26 minute read
Trebakuntza
Sariak proiektu berritzaile eta teknologikoentzat
Euskadiko Lanbide Heziketak eta BEAZek II.Provider Sariak eman dizkiete enpresa-proiektu berritzaile eta teknologikoei
Jon Lasa Galdos
Rikardo Lamadrid Hezkuntza Saileko Teknologiaren eta Ikaskuntza Aurreratuen zuzendariak,Jon Labaka Tknikako zuzendari exekutiboarekin batera,Provider sariak banatu ditu gaur goizea,Zamudion; sari horien bidez,Lanbide Heziketako ikasleen eskutik sortu diren teknologiako enpresa-ekimen berritzaileenak aitortzen dira.Ekitaldian,era berean,Olatz Goitia BEAZeko zuzendari nagusiak eta Joseba Mariezkurrena BFAko Ekintzailetzako eta Enpresa Lehiakortasuneko zuzendariak parte hartu dute. Providerren bigarren edizio honetako sari-banaketa elkarlaneko robot baten laguntzaz egin da,BIC Bizkaia eraikinean, Zamudioko Teknologia Parkean.Provider elkarlan baten emaitza da: Tknikak (Euskadiko Lanbide Heziketako Ikerketa Aplikatuko Zentroa,Hezkuntza Sailarena) eta BEAZ-Bizkaiak (Bizkaiko Foru Aldundiaren sozietate publikoa,enpresei eta ekintzaileei laguntzekoa) elkarrekin sustatutako programa. Providerren helburua ez da soilik enpresak sortzea eta gazteen artean ekintzailetzakultura sustatzeaa, nahiz eta bere zeregina hori ere baden.Helburu duen ekimena,nagusiki,Euskadin 4.0 industriarako zerbitzuen enpresa-sarea sustatzea da.Alegia,fabrika adimendunerako irtenbideen hornitzaileak sortzea.Horretarako,Lanbide Heziketako harrobira jotzen du eta, hala,ikasleen talentua,sentsibilitate ekintzailea eta gaitasun berritzailea aitortzen eta saritzen ditu.
Provider-en helburua Euskadin fabrika adimendunerako irtenbideak ematen dituzten enpresen sarea sortzea da
Saritutako proiektuak
Providerren bigarren edizio honetan, sariketara zazpi proiektu ekintzaile aurkeztu dira,eta honako hauek izan dira irabazle: ❚ DISEÑALMI. Errealitate birtualaren eta 3D inprimaketaren teknologiak integratzen dituen proiektua da; hartan,errealitate birtualaren betaurrekoen bidez, erabiltzaileak 3Dn sortu eta modelatu ahalko ditu piezak,ondoren inprimatzeko. ❚ VERTEX. 3D inprimaketako proiektua da; hartan,3D inprimagailuak diseinatzen eta fabrikatzen dira,
PRUSAk garatutako teknologian oinarrituak,eta,horretarako,VER-
TEXek garatutako osagaiak integratu eta,hala,inprimatzeko bolumenaren gaitasuna handitzen da. Bi proiektu horiek milana euroko saria jaso dute,eskudirutan. Baina, gainera, BICBizkaiaren teknikarien aholkularitza eta sei hilabetez enpresa-mintegi honen ekintzailetza-aretora (Zamudio) sarbide zuzena izango dute.Hala,lehen urratsak ematen eta haien enpresa-proiektuan lan egiten hasi ahalko dira eta,hil batzuetan,proiektu hori errealitate bilakatu.
Bi fase: sentsibilizazioa eta lehiaketa Provider programak bi fase ditu: lehen fasea,ikasleak sentsibilizatzekoa,eta,bestea,enpresaproiektuen lehiaketa-fasea. Lehen fasea,sentsibilizaziokoa, LHko ikasleei,zabalkunde-jardunaldi batzuen bidez,programaren amaierako helburuarekin bat datozen teknologia disruptibo batzuk hurbiltzean datza.Edizio honetan,jardunaldiak teknologien -besteak beste,Blockchain eta big data-,zibersegurtasunaren,dronen eta elkarlaneko robotikaren eta 3D inprimaketaren ingurukoak izan ziren.Helburua ikasleak teknologia horietan sentsibilizatzea da,gero haien proposamen ekintzaileak landu ahal izateko.Gainera,aurrez aurre ezagutzen dituzte proposamenak enpresa bilakatu dituzten ekintzaileen esperientziak.
Providerren bigarren edizio honetan,sentsibilizazio-jardunaldietan Bizkaiko LHko 17 zentrok parte hartu dute; haietan,340 ikasle baino gehiago daude. Bigarren fasera,enpresa berritzaileen proiektuen lehiaketaren fasera,zazpi proiektu aurkeztu dira,eta,haien artean,aurretik aipatutako biak saritu dituzte.
Bigarren edizio honetan,Diseñalmi eta Vertex enpresa-proiektuek jaso dituzte sariak; biak Lanbide Heziketako ikasleek sortuak
GEM,ekintzailetzaren neurketa
Jarraian,ekintzailetzaren jarduera neurtzen duen GEM proiektua aurkeztuko dizuegu
Jon Lasa Galdos
GEM proiektua ikertzaileen arteko nazioarteko lankidetzaren adibide da,ekintzailetza-jardueraren analisi harmonizatua egiteko.Urtero, proiektu honen barne,dozenaka herrialdetako datuak biltzen dira biztanleriaren ekimen ekintzailea neurtzeko,baita negozio berriak garatzen diren ingurunearen baldintzak ere.Bildutako datuek ekintzailetzari buruzko aldizkako txostenak argitaratzea ahalbidetzen dute mundu-mailan,nazioan,eskualdean eta toki-mailan. Gainera,datu horiekin,izaera berezia duten txosten monografikoak ere argitaratzen dira ekintzailetzaren fenomenoaren alderdi zehatzei buruz (adibidez,ekintzailetza eta generoa,ekintzailetza-arloko hezkuntza eta prestakuntza, landa-ekintzailetza,hazkunde potentzial handia duten ekintzailetzak,ekintzailetzaren finantzaketa, gizarte-ekintzailetza eta ekintzailetza korporatiboa,besteak beste). Proiektua 10 herrialderekin hasi zen 1999an, London Business School eta Babson College-ren laguntzarekin.Ordutik,115 herrialde inguruk parte hartu dute proiektuaren edizio desberdinetan,21 urte daramatzala.2020-2021 edizio honetako parte-hartzaile kopurua 50 herrialdetakoa da. GEM proiektuak ekintzailetza ulertzeko oinarrizko hainbat alderdiri buruzko datuak eskaintzen ditu. Txosten honek azpimarratzen du alderdi hauei buruz: 1.Biztanleria helduaren balioak, pertzepzioak eta jarrera ekintzaileak. 2.Jarduera ekintzailearen mailak eta egiten dutenen ezaugarriak. 3.Ekintzailetzaren jardueraren ondoriozko negozioaren kalitatearen adierazpenak. 4. Ekintzailetza prozesua gertatzen den testuingurua. Metodologia Ikuspegi klasikotik,ekonomien hazkundea eta oparotasuna oinarrizko eskakizunen eta eraginkortasunaren sustatzaileak daudelako azaldu da,enpresa finkatuak baldintza egokietan baliabideak ustiatzen laguntzen dutenak,inbertsioaren erabilerarekin kapitalean eta lanean. Oraintsuago,giza kapitala hazkunde ereduetan ere sartu da eta berrikuntzak eta ekintzailetzak ekonomiaren garapen prozesuan duten garrantzia ezagutzen hasi da.GEM proiektua ekintzailetzaren rolean oinarritzen da,kontuan hartuta jendeak negozio aukerak identifikatu eta ustiatzeko gaitasunak ekonomiari laguntzen diola enpresa finkatuek egiten duten ekarpenarekin batera. Negozio aukerak identifikatu eta ustiatzen dituzten pertsonek berrikuntzari eta ekintzailetzari eragiten dioten testuinguru zehatzaren barruan jarduten dute.Testuinguru horrek baldintza sozial,kultural eta ekonomiko bereziak ditu,lurraldea ekintzailetza jarduera sustatzeko garrantzitsua bihurtzen dutena. Modu honetan,negozio aukeren pertzepzio indibiduala eta horiek gauzatzeko gaitasuna jendeak jarduten duen testuinguru zehatzak moderatzen ditu.Beste modu batera esanda,testuinguru bakoitzean,biztanleriaren pertzepzioek eta jarrera ekintzaileek jarduera ekintzailearen edo negozioak sortzeko prozesuen emaitza desberdinak sortzen dituzte,sortutako negozioen nahien maila edo kalitate zantzu desberdinekin. Testuinguruaren baldintzak aztertzeko berrikuntzan eta ekintzailetzan eragiten du,GEM proiektuak datuak biltzen ditu adituei zuzendutako inkesta baten bidez (NES). Jarrera ekintzaileak, jarduera ekintzailearen emaitzak eta sortutako negozioen kalitate adierazpenak aztertzeko,berriz,datuak biztanleria helduari zuzendutako inkestaren bidez biltzen dira (APS ingelesezko siglak). Azkenik,GEM proiektuak aitortzen du ekintzailetza jarduera ez dela helduen errendimendu indibidualera eta independentera soilik mugatzen (TEA - Guztizko Ekintzailetza Jarduera izenarekin ezagutzen dena),baizik eta lehendik dauden enpresen mende dauden langileen jarduera ekintzailetatik ere sortzen da.
Urtero,GEM proiektuaren barne, dozenaka herrialdetako datuak biltzen dira
Jarduera ekintzailearen neurketa
Ekintzailetzaren jarduera,oro har, negozio aukerak identifikatu,ebaluatu eta ustiatzeko prozesu gisa planteatzen da.GEM proiektuak zenbait adierazle eskaintzen ditu lurralde bateko jarduera ekintzailearen mailak neurtzeko,ekintzailetza prozesuaren fase desberdinetan dauden enpresa ekimenetan parte hartzen duten pertsonak identifikatuz.Etapa horien artean daude etorkizun hurbilean pertsona batek ekiteko asmoa duen epea,hasierako negozio baten sorreran murgilduta dagoen aldia,negozio berri baten jabe den eta hori kudeatzen duen epea,sortutako negozioa finkatuta dagoen epea,eta baita negozio jarduera bat uzten duen epea ere. Jarraian,ekintzailetza prozesuarekin lotutako GEM proiektuaren adierazle desberdinak azaltzen dira: ❚ Datozen 3 urteetan enpresa berria sortzeko asmoa adierazi duten ekintzaile potentzialen edo biztanleria helduaren (18 eta 64 urte bitartekoak) ehunekoa. ❚ Enpresa bat sortzeko denbora eta esfortzua inbertitu duten enpresaburu edo helduen ehunekoa,baina hiru hilabetetik gorako soldatak ordaindu ez dituztenak. ❚ 3 hilabete baino gehiagotan eta 42 hilabete baino gutxiagotan soldata ordaindu duten negozioaren jabe diren ekintzaile berrien edo helduen ehunekoa.Beraz,finkatuak ez dauden enpresen ekintzaileen ehunekoa. ❚ Ekintzailetzaren jarduera-tasa (TEA) edo hasierako fasea,hau da,GEM proiektuak prestatutako adierazle nagusia,eta hasierako ekintzaileen ehunekoaren eta ekintzaile berrien ehunekoaren batuketari dagokiona. ❚ 42 hilabetetik gora soldatak ordaindu ondoren merkatuan finkatuta dauden negozioen jabe diren ekintzaileen edo helduen ehunekoa. ❚ Enpresa uztearen adierazle: azken 12 hilabeteetan negozioa itxi edo bertan behera utzi duten helduen ehunekoa bezala neurtuta. Laguntzen du
Euskadiko LHko sariak banatuta
Euskadiko Lanbide Heziketak Urratsbat eta Ikasenpresa sariak eman ditu,ikasleen eta ikastetxeen ekintzailetza aitortzeko
Jon Lasa Galdos
Euskadiko Lanbide Heziketaren XV.Ekintzailetza sarien ekitaldia aurten 'Elkarrekin aukerak ereiten' lelopean egin da,eta Hezkuntza Saileko Teknologiaren eta Ikaskuntza Aurreratuen zuzendari Rikardo Lamadridek hartu zuen parte bertan, ekainaren 17an. Ikasle,irakasle eta enpresaburu berrien ordezkariak bildu ziren ekitaldian,Iurreta LHIIn,segurtasun-neurri zorrotzen artean. Ekitaldian Jon Labaka ere izan zen, Tknikako (Euskadiko LHren Ikerketa eta Berrikuntza Aplikatuko Zentroa) zuzendari exekutiboa.Tknika, hain zuzen,Lanbide Heziketako ekintzailetza-programak koordinatzeaz arduratzen da.Sari horien bidez,Tknikak Euskadiko Lanbide Heziketako ikastetxeetan bultzatzen eta koordinatzen dituen ekintzailetza-programetako bakoitzeko proiektu onenak nabarmendu eta aitortzen dira urtero; zehazki, Urratsbat eta Ikasenpresa programetakoak.Sariak emateko ekitaldian,Eusko Jaurlaritzako Teknologiaren eta Ikaskuntza Aurreratuen zuzendari Rikardo Lamadridek honako hau nabarmendu zuen: "Lanbide Heziketako ikastetxeetako ikasleek eta irakasleek 202021ean egindako lana aitortu nahi dugu.Pandemiaren ondorioz,ikasturte hau oso konplikatua izan da guztiontzat,baina ekintzailetzan lan bikaina egin da.Ekintzailetzaprogramen beren lana ere nabarmendu nahi dugu,oztopoak gaindituz egoerara egokitzen jakin dutelako eta ekintzailetza eta barne-ekintzailetza bultzatzeko helburu guztiak aurrera ateratzea lortu dutelako.Ikasle guztiek barneratu behar dituzte dohain horiek,eta Hezkuntza Saileko Lanbide Heziketako Sailburuordetzak horien aldeko apustua egiten jarraitzen du". "Gazteek,4.0 testuinguru batetik abiatuz,jasangarritasuna edo osasuna jorratzen dituzten prestakuntza-zikloen alde egitea da oraindik ere sailburuordetza honetako kideon apustua,besteak beste,arlo horietan indartu beharra daukagulako.Euskal gizarteak 4.0 ekintzaileak behar ditu". Bestalde,Tknikako zuzendari Jon Labakak gogorarazi zuenez,aintzatespen ekitaldi honen helburua honako hau da: "Euskadin ekintzailetzak duen garrantzia nabarmentzea eta, euskal Lanbide Heziketako hainbat esparrutako prestakuntza jaso ondoren,pandemia-urte honetako zailtasunak zailtasun,beren enpresa-ideia aurrera ateratzen jakin duten ekintzaileen balioa azpimarratzea.Ikastetxeetako irakasleek ekintzailetza-kultura zabaltzeko egindako lana ahaztu gabe,gainera. Balioak aldatu eta ekintzailetzari merezi duen garrantzia emateak gizarte erresilienteagoa izaten lagunduko digu,zalantzarik gabe". Ekintzailetza-programa eta proiektu sarituak Urratsbat programa: Ikasleek martxan jarritako 56 enpresetatik 5 enpresa saritu dira.Euskadiko LHko Urratsbat programaren helburua LHko ikasleei beren enpresa sortzen laguntzea da.LHko ikastetxeak benetako enpresahaztegi bihurtzen dira,eta aholkularitza eta laguntza osoa jartzen dute ikasle ekintzaileen esku,beren enpresa martxan jarri ahal izan dezaten.Benetako enpresak. Joan den ikasturtean (2019-2020), LHko ikasleek Euskadin 56 enpresa sortu zituzten beren ikastetxeetan bertan,Urratsbat programaren bitartez.Kategoria hauetako bakoitzean -2.500 €-ko sari batez hornituakhonako hauek nabarmendu dira: ❚ 2021eko Urratsbat saria,2.500 €-koa,teknologia-arloko enpresa onenari: Elkartenet, Harrobia ikastolarena.La Caixa fundazioak eman du saria.Elkartenetek hezkuntza- eta asozianismo-proiektuak eta merkataritza suspertzearekin lotutakoak egiten ditu, software librean garatutako aplikazioen bitartez. ❚ 2021eko Urratsbat saria,2.500 €-koa,industria-arloko enpresa onenari: Bela Detail,Iurreta LHII ikastetxearena.La Caixa fundazioak eman du saria.Bela Detail ibilgailuen zaintza eta mantentze estetikoaz arduratzen da. ❚ 2021eko Urratsbat saria,2.500 €-koa,zerbitzuen arloko enpresa onenari: Miri Sorgin,Zornotza
LHII ikastetxearena.La Caixa fundazioak eman du saria.Miri
Sorginek landa-eremuetan etxeko ile-apainketa eta estetikako zerbitzuak ematen ditu. ❚ 2021eko Urratsbat saria,2.500 €-koa,emakumeek zuzendutako enpresa onenari: Mamba arquitectas,Irungo La Salle ikastetxearena.Tknikak eman du saria.
Mambak arkitektura,ingeniaritza,instalazio eta hirigintzako proiektu teknikoak idazten ditu. ❚ 2021eko Urratsbat saria,2.500 €-koa, gizarte-arloko enpresa onenari: Arati Galapan,Galdakaoko Ostalaritza Eskolarena.La
Caixa fundazioak eman du saria.
Arati Galapanek zaldi-txangoak eskaini eta ekinoterapia egiten du.Urratsbat programak lehenengo pausoak eman zituenetik (2004-2005eko ikasturtea),LHko ikasleek programa honen bidez guztira 1.023 enpresa sortu dituzte,LHko ikastetxeetan bertan.
Gaur egun,horietatik % 65ek jarraitzen dute martxan.
Ikasenpresa programa: 6 saritu,garatutako 970 proiektuetatik Ikasenpresa hezkuntza-programa bat da,ikasleen artean ekintzailetzakultura sustatzeko.Urratsbat programaren aurretik eman beharreko pausoa dela esan daiteke.Benetako produktu edo zerbitzu bat eskaintzen duen enpresa bat garatuta,ikasleek beren gaitasunak garatu eta profesional on,enplegagarri,pertsona aktibo,ekintzaile eta barne-ekintzaile bihurtzeko aukera daukate. Ikasleek ekinez ikasten dute ekintzaile izaten.2020-2021eko ikasturtean,LHko 83 ikastetxetako 5.000 ikasle inguruk eta 236 irakaslek parte hartu dute programan,eta guztira 970 Ikasenpresa proiektu aurkeztu dituzte.Ikasenpresa programan gehien nabarmendu diren proiektuak aintzatestea helburu duten sari hauetarako 6 kategoria sortu dira, eta landutako 970 proiektuetatik honako hauek saritu dira: ❚ Negozio-ideia: Guretech S.Coop.,
Urnietako Salestarrak BHIPrena. ❚ Merkatu-azterketa eta mix marketina: IzAz3D Coop.,Emilio Campuzano LHIIrena. ❚ Gizarte-eragina,abiatze-kanpaina eta dibulgazioa: Hyptnotic S.
Coop.,San José de Calasanz BHI-
Prena. ❚ Salmenta-gunea eta merchandisinga: Nicolás Larburu LHII. ❚ Etorkizuneko proiekzioa duen negozio-ideia: Babiru Argitaletxea kooperatiba,Nicolás Larburu LHIIrena. ❚ Gizarte-ekintzailetza: Era Berria
S.Coop.,San José de Calasanz
BHIPrena.
Nafarroako Gobernuak,Santa María La Real Fundazioak eta Telefónica Fundazioak langabeei zuzendutako lan-orientaziorako sustatutako doako programa da
Jon Lasa Galdos
"Conecta Empleo” anezka berria urrian hasiko da Iruñean,langabezian dauden pertsonei lanmerkatu berriaren araberako teknika eta tresna digitalekin lan-bilaketa suspertzen eta optimizatzen laguntzeko. "Conecta Empleo" anezka berria martxan jarriko da datorren urrian Iruñean,langabezian dauden pertsonei beren lan-bilaketa lan-merkatu berriarekin bat datozen teknika eta tresna digitalekin berriro aktibatzen eta optimizatzen laguntzeko helburuarekin.Ekimena edozein prestakuntza-maila duten eta edozein lan-sektoretan diharduten 18 eta 60 urte bitarteko langabeei zuzenduta dago,aurreko esperientziarekin edo esperientziarik gabe,eta bost hilabetetan zehar burutuko da Iturrondoko agentzia integralean (Burlata). Lan orientaziorako doako programa hau Santa María la Real Fundazioak eta Telefónica Fundazioak sustatzen dute,Nafarroako Gobernuaren lankidetzarekin,Nafarroako Enplegu Zerbitzuaren bidez Nafar Lansare,Eskubide Sozialen Departamentuaren menpeko erakundea,eta kofinantzaketa du,Europako Gizarte Funtsetik,POISES programa operatiboaren bidez (Gizarteratzeko eta Gizarte Ekonomiarako Programa Operatiboa). Martxora arte,parte-hartzaileek enplegagarritasuna hobetzeko eta laneratzea lortzeko gidatuko dituzten langile espezializatuen aholkuak izango dituzte.Formatu mistoarekin,jarduerak saio birtualak eta presentzialak izango ditu eta bertan,lana bilatzeko ibilbide integrala garatzen ikasiko dute adimen emozionalaren dinamiken bidez, haien curriculuma eguneratzen eta lan elkarrizketak eta enpresekin harremanak simulatzen. Parte hartzeko interesa dutenek urriaren 8ra arteko epea dute izena emateko www.lanzaderasconectaempleo.es webgunean edo Nafarroako Enplegu Zerbitzuan Nafar Lansare-,848 424500 telefonoan hitzordua eskatuz. Nafarroak "Conecta Empleo" anezken ekimenaren hainbat edizio hartu ditu Iruñean eta Tuteran, ehun parte-hartzaile baino gehiagorekin,eta horietatik % 60 inguruk enplegu egoera hobetu dute: lana aurkitu dute,beren negozioa sortu dute,beren prestakuntza zabaldu dute edo Profesionaltasun Ziurtagiria lortu dute. Oraingo edizioan,programa herrialde osoko ehun hiritan baino gehiagotan ezarriko da hemendik 2023ra,7,7 milioi euroko aurrekontu globala duena,eta eraldaketa digitala eta 6.000 langaberen enplegagarritasuna hobetzea zuzenean sustatzeko balioko du.
Aurtengo edizioan, programa Nafarroako ehun hiritan baino gehiagotan ezarriko da
"Conecta Empleo"
Langabezian dauden pertsonentzako doako lana orientatzeko programa da,lana bilatzeko plan integrala talde gisa diseinatzen ikas dezaten,teknika berriekin eta tresna digitalekin. Formatu mistoa du: parte-hartzaileak astean hainbat egunetan elkartzen dira saio birtualetan eta presentzialetan.Teknikari espezializatuen aholkularitza dute,hauek enplegagarritasuna hobetzeko eta txertatzeko jarraibideak emanez. Gaitasun transbertsalak eta digitalak indartzen dituzte,lana bilatzeko plana garatzen ikasten dute; curriculuma eguneratzen dute eta lan-elkarrizketen simulazioak egiten dituzte; enplegagarritasun mapak eta enpresekin harremanak.
Alfabetizazio Digitala (AD) Lineako lana orientatzeko programa da,langabeek teknologiarekiko beldurra galtzen laguntzeko eta lana bilatzeko oinarrizko gaitasun digitalak eskuratzeko. Hiru aste irauten du.Parte-hartzaileek bideokonferentziak egiten ikasten dute,lana bilatzeko Gmail kontu bat kudeatzen; Drive bezalako tresnak erabiltzen,dokumentazio guztia gordetzeko; edo Google Calendar edo Trello bezalako aplikazioak,lana bilatzeko plana diseinatzeko. Ziurtagiri digitalak lortzen ikasten dute,sare sozialek beren burua kokatzeko eta lana aurkitzeko dituzten aukerak ezagutzeaz gain, batez ere LinkedInen.
Jon Lasa Galdos
Jon Vital-ek,Carlos Rodriguez Sierra-k eta Daniel Soler-ek zuzentzen dute Trak,lesio ugari errehabilitatzeko tratamenduak dituen plataforma digitala.Trak 2020ko martxoan sortu zen, eta gaur egun,ospitaleei,medikuei eta fisioterapeutei zuzenduta dago,pazienteen beharrak asetzeko.Elkarrizketa honetan,Jon Vital Trak-i eta ekintzailetzarekin lotutako beste gai batzuei buruz arituko da.
Zer da Trak?
Trak plataforma bat da, lesio muskuloeskeletikoen errehabilitaziorako software bat.Bi interfaze ditugu,bata fisioterapeutarentzat eta bestea pazientearentzat, eta fisioterapeuta plataformaren bidez ariketak agintzen dituena da.200 ariketako liburutegi bat dugu,eta fisioterapeutak gaixoarentzat egokiena aukeratzen du eta berari bidaltzen dizkio.Ondoren,gaixoa plataformara sartu eta fisioterapeutak aurretik bidalitako ariketak aurkitzen ditu. Handik aurrera,errehabilitaziora sartzen dira eta adimen artifizialeko algoritmo bat garatzen dugu, pazientea nola ari den etengabe irakurtzen duena,denbora errealean zuzentzen eta ondoren fisioterapeutari datuen berri ematen diona.Desberdintzen gaituena da Trak erabiltzeko gaixoak ez duela bere mugikorra edo ordenagailu eramangarria ez den beste gailu bat behar,izan ere,kamerarekin gure softwareak mugimenduak irakurri eta detekta ditzake.
Nola bururatu zitzaizuen ideia?
Carlos eta biok kirolariak gara eta fisioterapeutan askotan egon gara,eta konfinamenduan,arazoa lehen eskutik bizi genuen.Nire aita konfinatua zegoen eta sorbaldako lesioa izan zuen.Ikusi genuen ezin zela inolaz ere birgaitu, ospitalean egiten ari zen errehabilitazio prozesuak ez zuela inolako laguntzarik,ez ziren berarekin harremanetan jarri eta 'stand by'ean geratu zen. Hortik aurrera,adimen artifizialeko teknologia ezagutu genuen, erabiltzen ari garen 'pose estimation' algoritmoak,eta Carlos eta biok,teknologiako 'friki'ak garenak,hark eskaintzen zizkigun aukerak ikusten hasi ginen.Horrela, antzeman genuen teknologia honek gaixoari urrutitik jarraipena eta laguntza eman ziezaiokeela, kalitatezko errehabilitazioa eskaintzeko.Hortik aurrera,gutxieneko bertsio bat sortzen hasi ginen, fisioterapeutei erakusten hasi ginen eta interes handia zegoela ikusita,aurrera egin genuen.
"Pandemiak osasun digitalaren erabilera areagotu du”
Zertan bereizten da Trak beste errehabilitazioko metodoetatik?
Metodo tradizionala,gaur egun gehien erabiltzen dena,ariketa txartelak edo orriak agintzea da.Honekin gertatzen dena da gaixoak ez duela ondo ulertzen zer ariketak dauden, ez dago fisioterapeutaren eta gaixoaren arteko komunikaziorik eta gaixoak ez daki ariketa horiek ondo egiten.Ez daki ondo egiten ari den edo gehiago zauritzen ari den. Horrek eragiten du gaixoen % 30ek soilik egiten dituztela ariketa orri horiek.Bestalde,guk,egiten ari garen lehenengo proben arabera, % 70etik gorako tratamenduaren gainditzea dugu.
Hori dela eta,zer onura ematen dio gaixoari Trak erabiltzeak?
Gaixoekin hitz egin dugu eta Traketik gehien gustatzen zaiena da tresna honekin lehenago sendatuko direla dakitela.Ariketak egiteko tresna ematen diegu eta ahalik eta lasterren normaltasunera itzul daitezke.Azkenean,kalitatearekin ariketa fisikoa egiteko tresna bat ematen diegu,klinikara joan beharrik izan gabe,fisioterapeuta ari baita atzetik ariketak sortzen, eta badakite zerbait gaizki ateratzen bada,beti galderak egin ditzaketela,plataformaren bidez.
Zer lesio mota tratatzen ditu?
Daukan barrutia nahiko zabala da,eta muskulu-eskeletoko lesioetara bideratuta gaude.Tratatzen ditugun patologiak sorbalda, lunbarrak,zerbikalak,belaunak eta orkatilakoak dira,eta lesio mota guztiak tratatzen ditugu patologia horien barruan.Gaixo kirurgikoak,gaixo kronikoak eta patologia horietan eragina duten guztiak ere tratatzen ditugu. Erreumatologia sailarekin ere ari gara lanean.Lesio ugari ditugu aurre egiteko eta pixkanaka goaz.
Zein da funtzionamendua?
Oraintxe bertan,Trak osasun zentroetara zuzenduta dago,fisioterapeutentzako eta ospitaleentzako. Gaixo bat ezin da bere kabuz sartu. Beraz,fisioterapia klinikak edo ospitaleak Trak erabiltzen badute, funtzionamendua honakoa da: fisioterapeutak pazienteari ariketa fisikoa egiteko protokoloa bidaltzen dio gure liburutegitik eta esaten dio zein egunetan egin behar duen ariketa; gaixoak oroigarri bat jasoko luke adierazitako egunetan, eta plataformara sartuko litzateke. Bertan,fisioterapeutak bidali dizkion ariketak aurkituko ditu,eta Ariketak Hasi klikatuz,erakartzen duen esperientzia gamifikatu eta dibertigarri batean sartuko da,etxetik ariketa fisikoa egiteko,fisioterapeutak bidali dizkion ariketa guztiekin eta zuzenketekin denbora errealean,hori dena bereizten gaituena.Pazienteak sorbalda edo belauna behar bezala altxatzen ez badu,gure algoritmoak denbora errealean zuzentzen du eta ondoren,errehabilitazio saio osoko datuak biltzen ditugu eta fisioterapeutari helarazten dizkiogu, fisioterapeutaren eta gaixoaren arteko zubi hori laburtzeko.
Erabilera daturik ba al dituzue?
Bai.Lehenengo pilotu bat egin dugu Riberako Saludeko ospitaleetan 60 paziente ingururekin,eta erantzuna oso ona izan da pazienteen eta osasun arloko profesionalen aldetik.
Ribera Salud ez ezik,irailerako merkaturatzea prestatzen ari gara. Irailaren 13an plataforma fisioterapia kliniketara zabalduko dugu,bolumen handiagoarekin,fisioterapia klinika orok erabil dezan,eta hainbat ikerketatan murgilduta gaude, bat Osakidetzarekin,Biodonostiarekin eta beste bat Asunciónekin, Tolosako ospitalearekin.
Zeintzuk dira lesiorik ohikoenak gaixoen artean?
Sorbaldako paziente kirurgiko ugari ditugu,sorbaldan ebakuntza izan dutenak,eta gaixo horiek eboluzio marjina handia dutela ikusten dugu, hasieran sorbalda nekez mugitu dezaketelako,eta Trak-ekin egiten dituzten ariketekin,egunetik egunera gero eta gehiago mugi daitezke.Horrek azkenean ariketa egitera,plataforma erabiltzera eta ahalik eta azkarren sendatzera bultzatzen ditu.
Pazienteen adinaren arabera, lesio mota desberdinak al daude?
Adinei dagokienez,harrigarria egiten zaigu zein diren Trak-eko erabiltzaile nagusiak.Aurkitu dugu 60 urtetik gorako gaixoak direla plataforma gehien erabiltzen dutenak,motibazio gehien dutenak,nahiz eta egia den adin tartearen arabera lesioa asko aldatzen dela. Baina edozein adin,fase edo lesioestadiorako ariketak ditugu eta fisioterapeutak programa horien arabera egokitu dezake.
Bizimodu berriak lesio berriak ekartzen ari al dira?
Bai.Hemen lesio ugari aurkitzen ari gara,batez ere gerrialdea eta zerbikalak,telelanetik eratorritakoak.Detektatu dugu orain bulegoko aulkietan lan egin beharrean maiz sukaldeko aulkietan edo zuzenak ez diren beste ohitura batzuetan ari garela.Lesioen bolumen nahiko handia aurkitzen ari gara eta protokolo zehatz bat sortzen ari gara horietarako.
Pandemiak lesioren bat areagotu al du?
Bai.Esan bezala,telelana eta bizimodu sedentarioak eragindakoak edo etxean denbora gehiago igarotzeagatik sortutakoak.Pandemiak areagotu duena teknologia honen erabilera da,eta osasun digitala batez ere,etxetik ariketa fisikoa egitea, etxetik birgaitzea,ordenagailua eta beste batzuk erabiltzea...guzti hori asko hazi da. Zer aholku emango zenuke lesioak ekiditeko?
Lesio bat dugunean fisioterapeutarengana joatera ohituta gaude,eskuzko tratamendua egitera,fisioterapeuta izatera tratatzen zaituena eta gero etxetik ariketak ez egitea. Hala ere,hainbat ikerketa ikusi ditugu esaten dutenak ariketa terapeutikoak lesioaren azken emaitzan eraginik handiena duela.Fisioterapeuta artatu eta ukitzeaz gain,ezinbestekoa da gaixoak etxetik ariketak egitea.Azkenaldian fisioterapeuta eta mediku asko ikusten ari gara apustu egiten dutenak honetan,ariketa terapeutikoan,lesioetatik errekuperatzeko modu gisa.
Zer da onena eta txarrena negozio bat sortzerako orduan?
Alde negatiboan,hainbeste ez den arren,zuk hartzen duzun erantzukizunaz,ordaintzeaz,erantzun behar duzun inbertitzaileez hitz egingo nuke...eta bizi behar duzun zatia da. Alde positibo gisa,lehenik eta behin,benetan gustatzen zaizun hori burutzeko eta lan egin ahal izateko ematen dizun askatasuna nahiko garrantzitsua da.Ondoren,asko gustatzen zaidan zerbait,egunerokoan egiten dudanarekin beteta sentitzen da,aurre egin behar eta gainditu behar ditudan erronkak. Zer aholkatuko zenieke enpresa sortzea pentsatzen ari diren pertsona horiei?
Erraza da esaten,baina arriskatzea,igerilekura jauzi.Bizi garen lekuan ez dago ekintzailetzaren hainbesteko kulturarik.Besteentzako lan egiteko hezten gaituzte,eta biztanleriaren zati handi baten helburu nagusia oposizio batzuk gainditzea eta irteera eroso bat izatea da, ekitearen ordez.Baina gizarte gisa ekintzailetza gehiago babestu behar dugu,eta igerilekura jauzi egin.
Nola ikusten duzu lan mundua gazteriari dagokionez?
Unibertsitatetik,karrerak asko zuzentzen dira eta nora joan behar duzun: unibertsitatea,praktikak eta gero bertan lan egiten jarraitzea.Zentzu horretan,ez da ondo moldatuta gaudela,baina ohituta gaude bizimodu horretara,eta ez dago ikasle edo gazteei ekiteko aukera ematen dieten aterik edo modurik.Uste dut laguntzak behar direla erakunde publikoetatik, hezkuntzatik,ikasleak ahalduntzeko eta ikus dezatela ekin dezaketela,bai ekonomiako,biologiako edo medikuntzako karrera batean.Edozein ibilbide motak ikasleei ekitea zer den irakatsi behar die, baita egunerokoan zein erronkari aurre egin behar dioten.
Zer plan dituzue Trak-entzat?
Lehenik eta behin,merkatuan finkatzea fisioterapia klinikekin eta ospitale zentroekin.Horixe da orain prestatzen ari garena,estrategia komertzial osoa eta horiei nola aurre egin.Eta gero,hortik aurrera, handiki pentsatuta,nazioartekotzea,gure taldea zabaltzea espero dugu...Baina gure epe laburreko helburua fisioterapia klinikekin eta ospitale zentroekin finkatzea da.
Teknologiaz,adimen artifizialaz...hitz egin dugu.Zure ustez,teknologia eta digitala etorkizuna al dira negozio batek arrakasta izateko?
Bai.Teknologia berriek lehen imajinatzen ez genituen aukerak ematen dizkigute,eta geratzeko etorri dira, baina hala ere,giza faktorea funtsezkoa dela ere esaten dut.Beti azpimarratu nahi dugu fisioterapeutaren osagarri bat garela; ez dugu inolaz ere hori ordezkatu nahi,ezin dugulako,nagusiki.Beste adibide bat telelana da,abantaila ugari dituena,baina uste dut ez dagoela lankideekin pertsonalki eta eskuz esku lan egitea bezalakorik,eta aurrez aurreko giza-faktorea ezin da galdu inoiz.
Nola bultzatuko zenituzke erabiltzaileek Trak erabiltzera?
Trak erabiltzailea lehenago eta hobeto berreskuratzeko tresna da.Lesioren bat baduzu eta lehenago errekuperatu nahi baduzu,zer hobe zure kabuz aritzea baino,jakinik zer egin behar duzun lehenbailehen berreskuratzeko,besteek esan beharrik gabe edo hurrengo asteko fisioterapeutaren kontsultaren zain egon beharrik gabe etapak erretzeko.Guk aukera hori ematen diegu paziente horiei,Trak erabili eta lehenbailehen birgaitu ahal izateko.
www.trak.es
Hemendik aurrera,Lanbide Heziketako ikasleek,ikasketak amaitzean,Espezializazio Ikastaroak egiteko aukera izango dute
Jon Lasa Galdos
Lanbide Heziketak ikasleen aldetik gero eta eskaera handiagoa badu eta lan-merkatuan azkar kokatzeko tasa handia badu,hobetzen jarraitzen du.Izan ere,Lanbide Heziketako espezializazio-ikastaro berriak EBOn argitaratuta daude dagoeneko. Unibertsitatetik irteten diren ikasleek master baten bidez espezializatzeko aukera duten moduan, aurten hasita,Lanbide Heziketako Goi Mailako Titulua amaitzen dutenek aukera izango dute ikasitako arloan espezializatzeko eta ezagutzak zabaltzeko,desberdintasun batekin,doakoak direla. Espezializazio ikastaroak Lanbide Heziketako titulua lortu eta beren gaitasun profesionalak etengabe garatzen ari diren lan merkatu batera zabaldu eta egokitu nahi dituzten pertsonei zuzenduta daude.Bere helburu nagusia Lanbide Heziketako lizentziatuei produkzio sektore desberdinen eskaera berrietara egokitzea ahalbidetzea da. Printzipioz,hauek dira Euskal Herrian emango diren espezializazio ikastaro berriak: ❚ Zibersegurtasuna Informazio
Teknologien Inguruneetan: •IES Zubiri Manteo •IES UNI Eibar-Ermua ❚ Zibersegurtasuna Teknologia
Eragileen Inguruneetan: •ICIFP Andra Mari •ICIFP Easo ❚ Fabrikazio Adimenduna: •CIFP Miguel Altuna •IES Laudioalde ❚ Espezializazio Ikastaroa
Artisau Okindegian eta
Gozotegian: •Galdakaoko Ostalaritza Eskola ❚ Zelula-Laborantzak: •CIFP Easo ❚ Ibilgailu Hibrido eta
Elektrikoen Mantentze-Lanetan Espezializatzeko Ikastaroa: •CIFP Bidebieta •Don Bosco CIFP •CIFP Meka •CIFP Mendizabala ❚ Fabrikazio Gehigarrien
Espezializazio Ikastaroa: •CIFP IMH ❚ Bideo-Jokoen Garapenean eta
Errealitate Birtualean
Espezializatzeko Ikastaroa: •CIFP Tartanga “Ibilgailu Hibrido eta Elektrikoen Mantentze-Lanetan Espezializazioa” ikastaroa 4 zentrotan emango da.Gainerakoak,bitan bakarrik, eta horregatik nabarmentzekoa da sektore hau goraka doala eta eskaera handia duela Euskal Lanbide Heziketan.
Datozen urteetan ikastaro mota hauen eskaintza askoz ikastaro gehiagorekin zabalduko dela espero da
Beraz,ikasleak aukeratutako arloan ezagutza teoriko eta praktikoetan prestatuta ateratzen baziren,orain beste buelta bat eman dezakete,bai ikasleek eta bai euskal lan merkatuak mesede egingo dieten trebetasunak hobetuz.
LH espezializazioa 2021ean LH espezializazio ikastaro berrien berri izan al duzu? Litekeena da espezializazio ikastaro hauei buruzko informazio gehiegirik ez izatea azkenaldian abian jarri direlako,baina oso itxura ona dutela ziurtatzen dizugu.Beraz,Lanbide Heziketako espezializazio ikastaroak zer diren eta zertan datzaten azaltzea proposatzen dizugu. Aspaldidanik,Lanbide Heziketa hurrengo maila batetara eramateko beharraz hitz egiten da.LHko ikasleek zein enpresek arlo zehatz batzuetan ikasketa zehatzagoak eskatzen zituzten,lan errealitatearen egungo eta etorkizuneko beharrei irtenbidea emateko. Beraz,baiezta dezakegu ikastaro hauek gaur arte Lanbide Heziketa izan zenerako urrats handia izango direla eta Europako beste herrialde batzuetako Lanbide Heziketara hurbilduko direla,hala nola Alemaniakoa edo Frantziakoa. Abiapuntu gisa,7 espezializazio ikastaro sortu dira familia profesional desberdinekin lotuta,erdi mailakoak zein goi mailako tituluak,eta espero da datozen urteetan ikastaro mota honen eskaintza ikastaro gehiagorekin zabalduko dela.Jakin nahiko al zenuke zein diren abian jarri diren lanbide heziketako espezializazio ikastaroak? Orduan,jarraitu irakurtzen. Esan genezake LHko espezializazio ikastaro berriak Lanbide Heziketako titulua duten ikasleentzako graduondoko ikasketak direla,beren prestakuntzarekin jarraitu nahi duten ikasleentzat,beren ikasketen arloetako jakintza eta trebetasun espezializatuak eskuratzeko. Lanbide Heziketako espezializazio ikastaroen iraupena 600 eta 720 ordu artekoa da,bi hiruhilekoren parekoa,adibidez.Ikastaroaren iraupenaren arabera,36 eta 43 kreditu artean esleituko da.Ikus dezakezunez,ikasturte bat baino gutxiagoan sakondu eta espezializatzeko aukera ematen duen ikastaroa egin dezakezu eta,batez ere,lan aukera berriei ateak irekitzen dizkie.
Nork ikas dezake LHko espezializazio ikastaro bat? Beharrezkoa al da aurreko titulaziorik? Azken galdera honen erantzuna baiezkoa da.Ikastaro horietako batera sartu ahal izateko,aukeratutako ikastaroaren arabera Goi Mailako titulua izan behar duzu.Gainera,ez zaizu Lanbide Heziketako edozein titulu balioko,baizik eta titulazio zehatz batzuen bidez bakarrik sartu ahal izango zara ikastaro horietara.
Emakumeak,'Beldur Barik'
Fundación Orienta Zaitez Fundazioa
Irailaren 1etik 10era,Gazteen Euskal Behatokiak 'Nola prebenitu Beldur Barik jarrerarekin indarkeria matxista gazteen artean' tailerra antolatu zuen Bilbon.Irati García López de Aguiletak,Beldur Barik-eko Idazkaritza Teknikoaren heziketa-edukien arduradunak eman zuen tailerra. Aurrez aurreko tailerra izan zen eta aukera egon zen entzule moduan aritzeko Zoom plataformaren bidez. Beldur Barik euskal gazteen artean indarkeria matxista eta sexista prebenitzeko erakunde arteko programa bat da (www.beldurbarik.eus) eta bere XII.edizioan dago.Emakundek kudeatzen du, Eudelen eta hiru foru-aldundien babesarekin eta Hezkuntza Sailaren, Gazteria Zuzendaritzaren, UPV/EHUren eta EITBren laguntzarekin. Indarkeria sexistaren jatorria kultura matxistan dagoela ulertuta, ezinbestekoa da gizarteeta kultura-eredu horri eusten dioten balioen eta sinesmenen multzoa eraldatzea.Eta eraldaketa sozial horretan lagundu ahal izateko,programaren helburua da gazteekin batera hausnarketa- eta eztabaida-prozesuak sustatzea, Beldur Barik jarrera azpimarratuz. Beldur Barik jarrera feminitateeta maskulinitate-eredu tradizionalen inposizioa hausten duten adierazpen multzoa da,eta erreferente positiboak eta ahalduntze-erreferenteak eta indarkeria matxistaren aurrean erantzun proaktibo,sortzaile eta eraldatzaileak ikusarazten dituzte. Formakuntzaren helburuak
❚ Indarkeria sexista eta matxistari buruzko oinarrizko kontzeptuak ikastea (eta horiek gaztaroan dituzten berezitasunak) eta indarkeria horren aurreko ikuspegi prebentiboa ikastea. ❚ Beldur Barik filosofia ezagutu eta ulertzea. ❚ Beldur Barik programa,haren funtzionamendua eta tresnak ezagutzea. ❚ Beldur Barik 2021 heziketa-tresnak ezagutzea. ❚ Gazteen artean indarkeria sexista eta matxista prebenitzeko egungo erronka nagusietan sakontzea. ❚ Indarkeria matxistaren prebentzioan esku-hartzeko esperientziak eta oztopoak,zailtasunak eta aukerak partekatzea. ❚ Indarkeria matxista prebenitzeko jardunbide egokiak identifikatzea. Hartzaileak: Lehentasuna izan zuten 12 eta 26 urte bitarteko gazteekin lan egiten dutenek edo lankidetzan dihardutenek (erakunde edo elkarteetan,administrazio publikoetan,enpresetan,ikastetxeetan,boluntariotzan...). ❚ Gazteriaren arloko langileak (Gazte Informazioa,Udalak,Aldundiak,Gazte eta Aisialdirako
Elkarteak,eta bestelako erakundeak). ❚ Gizarte hezitzaileak. ❚ Bigarren Hezkuntzako ikastetxeetako orientatzaileak.
Ibilbidea Beldur Barik programa Berdinsarea (berdintasunaren alde eta emakumeenganako indarkeriaren aurka lan egiten duten udalek osotutako sarea da) izeneko sarearen barruan sortu zen 2009an. Gaur egun,Emakunde-Emakumearen Euskal Erakundeak antolatzen du,Berdinsarea-Eudelen eta Araba,Bizkaia eta Gipuzkoako Foru Aldundien bultzadarekin batera.Gainera,Eusko Jaurlaritzako Hezkuntza Sailaren,Euskal Herriko Unibertsitatearen (UPV-EHU) eta EITB-ren laguntza dauka. Euskal Autonomia Erkidegoko udalek,azaroaren 25eko ospakizunen harira,Emakumeenganako Indarkeriareko Aurkako Nazioarteko Eguna dela eta,elkarlanean antolatzen dituzte era batera antolatutako kanpainak. 2006an, Berdinsarea eratu zen eta batera antolatutako lehenbiziko sentsibilizazio kanpaina abiarazi zen,eta ezaugarri eta tamaina desberdinetako 41 udalerrik baino gehiagok eman zioten babesa. Urterik urte,ekimenetan,ahalegina egin da indarkeriari buruzko kanpainetan azaltzen diren estereotipoetatik aldendu (indarkeria fisikora mugatuta, eta emakumea biktima irudira mugatuta) eta ikuspegi positibotik heltzeko.Izan ere,beharrezkoa ikusi da emakumeen ahalduntzea bultzatzera bideratutako mezuak indartzea eta herritar guztien inplikazioa lortzea.Eta baita, mutilekin, berriz, jarrera sexistei aurre egiteko neurriak lantzea,eta eraso sexisten aurrean zeregin aktiboa izan dezaten animatzea.Testuinguru honetan Beldur Barik programa sortzen da.Etenganbeko mugimenduan eta haunditzen doan programa da,eta bertan lan egin eta inplikatzen diren pertsonen beharrizanetara egokitzen dena. 2010ean lehenengo edizioa egin zenetik,urtero hasi egin da aurkeztu dituzten lanen kopurua,lehenengo edizioko 100 lanetatik 300 baino gehiagora azken urteotan.2011 urtetik aurrera ikuspegi aldaketa bat eman zen eta lanen kalitate artistikoa baino,agertzen zuten jarrera kontuan hartzera pasa zen.Urte horretan ere ikastetxeen eta Euskal Herriko Unibertsitatearen inplikazioa sustatu zen,inplikazio hori urteetan zehar mantendu da.Bigarren edizio honetan,lan guztiak web orri honetan jarri ziren ikusgai eta herri bozka jarri zen martxan. Urte hauetan zehar programa finkatzea lortu da,bai programak indarkeria sexista ekiditzeko egiten duen abordatzea zein den transmitituz,baita lan markoak finkatuz: gazteekin lan prozesuak zehaztuz,tokiko prozesuak ardatz hartuta.Urteak aurrera,tresna berriak sortu dira eztabaida prozesuak errazteko eta baita indarkeria sexistari aurre egiten duten Beldur Barik Jarrerak zeintzuk diren identifikatuz. Gazteekin eztabaida eta hausnarketa prozesu hauek sortu eta helarazi nahi horrretan,beraiei gerturatzen gara gure webgune eta sare sozialen bitartez,urtero gora egiten dute audientzia mailan eta jende gehiagorengana iristen gara.
Giza eskubideak Afganistanen
Afganistanek Estatu Batuen eta talibanen artean azken hilabeteetan jasan duen liskarra dela eta,herrialde horretako bizitanleen giza eskubideei buruzko hausnarketa egitea iruditu zaigu
Fundación Orienta Zaitez Fundazioa
Giza eskubideen gaia gatazkatsua da Afganistanen,eta gatazkak sor ditzake herrialde horrek azken 40 urteetan bizi izan duen egoera larria dela eta.Talibanek giza eskubideen urraketa ugari egin zituzten arren,talibanen osteko garaian giza eskubideen urraketek jarraitu egin dute,eta talde hori iritsi aurretik gertatu dira.Afganistanek giza eskubideen esparru sendoa du bere konstituzioaren barruan. Eskubideen proposamen bat Afganistango Errepublika Islamikoko konstituzioaren bigarren kapituluan dago jasota.Bizitzarako eta askatasunerako eskubidea konstituzionalki babestuta dago, baita epaiketa zuzena izateko eskubidea eta pertsona guztientzako errugabetasun-presuntzioa ere.Horrek herritar guztiei bermatutako giza eskubideen esparru sendoa ematen dio Afganistango Errepublika Islamikoari. Afganistango Segurtasun Indarrei eta bere inteligentzia agentziari giza eskubideen urraketa larriak egitea egotzi diete,hala nola derrigorrezko desagertzea, judizioz kanpoko exekuzioak eta susmagarrien torturak. Horrez gain,Afganistango segurtasun indarrek eta Afganistango Aire Indarrak ere lurreko operazioetan zibilen hilketan parte hartu dute, baita aire erasoetan ere. Mohammed Zahir Shah-ren monarkiaren barne,oro har,giza eskubideak errespetatzen ziren.1949tik lehen ministro Shah Mahmud Khanek prentsa askatasuna areagotu zuen,baina mugimendu horiek laster alderantzikatu ziren.1965eko uztailean onartutako Prentsa Legeak prentsari askatasun handia eman zion lehenengo aldiz.Prentsa askea zen arren,zenbait kasutan erregeak mehatxutzat jotzen ziren disidenteen komunikabideak itxi zituen.1978an Saur Iraultzaren ondoren,Afganistan gobernatu zuen Khalq errepublika komunista basatia izan zen,oposizioa indarrez zapalduz.Gobernuak milaka preso bahitu eta exekutatu zituen,landadisidente zibilak. Babrak Karmal buruzagi berriak zin egin zuen Khalqen basakeriarekin amaituko zuela,neurri batean egin zuena,baina giza eskubideen urraketek jarraitu zuten. Gobernuak sobietarrekin batera (Sobietar-Afganistango gerran) nahita bideratu zituen landa eremuetako asentamendu zibilak. Mohammad Najibullah presidentearen erreformen arabera,adierazpen askatasuna are gehiago hobetu zen,baina,oro har,giza eskubideak mugatuta zeuden. 1990eko hamarkadan,hainbat miliziek ankerkeriak egin zituzten zibilen aurka.Kabulgo batailan suziririk gabeko erasoek,batez ere Gulbuddin Hekmatyarren milizienek,milaka herritar hil zituzten.Talibanek,1996az geroztik agintean, emakumeei murrizketa handiak ezarri zizkieten,exekuzio publikoak burutu zituzten eta zibil gosetuei zuzenduriko nazioarteko laguntzak herrialdean sartzea eragotzi zuten.
XXI.mendea
2001eko Bonn Akordioak Afganistango Giza Eskubideen Batzorde Independentea sortu zuen giza eskubideen erakunde nazional gisa,giza eskubideak babestu eta sustatzeko eta giza eskubideen urraketa eta gerra krimenak ikertzeko.2004ko Afganistango Konstituzioak Batzorde Independentearen existentzia ziurtatu zuen. Etengabeko nahasmenduak,indarkeriak eta berreraikitze ahaleginak askotan gertatzen ari denaren argazki zehatza lortzea zailtzen duten arren,GKE batzuen txostenek Afganistango gobernuko hainbat adarrek giza eskubideen urraketetan parte hartzea leporatu diete. AEBetako soldaduek Afganistango zibilen aurka giza eskubideen aurkako urraketak ere egin dituzte, batez ere Baghrameko kartzeletan,non zibil errugabeek torturak, baldintza umiliagarriak eta tratu gizagabeak jasan zituzten.Estatu Batuek gogor kritikatu zuten soldadu arduradunentzako zigor arina.Talibanak kanporatzean Estatu Batuek babestutako Afganistango gudalburu ohiek eta indar handiko gizonek 2003an giza eskubideen urraketa ugari egin zituzten,hala nola bahiketak,bortxaketak,lapurretak eta estortsioak,azken lau hamarkadetan.
Torturari buruzko akordioa 2002ko martxoan,ABC News-ek esan zuen CIAko goi funtzionarioek galdeketa teknika polemiko eta gogorrak baimendu zituztela.Galdeketa egiteko tekniken artean,besteak beste,astindu eta zaplaztekoa egin zuten,presoak zutik kateatzea,presoa zelula hotz batean mantentzea eta urez bustitzea,eta itsaspekoa.2011n,Nazio Batuen Erakundeko ikerketa batek 379 atxilotutako elkarrizketen berri eman zuen eta poliziak edo inteligentzia zerbitzuak atxilotutakoek jipoiak,azazkalak ateratzea eta deskarga elektrikoak jasan zituztela aurkitu zuten.
Justizia sistema Afganistanek bi justizia sistema nagusi ditu: estatu sistema formala eta sistema tradizional informala.Sistema judizial arrunta dagoen arren,or.Auzitegi Gorenak,Segurtasun Nazionaleko Auzitegiak (terrorismoarekin lotutako kasuak jorratzen ditu),lehen eta bigarren instantziako auzitegiak,"jirga" eta "shura" erakunde tradizionalak martxan daude.
Zuzenbidea Segurtasun Nazionaleko Zuzendaritzari,Afganistango segurtasun nazionaleko agentziari,bere kartzelak zuzentzea,susmagarriak torturatzea eta kazetariak jazartzea egotzi diote.Bere sarekadetan zibilak nahita hiltzea ere egotzi diote. Bertako milizietako segurtasun indarrei,beraien espetxeak ere badituzte,torturak eta hilketa arbitrarioak leporatu dizkiete.Iparraldeko gudarosteek jabetzak suntsitzea, bortxatzea eta erailketak erabili dituzte desplazatutako paxtunak beren etxeak berreskuratzeko.Haurren lana eta pertsonen trafikoa ohikoak dira Kabuletik kanpo.Zibilak sarritan hil dituzte Gerrako Jaunen indarren arteko borroketan. Jendez gainezka dauden espetxeetako baldintza txarrek presoen gaixotasuna eta heriotza eragin dute. Kartzelak birgaitzeko programa 2003an hasi zen. Sistema judizial nazional eraginkorrik ezean,babes judizialeko eskubidea arriskuan jarri da epaiketa penaletan tokiko arau desorekatuak nagusitu direlako.Epaiketa justu baten printzipioak Afganistango konstituzioan eta prozedura penalean jasota daude,baina maiz urratzen dira hainbat arrazoirengatik,besteak beste,langile hezituak eta profesionalak (batez ere defentsako abokatuak),baliabide materialik eza,ustelkeria eta buruzagi eta politikarien legez kanpoko interferentzia.Azken lau hamarkadetan Afganistanen hainbat milaka pertsona behartutako desagerpenaren biktima izan dira.
