Czy polski system ochrony zdrowia da się uzdrowić?
Analiza trendów długoterminowych STEFAN BOGUSŁAWSKI PARTNER ZARZĄDZAJĄCY SEQUENCE CEESTAHC 10TH INTERNATIONAL SYMPOSIUM EVIDENCEBASED HEALTH CARE, KRAKÓW 2015 16 grudnia 2015
Zarys problemu
Wysokie i niezaspokojone społeczne oczekiwania wobec ochrony zdrowia
Napięcie jest wykorzystane przez media i polityków
Chorobowość i nawyki zdrowotne
Efektywność systemu ochrony zdrowia
Ciśnienie społeczne generuje złe decyzje „systemowe”
„Popwiedza” i „zgooglizowany” umysł nie ułatwiają życia osobom zarządzającym ochroną zdrowia „We are witnessing the “death of expertise”: a Google-fueled, Wikipedia-based, blogsodden collapse of any division between professionals and laymen (…) we live today in an advanced post-industrial country that is now fighting a resurgence of whooping cough — a scourge nearly eliminated a century ago — merely because otherwise intelligent people have been second-guessing their doctors and refusing to vaccinate their kids after reading stuff written by people who know exactly zip about medicine.” - Tom Nichols U.S. Naval War Collage, Harvard Extension School „Odpowiedzi dostarcza wikipedyczna wiedza, zgooglizowany umysł podpowiada, by wszelkie zbyt skomplikowane rozwiązania odtrącać” - Dr hab. Kazimierz Krzysztofek Uniwersytet SWPS
3
Źródła napięć w systemie ochrony zdrowia
Źródła społecznych oczekiwań wobec ochrony zdrowia
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Wiedza o chorobie i leczeniu
Chorobowość
Osobiste doświadczenie
Demografia
Subiektywne poczucie nierówności w dostępie
Środowisko naturalne
Potoczna opinia o systemie
Nawyki i postawy zdrowotne
Długi czas pomiędzy działaniem i skutkiem System ochrony zdrowia Zasoby
Organizacja Działania w zdrowiu publicznym
Źródła napięć w systemie ochrony zdrowia
Źródła społecznych oczekiwań wobec ochrony zdrowia Wiedza o chorobie i leczeniu
Osobiste doświadczenie Subiektywne poczucie nierówności w dostępie Potoczna opinia o systemie
Wiedza o chorobie i leczeniu
Społeczne oczekiwania wobec ochrony zdrowia
Pacjenci coraz częściej poszerzają swoją wiedzę o schorzeniach, ze wszystkimi tego dobrymi i złymi skutkami…
Osoby korzystające z Internetu w sprawach związanych ze zdrowiem w 2012 i 2015 (% populacji)
Źródło: Główny Urząd Statystyczny Opracowanie Sygnalne: Społeczeństwo informacyjne w Polsce 2015
Osobisty dostęp do systemu
Społeczne oczekiwania wobec ochrony zdrowia
Z badań fundacji Watch Healthcare wynika, iż długi okres oczekiwania na świadczenia medyczne jest częstym doświadczeniem wielu pacjentów.
Zmiana przeciętnego czasu oczekiwania na gwarantowane świadczenia zdrowotne
Źródło: Barometr WHC: Raport na temat zmian w dostępności do gwarantowanych świadczeń zdrowotnych w Polsce nr 12/3/12/2015
Społeczne oczekiwania wobec ochrony zdrowia
Potoczna opinia o systemie
Z kolei wynika badania Diagnoza Społeczna wskazują na to, iż satysfakcja pacjentów z działania systemu opieki zdrowia ustabilizowała się na niskim poziomie.
90%
Ocena zmian w zaspokajaniu potrzeb zdrowotnych
80% 70% 60% 50%
40% 30% 20%
10% 0%
2000
2003
2005
Pogorszyło się
2007
2009
Poprawiło się
2011
2013
2015
Nie zmieniło się
Żródło: Diagnoza Społeczna 2015
8
Społeczne oczekiwania wobec ochrony zdrowia
Nierówność w dostępie do systemu
Wprowadzenie Ustawy Refundacyjnej w 2012 roku spowodowało nierówne wzrosty dopłat pacjentów w różnych grupach rozpoznań, z całą pewnością niezgodnie z intencją MZ.
0
22,97
27,9
2011Q3
2013Q3
Rx cukrzyca REF
Średnia odpłatność pacjenta (PLN)
100 80 60 40 20 0
80,65
56,26
63,20
17,21
17,45
2011Q3
2013Q3
Średnia odpłatność pacjenta (PLN)
80 60 40
62,92
70,40
4,97 2011Q3
2013Q3
7,91
100 80 60 40 20 0
59,06
39,69
46,83
15,92
12,23
2011Q3
2013Q3 Pozostałe
Źródło: Dane serwisu RECEPTOMETR, Sequence HC Partners
100 80 60 40 20 0
Pozostałe
+1,12
90,28
91,40
64,71
73,26
25,57
18,14
2011Q3
2013Q3
Pozostałe
+2,39
JASKRA
55,61
Rx infekcja REF
78,31
67,89
Rx nadcisnienie REF
20 0
NADCIŚNIENIE TĘTNICZE
Pozostałe
+3,45
INFEKCJE
+10,42
Rx schizofrenia REF
73,47
Rx astma REF
100 80 60 40 20 0
Pozostałe
+7,18
ASTMA i POChP
Średnia odpłatność pacjenta (PLN)
76,74
69,92
50
Średnia odpłatność pacjenta (PLN)
100
104,64
92,89
Średnia odpłatność pacjenta (PLN)
Średnia odpłatność pacjenta (PLN)
150
LECZENIE ANTYPSYCHOTYCZNE
+11,75
CUKRZYCA
80,42
82,81
54,34
62,36
26,08
20,45
2011Q3
2013Q3
Rx jaskra REF
Pozostałe
Potoczna opinia o systemie
Społeczne oczekiwania wobec ochrony zdrowia
10
Źródła napięć w systemie ochrony zdrowia
Źródła społecznych oczekiwań wobec ochrony zdrowia
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Wiedza o chorobie i leczeniu
Chorobowość
Osobiste doświadczenie
Demografia
Subiektywne poczucie nierówności w dostępie
Środowisko naturalne
Potoczna opinia o systemie
Nawyki i postawy zdrowotne
Długi czas pomiędzy działaniem i skutkiem System ochrony zdrowia Zasoby
Organizacja Działania w zdrowiu publicznym
Źródła napięć w systemie ochrony zdrowia
Chorobowość Demografia Środowisko naturalne Nawyki i postawy zdrowotne
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Demografia
Nawet w krótkim, trzyletnim okresie czasu będziemy obserwować zmiany struktury wiekowej populacji
2015 3,8%
8,3%
6,8%
2018 3,7%
8,3%
6,7%
0%
24,9%
20,8%
23,0%
10%
20%
30%
do 3 lat
4-11 lat
12-18 lat
22,1% 40% 19-35 lat
-760 708 -8%
-67 924 -5%
do 3 lat
3 183 0,1%
-73 624 -3%
4-11 lat
12-18 lat
20,8%
19-35 lat
50%
19,9% 60%
36-50 lat
474 452 6%
36-50 lat
11,0%
70% 51-65 lat
-367 387 -5%
51-65 lat
12,4% 80%
66-80 lat
540 925 13%
66-80 lat
3,5%
3,8%
90%
100%
>80 lat
91 609 7%
2015 2018
>80 lat
Źródło: Analiza Sequence na podstawie danych GUS
13
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Demografia
Szybkie starzenie się społeczeństwa bardzo powiększy dynamikę konsumpcji leków, głównie z powodu chorób przewlekłych takich jak NT, cukrzyca, zespoły otępienne, osteoporoza, hipercholesterolemia… Wzrost vs 2013
+5,4%
+12,3%
+18,1%
+27,3%
Źródło: : Opracowanie Sequence dla PZPPF, Pigułka, nr 49, luty 2014, PZPPF, http://producencilekow.pl/images/pigulki/49_pl.pdf
14
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Demografia Zmiany zużycia leków będą także widoczne w krótkich okresach czasu Rynek Rx
N07D1
3,93%
66-80 lat
C09A1
51-65 lat
2015 2018 4,83%
66-80 lat
8,65%
51-65 lat
G03A1
66-80 lat
51-65 lat
36-50 lat
19-35 lat
-1,80%
Źródło: Analiza Sequence na podstawie danych GUS oraz Receptometru
15
Środowisko naturalne
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Polska jest nadal jednym z krajów o najbardziej zanieczyszczonym środowisku naturalnym w UE
Mapa zanieczyszczenia powietrza pyłem zawieszonym (PM10). Czerwone kropki oznaczają miasta z największym stężeniem pyłu, a zielone najmniejszym. W Polsce na czerwono dominują regiony południowe i centralne, a na zielono północne. Dane: EEA.
16
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Nawyki i postawy zdrowotne
Polska jest wśród krajów w których udział populacji otyłej (BMI>30kg/m2) jest wyższy niż średnia dla wszystkich krajów OECD.
35 30
28,7
25
22,2
21,3 20,0 19,6
20
19,0
18,3 18,2
15,8 17,4 17,2
16,6
15,7 15,7 15,7 15,5 15,4 15,1 15,0 14,5 14,2 13,7
15
12,4 12,1 11,7
11,1
10
10,3 10,3 10,0
5
2,4
Korea
Norway
Switzerland
Italy
Netherlands
Sweden
Chile
Austria
Belgium
Denmark
France
Ireland
Slovak Republic
Portugal
OECD AVERAGE
Israel
Germany
Finland
Poland
Spain
Turkey
Czech Republic
Canada
Slovenia
Estonia
Greece
Hungary
Australia
Iceland
United States
0
Źródło: Dane OECD, za rok 2013 lub najbliższy (Obesity, percentage of total adult population with a BMI>30 kg/m2, based on self-reports) 17
Nawyki i postawy zdrowotne
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Biorąc pod uwagę występowanie nadmiernej masy ciała (nadwaga i otyłość) u uczniów szkół podstawowych i gimnazjów w różnych województwach i średnią dla całej Polski wynoszącą 22,3 proc. należy uznać, iż w najbliższym czasie udział osób otyłych w populacji dorosłych będzie gwałtownie się zwiększał
Źródło: Instytut Żywności i Żywienia, Informacja Prasowa „Musimy zatrzymać epidemię otyłości”, 2015-05-22, dane z badania IŻŻ za 2013 18
Źródła napięć w systemie ochrony zdrowia
System ochrony zdrowia Zasoby Organizacja Działania w zdrowiu publicznym
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Całkowite wydatki na ochronę zdrowia
Wydatki na ochronę zdrowia w Polsce, zarówno w przeliczeniu na 1 mieszkańca jak i w relacji do PKB, niezmiennie pozostają na jednym z najniższych poziomów wśród krajów OECD W relacji do PKB wydatki na zdrowe w większości krajów uległy obniżeniu przy jednoczesnym wzroście w przeliczeniu na 1 mieszkańca. 2011
18
USA
16
16
14
14
12
10
HUNGARY NC average
GERMANY AUSTRIA BELGIUM
SWEDEN UE average OECD
GREECE
8
NETHERLANDS
FRANCE DENMARK
SWITZERLAND
NORWAY
SLOVAK REP. CZECH POLAND
6
Całkowite wydatki na zdrowie, % PKB
Całkowite wydatki na zdrowie, % PKB
18
2013 USA
12 GERMANY NETHERLANDS SWITZERLAND SWEDEN DENMARK BELGIUM AUSTRIA
FRANCE
10
GREECE OECD UE average
8 HUNGARY NC average
LUXEMBOURG
6
ESTONIA
4
NORWAY
SLOVAK REP. CZECH POLAND LITHUANIA ESTONIA LATVIA
LUXEMBOURG
4 0
2 000
4 000
6 000
8 000
Całkowite wydatki na zdrowie /1 mieszkańca,US$ PPP
10 000
0
2 000
4 000
6 000
8 000
10 000
Całkowite wydatki na zdrowie /1 mieszkańca,US$ PPP
Źródło: Health at a Glance 2013, Health at a Glance 2015. OECD NC average: Czech Republic, Estonia, Slovakia, Hungary
20
Zasoby
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Średni wiek lekarza wykonującego zawód w Polsce wynosi 49,5 lat, zaś średni wiek lekarza posiadającego specjalizację i wykonującego zawód 54,5 lat.
Źródło: Analiza NIL 21
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Zasoby Lekarze specjaliści gwałtownie się starzeją.
Odsetek lekarzy posiadających specjalizację i będących w wieku do 50 lat
Źródło: Analiza NIL 22
Zasoby
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Zmiany liczby specjalistów w 6 najliczniejszych specjalnościach lekarskich
Źródło: Analiza NIL 23
Organizacja
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Biurokratyczne próby prowadzenie reform są niezwykle nieefektywne.
Źródło: Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 5 grudnia 2014 r. w sprawie wzoru karty diagnostyki i leczenia onkologicznego, http://dziennikustaw.gov.pl/DU/2014/1751/1
24
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Organizacja
Według szacunków lekarzy, liczby pacjentów zarejestrowanych do lekarza w przychodni wahają się najczęściej w granicach 2 – 2,3 tysięcy. 14% lekarzy deklaruje liczbę pacjentów wyższą niż maksymalna zalecana przez NFZ (powyżej 2750). Średnio w ciągu tygodnia lekarze przyjmują około 155 pacjentów. ŚREDNIA LICZBA PACJENTÓW: 2245 / MODALNA: 2000 14% DEKLARUJE >2750 ZAREJESTROWANYCH PACJENTÓW
Liczba pacjentów zarejestrowanych do lekarza POZ w przychodni [% lekarzy, n=202] 29%
21%
20%
19% 6%
5%
<1000
1000-1900
2000 - 2500
>2500
Nie mam listy pacjentów
Trudno powiedzieć
Liczba pacjentów przyjmowanych w ciągu przeciętnego tygodnia pracy w głównym miejscu pracy lekarza POZ [% lekarzy, n=197]
12%
5%
300 +
16%
250-299
50-99
27%
200-249
9%
100-149
7%
< 50
24%
150-199
ŚREDNIA LICZBA PACJENTÓW: 155/ MODALNA: 150
ŻRÓDŁO: BADANIE ILOŚCIOWE SEQUENCE (P17. Ilu pacjentów, jako lekarz POZ, ma Pan/i zarejestrowanych w tej placówce? P19. Ilu pacjentów, jako lekarz POZ, przyjmuje Pan/i przeciętnie w tej placówce w ciągu typowego tygodnia pracy?)
25
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Organizacja
Średnio największa ilość praktyk lekarskich POZ obejmuje swoją opieką od 1 tys. do 2,5 tys. Pacjentów, ale duży odsetek praktyk ma ponad 2.500 zarejestrowanych pacjentów
Rozkład procentowy lekarzy wg zadeklarowanej liczby pacjentów objętych opieką OGÓŁEM
36%
50%
D O L N O Ś L ĄS K I
51%
K U J AW S K O - P O M O R S K I
51%
38%
ŁÓDZKI
21%
41% 34%
M AZ O W IE C K I
34%
POMORSKI
30%
5% 1% 11%
57%
19%
54%
18% 10%
do 1.000
30% 1.001-2.500
40%
50%
2.501 do 3.000
3% 9%
19% 62%
20%
2%
48%
16%
0%
3%
15% 50%
14%
W IELKOPOLSKI
6%
12%
45%
Z AC H O D N I O P O M O R S K I
2%
13%
52%
37%
1%
15%
55%
Ś L ĄS K I
5% 12%
56%
30%
W AR M IŃ S K O - M AZ U R S K I
12%
53%
56%
P O D L AS K I
ŚW IĘTOKRZYSKI
7% 0%
49%
26%
P O D K AR P AC K I
2%
11%
52%
27%
OPOLSKI
4%
10%
49%
M AŁ O P O L S K I
3%
11%
51%
19%
LUBUSKI
3%
8%
35%
37%
LUBELSKI
11%
11% 17%
60%
70%
80%
90%
3% 100%
powyżej 3.000
ŻRÓDŁO: Analiza własna na podstawie danych ze Sprawozdania Finansowego NFZ za IV kwartał za lata 2012-2013, z analizy wyłączono lekarzy bez zadeklarowanej liczby pacjentów.
26
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Organizacja
Lekarze POZ najczęściej przeznaczają 30-40 godziny tygodniowo na przyjmowanie pacjentów. Zazwyczaj wizyta pacjenta zajmuje około 15 minut.
Tygodniowa liczba godzin poświęcana na wizyty pacjentów [% lekarzy, n=199]
Szacowany czas poświęcany na wizytę jednego pacjenta:
ŚREDNIA LICZBA GODZIN: 32 / MODALNA 35
15 minut
35%
Na podstawie tygodniowych liczb pacjentów i godzin poświęcanych na przyjmowanie chorych
22% % lekarzy
15% 8%
8%
< 10
10-19
11%
20-29
30-39
40-49
50+
l. godzin
ŻRÓDŁO: BADANIE ILOŚCIOWE SEQUENCE (P20. Proszę oszacować, ile godzin tygodniowo poświęca Pani na przyjmowanie pacjentów w tej placówce?)
27
Działania w zdrowiu publicznym
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Zdrowie publiczne jest jednym z najbardziej zaniedbanych obszarów ochrony zdrowia
• Nowo uchwalona Ustawa o zdrowiu publicznym (co jest pozytywnym faktem) jest dość powszechnie krytykowana za swoją potencjalną nieskuteczność. • Polski kalendarz szczepień jest jednym z najuboższych w Europie. • Budżet Narodowego Instytutu Zdrowia Publicznego - PZH jest dramatycznie niski (przychody spadły z 34 mln w 2011 do 27,5 mln w 2014), od NIZP wymaga się samowystarczalności finansowej. • Rozporządzenie MZ w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty stało się obiektem kpin w mediach społecznościowych a jego skutki są co najmniej niejasne
28
European Health Consumer Index 2014
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Polska –
511 punktów
Żródło: „Health Systems Performance Assessment: reconciling the measurable with the meaningful”, Dr Vytenis Andrikuaitis EU Health commissioner
29
Podsumowanie
Społeczne oczekiwania wobec ochrony zdrowia
Obiektywne czynniki wpływające na zaspokojenie potrzeb
Czy polski system ochrony zdrowia da się uzdrowić? Jak poradzić sobie z napięciem między oczekiwaniami a obiektywną rzeczywistością?
•
Długoterminowy plan reform przygotowany przez ekspertów
•
Szeroki konsensus społeczny i polityczny w sprawie reform
• •
Rozbudowane platformy dialogu społecznego Stałe zwiększanie wydatków, buforujące niezadowolenie społeczne we wczesnej fazie reform 30
Stefan Bogusławski Partner Zarządzający
stefan.boguslawski@sequence.pl
SEQUENCE HC Partners sp. z o.o. ul. Górczewska 30, 01-147 Warszawa tel.: (+48) 22 886 47 15 fax (+48) 22 638 21 29 E-mail: biuro@sequence.pl
31