! ! ! rbsUvmj! ! fojt! ! UwjUnbtxbwmfcfmj!! da
tbtbvcsp! azerbaijanulenovani mosaxleobisaTvis
1
TviTmaswavlebelze muSaobdnen: kaxa gabunia nino SaraSeniZe Wabuki qiria qeTevan goCitaSvili mTavari redaqtori - merab babuxadia mTargmnelebi – roin yavreliSvili, vasil kuzibabaSvili
dizini: ilia WrelaSvilisa
2
Önsöz Gürcüce
Gürcista””n’in
devlet
dilidir.
Gürcüce, çeåitli tarihi sebeplerden dolayí Gürcistanda
oturan
Gürcü
olmayan
Gürcü
vatan-
daålarínín temas dili olmuåtur. Gürcülerin
özelliõi
misafirperverliktir.
Yüzyíllar boyunca Gürcüler ve Azeriler yan yana baríå içinde yaåamiåladir. Bu durum bugün de ayenen
devam
adiyor.
Düåmanlaríímízín
gayretlerine raõmen akíllí milletler yerine kendi
baríåí
tercih
etmiålerdir.
topraklarínda
oturan
birçok
düåmanlík Gürcüler
Gürcü
olmayan
halklarín haklarínín korunmasí, kültürünün ve sanatínín geleni
geliåtirilmesine yapmaktadír.
tabiyatíyla
yönelik
Ancak
gerekli
elinden
bunun
eõitim
için
seviyesi
gerekmektedir. Sovyetler milletlerarasí Gürcüler,
Birliõi temas
Ruslar,
konuåuyorlardí.
dili
Rusçaydí.
Ermeniler
Bugünkü 3
döneminde Azerler,
aralarínda
durum
ise
Rusça
farklí.
Azerbaycan’in devletler
ve
Gürcistan’in
olduklarí
için
Rusça
baõímsíz
eski
önemini
kaybetmiåtir. Her
devlet
devlet
kendi
dilini
televizyonlarí, diõer
resmi
dilinde
konuåtuõu
korumaktadír.
Devlet
radyolarí,
alínarak,
Gürcistan
makamlar
mahkemeleri
muesseselerinde
yapílmaktadír.
gözönüne olan
halkínín
faaliyet
devlet
Uluslararasí
genç ve
baõímsíz
tecrübe
devletleri
Azerbaycan’daki
faaliyetlerini
ile
resmi
devlet
dilinde
Sovyetler
eõitim
göstermektedirler. Yíllar
boyunca
sisteminde mevcut olan yanlíå dil politikasí nedeniyle, Gürcistan’da eden milli azínlíklara Gürcistan’ín
devlet
öõrenme
imkaní
Gürcüce
bilmeyen
dili
olan
verilmemiåtir. Gürcü
Gürcüce’yi Ancak
vatandaålarí
bugün birçok
zorluklarla karåílaåmaktadírlar. Gürcüce bilmek her Gürcü vatandaåí için åart ve gereksinimdir. Eski Gürcü
yanlíålíklarín asíllí
düzeltilmesi
olmayan
Gürcü
amacíyla
vatandaålarina
okullarda Gürcüce’yi öõretmek gerekmektedir.
4
Gürcü dilinin çok zengin bir tarihi var. Gürcüler
Kafkasya’da
milletlerden Inguåça,
oturan
biridir.
Abhazca
en
Daõistanca,
ve
Çerkezce
eski Çeçence,
Gürcüce’nin
akraba dilleridir. Azerice Gürcüce’nin akraba dili deõildir. Azrice Türkçe grubuna aittir. Ancak doõal olarak yüzyíllar boyunca bu diller arasíndaki iliåkiler sonucunda Türkçe’den Gürcüce’ye, Gürcüce’den de Azerice’ye birçok Gürcü kelimeler girmiåtir. Atalarímíz,
komåu
ve
dost
ülkeleriyele
iliåkileri kurmak için komåu devletlerin dillerini
öõrenmiålerdir.
örnek
alarak
Tarihte
aramízda
konuåalim.
5
ana
bunun
birçok
dillerimizde
1. Ses ve Harf Konuåma
esnasínda
insan
kelimeler
kullaníyor. Kelime ise anlamíní açíklamaktadír. Örneõin,
kelime-Anne
bizi
doõaní
kelime köpek - evcil hayvaní Fark
ettiõiniz
kísímlardan
v. s.
gibi,
ibarettir
anlatíyor;
kelime
dar
a-n-n-e, k-ö-p-e-k ...
kelimenin bu küçük kísímlarína `ses~ deniliyor. Sesin herhangi bir oluåumu kelime olusmuyor: *`Bomõro~, *`Tmcs~, *`Bakrt~’in anlamí
yok,
manasízlíktír...
bu Bu
v. s. hiç bir
kelime itibarla
deõil ses
bir
oluåumundan
gayrí, kelimenin anlamlí olmasí da gerek. Kelimenin seslerin
anlamí
belirli
ile
önemi
sadece
mantíõína
uygun
olarak
yaratílabilir. Örneõin, kelime arka dört sesin a-r-k-a birleåiminden oluåmuåtur ve anlamí bize açík, ayní sesleri diõer sürette yerleåtirsek ya
baåka
anlaåmazlík
bir
kelime
*`kraa~,
(örn:kara),
*`akra~,
çíkabilir.
6
*``ark~
yada
-
ortaya
Åöyleki, anlam sadece belirli mantíõa uygun olan söylenilen ses grubunda olabilir. Ses
duyulur;
Seslerden
kelime
ve
kelimelerden ise cümleler oluåmaktadír. Dünya’da çok dil var. Ayríca düåüncelerini kaõída dökemeyen, alfabesi olmayan, bazí ilkel kavimler de var. Halihazírda Dünya halklardan çoõunun
kendi
alfabesi
var.
Gürcülerin
de
farklí bir alfabesi vardír. Kelimenin
küçük
kísmíní
(ses)
özel
bir
iåaretle yazabiliriz ve bu yazílan iåarete harf denilir, bazí dillerde ses ile harf birbirine denk gelmiyor. Örneõin Rusçada `вода~ yazílír, amma `вада~ olarak telaffuz edilir; beå harfle yazílan
`борщ~
kelimesi
7
dört
sesle
telaffuz
edilir.
Ayní
durum
Ingilizcede:
`table~
yazílír, amma `teibl~ olarak telaffuz edilir, `teacher~
yazílír
–
Ticha
olarak
telaffuz
edilir. Harflerin
bütünü
alfabeyi
oluåturmaktadír.
Her harfin kendi adí vardír. Harf-iåaret olan A’ nin adí `An~ dir; B’ nin `Ban~. `Anbani~ adí ise ilk iki olan Gürcü harflerinden `An~ ile `Ban~ nin birleåiminden türemiåtir.
!bo! Gürcü laríní
+
!cbo
alfabesinde akílda
yer
iyice
= alan
tutmak
harflerin için
yardímcí olabilir:
`abgad evzaT ikal mano, paJa rasta ufqa
RayaS,
Caca Zawa Waxa jaha~.
8
bocboj åu
adåiir
qarTuli anbani -
a
b
-
b
g
-
g
d
-
d
e
-
e
v
-
v
z
-
z
T
-
t
i
-
i
k
-
k
l
-
l
m
-
m
n
-
n 9
o
o
-
p
-
p
J
-
j
r
-
r
s
-
s
t
-
t
u
-
u
f
-
p
q
-
k
-
õ
y
-
kx
S
-
å
-
ç
10
-
ts
-
dz
c
w
- ts
W
-
t책
x
-
x
j
- c
h
h
-
11
2. Kelime ve Kelimenin anlamí Muhattab
olan
insana
düsünceleri
açík-
lamak için cümleye biçim vermek gerekir. Herbir cümle kelimelerden ibarettir. Kelime cümleyi inåa etmek için tuõladír:
anne,
baba,
okul,
gerek bir
yazíyor,
inåa
ediyor, dün, saf ve saire. Bu kelimeler, her åeyden
önce,
birbirinden
farklí
telaffuzdan
dolay ayrílíyorlar, yaní onlar farklí seslerden oluåmaktadír. Örneõin, kelime sesten
ibarettir
(o-k-u-l).
ise
ses
defa
A
iki
okul dört farklí Baba
kelimesinde
tekrarlaníyor.
Böylece
kelimeler seslerden `inåa ediliyor~. Her kelimelerin
dilde
olan,
bilinmesi
mecburiyettir.
sík
günlük
Konulara
limeleri takdim ediyoruz:
12
göre
kullanílan,
hayat
için
bir
síralanan
ke-
!!Ubwj!J $ 1.
I Bölüm
gacnoba. zmna aris. piris nacvalsaxelebi Taníåmak. Fiil aris (var). Åahís zamirleri
me var kac-i.
Sen xar qal-i.
is bavSvia.
Ben erkeõim.
Sen bayansín.
O çocuktur.
kac-i qal-i
Yalín hal
=
aris → a is aris bavSvi is bavSvia.
bavSv-i me da Sen megobrebi varT, - Cven megobrebi varT. Ben ve sen dostuz - Biz dostlaríz. Sen da ali megobrebi xarT, - Tqven megobrebi xarT. Sen ve Ali dostsunuz - Siz dostsunuz. giorgi da ali megobrebi arian, - isini megobrebi arian. Giorgi ve Ali dosttur - Onlar dosttur.
I.
me
-
II. Sen III. is
Cven Tqven isini
13
- gavicnoT erTmaneTi! – Taníåalím! - Tqven batoni alievi - (niazovi, SevardnaZe) brZandebiT? - Siz sayín Aliyev (Niyazov, Åevardnadze) misiniz? - Cemi gvaria alievi (niazovi, adamia...). - Benim soyadím Aliyev (Niyazov, Adamia). - sasiamovnoa! - Memnun oldum! - moxaruli var, rom gagicaniT! – Taníåd íõímízdan memnun oldum! - me var kote adamia (ali niazovi). - Ben Kote Adamia’yím (Ali Niazovum). - Zalian sasiamovnoa Tqveni gacnoba! - Taníåd íõímízdan memnum
oldum.
- neba momeciT, warmogidgeT! - Izninizle kendimi takdim edeyim! - neba momeciT gagacnoT... - Izninizle taníåtíralím... - es kote adamiaa (batoni niazovia). - Bu Kote Adamiadir (Sayin Niazovdur). - me mqvia... - Benim adím... - Cemi gvaria... - Benim soyadím... - Cemi saxelia... - Benim adím... - ra gqviaT? - Adíníz ne? - ra gvari brZandebiT? - Soyadíníz ne?
* * * _ gavicnoT erTmaneTi, me kote adamia var. _ moxaruli var, rom gagicaniT! _ Tqven batoni alievi xarT? ( // brZandebiT?)
14
_ diax, Cemi gvaria alievi. _ sasiamovnoa. * * * _ gamarjobaT! me var kote adamia! Tqven vin brZandebiT? _ me ali alTuni var. _ Zalian sasiamovnoa! es Cemi megobaria, batoni vasili! _ sasiamovnoa! _ Cven am ojaxSi pirvelad varT. _ marTla? _ diax. _ me adrec var namyofi. Cveni maspinZeli Zalian kargi kacia. _ diax, mec ase vfiqrob. * * * _ Sen Cvens jgufSi xar? _ diax. _ gavicnoT erTmaneTi, Cemi saxelia zurabi. _ zaza. _ Zalian sasiamovnoa. _ CemTvisac. _ esec Cveni jgufelia, ilia. _ sasiamovnoa.
15
Ben (Men)
Biz
me
Cven
Sen
Siz
Sen
Tqven
O
Onlar
is
isini
16
gramatika Dil bilgisi
Åahís zamirleri
Konuåtuõumuzda
Åahís
zamirleri
gerekir.
Konuåan åahís Gürcücede `me~ – yaní `ben~ iåareti ile belli olur, muhatap ise `åen~ yaní `Sen~ iåareti ile. III. Åahísa ise `is~ yaní – O – denilir. Cven [biz]
–
Tqven [siz]
ben ve sen (ben ve o); –
isini [onlar] –
sen ve o; o ve o (Çoõunluk).
Yalín hal Gürcücede insan ile nesne adí yalín halíndadír:
ai kaci.
es aris kaci.
ai qali.
es aris qali.
ai bavSvi.
es aris bavSvi.
ai deda.
es aris deda.
ai mama.
es aris mama.
ai Zma.
es aris Zma.
ai da.
es aris da. 17
Yalín halinde isime ya
ek
`-i~
eklenir, ya
da eksiz kalír:
I-i eki olan:
ve eki olmayan
kac-i
mama
qal-i
deda
bavSv-i
da
biW-i
Zma
aris [Var]
Fiil
Gürcücede Fiil
aris [var] mevcudiyeti göster-
mektedir. Gürcücede Fiil aris [var] kísaltílmíå åeklinde rasgelebilir:
aris →® a (ris) is aris rusi – rusi-a.
es aris kaci
=
es kacia;
es aris qali
=
es qalia;
es aris bavSvi
=
es bavSvia.
18
$ 2.
daTanxmeba da uaryofa. kiTxviTi sityvebi. kuTvnileba Mutabik olmak ve inkar etmek. Soru ke limeleri. Aidiyet
- vin aris es? – Bu kim? - es merabia. – Bu Merab. - vin aris Seni megobari? – Senin arkadaåín kim? - Cemi megobari alia. – Benim arkadaåím Ali. - ra aris es? – Bu ne?
vin r Soru kelimeleri
- es saxlia. – Bu ev.
- zemfira lias daa? – Zemfira Lianín kizkardeåi mi? - diax, zemfira lias daa.
– Evet,
kizkardeåidir. - kote coliania? – Kote evli mi?
Zemfira
Lianin
dix ki ho r ver -
- ara, kote ucoloa.
Mutabik olmak ve
– Hayir, Kote bekar.
inkar etmek
es
eg 19
is
rasakvirvelia!
- Tabi ki!
ra Tqma unda! - Ne demek! araviTar SemTxvevaSi! - Asla, katiyen! rogor gekadrebaT!
- Hayír ne demek!
geTanxmebiT – Kabul ediyorum! ki batono! - Baåüstune! kargi! - Tamam! keTili! - Tamam! Tanaxma var! - Razíyím! siamovnebiT! - Memnuniyetle! aucileblad! – Mutlaka, elbette! mzad var! - Hazírím! marTalia! - Haklísíníz! SevTanxmdiT! - Anlaåtík! ra Tqma unda!
- Tabiatíyla!
rasakvirvelia! araviTar SemTxvevaSi! - Asla! Katíyen! Hiç bir zaman! winaaRmdegi var! - Ben buna karåíyím! Tqven cdebiT! – Yanílíyorsunuz! piriqiT! - Hayír bilakis! ar SemiZlia! - Yapamam!
Edemem!
ar geTanxmebiT! - Desteklemen! me mgoni – Saníyorum. ara mgonia – Sanmíyorum. iqneb... – Olursa...
20
eWvi mepareba – Åupheleniyorum. SeuZlebelia! – Imkansízdír!
* * * _ is ucoloa? _ diax, is ucoloa. _ ras brZanebT! is ucolo araa, is coliania. _ Tqven coliani xarT? _ diax, me coliani var. Tqven? _ ara, me ara var coliani, ucolo var. * * * _ Tqven gaTxovili xarT? _ diax, me gaTxovili var. Tqven? _ me gasaTxovari var. * * * _ rogor fiqrob, dRes Cveni gundi moigebs? _ ara mgonia. _ me mgoni, moigebs. _ Zalian mepareba eWvi. _ viTom ratom? _ imitom, rom is gundi ufro Zlieria. _ stadionze ar wamoxval? _ vera, ver wamoval. _ iqneb rogorme moaxerxo?
21
_ vera, ver SevZleb. _ Seni stumrebic wamoiyvane. _ ara, es SeuZlebelia! amdeni dro ar eqnebaT.
emi Seni misi Iyelik zamiri
Cemi megobari kote me azerbaijaneli var. Cemi saxelia ali.
vcxovrob
marneulSi.
Cemi
megobari qarTvelia. misi
saxelia
kote.
is
cxovrobs
TbilisSi. kote biznesmenia. naTela kotes da aris. is moswavlea. vin aris zemfira? - zemfira Cemi daa. naTela da zemfira megobrebi arian.
isini
xSirad
arian
coliani var. kote ucoloa.
22
erTad.
me
gramatika Dil bilgisi Iyelik ve iåaret zamirleri Cemi, Seni, misi, Cveni, Tqveni, maTi Iyelik zamirleri asaõída maruzdur. Cemi [Benim] – (Bana ait olan) Cveni [Bizim] – (Bize ait olan) Seni [Senin] – (Sana ait olan) Tqveni [Sizin] – (Size ait olan) misi [onun] – (ona ait olan) maTi [onlarín] – (onlara ait olan). Iyelik zamirleri nesnenin kimseye veya nesneye ait olduõunu belirtmektedir: Cemi megobari.
Cveni saxli.
Seni Zma.
misi da.
* * * es [Bu], eg [O]
is [Iåaret] zamirleridir. es
birinci åahísa yakín olan insan ile nesneyi, eg – Ikinci Åahísa yakin olan insan ile åahís, ve O ise birinci ile ikinci Åahístan uzak olan insan ile Åahíslarda belirtmektedir belirtmektedir.
es kaci (Yanímdaki adam). eg kaci (Yaníndaki adam). is kaci (Benden ve senden uzak olan adam).
23
Sorularí belirten kelimeler – vin? ve ra? Kim ve Ne? Soru sözcükleridir. Cevab olarak isim kullanílmaktadír. vin?
ra?
kaci
saxli
qali
qalaqi
deda
sofeli
bavSvi
ZaRli
maswavlebeli
kata...
Kim soru
kelimegi Gürcücede insanlarí,
Ne
–
ise diõer (can ve cansíz) isimleri belirtiyor.
Mutabakat ve inkar etme ekleri diax [Evet], ki [Evet], ara [Hayír], ho [Evet], vera [Hayír]
– eklerdirler.
Mutabakat anlamína geliyor inkar etme ekidir
diax
ara
ho
vera
ki
24
$ 3. misalmeba da gamomSvidobeba Selamlaåmak ve vedalaåmak me v-ar
Cven v-ar-T
Sen x-ar
Tqven x-ar-T
is ari-s
isini ari-an
* * *
gamarjoba!
- Merhaba!
gagimarjos! gamarjobaT!
- Merhabalar!
gagimarjoT! salami!
- Selam!
mogesalmebiT!
- Saygí ile selamlíyorum!
dila mSvidobisa! – Günaydín! saRamo mSvidobisa!
- Iyi akåamlar!
* * * kargad brZandebodeT! – Hoåça kalín! Güle güle!
kargad iyavi!
- Hoåça kal! (Hoåça kalín!)
momaval Sexvedramde! - Birdaha sefere görüåmek üzere! mSvidobian Rames gisurvebT! - Iyi geceler dilerim! mSvidobiT! – Elveda! naxvamdis! - Görüåmek üzere! Rame mSvidobisa! -
Iyi geceler!
Zili nebisa! - Hayírlí geceler!
25
karg-ad Ahval
keTili mgzavroba!
- Iyi yolculuklar!
droebiT! - Görüåmek üzere! * * * dila mSvidobisa! ve saRamo mSvidobisa! Selamlaåma åekilleridir;
Rame mSvidobisa! ise vedalaåma åekli.
me-c, isini-c, Cven-c * * *
-c
_ gamarjoba!
- eke
_ gagimarjos! _ rogora xarT? _ Tqven rogor xarT? _ kargad! _ mec kargad var. _ Tqveni mSoblebi? _ isinic kargad arian. * * * _ salami! _ gamarjoba! _ rogora xar? _ kargad. Sen rogor xar? _ mec kargad var. _ Seni mSoblebi rogor arian? _ gmadlob, kargad. _ yvela momikiTxe! _ didi madloba! Senc momikiTxe Seni mSoblebi!
26
* * * _ dila mSvidobisa! _ dila mSvidobisa! _ ra aris axali? _ araferi. SenTan ra aris? _ disertacias vicav. _ marTla? rodis? _ or kviraSi. _ aucileblad moval. _ Zalian gamixardeba! _ aba, kargad iyavi! _ kargad iyavi! warmatebebs gisurveb! _ gmadlob!
* * * _ nikas gaumarjos! _ gamarjoba! _ sad midixar? _ moskovSi mivdivar. _ marTla? mec movdivar! _ ra kargia! erTad vimgzavrebT! _ ho, mec Zalian gamixarda! _ aba, wavediT, ar davagvianoT!
27
* * * _ Sen daTo ara xar? _ diax, daTo var. _ rogor xar? _ kargad. Tqven vin brZandebiT? _ mamaSenis megobari var, murTazi. _ bodiSi, rom ver gicaniT! _ ara uSavs. sad midixar? _ sofelSi. mapatieT, matarebelze magviandeba! _ kargi, aba, gaiqeci! _ kargad brZandebodeT! _ kargad iyavi!
Selamlaåma åekilleri gamarjoba! – Selamlaåmanín åu åekli hem dostlar,
hem
gerekse
de
farklí
yaåta
olan
insanlar
arasínda kullanílír. gagimarjos! – Åu åekil ise cevar olarak kullanílír. gamarjoba! åekle cevap olarak ayní åekil gamarjoba! verilir: _ gamarjoba!
_ gamarjoba!
_ gagimarjos!
_ gamarjoba!
Konuåmalarda, göstermek
terbiye
ile
özel
saygílarí
üzere konusma dilinde gamarjobaT!
28
åekil
kullanílír,
ancak
sözkonusu
åekil
Gürcü
edebi-
yatínda kullanílmaz. Nazik cevap åekli åudur: merhabalar size (veya
gamarjobaT!):
_ gamarjobaT!
_ gamarjobaT!
_ gagimarjoT!
_ gamarjobaT!
* * * esnasínda
esasen
naxvamdis!
åekil
yakínlarda
tekrar
görüåmek
üzere
anlamína geliyor. mSvidobiT! Åekil çok nadir
kul-
Vedalaåma kullanílír
lanílíp
ve
görüåmenin
kesildiõi
veya
uzun
vade
ile
ertelenmesi takdirde kullanílír. Vedalaåmanín nazik åekilleri åunlardír: kargad brZadebodeT! momaval Sexvedramde!
29
gramatika Dil bilgisi Fill `var aris~_in åahísa göre degiåmesi Biz (I - me, II – Sen, III - is) Åahíslarí oõrenmiå bulunuyoruz artík. Fiilde
söz konusu Åa-
híslar özel bir iåaretlerle belirlenir. I Åahísí belirtmek üzere fiil önüne harf ekleniliyor:
me v-ar
v-
(Ben im), me v-muSaob
(Ben çalíåíyorum); II Åahísí belirtmek üzere fiil önüne
x-
harf, yada ek leniliyor, eksizkalír: Sen x-ar (Sen sin ), Sen muSaob III sonuna
Åahísí
(Sen çalíåíyorsun);
(is)
belirtmek
-s harf ekleniliyor:
o dur), is muSaob-s
üzere
is ari-s
fiil
(O var,
(O çalíåíyor);
I Åahís (konusan) veya II Åahís (muhatap) çoõulda olduõunda, fiil sonuna leniliyor:
-T harf
ek-
Cven v-ar-T, Cven v-muSaob-T... Tqven x-ar-
T, Tqven muSaob-T... III Åahís (onlar) sonunda
-an, -en
belirtmek üzere fiil
ekler kullanílíyor: isini ari-an,
isini muSaob-en.
30
Åahís iåaretlerinin tablosu: Tek 1
me - v- . . . . . . .
2
Sen
3
-
x-
(Hiç
Çok Cven v- . . . . . . .. . . . . . -T
bir Tqven x- (Hiç bir åey)
.
åey) . .
. -T
is - . . . . . . . . . . . -s
isini. . . . . . . . .. . . -an (-en)
Ahval hal karg-i (iyi) halin åeklidir. kargad
(yice) Ah-
val hali nin åeklidir. Hal keyfiyeti, sebebi, hal ve åartlarí, ahvalí belirtmektedir: karg-ad (iyice), cud-ad (kötü), erT-ad (birlikte)... Ek -ad veya yalníz
-d
ahval hali belirt-
mektedir.
Ek -c Ek -c
metinlerde defalarca rastlanír: me-c, isini-c, Cven-c...
Ek -c
ilave etmeyi belirtiyor, yaní åey-
lerin listesine daha biri ekleniyor: giorgi Cemi megobaria, Tamari Cemi megobaria, levanic Cemi megobaria.
31
$ 4. madloba, bodiSi, milocva, keTili survilebi Teåekkür etmek, özür dilemek, tebrik etmek, iyi dilekler _ gilocav dabadebis dRes! – Doõum gününü tebrik ederim. _ gmadlob, Zmao! – Teåekkür ederim, kardeåim! _ dRes qeifi iqneba? – Bugün yemek _ ara, qeifi ukve iyo. – Hayír,
olur mu?
yemek (ziyafet) vardi
artík. _ vin iyvnen? – Kimler idiniz? _ Cven viyaviT, megobrebi. – Biz bütün, arkadaålar. _ samwuxaroa, me rom ar viyavi. – Maalesef _ mec vwuxvar, daviT! – Ben de üzüldüm
katílamadím.
Davit.
Zma-o!
viyavi - viyaviT,
daviT!
iyo - iyvnen,
Çagirma åekilleri
iqneba – iqnebian. * * *
_ gmadlobT!
- Teåekkür ederim!
_ didi madloba!
- Çok teåekkür ederim!
32
_ didad gmadlobT! _ madlobeli var!
- Çok teåekkür ederim! - Çok memnunum!
_ Zalian damavaleT!
- Size borçluyum!
_ uRrmesi madloba! - Çok teåekkür ederim! _ ukacravad! _ mapatieT!
- Özür dilerim! - Affedersiniz!
_ Tu SeiZleba... – Mümkünse... _ gTxovT, mapatioT!
- Özür dilerim lütfen!
_ bodiSs vixdi! - Affedersiniz! _ didi madloba... -
Çok teåekkür ederim...
_ daxmarebisTvis - Yardímíníz için. _ mowvevisTvis - Davetiniz için. _ sikeTisTvis - Iyilik ettiõiniz için. _ yuradRebisTvis... – Ilgilendiõiniz için... _ ukacravad, rom SegawuxeT! – Zahmet çektiginiz için özür dilerim! _ ukacravad, rom gagawyvetineT! _ Sözünüzü kestiõim için özür dilerim! _ ukacravad, rom davagviane! _ Geç kaldíõím için özür dilerim! _ ukacravad, rom galodineT! _ Beklettiõim için özür dilerim! _ gilocavT axal wels! – Yeni Yílíníz kutlu olsun! _ gilocavT dabadebis dRes! – Doõum gününüzü tebrik ediyorum! _ gilocavT daqorwinebas! _ gilocavT gaTxovebas!
33
- Evlenmenizi tebrik ederim!
_ gisurvebT bednierebas! – Mutluluk diliyorum! _ gisurvebT janmrTelobas! – Cansaõlík diliyorum! _ gisurvebT warmatebebs! – Baåarílar diliyorum! _ gisurvebT yvelafers saukeTesos! – En iyilikleri diliyorum! _ gisurvebT bednier mgzavrobas! – Iyi yölculuklar dilerim! _ icocxleT da idRegrZeleT!
- Uzun yaåamalar dilerim!
* * * _ mapatieT, davagviane. _ araferia. _ bodiSs vixdi! _ Tqveni brali ar aris. _ es saCuqari Tqven! _ didi madloba! _ momikiTxeT ojaxis wevrebi! _ gmadlobT. * * * _ gilocavT dabadebis dRes! gisurvebT bednierebas! _ didi madloba! _ mSvenivrad gamoiyurebiT! _ gmadlobT! _ amindic Cinebulia! _ SesaniSnavi amindia! _ saucxoo sufraa! _ mixaria, rom mogwonT!
34
* * * _ ukacravad, rom gawuxebT, aq ra aris? _ aq aris gimnazia. _ adrec gimnazia iyo? _ ara, adre skola iyo. * * * _ megobaro, es Seni manqanaa? _ diax, Cemia. _ Tu SeiZleba, gawie. ver gavdivar! _ axlave. _ didi madloba! _ arafris. * * * _ daTo, daamTavre universiteti? _ diax. _ gilocav! _ gmadlob! _ axla ras apireb? _ aspiranturaSi vabareb gamocdebs. _ rodis aris gamocdebi? _ erTi ukve iyo, xval meore iqneba. _ aba, warmatebebs gisurveb! _ didi madloba!
35
gramatika Dil bilgisi Çaõrí hal Yalín
hal
belirttiõinde
bir
åey
kullanílír.
yada Ancak
åahísín bir
ismini
åahísí
(veya
hayvaní) çaõírdíõímízda çaõrí halíní kullaníyoruz. Ekleri ise -o; -v
harflardír:
Bir åeyin (åahísín) adlandírmasí: çaõírmak, hitap etmek: kac-i
kac-o
da
da-o
Zma
Zma-o
Sesli ile sonuçlanan bazí bir isime = -v
harf
ekleniliyor: qveyana-v, turfa-v... Çaõrí halinde özel isimler kök åeklinde rastlanmaktadír: daviT! ali! mariam!
aris
(var) Fiil
aris göre zaman,
ín zamana göre deõiåmesi
(var) Fiil gerek
deõiåiyor. gelecek
Zamanín zaman,
üç
geçmis
åahís gerekse zamana åekli
zaman.
(var)-ín zamana göre deõiåmesi: 36
var:
åimdiki
Fiil
aris
Åimdiki zaman
___
aris
___
gelecek zaman ___ iqneba ___ ___
geçmiå zaman aris
Fiil
iyo
var olacak
___
vardí
(var) ín åahís ile zamana göre deõiåimi
aris (var)
Fiil
ín
geçmiå ile gelecek
åekilleri de åahísa göre deõiåiyor:
Åimdiki zaman Tekil
Çoõul
1
me var
Cven
2
Sen xar
Tqven xarT
3
is
isini arian
aris
varT
gelecek zaman Tekil
Çoõul
1
me
viqnebi
Cven viqnebiT
2
Sen iqnebi
Tqven iqnebiT
3
is
isini iqnebian
iqneba
geçmiå zaman Tekil 1
me
2 3
Çoõul
viyavi
Cven
viyaviT
Sen iyavi
Tqven
iyaviT
is
isini
iyvnen
iyo
37
$ 5. grZnobebis gamoxatva; dapatiJeba-miwveva Duygularí belirtmek; Davet etmek ra kargia!
- Ne güzel!
ra sasiamovnoa! ra mSvenieria!
- Harika!
ra bednierebaa! gasaocaria!
- Çok memnun edici!
- Ne mutluluk!
- Harika!
SesaniSnavia!
- Mükemmel
Cinebulia!
- Nefis!
saucxooa!
- Mühtis!
samwuxaroa!
- Çok yazík!
vwuxvar! - Üzülüyorum! dasanania! - Maalesef! Zalian gulnatkeni var! - Kalbím aõírdí! ra saSinelebaa! - Bir dehået! ra sisulelea! - Ne bir serserilik! ras brZanebT! - Ne demek! es ukve metismetia! - Bu kadarí da fazla artík! ra samarcxvinoa! - Ne ayíp! SeuZlebelia! - Imkansízdír! gTxovT... - Rica ederim! momawodeT, Tu SeiZleba! misiniz!
38
- Lütfen uzatabilir
momeciT, Tu SeiZleba!
- Lütfen verebilir misiniz!
neba miboZeT, dagpatiJoT sadilad (kinoSi, TeatrSi, restoranSi). Müsaadenizle sizi yemeõe (Sinemaya,
Tyatroya,
Restoranta) davet edeyim. Tu SeZlebT, gvewvieT stumrad!
- Lütfen, misafirimiz olun!
minda visauzmo TqvenTan erTad. Sizinle birlikte yemek isterdim. miTxariT, geTayva...
- Lütfen diyebilir misiniz...
Tu SeiZleba, maCveneT...
- Lütfen gösterebilir misiniz... gTxovT:
visauzmo visadilo vivaxSmo
_ momweroT - (mektup) yazíníz. _ miamboT – anlatíníz.
Tu SeiZleba: -
Lütfen:
_ adeqiT (abrZandiT) – kalkíníz. _ dajeqiT (dabrZandiT) - oturun (oturunuz). _ mipasuxeT - cevap veriniz. _ momeciT – veriniz. _ momwereT - (mektup) yazíníz. _ miambeT – anlatíníz.
39
neba momeciT (miboZeT) dagpatiJoT: -
Izninizle sizi:
_ TeatrSi – Tiyatroya. _ kinoSi – Sinemaya. _ restoranSi - Restorana davet edeyim. SeiZleba: - Izninizle: _ gTxovoT? - Size rica edebilir miyim? _ dagirekoT? - Size telefon edebilir miyim? _ gnaxoT? - Sizi görebilin miyim? _ wavide? – gideyim mi? minda raRac gkiTxoT - Bir şey sormak istiyorum. TqvenTan minda saubari - Sizinle konuåmak
istiyorum. * * * vaSa, movigeT! – Aferín, kazandík! uh, rogor civa saxlSi! – Ne kadar soõuk ya, evde! vaime, magidaze Wiqebi ar aris! –MMasada bardaklar yoktur! ah, netavi WiqaSi wyali iyos! – Bardakta su olsaydí! afsus, ra kargi iyo Cveni erTad gatarebuli Tveebi! Yazík, beraber geçirdiõimiz aylara!
uh, vaSa, vaime, ah, afsus!
Tve-eb-i, xe-eb-i
Ünlem
Çoõul
gTxovT: _ adgeT (abrZandeT) - kalkín (kalkíníz). _ dajdeT (dabrZandeT) - oturun (oturunuz).
40
_ mipasuxoT. - cevap veriniz. _ momceT. - veriniz.
Teatr-Si, Wiqa-Si, ezo-Si, restoran-Si, yava-ze. * * * _ winaaRmdegi xom ara xarT, aq rom davjde? _ ara, dabrZandiT. _ kargi kafea, ara? _ diax, kargi kafea. _ Zalian SegawuxeT? _ ara, ras brZanebT. _ yavas dalevT? _ siamovnebiT. _ aq mSvenieri yava aqvT. _ geTanxmebiT. _ namcxvari gnebavT? _ ara, gmadlobT.
41
gramatika! Dil bilgisi Ünlem
Ünlem
insanín
keyfiyetini
veya
duygularíní belirtir. Insanín
çeåitli
duygularí
duygular
ise
çeåitli
ünlemlerle
isteõin
(eh,
oh,
beõenmenin,
ax),
var
ve
bu
belirtilir: sevincin,
hayranlíõín (oh, vaSa! viS!...) üzgünlüõün (hoi, ui! vai), åaåkínlíõín (va, daxe, biWos!) yazíklíõín (eeh, afsus, oo...); tiksinmenin
(fu, fuuh); acíklamanín
(hi, he);
cesaret vermenín (ha!) v. s. Isim çoõul
Gürcücede çogul Tve
eki
___
dRe ___
-eb Tve
ile belirlenir: + eb - i
dRe + eb - i
Tekilde yalín halda olan isime lenir, çoõulda ise ek -i
-eb
eklenir: kac-i – kac-eb-i bavSv-i – bavSv-eb-i
42
ek -i ek-
ekten sonra
Ekler -ze ve
-Si eklerdir. Gürcücede ekler isim
sonuna eklenir ve ekseriyetle konumu (mevkiyi) belirtir: saxlSi Sedis
(eve giriyor); xeze adis
(aõaca tírmaníyor); magidaze TefSia
(tabak
masadadír); WiqaSi wyalia (bardakta su var)... -ze ve
-Si diõer anlama da geliyorlar: kinoSi (sinemada) yavaze (kahve içmeye)
43
$ 6. ojaxi; naTesaobis aRmniSvneli saxelebi Ale; Akrabalíõí belirten isimler _ didi ojaxi gyavT? - Aileniz büyük mi? _ diax, me didi ojaxi myavs: - Evet, benim ailem büyük büyük. _ eqvsi suli varT. myavs dac da Zmac. _ Hepimiz altí kiåiyiz. Kízkardeåim ve kardeåim de var _ mSoblebi Tu gyavT? - Anne -babaníz var mi? _ deda myavs, mama ara myavs. - Annem var. Babam yok. _ ramdeni Svili gyavT? - Kaç çocuõunuz var? _ sami Svili myavs: ori vaJi da erTi qaliSvili.
_
Üç çocuõum var. Ikisi erkek, birisi kíz.
_ SviliSvili Tu gyavT? - Torunuz var mí? _ vinaa Tqveni coli? – Eåiniz (karíníz) kim? _ bebia da babua cocxlebi arian?
_ Dedeniz, nineniz saõ mí? * * * Cveni
ojaxi
sakmaod
mravalricxovania,
eqvsi
suli
vcxovrobT: me, Cemi Zma, Cemi da, dedaCemi, mamaCemi da bebiaCemi. Cemi bebia gamomcemlobaSi muSaobs; dedaCemic iq muSaobs, mamaCemi ki institutSia. Cemi ufrosi Zma, laSa, studentia. Cemi Zmis megobrebi xSirad modian CvenTan. Cemi
44
da, Tekla, moswavlea. mec moswavle var. me da Cemi da erT skolaSi vswavlobT. me Cemi dis klaselebTan vmegobrob, Tekla ki Cems klaselebTan megobrobs. * * * naTesavi - akraba qmari - koca coli - karí Svili - çocuk SviliSvili - torun biZa, Zia - amca, dayí deida - teyze mamida - hala bicola - yenge ZmiSvili - yeõen disSvili - kíz yeõen biZaSvili - amcaoõlu, dayoõlu deidaSvili - teyzeoõlu mamidaSvili - halaoõlu siZe - damat rZali - gelin mazli - kayín muli - görümce colisda - baldíz colisZma - kayínbirader qvisli - bacanak mamamTili - kaynata
45
dedamTili - kaynana simamri - kaynpeder sidedri - kaynana * * * _ dRes bevri gakveTili gaqvs? _ diax, bevri gakveTili maqvs. _ rodis amTavreb? _ orze. _ mere ra gaqvs? _ mere xan cekva maqvs, xan
simRera. xan cekva maqvs, xan simRera baõlaç - xan
* * * _
vaJa Tqveni naTesavia?
_
diax, Cemi biZaSvilia.
_
bevri naTesavi gyavT?
_ diax, bevri naTesavi myavs: mamida, biZa, biZaSvili, deidaSvili, mamidaSvili. _ Zalian kargia. me ki cota naTesavi myavs. * * * _ coli ar gyavs? da
da
baõlaç
Zma
_ ara, jer ara myavs. Sen? _ me myavs. _ Svili ramdeni gyavs?
46
_ ori Svili myavs - qal-vaJi. _ da-Zma ar gyavs? _ ara, da-Zma ar myavs.
ndz: kargi Svili dedis gulis vardiao. Iyi çocuk annesinin kalbínín gülüdür.
davimaxsovroT: Aklímízda tutalím: Cemi Zma dedaCemi, mamaCemi;
Cemi da
dedaSeni, mamaSeni.
Seni biZa Seni deida
ancak
myavs, maqvs Aitlíõí belirten
myvs:
mqvs:
deda
wigni
mama
fanqari
da
fuli
ZaRli
saxli
ojaxi
CanTa
47
gramatika! Dil bilgisi Iyelik zamirinin bir özelliõi
Gürcücede Iyelik zamir aitliõi belirten isim önünde bulunur, ancak bazí bir halde isim sonundan da gelir: Cemi bebia - bebiaCemi, Cemi babua - babuaCemi... Bazí gelir.
hallerde
Ancak
isim
Iyelik önce
zamir
isimden
kullanílmasí
sonra
cümleye
bir
deõiåiklik kazandíríyor. Örneõin - ded-mamis Svili - kardeåler: dedaCemi (deda + Cemi) mamaCemi (mama + Cemi) Aynísí gibi: dedaSeni, dedaTqveni, mamaSeni, mamaTqveni.
Baõlaç
Kelime
ile
cümleleri
baõlamak
için
baõlaç
kullanílír. Baõlaçlar åunlardír: da, Tu, xan, an. didi da patara, gogo Tu biWi,
saxlsa Tu quCaSi, deda an mama,
48
kaci da qali,
xan wvims, xan Tovs...
xan, an baõlaçlar kelimeleri karåílaåtírmak veya ayírmak için kullanílír: didi an patara. xan didi, xan patara. Fiil maqvs (var) ve myavs (var)
Biz Iyelik zamiri öõrenmiå olduk artík: Iyelik zamiri kimseye veya bir åeye aitlíõí belirtir. Gürcücede
fiil
maqvs
(var)
ve
myavs
(var)
aitlíõí belirtmektedir: me maqvs = Cemia;
Sen gaqvs = Senia; mas aqvs = misia.
me myavs = Cemia; Sen gyavs = Senia; mas hyavs = misia. Gürcücede fiil (var) ín iki åekli kullanílír ve canlí ile cansízlarí belirtmektedir: (deda myavs; fuli
maqvs).
velosipedi
Istisna
olarak
manqana
(araba)
ve
(bisiklet) kelimeleri canlí gibi kul-
lanílír, çünkü onlar muharriktirler ve konuåan zat canlí gibi idrak eder.
49
$ 7. adamianis sxeulis nawilebi Vücut Tavi
tani
kiseri
zurgi xeli
mkerdi
fexi
adamianis sxeuli Semdegi nawilebisgan Sedgeba:
Vücut: Tavi, tani da kidurebi. – Baå, vücut, kollar ve bacaklar. Tavis ukana nawils kefa hqvia. - Kafanín arka kísmína ense denilir. Tavis wina nawili saxea. – Kafanín ön kísmí yüzdür. Tavi tans ukavSirdeba kisriT. – Baå vücute boyunla baõlanír. kisris wina mxares yeli ewodeba. Boynun sonrasí omuzlardír.
maqvs, myavs gaqvs, gyavs aqvs, hyavs
kisris Semdeg modis mxrebi.
50
– Boyun sonrasí omuzlardír. mxrebs ebmis xelebi. – Omuzlara kollar baõlanír. xelis mtevanze adamians xuTi TiTi aqvs. El üstünde beå parmak var. yvelaze msxvili ceria, yvelaze patara ki nekia. En büyüõü baåparmaktír, en küçüõü ise seíse parmaõídír. TiTebi mTavrdeba frCxilebiT. – Parmaklar tírnakllarla sonuçlanír. sxeulis wina mxares mkerdi hqvia, ukanas - zurgi. Vücutun ön kísmína göõüs denilir, arka kís mína – sírt. adamians aqvs ori xeli da ori fexi. Insanín iki eli ve iki ayaõí var. xelebi da fexebi – kidurebia. – Eller ve kollar. erTi, ori, sami, oTxi, xuTi, eqvsi, Svidi, rva, cxra, aTi – Sade saylardír
adamians aqvs ori: - Insanín iki: _ Tvali – gözü; _ yuri – kulaõí; _ xeli – elí; _ fexi - ayaõí
- var.
adamians aqvs erTi: - Insanín bir:
51
_ Tavi – baåí; _ cxviri – burnu; _ piri - agzí – dili var.
* * * _ ramdeni fexi aqvs adamians? _ adamians aqvs ori fexi. _ ramdeni Tvali aqvs? _ ori Tvali aqvs. _ cxviri? _ cxviri erTi aqvs. _ ramdeni fexi aqvs ZaRls? _ ZaRls aqvs oTxi fexi. * * * _ Seyvarebuli Tu gyavs? _ myavs. _ ra hqvia? _ fatima. _ ra feris Tvalebi aqvs fatimas? _ mwvane Tvalebi aqvs. _ Tmebi? _ Tmebi wablisferi aqvs. _ Sen? _ me Taflisferi Tvalebi da Savi Tmebi maqvs. _ lamazi kbilebi aqvs fatimas?
ferebi: mwvane, wablisferi, Savi...
_ diax, Zalian lamazi kbilebi aqvs.
52
_ kbili ramdeni gaqvs? _ yvela kbili maqvs. _ janmrTeli kbilebi gqonia. _ ho. _ me ki cudad maqvs saqme. kargi stomatologi xom ar gyavs? _ myavs. _ sad muSaobs? _ ager WavWavaZeze aqvs klinika. _ Seni saxeliT mival. _ keTili.
zedsarTavi saxelebi: marjvena, marcxena, msxvili, grZeli, mokle, didi, patara, lamazi, janmrTeli, mwvane, Savi
* * * es xelis TiTebia. Cven ori xeli gvaqvs: marjvena da marcxena.
TiTo
xelze
xuTi
TiTi
gvaqvs:
cera
TiTi,
saCvenebeli TiTi, SuaTiTi, araTiTi da neka TiTi. ceri mokle da msxvili TiTia. saCvenebeli TiTi cerze grZelia. SuaTiTi yvela TiTze grZelia. neka TiTi yvela TiTze patara da wvrilia. cers ori saxsari aqvs. yvela sxva TiTs sami saxsari aqvs.
andaza: tyuils mokle fexebi aqvso. Yalan kísa zaman geçerlidir.
53
gramatika! Dil bilgisi Fiillerin zaman ile aõíza õore deõiåmesi Aõízlara göre Fiilin her üç zaman içinde deõiåmesi: Åimdiki zaman
Tekil 1 2 3
me vaSeneb Sen aSeneb is aSenebs
Çoõul Cven vaSenebT Tqven aSenebT isini aSeneben Gelecek zaman
Tekil 1 2 3
me avaSeneb Sen aaSeneb is aaSenebs
Çoõul Cven avaSenebT Tqven aaSenebT isini aaSeneben Geçmiå zaman
Tekil 1 2 3
me avaSene Sen aaSene man aaSena
Çoõul Cven avaSeneT Tqven aaSeneT maT aaSenes
54
`aqvs, hyavs~ Fiil-in åahísa göre deõiåmesi (åimdiki zaman)
Gürcücedeki
cansízí
maqvs,
fiiler
ve
myavs
canlíyí
farklí
belirten
bir
åekilde
deõiåmektedirler. Canlí:
Tekil 1 2 3
me Sen mas
maqvs gaqvs aqvs
Çoõul myavs gyavs hyavs
Cven Tqven maT
gvaqvs gaqvT aqvT
gvyavs gyavT hyavT
Sayí sífatlarí
Sayí sífatí bu åeyin miktarí ile sírasíní ve kísmín bütüne nispeten oraníní belirtir. Asíl
sayí
sífatlarí
Gürcücede
åöyle
ifade
edilir: erTi, ori, sami, oTxi, xuTi, eqvsi, Svidi, rva, cxra, aTi. Biz sayí sífat olan on tane kelime taníyoruz artík. Ona ikinci sayí sífat ile belirten kelime
`meti~ – fazfalíõí
eklenerek on artí fazla olan mik-
tarí belirtebiliriz: 11 12 13 14 15 16 17 18 19
(a)T
erT(i) or(i) sam(i) oTx(i) xuT(i) + meti eqvs(i) Svid(i) rva cxra
55
=
TerTmeti Tormeti cameti ToTxmeti TxuTmeti Teqvsmeti Cvidmeti Tvrameti cxrameti
Say sífat
yirminin kökü farklídír: 20 - oci
Gürcücede yírmiden sonraki sayí sífatlarí da kökler
birleåimiyle
sífat arasínda
oc-
+
åekilleniyor,
baõlaç
da
da
+
ancak
iki
sayí
yer alír: erTi ori sami oTxi xuTi eqvsi Svidi rva cxra aTi
56
21 22 23 24 25 26 27 28 29 30
-
ocdaerTi ocdaori ocdasami ocdaoTxi ocdaxuTi ocdaeqvsi ocdaSvidi ocdarva ocdacxra ocdaaTi
$ 8. saaTis cnoba Saat tanímasí ai saaTi. – Iåte saat. es aris saaTi. – Bu saattír.
es saaTia. _ romeli saaTia? – Saat kaç? _ Tormeti saaTia. – Saat on iki.
romeli saaTia? romeli? – Soru kelime-
* * * _ romeli saaTia? _ oTxi saaTia
_ romeli saaTia? _ axla xuTis xuTi wuTia.
Ok on ikiyi geçtiõinde sonraki saat baålar ve dakikalar da ona aittir. Bu gibi hallerde ismin =in hali kullanílír.
57
xuTis aTi
xuTis TxuTmeti
wuTia
xuTis oci
xuTis ocdaxuTi
wuTia
wuTia
wuTia
xuT-is aTi // TxuTmeti // oci wuTia – Ismin=in hali xuTis naxevaria – Beåin yarísídír, demezler, yerine dört buçuktur derler: xuTis ocdaaTi wuTia. Tam
zamaní
belirtmek
için
Yalin
hal
kul-
lanílír. xuT-i saaTia; aT-i saaTia, Svid-i saaTia... Daha sonraki saat baåladiõinda ismin=in hali kullanílír: aT-is naxevaria, xuT-is aTi wuTia, eqvs-is ocdaxuTi wuTia... Ikiyi
geçtiõinde
ismin
=e
hali
kullanílír
(kaç dakika kaldí):
ramdeni wuTi aklia Svids? Svids aklia 25 wuTi.
Svid-s aklia
Svids aklia 20 wuTi. Svids aklia 15 wuTi. Svids aklia 10 wuTi. Svids aklia 5 wuTi.
58
Ismin-e hali
ramdeni? romeli? Soru kelimeleri? * * * _ leqciebi romel saaTze gewyeba? _ Tormet saaTze. _ rodis mTavrdeba? _ oTxze. _ mere gcalia? _ mere ori saaTi ar mcalia. _ rodis gecleba? _ eqvsze. _ maS, Svidi saaTisTvis SegviZlia erTad wavideT. _ sad? _ restoranSi dagvpatiJes. _ kargi, Svid saaTze SevZleb. _ naxvamdis!
ormocdaxuTi –
_ Sexvedramde!
Bileåik
Sayí
sífatlarí
* * * _ romelze gadis es matarebeli? _ aTis naxevarze. _ maS kidev ormocdaxuTi wuTi gvqonia dro.
59
_ ho. _ axla romelia? _ cxras aklia TxuTmeti wuTi. _ gzaSi ramdeni dagvWirdeba? _ ocdaxuTi wuTi. _ maS ar vagvianebT? _ ara. xuT wuTSi gavdivarT.
* * * _ es saaTi winaa? _ ratom ggonia? _ Cems saaTze eqvsis aTi wuTia, aq ki eqvsis oci wuTia. _ iqneb Seni saaTia ukan? _ ara mgonia. Sens saaTze romelia? _ CemTan eqvsis TxuTmeti wuTia. _ modi da gaige axla!
60
gramatika! Dil bilgisi romeli? (hangísí),
Soru kelimeleri
ramdeni?
(ne kadar)
romeli? (hangísí),
ramdeni? (ne kadar) soru
kelimeleridir. Kelime romeli?
zamaní oõrenmekte
kullanílír: - romeli saaTia? - oTxi saaTia. ramdeni?
miktarí oõrenmekte kullanílír: ramdeni? ramdeni aris? ® ramdenia? ocia, oria, xuTia...
Ismin = in ve = e hali -e
ve
Ismin
=i
halleri
Ismin
hal
åekilleridir. Gürcücede aitlíõí Iyelik zamirleri (Cemi, Seni, misi
- benim, Senin, Onun) belirtir. Ancak cümlede
diõer bir isim kullandíõí zaman, kimseye veya bir åeye aitliõíní ismin kac-is xeli -
in hali belirtir.
yaní adama ait olan el, adamín eli
olarak belivlenir.
61
gazafxul-is Tveebi - Ilkbahar aylarí - yaní aylar Ilkbahara aittir. -e hal çeåitli anlamí taåímaktadír. Onlardan birisi ise zamaní belirtir. _ romeli saaTia? _ xuT-s aklia oci wuTi; _ Svid-s aklia aTi wuTi; _ aT-s aklia xuTi wuTi...
Sayí sífatlarínín orfografisi
Bileåik Sayí sífatlarí yazdímíõímízda åunlarí bilmek gerek: a)
da
ile bileåen Sayí sífatlarí beraber yazílír: ocdaxuTi, ormocdaaTi, samocdasami...
b) Teåekkül edilmiå Sayí sífatlarí ayrí ayrí yazílír: aTas cxraas ormocdaCvidmeti...
62
$ 9. dRes, xval, zeg. dRe da Rame Bugün, yarín, ertesi gün, gündüz ve gece
dila
SuadRe
saRamo
dilas SuadRisas saRamos SuaRamisas RamiT Zarflar
Wam // miirTmev * * * _ ali, romel saaTze iRviZeb? _ Svid saaTze. _ rodis sauzmob? _ cxris naxevarze vsauzmob. _ sauzmeze ras miirTmev? _ marto Cais vsvam. _ rodis sadilob?
63
Rame
_ leqciebis Semdeg, 3 saaTze. _ sadilze ras miirTmev? _ sups, Semwvar kartofils, salaTebs. _ rodis vaxSmob? _ saRamos 8 saaTze. _ ras miirTmev? _ Cais, namcxvars an yvels da purs.
Gürcücede
mutat
ve
nazik
muameleler
farklídír. Nazik muamele sayígí belirten usuldur:
miirTviT!
mobrZandiT!
(Tqven),
miirTmevs, mobrZandeba (is), miirTmev,
mobrZandebi (Sen).
* * * _ romeli saaTia? _ axla xuTs aklia TxuTmeti wuTi. _ Sen romel saaTze sadilob? _ xuT saaTze. Sen? _ mec am dros vsadilob. _ Zalian kargi.
64
* * * _ dRes kus tbaze mivdivarT, xom ar wamoxval? _ dRes Zalian dakavebuli var. _ ra saqme gaqvs? _ diliT leqciebi maqvs. _ leqciebs SuadRisTvis morCebi. _ SuadRisTvis unda visadilo, mere cotas davisveneb. naSuadRevs ki biblioTekaSi mivdivar. _ saRamos ras akeTeb? _ saRamos koncertze var dapatiJebuli. gvian Ramemde gagrZeldeba. _ maSin xval wamodi. xvalac mivdivarT. _ xval SeiZleba. * * * _ zafxulSi Rame moklea, dRe ki grZeli. _ zamTarSi? _ zamTarSi piriqiTaa: Rame grZelia, dRe ki mokle. _ ese igi, zamTarSi male Ramdeba, ara? _ diax.
65
guSinwin guSin
dRes
Geçen gün Dün
xval
zeg
mazeg
Bugün Yarín Öbür gün Daha öbür gün
* * * ali bolniselia. is bolnisSi cxovrobs, magram swavlobs TbilisSi, soflis misi
meurneobis
ojaxi
maswavlebelia,
universitetSi.
didia. deda
mama ki
axmedi
ekonomistia.
ali dilas Svid saaTze iRviZebs, pirs
ibans,
sauzmobs
da
universitetSi
avtobusiT midis. SuadRisas leqciebi mTavrdeba da is saxlSi
brundeba.
saRamos
ali
isvenebs
an
saseirnod
fexiT midis. ali leqsebs wers. axla is werils swers giorgis. werilSi leqsia.
avtobus-iT Ile hali
fex-iT
wers – ali werils s-wers – ali giorgis werils
66
gramatika! Dil bilgisi Rabít síygasí dRes, xval, zeg -
Zarflar-bugün, yarín, öbür
günü. Zarf faaliyetin ne gibi olduõunu belirtir: nerede, ne zaman, nasíl, niçin: rodis movida? [Ne zaman geldi?]
axla, guSin, maSin,
adre... sad (saiTken) wavida? [Nereye gitti?] - win, ukan, SigniT... rogor iqceva? [Nasíl davraníyor?] - kargad, cudad, ase, ise... ratom akeTebs? [Niye yapíyor?] - amitom, imitom... risTvis muSaobs? [Niçin çalíåíyor?] - amisTvis, imisTvis... ramdenjer moigo? [Kaç defa kazandí?] - orjer, amdenjer... Sorulara göre ulacín bir kaç grubu vardír. Bunlar åunlardír: yer, zaman, ahval, sebep, amaç, ölçü - miktar ve síra ulaçlarí. Ulaç deõiåmezdir yaní åeklini ne çekime ne de aõíza göre deõisir.
67
Ile hali
Ile hali aitliõi belirtmektedir. Bir iålemde kullanílan åey ile halindedir: Wiq-iT vsvam wyals; dan-iT vklav cxvars, Cangl-iT vWam saWmels... Bardakla su içiyorum, orum,
bíçakla koyun kesiy-
çatalla yemek yiyorum. ek
-iT
Ile haline aittir.
Fiile uyan aõízlar (hareket eden ve iålem gören)
Gürcücede belirtir. göre
Fiil
Åahíslar
bir
Fiile
uymaktadírlar.
iki
veya
muhteviyat
Fiilin
üç
åahísí
ile
gramere
åahísí
belirten
iåaretleri de var. ali
werils
wer-s
-
Ali
mektup
yazíyor
–
Muhteviyatina göre Fiile iki åahís uymaktadír: o yazíyor
onu. Fiil ise hareket eden åahísín
-s
ekini içeriyor. ali werils s-wer-s giorgis - Ali Giorgiye mektubu yazíyor-muhteviyatina göre åahís Fiile uymaktadír: o ona onu yazíyor. Fiil ise hareket eden åahísín
-s
ve iålem gören
içeriyor.
68
åahísín s-
eklerini
$ 10. kviris dReebi, Tveebis saxelebi; TariRi Hafta günleri, aylar isimleri; tarih weliwadSi Tormeti Tvea: Yílda on iki ay var: ianvari
Tebervali marti
ivnisi
Temmuz
agvisto
Subat
Mart
aprili maisi
ivlisi
Ocak
Nisan
Agustos
seqtemberi
Eylül
oqtomberi
Ekim
noemberi
Mayis
Kasím
dekemberi
Haziran
Aralík
2002 Январь П 7 14 21 28
В 1 8 15 22 29
С 2 9 16 23 30
Февраль Ч 3 10 17 24 31
П 4 11 18 25
С 5 12 19 26
В 6 13 20 27
С 3 10 17 24
Ч 4 11 18 25
П 5 12 19 26
С 6 13 20 27
В 7 14 21 28
С 3 10 17 24 31
Ч 4 11 18 25
П 5 12 19 26
С 6 13 20 27
В 7 14 21 28
Ч 3 10 17 24 31
П 4 11 18 25
С 5 12 19 26
В 6 13 20 27
Апр ель П 1 8 15 22 29
В 2 9 16 23 30
В 2 9 16 23 30
П 7 14 21 28
В 1 8 15 22 29
С
Ч
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
П 1 8 15 22
С 2 9 16 23
В 3 10 17 24
С 1 8 15 22 29
П
В
6 13 20 27
7 14 21 28
Ч 2 9 16 23 30
П 3 10 17 24 31
С 4 11 18 25
В 5 12 19 26
Ч 1 8 15 22 29
П 2 9 16 23 30
С 3 10 17 24 31
В 4 11 18 25
С 2 9 16 23 30
П 1 8 15 22 29
С 2 9 16 23 30
В 3 10 17 24
П
В
С
Ч
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
П 1 8 15 22 29
С 2 9 16 23 30
В 3 10 17 24 31
Июнь
Август
Ок тябрь
Пояснительная подпись под рисунком.
В
Май
Июль П 1 8 15 22 29
Март
П 4 11 18 25
П
В
С
Ч
П
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
С 1 8 15 22 29
В 2 9 16 23 30
В 1 8 15 22 29
Сентяб рь
П
В
С
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
Ноябрь
П
В
С
Ч
П
С
2 9 16 23 30
3 10 17 24
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
Дек абрь
П
В
С
Ч
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
П
В
С
Ч
П
С
2 9 16 23 30
3 10 17 24 31
4 11 18 25
5 12 19 26
6 13 20 27
7 14 21 28
orSabaTi
В 1 8 15 22 29
kvira
samSabaTi oTxSabaTi xuTSabaTi paraskevi
SabaTi
kvira
69
* * * _ kviris romeli dRea orSabaTi? _ orSabaTi kviris pirveli dRea. _ samSabaTi? _ samSabaTi meore dRea. _ oTxSabaTi? _ mesame. _ xuTSabaTi? _ meoTxe. _ kvira? _ kvira meSvide dRea. * * * _ romeli welia axla? виз организации. Название организации Адрес основного места работы Адрес, строка 2 Адрес, строка 3 Адрес, строка 4
2003
Телефон: (555)555-5555 Факс: (555)555-5555 Эл.почта: PROVERKA@microsoft.com
_ axla aris ori aTas sami weli. _ SarSan romeli weli iyo? _ SarSan iyo ori aTas ori weli. _ gaisad romeli weli iqneba? _ gaisad iqneba ori aTas oTxi weli. _ Sen romel wels daibade? _ me davibade aTas cxraas oTxmoc wels. _ ese igi, ocdasami wlisa xar. _ diax.
70