W H AT ’S I N A N A M E
D O C U M E N TA I R E F OTO G R A F I E
W H AT ’ S I N A N A M E
W H AT ’ S I N A N A M E
Uitgave ter gelegenheid
van het 25-jarig jubileum van de
Landelijke Groep Documentaire Fotografie
2020
TEN GELEIDE
6
De Landelijke Groep Foto Journalistiek werd 25 jaar geleden in november 1995 opgericht onder de naam Gespreksgroep Fotojournalistiek en Reportage. Aanvankelijk, in de fase voorafgaand aan de oprichting, was ook even de naam Gespreksgroep Straatfotografie in beeld. Nu, met ingang van ons jubileumjaar, is de naam gewijzigd naar Landelijke Groep Documentaire Fotografie. Is onze naam belangrijk? Ja, de nieuwe naam sluit beter aan bij de fotografie van de leden. De 38 fotografen van onze groep maken series die over diverse onderwerpen of thema’s gaan. Straatfotografie, reportagefotografie, portretfotografie met een documentaire waarde, sociaal documentaire fotografie, journalistieke fotografie, foto’s met of zonder mensen, en ga zo maar door. Kenmerkend is de verhalende fotografie van onze groep. Wat wil de fotograaf vertellen? Daar gaat het om. De beeldtaal moet herkenbaar zijn, de signatuur van de maker.
We werken graag seriematig; met korte verhalen, of jarenlang lopende projecten, soms meer verbeeldend dan informatief. Belangrijk is dat de beelden spreken en de inhoud ontsluiten, of juist niet. Want een goede foto hoeft geen antwoorden te geven, stelt ook vragen. Zo ook de titel van dit jubileumboek van onze groep. In een stellende vorm of met een vraagteken. Als native English speaker lees ik de titel als een vraag. Een vraag geeft ruimte. Precies wat de fotografen van onze groep toepassen. What’s in a Name? Beste lezer, laat u ook door de vraag leiden en geniet van al het prachtige fotowerk waar wij heel trots op zijn! Ons 25-jarige jubileumboek is van een geweldige groep gelijkgestemde fotografen die uit alle hoeken van Nederland komen. De titel van het boek, met of zonder vraagteken: een goede foto blijft altijd een vraag.
Carol Olerud, november 2020
Ten geleide | Carol Olerud, coördinator Landelijke Groep Documentaire Fotografie
7
RAMON MANGOLD Fotograaf Ramon Mangold trok na zijn jeugd op het Zeeuwse Walcheren naar Breda voor zijn studies grafische vormgeving en fotografie aan de kunstacademie Sint Joost. Breda is uiteindelijk ook zijn uitvalsbasis geworden als fotojournalist met een voorliefde voor regionaal nieuws. Herkenbare verhalen met een persoonlijke insteek. Fotografie is voor hem als fotograaf niet enkel observeren en documenteren maar vooral het vastleggen van een (persoonlijke) beleving. Bij de opening van een nieuwe speeltuin, het jaarlijkse Jazzfestival of de rode loper van het Nederlands Filmfestival… frontrow of voor een overzichtsplaat vanaf het dak, Ramon is er met zijn camera bij.
Ramon Mangold (1980) studeerde grafische vormgeving en fotografie aan de kunstacademie St. Joost in Breda. Gedurende deze studie verdiepte hij zich tevens in (kunst)filosofische vakken aan de faculteit wijsbegeerte van de Universiteit van Tilburg. Na het afronden van zijn opleiding is hij actief binnen de documentaire- en journalistieke fotografie. Hiernaast houdt hij zich bezig met pop- en concertfotografie. Tevens is hij vakdocent aan de School voor Fotografie in Breda en Utrecht. Voor zijn reportages reisde hij veelvuldig door Europa, Afrika, Azië en Zuid-Amerika. Resultaten hiervan zijn zichtbaar in publicaties en op exposities waaraan hij deelneemt. In 2017 verscheen zijn boek ‘Katholiek Brabant’ bij uitgeverij Berne. 8
Geïnspireerd door zijn katholieke opvoeding en het religieuze leven in de bisschopsstad waar hij studeerde, begon hij na zijn opleiding aan het langlopende documentaire fotoproject ‘Katholiek Brabant’, wat na een decennium resulteerde in het gelijknamige fotoboek met als ondertitel een kleurrijk volksgeloof. In dit 320 pagina’s tellende document geeft Ramon het katholieke leven weer van Aarle-Rixtel tot Zegge: met de bonte processies, levendige parochies, religieuze gemeenschappen, buitenlandse bedevaarten en imposante kerkgebouwen. Zijn reportage over Mgr. De Korte, als nieuwe bisschop van ’s-Hertogenbosch, werd in 2016 bekroond met een eerste prijs bij de Zilveren Camera in de categorie ‘Personen in het nieuws’. Dat jaar ontving hij tevens, in dezelfde categorie, de derde prijs voor de fotoserie die hij maakte tijdens Serious Request, over de doodzieke zesjarige Tijn, die met nagels lakken veel geld ophaalde voor kinderen in de derde wereld. Na Brabant richt hij nu zijn camera op de Nederlandse Kerkprovincie en brengt hij de wereldwijde devotie voor Maria in beeld.
WHAT’S IN A NAME Het blijft lastig uitleggen op een verjaardag dat je graag fotografeert. Nee, geen bruiloften. Nee, geen dieren. Nee, geen landschappen. Nee, geen portretten. Nou misschien toch wel… maar alleen als het verhaal dit nodig heeft.
perspectief, een nieuwe realiteit. Niemand weet wat we over tien jaar vinden van de beelden die we deze dagen maken van het huidige coronatijdperk. Van wat ze dan zien waar we nu naar kijken.
2018 Jeruzalem, het Kaddesj-jatom gebed wordt gelezen op de Joodse begraafplaats op de Olijfberg. © Ramon Mangold
Uiteindelijk zijn documentaire fotografen een beetje de eigenheimers onder de beeldmakers, want van tevoren weten ze niet waar ze gaan eindigen of willen eindigen -het is geen reizen maar zwerven- want is er helemaal geen vastgesteld eindpunt. Natuurlijk komt er óóit die expositie of dat boek… maar dat kan soms een decennium of zelfs kwart eeuw duren. Maar dan heb je ook wat! Juist het verstrijken van de tijd is de toegevoegde waarde aan je werk, een nieuw
Reislustige zwervers zijn de groep fotografen uit dit boekwerk zeker. Van een vervreemdend Vlaanderen tot aan de lente in Lissabon of letterlijk Made in China. Maar waar de gemiddelde toerist zijn best doet dezelfde foto te vervaardigen als gespot in de folder waaruit hij zijn reis boekte, is het de documentairemaker die de realiteit van het land accepteert zoals zij zich aan hem voordoet. Of zoals Ton Hendriks het in zijn boek Beeldspraak mooi verwoordt: “De documentaire
9
2020 Breda, zorg voor de doden. Ryshene Rog (links) verzorgt al weken met aandacht en toewijding de vele coronadoden in het mortuarium. ©Ramon Mangold
fotografie streeft er naar zich over de sociaalmaatschappelijke werkelijkheid uit te spreken, om informatie te geven en een visie te leveren in een politieke of sociale context. (..) De documentaire fotografie gaat uit van het medium als een venster op de werkelijkheid. Uiteraard is dit een venster met een persoonlijk perspectief, maar de realiteit achter het beeld is het hoofdmotief.” Juist het gebrek aan afgedwongen artificiële schoonheid geeft ons de rauwe schoonheid van de wereld waar we niet dagelijks een inkijkje hebben. Fotografen laten zien waar onze blinde vlek van haast en consumeren ons belet stil te staan bij het dagelijkse leven. Waar voor de consument ooit de foto een herinnering was om te koesteren,
10
is het geworden tot een terugblik op wat we hebben gemist toen we er toch voorbij denderden. Fotografen moeten observeren, geduld hebben en op het scherpst van de snede toeslaan. Uiteindelijk is het de blik van de fotograaf die ons met andere ogen laat kijken. En voor die andere blik hoef je niet per se ver weg. Verhalen uit Amersfoort, Amsterdam of over de gaswinning in Groningen zijn binnen de eigen landsgrenzen en des te tastbaarder. Mensen en plaatsen die zonder noodzaak het pad van de maker kruisten en door het maken van een foto eeuwigheidswaarde kregen. Uiteindelijk is de camera het allerbeste excuus om ergens bij te kunnen zijn zonder persoonlijke schaamte. Iemand moet het tenslotte
vastleggen. Hoe leg je thuis anders uit dat je uren op de Antwerpse Erotica Beurs rondhangt? De verhalende kracht van de werkelijkheid wordt op verschillende manieren voor het voetlicht gebracht, waar de ene vorm niet onderdoet voor de andere. Verschillende verhalen vragen om verschillende vertelvormen. Autonome beelden waar de kracht van de herhaling ons pas doet beseffen dat soms in de eenvoud de kracht van het onderwerp schuilt. Klassieke beeldverhalen die ons meenemen in de persoonlijke wereld achter de voordeur bij mensen thuis. Terugkerend is vaak de mens als maat van de wereld. Centraal in beeld en waarneming. Direct geportretteerd of als onderwerp van het verhaal. Bewust in zwart-wit of realistisch in kleur. We zijn erbij alsof we in de schoenen van de fotograaf staan. Sinds de democratisering van de fotografie, waarbij de vaak professionele makers met kennis van dure opnameapparatuur en chemische ontwikkeltechnieken de analoge alleenheersers waren binnen het vak, is het gemak van de digitalisering ook een uitnodiging geweest aan de vele fotografieliefhebbers om de camera op te
2016, Vaticaanstad. © Ramon Mangold
What’s in a name | Ramon Mangold
pakken. Kwantiteit is evenwel geen enkele garantie voor kwaliteit. Deze uitgave is echter een mooie staalkaart geworden van de verscholen kwaliteiten die de vrijetijdsfotografie herbergt. Het gevaar van jubileumuitgaven is, dat het snel een geschiedenisboek wordt waarbij de historie breed wordt uitgemeten, maar voorbij wordt gegaan aan het punt wat bereikt is. Doordat deze fotografen met twee benen in de realiteit staan ontbreekt ook de harde en absurde actualiteit van 2020 niet. De wereld wordt in kaart gebracht met inspirerende beelden en waar nodig geduid met een geografische vermelding, jaartal en/of titel. Maar hoe we ook de visuele werkelijkheid benoemen, met andere woorden blijft zij dezelfde wereld. What’s in a name?
Ramon Mangold, augustus 2020
2019, Breda. © Ramon Mangold
11
EEN TERUGBLIK Een fotoboek van de Landelijke Groep Documentaire Fotografie! Na 25 jaar een jubileumuitgave! In 1995 werd de groep op initiatief van Gijs van Gent opgericht als gespreksgroep Fotojournalistiek en Reportage en startte met zeven leden. Er werd gefotografeerd met filmrolletjes en velen van ons stonden ook nog in de doka. Barietpapier was het toverwoord. Weinigen hadden een computer en langzamerhand kwamen de eerste digitale camera’s. Deze waren in het begin duur en de kwaliteit van de afbeeldingen was slecht. Nu kent digitaal geen grenzen, de mogelijkheden zijn legio, van posters tot boeken. Tijdens de beginjaren werd kort verslag gedaan van de bijeenkomsten en van het aantal deelnemers. Op die manier kon het bestuur zien of deze nieuwe groep bestaansrecht had. Het aantal leden van de groep groeide gestaag. Jaarlijks in het najaar kunnen fotografen met een serie van acht foto’s
foto Frank Detrixhe
12
via ballotage lid worden. Inmiddels zijn er 38 leden actief bij onze groep. Na 25 jaar wordt er niet meer over het bestaansrecht gesproken en wordt er gezegd dat we een van de betere en constante gespreksgroepen van de Fotobond zijn. Vanzelfsprekend zijn er ook wisselingen van het aantal leden geweest. Zestien fotografen hebben de groep om verschillende redenen verlaten. Ze hadden het te druk, voelden zich niet helemaal thuis, werden ziek of overleden. Waardevol voor het succes van onze groep waren bijvoorbeeld Gijs van Gent; iedere liefhebber van
foto Monique Abeln
straatfotografie kende de beelden van Gijs. Dicht bij huis in Ede of in een andere stad gemaakt. Wim Groeneveld, met zijn kleurrijke straatbeelden en krachtige portretten, veelal uit India waar hij in de winter naar toe ging. Frank Detrixhe vanwege zijn betrokken fotografie. Hij was ook de drijvende kracht achter onze exposities tijdens het FotoFestival Naarden en later het FotoFestival OFF Naarden. De sociaal betrokken beelden van Monique Abeln-Genemans, gemaakt uit haar eigen leef- en werkomgeving.
De aimabele Koos Davidse, een van de leden van (bijna) het eerste uur. Hij bleef tot het laatst toe een bijdrage leveren, altijd met fotowerk op ‘Hema prints’. Krachtige beelden vol humor, met een scherpe blik en gevuld met levenskennis.
13
foto Koos Davidse
We kwamen door de jaren heen bijeen op diverse locaties. Aanvankelijk jarenlang in de Amershof in Amersfoort. Deze locatie was lange tijd favoriet. Goed bereikbaar en tussen de middag ging men
14
massaal in het centrum een visje halen. Daarna naar De Schakel in Nijkerk, vervolgens in het H.F. Witte Centrum in De Bilt en door het coronavirus zijn we ook online tijdens ‘Zoom meetings’.
De groepsreizen hebben diverse fotoboeken opgeleverd. Bij een uitstapje naar Londen werd de tijd extra goed besteed. Vroeg in de ochtend vertrekken en een late terugreis; daardoor kon een aantal leden niet meer dezelfde avond met de trein naar huis. Gelukkig zijn de leden van de groep gastvrij…
foto Gijs van Gent
foto Wim Groeneveld
In de loop van de tijd werden verschillende fototochten gemaakt naar Charleroi, Lille, Amsterdam, Londen, Hamburg, Berlijn, naar de Belgische kust, Istanbul en Luik. Sommige plaatsten zijn meerdere malen bezocht. Het waren altijd geslaagde en gezellige tochten met fraaie resultaten.
Ook heeft de groep diverse fototentoonstellingen georganiseerd: diverse keren tijdens FotoFestival Naarden, tijdens het Fotofestival aan de Maas in Rotterdam, bij Parnassos in Utrecht en in de Nieuwe Veste in Breda. De groep heeft bij het 20-jarig bestaan een boek samengesteld dat als voorproef kan worden gezien van de jubileumuitgave dat nu voor u ligt. Tijdens onze bijeenkomsten worden uitsluitend afgedrukte foto’s (meestal series) getoond. De foto’s worden op de bijeenkomsten per deelnemer op grote tafels verspreid en vervolgens gezamenlijk besproken, geduid, bevraagd en van opbouwend commentaar voorzien. Discussie ervaart de groep daarbij als positief en stimulerend. We verheugen ons op de bijeenkomsten en zijn blij met de prettige sfeer die er heerst. Iedere fotograaf krijgt serieuze aandacht en er is altijd veel en goed fotowerk te zien.
Wil Vrancken en Jan Hendrik van der Veen, oud-coördinatoren, november 2020
Een terugblik | Wil Vrancken en Jan Hendrik van der Veen, oud-coördinatoren
15
ROB AGTERBERG Mijn ontmoetingen
Ben Jacob Bogaievsky (Landgraaf) ontmoette ik op het Plein in Den Haag bij de demonstratie van ‘Ruim generaal Pardon’
16
Mevrouw Damen, ontmoet in CafĂŠ Weerdzicht, Utrecht
17
Het lievelingscafĂŠ in de Amsterdamse Jordaan
18
Het lievelingscafĂŠ in de Amsterdamse Jordaan
19
Dame met haar beste vriend in een volkswijk in Antwerpen
20
Mijn ontmoetingen | Rob Agterberg
21
CHRIS BAKKER
22
Onuitgesproken, verborgen [ItaliĂŤ 2018]
23
24
25
26
Onuitgesproken, verborgen | Chris Bakker
27
MARIO BENTVELSEN
Disney world for adults 28
De nieuwste vibrator, fetish-artikelen, paaldansen, lesboshows, bdsm-demonstraties, pornosterren ontmoeten, van partner ruilen in de swingers club of pikkengooien met ringen‌? Je vindt het allemaal op de erotica beurs in Antwerpen. Je kunt er zelfs als fotograaf naar binnen, tot mijn verbazing. Je vindt er een doorsnee van de Vlaamse bevolking. Over goede smaak valt soms te twisten. Al is het ook entertaining te noemen, met een vette knipoog.
29
30
31
32
Disney world for adults | Mario Bentvelsen
33
ANNETH BONS
Uitgecheckt
Tegenhangers van aantrekkelijke gestileerde beelden van hotelkamers
34
35
36
37
Avondmaaltijden
Afval van ons dagelijks bestaan
38
Glijbanen
Zo identiek, maar zo divers
Uitgecheckt - Avondmaaltijden - Glijbanen | Anneth Bons
39
TOM VAN DEN BOSCH Dwalen door een stad, met of zonder specifiek doel. Met een camera om je nek, die soms de sleutel is om op plekken te komen. Gezocht in het financiĂŤle hart van Londen, en ook op andere plaatsen gevonden. Soms jagen, soms vissen.
Jagen en vissen in Londen
40
41
42
43
44
Jagen en vissen in Londen | Tom van den Bosch
45
FRANS BUITENDIJK
Apar theid
Nadat de overdracht in 1915 van Namibië aan Zuid-Afrika is door de Afrikaners in Namibië meteen apartheid ingevoerd. In Swakopmund werden mensen met kleur direct de stad uitgestuurd om ‘apart’ in een Township te gaan wonen. Honderd jaar later wonen ze daar nog steeds in huizen van staalplaat, resthout en plastic zeilen. Kinderen gaan wel vaak al naar school waardoor ze een kans op een betere toekomst hebben. Als je niet naar school gaat werk je thuis, op straat of in Swakopmund. Laat in de middag zijn deze foto’s gemaakt, als bewoners weer naar ‘huis’ gaan.
46
47
48
49
50
Apartheid | Frans Buitendijk
51
THEO VAN GEENEN
Ik wandel graag door de publieke ruimte en probeer dan de alledaagse momenten van het leven zoals het zich op straat afspeelt, vast te leggen. Het liefst fotografeer ik de mens in zijn eigen omgeving en in een niet alledaagse hoedanigheid. Ongemerkt, zonder hen in hun doen en laten te storen. Een enkele keer ook wel geposeerd en dan maak ik een portret van mijn ontmoeting. Als het mogelijk is fotografeer ik het liefst met een groothoek objectief, dicht bij m’n onderwerp, lekker close.
52
Close to my subjects
53
54
NAAM FOTOGRAAF
55
56
Close to my subjects | Theo van Geenen
57
JACK VAN GOOL Ik ben vooral op zoek naar verstilling, verwondering in het alledaagse, in “het gewone”. Mijn foto’s moeten vragen oproepen, iets ongrijpbaars. Ik fotografeer vanuit mijn gevoel. De foto’s werden gemaakt ‘all over the world’, dichtbij in Stampersgat, of verder weg in Dubai.
Oekraïne
All over the world 58
Stampersgat - Dubai
59
Londen
60
Polen
61
Rusland
62
Thailand
All over the world | Jack van Gool
63
WIL GROEN
De mens centraal Straatfotografie in al zijn vormen waarbij de mens centraal staat. Dat is in het kort wat ik met deze reeks beelden wil laten zien. Genomen in de grote steden zoals Parijs, Hamburg, Amsterdam en Rotterdam. Mensen die ik tegenkom op staat maar ook in de cafÊs, parken, metro’s, enzovoort. Proberen het karakter en het innerlijke van de mens een beetje te ontsluieren. Het kost tijd, heel veel tijd en geduld. Diverse candid beelden maar ook portretten waarbij ik het contact zoek met de persoon. Sommigen zijn terughoudend maar er zijn er ook die hun gehele levensverhaal aan je vertellen. Het wordt dan wat makkelijker om deze mensen te portretteren. Zo blijft de mens een fascinerend fotografisch onderwerp en voor mij een geliefd thema.
64
65
66
67
68
De mens centraal | Wil Groen
69
PASCAL VAN HEESCH De passie die zorgt dat je verder kijkt dan wat het in eerste instantie lijkt. Zoekende naar een verhaal, naar een reden waarom zaken zijn zoals ze zijn. De noodzaak voelen om hetgeen je hebt waargenomen te delen met anderen. “Mineros de Bolivia� over de mijnwerkersgemeenschappen in Bolivia is de afgelopen 25 jaar mijn grootste project geweest. Het is als boek uitgegeven door een Boliviaanse uitgeverij.
De passie van het waarnemen
70
71
72
73
74
De passie van het waarnemen | Pascal van Heesch
75
JAAP HIJMA
Mannen van Istanbul Istanbul. Grote, bruisende stad. Microkosmos. De Vrouwen van Istanbul gaan vaak opvallend gekleed: sommigen kleurrijk, anderen in diep zwart. De Mannen van Istanbul kleden zich basaal en functioneel. Maar fotografisch zijn zij niet minder interessant, al was het maar omdat zij zich frequent en fanatiek verplaatsen en daardoor mede bepalend zijn voor de dynamische sfeer – ja, de hectiek – van de metropool. In het overvolle stadscentrum blijft de traditionele ‘benenwagen’ een handig en geliefd vervoermiddel.
76
77
78
79
80
Mannen van Istanbul | Jaap Hijma
81
JAN JANSSEN
Genegenheid
Oost Europa, mysterieus, ongrijpbaar. Waar je sympathie en vriendschap tegenkomt op plekken waar je het niet meteen verwacht. Hier voelde ik pure gastvrijheid en werd ik door de lokale bevolking omarmd. Waar mijn reisverhalen ontstaan door oprechte interesse in de medemens. En waar ik door volharding en gedrevenheid mijn beste werk maak als fotograaf.
82
83
84
85
86
Genegenheid | Jan Janssen
87
ARMANDO JONGE JAN Veel goedkope consumptiegoederen komen al jaren uit China, zoals huishoudelijke artikelen en kleding. De laatste jaren zijn ook steeds meer technologisch hoogwaardige producten afkomstig uit dit Aziatische land, zoals tablets, audioapparatuur, smartphones, camera’s en objectieven: Made in China. Op verschillende gebieden loopt de Volksrepubliek China, met zo’n 1,4 miljard inwoners, voorop in de wereld. Het land heeft meer dan 25.000 km aan hogesnelheidslijnen, de op een na hoogste woontoren van de wereld en steden met vaak vele miljoenen inwoners. In enkele decennia is het omgevormd van een ontwikkelingsland naar een militaire, economische en politieke wereldspeler. Soms zijn jongeren nog traditioneel gekleed, of is de koppelaarster nog actief in het in hoog tempo ontwikkelende China. Overigens was de camera van de fotograaf van MADE IN CHINA niet de enige waarmee opnames werden gemaakt. Geen steeg, straat, brug of welke openbare ruimte ook, of het doen en laten van de mensen wordt vastgelegd met de vele camera’s van de overheid. Dat is ook een kant van Made in China. 88
Made in China 89
90
91
92
Made in China | Armando Jongejan
93
JAN KL AREN Asielzoekerscentrum in Ootmarsum
In 2015 kwam er een Asielzoekerscentrum in Ootmarsum. Enkele weken later ben ik naar dit centrum toegegaan, dat gevestigd was in het voormalig hotel de Wyllandrie. Op de internetsite van het Rijksmuseum Amsterdam heb ik toen de leiding van dit AZC een documentaire fotoserie van mij laten zien. Hierna was de toestemming om de bewoners te mogen fotograferen snel geregeld. Ik moest alleen nog schriftelijke toestemming vragen aan de asielzoekers, als ik een foto met hen erop wilde gebruiken. 94
Dit gold alleen als de foto in het Asielzoekerscentrum werd gemaakt. Hieraan heb ik kunnen voldoen. Nadat de asielzoekers vertrokken zijn uit Ootmarsum, ben ik bij een paar nog een aantal keren op bezoek geweest. In 2017 ben ik gestopt met het volgen van deze mensen. Maar uiteindelijk wil ik ze weer opzoeken, om te kijken wat er van ze geworden is.
95
96
97
98
Asielzoekerscentrum in Ootmarsum | Jan Klaren
99
ELLEN KOLFF Rianne en haar broer gaan naar het speciaal basisonderwijs. Kinderen waar de wereld net een stukje ingewikkelder voor is. Een gezin, in moeilijke omstandigheden, maar vol warmte en aandacht. Hoe houdt zij zich staande in deze snelle, harde maatschappij? Ze is uiteindelijk gewoon een vrolijk meisje met heldere ogen die je raken. Een meisje dat een puber wordt, met nagellak en vastgeplakt aan haar telefoon. Hoe gaat ze zich ontwikkelen, hoe wordt haar leven als ze volwassen wordt? Wordt vervolgd!
Rianne van meisje naar puber naar ‌?
100
101
102
103
104
Rianne van meisje naar puber naar ...? | Ellen Kolff
105
ESTHER DE KREEK
Wat als jouw leven nou niet zo perfect is als dat van alle mensen op Instagram? Die mensen die alleen maar ‘kijk eens hoe leuk/mooi/gezellig ik ben?’ posten. Maar stel dat jouw leven bestaat uit vechten tegen de ziekte van Lyme en vechten tegen epilepsie. Vechten voor het recht van jouw bestaan. Rolstoel in en rolstoel uit. Dan ziet je leven er toch heel anders uit. Hoe mooi is het dat ondanks de diepe dalen die je ervaart, je toch ook de hoge pieken kan beleven. Je zelfs kan dansen in je rolstoel door het water of dansen met de wind! En eigenlijk maakt het allemaal niet uit waar we precies op de meetlat van geluk staan. Want het komt uiteindelijk allemaal op een ding uit: Broken Crayons still color!
Met dank aan Elianne Speksnijder met wie ik dit project vorm mocht geven.
106
Per fectly imper fect 107
108
109
110
Perfectly imperfect | Esther de Kreek
111
NORMA LO FO WONG Londen, kruisende culturen
‘Londen, Kruisende culturen’ is een verslag van het alledaagse straatbeeld in Londen. Een mengelmoes van mensen uit alle lagen van de bevolking, van afkomst, sekse, uiterlijk en leeftijd. In deze stad kan je zien dat de hele wereldbevolking zich in rap tempo verplaatst en het lijkt wel of iedereen ook een eigen stukje cultuur meeneemt naar de nieuwe bestemming. Londen als voorbeeld voor de wereldsteden? Migratie veroorzaakt op de hele wereld veel spanning. Zeker bij de migrant en ook in de landen waar die zich aanmeldt. Ik vind het een fascinerend proces en volg in de media daarom elke dag hoe de bevolking en de bestuurders van de steden omgaan met deze uitdaging. Zal het lukken de kruisende culturen in goede banen te leiden en de steden te laten uitgroeien tot tolerante, bruisende, moderne wereldsteden, tot steden waar de bewoners zich “thuis” voelen?
112
113
114
115
116
Londen, kruisende culturen | Norma Lo Fo Wong
117
WILLEM MELCHING In mijn werk probeer ik het bijzondere in het alledaagse te ontdekken. Dingen, situaties en mensen waar anderen misschien aan voorbijgaan, probeer ik in een foto te vangen. De laatste tijd doe ik dat voornamelijk met een telefoon. Voordeel is dat een telefoon veel minder aandacht trekt dan een camera. Ook spaart het mijn rug en dat is niet onbelangrijk. Het is geen straatfotografie, maar ik fotografeer wel graag op straat. De drukte en chaos van de stad inspireren mij dan ook het meest. De natuur is van zichzelf heel mooi, die laat ik liever met rust. Geef mij maar de lelijkheid, de chaos en het onverwachte van de stad!
118
Het onver wachte in de stad
119
120
121
122
Het onverwachte in de stad | Willem Melching
123
TON MIJS I hear music, mighty fine music [Lyrics Burton Lane & Frank Loesser]
Portretten van Louis Moholo-Moholo Tristan Honsinger met koffer Ab Baars en Tobias Delius Tristan Honsinger met partituur Tobias Delius Wilbert de Joode Bart de Vrees Pino Basile Christian Lillinger John Edwards
124
125
126
127
128
I hear music, mighty fine music | Ton Mijs
129
JOHN MOEST
Berlin, 30 Jahre Mauer fall Begin november 2019 vierde Berlijn en heel Duitsland het jubileum van de val van de Berlijnse Muur in 1989. Naar aanleiding van de historische gebeurtenissen vond in de hoofdstad een groot aantal evenementen, tentoonstellingen en herdenkingen plaats. De geselecteerde foto’s laten een beeld van de festiviteiten en het dagelijkse leven in Berlijn zien gedurende deze week.
130
131
132
133
134
Berlin, 30 Jahre Mauerfall | John Moest
135
CEES MUTSAERTS Je bent bij de brandweer voor de actie, je alarm gaat af, de adrenaline begint te stromen en in een roes gaat alles beginnen. Je bent brandweerman om branden te bestrijden, om mens en dier te redden en om te assisteren bij ongevallen. Kortom, je kunt in de meest vreemde situaties terechtkomen die je je maar kunt voorstellen. Maar er is ook een andere kant die minder heldhaftig is. Het thema van mijn selectie is dan ook niet de heroĂŻek van de brandweerman maar juist de andere kant. Ik heb gekozen voor het antiheldendom. Brandweerman zijn is ook het wekelijks oefenen, het herhalen van technieken, trainen om patronen in te laten slijten, dagelijks onderhoud van materieel, maar ook het wachten, et cetera.
Vrijwillige brandweer
136
137
138
139
140
Vrijwillige brandweer | Cees Mutsaerts
141
JAN NABUURS Jan Nabuurs mag graag foto’s maken die een verhaal vertellen. En bij voorkeur een verhaal over mensen. Heel gewone mensen, bijzondere mensen, mensen die iets mét of iets vóór elkaar doen of betekenen. In zijn foto’s spelen de onderlinge relaties meestal een rol, waardoor dat gewone of juist dat bijzondere aandacht krijgt. Het verhaal in de foto’s kan heel persoonlijk zijn, maar is een andere keer heel universeel. Soms is het heel duidelijk, soms wat meer onder de oppervlakte zodat er nog wat te raden blijft. Het sociale aspect is zowel in zijn solitaire foto’s als ook in zijn series te vinden. De hier getoonde foto’s zijn gemaakt tijdens de repetities en uitvoering van een theaterproductie, die is ontwikkeld met en voor jongeren met een beperking. De deelnemers waren afkomstig uit het Duitse en Nederlandse grensgebied. Grens, in al zijn betekenissen, was het centrale thema van de productie. Er werden heel wat grenzen geslecht, verlegd, of overwonnen…
Grenzen geslecht 142
143
144
145
146
Grenzen geslecht | Jan Nabuurs
147
COBI NEEFT Nederland is een waterrijk land. Wij wonen in de Zaanstreek en de dorpen liggen aan de rivier de Zaan. Een aantal bewoners prefereert wonen op het water boven een huis op het land. Vaak is dit vanwege het feit dat men sinds de jeugd al op het water woont. En door het gevoel van vrijheid ook op het water blijft wonen. Inmiddels zijn veel woonboten verbouwd tot woonarken en varen dus niet meer uit. Ze liggen vast aan de kade en aan de voorkant zie je bijna niet meer dat men op het water woont. De echte woonboten zijn soms prachtig verbouwd. Hoewel de woonruimte beperkt blijft. Het was erg leuk om contact te maken met de bewoners en ik werd overal gastvrij ontvangen.
Wonen op het water
148
149
150
151
152
Wonen op het water | Cobi Neeft
153
CAROL OLERUD
Sinds de coronatijd ging ik in juli voor het eerst met het openbaar vervoer in Nederland en kwam ik in aanraking met het verplicht dragen van mondmaskers. Vanaf die tijd, binnen een maand, ben ik in BelgiĂŤ en in Duitsland geweest waar je een mondmasker moet dragen. Vooral binnen bij museumbezoek of winkelen en boodschappen doen. Er is geen vaste lijn te ontdekken. Iedereen doet maar wat. Die dingen zijn onplezierig om te dragen, helemaal als het warm is. Je raakt ze veel aan want ze zitten niet lekker. Ik heb het gedocumenteerd, het is een bizar fenomeen. Hopelijk zal de coronatijd van 2020 snel weer over zijn en kunnen de mondmaskers verdwijnen. Ik geloof niet dat ze veel helpen tegen het virus, we zullen het merken.
154
Face Mask Madness
155
156
157
158
Face Mask Madness | Carol Olerud
159
CEES OOMES
Belgische Kust de reep achter de glooiing van het duin langs een eindeloze boulevard de zee in de verte overgaand in donkere wolken Belgische Kust geruis verder weg donker grommen van golven die beuken en breken geluid van regen Belgische Kust leegte en weidsheid in winterslaap wachtend op stemmen, gelach of mensen die flanerend zich verpozen
Belgische kust
160
161
162
163
164
Belgische kust | Cees Oomes
165
COR OORTHUIJSEN In april en mei 2019 reis ik met mijn Volkswagenbusje langs de kusten van Spanje en Portugal. Ik geniet van de rust en de ruimte. Straten zijn leeg, stranden verlaten, winkels en horecagelegenheden houden de deuren gesloten of wachten op klandizie. Corona ken ik als Mexicaans biertje. SARS-CoV-2 is een virus dat bij mensen de besmettelijke luchtwegaandoening COVID-19 veroorzaakt. Het virus, voor het eerst gemeld op 30 december 2019 in het Chinese Wuhan, verspreidt zich in rap tempo over de wereld. Sinds 11 maart 2020 wordt de uitbraak van COVID-19 door de WHO erkend als een pandemie. Wereldwijd verandert het maatschappelijke leven ingrijpend. Grenzen sluiten, de gezondheidszorg raakt overbelast, de economie stagneert, de toeristenindustrie valt stil. In retrospectief zie ik overeenkomsten tussen foto’s die ik voorjaar 2019 maak en beelden van Spanje en Portugal die ik de eerste zomerse maanden van 2020 op televisie zie. Met één verschil; de beelden zijn hetzelfde, de lading bij de beelden is anders.
Warmdraaien voor het coronatijdperk 166
167
168
169
170
Warmdraaien voor het coronatijdperk | Cor Oorthuijsen
171
WIM POL AND De eerste gelegenheid om zonder jas of trui buiten te zijn en je huid te warmen aan de zon. De eerste bloesem en blaadjes aan de bomen. Iedereen heeft op dit moment gewacht.
172
Het is ‘lente in Lissabon’
173
174
175
176
Het is ‘lente in Lissabon’ | Wim Poland
177
FRANS RENTINK Frans Rentink zoekt met zijn camera regelmatig de mens op. Tegenwoordig steeds vaker ergens op locatie of bij de mensen thuis, maar ook in zijn eigen studio. Ik probeer mensen in een vertrouwde sfeer tijdens een gesprek en stiltemomenten voor de lens uit te dagen een stukje van zichzelf te laten zien, een beeld te maken dat soms meer van iemand laat zien dan de persoon zichzelf bewust is. Mijn voorkeur gaat steeds meer uit naar personen die de jeugd al een tijdje achter zich hebben gelaten, veelal contacten waar ik een vriendschappelijke band of speciale ervaring mee heb gehad. Mijn portretten komen zowel tragisch als komisch over. Ik noem het documentaire portretten van mensen met een verhaal, waarbij soms ook wel eens een stukje theater onder mijn regie wordt opgevoerd.
178
Mens zichzelf
179
180
181
182
Mens zichzelf | Frans Rentink
183
NICO ROODHART
Amsterdam groeit Door de voortdurende trek naar de stad en de komst van steeds meer internationale bedrijven met hun personeel en het groeiende aantal studenten, is er een groot tekort aan huisvesting. Aan de kant van het IJmeer wordt land gewonnen voor de bouw van steeds meer nieuwe wijken.
184
185
186
187
188
Amsterdam groeit | Nico Roodhart
189
FRANS SMETS
Aytaรง is rolstoel gebonden, heeft een afstand tot de arbeidsmarkt en komt lastig aan betaald werk. Hij is aangewezen op reguliere dagbesteding en houdt zich voornamelijk bezig met knutselen en schilderen. Hij is gepassioneerd over met name balsporten en is ooit begonnen met rolstoelhockey waar hij onvoldoende uitdaging vond. Met zijn fysiotherapeut heeft hij zich kunnen toeleggen op allerlei balsporten. Het rolstoelhockey ruilde hij in voor jeu de boules en speelde voornamelijk met ouderen. Uiteindelijk heeft hij zijn oude sport Boccia (balsport met kneedbare leren ballen) weer opgepakt met de gedachte dat hij in 2020 naar de Paralympics in Tokyo zou gaan. Ondanks zijn fanatieke trainen thuis en buitenshuis zal dit er voorlopig niet in zitten.
190
Aytaรง Jeu de boules naar Boccia
191
192
193
194
Aytaรง Jeu de boules naar Boccia | Frans Smets
195
PETER VAN TUIJL Het alledaagse is als een klein verzinsel, een vertelsel over niks bijzonders. De situaties die zich voor je ogen ontvouwen, vertellen soms meer dan gewichtige discussies over het sociale landschap in onze samenleving. Mensen ervaren wat ze dagelijks doen misschien wel als ‘het grote niks’. Echter, als het leven van alledag er niet meer toe doet, lijkt het bestaan zinloos. Koester de waarde van het alledaagse en beschouw het als een theater waarin u -en ook ik- een niet ingestudeerde rol spelen. In de staat van de straat wil ik met mijn beelden prikkelen en ontroeren, soms ernstig en een andere keer met wat humor. Overigens met respect voor alle spelers op dat toneel.
Paradox van het alledaagse 196
197
198
199
200
Paradox van het alledaagse | Peter van Tuijl
201
JAN HENDRIK VAN DER VEEN
Gasdossier Groningen Op 22 juli 1959 werd het eerste gas gewonnen in de gemeente Slochteren. Begin jaren negentig werd de provincie Groningen opgeschrikt door de eerste aardbevingen veroorzaakt door de gaswinning. Sinds 2012 heerst er een toenemende onvrede onder de bevolking van Noordoost-Groningen. Begin 2018 barstte de discussie over de gaswinning los na een flinke aardbeving in het dorpje Zeerijp. Tot op de dag van vandaag zijn vele acties gevoerd. Meerdere bewindspersonen gingen op werkbezoek naar het aardbevingsgebied. De versterking van huizen en de aanpak van de problemen verloopt moeizaam. Minister Wiebes heeft het besluit genomen dat de gaskraan uiterlijk in 2030 geheel dicht moet. 202
203
204
205
206
Gasdossier Groningen | Jan Hendrik van der Veen
207
ANTON VERBEEK Feest van San Benedetto da San Fratello
In San Fratello, een bergdorp op Sicilië, wordt jaarlijks op 17 september het feest van San Benedetto, bekend als ‘il Moro’ gevierd, een periode ín de nazomer waarin alle Sanfratellans over de hele wereld terugkeren om de patroonheilige te vieren. Vanaf de vroege uurtjes van de dag is de feestelijke sfeer voelbaar. Om 8.00 uur prima colazione (ontbijt), onmiddellijk gevolgd door de mis en vervolgens de ochtendprocessie. In de namiddag om 17.00 uur plechtige mis en processie door de straten van de stad. De processie wordt verlevendigd door de dorpsband en de hoofdstraat van de stad is versierd met vlaggen en verlichting. Voor de start van de processie wordt een enorm vuurwerk ontstoken. Daarna gaat de zware houten baar door de straten van het dorp, waarbij de vele gelovigen uit de hele streek en daarbuiten betrokken zijn, en ook uit de gemeenschap van het klooster van Santa Maria di Gesù, waar het ongeschonden lichaam van de heilige wordt bewaard. 208
209
210
211
212
Feest van San Benedetto da San Fratello | Anton Verbeek
213
DAAN VAN DER VLIET Mijn moeder Sinds 2007 is mijn moeder verpleegd in een zorgcentrum in Goor. In januari 2020 is ze daar ingeslapen. In 2006 is mijn vader vrij plotseling gestorven en ik heb van hem weinig beeldmateriaal. Pas na zijn dood besefte ik de behoefte om mijn moeder te volgen. Zij vond het prima en lette nooit op mijn camera. Moeder kreeg in de loop der jaren meer-
dere aandoeningen en vond het moeilijk te accepteren dat ze achteruit ging. Ze deed trouw haar fysio-oefeningen. Als we op bezoek kwamen gingen we altijd wandelen. Wegens vasculaire dementie kon ze niet op de juiste woorden komen. In 2018 werd haar achtste achterkleinkind geboren. Door haar aandoening waren er in haar beleving twéé bevallingen geweest! Onuitputtelijk hebben wij uitgelegd wie bij wie hoorde. Wij hebben gelachen en zijn boos van ongeduld geweest, dat ze maar niet wou begrijpen dat er maar één was bijgekomen!
214
215
216
217
218
Mijn moeder | Daan van der Vliet
219
JOKE VOLLEBREGT Sinds enkele jaren heeft de straatfotografie mijn aandacht. Ter verdieping daarvan richt ik mij nu op documentaire fotografie, waarbij ik probeer een actueel onderwerp in beeld te brengen. De afgelopen jaren en ook nu staat hergebruik van spullen in de aandacht. Ik heb een serie gemaakt in het Repaircafé in de wijk Nieuwland in Amersfoort. Enthousiaste vrijwilligers doen er alles aan om (oudere) spullen samen met de eigenaar weer nieuw ‘leven’ in te blazen. Daarmee zorgen zij ervoor dat de eigenaren vaak hun emotioneel waardevolle spullen langer kunnen gebruiken. Het café is vooral een sociaal gebeuren. De vrijwilligers leggen tijdens de reparatie aan de eigenaren veel uit, vaak tot vreugde van beide partijen. Dit draagt bij aan de saamhorigheid in de wijk.
Tweede leven, nieuwe kans 220
221
222
223
224
Tweede leven, nieuwe kans | Joke Vollebregt
225
WIL VRANCKEN De vissers van Monte Gordo In de Algarve in Zuid-Portugal ligt het dorpje Monte Gordo. Het ligt op ongeveer 5 kilometer van de Spaanse grens, die daar wordt gevormd door de rivier de Guadiana. Oorspronkelijk was het een vissersdorp. Die functie kwam behoorlijk in de verdrukking door het sterk toenemende toerisme. Er werden veel hotels en vakantieappartementen gebouwd. Toch is de visserij niet helemaal verdwenen. Het dorpje heeft geen haven en de vissersbootjes worden naar en uit zee getransporteerd door een speciale tractor. De bootjes varen het hele etmaal af en aan en dit is een uniek schouwspel. Als de bontgekleurde boten niet op zee zijn staan ze, met hun vlaggen en bijbehorende netten en boeien, kriskras op het strand. Het dorp heeft hierdoor zijn speciale “couleur locale” weten te behouden. Er wordt op toegezien dat op het vissersgedeelte van het strand niet wordt gerecreëerd.
226
227
228
229
230
De vissers van Monte Gordo | Wil Vrancken
231
HANNEKE DE VRIES
NamibiĂŤ 232
Het prachtige, uitgestrekte Afrikaanse landschap en de mensen die er wonen, nodigen uit om vast te leggen. 2000 jaar geleden werd dat door de San gedaan in rotstekeningen, ik deed het met mijn camera.
Ik fotografeer wat ik onderweg tegenkom en de mensen die ik toevallig ontmoet. Door mijn camera zichtbaar te dragen, spreken mensen mij aan. Dat leidt vaak tot een boeiend gesprek met als bonus een aantal foto’s. Ik heb geen
vooropgezet plan, maar ben een oplettende kijker. Ook aan het eind van de middag, als het licht zachter wordt, ga ik met mijn camera op pad. Ik fotografeer wat het moment mij ingeeft. Altijd op zoek naar mijn mooiste foto.
233
234
235
236
NamibiĂŤ | Hanneke de Vries
237
JANNY WIERENGA Rond het middaguur zien de straten in Alanya er verlaten uit. Alleen een enkele voorbijganger, die geeft mij een toegevoegde waarde in mijn foto. Licht, perspectief, vorm, kleur en compositie spelen een belangrijke rol in deze serie. Ik kies de vorm om te laten zien hoe mensen wonen. Het contact met de lokale bevolking speelt zich meer af in de kleine dorpen. Daar gebeurt van alles en een contact is gauw gelegd. Vanaf 2015 ben ik drie keer op dezelfde plek in Turkije geweest. Het voordeel is dat er wederzijds vertrouwen is. Dat is de basis om te fotograferen. Zij gunnen mij een kijk in hun leven. Als ik een volgende keer weer in Turkije ben deel ik de foto’s uit die ik de keer daarvoor heb gemaakt. Soms is iemand niet aanwezig, het hele dorp gaat de persoon zoeken. Het gevoel bekruipt me dan wel eens dat ik Derk Bolt ben van het programma Spoorloos. Mijn drijfveer is nieuwsgierigheid, interesse in mensen en hun leefwijze. Dit probeer ik te verbeelden in mijn foto’s en dit blijft een boeiende zoektocht.
238
Wandelen door dorpen en de stad Alanya
239
240
241
242
Wandelen door dorpen en de stad Alanya | Janny Wierenga
243
FOTOGRAFEN Carol Olerud
4
Ten geleide
Oud-coĂśrdinatoren
10
Een terugblik
Ramon Mangold
Rob Agterberg
6
14
Chris Bakker
20
Anneth Bons
32
Mario Bentvelsen Tom van den Bosch
26 38
Frans Buitendijk
44
Jack van Gool
56
Theo van Geenen Wil Groen
Pascal van Heesch
Jaap Hijma
Jan Janssen
Armando Jongejan
Jan Klaren
Ellen Kolff
50 62 68 74 80 86 92 98
What’s in a name Mijn ontmoetingen
Onuitgesproken, verborgen Disney world for adults
Uitgecheckt - Avondmaaltijden - Glijbanen Jagen en vissen in Londen Apartheid
Close to my subjects All over the world De mens centraal
De passie van het waarnemen Mannen van Istanbul Genegenheid
Made in China
Asielzoekerscentrum in Ootmarsum
Rianne van meisje naar puber naar ...?
Esther de Kreek 104 Perfectly imperfect
Norma Lo Fo Wong
Willem Melching
110 116
Londen, kruisende culturen
Het onverwachte in de stad
Ton Mijs 122 I hear music, mighty fine music
244
John Moest 128 Berlijn, 30 Jahre Mauerfall
Cees Mutsaerts 134 Vrijwillige brandweer Jan Nabuurs 140 Grenzen geslecht
Cobi Neeft 146 Wonen op het water
Carol Olerud 152 Face Mask Madness Cees Oomes 158 Belgische kust
Cor Oorthuijsen 164 Warmdraaien voor het coronatijdperk Wim Poland 170 Het is ‘lente in Lissabon’
Frans Rentink 176 Mens zichzelf
Nico Roodhart 182 Amsterdam groeit
Frans Smets 188 Aytaç Jeu de boules naar Boccia
Peter van Tuijl 194 Paradox van het alledaagse
Jan Hendrik van der Veen 200 Gasdossier Groningen
Anton Verbeek 206 Feest van San Benedetto da San Fratello
Daan van der Vliet 212 Mijn moeder
Joke Vollebregt 218 Tweede leven, nieuwe kans
Wil Vrancken 224 De vissers van Monte Gordo
Hanneke de Vries 230 Namibië
Janny Wierenga 236 Wandelen door dorpen en de stad Alanya 242 Fotografen
244 Colofon
245
COLOFON WHAT’S IN A NAME Uitgave van de Landelijke Groep Documentaire Fotografie. Ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum in november 2020. In dit boek is werk opgenomen van alle fotografen die op dat moment lid zijn. Omslagfoto
Armando Jongejan
Boek organisatie
Chris Bakker, Armando Jongejan, Ellen Kolff, Carol Olerud en Peter van Tuijl
Eindredactie
Chris Bakker
Vormgeving
Armando Jongejan en Peter van Tuijl
Drukwerk Russellprint, Groningen ISBN 978-90-826220-41 NUR 652 © Auteursrechten en aansprakelijkheid Het copyright van foto’s en teksten in dit boek berust bij de auteur van het artikel waarvan het deel uitmaakt. Niets uit deze uitgave mag worden gepubliceerd of openbaar worden gemaakt zonder schriftelijke toestemming van de desbetreffende auteur. De auteur van een foto of tekst is verantwoordelijk en aansprakelijk voor alle inhoud die door hem of haar is verstrekt. De Landelijke Groep Documentaire Fotografie en de ontwerpers zijn niet verantwoordelijk of aansprakelijk voor de inhoud ervan.
Deze uitgave werd mede mogelijk gemaakt door een bijdrage van de Stichting Joop van de Wetering.
De Landelijke Groep Documentaire Fotografie maakt deel uit van het Nederlands Centrum Vrijetijdsfotografie
246