetë herë, një mijë herë, një jetë të tërë!

Meri, të dashuroj! Dua të bërtas me tërë forcën e shpirtit tim . Le ta m arr vesh gjithë bota: Unë e d u a Merin, u në e d u a Merin!

Një shkrepje blici i pruri në vete të dy. Ishte Bebi që kishte m arrë një ap arat fotografik d he i nxori, ashtu të dy, me duar të bashkuar poshtë tavolinës.

- Meri, p rit të bëj një vetëm ty. Largohu ti, N ard i...

Meri, shih zogu n,... Qesh p ak, m ë entu ziaste,... Bravo,...

Eja ti, Nardi, na nxirr një ne të dy me Merin.

Pastaj i afrohet Merit d he i thotë në vesh: Meri të bëra fotografin ë m ë të bu ku r. Ken i d alë, si çifti m ë simpatik në Ballkan.

- Sa i lig je, Bebi!... Jo, po në Evropë!

-Ti, Meri, na nxirr të d y ne m e N ard in d he shkru aj sip ër fotografisë: Shokë të rinj, në Evrop ën p lakë .

Po kalon te n jë m brëm je e bu ku r, e th jesh të, p or bu ku ria e saj qënd rontë në këtë thjeshtësi nd jenjash të pastra.

N jë nxënës, Berti, ose siç e kishte nofkën tre B-ja (B.B.B) Bernard Beg Belegu kërkoi qetësi p ër të d hënë disa çmime. Meqënëse, një herë në dy ditë do të vinte në shkollë me byrek, ia kishin shtuar edhe atë nofkë, Byreku.

Dh e sh p esh , m eqën ëse i p ëlqen te d h e kish te p asion muzikën operistike kapardisej, duke thënë: Dy herë nga tre B ka p asu r rast, të njohë bota. N jë h erë tre B -të e m ëd h ej gjer m an ë, kom p ozitor ët e 48

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

fam shëm , Bach, Braham s, Bet hoven d he një herë tre B të e m ëd hej shqip tarë, që p ërfaqësohen nga i njëjti p erson, Bernard Beg Belegu , shku rt Byreku . N jë p erson m e rëndësi të madhe, i cili nuk mund të rrijë dy ditë pa ngrënë byrek, p etu lla, p ite, ose lakror .

-Vini re! Po nis fjalimin, programatik.

Tep ër të nd eru ar p jesëm arrës, të kësaj m brëm je fantastike, nxënës, m ësu es, të ftu ar d he ju , p ersoneli i shërbimit!

Juria e përbërë nga tre persona: Bernardi, Begu edhe Belegu , n ë kllap a, Byreku , p ra u n ë, u n ë, ed h e u n ë e mbledhur me urgjencë, njofton për çmimet fituese të kësaj nate të paharrueshme. Shekuj e shekuj më parë, në kohën e antikitetit, kur Teuta, mbretëresha e bukur ilire, mbushi tetëm bëd hjetë vjeçe, bëri një m brëm je vallëzim i në m es të d etit Ad riatik, p ërp ara se të lu ftonte të nesërm en m e romakët.

Princesha Argjiro, duan të thonë, se bëri një mbrëmje të bu ku r në kalanë e Gjirokastrës, atë d itë, ku r m bu shi dhe ajo tetëmbëdhjetë vjeç. Kërcyen të gjithë, siç qenë turq, ortod oksë, m u slim anë, shqip tarë. Veziri tu rk i p rop ozoi Argjiros të kërcenin bashkë. Ajo d onte të kërcente një herë vetëm mbi bedenat e kalasë, pastaj me Vezirin, por i rrëshkiti këmba dhe ra poshtë... Ca thonë se ra vetë, ca të tjerë thonë, se e hod hi Veziri i m ad h, se nu k p ranoi të m artohej m e të, p asi ajo d onte një tjetër. N jë gojëd hënë tjetër thotë, se Argjirua ishte prestigjiatore dhe hodhi një nga manekinët të dyqanit të rrobave. Mori floririn e Vezirit dhe iku. E ku e di unë i shkreti! Atmosfera në sallë ishte bërë e zjarrtë. Qetësi!

Japim çmimet: 1. Në vendin e parë për humor renditet Tit shkodrani nga Pu ka, m e p arod inë e fam shm e Plaku i vjetër qerrata, 49

Astri H. Reçka

në shtëp i ka d y gra .

2. Për p oezi, Goni i Shaqes m e p oezinë Më ka gjet belaja m e kom shien .

3. Për përrallën më të bukur fiton Brunilda me titullin p ërrallor N u k vij m ë vonë në shkollë, p a d etyra .

4. Për kërcim in m ë të bu ku r Merin m e,... Si e keni emrin ju, se ta harrova,... Nardi? (Nardi jep shenjë pohimi m e kokë) Po! Merlin Monroe d he Leonard Regani. O zyshë, se mos na dëgjojë gjë njeri, se kam fëmijë aman.

5. Mësuesja më e mirë shpallet tepër e nderuara, Zysh Marie kujdestarja.

Në shkollë dhe në lagje, na more mendjen fare.

6. Për seriozitetin në shkollë, në stërvitjen ushtarake d h e g ja të m b r ëm jes Sa sh a Sh k a t a r a q i m er iton n jë duartrokitje të gjatë, sa hunda e Shehmsi Shehmshedinit.

7. Meqënëse na ka humbur letra me gjithë çmim për p rofesor Bakiu n, ia konvertojm ë m e d y birra d he një bërxollë.

8. Çm im in ku raju es Për p u n ën e p alod h u r n ë mbarëvajtjen e punëve në rregull të kolektivit të nxënësve e fiton. Ku sh? Salla? Po jam d akort e fitoj u në.... N jë d u artrokitje p ër tre B të, p ër m u a!

9. Mbretëreshë e Parë e m brëm jes së sotm e është, është, Ani! Gëzuar ditëlindjen, Ani! Edhe njëqind të tjera!

E m byllim këtë festë të bu ku r të zonju shë Anit d he m e një valle popu llore Pogonishte . I u rojmë ed he njëqid pranvera të tjera. Të gjithë në valle...

N ë fu nd të m brëm jes, u nd a Torta e d itëlind jes d he d hu rata nga shokët d he shoqet e klasës. Maksi m e m otrën e tij, Lorin, i d hu ru an një shall të bu ku r d he një Fjalor anglisht - shqip . Ani ishte e lu m tu ru ar... N u k ia p riste m end ja, se d o të kalonin aq bu ku r. Po ashtu ed he mësuesja kujdestare e mësuesi i kimisë u kënaqën shumë.

50

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Berti, Sash a, Titi, Gon i, Lori, Zan a e m bajtën gjallë m brëm jen m e hu m orin, shakatë d he lod rat e tyre. Ed he Maksi ngeli i m ahnitu r nga organizim i, d ashu ria d he respekti, që kishin ata me njëri - tjetrin. Në sytë e tij kishte lumturi. Ai, përveç dashurisë së Anit, fitoi dhe simpatinë e të tjerëve në atë m brëm je. Ai kishte qenë vetë nxënës, d iku r në këtë shkollë të m esm e. Kishte një nostalgji të theksuar për kohën, kur ishte atje.

Mbrëm ja p o m byllej. Erd h i çasti i p ërcjelljes së mësueses kujdestare dhe mësuesit të kimisë.

N ë fu nd ngelën: Ani, Meri, Lori, Bebi, Maksi d he N ard i

51

Astri H. Reçka

DËSHMIA E HËNËS

S

- ot nu k d u a të flë. N u k e d i, p or, sot e ku p toj, se ekzistoj ed he u në në këtë botë, Jam tep ër e ekzaltu ar, tha Ani, tepër e emoncionuar.

Maksi p ër të zgjatu r koh ën e qën d rim it së toku , p rop ozoi: -N jë shëtitje gjatë bregu t të d etit? Kështu , siç jemi, të gjithë bashkë, pastaj shkojmë diku.

- Ku ? - thotë Bebi, - se m u a nu k m ë le m am aja të largohem shumë nga shtëpia, - dhe qeshi.

- Hë, si thoni, jeni dakort? Kush është pro të çojë dorën,...

Ka kundra?... S ka. Atëherë nisemi për marshim! - urdhëroi Ani. Meri me Nardin u panë në sy. Propozim më të mirë se ky nuk kishte. Sigurisht, u pranua nga të gjithë. Filluan të ecnin të gjithë bashkë, pastaj, instiktivisht u ndanë në çifte, dy nga dy, Maksi me Anin, Nardi me Merin dhe në fund Bebi me Lorin. Kjo e fundit ishte e kënaqur me dashurinë e lindur në mes vëllait të saj dhe shoqes së saj, Anit. Lori me Bebin ecnin të shkujdesur dhe ngacmonin njëri - tjetrin me fjalë: - Shih, Bebi, shih si i afrohet Ani Maksit. Po Merin, mos e ka zënë qymyri? Sikur kishte qejf, kur kërcente me Nardin.

Shiko, se nuk e ke në rregull shokun, apo kushëri, çfarë e ke.

Sikur shpesh ka filluar të vijë në shkollë tek ne. Keni qenë edhe një herë tjetër në lokal, më tha Ani. - Lere, mos u bjer në qafë kot njerëzve. E di që këto quhen thashetheme, apo jo? Moj, po shiko për vete ti, se më duket vëllait ia rregullove Anin. Po ku e gjete, ë? E mori tjetra në telefon: Eja shpejt, vëlla i dashur, eja shpejt, se të kam gjetur nusen, - i tha. Dhe ai goxha djalë, nuk gjente dot në Tiranë, 52

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

por erdhi këtu dhe na mori vajzën më të mirë të klasës.

- I lumtë, është i zoti, jo si ty, qullo, sikur je byrek me kungull, dhe nga ai kungulli, i cili zgjat lastarët deri në çati.

Sa herë bëhesh gati për ndonjë, ke emocione nuk flet dot, foli ajo.

- Po për vete ke gjetë ndonjë, se helbete, ka dalë dhe hëna d he ku r d el ajo, fem rat zbu ku rohen, frym ëzohen, dashurohen? pyeste e fliste duke zgjatur zërin dhe bërë xheste Bebi. - Shiko njëherë rreth e rrotull, - dhe zgjatej pak, duke qeshur. - Shiko se edhe unë nuk jam djalë i keq. - dhe qeshte përsëri, duke e ngacmuar Lorin.

- Unë, burrin e dua të jetë dyqind kilometra larg prej këtu. Nuk marr burrë nga qyteti im unë!

- Me një fjalë, në vijë ajrore prej këtej, i bije që burri yt të jetë jashtë Shqipërisë, domethënë të jetë i jashtëm, italian, grek, jugosllav. Mirë, si të duash,... Ma var, s ma var, unë do të bëj detyrën një herë si lagjar. Rri ti, fry sytë, shiko shokët se si puthen e nduken! Mua edhe mamaja më thotë se, ty të kam djalin më të mirë. Sa kanë zënë radhën për mua në shtëpi te mamaja, ehu, e ku e di ti!

- Shih, po ti djalë i vetëm je. Ashtu ë,...

Bebi dhe Lori ishin shokë fëminie. Dhe kur mblidheshin bashkë, duhej të mbaje barkun me dorë nga të qeshurit.

Maksi me Lorin dhe Nardi me Merin kishin ngelur pak prapa. Lori ktheu pak kokën dhe i foli atij, duke qeshur: - Ore Bebi, thuaji atij shokut tënd, se sikur po ngjitet shu m ë m e Merin. Kij ku jd es p ak, thu aj, se e kem i d he sekretare rinie të shkollës dhe, s kemi, ku të gjejmë tjetër pastaj, - dhe qeshte.

- Shiko para ti, se fajin e ka Maksi, pastaj ç ke ti... Rri ti, rri, fry sytë! Akoma nuk e kuptove ti, pse na lanë përpara ne?

Të çajmë errësirën, se ata nuk kanë nevojë për dritë, pasi kanë dritën e Partisë, që i ndriçon, - dhe duke vënë dorën te goja 53

Astri H. Reçka

shtoi: - Shshttt, fol avash.... Unë, vë bast tani, se Maksi i tregon Anit se sa i thellë është deti dhe sa lloje peshqish, peshkaqenë, balena, gafore, midhje, iriq ka ai.

- Unë vë bast, -thoshte Lori, - se Nardi i tregon Merit, se sa larg është hëna, sa është temperatura në bërthamën e diellit dhe sa yje ka Rruga e Qumshtit ! Çiftet nga p as ecnin të shku jd esu r d he bashkë m e pëshpëritjen e valëve të detit ishte edhe pëshpëritja e tyre.

Gonxhet po fillonin të shpërthenin petalet e tyre të njoma.

Kishin lindur dy dashuri të reja,... Po thureshin ëndrrat dhe fantazitë e reja. Të dy çiftet ecnin krah për krah njëri - tjetrit dhe betoheshin para hënës dhe para yjeve, duke shpresuar në dashurinë dhe të ardhmen e tyre. Hëna qe dëshmitare e dashurisë së tyre të re dhe të çiltër.

- Nardi, sa do dëshiroja të isha një yll, një yll i bardhë, larg nga njerëzit, nga fjalët, thashethemet! Sa do të dëshiroja, të isha vetëm Unë dhe Ti. - Meri! Mos fol, shiko detin,... Është një pafundësi. Disa drita anijesh tregojnë se edhe atje ka jetë. Dikush, ndoshta, kthehet nga larg. Unë tani isha larg, shumë larg,... E shikon atë yllin e vogël atje lart në qiell, ai është ylli im. Shiko si vezullon në fundin e detit.

Duket, sikur na thotë: Hyni në thellësi të detit, se atje do të gjeni perla dhe margaritarë! Dikush më thoshte në vesh: Dashuria juaj është si fundi i detit. Sa më shumë të gjeni dhe shijoni bukuritë e tij, aq më tepër do të kuptoni se dashuria juaj ëhshtë një pafundësi! Gishtat e tyre ishin kapur, pa pyetur më për ambientin, që mund t i vëzhgonte.

Meri ndali një çast dhe u kthye nga ai: - Nardi, kam frikë, nuk e di pse, por kam një si ankth.

Kam n jë zjarr, që p o m ë d jeg d he d u ket, siku r d o të shkatërrojë të gjithë këtë mbrëmje të mrekullueshme,... Më fal nuk doja...

54

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

- Meri, d he p ak orë d he p ërsëri d o të vijë d ita e nesërm e,... N orm alisht njerëzit d ashu rojnë d he u rrejnë njëkohësisht. Vallë çfarë do të ishin njerëzit pa dashuri, pa ndjenja, pa shijuar të bukurën dhe të fshehtën?! Thjesht një cop ë m ish i m e d y sy, që kan ë n jë d atëlin d je d h e një datëvdekje. E bukura emoncionale është së është brënda misteri i fshehur, Meri, ne jemi të pavdekshëm,...

- Nardi!.... Më puth fort!...

- Meri! Flë me imazhin e fytyrës tënde, erës tënde, shikoj ënd rra për ty d he zgjohem në mëngjes me pranverën e shpirtit tënd dhe lus Zotin të jetë një pranverë e përjetshme.

Meri, tani nuk ka më jetë tjetër, përveçse kësaj tonës. Jemi unë dhe ti, në këtë breg të detit të pafund dhe në këtë qiell të pastërt, si vetë shpirti yt! Jemi unë dhe ti perandorë të kësaj nate... Sot ne kemi pushtuar Gjithësinë. Sot Gjithësisë iu shtuan edhe dy yje të tjerë! Janë sytë e ty, Meri! Janë sytë e tu, që do të më ndriçojnë rrugën e gjatë të jetës.

Ajo mbështeti kokën tek supi i tij dhe ishte aq e dhënë, sa dukej, si e magjepsur. Nga buzët e saj doli një fjalë, si cicërima e një zogu, që kërkon ushqim, nga nëna e tij dhe dëshiron të fluturojë për herë të parë, si me një zë ardhës nga thellësitë e detit: -Nardi, mos më lër vetëm, kam frikë...

Atij i dukej, sikur një hije po i ndiqte nga pas dhe qeshte më të; i dukej sikur kishte një mjegull përpara syve të tij dhe një hije, një hije, që i bëhej herë me dy koka, herë me katër dhe qeshte,... Nxirrte dhëmbët e saj dhe tregonte gishtin e madh tregues. Ajo i ndiqte një herë nga afër, një herë nga larg, por pastaj zhdukej... U zhduk për mometin, por duke dhënë sinjalin se do të ishte bashkëudhëtare-hije gjatë gjithë jetës....

55

Astri H. Reçka

DY KUNDËRTI

A

ni, pothuajse e shpalli dashurinë e saj, duke u bërë të ditur edhe prindërve të saj. Në të vërtetë, atyre ju erdhi p ak keq, se ajo ish te vajza e m ad h e e sh tëp isë d h e, gjithmonë, në të tilla raste, ka edhe keqardhje, por përballë faktit, nu k kishin çfarë të bënin. Sigu risht, d u ke njohu r ed he Maksin d he fam iljen e tij, ata, në heshtje, ishin të kënaqu r nga kjo lid hje e vajzës së tyre. N orm alisht ata ishin të rinj dhe nuk mund të shpallnin fejesën zyrtarisht, aq më tepër që Ani ishte në Maturë dhe ai vijonte studimet në Universitet. Megjithatë, p alët ranë d akort që, p as një viti, të shpallej fejesa.

Ndryshe qe problemi me Merin. Ajo kishte mamanë të sëmurë dhe nga vetë natyra e saj, nuk kishte aq afrimitet me prindërit e saj, sa kishte Ani. Ani kishte fituar një farë lirie dhe pavarësi në jetën e saj. Nuk ishte shumë në tutelë të prindërve. Ata kishin një unitet të çuditshëm, ishin një fam ilje m e gjithm end p ër t u p atu r zili.

N u k të p ashë një herë të m ërzitu r, tërë jetën tënd e, i thoshte Meri Anit. - Ku rafsha, m os u vrafsha ti!

Me Maksin takohej shp esh, d ilte ed he shëtitje, p or m e m otrën e tij shoqëru ese. Shp esh kishin m arrë ed he Merin, por asnjëherë Nardi nuk ishte me ta. Edhe Nardi e Meri e d onin këtë gjë, p or ku shtet e tyre ishin p ak nd ryshe. Takim et e tyre bëheshin fshehtas. Meri nu k iu hap asnjëherë shoqes së saj, Anit, dhe aq më tepër familjes.

Sh p esh An i e p yeste se a e kishte taku ar n d on jëherë Nardin, por ajo e mbante përbrenda gjithë historinë e saj; nu k d onte t i nd ante m e asnjëri ato çaste të m agjishm e të 56

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

dashurisë së saj dhe, shpesh, i përgjigjej si me mospërfillje.

E takova rastësisht një d itë,... ishte m e Bebin .

Ani m u nd ohej t i nxirrte nd onjë gjë m e grep , p or ajo, si një bravë e kod u ar nu k e hap te gojën. Ishte një vajzë ënd ërrim tare d he në ënd rrat e saj thu rreshin p lanet p ër të ard h m en . Rrin te m e orë të tëra p ërp ara p asqyrës, shp ërthente d he fliste m ë të, d u ke bërë m onologje, p or në takimet e fshehta me Nardin, pritej dhe nuk ngopej së shiju ari p raninë e tij. Sa herë bënte p lane si t i fliste, si t i shp rehte d ashu rinë e saj, shkru ante në fletë fletore, i lexonte para pasqyrës, i griste, i shkruante prapë, por kur ndodhej para tij, hutohej.

Si ka m u n d ësi , m en d on te m e veten e sa, n jë nxënëse e shkëlqyer, që shkruante aq hartime të bukura, p ërgatiste, sa e sa fjalim e d he d isku tim e në shkollë d he, ku r vinte p u na, p ër të lid hu r d y fjalë p ër d ashu rinë, i merrej goja!

Ai fliste m e fjalë të bu ku ra, nd ërsa ajo, rrinte si e tulatur. Kishte gjithmonë frikë, se mos i shikonte ndonjë i njohur. Ishte vajzë me sedër. Kishte ndryshuar shumë.

Shpesh e ëma e pyeste: - Meri, çfarë ke? N u k m ë d u kesh m irë,... Mos ke ndonjë problem?

- Jo, m am a nu k kam gjë, jam p ak m ë d him bje koke, por do të më kalojë. Të lutem, më jep një aspirinë...

Gjithmonë fantazonte, se si do të ishte përplasja e parë m e të, ku r të m errte vesh p ër d ashu rinë e saj. N d ryshe nga e ëma e Anit, e cila ishte tip shumë i hapur dhe fliste m e të, siku r ta kishte shoqe, d u ke bërë d he shaka, d eri aty, sa i thoshte se, po nuk më pëlqeu mua dhëndri, nuk e fus në shtëpi, e ëma e saj qe shumë serioze. Me të mbante qënd rim d he rap orte të ku fizu ara. Shkak p ër këtë ishte bërë edhe sëmundja e saj kronike. Një ditë, kur në shtëpi 57

Astri H. Reçka

ishte një shoqe e mamasë së saj, Meri ishte duke përgatitur kafenë dhe, duke e parë atë, i drejtohet së ëmës: - N a u rritën çu p at, avash, avash d o gjejn ë ed he nd onjë bu rrë,... Ap o e ke gjetu r, Meri? N ë kohët tona ne na i gjenin p rind ërit d he nu k gu xonim të hap nim gojën, n d ërsa ju ve sot jen i n d rysh e. Jen i m ë të d ala, m ë të civilizuara, jeni me shkollë tani.

- E ç ësh të ajo fjalë, m oj d erëbard h ë, - n d ërh yri p ërnjëherë m am aja e saj. - Po s m baroi shkollën e lartë, nuk zihet ndonjë emër mashkulli këtu në gojë. Sikur dhe të jetë i rënë nga qielli, e di ajo këtë!

Shoqja e m am asë së saj, kishte rastisu r, që i kishte parë nja dy herë, kur ishte me Nardin dhe për ta ngacmuar pak Merin e shikon në sy. Pastaj vazhdoi, si me ofshamë nga brenda shpirtit të saj: - Eh, p u na është se, ku r ta gjejnë, të gjejnë nd onjë përsëmbari, se si i thonë asaj shprehje, se një herë martohet njeriu dhe martesa është fat. Fati i femrës nuk i dihet, se ku i bije. Ikën kohët tona, tjetër brez rritet tani Lejla... S të pyesin, por marrin bandillin dhe ikin pa të pyetur fare.

- Të bëjnë, si të d u an, p o nu k i d u an p rind ërit. Le të bëjnë m e kokë të tyre,... ne p ër këta p u nojm ë. Mend ja sheshit është, e mira dhe e keqja janë motër dhe vëlla. Po s kanë m end jet në kokë, të bëjnë si të d u an, ne u a kem i bërë të qartë.

- Ika nga dhoma unë të mësoj, se kam shumë mësime për nesër... Ju vazhdoni bisedat, - foli Meri si e turpëruar.

Meri shkoi në dhomë të saj, nxori librat, i hodhi mbi krevat d he u shtri, d u ke qenë në p ritje, se m os shoqja e m am asë i tregonte nd onjë gjë asaj. Si të p ërgjigjej, t i tregonte të vërtetën, apo të gënjente... Ndonjëherë, merrte gu xim d he thoshte se, d o t ia tregoj të gjitha. Pse, ku është e keqja? Pse Ani u tregoi p rind ërve d he ata, jo vetëm që 58

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

n u k i th anë gjë, p or u kën aqën , ku r m orën vesh p ër Maksin. N d ërsa ajo d u hej të vu ante m e veten e saj, p or, nd oshta, ed he këta të m itë, m u nd të kënaqeshin. N ard i nu k është d jalë i keq. Kam p ërshtyp jen se, ku r ta njohin atë, ata do të pranojnë menjëherë. Në bisedat, të cilat ata bënin mes njëri - tjetrit, Nardi nuk ishte kundër. Më mirë ta merrnin vesh nga ata të dy , se sa nga të tjerët.

Një ditë do ta merrnin vesh. Kështu do të ishte më e lehtë për ta. Nardi shpesh i thoshte Merit me shaka: -Do të shkoj të takoj babain tënd d he t i them : Unë jam ai, që d ashu roj vajzën tënd e,... Më d oni, s m ë d oni, m u a këtu m ë keni!

Jeta vazhdonte normalisht. Ata takimet i bënin, gjatë kohës, ku r ajo shkonte ose kthehej nga bibloteka. N ë shkollë N ard i s p ara afrohej m ë, p asi nu k d onte që kjo gjë të m errej vesh nga shokët d he shoqet e klasës së saj.

Pastaj ai e d inte m irë se ajo d o t u a varte ed he m ësim eve.

Mam aja e Merit u shtru a në sp ital d he ajo shkonte çd o d itë m bas shkollës atje. Takim et ishin m ë të lehta, tashmë, ndërmjet saj dhe Nardit: - Nesër do të vij në mëngjes, rreth orës dhjetë në spital. Të pres atje, mos harro. Lejlaja kishte kaluar një goditje të fortë në zemër dhe ishte shtruar në spital.

Ajo nuk mund të rrinte një ditë pa e parë dhe, çdo gjë pa praninë e tij, i dukej e kotë dhe boshe. U takuan para, se të hynte në sp ital d he i tha se d o ta p riste, sa të d ilte and ej. N ard i shp rehu d ëshirën të hynte brend a d he të takohej m e të ëm ën e saj, p or nu k ishte çasti i d u hu r.

Vend osi të takonte një shoku n e tij, m jek në atë sp ital.

Ishin njohur kohët e fundit dhe e pëlqenin shoqërinë midis tyre. Duke mos qenë të dy nga ai qytet, patën një afrimitet më të madh me njëri - tjetrin. Nardi hyn në pavijon dhe e gjen në dhomën e mjekëve të ulur në karrige. Kishte vënë 59

Astri H. Reçka

duart në kokë. Dukej shumë i mërzitur. I shkoi pranë dhe e pyeti: - Damian, çfarë ke? Ka ndodhur gjë?

Ai ngrihet në këmbë, pa i hequr duart nga koka dhe p ërgjigjet: - N u k ka as njëzet m inu ta na vd iq një gru a n ë p avijon . Ish te m am aja e n jë sh oku tim Pati n jë kom p likacion të shp ejtë. H em oragji celebrale,... Du het bërë au top sia, të gjen d et sh kaku i vërtetë. Du h et të lajm ëroj ed he shoku n, p atjetër. N u k d i, se çfarë të them .

Kam qenë në shtëpi të saj disa herë. Ishte, jo grua thjesht, por zonjë grua. O Perëndi, ishte, se tani nuk është më. Sa keq? Si sot, nuk jam prekur ndonjëherë,... Para disa çasteve ishte një frymë njeriu.

- Më vjen keq me të vërtetë, Damian!

- Pesë minuta, para se të mbaronte ishte i biri. E takoi, qeshi me të, bëri disa shaka.

Më p yeti: Si është? Mos u shqetëso, - i thashë, është m ë m irë. Të qënd rojë d he sot, nesër e nxjerrim . O Zot! Si ta lajm ëroj? Si t i them ?

Pastaj Dam iani m ori N ard in nga d ora p ër të shku ar në dhomën, ku ishte ajo. Përpara disa minutave ishte një jetë, e cila e shp resonte end e jetën, shp resonte, se d u ke luftuar me sëmundjen do të triumfonte, por ja, nuk arriti.

Tani ishte veçse një ku fom ë, një ku fom ë, në cep të një dhome, e vendosur në një krevat me rrota.

Përgatitej të shkonte në morg një grua. Hija e saj tani ishte e bardhë, e bardhë, si vetë jeta e përtejme. Ishte një njeri pa jetë, pa shpresa, pa ëndrra. Ajo ishte mamaja e ...

E, ç rënd ësi ka, m am ja ap o gru aja e ku jt ishte. Mbi të gjitha ajo ishte një njeri!

Inferm jeria e m bu loi m e çarçaf Më vonë, u u l në një karrige, në atë dhomë, ku ishte meiti, në pritje, për ta çu ar në m org. H ap i çantën, nxori p rej and ej një qese të 60

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

mbështjellë. Kishte një copë byrek me lakra. Filloi të hante, d u ke u m bllaçitu r, shllap , shllap , siku r kishte një vit p a ngrënë byrek me lakëra. Hipokrizi e jetës: ajo shijonte petët e byreku t, tjetra në krah, p ërgatitej të hante baltën e përjetëshme!...

N ard i e vështronte nga larg m e një neveri. I erd hi p ër të vjellë. inferm jerja m blod hi thërrim et... N ë fu nd , ktheu d he p ak d hallë nga një kavanoz. Siç d u kej, m e lëvizjen e gushës dhe të shpatullave, ishte e kënaqur me u shqim in. Erd hi një herë vërd allë nëp ër d hom ë, p astaj filloi të lëvizte shtratin drejt ashensorit me një njeri tjetër, me një siguri të qartë në vetvete, për punën që po bënte.

Si qenka kjo jetë kështu! Sa afër dhe sa larg është jeta me vdekjen?! Të dyja bashkudhëtare të njeriut. Duke parë infermieren, Nardi, ndjeu, një pështirosje për të.

Ajo ishte një gru a, që veç shp irt gru aje, nu k m u nd të kishte , - m end oi m e vete ai.

Doktor Damiani shfryu nën buzë, duke e shoqëruar me sy shtratin, ku ndodhej një njeri, pa frymë, pa jetë: Sa keq, m ed et! Sa shp ejt, vd esin lu let d he... o Zot! Pse, kaq gjatë, të rrojnë fasu let? .

N ard i u largu a nga p avjoni, p or, p ër shu m ë kohë, i mbeti në mendje skena, që pa atë ditë.

Ishte hera e p arë në jetë, ku shikonte një njeri të vdekur.

U taku a m e Merin d h e qën d roi in d iferen t. Ajo e kuptoi se, diçka kishte ndodhur me të, dhe e pyeti: - Çfarë ke? Të shoh pak, të hutuar!

Ai i shp jegoi p ër skenën, që p a d he të d y d isku tu an p ak, rreth kësaj çështje. Pastaj ajo d rejtohet nga ai d he shpreh lirshëm mendimin esaj: - Nuk dua, të shkojë në shkollë më sot.

- Pse? - e pyet ai.

61

Astri H. Reçka

Papritur, ajo kthehet nga Nardi dhe i propozon: - Dalim një shëtitje anës d etit. S e d i, p or sot kam qejf të rri me ty tërë ditën.

Në atë ditë vjeshte rrezet e diellit i jepnin gjetheve të pemëve një ngjyrë të artë. Kaltërsia e detit dhe e qiellit po bashkohej, ashtu siç u bashkuan shpirti, zemrat dhe trupat e tyre.

Të dy ecnin të përqafuar në bregun e detit. Papritmas, një çift pulëbardhash fluturuan mbi kokat e tyre. Ishin aq afër, sikur të jepnin përshtypjen e një të puthure. Meri u afrua më pranë Nardit dhe ecja e tyre u bë më e shpejtë.

Sakaq u nd od hën në një vend , p aksa të fshehu r. N ard i zjarrshëm filloi ta mbytë me të puthura të njëpasnjëshme.

Ed h e Meri i p ërgjigjet m e të n jëjtën m on ed h ë. N ë të dhjetën e sekondës ndodhi magjia e të kundërtave gjinore!

Meri puliste sytë nga një kënaqësi e paprovuar kurrë më parë në jetë... Çifti i pulëbardhave përplasi krahët, sikur lajmonte dikë për ngjasinë në atë vend disi të fshehur. * Sa e sa herë kishte m end u ar p ër këtë d itë... Sa e sa fantazi rinore i kishte ku shtu ar kësaj. Kishte fantazu ar, se kjo ditë do të vinte në një krevat madhështor, ndoshta princëror, rrethuar me shërbëtorë, shërbëtore; ndoshta në një natë, kur të gjithë prisnin në mëngjes vjehrrën të hapte çarçafet e nu sërisë, t i varte në tel d he të tregonte se, nu sja e djalit të saj ishte e virgjër. Por telenovela e virgjërisë së saj ishte e shtrirë në d ysheku n e d etit d he i m bu lu ar m e çarçafin e m ad h qiell . Ashtu e m bështjellë fort në krahët e të dashuruara donteuara dëshironte të rrinte gjatë. Prej syve të saj rrëshqitën dy pika lot shndritës, që ngjasonin si d y m argaritarë të vegjël. Lot shp rehës të keqard hjes p ër kohën vajzërore; lot shp rehës të kënaqësisë d he të 62

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

privilegjit... . Pati një humbje të çastit për momentin dhe N ard i u shqetësu a shu m ë, p or d alëngad alë, ajo e m ori veten. Dhe nisi m e p atetizëm të d alë nga kjo situ atë e bukur: - Do të doja tërë jetën të qëndroja kështu e mbështjellë fort në krahët e tu ; të d ëgjoja rrahjet e zem rës tënd e. Të n d ieja arom ën e tru p it tën d , të sod itja sytë e tu d h e nëpërmjet tyre të lexoja zemrën tënde.

- Meri, zemra ime do të rrahë tërë jetën për ty, si ditën e parë. Gjithmonë do të jetë dita e parë...

Ajo, ndërkaq, kthehet nga ai vrullshëm dhe e mbulon me të puthura: - N ard i, m os m ë lerë vetëm , m os m ë trad hto. Po humba ty, nuk e dua më jetën. E sidomos tani...

- Meri, të lu tem ! Ç janë këto që thu a? Si të të le, si të tradhtoj, si të shkojnë në mendje këto?... Ti je jeta ime. Do të të d u a njëlloj tërë jetën, si d itën e parë. Si m u nd t i harroj kaq lehtë këta sy? Si mund të tradhtoj vetveten?... Si mund të harroj atë p u thje atë natë? As një zjarr në botë s m u nd të më djegë më shumë, se zjarri dashurisë për ty! Meri, ti je dashuri e parë dhe e vetme e zemrës sime. Dhe, sikur në fu nd të botës të jesh, d o të vij d he d o të të gjej! Ti m ë jep një forcë të madhe.

- Nuk e di, por kam një si parandjenjë të keqe, sikur d içka, d o të na nd ajë; siku r d iku sh m u nd ohet të p rishë këtë ndjenjë që kam për ty. Më duket, se çdo puthje jote, është e fu nd it. Siku r, sa herë të shoh, d o të jetë hera e fu nd it. S e d i, p or d içka nd iej p ërbrend a.

- Mos paramendo të keqen, asnjëherë!

- Betohu! Betohu, Nardi se, nuk do të më lësh, betohu se do të jesh gjithmonë i imi dhe vetëm i imi!

- Meri, të betohem se me ty do të jem gjer në vdekje!

Asqë m os e shko nd ërm end nd arjen 63

Astri H. Reçka

U ngritën ngad alë d he ashtu të p ërqafu ar njëri m e tjetrin bënë një copë rrugë.

Pastaj ajo vajti në shtëp i d he,...kishte p arë një hije gjithë kohës që e kishte nd jeku r. Mbase rastësi! E njëjta fytyrë hije çuditërisht e ndiqte nga larg.

Pse?!!!!... * * * Mbasdite ajo nuk doli në takim. Përfytyronte skenën e b r eg u t t ë d etit. N d jen te en d e flu tu r im in e çiftit p u lëbard hë. N ard i u shqetësu a d he shkoi p ranë p allatit të saj. Takon rastësisht dhe shokun e tij, Bebin, i cili i thotë: - More gjë vesh?

- Jo, ç të m arr vesh?! N u k p o të ku p toj gjë,... Çfarë p o thua?

- Mamaja e Merit kaloi një infarkt, rreth orës dhjetë,...

Tjetrin në orën d ym bëd hjetë. N u k e p ërballoi d ot d he vdiq rreth ores...

A i n u k p o d ëg jo n t e m ë , p o r k u jt o i s k e n ë n e neveritshm e, që p a në sp ital p arad ite. U kthye nga Bebi dhe e pyet: - Si?! Vdiq mamaja e Merit? Po Meri!?

- Nuk ndodhej aty. Ne u bëmë merak të gjithë, se nuk e gjenim d ot, ku ishte, p or në fu nd erd hi vetë. N u k na tha, se ku ishte.

- Sa keq! Sa keq p o m ë vjen!... Po, Meri, ku është tani?

- E çuam në spital, bëri një serum dhe disa gjilpëra...

Nuk e di, por pati edhe hemoragji thanë. Ndoshta e kishte nga që e mori vesh fare papritur gjëmën... Kushedi, si është puna.

Atë m om ent N ard it, p ër p ak sa nu k i ra p ika. Doli me gjithmend parandjenja e saj. Sa keq! Po sikur ta kenë 64

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

m arrë vesh, se ajo ishte m e të d he nd oshta hem oragjia ishte si rezu ltat i .? Sa d onte atë kohë ta takonte, t i shp rehte ngu shëllim et e tij, ta p ërqafonte d he ta m bante në krah të tij tërë jetën, ashtu , siç i kishte p rem tu ar. Por fatkeqësisht gjërat ndryshuan. Tani ai nuk mund të vinte atje brenda, ku nëna e saj ishte shtrirë në shtëpi, në mes të dhomës, dhe po i bëheshin nderet e fundit. Qëndroi, ashtu p ak i hu tu ar. Si të vep ronte? T i tregonte Bebit, se Meri ishte m e të atë p arad ite? Se kishin vajtu r anës d etit d he aty, ai kishte filtru ar në të... Dhe kjo, nd oshta, kishte arsyeja e shtrim it të saj në sp ital... Mos, nd oshta, p o t i tregonte atij, ai d o ta m errte p ër m bu rrje d he shoqëria e tij d o të shp leksej. Jo, vend osi që nu k d o të tregonte gjë atë ditë,... Ndoshta një ditë më vonë, herë tjetër. Pasi kaloi nëpër mendje monologun e mësipërm, lëshoi pyetjen: - Si thua, të vij edhe unë, të paktën nesër në varrim, m eqënëse d o të veni ed he ju ? Si m end on, ap o m os bëjë gjë gabim?

-N u k e d i, N ard i, p or m end oj se nu k shkon, p asi dikush do të pyesi për ty, cili është dhe çfarë do këtu....

Ti e ku p ton, m u nd të lind in keqku p tim e... N u k ke çfarë bën, m egjithatë, p ak m ë vonë, d o shkoj brend a, ta takoj Merin d he d o t i bëj të fala nga ty. Do t i them gjithashtu , për sa më the.

Shkuan të dy në një lokal të pinin kafe dhe pritën sa erdhën dhe shokët e tjerë. Pastaj ata shkuan tek shtëpia e Merit d he ai p riti atje në lokal, sa u kthyen. N ë d ritën e d obët të asaj llam p e të lokalit i shfaqej herë p as here një hije m e d y koka d he një herë tjetër m e katër koka. Ajo nxirrte dhëmbët e saj të mëdhej dhe me gishtin tregues i drejtohej: Ti e ke fajin,... Ti e ke fajin që vd iq ajo! Ajo e m ori vesh d ashu rinë tu aj d he nu k e p ërballoi d ot. Ti e vd iqe 65

Astri H. Reçka

m am an ë e Merit!... Ti je fajtori! H iq d orë n ga ajo, të p aralajm ërova, p or nu k m ë besove!

Ku rrë, nu k d o të heq d orë... Ta d i, se d o të vd es ed he u në d he asqë kam nd ërm end ta lë atë, ku rrë!

- Urdhëroni! Më kërkuat gjë? Dëshironi gjë tjetër?

Ishte kam arieri: - Më fal, siku r bërtitët p ak m ë fort, ka ndonjë problem?

- Jo, jo asgjë, Më sill, të lu tem , një d op io konjak.

Du kej që kishte bërtitu r, se të gjithë kthyen kokën nga ai.

- Urd hëroni! Të solla d he d y lloku m e, se p ihet m irë me llokume.

Pa kalu ar as p esë m in u ta, ai i d rejtoh et p ërsëri kamarierit: - Edhe një dopjo tjetër, të lutem. * Fytyra e p arad ites d he e natës së m brëm jes së Anit, ishte u lu r në një tavolinë p ërballë tij. Qeshte m e vete të tij. Pasqyronte një gëzim histerik në atë fytyrën e tij m e quka dhe atë hundë të kthyer pak, si shqiponjë. U kujtua se e kishte vënë re dhe disa herë të tjera kohët e fundi.

Ku sh ishte ai, që po e nd iqte nga pas? Çfarë kërkonte p rej tij? Do të shkoj t i fu s një gru sht tu rinjëve!

Kam arieri solli d op jon e d ytë d he e p a p ak, si i habitur. Bebi erdhi me një grup shokësh të klasës së tij. U ulën në tavolinë dhe filluan diskutimet rreth ngjarjes. Bebi i kishte p ërcjellë Merit ngu shëllim et e N ard it. Ajo i tha, se, ndoshta, ishte më mirë të mos vinte.

Përp ara se Meri të d ilte nga sp itali, ajo ishte kthyer dhe një herë te mamaja e saj. E kishte puthur. Lejlaja ishte në dhomë me motrën e saj Evën. Kishte lëshuar disa pikë loti nga sytë. Meri kishte m arrë sham inë d he ia kishte 66

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

fshirë: - Pse qan mama? Do qëndrosh dhe dy tre ditë dhe do të dalësh nga spitali.

- Eh, bijë, m ë d olën ashtu kot d isa lot. Ju shikoj që jeni rritur dhe më mbushet zemra me gëzim.

- Meri, ik ti në shkollë, se d o të qënd roj u në. Eja në pasdite dhe dalim bashkë pastaj.

Meri puthi dhe tezen. Kur doli te dera, tezja e shoqëroi dhe e pyeti: - Ke për të më thënë ndonjë gjë të re, moj mbeskë? Të shikoj se të shkëlqejnë sytë?

Ajo tu nd i kokën d he kap i atë nga faqet, i bëri një kompliment tezes: - Pse je kaq e m irë ti, teze? Ti je tezja m ë e m irë në botë?

- Do më bëhesh politikane ti mua, e shoh unë. Dëgjo!

N ë p asd ite d o të m i thu ash të gjitha m u a. Ku sh është ai bandilli, që të ka marrë zemrën?

- Ika, teze. Kujdes mamanë!

Ajo e përcolli me sy. Prej së largu pa se Meri u takua me një djalë të ri. Ecën një copë rrugë krah për krah, pastaj tezja vu ri re se gishtat e d u arve të tyre u bashku an d he flu tu ru an, si d y zogj nëp ër p em ët e sp italit. Meri kishte vend osu r që, atë p asd ite, d o t i hap ej tezes.

N u k ka gjë të keqe, - m end oi. - Ed he N ard i është dakort.

Ajo i njihte të gjithë njerëzit e atij. I kishte p arë në fotografitë, që i kishte treguar. Ai i kishte thënë, se kishte biseduar dhe me ata.

Doli nga lokali. Bebi e shoqëroi një pjesë të rrugës. U m u nd u a që t i hap ej, p or p ërsëri nu k iu d u k m e vend .

Ed he ai nu k e p yeti, p avarësisht, se e m ori m e m end se, ata të dy ishin gjithë paraditen bashkë, por nuk mund të 67

Astri H. Reçka

im agjinonte aq larg sa ç m u nd të kish nd od hu r në m es tyre.

N ard i e p yeti n jë h erë p ër p erson in , që ish te n ë tavolinën p ërballë, se a njihte d he ai i tha, se ishte m irë që, me atë tip, as mirëmëngjesi mos shkëmbente. Me kaq u mbyll biseda midis tyre. * Ecte rrugës me një hap të ngadaltë. Disa pulëbardha po fluturonin pranë bregut të detit. Një re e zezë po lëviste me shpejtësi. Koha u nxi. Një vetëtimë ndriti qiellin dhe, p ak m ë vonë, një bu bu llim ë e fortë shp ërtheu . N jerëzit fillu an të sh p ejtojn ë n ë rru gë. Leon ard i n u k e p rish i terezinë. N xori p aketën Du rrësi d he nd ezi një cigare.

Sa keq! Sot la p ërgjithm onë shtratin bashkëshortor d h e n esër n ën a e Mer it d o të ketë sh tr atin e saj të p ërjetshëm , tokën, që e lind i . Iu ku jtu a se, p ara d isa javësh, e kishte taku ar rastësisht të ëm ën e Merit. Ishte m e një shoku n e tij. I kishte nd alu ar në rru gë. N ard i u trond it nga kjo nd alesë. U sku q i tëri nga këm ba d eri te koka. Priste një shp ërthim të saj p ër m arrëd hënien e tij me të bijën, Merin. Por nuk qe ashtu. Shikimet e saj qenë ëm bëlsore. Shoku e p rezantoi atë. Motra e vogël e tij e kishte m ësu ese ku jd estare Lejlanë, m am anë e Merit d he ajo i dha një porosi për të. Para se të largohej, ajo e vëzhgoi me kujdes Nardin. Pastaj shtoi me shaka: Shu m ë të tu rp shëm e p aske këtë shoku n .

Leonard i s e ku p toi m irë ishte ironi, ap o e sinqertë thënia e saj, por e ndjeu se asaj i pëlqeu. Para se të ndahej, ia shtrëngoi dorën dhe i uroi dhe fat të mbarë. E diskutoi shu m ë herë m e Merin këtë takim , p or në fu nd e lanë, se ky takim ishte një takim i rastësishëm . Por realiteti qe ndryshe, gjë që u mor vesh, shumë vite më vonë.

68

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Sh iu kish te fillu ar d h e sh p ejtoi h ap at. N ga p as dëgjonte disa hapa të tjera. Parandjeu se do të ishte personi me quka në fytyrë. Ndaloi një çast, nxori përsëri paketën Du rrësi d he nd ezi një cigare. Ktheu kokën d he shikoi.

Nuk kishte gabuar në parandjenjën e tij, Njeriu me Quka po e ndiqte nga pas.

Përse?... .

Dhe një vetëtim ë m ë e shnd ritshm e çau errësirrën e asaj nate. Një bubullimë e fortë e shoqëroi nga pas, aq sa u tu nd ën d he xham at e lokalit, që kishte p ranë. H yri brenda dhe porositi përsëri një dopjo konjak dhe një kafe.

Tashmë shtrëngata kishte filluar!

69

Astri H. Reçka

NJË KOHË: DY NGJARJE

D

içka tjetër e rënd ë kishte nd od hu r në kam p in tjetër. Diçka e rënd ë që d o të n d rysh onte d ash u rinë, ënd rrat, jetën, të ard hm en e tyre. Çfarë kishte nd od hu r?

Si ka mundësi një koncidencë e tillë!

Ku sh ishte i interesu ar? Përse, p ërse, p ërse?! N ard i akuzohej për një faj, jo nga dëmi që shkaktonte shuma e saj, p or nga vep rim i, xhesti, që qe shu m ë i rrezikshëm .

Ajo mbledhje e organizuar në mënyrë të tillë, ku nga pesë të dyshuar për ngjarjen, të cilët u pyetën vetëm nga pesë m inu ta... d he p astaj tetë orë rrjesht u m orën vetëm m e atë. N jë kolektiv i tërë p o e aku zonte p ër d içka, të cilën n u k e kish te bërë. Mbled h ja m ori form ë të tillë, ku p rap askena d u kej sheshit, p or që kolektivi s p o ku p tonte gjë dhe si, në të tilla raste, një herezi kolektive fillon dhe shfryn nga ngjarjet e lehta d eri tek m ë banalet. Po bëhej biografia e tij gjatë d y vjetëve të ekzistencës d he jetës së tij në atë kolektiv. Mbledhja arriti gjer aty, sa kishte marrë një form ë të çu d itëshm e: në fillim p resion, p astaj lajka.

Më vonë i kujtonin, se mund të kishte edhe gjëra të tjera.

Nardi nuk po kuptonte fare arsyen e kësaj ngjarje... Pastaj nisën dhe debatet: Ti m ë ke kërku ar njëherë të veshësh p antallonat e m ia d he u në t i d hashë. Kisha shtatëd hjetë qind arka d he ku r, m i ktheve, nu k ishin në xhep m ë .

Ti i ke qejf ed he këngët italiane .

Ke shp rehu r shenja të liberalizim it .

Lexon literatu rë të nd alu ar, letërsi të verd hë .

Ti m ë ke p yetu r m u a, sesa larg është nga këtu në 70

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

qytetin më të afërm të Italisë. Çfarë doje të më thoshe me këtë?

E të tjera, e të tjera pyetje, aludime, provokime.

N ard i u frikësu a, se m bled hja p o d egjeneronte m e k ëtë d r ejtim q ë p o m er r te. Ku sh ed i, d er i ku , ish te planifikuar....

Në atë moment, nuk flitej më për ngjarjen e ndodhur dy ditë më parë. Por kush ishte Leonardi?

Ishte një kohë, që, nga të katër anët e vendit, po dilnin armiq. Armiq të pushtetit dhe partisë! Iu kujtua hija dhe fytyra me quka, e cila e ndiqte nga pas. A ka ndonjë lidhje mes tij dhe kësaj ngjarjeje?

Filloi një luftë të tmerrshme me veten e tij. Nuk paska gjë m ë të vështirë në jetë, se sa të lu ftosh vetveten d he tani nuk po dëgjonte më, se çfarë po thuhej: O Zot i m ad h, çfarë p o nd od hte? Si kishte m u nd ësi, asnjë të mos më mbronte? Të paktën të thoshte një fjalë të mirë, aq sa të merrte pak zemër.... Kishte nga ata, të cilët kishin gjashtë vjet që m ë njihnin; m ë njihnin njëlloj si njihnin vetveten, por edhe ata nuk po flisnin, duke e ndjerë pafuqinë e tyre për ta mbrojtur të paktën moralisht në ato m om ente .

N ard it i vinin, si në p asarelë, të gjitha ngjarjet nga jeta në atë kolektiv. Diku r, m bas tetë orëve d ebate, ai iu drejtohet të pranishmëve: -N d oshta një gjë nu k ku p toj d he nu k kam p ër ta ku p tu ar, tërë jetën tim e, m e sa p o shoh. Ku p tohet, se ngjarja është e rëndë dhe nuk duhet të ndodhte dhe duhet dënuar nga të gjithë ky xhest. Por në veten time nuk kuptoj një gjë. Me gjithë m end ju d ëshironi të gjend et fajtori, njëlloj ashtu si ed he u në? Shikoj, se ju d ëshironi m e p atjetër të jem u në? Pavarësisht, se ju jeni të bind u r kjo gjë s m u nd të nd od hë m e karakterin tim . Ed he ti, Mark, 71

Astri H. Reçka

kështu m end on? Po ti, Berti, ti që ke gjashtë vjet që m ë njeh, më njeh rrënjë dhe dhëmballë kështu mendon?! Po ti, Lu li, ed h e ti m en d on se ja m fa jtor ? Ka q k ish a , faleminderit për respektin, që paskam krijuar karshi jush, gjatë këtyre viteve . Mbled hja m ori tjetër d rejtim . Du kej se po merrte tjetër krah.

Hija po shfaqej më e qartë. Një herë i dilte si fytyrë e njohur, një herë tjetër e fshehur me maskë! Vetëm dhëmbët e saj të bard hë d u keshin, p or tani m ë të m ad hësu ar d he më të mprehtë.

U ulën tonet, u ulën fyerjet, por kishte të interesuar, të isha unë patjetër. Nuk e pranonin humbjen, pavarësisht, se ai e dinte, njëlloi si unë, se nuk isha unë fajtori.

Dikush ndërhyri: - Jep një alibi!

- Jep një alibi! Alibi, alibi! - filloi një kor zërash.

- Pesë minuta pushim, sa të pimë nga një duhan dhe pastaj e mbyllim mbledhjen.

Foli një person, i cili, deri në atë kohë, kishte qëndruar në hije. U bë një p u shim i shku rtër, ku të gjithë kishin frikë t i afroheshin, ose t i jepnin ku rajë. Atë kohë, një zjarr i përbrendëshëm po e digjte të tërin.

Sa e kollajtë ishte të d ebatoje jo m e një, d y, p or m e p esëd hjetë veta ballë p ër ballë d he sa e vështirë ishte që të lu ftoje m e vetveten! Ç të bënte? Të tregonte, se ai nu k kishte asnjë gjë, e cila kishte të bënte me këtë çështje, pse ai n ë orën d ym bëd h jetë ish te m e... Ish te bash kë m e Merin,... Ishte d he koha, ku r nëna saj p o jep te shp irt në sp ital, d u ke kërku ar atë, t i jep te am anetin e saj, të fu nd it.

Dhe ajo ishte e shtrirë në krahët e tij?

Jo kjo gjë nu k d o të nd od hte. Ai nu k d o të tregonte gjë, se ishte m e Merin në orën d ym bëd hjetë, p or d o ta shtynte mbledhjen. Ta dinte si do të reagonte ajo, të fliste 72

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

njëherë m e të, m base d o të p ranonte d he të tregonte se kishin qenë bashkë. A do ta bënte, vallë, ajo këtë sakrificë?

N atyrisht, ishte i bind u r, jo vetëm kaq, p or shu m ë m ë tepër. Por, si do të reagonte opinioni? Si do të reagonte i ati i saj, të afërm it, shokët d he shoqet e shkollës... Do të tregohej me gisht: Ja, kjo është ajo vajza, e cila d itën, ku r i vd iq e ëm a, hu m bi virgjërinë!

O Zot, p se gjithm onë, ku r fal d içka, ku r krijon një d ashu ri, krijon ed he një u rrejtje? Pse ti, o Zot i m ad h, krijove te njeriu m irësinë d he ligësinë, d isa m e zëm ër të bardhë, si ditë pranverore dhe disa me shpirt të zi, si natë dimri, sterrë?!

Jo, nu k d o t u bënte qejfin të tjerëve. N d oshta d iku sh, nga gjithë kjo herezi shp ifëse, d içka d inte p ër d ashu rinë e tij të brishtë dhe po bënte lojën e tij. Donin një alibi dhe gjithçka m byllej. N d oshta d içka tjetër p o p ërgatitej,...

Ndoshta diçka më e errët, më e keqe,... Rastet nuk ishin të p akta, m u nd të d ënoheshe, ed he p ër një fjalë goje të vetme,... Ndoshta, ndoshta edhe pa e thënë, sepse dikush donte që... Çfarë kërkojnë në realitet? Përse gjithë kjo u rrejtje!

Urrejtje apo...? Një hipnotizim total, si rezultat i vetë jetës së atëhershme, ku d u het të thu ash çfarë thotë i m ad hi, ndryshe quhesh bashkëpunëtor!

Jo, vend osi që nu k d o të tregonte, se ku d he m e kë ishte, siku r t ia d igjnin ed he m ishin m e heku r të sku qu r!

Nardi vendosi aty për aty.

N u k ka p u në Meri në këtë ngjarje, në këtë farsë, sa b a n a le a q d h e p osh tër u ese. Don te të d ilte n g a a jo mbledhje, sa më parë, të ishte e mundur. Nuk rezistonte d ot m ë. Ishte herë e p arë në jetë të tij në një p ozicion të tillë.

73

Astri H. Reçka

I vetëm ku nd ër të gjithëve d he të gjithë ku nd ër tij.

Vallë? Ku kishte gabu ar në m arrëd hënie m e ta? Ku jt i kishte shkelur në kallo?

Orët kalonin dhe asnjë gjë nuk po zgjidhej. Natyra e karakterit të tij, ed u kata, ku ltu ra, nu k e lejonin fjalorin banal, i cili po përdorej në atë mbledhje. Ishte pak liberal d he m enefreg, p or jo egoist. Vese të tjera nu k kishte.

Shquhej për shpirtin e tij për të ndihmuar të tjerët. Dhe ja tani, momente të vështira, megjithmend tronditëse. Sytë iu errësuan, vetëdija po i humbiste dalëngadalë. Si do të p ër fu n d on t e k jo m b led h je e m a llk u a r , e cila p o e shkatërronte. Përse duhej të ndodhte pikërisht, në atë ditë dhe në atë orë kjo ngjarje?

A ishte e vërtetë, apo e sajuar! Mund të sajonte dikush një ngjarje të tillë? Po i ku jtohej d içka, një ngjarje e d isa muajve më përpara e frikshme, por e vërtetë. A nuk ishte d he një shoku i tij që u d ënu a shtatë vjet m e heqje lirie për agjitacion dhe propogandë për një fjalë goje të thënë me shaka në një rreth të tija shoqëror. Humori i tij e çoi në bangon e të akuzuarit. Ai e dinte fare mirë se, ai mund të bënte çd o gjë, p or të p aktën agjitacion d he p rop ogand ë n u k bën te...p or ja që tan i ësh të n ë qeli d u ke vu ajtu r dënimin. Kush pyeti më për atë? Asnjë! Po ai, ai vetë, përse nuk foli? Diku në një fole grerëzash po përgatitej një plan.

Të su lm onte gjahu n e saj. Dhe gjahu i tyre tani ishte ai!

Përse?! Kush e gjeti psenë!....

Mbled hja p o m byllej, p a d hënë asnjë p ërfu nd im . A mund të duronte ai atë shikim të tyre, që nuk shprehte as keqard hje, as u rrejtje? Pse kthehen njerëzit kështu , p ër p ak lavd i, qoftë ed h e bosh e, n ga sh okë d h e m iq n ë ku nd ërshtarë?! Gjatë m bled hjes një hije p as d ritares e veshur me të bardha, si hija, që kishte filluar dhe e ndiqte nga pas e që nuk iu nda asnjëherë,ishte rishfaqur. Atëherë, 74

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

ai u ngrit në këmbë dhe kërkoi fjalën: - Nuk mund të jap asnjë alibi, për orën dymbëdhjetë të d itës d jeshm e,... Mend oni si të d oni. Kaq kisha .

U vendos qetësia, asnjë fjalë, asnjë diskutim. Shefi foli pak dhe mbledhja u mbyll.

- Ai duhet të tregojë me kë ishte, - foli nëpër dhëmbë një p erson. Leonard i ktheu kokën. Atë fytyrë nu k d o ta h a r r on te k u r r ë. D ik u sh t ë n esër m en n ë m ën g jes i pëshpëriti në vesh: - Kishin që pardje në darkë që po diskutonin.

- Si!? Ti e dije dhe, nuk më the më përpara, të paktën p ara m bled hjes, ose ed he gjatë saj. Si ka m u nd ësi? Pse patjetër unë? Mos ka ndonjë gjë tjetër? Të lutem, thuama, të paktën të jem i përgatitur!

- Çd o gjë m u nd të nd od hi, të lu tem , m os m ë nxirr mua! Ka diçka që nuk shkon, por nuk flet dot njeri. Mua më thanë se, o me ne që jemi të gjithë, ose me atë që është vetëm . Kaq kisha, të lu tem , m os m ë nxirr,... Ti e d i u në jam në p resë p ër vete, - d he u largu a, si m e frikë, d u ke kujtuar se mos e kishte parë njeri, që po fliste me të. *** Orët d he d itët p o kalonin. Gjend ja shp irtërore d he m orali i Land it ishte rënd u ar së tep ërm i. Me Merin nu k ishte taku ar, as m e Bebin. N u k d inte se m e kë të fliste, ku jt t i shprehej. Vend osi të takojë të atin e tij m e d rejtorin.

Kon cid en cë! Përsëri kon cid en cë, ata kish in qen ë shokë të vjetër . Ai takim teatral i d rejtorit m e të. Ai p ërqafim i p ërm allsh ëm ! Përse d u h et të ketë kaq hipokrizi në jetë? Babai i tij, një njeri i nderuar. Iu desh të p ërballej m e aku zat karshi N ard it. Ishte nga ai brez, që gjithë jetën e tij ia kushtoi mirësisë dhe jo ligësisë. I kishte rënë Shqip ërisë m e këm bë d he p u shkë në krah, cep m ë 75

Astri H. Reçka

cep , nga Konisp oli d he d eri në Verm osh d he m ë tej d eri në Vishegrad të Ju gosllavisë p ër të lu ftu ar p u shtu esit e huaj. Kishte shërbyer në Ushtri tërë jetën me ndershmëri d he d evotshm ëri d he asnjëherë nu k u anku a Asnjëherë nu k kërkoi nd onjë nd er, ose p ërfitim p ër veten, ose p ër fam iljen e tij. Ed u kata, që u kish te n gu litu r n ë kokë fëmijëve të tij ishte: Ndershmëri, respekt, mësim dhe punë.

Sa keq e ndjeu veten Nardi, kur e pa që doli nga zyra drejtorit me kokë të ulur.

- Eja dalim, pimë nga një kafe, - tha ai.

- Ç të tha, thu am a tani, p ara se të p im ë nga një kafe.

Unë nuk jam i vogël dhe tani dua të di, si është problemi i vërtetë dhe ku është halli, që po më bien kaq shumë në qafë. Pse pikërisht unë?

Babai i tij nxori një psherëtimë nga thellësia e shpirtit të tij, i hodh dorën në sup dhe i tha: - Eja dalim, se nuk mund të rri më.

Të d y p a fjalë, ashtu siku r p o shkonin në një varrim m e atë hap in e qetë d he të avashtë, shku an në një lokal, aty p ranë. N ë m ënyrë instiktive Leonard i nxori p aketën Durrësi nga xhepi d he nd ezi një cigare. Ishte hera e parë që p inte cigare në sy të tij. E fiku d he e hod hi p oshtë. I erdhi turp nga i ati.

- P ije , n u k k a p r o b lem . U n ë e k a m p ir ë q ë p esëm bëd hjetë vjeç, p or d he u në atëhere, jo në sy të tim eti.

- Baba, d u het të m ë ku p tosh, u në nu k jam fajtor, të betohem për nderin tim dhe të familjes që kemi!... Jam ai, që më ke rritur dhe edukuar ti, unë...

- Sa do të dëshiroja të ishe me gjithë mend fajtor, për këtë që të akuzojnë. Nuk e di, si i ke marrëdhëniet me të tjerët.

76

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

- N u k të ku p toj, ç p o thu a, sa d o të d ëshiroja të isha fajtor p ër këtë, që të aku zojnë! Baba, d o të d ëshiroje m e gjithë mend të isha fajtor? Përse? Përse!...

- Më jep fjalën se nuk do të acarohesh më, ti je djalë i rritu r, p or jo aq i rritu r sa të ku p tosh d he d allosh lod rat e vogla d he lod rat e m ëd ha . N u k d o të d ëshiroja të të qu aja viktim ë, as nd onjë gjë tjetër. Por d u het të d ish, se në jetë ndodhin dhe gjëra më të mëdha dhe më të vështira.

Unë në jetë kam qenë kom isar d he kam ed u ku ar breza m e rad hë, të cilët sot m ë resp ektojnë, ku d o që janë, d he ju , jam m u nd u ar që t ju rris d he ed u koj m e nd ershm ëri dhe frymë të pastër, - tha dhe pastaj mori frymë thellë.

N jë lot i rrëshqiti nga faqet. Ishte hera e p arë në jetë që Nardi po shikonte lot në sytë e të jatit.

- Baba! Du het të m ë besosh, jam i p afajshëm , jam i pafajshëm...

I ati mblodhi veten dhe iu drejtua Nardit përsëri: - Jeta nu k është fu shë m e lu le. N d od h ed he kështu .

Ishte hera e p arë që p o e shikonte babain e tij në atë gjend je. Shtrëngoi gru shtin fort p oshtë tavolinës. Ç u bë ajo krenari e tij, ajo ecje e tij, kryelart dhe me gjoksin para?! Çfarë i kishte thënë Ai , ish shoku i tij ? Vallë, kë besoi, N ard in, d jalin e tij ap o d rejtorin, shoku n e tij të vjetër?

Pse e uli kokën, mos vallë dinte diçka më tepër dhe ishte i kënaqu r m e të keqen m ë të vogël? Vend osi që t i hap ej të jatit, t i tregonte p ër çfarë kishte nd od hu r në të vërtetë.

N d oshta ishte m ë mirë, m und të lehtësohej, m u nd t i jepte nd onjë m end im m ë të p jeku r. Mori ed he një herë frym ë thellë dhe iu drejtua atij: - Baba, u në m u nd të shp jegoj se çfarë nd od hi në të vërtetë, ku isha dhe me kë isha, por atyre, në asnjë mënyrë, nu k m u nd t u tregoj realitetin. Për ata nu k jap asnjë alibi d he nu k d u a. Ka d içka që m ë shqetëson. Unë nu k jam 77

Astri H. Reçka

fajtor, m bas d isa d itësh d o të të ballafaqoj m e d ikë, p or dua që tjetër njeri mos ta marrë vesh, ndoshta, as mamaja, tani për tani. Unë, unë...

- Mos më thuaj asgjë, se unë të besoj, se të kam rritur vetë d he nu k të njoh sot. Të p aktën p ër këtë gjë, jam i sigurt që nuk je fajtor, por të thashë, do të doja të ishe në fakt. Të besoj dhe nuk dua, tani për tani, të më thuash gjë.

N ëse e ke sekret, m baje ed he p ër d isa kohë p ër vete, ndoshta herë tjetër tregomë, por jo tani.

N u k e d i m ë besoi, apo bëri siku r m ë besoi , m end oi N ard i m e vete të tij. Kalu an ed he d isa d itë të tjera. N u k m u nd të ishte i qetë m ë, tani d içka ishte thyer d he nu k mund të ngjitej më. Një mëngjes kalimthi dikush i thotë: Përse p ranove? Po nëse d o të kishin aku zu ar se ke trad hëtu ar Atd heu n? Si d o të p ërgjigjeshe?

Atd h eu t i kem i borxh jetën . Ai ka d etyrë të n a paraqesë ashtu si jemi në të vërtetë, - i tha d he mori frymë thellë. Pastaj shtoi: Atd heu i d o njerëzit e vetë të sinqertë d h e të n d ersh ëm d h e jo krim ba . Fjalën krim ba e th eksoi, d u ke alu d u ar p ër të. Ai sh trën goi n jë h erë d hëm bët d he u largu a... Leonard i e nd oqi m e sy. Asnjë nuk ia zuri më në gojë atë ngjarje, por e ndiente, se duhej të vepronte. Vendosi të takonte vetë drejtorin.

78

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

AKTRIMI I NDJENJËS

Një trokitje në derë dhe një zë nga brenda: - Hyr! A, a je ti, pse ke ardhur?

- Shoku drejtor! Dua të di, se çfarë keni biseduar me babain tim?

- Unë e sqarova atë. Asnjëri nu k d o t u a zëjë në gojë më atë ngjarje. mos u shqetëso më. Kjo çështje u mbyll.

- Si u mbyll, nuk po kuptoj gjë? Kush është fajtori?

- Si!?

-Unë, shoku drejtor, ju kërkova që, me këtë çështje të merrej hetuesia. Nuk kisha pse të kërkoja hetuesinë, kur u në të isha fajtor. Më vjen keq, m e gjithë m end , m ë vjen keq, por...

- Në rregull do të bije hetuesinë këto ditë, - tha, duke mos ngritur as sytë nga tavolina.

- Ditën e mirë!

Drejtori i ulur në karrigen e tij dhe me duart vendosur mbi tryezë, në moment, kur Nardi po dilte. i thotë: - E kam pasur shokë të vjetër babanë tuaj.

Leonardi vuri re një buzëqeshje cinike në sytë e tij.

- E ku p toj shu m ë m irë, shoku d rejtor, sa shok e paskeni pasur! * Ditët po kalonin një nga një. Po ajo gjëndje. Me Merin n u k p o takoh ej. Ajo n u k d in te asgjë, se çfarë kish te nd od hu r. Mbas d y javëve ajo shkoi në shkollë. I kishte kërkuar Bebit të takonte Nardin. Të nesërmen ajo po dilte nga shkolla m e Anin d he një shoqe tjetër. N ard i e takoi 79

Astri H. Reçka

dhe e ngushëlloi për vdekjen e mamasë. E kishte përjetuar keq vdekjen e të ëmës. Sytë e saj kishin formuar rrathë të errët dhe ajo buzëqeshje e ëmbël, që dilte nga goja e saj e bu ku r, siku r ishte shu ar p ërfare. N ë një m om ent, ku r shoqet e saj ishin larguar pak, me një zë, duke u dridhur, i thotë: - Një telefon nuk kishe mundësi ta bëje? Doja vetëm të të dëgjoja zërin, vetëm kaq...

- Meri, ed he u në s i kam p asu r m irë p u nët, p or m ë beso në çd o kohë, në çd o orë, në çd o m inu të kam qenë me mendje dhe me zemër te ty! Doja që të vija, të të mbaja fort shtrëngu ar në krahët e m i d he të të jep ja ku rajë p ër hidhërimin, por nuk e di, do të bëja mirë apo keq.

- Nardi, më vjen keq dhe më ngeli merak, përpara se të jepte shpirt më kishte kërkuar. Diçka kishte parandjerë ajo. Nuk të thashë gjë, por një natë përpara më pyeti: Ku sh ësh të ai d ja li, q ë je ta ku a r d isa h er ë n ë bibliotekë, këto kohët e fund it? Unë nuk i ktheva përgjigje direkt, por i thashë, duke qeshur: Shërohu një herë, se na vd iqe m e këto p yetje. Kem i ap o nu k kem i p rovim e, m am a?

Edhe të nesërmen, para se të largoheshim nga spitali, të dy bashkë, më dha njëqind lekë: Mbaji m ë tha, se tani je e rritu r,- d he m ë pyeti prapë: - Si e ka em rin ai d jali? E p u tha në ballë d he u ktheva p r ap ë, si p ër t i d h ën ë p u th jen e fu n d it, p u th jen e lamtumirës.

Mam i, çfarë d o nga m u a ti: tri d hjeta në p rovim e, ap o një d hënd ër të m irë p ër vajzën?

Ed he tri d hjeta ed he një d hënd ër të m irë, të tëra i d u a! - d he d u ke vënë gishtin në kokë m ë p orositi: Meri, kij ku jd es... .

Pashë se nga sytë e saj dolën disa pika lot. Sëmundja 80

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

e kishte lod hu r d he tretu r. N ga një zonjë e bu ku r kishte ngelur vetëm emri i saj. Ajo shtrihej në një krevat, si diçka e largët. Sa keq, në m om entin e fu nd it, nu k isha aty! Si nd ahet njeriu n ga kjo botë! Ku venë të gjith a p lanet, shp resat, ënd rrat e tij?! Ato treten si qiriu . Sytë e saj të mbushur me lot kërkonin pak ngushëllim, kërkonin pak shpresë për të vazhduar jetën përsëri me të gjitha të mirat d h e të ligat e saj. Dh e jeta vazh d on , vazh d on d u ke kap ërd irë ed he vd ekjen e njeriu t m ë të d ashu r. Shp esh, njeriu bëhet fatalist, në raste të tilla, i d u ket siku r jeta m baron aty, m ë m es lotëve d he d him bjeve. Por vjen një kohë dhe vetëm kujtimi ngelet. Kujtimi i sa e sa ngjarjeve dhe fakteve të gëzuara apo të hidhëruara.

Përp ara tij, N ard i shikonte një tjetër njeri, shikonte një tjetër Meri. Shikonte një vajzë të humbur nga kjo botë, që kërkonte p ak kohë p ër të d alë nga kjo gjend je. Të d y ecnin në trotu ar p a folu r d he secili p o m end onte sip as mënyrës së vet.

Në një moment ai kthehet nga ajo dhe i thotë: - Meri m ë d u het të largohem , se ed he shoqet p o të presin, ndoshta nuk është mirë që dalim kështu kaq hapur fare, në këto momente. Nesër nuk jam, se kam një punë.

Ta k o h e m i p a s n e së r n ë o r ë n p e së n ë b ib lio t e k ë .

Mirupafshim, Meri!

- Miru p afshim , N ard i! Mos m ë harro, d o të të p res, gjithm onë d o të të p res! A d inte ajo vallë çfarë kishte ndodhur me të.

Ai largohet ngadalë dhe në një moment kthen kokën nga p as d he shikon Merin. Ajo nu k kishte lëvizu r nga vendi, çon dorën lart dhe e përshëndet përsëri. Dukej sikur qe një lam tu m irë nd arjeje, një nd arje p ërgjithm onë. N jë dashuri e re, si një syth peme, që sapo kishte çelur në ditët e p ara të p ranverës, p o rrezikohej nga një d im ër i egër i 81

Astri H. Reçka

p ap arashiku ar nga të d y. N ard i kthehet p ërsëri d he m e shpërthim të menjëhershëm i flet: - U ktheva të të them, se të dua shumë, Meri!

Sytë e tyre kërkonin një puthje. Zemra tyre po rrihte fort, si e një qëngji, që p o vinte në thertore. Asgjë nu k ekzistonte m ë në botë, veç hijet e të d yve të ngrira në trotuar.

- Nardi, eja, do të të pres!

- Meri, të dua, asgjë nuk më ndan nga ti në këtë botë!

Dora Nardit preku lehtë flokët e saj, duke rrëshqitur ngad alë, gjersa gishtat e tij p rekën bu zët e saj. N ë ato m om ent s p yeti m ë, e shikonin a jo kalim tarët në rru gë: - Adio, Meri! Qofsh mirë!

Dhe u nis me të shpejtë. Sytë iu mbushën me lot.

- Merre, N ard i, - d u ke i afru ar sham inë e saj, i fshiu një lot, që po i rrëshkiste ngadalë. - Mbaje, e kam qëndisur për ty.

Ai m err sham inë d he shikon d y inicialet e tyre të qëndisura: M- L dhe një zemër në mes. Duke parë, se po afrohej një taksi, ai çon d orën. Taksisti nd alon. Mbasi hipën Nardi, e pyet, duke qeshur: -Për ku, sinjor?

- Larg, sa më larg, nisu një herë.

Meri e shoqëroi m e sy, d eri sa taksia hu m bi në një kth esë. Taksixh iu p a sytë e N ard it m e lot. Ai n xori shaminë dhe i fshin lotët. Taksisti ngadalësoi shpejtësinë: -Burrat derdhin lot vetëm për dashuri, kur kjo është e p astër d he e çiltër d he, aq m ë tep ër, ku r në m es ka një pengesë të pakapërcueshme. Por, kur njeriu dashuron me gjithë zem ër, m e gjithë fu qinë e shp irtit të tij, nu k ka pengesë në botë që ta ndalojë! Një ditë do të triumfojë. Si kanë thënë të p arët: Du rim , ku rajë, shp resë .

- Po është e vërtetë: Du rim ku rajo, shp resë, p or jo 82

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

ku r, d iku sh d o të vd esë .

Taksisti një meso burrë, duke parë gjendjen e Nardit, ndërroi temën e bisedës: - Sa mirë që më dole sot, nuk kisha qejf të punoja më, sepse isha i mërzitur dhe doja të gjeja një mik dhe të pija d iku , larg qytetit, larg zhu rm ës, larg syve të njerëzve, i vetëm në hallet e m ia. Sa m irë, që m ë d ole ti! E ku p tova dhe ti ke qejf sonte të rrish vetëm dhe të pish. Dukemi si dy njerëz të braktisur nga koha.

U u lën në një lokal jashtë qytetit. Koha ishte p ak e fr esk ët, p or a ta q ën d r u a n ja sh të n ë v er a n d ë. Vjen kamarieri dhe taksisti porosit: -Kam arier, d y m eze të m ira, - d he p astaj d rejtohet nga Nardi, - mua më bjerë një dopio raki, po ti çdo pish?

Birrë, apo verë?

- Një dopjo edhe mua,... Më mirë, apo jo?

- Si të duash, por nuk do të pish tjetër raki ti, përveç kësaj. Në rregull.

Pasi kamarieri solli rakitë, taksisti prezantohet: - Qu hem Aleks, i m artu ar m e d y fëm ijë, njëri m ë i bukur se tjetri,...

- Të njoh! Je miku i Bebit. Më ka folur për ty.

- Është e vërtetë, e njoh, - qënd roi p astaj një m inu të me gotë në dorë, me sytë e ulur përdhe, pa e bërë gëzuar dhe vazhdoi: - Sot në mëngjes mora vesh përfundimisht, se mbas shumë vizitash dhe analizash, gruaja ime ka një sëmundje të pashërueshme... Ndoshta ka tre, katër muaj jetë! Kam m e të p esëm bëd hjetë vjet, d hjetë vjet m artu ar dhe pesë vjet i dashuruar. Prindërit e saj ishin kundër kësaj lidhje dhe nuk u bënë asnjëherë me të. Lindëm dy fëmijë.

Ata nuk i njohën fare, për kaq e kaq kohë. Këto dy muajt e fundit, ata na erdhën dhe na bënë, përse na kishin, më në fu nd . Organizu am një d arkë të m ad he, se as d asm ë 83

Astri H. Reçka

nu k kishim bërë. Por ç e d o, tani ajo është e sëm u rë d he, m ë vjen keq ta zë në gojë p rap ë, p or i ka, ap o si ka ed he tre m u aj jetë! Sot d oktorët m ë thanë: Tani nu k është m ë në d orën tonë, e ka Zoti në d orë! Eja, gëzu ar tani, të pim ë për jetën, për dashurinë! Gëzuar!

- Gëzu ar d he... ishalla nu k është e vërtetë, se natyra bën çudira ndonjëherë! Gëzuar, i paç fëmijët me shëndet dhe të lumtur!

- Më fal, si ma the emrin? Leonard? Po, po. Nardi, të pashë atë moment shumë të vështirë, që u ndave nga ajo vajza. Sytë tuaj tregonin shumë, për një dashuri të zjarrtë, që keni m es ju sh. N u k është e nevojëshm e të m ë thu ash gjë, se të kuptoj shumë mirë.

E ktheu gotën e rakisë me fund dhe porositi një dopjo tjetër. Leonardi e shikonte ashtu, të pikëlluar, për fatin e tij dhe, në moment, harroi se çfarë halli kishte për vete.

Sa botë e nd yrë! - m end oi. - Përse njerëzit e m irë d u het të vu ajnë?

Aleksi e ngriti gotën d he e takoi p ërsëri m e të d he filloi një ligjëratë: - Çfarë d o të ishtë njeriu p a d ashu ri?

H iç gjë,... N jë cop ë m ishi m e d y sy! N jë njeri p a nd jenja, pa emocion, një i vdekur për së gjalli, që njeh një ditë në kalend ar, d itën e lind jes; një send p a vlerë, një sqep ar i thyer, një mulli i prishur, një copë dru... Ja ky është, njeriu, kur nuk dashuron!

E shikonte taksistin m e ënd je, ku r fliste p ër d ashu ri d he i d u kej siku r, kishte p ërp ara tij, një p oet të m ad h të lashtësisë, një filozof, i cili dinte çdo gjë dhe mendimet e tij të jepnin dritë nëpër skutat e errëta të rrugës së jetës.

- Aleks, a ke mbaruar, ndonjë shkollë të lartë?

- H ëm ,... - një e qeshu r m e sarkazëm ia p ërshkroi gjithë tip aret e m im ikës. - Ta d ish ti që nga klasa e p arë d eri në m atu rë, atëhere qe njëm bëd hjetë vjet shkolla e 84

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

mesme, nuk kam njohur notë tjetër, përveçse pesës. Pesa qe nota më e mirë atëhere dhe më vonë dhjeta. Më doli e d rejta p ër stu d im e jashtë shtetit,... d he ngeli një cop ë herë duke vështruar gotën dhe vazhdoi: - Sa çudi, si vjen kjo d req jete... Doja të bëh esh a aktor i m ad h , d u ke ënd ërru ar t i ngjasoja Aleksand ër Moisiu t. Fillova të bëj përgatitje, të lexoja, jo vetëm për jetën e tij, por edhe për rolet ku kishte interpretuar. Këndej bëja përgatitje, këndej na nd od hi një hata e m ad he ishin vitet gjashtëd hjetë....

Një vëlla i babait tim u akuzua për agjitacion e propagandë kundër pushtetit.... E kupton, se çfarë dua të them? Nuk mund ta imagjinosh. Gjithë ëndrrat, dëshirat, fantazitë e mia u tretën brenda një nate, si piramidat e ndërtuara nga fëm ijët e vegjël, ku d allga e d etit i fshin m e një të kalu ar të saj. Pas dy javësh, në një natë të errët, me shi dhe furtunë na m orën fam iljarisht nga Tirana, d u ke na internu ar në një fshat të Lushnjës me gjithë familje.

Ai filloi të fliste, jo m e veten e tij, jo m e N ard in, p or me jetën, me problemet, me hallet, që kishte kaluar ai dhe familja e tij.

- Me Mozën, kështu quhet gruaja ime dhe nëna e dy kalam ajve, ishim njohu r në gjim naz, qëku r u në isha në vit të katërt d he ajo ishte në vit të d ytë. Prind ërit e saj e morën vesh lidhjen tonë dhe, kur unë bashkë me familjen u internu am , ata bënë ç ishte e m u nd u r që kjo lid hje të prishej. Më vonë mua më çuan ushtar, ndërsa ajo vazhdoi universitetin, por asnjëherë nuk pranoi të ndahej nga unë, megjithë presionet e familjes dhe të afërmëve të saj...

- Dashu ria p a sakrificë, - nd ërhyri N ard i, - është si një lule e bukur pa erë.

- E vërtetë! Vetëm vd ekja m ë n d an nga ai, - u thoshte p rind ërve të saj. U m u nd ova të hiqja d orë nga ajo. Pata shumë presion nga të gjitha anët, por, siç mund 85

Astri H. Reçka

të nd ahet hëna në m es, ashtu m u nd të nd aheshin d he zem rat tona rinore, të p astra d he të p afajshm e. N geli shtatzanë, në të vërtetë, m e d ëshirën e saj. N jë i afërm i saj, mik i ngushtë i tim eti, na ndihmoi mjaft. Fillimisht ai e m ori në shtëp i të tij. Më vonë, m basi lind i d jali, m ë ndihmoi për një kurs shoferash dhe u stabilizova dhe unë këtu . Mbas d isa viteve xh axh ai im fitoi n jë falje n ga Kuvendi Popullor. Nuk e morëm vesh mirë qe falje, apo pafajësi. Më vonë morëm shtëpi dhe lindëm vajzën e dytë.

Moza e p ërfu nd oi u niversitetin, u bë ekonom iste. Unë punova në shumë vende, normalisht si shofer dhe deri si shofer eksp orti. Mbas d isa viteve p ërfu nd ova d he u në universitetin, jo për aktor, por për Agronomi, në Insitutin Bujqësor të Kamzës. Më kujtohet shpesh, në fillim talleshin me mua pedagogët. Dhe shofer dhe bujk kualitativ thonin, siku r nu k shkon. N atyrisht ku aliteti i notave, të cilat m errja, bëri të nd ryshonin op inionin p ër m u a. Më janë afruar disa vende pune, por jam i kënaqur me këtë taksinë që kam , m egjithëse sëm u nd ja e Mozës m i p reu në m es të gjitha ëndrrat.

- N jeriu nu k d u het t i hu m basë asnjë herë shp resat mik, harrove... Sapo ma the.

-Lu fto p ër d ash u rin ë, m iku im , n ëse d o të jesh gjithm onë i ri, d he i freskët. Është gjëja m ë e lehtë t i japësh tjetrit m end im d he t i thu ash bëhu i arsyeshëm , atëhere, kur e sheh veten që je i përbuzur, i shmangur nga shoqëria d he m iqësia, në çd o kohë, natën e d itën. I p rivu ar nga e drejta më themelore, që i jep kuptim jetës dhe gjithçkaje, i privuar nga e drejta për të dashuruar. Nuk ka gjë më të tmerrshme të shikosh nënën dhe babanë, që shuhen dhe vdesin dalëngadalë nga marazi, pa patur të drejtën e fjalës, të bërtiturit! Nuk ka më dhimbje të madhe, sa kur shikon sh o q en d h e b a s h k ëu d h ët a r en e jet ës , d u k e e cu r 86

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

dalëngadalë e sigurt drejt një fundi tragjik të saj.

O jetë, sa plagë na ke hapur! Plagë të pashërueshme kemi dhe do të kemi brenda shpirtit tonë. Është gjëja më e kollajtë t i jap ësh fu nd jetës d he bashkë m e të çd o gjë humbet: problemet, hallet, padrejtësitë e bëra karshi teje, sigurisht humbet dhe hakmarrja. Njeriu nuk duhet të rrojë për hakmarrje, as për ditët plot ankth, që ka kaluar, kalon dhe të së nesërmes të panjohur,... Po tani, po nesër, çfarë do të ndodhë, sepse ajo pritje është një krimb brenda vetes, e cila gërryen d alëngad alë tru p in d he zem rën? N jeriu , sa kohë merr frymë, shpreson dhe duhet të shpresojë në diçka më të mirë, më të ëmbël, më të bukur; shpreson në d içka të shejtë, që qu het d ashu ri. Sa keq, atëherë, ku r njeriu m end on se ka arritu r d içka, atëherë, ku r njeriu mendon se është dikushi, atëhere jeta është e pabesë.

Më erd hi keq! Pashë sytë e gru as të fu tu r thellë, në zgavërat e tyre. Aleks,- m ë tha,- d u a t u gjesh fëm ijëve n jë n ën ë të m irë. Martoh u ! N d erin m a ru an , d u ke u ku jd esu r p ër fëm ijët tanë, Albanin d he Xhu lian! . O Zot si m u nd t i kap ërd ijë njeriu i gjallë këto fjalë!

Leonardit iu mbushën sytë me lot.

- Gëzuar, mik!

- Gëzuar, Aleks!

- Megjithatë, më fal, se as nuk të njoh dhe as nuk më njeh, p or, ku r të thashë, se kisha m e gjithë m end nevojë për dikë që të pinim bashkë, e kisha seriozisht dhe mendoj se më duket nxora një duf; nxora një pjesë të dhimbjes së p ërbrend shm e, e stru ku r kjo, d iku në thellësi të shp irtit.

Më beso, është hera e parë që flas kështu, ndoshta e ndiej se ed he ti ke d içka që nu k shkon. Bëhu i fortë, ji krenar dhe mos e ul kokën... Eja të pimë tani, se të mërzita pak.

Të p im ë p ër të bu ku rën. Jeta është e shtrenjtë, m ik! N ë botë ka dhe njerëz të mirë! Duhen kërkuar me qiri. E keqja 87

Astri H. Reçka

është se, ku r të nevojiten, nu k gjend et as qiriu Në një moment, vjen një shoku i Aleksit dhe i thotë p ër një shërbim të vogël. Aleksi i tha që, m err taksinë, mbaro punë dhe në darkë, eja dhe na merr të dyve, se ne do të pimë sonte. Unë nuk ngas më makinë sonte.

N ë fu nd , jo vetëm që nu k i m bajti lekët e taksisë, Nardit, por nuk e la as të paguante asgjë, vetëm porosinë e fundit. U ngritën në fund, koka i ishte rënduar, goja po i m errej p ak d he këm bët, natyrisht i tërhiqte ngad alë.

H ëna kishte hed hu r rrezet e saj d he hijet e objekteve e pemëve zvarriteshin lehtë nga pas tyre.

-Sh iko, N ard i, sh ih d etin . Ç ësh të vallë? Po, n jë p afu nd ësi është. Ç janë d isa d rita në m es të d etit?

Vetë fliste dhe vetë përgjigjej Aleksi. - Po, janë dritat e anijeve, që vinë nga larg, nga tjetër anë e botës, m e një m entalitet tjetër, m e një ku ltu rë d he ed u katë tjetër, p or që, në fund të fundit, do të thotë se, edhe në det, ka jetë, ka urrejtje dhe dashuri, miku im.

Poshtë hakmarrja! Rroftë jeta! Rroftë dashuria!

Në fund u ndanë si dy miq të vjetër.

88

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

DOSIA X

Q

etësi... salla p riste ven d im in ... Gjykatësi, n jë mesoburrë me një ton tepër zyrtar dhe me një parqitje të egër ligji, filloi të citonte: N ë bazë të nenit, d yqid e ... p ër vep rën p enale të...

N ë em ër të p op u llit, Gjykata e rrethit... shp all fajtor, Leonard ...d he e d ënon m e heqje të lirisë m e d y m u aj...

Brenda pesë ditëve ke të drejtë të ankohesh në Gjykatën e Ap elit Seancën e d eklaroj të m byllu r .

Salla ngriu në vend nga vend im i. Tjetër gjë ishte parashikuar. Tjetër qe vendimi.

-Siiiii!!!? Me dy muaj burg? Phë, si ka mundësi?...

Diku sh i hod hi d orën d he e ftoi p ër një kafe. Ishte shoku i tij, që e p aralajm ëroi në fillim se, kij ku jd es, se diçka nuk shkon.

- Mos u m ërzit, thu aj m irë, që p ërfu nd oj m e kaq,...

Unë prisja diçka tjetër.

-Si! Mirë me kaq, pse? Çfarë kishte më të madhe se kaq?

- Ec tani, nu k i d im ë të gjitha,.. .Të thashë atëhere, p or nu k m ë besove. Unë e takova babain tu aj, m ë vjen keq, ishte zotëri bu rrë. I thashë, se p ër m u a, nu k ishe fajtor. N ë fakt m ë besoi, p or n u k kish a m u n d ësi të sh p reh esh a. N u k ku p toja d ot p se p ikërish t, d u h ej të ndodhte në këtë mënyrë dhe pse pikërisht ti?

- Diçka nuk kuptoj dhe, ndoshta, gjithë jetën nuk kam p ër ta ku p tu ar. Ku jt i kam shkelu r në kallo, aq fort, sa nuk pyet fare, por mundohet me të gjitha mënyrat, sesi të m ë shkatërojë gjithë jetën .

89

Astri H. Reçka

Erdhi një grup tre - katër veta dhe dikush tha: - Të shkuara, qoftë me kaq.

- Të marrtë të keqen, dy muaj burg!

- Ka edhe më keq. Nga ministër në burg, nga gjeneral në pushkatim! Dy muaj burg, d y d itë janë. Djali i hallës sime u d ënua d y vjet, se tha: Sallatorët e fermës sonë janë si fytyra e sekretarit me gunga dhe të përzhitura nga dielli .

E futën në ofendim të personit zyrtar, kupton apo jo?

Për pak bisedat vazhduan në diskutime të ndryshme.

Ish te koh ë e d ën im it n ga Partia e Pu n ës të gru p eve armiqësore në kulturë, art, ekonomi, ushtri. Kudo grupe puçiste dhe natyrisht, kush guxonte të fliste. Ambientin e p u sh toi sakaq h esh tja, p or d iku sh e n d ërp reu këtë heshtje d ënim esh : - Po tani kush e ka radhën?

Por aty p ër aty, e nd ërroi tem ën d u ke e shnd ërru ar në një p yetje : - Ku sh e ka rad hën të na jap i nd onjë gotë raki?

- Fol ti, fol, por një vërejtje për sjellje të huaj e ke edhe ti, kujdes! Shtrëngoje mirë sumbullën, se të vjen vërdallë më duket edhe ty...

Ata ish in d u ke d isku tu ar, n d ërsa N ard it n u k i hiqeshin nga mendja fjalët e hetuesit të shkruara në letër: E bëra,... U bëra p ishm an d he e hod ha në d et. Isha i p irë . H etu esia nu k vazhd oi as një orë. Pasi e njohu m e aku zën, në m om entin, ku r N ard i filloi të sqaronte d isa gjëra, p ërse e kish te kërku ar h etu esin ë vetë, h etu esi shkruan në një letër dhe ia jep ta lexojë atë,..

Nardi kundërshton. Ai merr letrën, e fut në xhep dhe i afrohet, duke i thënë në vesh: Djali i Kristaqit ë? Thuaj babait të më takojë nesër... .

Vetë e mbushi fletën, në fund i tha se duhet ta firmoste dhe të mos diskutonte asgjë.

90

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Ç ishte vallë, p rovokim , ap o d içka tjetër, që kishte kohë që e brente nga brenda... Mos po kurdisej gjë tjetër, më e tmerrshme? O Zot, ku ta dijë i ziu njeri, çfarë kurdiset nga pas krahëve të tij!

Më lexo d ep onim et e d ëshm itarëve, - i thotë N ard i.

- Du a të d i, se ç kanë thënë .

Bu d alla, naiv..., - i p ërgjigjet hetu esi, - ed he ti p o të ishe në vend të tyre, ashtu d o të shkru aje si ata . Pastaj, d u ke p arë nga N ard i shtoi: Ç të të thonin?

Vinte vërd allë nëp ër d hom ë, si një kalë i hazd isu r.

Kishte një inat dhe shfrynte. Leonardi nuk e kuptonte me atë e kishte, apo me dikë tjetër...

Sa veta vallë, ka d ën u ar ky h etu es i vjetër d h e i rregju r? Sa veta kishte fu tu r në bu rg, m e faj ap o p a faj?

Për të thonin se ishte shumë i rreptë dhe nuk të falte, por ishte shumë i drejtë. Mbas shumë e shumë vitesh, Nardi e mori vesh se, hetuesi me babanë e tij, kishin qenë shokë lufte bashkë dhe, kur ai pa mbiemrin atje në dosje, kishte kërkuar ta merrte vetë, në shqyrtim këtë dosje.

Si ishte p roblem i? Përse e m ori vetë ai? Çfarë thanë të n esër m en h etu esi d h e b a b a i N a r d it?... N d osh ta përgjigjen e saktë e morën përjetë në varr, ata të dy: hetuesi d he babai i tij. Babai i N ard it u m byll në vetvete, p or asnjëherë nuk e hapi atë bisedë. Dhe një herë, kur Nardi i kërkoi një sqarim për këtë çështje, ai i tha: - Ju të rinjtë, jeni m e shkollë tani d he shp esh gjërat i m errni shabllon, si i shikoni në p am je të jashtm e, p a u thelluar shumë. Është tjetër gjë shkolla e jetës. Njeriu edhe rrëzohet në jetë, d u ke ecu r shp ejt, nd oshta bie vetë, p or nd oshta... e shtyjnë d he të tjerët. I fortë është ai njeri, që çohet dhe ecën përpara, përsëri me guxim. Njeriu për hir të d içkaje, e cila qu het jetë, nd onjëherë d u het të harrojë të kaluarën, pavarësisht, si ka qenë me të, e drejtë, apo e 91

Astri H. Reçka

p ad rejtë. N jeriu d u het të shikojë p ërp ara, nëse d o që të eci në jetë.

I ati i N ard it, p as d isa kohësh u sëm u r rënd ë, d he vdiq. Dikur, një mik i babait të tij, pas disa viteve i thotë: Du het t i vësh një tu fë m e lu le H etu esit, se, nd oshta, akom a d o të ishe në bu rg ed he sot e kësaj d ite... ... ....Njeriu është një qenie e çuditshme, sa energjik, sa d ash am irës ësh të, n d on jëh erë kth eh et m ë keq se n jë egërsirë. E ç është në të vërtetë njeriu ? Ku nd ryshon bota njerëzore nga bota shtazore? Ndoshta te mendimi, arsyeja, bu ku ria, tek instiktet, ap o te reflekset. Por nd onjëherë njeriu ia kalon edhe kafshës me të egër, për nga inati.

Dikush, në ato ditët e tij më të zymta, më të pashpresa, i përshpërit në vesh: -Je m bajtu r p ër m atem aticien, p or këtë rad hë nu k i bëre mirë llogaritë.

Nardi e pa dhe nuk foli në moment, kur po largohej i thotë: -N ë jetë, njeriu i bën llogarit m e lap sin e vet d he ku jton, se e ka m irë, kryesorja është fu nd i, si d el hesap i.

Pastaj u në, nu k d i të kënd oj m irë, ti, ti p o, sid om os p ër iso polifonike.

- Kështu është jeta, d iku sh është solist, d iku sh d i të m bajë vetëm iso. N ë të vërtetë jeta ka tregu ar se shu m ë solistë d he d ështojnë, p or ka nga ata që, m e ison e tyre, kan ë ecu r d u ke u zvarritu r p ër t ia arritu r qëllim it.

Ndoshta kjo është historia dhe vetë filozofia e kësaj bote!

Nuk paska më keq, kur njeriu lufton me vetveten, kur lloj - lloj m end im esh d he id esh i vinë në kokë. Si qenka kjo jetë, ku nd ahet lu m tu ria m e fatkeqësinë, d ashu ria m e u r r ejt jen , e b u k u r a m e t ë sh ëm t u a r ën , lig ësia m e mirësinë?! Ndoshta, nga një vijë imagjinare, që kalon nga truri i njeriut. Çdo gjë është relative dhe njeriu i percepton 92

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

ato sip as m ënyrës, shijes, shkallës së njohjes, që ka. Por një gjë është absolu te, ato janë d y anët e ku nd ërta të një m ed alje. Sa keq, atëhere, ku r njeriu , ku jton se ka fitu ar d içka, ku r çd o gjë që e rrethon, i d u ket e bu ku r d he e m irë, d ash u ria d he lu m tu ria janë bashkëu d h ëtare në rru gën e tij të jetës, atëhere d u het të jetë i d etyru ar të përballojë shumë gjëra në një kohë: intrigën dhe pabesinë, fyerjen d he p oshtërim in d he m os të jetë në gjend je të mbrohet...

N u k kishte avokat m brojtës. Ishte nd alu ar m e ligj.

Të tjerët vendosnin, je, apo nuk je fajtor. Dikush ka thënë: Jam u në, jam u në ai, që ju lejoj të shihni të nesërm en.

Jam u në ai, që vend os se, ku sh d u het të rrojë d he ku sh jo!

H ip okrizi e kohës, d he e kohëve, p or fatkeqësisht, p othu ajse e vërtetë

* * * Meri ishte sëm u rë. Kishte një javë, që nu k kishte vajtur në shkollë dhe nuk dilte nga shtëpia. Një ditë Nardi e mori në telefon: - Meri si je? Çfarë ke?

-N ard i! Përse n u k m ë ke tregu ar gjë, se ç të ka nd od hu r? Përse d u het ta m arr vesh nga të tjerët? Përse Nardi, përse?

-Meri të dua! Lamtumirë! Më harro Meri! Lamtumirë!

-Kurrë Nardi, të dua! Përgjithmonë...,Nardi!

Dhe filloi me dënesë nga ana tjetër e telefonit...

93

Astri H. Reçka

NJË E PAPRITUR

D

itët në burg po kalonin shpejt. Leonardi nuk u hap m e asnjërin nga bashkëvu ajtësit e tij. N atyrshëm krijoi një respekt të veçantë si tek ata, ashtu edhe te personeli i burgut, si rezultat i sjelljes, dijeve dhe njohurive, që kishte në fusha të ndryshme.

N jë d itë një vizitë e p ap ritu r. N jë gru a e m oshu ar kërkonte ta takonte. Ishte jashtë orarit të zakonshëm të vizitave. Leonardin e shoqëron gardiani dhe i lë vetëm të dy. Përballë tij kishte tezen e Merit, Evën. E njihte nga të përshkruarit e Merit. U habit. Nuk po kuptonte arsyen e kësaj vizite. Qëndroi disa sekonda pa lëvizur, pastaj shkoi drejt saj. Heshtje...

- E di që më njeh, ndaj nuk po prezantohem, - e theu akullin tezja. - Ti e di, se unë kam ardhur me kokën time, vetëm Meri e di.

- Teze Eva! Unë.... - Leonardit i ngeli fjala në fyt, pastaj e m blod hi veten d he vazhd oi: - Pranoni ngu shëllim et e mia. Më erdhi shumë keq, kisha dëshirë të vija por, nuk e di, nuk di se çfarë të them.

- Faleminderit, more djalë! Jeta kështu është. Atëherë, ku r njeriu m end on se ka rregu llu ar d isi jetën, atëhere, vdekja të pret në besë. Eh!...

- Teze Eva! Si është Meri?

- Më mirë është tani.

Kishte prurë një pako të vogël me ushqime.

- I përgatiti Meri enkas për ty.

Leonard i p o qënd ronte në këm bë. Vu ri d orën m bi pakon e ushqimeve, pastaj, sikur ta kishte zënë korrenti, 94

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

e largoi.

- N u k është e d rejtë, nu k është e d rejtë. N u k kam nevojë për të ngrënë bukë.

- E di, more djalë, e di,... - Sytë e tezes po mbusheshin me lot. - Mirë motra, por po më ikën, por dhe mbesa më e mirë, pati dy goditje të forta.

Do të shkoj në gjykatë, - m ë thotë. - Do të flas vetë m e gjykatësin. Unë e d i, e nd iej, ai është i p afajshëm .

Nardi u trullos keq. E dinte se ajo mund të bënte një veprim të tillë. Mund të sakrifikonte çdo gjë për dashurinë e saj. Por ajo nu k d inte gjënë tjetër m ë kryesore. N ë atë orë të ngjarjes, ata ishin të dy, ndoshta dikush atë donte, alibinë e tij m e d ëshm itar Merin! A thu a tezja d inte çd o g jë? A i ish t e h a p u r p lo t ësish t M er i? G jër a t p o i t u r b u llo h esh in n ë k o k ë. Tez ja n u k e la sh u m ë t ë m end onte. N xjerr nga çanta e saj e vogël një p ako tjetër.

Ai e kapi me dorë dhe e kuptoi, se aty brenda ishin letrat e Merit. I jep dhe ai letrat e tij tezes. Tezja i mori në dorë dhe iu drejtua Leonardit: - N d oshta, këto letra një d itë d o të jenë ku jtim i m ë i bu ku r, m ë i m irë d he m ë i p astër i jetës su aj. N u k e d i, m ore bir, çfarë të të them . Janë ca gjëra, që sot nu k p o merren vesh. Për tjetër gjë luftuam dhe punuam ne dhe, ...,- nuk e mbaroi fjalinë.

- Teze!

Sytë iu mbushën përsëri me lot. Në fund ajo shtoi: - Sa kam dëshirë të më flasësh gjithmonë teze, more bir. Por kush cënoi dashurinë tuaj, mos iu prehtë shpirti as përtej në jetë tjetër!

Po vinte gardiani. Tezja e përqafoi dhe në vesh i thotë: -Më porositi Hetuesi. Asnjë fjalë me njeri këtu. Kujdes nga provokimet!...

Gardiani e shoqëroi përsëri për në dhomën, ku rrinin 95

Astri H. Reçka

të bu rgosu rit e tjerë. Ishin rreth d hjetë veta. Diku sh e pyeti: - Kush ishte? Mamaja?

- Jo! Ishte tezja, - ia la pakon njërit dhe i tha: -Ndajua të gjithëve.

Shikonte fytyrat m e rad hë të atyre, që tani kishin marrë nga një copë byrek dhe po hanin.

Ku jd es nga p rovokim et! Ku jd es nga p rovokim et!

Fjalët e tezes i binin, si një çekan në kokë.

Përse d u het të m ë p rovokojnë akom a! A nu k janë të gjithë të të njëjtit hall, që prisnin të gjithë, ditën e fitimit të lirisë?! . Mori një cop ë d he ai nga byreku , që kishte bërë Meri, ose ndoshta tezja, por rëndësi për të kishte, sidoqë të ishte, miellin të paktën e kishte trazuar.

Qeshi me veten e tij. Nuk donte më të mendonte gjëra të zymta. I drejtohet një djali, që kishte pështyrë shefin e kuadrit në fytyrë dhe për këtë, e kishin dënuar një vit: - Hë, more Robert! Si të duket byreku i tezes?

- Si gjella më e shijshme në jetë, - qeshi ai.

- Leonard, përse në burg njeriu dhe një copë byrek, e ndan me shokët, kurse jashtë, po të kenë mundësi, duan të të hanë me gjithë lecka.

- Ndoshta, kjo është vetë filozofia e ndërtimit të jetës.

Këtu jemi të barabartë mes të barabartësh dhe nuk synon njeri për karrierë ose pasuri. Këtu brenda njeriu, kur është i privuar nga shumë gjëra, e kupton se sa i vogël është ai.

Sa pak i takon nga universi. E kupton se, në këtë jetë, është një kalim tar i rastit që, në fu nd të fu nd it, p as p ak kohe, sado e gjatë të jetë ajo, ai do të jetë një kujtim i mirë, ose i k eq . Sh u m ë n jër ëz lu m tu r in ë e ty r e e sh oh in m b i fatkeqësinë e tjetrit. Është e vërtetë. Vetëm, kur je në burg, e kupton se sa e rëndësishme është liria! Por vjen një ditë d he njeriu abu zon m e lirinë. Filozofët e lashtë thonin se 96

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

demokracia është reale në një vend, ose komunitet, vetëm atëhere, ku r njeriu e ku p ton, se Liria e tij fillon aty, ku m baron liria e tjetrit. E d rejta e tij fillon gjithashtu , ku m baron e d rejta tjetrit. N d oshta sot, ku p tohet , se liria dhe e drejta ime fillon aty, ku fillon dhe mbaron posti.

- Leonard, ti flet bukur dhe ta mbush mendjen, mbase ashtu është!

Dikush u ngrit në këmbë, pasi kryqëzoi duart foli me një pathos: - E di, pse jam dënuar dhe jam i bindur, se më tepër mund të isha dënuar! Të gjithë i dimë arsyet e njëri - tjetrit, mirë apo keq. Por për ty nuk dimë asgjë nuk dimë, megjithëse ti je dënuar më pak nga të gjithë. Dy muaj! Dy ditë! Kaq janë, nuk merr vesh, kur hyn dhe kur del.

Leonardi uli kokën, iu kujtuan porositë e tezes. Asnjë bisedë me të tjerët! E pa një herë në sy personin, që e pyeti.

Përse duhet të më provokojë?! Nuk iu besua, megjithatë, iu përgjigj shkurt: - Po të shkelësh ligjin, natyrisht do dënohesh.

- Për një gjë jam i bind u r, - nd ërhyri një d jalë rreth njëzetë e p esë vjeç. (Ishte d ënu ar se kishte vjed hu r një qengj me disa shokë, e kishin pjekur dhe ngrënë bashkë),për aq kohë sa të njoh këtu, në se, në këtë vend, ka njerëz të pakët, që nuk mund të shkelin ligjin, njëri nga ata je ti.

Kam p ërshtyp jen, se njerëzit e kanë të shkru ar në ballë.

Kush e shkel ligjin dhe kush jo, ashtu, siç e kanë të shkruar në sy, m e m ënyrën e shikim it të tyre, tregojnë veten, se çfarë karakteri kanë.

Heshtje...

Shp esh, ligji barazohet d he m e kallot e tjetrit. Po i shkele dikujt në kallo, natyrisht, do të përballesh dhe me ligjin ...Ka raste në bu rg njeriu vetë p yet, vetë p ërgjigjet.

- Sa është data sot?

- Pesë...

97

Astri H. Reçka

- Dhe pesë ditë të paskan ngelur? Zakonisht ditët në bu rg nu m ërohen nga fu nd i. Kot nu k thonë që një m u aj është një ditë burg! Çu d i! N ë bu rg krijohet një lloj shoqërie e veçantë.

Mund të thuash me plot bindje, e sinqertë, e cila zgjat për shumë kohë. Cilat mund të jenë arsyet? Ndoshta miqësia dhe shoqëria që të zgjasë krijohet në rrethana të vështira, ku r njerëzit janë të barabartë d he d u ke njohu r tjetrin, njohin akoma më tepër vetveten.

Tjetrin e shikon si bashkëvuajtës. ......

- Sa shpejt kaluan ditët,...

- Sa kohë do të ngelet njolla, është më e rëndësishme!

- A ka të d rejtë njeriu të rifilloi nga e p ara? Sa herë?

Jet a e n jer iu t q en k a n jë la b ir in t h m en d im esh d h e veprimesh. Përplasje, tërheqje dhe sulm, që shpesh varen nga kujtesa dhe harresa, brenga dhe frymëzimi, hakmarrja ose falja.

Faljua, Zot, se nuk dinë se çfarë bëjnë!

-Ka njerëz që flasin shu m ë, p or asgjë nu k thonë. Ka të tjerë, dhe pa folur, kuptohen se çfarë kanë në mendje...

- Lamtumirë, Leonard! Të shkoftë jeta mbarë!

- Për të gjithë ju... dalje sa më të shpejtë, në liri!...

98

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

HAPSIRA E NDJENJAVE E dashur, Meri!

Sot është dita e parë, nuk jam në liri, por në një qeli të errët m e një d ritare të vogël, ku vetëm një rreze e vogël d rite hyn. N jë rreze e vogël, e cila m ë lid h m e botën e jashtm e, si e vetm ja shp resë se, së shp ejti një d itë d o të jem përsëri i lirë ta shikoj dritën e diellit. Të shikoj agimin e freskët, të shikoj m u zgu n e m brëm jes, p erënd im in e diellit tej në horizont, ngjyrën e syve të tu të kaltër, si vetë deti.

Meri! Ke qenë e vetm ja d ashu ri e jetës sim ë. Ku r zemrat tona filluan të trokasin për dashuri, kur kjo dashuri shp ërtheu në ënd rra d he fantazi, si p etale të trënd afilta, si cicërima e zogjve, si vetë e bukura natyrë, atëherë dhe, vetëm atëherë, mbas një shiu të furrishëm, ajo u godit, e pamëshirëshme nga vetë dora e pabesisë.

Sot është d ita e p arë... N ë qeli kam një d jalë rreth tetëmbëdhjetë vjeç. Është futur në burg, se ka vjedhur një palë pantallona të një njeriu, që ishin të varura në tel, në ballkonin e shtëp isë së tij. Ironi e sheku llit: N jë d jalë tetëmbëdhjetë vjeç, në moshën e tij më të mirë, në lulen e rinisë, d etyrohet të bëjë gjashtë m u aj bu rg p ër një p alë p antallona kad ife! M ë pëqyen, i pashë dhe i mora, por më zunë. Jo vetëm që më rrahën dhe shqepën në dru, por na tani dhe gjashtë muaj burg... M ë vjen keq për nënën, se e kam të sëmurë! - kështu tha ai d jalë d he nu k foli fare m ë, gjithë ditën. Një djalë tetëmbëdhjetë vjeç, në kohën që duhej të ishte në shkollë dhe të studionte, të përgatitej për provime, të shkonte në universitet, si shokët e tij. Por kjo është vetë 99

Astri H. Reçka

jeta. Më ka lënë babai të vogël, pesë vjeç isha, u d etyrova të fu tem në p u në, që ku r isha katërm bëd hjet vjeç. Për shkollë kam p asu r d ëshirë, p or nu k kisha m u nd ësi, m ë vjen keq, - thoshte. - Më vjen turp nga shokët, kur të dal nga bu rgu . Ditën d o të p u noj d he natën d o të shkoj në shkollë .

Meri! Rrugët tona sot u ndanë, ndoshta përgjithmonë.

Në jetë njeriu humbet dhe gjënë me të shtrenjtë që ka, të drejtën për të dashurinë. Nuk e di, por do të dëshiroja të vazhd oje jetën. Jeta është e bu ku r, ku r njeriu d ashu ron.

Ku shtoju d iku jt tjetër, nd oshta, d o të d ojë njëlloj si u në, nd oshta, d o të d ojë, m ë tep ër se u në. N u k d u a gjë tjetër, vetëm të jesh e lumtur!

H arrom ë, Meri, lam tu m irë, p ërgjithm onë! Për m u a do të ngelesh një ëndërr, një ëndërr, që do të më zëjë gjumi me të, do të fle me të dhe do të zgjohem me të!

I dashur, Nardi!

Erdhe në jetën time, si një erë e fortë, e cila më shkundi nga vend i, që m ë bëri të ku p toj arsyen e vërtetë të jetës, përse njeriu duhet të jetojë. Ai duhet të rrojë për dashurinë dhe me shpresën e saj. Më zgjove imagjinatën, më zgjove fantazitë, më bëre që edhe ëndrrat të më dukeshin më të bu ku ra. A ia vlen njeriu të jetojë p a d ashu ri?! Si d o të ishte ai? Si një degë e thyer në pemë, si një lule pa erë, si një tokë e tharë!

Nardi! Më thua që të të harroj. Si, vallë, të të harroj?!

Si të harroj p u thjet e tu a, që m ë d hanë jetë, m ë d hanë freskinë e m ëngjezit, m ë d hanë shkëlqim in e ylberit, m ë d hanë yjet, hënën, gjithë gjithësinë?! A m u nd et, vallë, njeriu të harroj kaq lehtë? A mundet, vallë, unë, të harroj ato rrahjet e zemrës, kur të shikoja nga larg, duke ardhur, 100

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

me atë buzëqeshjen tënde të çiltër? Ndoshta, vjen një ditë d h e n jeriu d etyroh et të n d ah et, p or ai n d ah et vetëm fizikisht, sepse shpirtërisht kurrë. Asgjë dhe askush nuk më ndalon dot të të dua, asgjë dhe askush nuk më ndalon dot ëndrrat e mia rinore! Dashurinë time të parë!

Nardi! Të dua përgjithmonë!..

E dashur, Meri!

Ndoshta, e kam akoma, të drejtën të të them e dashur, ashtu, siç do të doja, të të quaja përherë, për gjithë jetën.

Shpesh, errësira thonë është nëna e të gjitha të këqijave, e pabesisë, e poshtërsisë. Dhe ja, vjen një kohë dhe njeriu e kupton se, thjesht, nuk është errësira e krijuar nga mbarimi i d itës d he fillim i i natës, p or nga errësira që krijohet në shp irt, nga m barim i i m irësisë, në gjaku n që i lëviz në deje njerëzve dhe fillimi i ligësisë tek ata. Sa e bukur është n atyra, ku r n jeriu d ash u ron ; çd o lu le ësh të e bu ku r a r om ëk ën d sh m e, çd o zog k ën d on ëm b ël, fyty r a t e njerëzve janë m ë të bu ku ra d he tërheqëse, d eti të d u ket më blu, qielli më i kaltër...dhe, atëherë, njeriu shikon anët m ë të bu ku ra të jetës. Pasioni, frym ëzim i, d ashu ria janë bashkëudhëtare të jetës së tij, por, fatkeqësisht, kjo është vetëm njëra anë e m ed aljes, kjo është ana e d ritës. Ana tjetër, ana e errësirës: intriga, tradhtia, xhelozia, pabesia, p oshtërsia, të gjitha anët e liga të një shp irti të zi, sterrë, sterrë, si vetë nata pa hënë...

N jë sh p reh je e vjetër e p op u jve të Afrikës th otë: Vetëm , ku r m u ngon u ji, njerëzit ku jtohen p ër vlerat e tij! , ashtu , siç m u nd të them se, vetëm sot, që jam p a d ashu rinë tënd e e ku p toj sesa e rënd ësishm e ishe ti p ër mua, sa vetë jeta ime. Dhe vjen një ditë dhe njeriu mësohet të jetë krah p ër krah të m irës d he të keqes. N u k p aska 101

Astri H. Reçka

p esh ore n ë botë që ti p esh ojë, ose t i m asë këto d y kundërti...Pra vetëm, kur të mungon liria, njeriu e kupton, e ku p ton sa e shtrenjtë është ajo. A ka vlerë Liria p a Dashuri? Po vallë Dashuria pa Liri? Liria pa dashuri është një rru gë e thatë, e gjatë, p a em ocione. Dashu ria p a liri është një rru gë e errët m e d him bje, p or p lot fantazi d he shpresa. Shpresa për ta rifituar sërish....

I dashur, Nardi!

Më thoje, se d oje të m ë qu aje gjithm onë e d ashu r, a kishe akom a të d rejtë? A d o të ketë njeri tjetër në botë vallë, që u në ta shikoj në sy d he ta thërras I d ashu r , ta thërras I d ashu r , jo vetëm thjesht m e fjalë goje, por ed he me fjalë që dalin nga thellësia e shpirtit dhe e zemrës? A thu a d o të jem aq e zonja të bëj hip okriten d he të qu aj d ikë I d ashu r , p ërsëri. Është e vërtetë , se nu k jem i as të parët dhe as të fundit ne, që jemi të detyruar të shkëpusim d ashu rinë tonë në m es, p or jem i ne d he vetëm ne, që vendosim mbi të ardhmen e kësaj dashurie. Pa sakrificë, nuk ka dashuri. Sa do e fortë të jetë një stuhi në det, i zoti është ai kap iten, që e d rejton d he e m ban fort tim onin, duke çuar anijen në breg. Çuditërisht edhe lotët, më janë tharë. I jap forcë vetes, p ër të m os u d orëzu ar. Do të p res, ashtu siç p ret lu lja p ranverën, që të çelë p ërsëri; ashtu , siç p resin zogjtë në fole për pak ushqim nga goja e nënës.

N ëse ka vetëm një njeri, që të beson në p afajësinë tënde, ajo jam unë, nëse jam unë, fajtore, atëhere je edhe ti. Ditët më duken të trishtuara, karafilat në ballkon janë tharë, ashtu siç është tharë d he shp irti im , d u ke p ritu r freskinë p ranverore, p ër të lu lëzu ar p ërsëri. N ata është më e zymtë, miqësia me hënën është bërë më e fuqishme, 102

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

duke shpresuar se, mund të më thotë ndonjë lajm nga ty, por ajo është e heshtur, e heshtur si një gurë varri, që ka hedhur pluhurin e harresës në kopshtin e dashurisë. Çdo natë më duket se është hera e fundit që po e shoh dhe ajo nu k d o të m ë tregojë intrigën e kohës, p ër fatin, që na caktoi ne, të dyve bashkë: Dënimin! Për pafajësinë e shpirtërave tanë...

E dashur, Meri!

Në agun e paardhur, që po hynte përmes katrorit të d ritares së qelisë, p ashë një ënd ërr... Kishte shu m ë d yer d he në çd o d erë kishte nga një hije, nga një hije, që, sa i kap ja m e d orë, në m om ent, m ë ktheheshin në sku lp tu ra antikiteti dhe aty shfaqeshin filozofët e mëdhej të natyrës.

Sa herë i p yesja: Ku sh jam u në? Pse jam këtu ? Dhe të gjitha m ë p ërgjigjeshin, d u ke ngritu r d u art lart: Ka ed he m ë keq, ka ed he m ë keq! , d he qeshnin të gjithë, d u ke tu nd u r çelësat. Ky është fati yt, ne kem i çelësat e fatit tën d ! N jë z ë i p a d u k sh ëm , d u k ej sik u r fliste n g a p ërjetësia: Ku rajë, ku rajë d he shp resë! Çd o njeri, një ditë do të vdesë.

Intriga, pabesia, njeriu i pander, Shpata Satanait, i pret në ferr.

Kam ënd ëru ar, të jem d iku sh në jetë; i d obishëm , i resp ektu ar, n d osh ta jam i p a fu qish ëm p ër të qen ë hakmarrës. Vërtet unë jam një i dënuar fizikisht, por ata janë të d ënu ar p ërjetësisht, sep se d ënu an m e nd ërgjegje lirinë e tyre, p ër të shp rehu r të vërtetën e bard hë, d u ke p ranu ar p ër t u bërë p asqyrë e hip okrizisë.

Ndoshta kështu është vetë jeta; ëndër dhe hipokrizi!....

103

Astri H. Reçka

I dashur, Nardi Dëgjoj zërin e detit tim. Dallgët vijnë nga larg duke u puthëruar frikshëm në shkëmbinjtë e thepisur. Jehona e tyre më kthen tronditshëm ëmbëlsinë e zërit tënd. Ulur mbi këto shkëmbinj sodis kaltërsinë e detit dhe qiellit së bashku.

Kërkoj sirenat e mrekullueshme për të kënd uar për mua.

E adhuroj detin me tërë misteret e tij. Aty ku deti bashkohet me qiellin, vështrimi im humbet në fantazinë e shkëlqimit verbu eshëm të një ylli. H ëna m ë bu zëqesh, si e vetm ja dëshmitarë e pa gojë e dashurisë sonë.

Kam ëndërruar, agimin e bardhë, freskinë e mëngjesit, shtrirë në p arajsën e bu ku r njërëzore, lu let e bu ku ra, bletët, që m bled hin nektarin e tyre d he e kthejnë atë, në ëm bëlsi, p or, jo trad hëtinë! Kam ënd ëru ar, cicërim ën e zogjve në foletë e tyre të vogla, d he këngën e bu ku r të bilbilit në liri, por, jo, intrigën. Kam ëndërruar nga bregu i detit kthjellësinë e tij dhe anijet, që lundrojnë drejt poleve të rruzullit, por jo hipokrizinë. Kam ëndërruar natyrën e qetë dhe ngjyrat e bukura të ylberit në qiell, mbas një shiu të furrishëm, por jo xhelozinë. Kam ëndërruar hënën, yjet e shndritshëm në pafundësinë e qiellit, gjithësisë drejt të panjohurës, por, jo, poshtërsinë. Jetën dhe, jo vdekjen!!!...

E dashur, Meri!

Jeta, prapa hekurave të qelisë, është e zymtë, e ftohtë, sep se atë çast, nd oshta, m end on se, nu k je asku sh, por ëndrrat, ato janë, më të bukura dhe plot fantazi, sepse njeriu i numëron ditët e kalendarit mbrapsh, në dy raste: gjatë kohës, kur është i dënuar (pavarësisht është me faj, apo pa faj) d he gjatë kohës, ku r është në m u ajin e m jaltit. Dy ekstreme të jetës: në liri, ose jo. Po afrohen dhe ditët e fundit të dënimit. A mund të marrë frymë lirisht vallë? A do të 104

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

mundem të rifilloj jetën nga fillimi përsëri, apo jo? A do të mundem dot t i shikoj njerëzit në sy, apo do të jem kokëulur?

A do të mund të dashuroj dikë, njëlloj, siç të dashurova ty, me tërë forcën e shpirtit tim, me tërë pasionin dhe fantazinë.

E di dhe e ndiej që je e gatshme me shpirt të sakrifikosh çdo gjë dhe të rinisësh sërish ëndrrën tënde të dashurisë. Njeriu në jetë bie, rrëzohet, plagoset në shpirt, por dhimbjet e bëjnë karakterin e tij më të fortë, për t u ringritur përsëri, të ecë përpara, drejt rrugës së panjohur të jetës. Akrepat e orës, me tik-takun e tyre, si tik-taku i dy zemrave tona, tregojnë se, koha ecën përpara dhe nuk kthehet kurrë më mbrapa.

Mer i! Të u r oj të gjesh p ër sër i v etv eten n ë jetë.

Lamtumirë!.....

I dashur, Nardi Pas një stu hie të fortë, ku r çd o gjë d u ket, siku r nu k d o të rim arë form ën e m ëp arm e, rilind in shp resat. Për një zemër të mbushur me adhurimin hyjnor të Dashurisë, le të bjerë nga katarakti fu rrishëm , të cop ëtohet, p or e v et m ja fja lë e p a t h ën ë p ër t ë, d u h et t ë jet ë fja la : Lam tu m irë!

Mirupafshim, Leonard!!!..

105

Astri H. Reçka

FLLADI LIRISË

Fu nd shku rti Grang, grang... Një derë mbyllet pas tij. Bën disa hapa, m err frym ë thellë, u let në gju një. Qënd roi d isa sekond a.

Në rrugë kalonin disa njerëz. I dukeshin të zakontë. Disa të gëzu ar, d isa m e fytyrë të ngrysu r. Asnjë nu k e ktheu kokën nga ai. Indiferentizëm! Asnjë nuk po e pyeste! Asnjë nuk po e shante! Të gjithë shkonin në punë të tyre. Ngrihet ngadalë me kokën lart dhe duart drejt qiellit: O Zot! A ekziston ti në këtë botë? Çfarë i kam bërë Perënd isë! Përse, p ërse! Sa ënd rra të m ëd ha thu rren në atë qeli të vogël për ditën e parë të lirisë. Dhe ja tani jam i lirë. A ka vlerë vallë liria pa dinjitet? E vështirë është jeta p a liri, p or m ë e vështirë është, ku r nu k d i çfarë të bësh me lirinë tënde!

Dilemë.. Foli diçka nëpër dhëmbë...

-H id hna d hjetë lekë, të të hed h një fall. E shoh u në, ke probleme me qeverinë ti.

Kthehet ngad alë, H atixhja! Tixhe fallxhorja! Asnjë herë nuk kishte besuar te këto fallxhore cigane. Iu kujtua një aspekt para disa muajve më parë. Ishte me Bebin dhe, si ngaherë, kishin taku ar rastësisht Merin m e Anin d he kur dilnin nga biblioteka, një cigane (Tixhja) hyn në mes tyre, duke zgjatur dorën: Bëni sevap , d hjetë lekë, t ju shikoj fatin, - qeshin të katër. Nardi nxjerr dhjetë lekë nga xhepi dhe ia jep bashkë me tre cigare.

N xirre d orën tani! N ard i shtrin p ëllëm bën e d orës.

Ajo sa e pa, ia mbyll.

106

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Çfarë ke m ore d jalosh, p hë, p hë, tu tje, qoftëlargu .

Sa i mirë je, aq keq duan të bëjnë more djalë! Të kanë bërë m agji, m ore d ritëp rerë. Phë, p hë,... tu tje, qoftëlargu ! Eja nesër në d rekë te shtëp ia im e të ysht. Të largohet d jalli nga ty .

Hatixhja njihej në atë qytet për yshtje dhe për të parë fatin nga vijat në pëllëmbën e dorës, por e kishin thirrur nja d y herë në Degën e Brend ëshm e d he ishte trëm bu r.

Bebi e ngacmoi pak: Për d ashu rinë, d o të thu ash nd onjë gjë, ap o jo?

Po ti çfarë ke? - i p ërgjiget ajo. Shikon d he një herë nga Ani d he asaj i thotë: Ed he ti, shih p u nën tënd e!

Kthehet nga Meri, sheh një herë atë d he një herë Nardin. Ëhë, e shoh u në, të qesh nu ri ty! Tu nd kokën d he largohet. Mos harro ti, nesër eja në shtëp i të të ysht, jo vetëm p ër vete, p or d he p ër, e d i vetë ti, se p ër kë! - i flet Nardit duke parë nga Meri. Qeshën të katër. Fytyra e Merit kishte m arrë ngjyrë të trënd afiltë. Para se të nd aheshin, ajo e shikon m e një shikim lu tës. N ë fu nd i flet, d u ke tundur kokën: Mos harro p orosinë e cigane H atixhesë!

Ishte koha, ku r akom a ata të d y nu k e kishin thyer aku llin, p ër t i shprehu r njëri - tjetrit d ashu rinë. N atyrisht atëhere nu k kishte vajtu r p ër t u hed hu r në fall. Tani përballë tij përsëri ciganen.

- Çfarë ke, m ore d jalë? Pse je bërë kështu , siku r ke dalë nga burgu sot?

- Si the? Ke dalë nga burgu sot?

Leonard i u hu tu a, foli ca llafe nëp ër gojë d he d onte të largohej, por ajo nuk e la.

- Do të rrish të m ë d ëgjosh d eri në fu nd . Kaq kishin mundësi, nuk të bënin dot më keq. Nuk i humbe ti ata, të 107

Astri H. Reçka

humbën ata ty. Të pret një zogëzë e vogël në dritare. Mos e ler vetëm. Ka vuajtur më shumë ajo jashtë, se ti brenda.

Ajo d o të të p resë p ërgjithm onë, p ërgjithm onë... Mos harro! - foli cigania m e fort. Ajo..., p o të p ret!

Leonardi nxori një njëzetë e pesë lekëshe dhe ia la në d orë. Përqafoi ciganen d he u largu a. Diku sh, që e p a skenën qeshi; - Hajde, kavalier, hajde!

- I ka hallall, - u përgjigj ai duke ecur i shkujdesur në rrugë.

- T u bëftë d ita një mijë more d jalë! Fat e mbarësi pastë jeta jote sot e tu tje! Fliste cigania d u ke p u thu r njëzet e pesë lekshen e re. Bëri dhjetë hapa, dëbora, si rrallë herë në atë qytet, kishte zbard hu r p em ët; një zog i vogël bie përpara këmbëve të tij. Filloi të rrihte krahët e tij të vegjël.

Një ciu, ciu nga sqepi i vogël,... Po kërkonte ndihmë. Ulet, e merr në dorë. Ciu, ciu i tij nuk pushonte. Çfarë kërkon, m or tru m cak i vogël? Pse ke iku r nga foleja. Kërkon ushqim, apo do të fluturosh vetë? Dridhesh nga të ftohtit, ap o nd oshta nga frika?H y r i n ë loka lin e p a r ë d h e i k ër k oi p a k b u k ë ku zh in ieres. Ajo i d h a n jë racion d h e e p a m e h abi veprimin e tij. Leonardi u ul në tavolinë, shkërmoqi pak d he zogu i vogël filloi të çu kisë m e sqep in e tij. Tani u miqësuan dhe zogu i harroj të dridhurat. Siç dukej, u ngop d he filloi ciu , ciu p ërsëri, p or kësaj rad he m ë bu ku r. Po falënd eronte m iku n e tij p ër nd ihm ën, që i d ha. Porositi një d op jo konjak d he një kafe p ër vete d he një gotë u jë p ër zogu n. Zogu fu ti sqep thin e vogël d y - tri herë në gotë, d u ke qënd ru ar në bu zët e gotës d he d u ke rrahu r krah ët. U kriju a n jë sken ë e bu ku r. E p abesu esh m e!

Kamarierja, një vajzë simpatike, uli kokën për ta parë më mirë Leonardin dhe e pyeti: 108

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

- Çfarë je ti, prestigjiator, apo poet?

- Unë? As prestigjiator, as poet Jam një njeri që kam dalë nga burgu sot.

Ajo nuk e besoj, por e pyeti prapë: - Si ka mundësi një gjë e tillë? Qëndron zogu i vogël d he cicëron m e ty, siku r d o të falënd erojë p ër nd ihm ën, që i dhe! Sa i vockël!

- Të gjithë kemi nevojë për pak ndihmë, sa të mësojmë të fluturojmë vetë në jetë.

Përballë xham ave të d ritares së lokalit një zog m ë i madh, po trokiste me sqep xhamin. Kamarierja e pa dhe i thotë Leonardit, me një sinqeritet prej fëmije: - I ka ardhur mamaja,... Po e kërkon!

Leonard i e vend os zogu n e vogël në p ëllëm bë të dorës, shkon te dera dhe e hedh lehtë lart. Ai përpoqi disa herë krahët d he flu tu roi d rejt një p em e, d u ke qënd ru ar atje. Zogu i madh fluturoi drejt tij, u ul pak, pastaj në një startim p a sforco, natyrshëm , flu tu ru an së bashku në hapësirën qiellore. Leonardi dhe kamarierja i ndoqën me sy. U ul përsëri në tavolinën, që ishte dhe vazhdoi të pinte.

Kam arierja iu u l p ranë. Du kej sheshit se kishte fitu ar simpatinë e saj për një herë.

- Pse u talle m e m u a, ku r të p yeta se çfarë ishe? Pse m ë the se ishe një i bu rgosu r që sot d ole nga bu rgu ?

Instiktivisht, ai e kap nga flokët d he ia led hatoi, p or e largon menjëherë, sikur ta kishte zënë korrenti.

- Pse? Po të ishte e vërtetë, se unë sot dola nga burgu, nuk duhej ta bëja dot një veprim të tillë?

Leonardi e pa thellë në sytë e saj të zinj: - Si mendon ti?

Ajo u turbullua. Nuk iu përgjigj në moment, por pas pak shtoi: - N u k e d i, m ë d u ket siku r u talle m e m u a. Kam një 109

Astri H. Reçka

vëlla në burg, prandaj mendova se...

- Ku është? Në cilin burg? Si e quajnë?

Leonardi i bëri pyetjet e njëpasnjëshme rrufe.

- Është d ënu ar gjashtë m u aj p ër një p alë p antallona kadife.

- Quhet Edi? u përgjigj Leonardi përnjëherë.

- Po, ku e njeh ti? foli ajo e habitu r.

- E njoh, e njoh dhe më vjen vërtet keq për atë djalë.

Mos u mërzisni, për dy muaj do të dalë. Më ka premtuar se do të vazhdojë shkollën, sa të dalë nga burgu. Si është mamaja, më tha se e keni të sëmurë?

Ajo p ohoi m e kokë. Sytë iu m bu shën m e lot. I ati i tyre kishte pak kohë që kishte vdekur nga një aksident në punë. Ishte minator. I erdhi keq për atë vajzë.

- Faleminderit që më the një fjalë të mirë për vllaçkon tim të vogël. I kam lot gëzimi, mos u mërzit! Eja, sot nga ne, në shtëpi, do të gëzohet shumë dhe mamaja?

- Do të vij patjetër. Do të vij, kur të dali Edi nga burgu.

I kam dhënë fjalën dhe atij.

- Ju p u n on i atje n ë bu rg! Polic jen i? e p yeti ajo h abitsh ëm , d u ke ku n d r u ar atë fytyr ë ëm bëlsor e të personit që i foli aq mirë për vëllanë e saj. Si e keni emrin?

Leonard i hod hi vështrim in d he p a njerëz të qeshu r.

Pastaj m err qënd rim serioz d u ke u lu r p ak tem p in e të folurit: - Jo! As nuk punoj atje, as polic nuk jam. Sot unë dola nga bu rgu m e të vërtetë. Ajo nu k e besoj, p or vazhd oi me atë naivitetin e saj rinor: - Pse, ka njerëz që kanë zemër për të dënuar edhe ty?

- Jeta vazhdon përsëri, një lloj si më parë, - e përmbylli bisedën ai. E pa kamarieren, që po i buzëqeshte çiltërsisht nga banaku . Më ftoi në shtëp i m e një fjalë të ëm bël, që i thashë. Sa shp ejt m u nd të bien njerëzit viktim ë d he aq 110

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

m ë tep ër fem rat. Pa m ë njohu r m ë ftoi në shtëp i të saj.

Natyrisht! Kurrsesi! Nuk mund të bëjë një gabim të tillë, p avarësisht nga sinqeriteti i saj naiv , e cila e shp rehu hapu r sim patinë për të, por, ku r të m barojë Ed i d ënim in, p atjetër ! tha m e vete.

P a sk a d h e n jer ëz t ë m ir ë n ë k ët ë b o t ë , fo li kamarierja, më tepër me vete të saj se sa me banakieren, u p ërshënd et p ërzem ërsisht m e shikim in e tyre d he të klientëve. Tek dera qëndroi disa çaste, pastaj mori frymë thellë.. u largu a m e një hap të qetë, p or të sigu rt, p ër të ecur tani në rrugën e jetës.. flladi lirisë i freskoi tërë qënien e tij. * * * Nardi, mbas dënimit, brenda një kohe të shkurtër, u stabilizua dhe u sistemua në një punë të kënaqshme. I ati i tij, nu k e p ërballoi d ot sëm u nd jen e rënd ë, që e kishte zënë kohët e fundit. Ndoshta, përpara, se të jepte frymën e fu nd it, d ëshironte t i thoshte d içka Leonard it. Fjalët e tij të fu nd it ishin: H akm arrja nu k është e mirë, bir. Ky vend , sot më tepër se kurrë, ka nevojë për dashuri. Më jep fjalën .

Leonardi i shtrëngoi dorën fort. Sytë iu mbushën me lot, e p u thi në ballë d he i tha: Fli, i qetë baba! Jeta jote është rru ga e jonë!

Mbylli sytë, p ër të m os i hap u r m ë... N d oshta vd iq m e n jë m er ak, m e n jë të fsh eh të të tij, q ë e m bajti përbrenda, por jashtë nxori një mesazh të pastër.

Në të vërtetë hakmarrja, si pjesë e pandarë e jetës së njeriut, shpërthen në forma të ndryshme dhe kthehet në m oto. N jeriu p u non p ër të vetm in qëllim në jetë, si të hakm erret një d itë. Du ke m end u ar të vend osë d injitetin n ë v e n d , b ë h e n g a b im e m ë t ë r ën d a , sh p e sh t ë pariparueshme.

111

Astri H. Reçka

Në një takim mes ish partizanëve, në festën e krijimit të Brigad ës Su lm u ese, Leonard i kishte vajtu r në em ër të babait të tij. Diku sh e kishte kërku ar ta takonte. Afrohet pranë një grupi. Ishin rreth shtatë - tetë veta. U habit, kur pa aty disa fytyra të njohura. Prezantohet me ta. Një burrë i m oshu ar e p ërqafon: Ah, m ore d jalë, e kisha shoku n m ë të m irë babain tënd .

Ishte trim d he i d rejtë - p lotëson d iku sh tjetër.

Leonardi nuk mund të kthente përgjigje, fatkeqësisht sytë iu mbushën me lot; diçka iu bë si një lëmsh në grykë.

Ai i hed h d orën në sup d he vazhdon: Duhet të jesh krenar p ër atë! Personi, që foli qu hej Skënd er. Ishte i ati i Merit.

Iu errësu a vend i. Tha vetëm falem ind erit . Pap ritu r, një fotograf erdhi me një aparat në dorë. U rreshtuan të gjithë, pranë pllakës përkujtimore të themelimit të Brigadës.

Prit, - tha d iku sh, sa të hyj d he u në në rrjesht .

Leon ard i d allon qartë ish H etu esin e tij. I trokiti zemra. Mendoi se kaq e pati. Ai hyn në rresht dhe i hedh dorën në qafë Leonardit. Në të djathtë Skënderi dhe në të majtë Hetuesi. Fotografi e shkrep dy herë aparatin. Dikush e prezanton Leonardin përpara Hetuesit, si djalin e shokut të tyre të luftës: Është d jali i .

E njoh, si njoha të jatin e tij p ara d yzetë viteve, dhe Hetuesi e përkëdheli nga flokët duke i thënë: Më thanë se je stabilizu ar m e p u në. Mam aja m irë është? Po vëllezërit d he m otrat si janë?

Leonardi pohoi me kokë. Nuk mund të fliste dot asnjë fjalë. Shikoi rreth d hjetë m etra larg tyre një fytyrë. N jë fytyrë tjetër e njohur, që, ndoshta, nuk do ta harronte, sa të ishte gjallë. Ishte ish drejtori i tij.

Po a i! Ka q en ë m e ju n ë n jë b r ig a d ë? - p y eti Hetuesin.

112

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Patjetër, shoku Maqo ka qenë d he ai m e ne. Erd hi vonë në luftë, por shkallët e karrierës i ngriti shpejt, prapë m e ne ka qenë d iku r .

Du kej sheshit ironia e tij p ër atë p erson. N u k p o ku p tonte asnjë gjë. Gjërat iu bënë lëm sh në kokë. Por Hetuesi e zgjidhi shpejt situatën, duke i ftuar për një kafe: Kem i kohë, sa të shtrohet d reka... Pim ë nga një kafe?

Kur u ulën në tavolinë, Hetuesi i thotë Skënderit: N u k d oja të takohesha m e Maqon .

Leonard i e ku p toi, se ai e bëri p ër të m os nd od hu r ndonjë incident, ndërmjet tij dhe ish drejtorit. Leonardi e pa dhe një herë për së largu ish drejtorin e tij.

A d o të sillej ed he babai i tij njëlloj m e d jalin e ish d rejtorit, n jëlloj si ai? E vetm ja gjë, që n u k m u n d të n d o d h t e , m e n d o i, d o n t e t a h a r r o n t e n jëh er ë d h e përgjithmonë atë fytyrë.

Mendimet ia preu në mes Skënderi: Kishte d ëshirë të vinte d he vajza sot në festë, Meri, p or i d oli një p u në e p ap ritu r, - iu d rejtu a ai ish H etu esit.

Leonard it, sa nu k iu d erd h kafeja nga d ora, ku r d ëgjoi em rin e saj. Sa m all kishte p ër të. Donte ta p yeste p ër shu m ë gjëra. T i tregonte Skënd erit se nu k ishte ashtu si flisnin për të. Hedh një vështrim pjerrtas tij. Ai ishte nga ata njerëz që, të krijonte respekt me herën e parë të takimit.

Serioz, m e një artiku lacion të folu ri të ëm bël d he një shikim të pastër. A di gjë ai për mardhëniet e tij me Merin?!

Ndoshta!

113

Astri H. Reçka

TRADHTIMI I VERËS SË ËMBËL

M

end oi se ishte koha e p ërshtatshm e të ritakohej m e Merin. N u k u nis m e id enë e qartë, p ër të rizgju ar zjarrin e dashurisë së tyre të pashuar, apo për një takim kortezie.

Mbase kjo ish te koh a e n d ërm jetm e e p rovës së dashurisë.

Kjo p u në,- m end onte, - varet nga Meri . Ajo kishte filluar studimet e larta.

Vjeshtë, një vit m ë vonë. Kishte m end u ar p ër këtë ritakim. A do të gjente tek ajo, akoma, afshin e dashurisë.

Ndërrimi i ambientit, shoqërisë, vallë, kishte ndikuar tek ajo?! Em ri i tij, tashm ë, si ish i bu rgosu r, a kishte thyer krenarinë e saj?! A m u nd ta besonte ajo m ë, se të gjithë këtë sakrificë, ai e bëri vetëm e vetëm që mos të përgojohej ajo dhe familja e saj?

Përse nu k e kishte sqaru ar kaq kohë. Çfarë kishte p ritu r? Ajo e kishte d hënë p rovën e saj të p arë, që ku r kishte takuar tezen e saj. Përse nuk e kishte takuar tezen e saj d itën, ku r d oli nga bu rgu , ashtu si e kishin lënë m e të. N d oshta shu m ë gjëra d o të ishin sqaru ar m e kohë.

Megjithatë, vendosi të takohej me të. Niset drejt e te godina e faku ltetit, ku stu d ionte Meri. Përp ara se të takohej m e të, rastësisht takon shoqen e saj të klasës, njëkohësisht ku shërirën e saj, Bru nild ën. Bised on m e të d he ajo e sugjeron, se do të fliste një herë vetë, pastaj të takoheshin të d y. Kështu ishte m ë m irë, sip as saj. Ashtu e lanë. Ora gjashtë e m basd ites. Priste m e ankth, p ranë një lokali, te god inat e qytetit Stu d enti . Shikonte gru p e vajzash d he 114

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

d jem sh të qeshu r, që ecnin krah njëri - tjetrit. Diku sh i jep te d h e n d on jë të p u th u r p ar tn er es. Br u n ild a p o vonohej,... Mori dhe një dopjo konjak tjetër nga padurimi.

Për së largu sheh se Bru nild a p o vinte m e një hap të ngadaltë drejt tij, kokëulur. Shikon nga godina, ku banonte Meri. Ishte ballë për ballë dritares së saj. Asnjë lëvizje në d ritare. N jë kanat i saj gjysm ë i hap u r. Leonard it d içka i thumboi në zemër.

-Eja shkojm ë në një lokal tjetër, - i tha ajo, p asi u përshëndet, - pak më larg.

U nisën të heshtu r. Këm bët p o i bind eshin, sip as itinerarit të Bru nild ës. Ktheu kokën, shikoi d ritaren e Merit. Kishte vend osu r një vazo m e lu le. N d oshta ishte karafil. Mu nd të ishte ajo vazo, nga ku i kishte d hu ru ar karafilin e p arë! S ishte çu d i kjo! Lëshon një oh m e dhimbje. I del prej shpirtit. Brunilda nuk i foli. U panë sy më sy. Asnjë fjalë gjatë rrugës. Iu bllokuan të gjitha shqisat.

Mendjen e kishte te Meri.

Përse nu k erd hi d he ajo? Si është p u na? N d jeu se Brunilda e kishte zënë nga krahu dhe po e komandonte.

Po ecnin larg qytetit Stu d enti . Filloi një shi i lehtë.

Bru nild a hap i një çad ër të vogël d ore. Tru p at e tyre u bashku a m ë p ranë njëri tjetrit, nën fletët e asaj çad re të vogël. Shiu filloi pak më tepër. Tani çadrën në dorë e kishte Leonardi. Brunilda ishte, pothuajse, ngjitur me të. Ndiente afshin e trupit të Nardit. Diku, në mes të një pylli me pisha, Leonardi e kuptoi se ishte pranë një lokali te Liqeni artificial. Ndoshta kishte folur, ndoshta e kishte pyetur,... Nuk mbante mend asgjë.

Përballë tij Brunilda, kushërira e Merit. Çfarë d u a u në m e këtë, në lokal - m end oi m e vete të tij.

N u k e ku p ton? - i p ërgjigjej një zë nga brend a.

115

Astri H. Reçka

Ajo p o të resp ekton p ër të u lu r p ak d him bjen .

Br u n ild a a fr oi k a r r ig en p r a n ë tij. Leon a r d it i rrëshkasin d isa p ika lot nëp ër faqe. Fu t d orën në xhep .

Kishte sham inë e qënd isu r nga Meri m e inicialet e tyre.

Brunilda tregohet xhentile, nxjerr shaminë e saj dhe i fshin lotët. Pastaj me d orën e saj i përkëd hel pak flokët Shishja e tretë e verës kishte mbaruar. E katërta ishte në mes.

Mos të p im ë m ë, Leonard . Ajo ishte afru ar ngjitu r me të. Ishin bërë si një trup i vetëm. Dy komçat e këmishës së saj ishin të zbërthyera rastësisht . Bru nild a mori d orën e Leonard it d he e vend os në faqet e saj. Ai i nd ien se d igjeshin si p ru sh * .0ra katër e m ëngjezit,... Leonard i nd jente d him bje koke,... Një dorë e kishte përqafuar. Hap sytë!... Sheh rreth e rrotu ll... Ish te n jë d h om ë h oteli. Pran ë tij, n jë tru p lakuriq!.. Brunilda, kushërira e Merit, ish shoqja e klasës, që në një mbrëmje duke kërcyer, i kishte marrë dorën dhe ia kishte vënë te gjoksi i saj. Ai kishte refuzuar dhe kishte p arë, që Meri p o i vëzhgonte, d u ke qeshu r. N ë fu nd të vallëzim it, ajo i kishte nxjerrë p ak gju hën d he në vesh i tha: Ti je bu d alla!

Tani ishte shtrirë lakuriq në një krevat me të!...

Ajo hap sytë d he krahët: - Eja, Leonard ! Eja, është akoma mëngjes. Përqafomë prapë. Sa kënaqësi!

- Brunilda! Pse këtu ti?

- Eja! Eja, shtrëngomë fort!...

Leonard i kishte ngelu r në këm bë, si statu ja e një lundërtari homerian. Lëvizi pak nga vendi. Ndjeu se edhe vetë ishte lakuriq. Brunilda u ngrit në këmbë mbi krevat.

Ia hedh duart rreth qafës atij dhe filloi ta puthte. U bënë një tru p Ajo m e aftësinë e një fem re joshëse, p o e 116

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

ledhatonte, duke i puthur gjoksin: -Leonard ! Të kam d ëshiru ar p ër vite m e rad hë. Kaq kam dashur në jetë: Të flija me ty një natë. Të të kisha të gjithin për vete. Më ke lënë sa e sa netë pa gjumë.... (Dhe vijonte të puthte, të puthte)... Çmendesha, kur të shikoja, kur prisje Merin të dilte nga shtëpia dhe të takoheshe me të. Unë rrija, rrija d he qaja nga p as d ritares, gjersa ju zhdukeshit.

-Ti, më ke dashuruar mua?!

- Po! Sot më shumë akoma. Tani që u bëre i imi, nuk të le më të ikësh.

-Br u n ild a ! Ç fa r ë t h u a ! U n ë e r d h a t ë t a k o j Merin, N e...

- N u k e m eriton ajo d ashu rinë tënd e. Ajo është një ënd ërr e keqe tani, e cila i p ërket të kalu arës. Ti je im i!

Imi, më kupton?- dhe vijonte puthjet, si e tërbuar - Brunilda, vishu! Flet ai me një ton të prerë.

- Jo! Jo, nu k d u a të vishem ! Du a ta m arrin vesh të gjithë, se ti ke fjetu r m e m u a sonte! Ta m arr vesh ed he ajo, kushërira e ime, Meri!

- Brunilda! Thuaj që nuk është e vërtetë, se ti nuk e ke lajmëruar Merin dje, se unë doja të takohesha me të.

- Si të shkonte në mendje, se unë do ta lajmëroja? Dhe pastaj, ti të dilje me të dhe të rifillonit përsëri, ndërsa unë të filloja t ju vëzhgoja nga p as? Që në vend in tim , të ishte ajo shtrirë në krevat me ty?!

-Ti nu k je tjetër gjë Bru n ild a, ti je veç xh elozja e Olimpit, Hera e antikitetit, ardhur gjer në ditët tona. Ti je Xhelozja e Ad riatiku t d he d etit Jon së bashku . Ti nu k dashuron! Ti urren!

- Unë nu k d u a! Shp ërtheu ajo. - N u k d u a të shoh ku sh ërirën tim e të d ash u ru ar, n d ërsa u n ë e lën ë n ë harresë.

117

Astri H. Reçka

Leonardi filloi të vishet. Brunilda ishte shpërfytyruar.

Xhelozia, si p jesë e p and arë e jetës së saj d he m bas kaq vitesh, shp ërtheu . Shp ërtheu p ërsëri, p ër të m os p asu r m ë rastin të nd reqet gabim i i p arë. Ishte kthyer në një ikonë, që kishte brenda urrejtjen dhe kënaqësinë. Leonardi shkoi në lavam an të lahet. Kthehet d he e shikon akom a në këmbë, ashtu siç ishte lakuriq mbi krevat. E palëvizur, ndoshta për ndonjë sulm të dytë. Ulet në krevat dhe fillojë përsëri të qante: - Unë jam e ligë, e d i Tani që ti more vesh, se unë nuk e lajmërova Merin, të gënjeva,... se ajo d o një tjetër, e kuptoj, ti më urren. I kam parë letrat e tua, që ia d ërgoje nga burgu. Ti kurrë nuk mund të më d uash mua si atë, asnjë tjetër nuk d o të d ashurosh d ot më!... Ajo nuk të ka tradhtuar dhe s ka për të tradhtuar kurrë, po nuk mori vesh ngjarjen e kësaj nate. Sa d o të d oja që, ed he mua të më shkruante dikush letra dashurie. Të më thoshte se më donte.

Le të më gënjente... Mjafton që unë të isha e lumtur. Mbase, unë nuk kam lind ur për t u d ashuruar. Kështu jam!

- Brunilda, vishu!

Leonardi foli me ton të prerë, u ul në cep të krevatit trad htar të d ashu risë së tij. Ajo filloi të vishej ngad alë.

Leonardi e shikonte tek vishej. I erdhi keq.

Përse d u hej të ishte ai shkaktari i vu ajtjeve të saj?

Po ajo, a kish te faj? A n u k ish te d h e ajo n jë vajzë e këndshme me një trup të bukur. Pse janë kështu femrat?!

Leonardi shikon te koka e krevatit, një shishe verë bosh.

Merr shishen në dorë dhe filloi ta sodiste, foli ngadalë me vete: Ah verë, e ëmbëla verë, e kuqja verë! Sa fate femrash ke nd ryshu ar d he d o të nd ryshosh në jetë?

- Të p orosita kaq herë, nd oshta n u k d o të kishte ndodhur asgjë.

Si përfunduam në hotel?

118

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

- Unë të solla, të regjistrova d he d oja të largohesha, të shkoja në konvikt. Ti nuk më le. I le dhe një bakshish të majmë sportelistit dhe natyrisht ai pranoi.

- Si na rregjistroi të dyve në një dhomë.

- Na regjistroi si motër dhe vëlla. Ndoshta. po të mos kisha p ranu ar, sot m u nd të ishim m otër d he vëlla. Por d he u në isha e ekzaltu ar, nu k m end ova, t u bind a, t u b in d a si n jë s k lla v e e d en jë p ër d ës h ir a t e n jë skllavop ronari,... Pija bashkë m e ty. Ti m ë p u thje, m ë p ërkëd h elje, bëre d ash u ri m e m u a, gjith ë n atën , p or asnjëherë nuk e zure emrin tim në gojë. Ti flisje vetëm: Meri! Meri, të d u a,... Meri, të d ashu roj!

Me tru p ishe ngjitu r në një m e m u a. Çd o gjë ishte e jotja, buzët, sytë, gjoksi, të gjitha, të gjitha, por me zemër, m e shp irt, m e nd jenja, ishe m e atë. Unë p ër ty, në ato m om en t, ish a ajo! Sa tu rp m ë vjen , p o filloj të u rrej vetveten! Nuk ka më ofendim për një femër të flejë në një krevat me dikë dhe ai të zëjë në gojë emrin e një tjetre. E d i që m ë u rren! Ke të d rejtë të m ë u rresh. N d oshta m ë quan një rrugaçe ordinere, mbase e meritoj. Të paktën me Merin nu k d u het të tregohesha e p abesë Ajo nu k ka faj.

Leon ard i vetëm d ëgjon te, d ëgjon te d h e sh ikon te p ërballë tij një fem ër, një fem ër, që kishte kalu ar natën me të, në krahët e saj.

A jo të d a sh u r on v etëm ty . Ed h e ti v etëm a të dashuron. Mua më përdore si një manekinë, si një kukull lecke, vetëm p ër të shfryrë d u fin tënd . Të fala virgjërinë d he ti m a shp ërblen m e u rrejtje .

- Mos! Të lutem, mos e thuaj këtë. Thuaj që, nuk është e vërtetë!

- Po! Është e vërtetë! Aq është e vërtetë sa, ajo gota e qelqtë, që thyhet dhe nuk mund të ngjitet më.

Leonardi vuri duart në kokë. Mendimet iu turbulluan 119

Astri H. Reçka

më tepër.

Ku sh është fajtori? Unë, ap o ajo? Të d y?

Jetim!

Ndoshta!

Një studente që, në një çast delirant të saj, provoi një aventu rë fragm entale, nd oshta nga xhelozia, kërshëria, kënaqësia, sa fem ra në jetë p rovojnë aventu ra, p ër të m os p asu r m ë kohë t i nd reqin në të ard hm en. Mbase koinçid encë?!

Mu nd të ketë koinçid enca, që m u nd të nd ryshojnë, jo vetëm rru gën e një njeriu , p or nd oshta d he fatet e kombeve!

120

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

RIJETIMI

27

korrik 198... Një makinë e zbukuruar për dasmë, u afrua pranë hyrjes së pallatit. Një çift po dilte nga taksia.

Shkrep je ap aratesh fotografikë, oriz, karam ele, lekë të vogla p o hid heshin nga ballkonet e p allatit. Të gjithë d onin të bënin fotografi m e çiftin. Orkestra kishte bërë veglat m u zikore gati d he p o m errte një valle p op u llore.

Dasmorë, komshinj, kalimtarë, u përfshinë në këtë pamje festive.

Me trashëgim e! Jetë të lu m tu r! Me një d jalë!

E plot urime të tjera. Dikush i afrohet Nardit dhe i thotë: - Të kërkojnë në telefon. Është nga larg thotë. Ai le nu sen në valle m e d asm orët, hyn brend a në shtëp i d he merr receptorin: - Alo! - Me trashëgime, Leonard! Jetë të lumtur!

- Meri! Meri! Si? Si ka mundësi?!

- Dëshiroj gjithë të mirat për ty!

- Meri! Të lutem! Mos e mbyll telefonin!

N jë p i, p i, p i nga ana tjetër e telefonit tregonte se receptori ishte mbyllur... * * * ...Dim ri kishte ard hu r m ë shp ejt se herët e tjera atë vit. Dëbora e parë kishte rënë në mes të nëntorit. Leonardi d oli herët atë m ëgjes. Përballë këm bëve të tij një vetu rë Skod a m e targë TR. Diku sh d oli nga m akina: - Mirëmëngjesi!

- Mirëmëngjesi!

121

Astri H. Reçka

- Më falni, Leonardi?

-Po, njihemi gjë?

- Nuk e di, por unë të njoh.....

Pasi u p rezantu an m e njëri - tjetrin, (Agim , kështu quhej personi, që u paraqit, një inspektor në Ministrinë e Ekonomisë), shkuan në një lokal për të pirë kafe.

- Kisha vajtu r p ër kontroll d he nd ihm ë, natyrisht si qu hen tani, në nd ërm arrjen, ku p u nonte Meri. E d i që e njihni mirë, - dhe këtu ngriti pak zërin. - Kishte realizuar një inisiativë shu m ë të bu ku r. Me anë të stu d im eve d he p u nës së saj të p alod hu r kishte arritu r rezu ltate. Shu m ë v et a u t r e g u a n sk ep t ik ë p ër k ë t ë n ism ë, p o r , m e këm bëngu ljen e saj, ajo arriti t ia d alë. Qënd rova d isa d itë në atë qytet verior, ndoshta e shtyva edhe pak vetë,....

Në atë moment, Agimi ngriti sytë dhe shikoi reagimin e Leonardit. Ai kishte marrë gotën e konjakut dhe e kishte m bërthyer m e të d yja d u art. Du kej, që d içka ku jtonte, diçka të largët. Sytë i kishin marrë një hije të lehtë. Shikon dhe ai Agimin në sy, lëviz vetëm pak qepallat e syve: - Po! Mund të vazhdoni, ju lutem. Pavarësisht, se nuk e di a më intereson më apo jo!...

- Interesohem p ër të d he p ashë, se kishte qenë një nga studentet më të mira. Ishte propozuar për pedagoge në universitet, por janë punët e të tjerëve ato...

- N atyrisht, - nd ërhyri Leonard i, - si p ërherë, janë punët e të tjerëvë.

Ironia e lartë, që përd ori ai, nu k para i bëri shum ë përshtypje Agimit. Porositën dhe nga një dopjo tjetër konjak.

I ftohti nuk ndikonte në shijen e konjakut me kafe dhe më vonë e shoqëruar me llokume. Agimi po shikonte nëpërmjet xhamit të gotës së konjakut, trishtimin e syve të të tij. Ndërsa Leonardi ndiente se, kishte përpara tij, një njeri të dashuruar marrëzisht ndaj një pjese të zemrës së tij, ndaj Merit. Ai e 122

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

kuptonte, se personi përballë tij donte pak shtytje, donte pak zem ër d he d o të hapej i tëri. A d u hej ta linte të fillonte historinë e tij, apo duhej të ngrihej nga tavolina dhe ta linte vetëm, duke menduar për problemin e tij? A kishte më të drejtë, tani ai, të ndërhynte në jetën e saj? Ku qëndronte ajo thikë ndarëse ndërmjet gabimit njerëzor, të fjetjes një natë me Brunildën, kushurirën, njëkohësisht shoqen e saj dhe sakrificës së tij, deri në shkatërimin e të ardhmes së tij, për të vetmen arësye që ajo mos të cënohej? Përse nuk kishte folur më vonë?... Ndoshta ajo do t ia falte. Ndoshta jo! Por ai duhej tashmë të ishte i qetë. Ai tani kishte krijuar një familje. Po ajo? A kishte të drejtë të krijonte dhe ajo një familje? A ishin ndarë ata me të vërtetë, apo opinioni publik i dënonte për të vazhd u r këtë histori? Për të vu ajtu r d he p ër të m os u bashkuar kurrë më! Sa e trishtueshme, aq dhe absurde!

Agim i fliste. Leonard it nu k i interesonte shu m ë, se çfarë ishte d u ke thënë ai, p or d onte ta p yeste: A m ë d ashu ron akom a m u a Meri?

Agim i vazhd onte: N jë d itë i propozova p ër m artesë.

Natyrisht, nuk ma dha fjalën me të parën. Është akom a herët të m end ojm ë p ër d içka të tillë m ë tha . Atëhere, ku r p othu ajse i kisha hu m bu r shp resat, se d o të fitoja d ashu rinë e saj, një m basd ite m ë m err në telefon: Eja u rgjent d he m ë tako!

Sigurova një makinë të Ministrisë dhe shkova që atë natë...

A g im i q ën d r oi n jë m om en t, n u k p o fliste m ë.

N d oshta d he një d op io konjak tjetër, - m end oi Leonard i, - d o t ia nxirrte ed he ato pak em ocione, që i kishin m betu r nga ai tregim , sa i vështirë p ër atë, që e tregonte, aq poshtërues dhe therës për atë, që e dëgjonte. Përballë njëri - tjetrit d y rivalë në të njëjtën d ashu ri, që e kishte em rin Meri . Dy rivalë që, njëri e kishte hu m bu r atë d ashu ri 123

Astri H. Reçka

d he tjetri p o lu ftonte p ër ta fitu ar. Leonard it iu ku jtu an fjalët dhe portreti lakuriq në krevatin e hotelit, i Brunildës.

Solli ndërmend fjalët e saj : N d osh ta u n ë ja m n jë fem ër , q ë n u k m u n d të dashurohem, e tillë jam! Unë vuaj, pse nuk më dashurojnë m eshku jt .

Përballë saj, në krevatin tjetër të d hom ës së hotelit, tani p o p ërfytyronte Merin d he ajo, e zhveshu r laku riq, me duart e ngritur përballë Agimit, duke i thënë: Eja, Agim , eja,... Unë jam një fem ër që d i të d ashu roj.

Unë lu m tu rohem , kënaqem , ku r bëj m eshku jt të vu ajnë për d ashurinë time! Unë jam antiteza a Brunild ës . Qeshte dhe vallëzonte mbi krevat, drejtonte gishtin tregues drej Leon ar d it. Agim i r r in te i u lu r p osh të, te këm b ët e krevatit....

- Më dëgjon, Leonard!

-M ë fa l! D ik u e k ish a m e n d je n , - i t h o t ë a i bashkëbised u esit të ard hu r p a lejë , si i p orositu r p ër të tregu ar një ep isod të veçantë trond itës p ër p jesën e zemrës së tij të copëtuar...

Sheh që Agimin e kishte tharë dhe dopjon e katërt të konjakut.

- Të më besosh, është hera e parë, që pi kaq shumë në mëngjes,... Duhet të më besosh, por e ndiej të nevojshme të p i d he një d op jo tjetër, su gjeron ai p ër veten etij të turbulluar, duke përgjysmuar fjalët. Leonardi nguli këmbë që ai të mos pinte më...

-Takohem me Merin, - vazhdon Agimi, - duke menduar, se ajo do të kishte ndonjë problem me drejtuesit e saj, apo të komitetit. E shikoj, se kishte qarë shumë. E kuptova nga sytë e saj... U ulëm në një lokal dhe porositëm diçka për të pirë dhe për të ngrënë. Mendova, se do të fillonte të më fliste për problemet e punës, por foli për diçka tjetër..

124

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

- Për çfarë? - pyeti me padurim Leonardi.

- Pasi p iu d isa gota m e verë, Meri m u d rejtu a në një mënyrë të çuditshme: Përse m end on, se u në m u nd të jem gru aja jote e ard hshm e? A je i sigu rt se u në jam e d enjë p ër ty? Ap o qoftë ti p ër m u a?

U zu ra ngu shtë. N u k d ija si t i p ërgjigjesha.

Të më kuptosh, jo se jam ndonjë djalë mamaje, apo qoftë ndonjë rrugaç. Jo, se unë punoj në ministri dhe jam ndonjë djalë i dikujt me pozitë të madhe, por mendoj se kam qenë një njeri normal, si në marrëdhëniet me njerëzit në punë ashtu edhe në shoqëri me të mirat dhe të metat e mia .

Leonardi e pa në fytyrë Agimin. Tani për të duhej të ishte një gjë e qartë, ndaj vendosi të pyesë : - Agim ! N ëse, është e m u nd u r? Mu nd të m ë thoni datën e telefonimit të saj?

- N atyrisht, të ku p toj. Ka qenë 27 Korrik 198..., ora gjashtëmbëdhjetë...

Tani për Leonardin, gjithçka ishte e qartë. Meri i kishte telefonuar atij, Agimit, gjysmë ore më vonë, pasi e kishte uruar atë, ish të dashurin e saj, Leonardin. E kishte uruar: Jetë të gjatë d he të lu m tu r! Du a të gjitha të m irat p ër ty Leonard !

E kishte ndier në anën tjetër të telefonit, se ajo kishte shp ërthyer në d ënesë. Sot, m ë shu m ë se ku rrë, tani, në këto orët e p ara të m ëngjesit, p asi kishte p irë rreth p esë dopjo konjak me kafe dhe llokume, me një njeri, që sot po e shikonte p ër herë të p arë d he nd oshta e fu nd it p o e kuptonte, se sa shumë e kishte pritur Meri. E kishte pritur m e d itë, m u aj d he kishin kalu ar kaq vite... Ai kish qenë p jesë e jetës së saj, e ënd rrave të saj. Shp ërtheu një oh të zgjatu r. N d oshta nxori nga thellësia e shp irtit të tij një ofshamë, për lotët dhe vuajtjet, që kishte hequr, si rezultat 125

Astri H. Reçka

i njohjes m e të. Sa ënd rra! Sa vu ajtje, kishte thurrur d he kalu ar! A kthehej m ë e kalu ara? Donte të ngrihej në atë çast nga tavolina dhe të bërtiste me të madhe: N u k e ku p ton, m ore d erd im en, p se të p yeta p ër d atën d he orën, ku r të telefonoi Meri? Ajo u bind m ë në fu nd që, u në atë d itë, p o m artohesha d he ajo vend osi të pranonte propozimin tënd. Ti nuk kupton gjë?

Merri kockat instru ktor! Merri! Kockat, kockat janë të tuat! Mishi, zemra, shpirti, ndjenjat, ëndrrat, të gjitha!

Të gjitha janë të m ijat! Leonard i bërtiti fort. N ë sallë u vend os qetësia atë orë të h erët të m ëngjesit. N jerëzit kthyen kokën. Në tavolinë vjen kamarieri: - Më fal, Leonard! Thatë gjë?

Ai e n d jeu se kish te folu r m e zë të lartë. H od h i vështrimin nga salla, që e njihnin të gjithë. Pa dhe Agimin.

N u k e ku p toi. I vinte keq, ap o ishte xheloz m e atë. Fu ti dorën në xhep, nxori portofolin dhe i thotë kamarierit: -Të gjitha janë të miat. Sa bën llogaria?

- Jo! N ë asnjë m ënyrë... N u k d o t i p agu ash të gjitha, - ndërhyri Agimi.

- Janë të gjitha të mijat. Nuk do të pimë më. Kamarier! Çoji dhe tre dopjo te Jorgua!

Kamarieri mori lekët dhe zbatoi porosinë, duke çuar tre dopjo konjak te tavolina tjetër. Agimi porositi dhe një kafe dhe vazhdoi: -Pa pritur përgjigjen time akoma, Meri më tha: Jam d akort të bëhem bashkëshortja ju aj! N u k e prisja këtë përgjigje.

-Kaq thatë! Kaq thjeshtë! Diçka tjetër kisha menduar.

Mbase, diçka më romantike!

N u k e d i! Qënd ru am ed he p ak kohë në restorant.

Ramë dakort, që atë natë të flinim të dy bashkë në hotel.

Agim i p u sh oi së folu ri. Priste n d on jë p yetje n ga 126

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Leonardi, por ai, si një mermer i ftohtë, i kishte futur sytë thellë në gotë. Tani p riste që, Agim i t i thoshte: Unë fjeta atë natë m e Merin,... Doja ta m errja p ër grua, por ajo nuk ishte vajzë. Dikush para meje, ka fjetur me të, është shtrirë me të. Ka bërë dashuri me të. Ta marrë kush të dojë, vetëm unë jo. Unë mendoj, se ai njeri jeni ju.

Merre, m baje, të rroftë! Mu a nu k m ë d u het m ë .

Kishte filluar lufta psikologjike ndërmjet njëri - tjetrit.

Asku sh n u k p o fliste. H esh tjen e th eu Jorgu a, d u ke d ërgu ar d he d y konjakë m e lloku m e. Leonard i, d u ke qeshur i kthen reston: -Ç e deshe, Jorgo! Meqë u harxhove, pse si bëre d opjo?

- Pini ato një herë, pastaj shohim dhe bëjmë. Gëzuar!...

- Gëzuar! Faleminderit, - i kthen përgjigje Agimi.

Pi p ak konjak d he vazhd on. N atyrisht, konjaku e kishte d hënë efektin e tij tru llosës... Fjalët, p o i hante në gjysma, gjuha po i trashej.

-...Merin e kishte zën ë vera. U lësh u a e tëra m bi krevat, -th a Agim i, siku r kish te n xjerrë m ë n ë fu n d sekretin e tij. Shikimi sy më sy, po bëhej edhe më i fortë.

Agim i p riste të p yeste Leon ard i, n d ërsa ai p riste të d ëgjonte finalen. Të d ëgjonte finalen, ku ai d o t i thoshte se ajo ishte një femër e mirë. Qetësinë e prishi Jorgua, me gotë konjaku në d orë, vjen d rejt tavolinës d he e u ron m iku n e Leonard it: - Vera me femrat dhe konjaku me shokët, më ka thënë gjyshi, të bën gjithmonë mirë.

- Paska qenë qefli i m ad h gjyshi yt, o Jorgo, - i thotë banakierja.

-Gjashtë çupa dhe gjashtë çuna! Gjyshja mori një lopë race, në bazë të ligjit. Kur e pyesnin gjyshin, se çfarë të ka ngelu r m erak? Ai p ërgjigjej: Ed he një fëm ijë tjetër m ë d u hej. Ta kisha të p leqërisë .

127

Astri H. Reçka

Gjithë salla ia shkrep i gazit. U kriju a ilaritet. Ed he Leonardi me Agimin qeshën. Siç dukej, shakaja kishte bërë punën e vet.

- Dalim, - tha Leonardi.

U ngritën të dy dhe, pasi u përshëndetën me Jorgon d he të tjerët, d olën në rru gë. Agim i qënd roi p ak çaste, pastaj foli me një ton serioz: - Nuk e kisha fjalën aty, ku mendon ti. Gjetkë e kisha.

Natyrisht, - dhe ai mori frymë me forcë, për të shpërthyer fu rrishën. - N atyrisht ed he u në nu k isha i virgjër, p or gjetkë e kam fjalën.

Deri në atë moment, Leonardi nuk kishte folur, ai bëri vetëm një pyetje: - Ku?!

- Leonard ! Du a t ju p yes m ë p arë? A e d ashu roni akoma Merin?

- Mendoj, se aty ku fillon mëshira dhe keqardhja, nuk ka më vend për d ashuri, nd oshta, mund të quhet d içka tjetër, por kurrsesi dashuri. Dikur e kam dashur, seriozisht, por, shpesh, fatet bëjnë punët e tyre. Nuk mund të thuash, se ke dashur një vajzë, apo qoftë një vajzë të ketë dashuruar një djalë, nëse nuk ke derdhur lot për të. Vetëm, kur shikon, se ajo tani i përket një tjetri, e kupton, se sa e ke dashur.

- Leonard ! Shp rehjes së vjetër të filozofëve grekë të antikitetit, se bota është krijuar nga zjarri, uji dhe ajri do t i shtoja d he d ashu rinë, si një elem ent i katërt d he shu m ë d om ethënës. Ku r të thashë, se gjetkë e kisha id enë, d oja të të thoja se ajo, Meri, pavarësisht se bëri me mua dashuri atë natë, fjeti m e em rin tënd në gojë d he u zgju a sërisht me emrin tënd duke thirrurr: - Leonard! Ku je?

- Si? Ajo më kërkoi mua në mëngjes?!

- Po, ndaj dhe unë, iu pyeta ju. A e dashuroni akoma Merin?

128

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

Leonardit i errën sytë.

- Si guxoni dhe më bëni këtë pyetje?

- Kam të drejtë që ta bëj. Në radhë të parë, ju tani jeni i martuar dhe në radhë të dytë, nuk e di se si do ta ndienit ju veten në një rast të tillë... Të d ashu rosh një vajzë m e gjithë shpirt dhe ajo me trup të jetë jotja me ty në një krevat, por me zemër e dikujt tjetër?!

Leonardi i vuri dorën te goja: -Të lutem, mos fol më!

Iu kujtua Brunilda, gjendja e tij e dehur kishte fjetur me të në hotel. E puthte, bëri seks me të dhe i thoshte: Meri, të d ashu roj! N jë oh e d ytë i d oli p ërsëri, p a dashje. Mblodhi përsëri veten. Kapi Agimin nga supet, e sh ikoi d rejt e n ë sy. Çu d itërish t p ërballë tij, tan i p o shikonte një d jalosh bjond m e sytë e kaltër, m e një tru p atleti.

- Përse e dashuroni Merin, Agim! Më falni, se ndoshta nuk më takon të të pyes!

- Në radhë të parë, jo për bukurinë e saj, jo për trupin e saj të këndshëm, por mbi të gjitha, për karakterin e saj të fortë dhe vital. Sot mund të gjesh shumë femra të bukura, p or qenka e vështirë që, bu ku ria tru p ore, fem ërore, të ndërlidhet me bukurinë shpirtërore. Sot gjithashtu, kuptoj përse Meri iu ka dashuruar kaq shumë.

Leonard! Fisnikëria nuk vjen as nga paraja dhe aq më tepër nga posti, a pozicioni në shoqëri, sepse atje mund të gjend esh, ose të vend osin. Fisnikëria është një virtyt te njerëz të veçantë, që u buron nga pastërtia e shpirtit të tyre, larg urrejtjes dhe xhelozisë, larg poshtërsisë dhe pabesisë.

Ju faleminderit Leonard!

-Faleminderit juve, për guximin që patët. Ju uroj gjithë të mirat, Merit edhe Juve!

Lamtumirë, Agim!.....

129

Astri H. Reçka

VALSI VALËT E DANUBIT

L

ir i - D e m o k r a ci! Lir i - D e m o k r a ci! P o s h t ë Kom u nizm i! Liri - Dem okraci! E d u am Shqip ërinë, si gjithë Evrop a! Shesh i Skën d ërbej i m bu shu r p lot e p ërp lot m e njerëz d he tu rm a p o i d rejtohej d rejt Rad io Televizionit Shqiptar dhe pak më vonë drejt Universitetit.

Nardi ndodhej në Tiranë, së bashku me një shokun e tij, u përfshinë dhe ata me turmën.

N ë fillim et e viteve nëntëd hjetë kishte rënë m u ri i Berlinit. Lu fta e Ftohtë zgjati m ë tep ër se katër d ekad a dhe ish vendet e bllokut komunist, kishin dalë nga korniza e sistemit socialist dhe ishin futur në ndërtimin e shoqërisë së Ekonomisë së Tregut. Dhe në Shqipëri, pas disa reforma gjysm ake të m ar r ë n ga q ev er ia kom u n iste, gjen d ja ekonomike po shkonte drejt shkatërrimit. Filluan, më në fund, kërkesat politike, për ndryshimin e sistemit. Njerëzit duket, se ishin ngritur nga një gjumë i gjatë letargjik dhe p o sh p ërth en in atë ah u n e tyre të bren d sh ëm , m e manifestime dhe mitingje paqësore. Parrullat shpërthenin ku d o d h e n jer ëzit ish in sh u m ë en er gjikë. Tu r m a u gru m bu llu a n ë Qytetin Stu d enti . N jerëzit m ban in fjalime gjithë zjarr dhe pathos.

-Nardi, çfarë ke, nuk je mirë? - e pyeti shoku i tij.

-Jo, jo, m ë m irë jam , p or m u d u k siku r, p ashë një si hije në m es të tu rm ës. N d oshta m ë kanë bërë sytë, p or herë m e d el p ërp ara d he herë m ë zhd u ket nga sytë. A thua të jetë vallë ai?

-Kush? Nuk po të kuptoj, se çfarë thua? - e pyeti shoku i tij, duke e parë me habi.

130

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

- Lere, lere fare, m ë bëjn ë sytë, n gan jëh erë. Më kujtohet diçka dhe e humbas fare, ndoshta, ngaqë...

Në darkë u ulën në një restorant për të ngrënë, shoku e pyeti për momentin, që kaloi Nardi, por ai e anashkaloi.

N ë d arkë fjetën në një hotel, p or figu ra e hijes i shfaqej vazhdimisht dhe shumë vonë, duke u rrotulluar në krevat e zuri një gjumë i rëndë...

N ë em ër të Shtetit Dem okrat, sot Gjykata e... m e d atën ... m u aj... ora..., p asi sh qyrton Dosjen X+Y n ë ngarkim të p and ehu rit Leonard ... p ër vep rën p enale të k r y er n g a a i m e t it u ll: M o sp r a n im t ë Sis t e m it Demokratik, në bazë të ligjit...nenit... paragrafi... e dënon me...101 vjet burg.

Ashtu si fiks, pesëmbëdhjet vjet më parë, në të njëjtin m u aj, d atë, d he orë. Ankim im n u k ka, se n e jem i që vend osim ed he lart .

Dym bëd hjetë njerëz të veshu r kokë e këm bë m e të zeza, si xhelatët e gijotinës shfaqeshin herën e p arë d he dymbëdhjetë hije të stërgjatura herën e dytë. Nardi ishte i u lu r në m es të një d hom e të errët d he m e lagështirë, ndërsa ata hidhnin valle rreth e rrotull tij, duke thënë: Erd hi koha jonë, erd hi koha jonë N ard i i flet njërit: Shoku , Zoti kryetar! Dhe atëhere ishte koha ju aj d he tani është p rap ë koha ju aj?

Po, d h e atëh ere ish te koh a jon ë, se i sh ërbenim Partisë d he tani është p ërsëri koha jonë, se i shërbejm ë Dem okracisë! Ju nu k keni kohë, m ad je, jeni jashtë kohe.

H a, ha, ha .

N ard i bërtiste: I p oshtër, hip okrit, i p abesë... .

- Nardi, çohu, çfarë ke?

- Ku vajti?

- Kush?

- Jo, lere, lere,... Isha në një ëndërr të keqe, - përgjigjet ai.

131

Astri H. Reçka

- Pashë një fytyrë të urryer. Kisha vite, që nuk e kisha parë. Mund të them, se e kisha harruar.

U ngrit, u la me ujë të ftohtë dhe dolën nga hoteli për të p irë një kafe, p ara se të ktheheshin në qytetin e tyre.

Kishte një d him bje koke të llahtarëshm e, siku r d o t i çahej në m es Ku jtim e, ku jtim e, të hid hu ra d he të bu ku ra. A janë vallë ku jtim et një frym ëzim p ër të ard hm en, ap o koha i hed h në hirin e harresës d he të d u ken të hu aja d he të largëta, sa vetë yjet? A d u het të rrojë njeriu m e ato d he p ër ato? A d u het të jetojë njeriu p ër t u hakm arrë, ap o d u het t i lëshoj vend in tolerancës d he të mbaj gjallë, vetëm ku jtim et e bu ku ra? Përse n jerëzit jan ë kësh tu ? Ap o ndoshta vallë, sepse janë vetëm njerëz?

Utopi!

Sa h erë të ketë p u sh tet, p ara d h e fem ër n ë m es, gjithmonë do të ketë njerëz të mirë dhe të liq. Heronj dhe tradhëtarë. Hakmarrës dhe tolerantë. Dashuri dhe urrejtje, se pa këto, nuk do të kishte, ndoshta dhe vetë jeta kuptim.

Të gjitha janë bashku d hëtare, si veset d he virtytet, në rrugën e jetës dhe vija imagjinare ndërmjet Mirësisë dhe Ligësisë ndodhet brenda qenies njerëzore, në trurin e çdo njeriu. Jeta është një dhe ajo duhet të jetohet, ashtu, si vjen, me të gjitha të mirat dhe të këqijat e saj. Njeriu nuk duhet të harroj, p or shu m ë gjëra d u het t i hed h p as krahëve d he të shoh vetëm përpara. * Kishin filluar elementët e parë të ekonomisë së tregut.

N ard i fillim isht u m or m e tregti d he m ë vonë, si shu m ë shqip tarë të tjerë m ori rru gën e em igrim it. Qënd roi d isa kohë, u kthye dhe hapi një biznesin e tij privat. Fillimisht p a t i s u k se s d h e t h ir r e j n ë s h u m ë s em in a r e, q ë 132

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

organizoheshin nga fond acione të hu aja, të ard hu ra në Shqip ëri, p ër ngritjen e bisneseve të nd ryshm e. N ë një p rej tyre, qe një ftesë e çu d itëshm ë, ku , m id is të tjerash, në fund e uronte dhe për suksese të mëtejshme. Në datën e caktuar shkon në Tiranë dhe paraqitet në vendin, ku do t ë z h v illo h ej s em in a r i d y ja v o r . P a s i n jih et m e pjesëmarrësit, duke qenë se, ishin nga vende të ndryshme d h e n g a g r u p m o s h a t ë n d r y sh m e , n jih et d h e m e p rogram in, që d o të zhvillonin gjatë d y javëve. Lektorët ishin të huaj dhe, meqënëse, nuk ishin të gjithë që njihnin gju hën angleze, në leksione kishte p ërkthyes. Dy javët e seminarit kaluan shumë bukur. Ditën e fundit i lajmëruan, se Silvia, p ërkthyesja sim p atike, nu k d o të vinte, p or d o të vinte një tjetër. Më të shumtët mblodhën buzët, se Silvia, në fakt, i jep te gjallëri am bientit. N ard i, p jesën e p arë të sem inarit u vonu a p ak d he hyn m e vonesë. Pasi kërkon nd jesë, u let në karrigen e tij, nxjerr një bllok, zhytet në botën e tij të brendshme dhe filloi të shkruante diçka, pa e p asu r m end jen te lektori, që fliste në gju hë të hu aj.

Përkthyesja kishte fillu ar p ërkthim in, p or N ard i akom a nu k e kishte ngritu r kokën d he vazhd onte të shkru ante sërish... N jë zë, si njohu r, që i d u kej, siku r vinte nga thellësitë e oqeanit, p o i bu çiste në kokë d he, p a ngritu r sytë, vazhdonte të shkruante: Siku r e njoh këtë zë... Mos është nd onjë sirenë d eti, që ka ardhur të më japë lajmin e mirë dhe të keq? I dukej si një zë, i cili herë qante e herë qeshte, herë i fortë d he therës dhe herë lutës. Përse lutet vallë? Çfarë kam unë në d orë?! Asgjë, p rej gjëje. N u k ka m u nd ësi, e p am u nd u r!

Jo, jo, ai zë nu k ekziston p ër m u a m ë... Unë nu k kam të drejtë ta dëgjoj. Unë e kam harruar tashmë.... Tani i përket d iku jt tjetër, nd oshta të gjithëve, p or jo vetëm m u a jo!

Përse ke frikë, përse nuk i ngre sytë ta shikosh? I kujt është 133

Astri H. Reçka

ai zë, kaq i bu ku r, kaq i ëm bël? Por zëri, p a m arrë mendimin e tij, e pyeti: -Po ju, çfarë mendoni rreth kësaj pike, a jeni dakort?

Ai ngrihet në këmbë, por pa i ngritur sytë nga blloku p ërgjigjet: - Jo, u në, u në,... Të gjithë qeshën. - N u k jam dakort.

- Pse?- pyeti përkthyesja. - Përse nuk jeni dakort?

- Sepse sot është njëzetë nëntor. Është dita e fundit e ku rsit. N esër ne nd ahem i d he shoqërinë e bu ku r d he të kënd shm e, që kalu am m e njëri - tjetrin, gjatë kësaj kohe duhet ta festojmë. Të organizojmë një mbrëmje lamtumire në darkë. Ndoshta me ndonjërin mund të takohemi pas, dhe ngriti sytë nga blloku, duke e parë përkthyesen drejt e në sy. - Mund të takohemi pas njëzetë vjetësh...

- Zonja Meri!?

- Leonard!?

- Po,... - Ai tu nd i kokën d he i zgjati d orën. Meri u mundua të mos humbiste ekuilibrin. Në moment, duke u m bajtu r në tavolinë, afrohet p ranë N ard it d he lexon në bllokun e tij: ...Njëzet nëndor 197... Njëzetë vjet më parë, dita më e hidhur, më e trishtuar e jetës sime.

H u m bja e p ërkohshm e e lirisë d he bashkë m e të humbja e përhershme e dashurisë së Merit.

For ever!

Meri merr stilolapsin e Nardit dhe shkruan në bllokun e tij: Please! Don t broke m y d ream ! ( Ju lu tem m os m a p rishni ënd rrën. )

134

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

* * * Mbrëmja u çel me këngën: Të rashë nga pas...

Rrugës për në gjimnaz...

Valsin, Valët e Danu bit e kërcyen vetëm Leonard i dhe Meri! Si, Njëzetë vjet më parë...

135

Astri H. Reçka

EPILOG : PËRRALLA E JETËS

M

ë thuaj një përrallë nga jeta jote, - i thoshte Meri e vogël gjyshit. - Unë nu k fle, p o nu k m ë tregove një përrallë me princeshën e vogël.

- Mirë, po filloj, - i përgjigjej gjysh Nardi mbeskës së tij, por ti mbylli sytë, se kështu e dëgjon më mirë.

N a ishte një herë një p allat i vogël në m al, që qu hej kam p p u shim i. Atje, në verë m blid heshin nga të gjitha krahinat e vendit fëmijët më të dalluar në mësime dhe në sjellje. Princi ynë atje u njoh m e p rinceshën e vogël. Ata ishin fëm ijë të vegjël, si gjithë të tjerët. Loznin bashkë, kënd onin bashkë d he qënd ronin bashkë. Ata në d arkë rrinin natën vonë d he d ilnin e shikonin hënën d he yjet nga ballkoni.

Unë jam hëna, - i thoshte ajo.

Unë jam ylli, - i thoshte ai.

Ajo vraponte nëpër lëndinë dhe ai e ndiqte nga pas.

Eja, m ë gjej! - i fliste ajo. Dhe ai e kërkonte d he në fund e gjente. Loznin dhe qeshnin të dy. Por një ditë kampi mbaroi. Kur u ndanë, i dhanë fjalën njëri - tjetrit që, kur të rriteshin, do të takoheshin përsëri.

Kalu an vite d h e n jë d itë ata u taku an . Ish te n jë m brëm je e m ad he. Mbreti kishte vend osu r të shp allte çiftin m ë të bu ku r d he m ë të m irë p ër të kërcyer. Kishin ard hu r nga gjithë Mbretëria. Kërcyen të gjithë. N ë fu nd kishin ngelu r vetëm d y heronjtë tanë. Ata nu k e njohën njëri - tjetrin në fillim. Kërcyen bashkë dhe mbreti i shpalli ata fitues. Atyre iu dha një anije për të bërë një shëtitje në det. Princesha jonë i tha Princit tonë, se ata nuk mund të 136

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

rrinin shumë kohë bashkë, pse dikur i kishte dhënë fjalën një miku të saj një ditë do të takoheshin. Edhe ai ashtu i tha. I tha gjithashtu se, ajo ishte vajza m ë e bu ku r në Mbretëri. Kur ai e pyeti sesi e kishte emrin miku i saj, ajo i tha em rin e tij. Gjithashtu d he ai , ku r e p yeti atë, ajo i tha emrin e saj. Pastaj ata u rinjohën përsëri d he shpallën dashurinë e tyre.

Djali i Mbretit e dëgjoi këtë histori dhe, nga xhelozia, i p rop ozoi d he ai p ër m artesë. Ajo nu k p ranoi, p asi nu k m u nd të trad htonte të d ashu rin e saj. Pastaj Mbreti, nga inati e fu ti të d ashu rin e saj në bu rg, p or ajo p rap ë nu k pranoi, që të martohej me djalin e Mbretit. Atë e dërguan në një vend larg Mbretërisë. Ata vazhd onin t i d ërgonin letra njëri - tjetrit dhe të tregonin dashurinë e tyre.

Një ditë prej ditësh, anija do të largohej, do të shkonte larg, në vend in e p rinceshës sonë. Princi ynë vend osi të lu nd ronte m e të d he të takojë Princeshën. Kaloi d ete të tëra d h e oqean e. N ë fu n d ai arriti, atje ku ban on te Princesha jonë.

Përpara i del një vajzë tjetër e ligë. Ajo e dinte që, ai e dashuronte me gjithë shpirt Princeshën tonë. Ajo ishte një femër xheloze, që e donte për vete të saj Princin. I thotë se është martuar me një tjetër d he ty s të d o më, por e keqja është, se ai i besoi. Ajo i propozoi që të martoheshin bashkë, por ai nuk pranoi dhe u kthye i mërzitur në vendin e vet.

Princeshës sonë, vajza e ligë d he xheloze i tha se, Princi nu k e d onte m ë, se ai kishte bërë gabim që nu k e kishte vënë re, se sa e bukur ishte ajo, shoqja e Princeshës.

Ajo e gënjente, se ai kishte ard hu r vetëm p ër atë që nga larg dhe i kërkoi të martoheshin bashkë. Princesha e besoj d he qau d itë e netë të tëra, m e m u aj d he vite. Lotët e saj form u an n jë lu m ë d h e d erd h esh in n ë d et. Prin cesh a këndonte dhe qante: 137

Astri H. Reçka

Merri, o lumë, ti lotët e mia, Dërgomi në det të hapur, Ecni, o valë, valëza të detit tim, Le t i përkdhëlë Princi im!

Ndjeji, Princi im i kaltër, Lotët e ëndrrave të mia,...

Le të lajmërojnë se sa të dua Me lotët e vajit nga dashuria!

- Sa e bu ku r vjersha, gjyshi! Po p astaj, si vazhd on përralla?

- N jë d itë, p as sh u m ë koh ësh , ku r d h e ai kish te derdhur shumë lot për të, më në fund Princi vendosi dhe njohu një vajzë tjetër të mirë dhe u martua me të. Sot kanë shu m ë nip ër d he m besa. Po ashtu d he Princesha jonë u m artu a m e një d jalë të m irë d he ata kanë shu m ë nip ër dhe mbesa të bukura. Kur u plakën, një ditë ata u takuan rastësisht në një m brëm je të m ad he p ërsëri d he m orën vesh të vërtetën si ishte, por tani ishte vonë. Ata kërcyen dhe vallëzimin e fundit mbi kuvertën e një anije të bukur, e cila ngjasonte, si një p allat m ad hështor në bu ku rinë e kaltërsisë së d etit. H ëna d he yjet lod ru an m e ata d eri në freskinë e agim in të bard hë. N ë fu nd , ata i d hanë njëri tjetrit fjalën, se d o të takoheshin në një botë tjetër, m ë të mirë se kjo e jona.

- Gjyshi! Çdo të thotë xheloze?

- Ku r shoqja tënd e e ngu shtë ka një aru sh të bard hë d he ti d o t ia m arrësh d he ta kesh p ër vete.

- Po p se, gjyshi, u në blej një tjetër m ë të bu ku r d he nuk prishem me shoqen time.

- E po edhe ty, ai të pëlqen.

- Ç është d ashu ria, gjyshi?

138

Z H G ËN JIM I I ËN D RRËS

- Është një ëndërr, që kur e ke, nuk e kupton.

Kur të ikën, e kujton. Natë e ditë për të vajton.

- Gjyshi! E puthi Princi Princeshën?

- Nuk e di! Më kishte zënë gjumi.

- Përse nu k u m artu an bashkë ata të d y, gjyshi? - e pyeste mbesa e vogël.

- Jo, - i përgjigjej ai, - por kur Princi ynë u bë gjysh, i vuri emrin mbesës si të Princeshës.

- Si e kishte emrin mbesa e Princeshës, gjyshi?

-Meri! Bukuroshja Meri, kështu e kishte ajo.

- Po Princi, kur u bë gjysh, si ia vuri emrin nipit? - e pyeti ajo, - por nuk e priti përgjigjen e gjyshit, e tha vetë: - Nardi, gjyshi? Leonard e kishte emrin?

-Ëhë,... fli tani, se u bë vonë.

- Po pse, gjyshi, ata nuk u martuan? Unë do qaj tani.

Si thonë të gjitha përrallat e tjera në fund u martuan dhe kaluan një jetë të lumtur?

- Ndonjë herë ka dhe përrallë të vërtetë, Meri!

139

Astri H. Reçka

PERMBAJTJA * * * ................................................................................... 5 PUTHËRIMI I E PARË ..................................................... 15 DËSHMIA E HËNËS .......................................................... 52 DY KUNDËRTI .................................................................. 56 NJË KOHË: DY NGJARJE ................................................ 70 AKTRIMI I NDJENJËS ...................................................... 79 DOSIA X .......................................................................... 89 NJË E PAPRITUR ............................................................... 94 HAPSIRA E NDJENJAVE .................................................. 99 FLLADI LIRISË ................................................................ 106 TRADHTIMI I VERËS SË ËMBËL .................................. 114 RIJETIMI .......................................................................... 121 VALSI VALËT E DANUBIT ........................................ 130 EPILOG : PËRRALLA E JETËS ...................................... 136

140