CHUYỆN VIỄN MƠ (軼事:490pages)

iHọcnầy. Hạo Nhiên là Chi Nhánh trong khuôn viên của Đại Học Hardy.KhuônViênChinhánhlàmộtkháiniệmmớilạđốivới TrácBạt.Thôngthường,ngườitamôtảcácngânhànghoặccửa hàng của cùng một thương hiệu ở các địa điểm khác nhau là "chi nhánh". Khuôn viên chi nhánh là một cơ sở liên kết với một trường đại học cụ thểnhưng không ở cùng một địa điểm. Vídụ,ĐạihọcM.củanướcMỹcócơsởtạinướcÝ..Nhưvậy,về

cơbản,khuônviênchinhánhlàmộttrungtâmhọctậpởnước ngoài,làmộtphầncủatrườngđạihọcởmộtnơikháctrênthế giới.Nếutađanghọctạikhuônviênchinhánh,bằngcấpcủata vẫn được trường đại học gốc công nhận.Theo ví dụ trên, một người Ý, sống ở nước Ý, có thể nhận được bằng cấp trường M.màkhôngcầnlênmáybayquanướcMỹ. Minh họa Khuôn Viên Chi Nhánh

Học HardycủacườngquốcBắcMỹ. Quy mô Đại Học nầy không thua kém bất cứ Đại Học nào của thếgiới.VănbằnghọctạiHạoNhiêndoHardycấpphát,cógiá trị quốc tế. Nhiều người đặt vấn đề Hạo Nhiên do một nhóm ngườiViệtThườnghảingoạisánglập,tạisao gọinólàkhuôn viên chi nhánh của Hardy. Vấn đề nầy, Trác Bạt đã tham khảo

tưliệutạitrườngHạoNhiên.Tưliệunầychobiết,Hardycông nhận Hạo Nhiên là chi nhánh của họ tại Thủ Phủ ,đồng ý chi nhánh nầy có tên là New Hardy (Hạo Nhiên) vì nhóm người ViệtThườnghảingoạiđónggópcôngsứcthànhlậpnó–nhiều thànhviêntrongnhómnầylàgiáosưlâunămtạiHardy.Họchỉ đưaramộtđiềukiệnbắtbuộc:cáckhoatrưởngcủaHạoNhiên phảidoHardybổnhiệm.Đâychínhlàyếutốhấpdẫnsinhviên quốctế. Ký giả Trác Bạt (nhân vật chính) Tìm hiểu thêm, Trác Bạt rất ngạc nhiên

chi

là những địa điể

! Châu

ph

bi

để các

đạ

m

cơ

chi nhánh, do cácnướcnầymuốnđadạnghóachươngtrìnhĐạihọchoặchọ không đáp ứng được chất lượng và nhu cầu giáo dục đại học chodânchúng.CáctrườngđạihọcBắcMỹchắcchắnđangdẫn đầu về việc mở các cơ sở chi nhánh , ví dụ như tại Thái Lan, NhậtBản,UAEvàTâyBanNha...CácnướckhácnhưAnh,Châu Âu, Úc đang làm theo Bắc Mỹ. Mỗi năm, ngày càng có nhiều trườngđạihọcdựkiếnsẽmởcơsởchinhánhvớinhucầungày càngtăng.

TrácBạtđặcbiệtquantâmđếnlợiíchcủaviệchọctạicơ sởchinhánh.Có3lýdohàngđầukhiếnsinhviên chọnhọctại đây.Thứnhất,lợiíchrõràngnhấtlàtiếtkiệm.Duhọcquốctế sẽrấttốnkém,ngoàihọcphí,còn phảicộngthêmchiphímáy bay và visa , chưa kể phí tổn nơi ăn chốn ở. Thứ hai, học tại khuônviênchinhánhsẽkhônglàmxáotrộncuộcsốngcủasinh viên. Thứ ba, sinh viên địa phương vẫn nhận được văn bằng đẳngcấpthếgiớitừmộtĐạihọcngoạiquốcuytín. Cuốicùng,TrácBạtnhậnthấykhiđãbiếtrõđặcđiểmcủa Chi Nhánh Đại Học trong khuôn viên, sinh viên sẵn sàng xem xét các lựa chọn nghiên cứu xuyên biên giới, bằng cách tìm kiếmchinhánhnàocóđịađiểmvàchươngtrìnhthíchhợpnhất chomộtchủđềnghiêncứu. KhiđãbiếtrõđặcđiểmcủaĐạiHọcHạoNhiêntrongThủPhủ, Trác Bạt thường xuyên theo dỏi hoạt động của nó. Lúc đầu trường chỉgồm nhữngnghiêncứusinhquốctế,sinhviênnhư chàng không thể bước vào.Phải đến khi biết thông tin về học bổngvànhậngiấymờitừbáoVănCầmTrácBạtmớicódịptổ

Chinh Văn (Viện Trưởng)

chức một chuyến đi xa. Trác Bạt và cha từ Hóa Châu vào Thủ Phủ,đếnvănphòngtìmhiểuhọcbổngHạoNhiên… ***

Nhìn bên ngoài phòng khách không thấy có gì khác lạ, cũngbànghếdànhchothưký,kháchmời.Đặcbiệt,tủsáchlớn kê sát vách tường bên phải cửa ra vào. Trác Bạt dán mắt vào các tựa sách dùng cho các nghiên cứu sinh bằng tiếng Anh, PháphoặcĐứcvàmộtsốsáchkhoahọc,kỹthuật. Người tiếp chàng mặc chemise trắng choàng vét xanh nhạt , đính trên ngực áo một huy hiệu xinh xắn in tên Hạo Nhiên . Áo gài nút kín ngực, mái tóc cắt ngắn, phủ ót, một vài sợilòaxòa trướctránmàchủnhânkhôngbuồnvénlên.Khuôn mặthìnhtráixoan,datrắngmịn,môiđiểmxuyếtvếtsonhồng nhạt. Cô ta trao cho Trác Bạt một danh thiếp đề tên Phương Linh,trưởngphòngđốingoại. Phương Linh cho biết, học bổng Hạo Nhiên hình thành từ suy nghĩlớncủamộthọcgiảnhìnxatrôngrộng.Cóthểgọiôngấy làngườiđitìmnhữngtàinăngchưađượcbiếtđếnđểgiúpđỡ, hướng dẫn họ đi đúng hướng và phát triển hết tiềm năng của họ.TríViễn,tênông ta,làngườiViệt Thường laiTây.TríViễn đúng như tên gọi là một courageous people. Khác với những TâylaidongườiPháprađiđểlạitrênkhắpcáctỉnhthànhViệt Thường, Trí Viễn nghe nói là con của cố vấn toàn quyền Đông DươngcómẹlàmộttríthứcViệtThường,đượcănhọcđầyđủ. Từ nhỏ đến lớn sống ở Việt Thường, Trí Viễn học giỏi và viết vănđiêuluyệncảhaingônngữViệt,Pháp.TrướckhiquaPháp nhậnhọcbổngnghiêncứusinhtiếnsĩvàtrởthànhgiáosưdạy vềđốingoạivà ngônngữhọctạiĐạiHọc Sorbone.

Trí Viễn (cố vấn)

TríViễnlàtácgiảnổitiếngcủabộtrườngthiêntiểuthuyếtBên Lề Cuộc Chiến viết bằng tiếng Việt Thường, sau đó được dịch sang tiếng Pháp.Tiểu thuyết nầy là thành quả hơn mười năm Trí Viễn đã dụng công trực tiếp phỏng vấn, điều tra ,ghi chép trênkhắpcácvùngchiếntrận,trướcvà saukhicácchiếndịch hoặc trận đánh kết thúc. Không như các phóng viên chiến trường, Trí Viễn làm công việc của một nhà nghiên cứu, sưu tầm,dùngcácthôngtinghinhậnlàmchấtliệutácphẩm. Nhiều người Việt Thường không ưa Trí Viễn . Tuy vậy, ông làngườirấtkínhtrọngnhữngnhàvănhóakỳcựuViệtThường nhưTrươngVĩnhKý,NguyễnVănVĩnh,HuỳnhTịnhCủa,Phạm Quỳnh…Đốivớiphongtràobầnnông,TríViễnbiếtrấtrõnguồn gốcphátsinhđảngpháinầyvàlýl

cuối mùa. Sau một thời gian lưu tại Pháp để dạy tại Đại Học Sorbone,TríViễntrongnhómsánglậpĐạiHọcHạoNhiên,trở vềgiữ vai trò nòng cốt .Một trong các trọng tráchđó,là đềra cácđiềukiệnthunhậnsinhviênxinhọcbổng Minh họa Phùng Bích và trực tiếp phỏng vấn những sinh viên nầy. Học bổng Hạo NhiêncòncótênlàhọcbổngTríViễnvìdochính ôngđềxuất. Họcbổngthànhhìnhtrongmộtdịpbấtngờ.Mộthômcóngười cho Trí Viễn xem hai cái chứng chỉ Bac I và Bac II (tú tài bán phần và toàn phần) đều đỗ hạng Ưu.Tìm trong hàng ngàn thí sinh,khôngdễthấymộtngườinhưthế.Trongchứngchỉcóghi chúlờikhenngợicủaHộiĐồngGiámKhảo.TríViễnthựchiện một cuộc điều tra xem thanh niên ưu tú nầy hiện đang làm gì. Sựthậtđãlàmông tiếcnuối.SựnghiệpcủaanhnầylàChủTịch TổngHộiSinhViêntạimộtĐạiHọcBắcMỹkhinhậnhọcbổng và học tại trường nầy .Chuyện thành lập hội đoàn trong các trường Đại Học Bắc Mỹ là bình thường.Vấn đề là ai đưa sinh

viên nầy lên làm chủ tịch. Khi mãnkhóa , lẻ ra anhta cầntiếp tục ở lại nước sở tại để làm việc trong các công ty, viện khảo cứu…,xâydựngsựnghiệp.NhưnganhtađãtrởvềThủPhủđể lãnhđạocáccuộcbiểutìnhphárối.Saucáccuộcbiểutình,anh vào bưng biền một thời gian, sau đó trốn rừng núi trở lại Thủ Phủ và tuyệt tích.Những bậc thức giả nhiều kinh nghiệm nói rằng, chuyện người thanh niên nọ thật ra rất dễ hiểu. Chẳng quaanhta ngâythơvềchínhtrị,nghĩrằng,mìnhlàngườiyêu nước,về đâyramắtkíchđộngbiểutìnhphárốixãhội,saunầy sẽ trở thành nhà lãnh đạo tương lai. Thanh niên ấy đâu ngờ , anhkhôngthuộcvềmộtbênnàocả.NamThườngxemanhtalà một tên ngu ngốc bị giật dây, Bắc Thường dùng anh như một công cụ ngắnhạn,khi anhta bịvỡ mộngtỏtháiđộ chốngđối đãnhậnlấyhậuquả…Câuchuyệnthanhniênhaivănbằngđậu ƯukhiếnTríViễnsuynghĩ.Khôngthểđểnhữngtàinăngnầybị lợidụnghoangphínhưvậy.VàđólàsựrađờicủahọcbổngTrí Viễn. Người nhận học bổng phải do đích thân Trí Viễn phỏng vấn tuyển chọn. Mục đích của học bổng là đào tạo nhân tài về vănhóavàgiáodụccùngvớikhoahọckỹthuậtvàkinhtế.Theo Trí Viễn, dân Việt Thường còn chậm tiến ,phải dùng văn hóa giáodụcnângcaodântrí.Côngviệctrướcmắt: những người ưutúphảinắmgiữvaitròchínhtronghailãnhvựcvănhóavà giáodục,sauđólàkhoahọcvàkinhtế…TríViễncònlàngười thiết lập tạp chí Văn Cầm với mục đích tham gia vào các hoạt động văn học nghệ thuật Nam Thường. Ông chủ trương tách riênghoạtđộngcủaĐạiHọcHạoNhiênrakhỏiVănCầmvàđã mờihọcgiảuytínNamThườngNguyễnHiếnđứngratrôngcoi, điềuhànhmọihoạtđộngcủaVănCầm.

Minh họa chân dung Nữ tiến sĩ Phương Linh (trưởng đối ngoại)

SaukhigiớithiệuhọcbổngHạoNhiên,PhươngLinhhướng dẫn Trác Bạt làm thủ tục xin học bổng. Nghi ông, cha Trác Bạt,cũng muốn biết hoạt động của tạp chí Văn Cầm, vì ông là dịchgiảcủanhữngtiểuluận,bàibáonghiêncứuphêbìnhvăn họctrêncáctạpchícủaThủPhủ,kểcảVănCầm,từnhiềunăm nay.TrácBạtcũngnhắcđếncáctruyệnngắnvànhữngbàithơ củachàngđãđăngtrênVănCầm.DườngnhưPhươngLinhbiết rỏ những sáng tác của chàng trên Văn Cầm, cũng như tên tuổi NghiôngtrêncáctạpchívănhọcThủPhủvàVănCầm,nênđã vuivẻchobiếtsẽdànhthờigiantiếpđónhọvàomộtdịpthuận tiện.CôtaxinsốđiệnthoạicủaTrácBạt… Sau nầy, với vai trò ký giả của Đại Học Hạo Nhiên,Trác Bạt có nhiềudịplàmviệcvớiPhươngLinh.Côcóbằngthạcsĩvềchính sách đối ngoại, quan hệ quốc tế kể cả khoa học chính trị. Sau khi mãn khóa, Phương Linh thực tập chuyên ngành ở cấp độ đạihọcvàsauđạihọc-nhữngcôngviệcrấtquantrọngđốivới cáccánhâncốvấnchínhsáchđốingoại.

Phương Linh là chuyên gia phân tích các vấn đề đối ngoại giúp các tổ chức phi chính phủ, các tập đoàn khu vực tư nhân xâydựnghoặcsửađổicácchínhsáchcủahọdựatrênnhữnggì đangdiễnraởnhữngkhuvựcquantrọngtrênthếgiới.Côtacó hiểu biết sâu sắc về cách các quốc gia liên hệ với nhau về mặt chính trị, kinh tế và ngoại giao. Trí Viễn đã chọn Phương Linh làm cố vấn chính sách đối ngoại. Cô làm việc dưới quyền Trí Viễn giúp thực hiện nghiên cứu về các vấn đề liên quan đến lãnhvựcchuyênmôncóthểảnhhưởngđếnchínhsáchvàvịtrí của Đại Học Hạo Nhiên. Công việc cũng bao gồm hỗ trợ xây dựngkếhoạchvàhìnhthànhchínhsáchcũngnhưtácđộngcủa cácchínhsáchnầyđếnquanhệquốctế.

International branch campus

TrácBạtnhậnthấy,việcphântíchcácvấnđềđốingoại giúpĐạiHọcHạoNhiênxâydựnghoặcsửađổicácchínhsách dựatrênnhững gìđangdiễnra ở nhữngkhu vực quantrọng . Nhà phân tíchcác vấnđề đối ngoại nhưPhương Linhphải am

hiểu lịch sử, văn hóa và hệ thống chính trị của quốc gia hoặc khu vực mà họ nghiên cứu, và phải cập nhật các sự kiện thời sự.PhươngLinhcótráchnhiệmquảnlýcáclợiíchchínhtrịvà thươngmại. NhữngcôngviệchàngngàyrấtbậnrộncủaPhươngLinh, bao gồm : xâydựng các đề xuất chính sách hoặc chương trình về các vấn đề được giao phó , chuẩn bị giấy tờ và tài liệu giao ban,hợptácvớicácđốitácnướcngoài,pháttriểnvàchuẩnbị cácphântíchchuyênsâuvềcácvấnđềđượcgiao,đánhgiávà nâng cao hiệu quả của chương trình liên quan đến các quy định,luậtpháphoặcnguồnlựcđượcđềxuất,đặtvấnđềmớivề chínhsáchvàkếhoạchlàmviệcchocácbàibáohoặcbáocáo, nỗlựcphântíchvàviếtbáocáo,đềxuấtchínhsáchchocácbáo cáo,viếtthuyếttrìnhchocácdựánnghiêncứu… Tómtắt,PhươngLinhthànhcôngnhờcókỹnăngviết,nói và giao tiếp cá nhân tuyệt vời ; thành thạo trong việc hiểu các thôngtinkinhtếxãhộivàchínhtrịphứctạp…Côtacóthểlàm việcchobấtkỳĐạiHọchoặctậpđoànđaquốcgianào.Phương Linh cũng có thể làm việc cho các hãng truyền thông để đóng vai trò đầu mối liên lạc giữa giới truyền thông với các chính phủ và doanhnghiệp quốc tế.Trong cácbốicảnhnày, các nhà phântíchđốingoạinhưnàngsẽviếtcácbảngtómtắtliênquan đếncácchủđềcóýnghĩaquốctế,sauđócungcấpchocácnhà báovềcácchủđềđó.Côngviệcnầyrấtquantrọngđểtạoranội dungtintứcquốctếtoàndiện,chínhxác…

BẢNG TỰ THUẬT Số người đọc trên VCV : 427 ( Đăng ngày 25/10/2021) Saukhinhậnđơnxinhọcbổng,PhươngLinhgọiđiệnbảo TrácBạtviếtbảngtựthuật.Cônêuyêucầunầyvìđãđọcnhiều truyện ngắn của Trác Bạt trên báo Văn Cầm và muốn chàng phảnảnhkỷnăngấytronghồsơhọcbổngđểTríViễndễdàng quyếtđịnh… PhươngLinhchobiếtcôđãnhậnhàngngànhồsơ,kểcảhồ sơ của sinh viên các nước lân cận.Đây là lần đầu tiên Đại Học HạoNhiênnhậnhồsơcủanhữngsinhviênưutúViệtThường Miền Nam như Trác Bạt. Chàng đã viết bảng tự thuật đầy đủ gởibổsunghồsơ …

“Lúclọtlòngmẹ,chatôiđặttêntôilàTrácBạt.Cáitênnầy domộtbậclãonho,bạncủachatôiđềxuất,vìkhilãolậthaibàn châncủatôi,lãothấyhaivệtsonđỏchóixuấthiệntrênđó,mặc dù tôi chưa bao giờ thấy cái vệt son đỏ chói lão nói. Lão phán

ngTrácBạtlàngườicótàilạ.Lờipháncủalãođãvôtìnhgây áplựclêncuộcđờitôikhitôilớn.ChatôitênlàTrầnVĩnhNghi, mọi người thường gọi là Nghi ông , tức là người đàn ông tên Nghi.Giađình tôichỉchatôicóítnhiềuliênquanđếnvănhọc, vì ông là người cọng tác dịch các bài báo hoặc tiểu luận phê bình văn học của ngoại quốc cho các tập san, tạp chí tại Thủ Phủ. Tôi không biết tôi có thật sự cónăng khiếu thiên bẩm về văn chương hay không, nhưng ngay từ lúc mới biết đọc biết viết,tôiđãsaymêđọcsáchbáo.

Năm học lớp Đệ thất, tôi đã rục rịch làm thơ, viết văn và giấu kínnhữnggìđãviết.Mộthômchatôikiểmtrabàivởtôihọcở trường, đã phát hiện điều nầy. Cha tôi nói rằng tôi có năng khiếuvănchương.Nhưngôngkhôngmuốn“địnhhướng”tương laigìchotôi,màchỉđểnăngkhiếucủatôipháttriểntựnhiên. Mấy năm trung học Đệ Nhất Cấp,tôi vẫn theo thói quen viết

nhật ký, sáng tác văn , thơ nhưng không ai biết tôi đã viết nhữnggìtrongmấytậpvởdàycộmđóngbìacẩnthận.NămĐệ Ngũ, tôi học thêm chương trình Đệ Tứ. Nhờ vậy cuối năm Đệ Ngũ, tôi có bằng Trung học Đệ Nhất Cấp hạng Bình. Tỏi hỏi ý kiến cha tôi khi lên Trung Học Đệ Nhị Cấp cần chọn ban nào trong bốn ban A,B,C,D. Cha tôi cho tôi biết, ban A chuyên về khoa học thực nghiệm, ban B về khoa học tự nhiên, ban C về vănchươngngoạingữ,banDvềHán–Nôm.Chatôigọitôiđến ngồi đối diện với ông và đặt ra những câu hỏi bắt tôi phải trả lời.Chẳng hạn, những môn học nào tôi thích nhất ? Lớn lên ra đờitôimuốnlàmnghềgì?vânvân… Cha tôi nói rằng, học Toán, giải Toán là tìm tòi, sáng tạo và thách đố trí thông minh củangười học, là chìa khóa của ngành khoahọckỹthuậtthíchhợpchongườinàomuốntrởthànhkỹ sư,nhàbáchọc….Nhưngtôilạihỏichatôi,muốntrởthànhnhà văn thì phải học ban nào ? Câu hỏi của tôi khiến cha tôi phải mất công dài dòng trò chuyện với tôi về chuyện viết lách.Cha tôi bảo,không aidạy người khác trở thành nhà văn cả. Ai cũng có thể trở thành nhà văn nếu biết viết, biết đọc vàthích viết…Cứ viết và đọc sách mãi sẽ trở thành nhà văn…Học ban nào cũng có thể trở thành nhà văn được hết. Tôi rất hoang mang,trả lời cha tôi, như vậy có nghĩa là muốn trở thành nhà văn chỉ cần học xong tiểu học là đủ…Cha tôi xác nhận có vài trường hợp như vậy, nhưng hiếm lắm.Người được gọi là văn hào, học giả là những người có tài năng, kiến thức vượt trội thường có điều kiện vật chất đầy đủ để sống theo sở thích và mụcđíchcủanhữngdanhnhân.Nghevậy,tôinóirằng,cũngcó nhữngvănhào,họcgiảnghèokhổ.Nhưngchatôibảohọđãbị

chínhtrịhảmhại.Lươngtâmcủahọlàmchonhữngtênđộctài thùoán,vìhọlà nhữngcáigaitrướcmắtchúng.Đãlàvănhào, họcgiảthìtiềntàivậtchấtcủaxãhộisẽtựđộngtìmđếnnuôi sống họ vìxã hội cần tác phẩm của họ. Cha tôi nhấn mạnh,nếu chạytheohưdanhnhàvănmàsốngnghèokhổquáthìôngcó mộtchútsuynghĩvềnhữnggìhọviết.Tôihỏiôngđólànhững suynghĩgì. Chatôinóiđếnnhữnghạnchếvềđờisốngmọimặtcủahọ donghèokhổ.Điềukiệnsốngcủahọkhôngchophéphọđược tiếp xúc với nhiều hạng người thuộc đủ giai tầng trong xã hội. Họ khócó điều kiện nghiên cứu học hỏi những kiến thức rộng lớn của bậc Đại học để viết những tác phẩm lớn và trở thành nhàvănlớn.Tôicườiđùanóivớichatôi,nhàvănđâucầnphải nóichuyệnvớinhàgiàu,vớitỉnhtrưởng,thịtrưởnghoặcthiếu tướng, trung tướng…Cha tôi cũng cười và công nhận như vậy trênlýthuyết.Nhưng thựctế,ông bảo bọnngườiăntrênngồi

trướccủaxãhộithựctâmkhôngmuốngầnbọnnhàvănnghèo khổvìsợbọnnầynóixấu.Nếucóchuyệntângbốcnịnhbợ,ta nênnghĩđếnnhữngtênbồibút,viếttheođơnđặthàng,tứclà nhậntiềncủaaiphảilàmtheoýmuốncủangườiđó.Giốngnhư muabánvậy.Tôinêuthắcmắc,thếgiớivănchươnglàmộtthế giớibấtvụlợi,trongsáng,sốngvìlýtưởng,nhưngchatôibảo tôichưagặpthựctếnêntinvậy.Ôngnói,thựcrađólàthếgiới của bọncaiđầudài.Bọnnầynắmtrongtaymọicơquanngôn luậnnhưcáctạpchívănhọcnghệthuật,sáchbáovănchương… Cuối cùng,cha tôi không có ý ngăn cản, nhưng muốn tôi phải cânnhắclợihại.Ôngnóirằng,nướcViệtThường chưacónghề văn truyền thống, không có cha mẹ nào hướng tương lai con mình vào cáinghề bạc bẻo nầy. Chỉ nên coi đó là một đam mê tinh thần giúp ta sống khác với loài thú mang lốt người. Ông đưathídụnếutôithấymộtngườihọchànhkhôngragì,không trang bị một nghề bảo đảm đời sống khi trưởng thành ,chỉ mang cái nhản nhà văn với xác thân tiều tụy , ăn uống kham khổ viết gì thì thù oán chữi bới mọi người với tâm địa nhỏ nhen, hẹp hòi, bảo tôi nhận xét nhà văn đó thế nào ? Tôi cười lớngọianhtalàkẻlangthang,bụiđời!Tôikhôngngờcâunói bông đùa của tôi đã bắt ông nói đến những vấn đề nghiêm trọnghơndochuyệnviếtláchgâyra.Ôngbảotôi,nóivậykhông sai,nhưng đó chỉ là mặt nổi. Mặt chìm mới tội nghiệp cho hắn ta.Nhàvănnàocókiếnthứcrộnglớn,sâuxakhôngaidụdổhọ được. Nhưng các nhà văn nghèo hèn thường rất dễ bị người khácgiậtdây. Tôi thắc mắc, ông giải thích đó là chuyện chính trị , vì có một loại người chuyên săn tìm những nhà văn ! Tôi hết hồn

khôngngờcâuchuyệnđãđixanhưvậy,chatôiđềcậpchuyện gì dễ sợ quá ? Ông nghiêm chỉnh hỏi tôi đã nghe người ta nói ngòibútmạnhhơnmộtsưđoànlầnnàochưa?Coichừngmỗi chữ nhà văn viết ra có thể là một bản án chưa tuyên hoặc bị chui đầu vào rọ ! Từ đó tôi mới thấy chuyện viết văn chuyên nghiệplàcảmộtvấnđềlớnđốivớinhàvăn… Xong chuyện văn báo, cha tôi quay sang hỏi tôi về việc học.Tôi nói, thích giải những bài toán khó. Và cũng mơ ước cầmcuốnsáchtiếngAnhđọchiểutrựctiếpnguyênbản,không quabản dịch tiếng Việt. Cha tôi muốn biết trình độ Anh, Pháp văn của tôi ngang đâu,tôi nói học đầy đủ các bài học trong chương trình Trung Học Đệ Nhất cấp. Đọc được những câu chuyện tiếngAnh trình độ trung cấp. Thỉnh thoảng phải tra tự điển. Ông bảo tôi,phải thường xuyên đọc tiếptiếng Anh hoặc Pháp,nếukhôngtiếptụcsẽquênhết.

Minh họa cố đô Hóa Châu

mộtnghềsinh sốngkhi vàođời.Tôi hiểutấm lòngcủachatôi vàgậtđầulẩm bẫm : “Một nghề sinh sống kèm theo một nhản hiệu mang tên nhàvăn?” Huế 1957

ĐH

Chatôinhìntôidòxétvàbảotôi,nóisaocũngđược,quan trọnglàthựctếlàmnghềgì.Saubuổinóichuyệnvớichatôi,tôi tựýhọcsongsonghaichươngtrìnhđểcuốiniênkhóađệtam, nộp đơn thi Tú Tài bán phần. Học băng, nhưng tôi vẫn đỗ Tú Tài bán phầnhạng Bình. Chuyệnhọc củatôi dotôi tự biết khả năng để quyết định học thi vượt cấp. Giáo sư biết chuyện vẫn khuyếnkhíchvàhướngdẫnthêmchứkhônghềcóýngăncản

tôi.Khitôi báotinchochabiết,ôngngạcnhiên,lậptứclênxe đến hội đồng thi xem kết quả. Đúng là tôi đỗ hạng Bình ban C lúc mới 16 tuổi. Suốt năm nay cha tôi cứ tưởng tôi đang học ban Toán.Nay thấy vậy ông biết tôi đã có dự tính riêng cho tươnglaimộtcáchđộclập.Từđó,chatôikhôngđềcậpgìđến chuyệntôihọcbannào,chỉimlặngtheodỏiviệclàmcủatôiđể góp ý. Một hôm tôi mang chồng tạp chí văn học cả mười tập đếngặpchatôivàmuốnôngđọcthơ,truyệncủatôiđăngtrên tạp chí Văn Cầm. Cứ tưởng cha tôi sẽ vui lòng, không ngờ ông nổi giận trách mắng tôi, nói rằng một niên khóa học hai chương trình, thì giờ đâu còn viết chuyện vớ vẩn.Tôi phải tìm cáchnóichochatôibớtgiậnvànóibađừnglo,vìchỉcầnvàigiờ thưgiảnsaugiờhọchoặctậplàmbàithi,conđãcómộtbàithơ hoặcmộttruyệnngắnđăngbáorồi.Nghethế,ôngcóvẻhạhỏa, cầm lấy tập báo Văn Cầm và đọc qua. Tôi muốn biết nhận xét của ông , nhưng cha tôi không đưa ra nhận xét gì, chỉ hỏi tôi, độngcơnàobắttôiphảikhổsởnhưvậy.Tôiđưabứcthưriêng củaôngchủbúttòabáoVănCầmgởichotôiđểôngxem.Xem xong, ông nói : “ ừ… họ khen ngợi…có ông gọi mầy là thiên tài…Thúc giục mầy gởi bài…Kiểu nầy làm tao lo quá. Có thể chúngnólàmhỏngcảcuộcđờimầy…”Ônghỏitôichỉcónhững láthưriêngnầythôisao?Tôichochatôibiết,ôngchủbáoVăn Cầmyêucầutôichoôngbiếtnguyệnvọng.Tôichỉyêucầutòa báo nếucó lòng tốtgởigiúp conđầyđủcác bộ sáchgiáokhoa văn học , triết học lớp Đệ Nhị và Đệ Nhất C. Và nếu được ,gởi luôn các sách Anh văn, Pháp văn trong chương trình hai lớp nầy. Tôi chocha tôi biết họ gởi gần đủ các sách tôi muốn có.

Nghe vậy, cha tôi gật đầu nhẹ giọng,bảo trong Thủ Phủ có cai thầuvănnghệ,nhưngcũngcóngườithiệntâm.

Tôi giở trang cuối hộp thư bạn đọc của một số báo Văn Cầm,đưachatôixembạnđọcyêucầutôiviếtnhiềuchohọđọc. Ôngkhôngnóigì,chỉhỏitôiviếtgìtrongđóvànêuýkiến,viết cho đúng ngôn ngữ văn chương của một truyện ngắn không phải là chuyện đơn giản.Phải có năng khiếu và vốn sống. Tôi nói,conchỉviếtchuyệnhọcthôivàkểcâuchuyệnđãviếttrong một truyện ngắn cho ông nghe. Đó là chuyện tự học của một họcsinhtrườngNộiĐô.AnhtênlàHuỳnhMễhọcĐệNgũ,cuối nămĐệNgũthiđỗhạngƯuTrunghọcĐệNhấtCấp.Niênkhóa tiếp theo thi Tú Tài bán phần, lại đỗ hạng Bình . Năm cuối TrungHọcĐệNhịCấp,HuỳnhMễđỗluônhạngƯu.Banămthi bakỳđỗmộthạngBình,haihạngƯu.Sauđóđượchọcbổngdu họcNhật BảntạiĐạiHọc Đông Á và làChủ tịch TổngHộiSinh ViênGiao Thường tạiNhậtBản.Trong truyệnngắnnầy,tôi kể mộtlầngặpHuỳnhMễđixemphimtạiRạpTânDân.Mấythằng bạn của tôi bảo thằng Mễ không biết nó học thế nào mà kinh khủng quá.Ngày nào cũng thấy nó ngồi quán cà phê,dạo phố, lacàtrongmấycơsởvănhóa,thưviện…Khôngthấynódùimài kinh sử gì cả, vậy mà hễ thi thì rinh luôn những tấm bằng nổi tiếng Hóa Châu.Nghemấyngườibạncatụng nhưthế,tôi mới tò mò quan sát kỷ HuỳnhMễ. Tôi thấyhai cái túi quần sauđít anh ta nhét đầy sách, vở…Tôi nghĩ Huỳnh Mễ vừa chơi vừa học,chứkhôngphảiđóngcửasuốtngàyđêmngồiphòngkínđể gạo bài… Chuyện tự học, mỗi người có cách riêng khác nhau.Khôngbắtchướcđược…Nghetôikểxongcâuchuyện,cha tôihỏitôitựhọcnhưthếnào,tôitrảlờitôicũngcócáchriêng

vừa học vừa chơi. Cha tôi kết luận khi thấy tôi không lêu lổng chơi bời mà chăm chỉ đèn sách nên ông không muốn xen vào .Cuối cùng, ông bảo tôi cần mua sắm gì, ghi vào giấy, ông sẽ giúptôithànhcônghơnnữatrongtươnglai. TrướckhichọnhọcVănKhoa,tôicóbuổithamkhảoýkiến của cha tôi. Ông nói rằng,hơn chín mươi phần trăm học sinh học xong năm cuối Đệ Nhị Cấp đều ghi tên thi Sư Phạm. Tốt nghiệpSưPhạmĐạiHọccoinhưđặtmộtchânvàonhómngười cao danh vọng…Không Sư Phạm ba năm dạy Đệ Nhị Cấp, thì một năm dạy Đệ Nhất cấp cũng được xã hội trọng nể. Còn lay hầu hết là giáo viên tiểu học, muốn vươn lên phải nổ lực học thêm để có bằng cử nhân, từ đó mới chuyển ngạch được. Cha tôicònđềcậpđếnTrườngSưPhạmNhânVănđàotạogiáosư đệnhấtcấpvànhấnmạnh,hơnnămchụcphầntrămsinhviên SưPhạmNhânVănđềulàdânHóaChâu. Ướcmuốnlớnnhấtcủathanhniênởđâychỉcóthểlàgiáo sư Trường Quốc Hữu. Thấy tôi tỏ vẻ hờ hững, cha tôi kể câu chuyện củamộtgiáosưToánĐệNhịCấptrườngQuốcHữuđể biếtgiátrịcủachứcdanhnầy,đồngthờixemphảnứngcủatôi. Anhgiáo sưnầychưa lậpgia đình,nênbọnngườichuyênmối maiduyênsốđếngặptrựctiếpchamẹanh,trongđócómộttay còmồiđặtgiáchochàngrễtươnglainămchụclượngvàng.Dĩ nhiên không ai biết “bí mật” nầy. Chỉ sau khi cưới hỏi xong thành gia thất đàng hoàng, người ta mới vô tình làm rò rỉ câu chuyện.Chatôicứtưởngdưluậncườichê,nhưngkhông,thiên hạaibiếtcũngtrầmtrồthánphục anhgiáosưtoántuổitrẻtài cao.

Tôi biết rỏ tại sao cha tôi trưng ra một loạt hình ảnh về nghề giáo. Và tôi đã lên tiếng ,khẳng định,chưa bao giờ nghĩ mìnhsẽlàmộtgiáosưtrunghọcnàocả.Đólàlýdotôighidanh vàoVănKhoaAnhvănTrườngHóaChâu.Tốtnghiệpvănkhoa, tôidựđịnhhọchếtchươngtrìnhcaonhấtcủatrườngnầyđểcó thể tìm được một học bổng nghiên cứu hậu đại học tại một trườngquốctếhoặcmộtchângiáosưđạihọctrongnước.Tôi vẫnmuốnđixahơnnữa.Nếulàgiáosưđạihọc,tôicóthểtiếp tụchọctậpbằngcáchnghiêncứucácvấnđềmìnhưathíchđể nângcaohiểubiết.Bốnnămvănkhoa,tôiđãtrangbịvốnliếng cần thiết để chọn một hướng đi mới. Trong các thư viện lúc tham khảo, đọc và ghichép tài liệu, tôi đã đúc kết, nghiên cứu thêmngoàichươngtrìnhhọcđểhìnhthànhbacuốnsáchbiên khảovềvănhọcvàđãđượcxuấtbảntrongthờigiantôiđanglà sinhviênVănKhoa.HọcbổngHạoNhiênđếnvớitôisaukhikết thúcchươngtrìnhbốnnămvănkhoa.”

Dịp may đến đúng lúc với Trác Bạt, vì Trường Hạo Nhiên bắtđầumở rộng hoạtđông,thunhậnsinhviêncácnướckhác ngaytừ năm thứ nhất đại học và công bố học bổng dành chosinhviênNamThường…

31/12/2022

Chương 3

ĐẠI HỌC HUYỀN THOẠI

Số người đọc trên VCV : 357 ( Đăng ngày 03/11/2021)

Trưởng đối ngoại Phương Linh hướng dẫn Trác Bạt đi trên hành lang ngang qua dãy phòng họp và giới thiệu chức năng từngphòng.FocusRoom,loạiphòngtậptrungnhỏnhấtdùng cho các cuộc trò chuyệnqua điệnthoạivà video riêng tư hoặc vàicuộchọpkín.HuddleRoom,loạiphònghọpnhóm,cầncho tậpthểhọpmặtđủlớndùngcho ba,bốnngườitrongcácphiên thảoluậnthânmật.Loạiphòngnầyvừamanglạimứcđộcọng táccaovừamangkhôngkhítròchuyệnriêngtư.Smallmeeting room,làloạiphònghọpkhiếnmọithứtrongphòngtrởnênthú vị, là nơi diễn ra các cuộc họp chuyên môn, giữa đồng nghiệp hoặc khách quen. Phòng họp cuối cùng cô ta giới thiệu là một

Conference Room, loại phòng hội thảo lớn khiến ta nghĩ ngay đếnđámđôngkhángiảcómặttrongphòng.

Chúngtôi trởlạiphỏngHuddleroom,nơisẽdiễnrabuổi họp mặt ba người :Trí Viễn, Phương Linh và Trác Bạc. Phòng gồm một bàn chữ nhật, ba ghế dựa và một màn hình lớn phía trước.Nhậnhồ sơ và bảngtựthuật bổsung của TrácBạt,một tuần sau Phương Linh gọi điện bảo Trác Bạt đến dự buổi họp hôm nay. Trác Bạt nghĩ , chắc phải là một cuộc phỏng vấn gì đây.Tiếpchàngvớitháiđộtựnhiênkhôngvồvậpcũngkhông xa cách, Phương Liên ra dấu bảo chàng bước theo qua hành langtrướcdãyphònghọp. Với phong thái cởi mở, Trí Viễn cười và mở lời, nói rằng buổigặpmặtnầychỉlàbuổihọptổngkết,vìôngtavàPhương Linhđãbiếtrõchàng.ÔngtachỉmuốnTrácBạtchobiếtýkiến vềcácvấnđềngherarấtlạtrongkhôngkhíthânmậtnhưthế nầy.Trướchết,ôngmuốnchàngnhậnxéttổngquátthếnàovề conngườiViệtThường.Thứhai,tạisaoViệtThường khôngcó tênnhàvănnhàthơnàotrongTừĐiểnDanhnhânvănhọcthế giới.Vàthứba,cũnglàcâuhỏicuốicùng,hỏichàngcóýkiếngì

về cuộc chiến ủy nhiệm đang xẩy ra ở Nam Thường… Phương Linhnhìnchàngkhuyếnkhíchnhưmộtđồngminh…

Huddle room

Trác Bạt rất tự tin, nói rằng ba câu hỏitrên chàng đều trả lời đầy đủ trong ba cuốn sách đã xuất bản hiện đang lưu giữ trênkệsáchcủathưviệnHạoNhiên.PhươngLinhđứngdậyra khỏi phòng họp, dường như cô ta đi lục tìm những cuốn sách chàng vừa nói. Còn lại chàng và Trí Viễn. Chàng nhắc đến trườngthiêntiểuthuyếtBênLềCuộcChiếncủaông,ônghứasẽ trao đổi ý kiến vào dịp khác. Điều làm Trác Bạt khó hiểu khi biếtcôngviệccủaônghiệnnaytạiĐạiHọcHạoNhiênkhácxa việcsángtácmộttácphẩmtiểuthuyết… Trí Viễn là bộ não của Hạo Nhiên do sáng kiến thành lập ngôilàngtrunglập,ngoàiviệcđềxuấthọcbổngmangtênông. NhữngsinhviênquốctếbỏcôngsứctiềncủaquaNamThường đểnghiêncứucuộcchiến ViệtThường,điềuquantâmnhấtlà muốngặpmặtnhữngngườiđangtrựctiếpthamgiachiếncuộc ởcảhaiphía.HạoNhiênphảiởthếtrunglập.ÝtưởngnầyTrí ViễnlấycảmhứngtừthểchếtrunglậpcủaThụySĩvàHộiHồng

Thập Tự Quốc Tế. Ông ta đã bàn với viện trưởng Chinh Văn chọn mô hình cho làng trung lập. Nếu xây dựng theo làng truyềnthốngViệtThường.thìđólàmộtcơsởcủaxãhội.Làng là biểu tượng tiêu biểu của nền sản xuất nông nghiệp Châu Á. LàngViệtThường thườngcó:cổnglàng,"lũytre","đìnhlàng" nơithờ"thànhhoàng",giếngchung,"đồnglúa","chùa"vànhà ởcủatấtcảcácgiađìnhtronglàng.Tấtcảnhữngngườiởlàng quê thường có quan hệ huyết thống. Họ là những người nông dântrồng lúa và có cùng nghề thủ công truyền thống.Làng xã ViệtThườngcómộtvaitròquantrọngtrongxãhội-"Phépvua lệ làng". Viện trưởng Chinh Văn cho rằng kiểu làng nầy không thích hợp cho nghiên cứu sinh quốc tế hội họp thảo luận.Cuối cùnghọchọnmôhìnhCommunesofFrance.Côngxãlàmộtcấp phân khu hành chánh của Cộng hòa Pháp. Công xã của Pháp tương tự như các thị trấn dân sự và các thành phố tự trị hợp nhất ởHoa Kỳ và Canada,Gemeinden ở Đức, comuniở Ýhoặc đôthịởTâyBanNha.Nólàđơnvịhànhchánhcấp4,cóquymô và diện tích rất khác nhau, từ những thành phố rộng lớn với hàngtriệudân,đếnnhữngxómnhỏchỉcómộtsốítdâncư.Ví dụ, Castelmoron-d'Albret là một xã thuộc vùng Gironde ở Nouvelle-Aquitaine ở miền tây nam nước Pháp.Nó đáng chú ý vì là công xã nhỏ nhất ở Pháp, với diện tích chỉ 3,54 ha (8,75 mẫu Anh), gần bằng diện tích của Place Charles de Gaulle ở Paris.Đểsosánh,xãlớnnhấtởthủđônướcPháplàArles,với diệntích759km2(293sqmi). Để biến ý tưởng thành hiện thực,Trí Viễn tham khảo chương trình cải cách điền địa của chính phủ Nam Thường, thươnglượngmuađượcmộtthunglũngvùngTâyNamrộng5

hectavàthuêluậtsưliênhệvớichínhquyềnđểhợppháphóa làng trung lập,một ngôi làng có từ 500 đến 2.500 cư dân. Quy trìnhthiếtkếcộngđồngởlàngTrungChâuđượcgiaochokiến trúcsưGeoffrey.Việcrađờimộtngôilàngkhônggìkhácngoài nỗlựccủatậpthể.Sauviệcmuađấtvàthôngbáođóntiếpcác gia đình, quá trình thiết kế làng là một giai đoạn phát triển quantrọngcósựthamgiacủacảcộngđồng.

TríViễnthuêGeoffreykhảosátvẽranhgiới,phânvùngđể bảo vệ các giá trị của làng Trung Châu. Lời Geoffrey:“Mặc dù đây không phải là kiến trúc điển hình,nhưng chắc chắn đây là điềuchúngtôiyêuthíchnhất”,khitrảlờiphỏngvấn.Geoffrey ngườicaoto,cóbộrâuđỏgiớithiệubảnvẽcôngtrìnhthiếtkế nhàcửa,hệthốngnướcvàquyhoạchlàngTrungChâu.Những ngàyđầuthànhlập ĐạiHọc HạoNhiên,Geoffreyđã đếnthung lũng Tây Nam của Nam Thường để thử nghiệm một giải pháp mới cho một câu hỏi mà chúng ta luôn tự hỏi. Ông trưng bày môhìnhcủamộtbiệtthựcánhânôngưathíchvàđặtcâuhỏi:

Mô hình Communes of France

biệtthựcủachúngtôicóthểnằmtronglàngTrungChâukhông ?Vànếucóthể,biệtthựnầyđóngvaitrògìtronglàngxã? TríViễnchenvàocâuhỏicủaGeoffrey,vàđưaraýkiếnchỉ đạo.“Chúngtôimuốnđốixửbìnhđẳngvớicácgiađìnhtrong làng , không phải là người chỉ biết thụ hưởng. Đó là lý do tại sao chúng tôi gọi dân làng là “đối tác” trong sự phát triển của chính họ. Quan hệ đối tác tạo ra quyền sở hữu, phát triển khả năng lãnh đạo và nâng cao phẩm giá. Chúng tôi đặt niềm tin nàyvàotấtcảnhữnggìchúngtôilàm:dânlàngđượcphânchia đấtlàmnhà,bộphậnytếvàquảnlýcộngđồngdodânlàngtình nguyện, đó là hình thức tự quản. Mọi quyết định quan trọng trong cộng đồng đều cần có sự tham gia của tất cả.Nhưng chúng tôi nhận ra, quan hệ đối tác toàn diện hiện chưa đến đúnglúctrongquátrìnhhìnhthànhmộtngôilàngmới:thiếtkế ban đầu. Trong lịch sử, dân làng không có nhiều ý kiến đóng gópvàoviệcthiếtkếmộtcộngđồngmàhọsẽtựtayxâydựng, nuôi dạy con cái và trưởng thành. Chúng tôi biết điều này cần phảithayđổi.Dânlàngcầntrởthànhđốitácngaytừngàyđầu tiên.Vìvậy,chúngtôiđãyêucầukiếntrúcsư GeoffreytừThe Global Studio, đưa ra một giải pháp mà chúng tôi có thể sử dụng để thiết kế làng Trung Châu.” Trí Viễn chỉ phát họa tổng quát,vìchúngtavẫnchưabiếtcácthànhphầngọilà“dânlàng“ ở đâygồm những người nào. Làng trung lập phải thiết kế phù hợpvớinhucầucủacácnghiêncứusinhquốctếtrongĐạiHọc HạoNhiên.Ýkiếncủahọmớicógiátrịthựctiển… Phương Linh trở lại phòng Huddle Room, mang theo ba cuốnsáchđưachoTríViễn.Ôngtađọclầnlượtbatựasáchvà

ống độnghàngngày,thíchthútròchuyệnvớihọ. NhưngTrácBạtcũngchoTríViễnbiếthầuhếtkýgiảNam Thường hànhnghềtựphát,khôngxuấtthântừmộttrườnglớp nào cả. Chẳng hạn mấy người quen của chàng nhập ngũ, gặp các chỉ huy cao cấp cần ký giả chiến trường, họ chỉ cần biết ngườinàolànhàvăn,thếlàđangởđơnvịchiếnđấuđượclệnh chuyển qua làm ký giả chiến trường. Hoặc rất nhiều chủ báo đưa con em vào tòa báo , chỉ một vài tháng trở thành ký giả nhật báo, banđầuđi săntinxecánchódọc đường dầndầntự nângcaotaynghềquathựctế.Báochíkiểunầyđãchàđạplên tính chính danh của nó.Không còn lấy đạo đức, liêm khiết, trung thực làm châm ngôn nghề báo. Nhưng Trác Bạt cũng lý giảitìnhtrạngnầychoTríViễnbiết,chẳngquavìcáinghèođeo bámlàmhạiđếncáikhôn.Chàngcũngbàytỏmongmuốnsẽưu tiênxửdụngcácthôngtinkhihànhnghềkýgiảđểsángtácnếu cần. Hình như Trí Viễn biết rõ sở thích của chàng. Ông đứng dậymởcửaphòngrangoài,PhươngLinhtinhýbảochàngngồi chờ. Một lúc sau, Trí Viễn mang theo một chai rượu vang. Chàng không hiểu nỗi con người nầy. Đang bàn chuyện học khoa báo chí, ông lại hứng thú diễn thuyết về các loại rượu

vang.Ôngtabảo,cóhàngnghìnloạirượutheođúngnghĩađen, và trong khi xemxét các loạirượukhác nhau tạicửahàng địa phương, ta có thể chọn một chai nào có nhãn hiệu đẹp mà không đến nổi phải bị hớ, tức là loại nào bán trong các cửa hàng uy tín cũng đều bảo đãm chất lượng theo giá cả. Một số người dành cả cuộc đời để nghiên cứu sự khác biệt giữa các loạirượuvàtìmraloạirượulýtưởngđểkếthợpvớimọiloại thựcphẩmvàmọitìnhhuống.ÔngtachobiếtôngquenMattie Jackson Selecman, chủ sở hữu và người điều hành của Salt & Vine.Côtalàngườirấtthíchhọcvềrượuvang.“Côấygiúptôi chọnđượcloạirượuvangtuyệtvờinhưthếnầy”.Nóixong,Trí Viễngiơcaochairượuvàmởnútchairótvàobachiếcly…

Theo cách làm việc hàng ngày, Trí Viễn dành thì giờ tìm hiểu kỹ nội dung buổi họp để hạn chế tối đa thời gian thảo luận… BuổihọplàmộtkinhnghiệmđầuđờirấtquýđốivớiTrác Bạt.Chàngchỉcóthểtìmhiểuconngườinầyquacácbàigiảng của ông trong các lớp Quản Trị Kinh Doanh của Trường Hạo

Nhiên. Một trong các bài nầy nói về lãnh đạo chiến lược và mườinguyêntắccủavănhóatổchức,màchàngnghĩôngtalà một trong số đó …Tư liệu Về Lãnh Đạo Chiến Lược và mười nguyên tắc của văn hóa tổ chức chỉ thích hợp cho sinh viên quảntrịkinhdoanh… TríViễnkếtluậnvềvănhóatổchức:“Mỗingười cầnsống theovănhóariêngcủamình.Ởmộtmứcđộnàođó,vănhóacó thể được so sánh với các lực lượng tự nhiên như gió và thủy triều. Được phú cho sức mạnh to lớn, văn hóa có thể lập kế hoạchvàkìmhãmsựtiếnbộ.Nóthựcsựkhôngthểđượcthuần hóa hoặc thay đổi cơ bản. Nhưng nếu ta tôn trọng nó và hiểu cáchtậndụngnó,nếutalàmviệcvớinóvàkhaithácsứcmạnh tiềmẩncủanó,vănhóacóthểtrởthànhnguồnnănglượngvà hỗtrợđắclực. Cáchtốtnhấtđểbắtđầusốngtheovănhóacủabảnthân,là tựđặtramộtloạtcâuhỏi.Cảmxúcnàoquantrọngnhấtquyết định những gì ta làm? Thay đổi hành vi nào quan trọng nhất

trongviệcđápứngcácyêucầuchohoạtđộngcủata?Ailànhà lãnhđạokhôngchínhthứcđíchthựctacóthểhợptác?…

Sống với văn hóa,tôi mong muốn một sự tiến hóa, chứ không phải một cuộc cách mạng. Một trong những thách thức khi làm việc với văn hóa là tôi biết nó thay đổi dần dầnthườngquáchậmđốivớicácnhàlãnhđạophảiđốimặtvớicác đốithủ cạnhtranhđang pháttriểnnhanh.Nếuta tiếpcậnvăn hóa với sự tôn trọng và thông minh, ta có thể sử dụng nó để tăngtốcđộnglựccạnhtranhcủamình.Khôngcóthờiđiểmnào tốthơnhiệntạiđểbắtđầu…”

***

Ngày đầu tiên vào trường, Trác Bạt nhận tấm thẻ ghi tên mìnhnhưmộtthànhviêncủaHạoNhiên,xửdụngmỗikhiđến lớp. Phương Linh còn trao hai thẻ khác ,một dùng cho căn phòng nội trú và một dùng cho tất cả các bữa ăn tại căn tin dành cho sinh viên quốc tế. Cô ta cũng báo trước , cô sẽ chọn một người bạn chung phòng với Trác Bạt , anh nầy nói tiếng Anh, Pháp hoặc Đức hướng dẫn chàng trau dồi ngoại ngữ và truyềnđạtchươngtrìnhbáochítrướckhibướcchàngvàolớp báochíđạihọc. Vào nội trú ở đây, Trác Bạt sẽ học cách sống và làm việc của những sinh viên quốc tế. Phương Linh trao chàng tập tài liệugiớithiệuĐạiHọcHardymàHạoNhiênlàchinhánhcủanó ,muốnchàngđọckỷ,sauđócóthểnêulênnhữngcâuhỏi.Mở tập tài liệu,những con số của Đại Học nổi tiếng nầy làm chàng choángváng.UniversityofHardythànhlậphậubánthếkỷ18, cách đây hơn230 năm, độingũ giảng viên hơn một ngàn năm trăm,cọngthêmhơnchínngàngiảngviênđượcbổnhiệmvào

làm việc trong các bệnh viện liên kết, tổng sinh viên tính đến mùa thu năm nay gần hai mươi ngàn trong đó sinh viên chưa tốt nghiệp bảy ngàn, và sinh viên sau Đại Học gần mười lăm ngàn,ngânkhoảntàitrợgầnnămmươisáutỷdollar. PhươngLinhtrởvàophòngsaukhoảng30phútrakhuký túc xá và nhà ăn. Trác Bạt cũng vừa đọc xong tập tài liệu về University of Hardy. Phương Linh bảo chàng cần biết nhiều thông tin về các Trường nổitiếng thếgiới.Chàng hỏicô ta về Viện Nghiên cứu Nâng cao Radcliffe ,về học bổng Rhodes , về đối tượng nào được cấp học bổng Marshall và Kế hoạch MarshallsauThếchiếnthứhai.Chàngcũngnêuramộtlôcâu hỏi về huy chương Fields, Giải thưởng Turing, về ghế giáo sư thần học

Woodroof)vui vẻ bắt tay Trác Bạt. Ron là một ký giả quốc tế kinh nghiệm, qua Nam Thường làm nghiên cứu sinh về chiến tranhViệtThường.RonsẽgiúpTrácBạtnóichuyệnthôngthạo tiếngAnhvớithờigiannhanhnhất. Cảbangườibướcquanhàănrộnglớn.Nhàăn bốtríthànhhai phần , một dành cho ẩm thực Á, một cho ẩm thực Âu.Đội ngũ làm việc hầu hết là người địa

đầy thán phục của họ… Bữa ăn vui vẻ đánh dấu ngày đầu tiên Trác Bạt vàotrường… *** Trởvềphòngnộitrú,TrácBạ

thân và trường học . Trường cũng thúc đẩy thiết lập các khóa học"mới"dẫnđếnmởrộngđángkểkhôngnhữngvềsốlượng sinhviênmàcònvềphạmvicácmônhọcđượcnghiêncứu. Hạo Nhiên ban đầu dự định chỉ là một Đại Học giảng dạy chươngtrìnhhậuđạihọcdànhchosinhviênquốctế,hầuhếtlà những nghiên cứu sinh người ngoại quốc, nhiều nhất là Mỹ, Anh sau đó là Đức, Pháp. Tuy nhiên do nhu cầu đòi hỏi khẩn thiết của sinh viên Nam Thường, Trường bắt đầu mở rộng ,quyết định mở cửa cho sinh viên chưa tốt nghiệp. Việc mở rộng số lượng sinh viên cần có cơ ngơi lớn rộng hơn. Hạo Nhiên đã đề ra kế hoạch tạo một khuôn viên cho 4.000 sinh viênbổsung. Kế hoạch nầy đã mở rộng hơn 80 hecta, hiện nay chúng đượcgọilàCampusIvàCampusII.Theođókhuônviênmớisẽ được xây dựng trên đất canh tác giữa công viên và bãi đậu xe hơibêncạnhmột làngquê.Saumộtcuộcthamvấnkéodàivà một cuộc điều tra công khai về các đề xuất, chính quyền liên quan đã ra chung quyết.Cuối cùng các nhà quy hoạch đã phê duyệtthiếtkế.Đềxuấtbaogồmtạocảnhquantoànbộkhuvực, xâydựngmộthồnướcvớiđườngviềnđầmlầy,trồngrừngnhẹ vànhiềuloạicâymẫu,vàtốiđahóađadạngsinhhọc. Bắtđầuxâydựngnhữngtòanhàđầutiênđưavàosửdụng ngay sau đó trong khuôn viên Campus I. Tiếp tục xây dựng, Campus I có khoảng 1.400 phòng ngủ cho tân sinh viên cũng như các không gian xã hội mới.Thiết kế

lưugiữbộsưutậpkhổnglồcácđầusáchthuộcvềđủcácngành học. Những cơ sở khác của trường bắt đầu được tiến hành trong khuôn viên Campus II. Vùng đất đầm lầy nầy đã cạn kiệt,Trườngchoxâydựnghồnướcuốnlượnvàtạocảnhquan cho khuôn viên. Các cấu trúc mới được lắp ráp bằng cách sử dụng các hệ thống của xây dựng tiền chế (kỹ thuật xây dựng CLASP dùng dây buộc hoặc giá đỡ). Các tòa nhà được kết nối với nhau bằng nhiều lối đi và cầu nhỏ có mái che. Hầuhết các khoa nghệ thuật của trường đại học chiếm chỗ trong các tòa nhàlớn,trongkhinhiềukhoabankháccócáctòanhàriêng. Một tòa nhà khác mang tính bước ngoặt là Hội trường Trung tâm,gồm một phòng hòa nhạc được sử dụng cho các cuộchọpvàkiểmtra,cũngnhưcácbuổibiểudiễnsânkhấuvà âmnhạc.

Không kể hồ tạo cảnh quan cho Campus II, một hồ lớn trong khuôn viên trường có hai động lực: tạo cho trường đại họcmộthìnhảnhcóbảnsắcriêng;vàthựctếhơnlàtạoramột

lưuvựcthoátnướcchokhuvựcnôngnghiệpbêncạnhvìngười talongạiviệcxâydựngcáctòanhàmớisẽlàmtăngnguycơlũ lụt. Hồ nước đã thu hút một lượng lớn các loài chim nước hoangdãvàbánhoangdã,baogồm,ngỗngvàmộtsốlượnglớn vịt trời. Các loài thiên nga đen và một số chào mào lớn hoặc nhữngcondiệccũngđượcnhìnthấytrênhồ.

Campus II có cả các cơ sở thể thao trong nhà và ngoài trời.Một cấu trúc lớn giống như lều trại cho phép tổ chức các mônthểthaotrongnhà,thểdụcdụngcụvàkhiêuvũ. Sinhviênđượcxemnhưthànhviêncủatrường.Hoạtđộng hàngngàycủasinhviêndomộtủybanđượcbầuchọngồmcác thành viên là nhân viên và sinh viên dưới sự chủ trì của Viện trưởng.Nhữnghoạtđộngnầysửdụngcácloạiphòngsinhhoạt khác nhau.Có phòng sinh hoạt chung dành cho sinh viên được bầu chọn.Có phòng dành cho sinh viên hậu đại học. Có phòng dànhchocácđạidiệntrườngvàthànhviênbanquảntrị.Tấtcả đượcquảnlýbởiỦybanPhòngsinhhoạt.Tuycónhiềuđạidiện sinhviêncủanhiềukhoa,họđã kếthợpcácđạidiệnđạihọcvà

sauđạihọcthànhcáchiệphộisinhviênvàcóphâncôngphân nhiệmrõràng-sinhviênchưatốtnghiệp,sinhviênsauđạihọc vànhânviêntừnhiềungànhkhácnhau. Lúc mới thành lập, Đại Học Hạo Nhiên bắt đầu với sáu khoa: Văn học, Kinh tế, Giáo dục, Tiếng Anh, Lịch sử và Toán học . Nghiên cứu sinh sau đại học phần nhiều theo học khoa chínhtrịhoặclịchsửvớichươngtrìnhriêng.Chươngtrìnhmới sẽ có một số trung tâm nghiên cứu liên ngành, bao gồm bộ phận Lưutrữ,cácTrungtâmNghiêncứulịchsửtừsơkhaiđến hiện đại. Nếu mở khoa chính trị, Hạo Nhiên sẽ nghiên cứu và giảng dạy về Tái thiết và Phát triển sau chiến tranh và Ứng dụngNhânquyềnvàoxãhội.Vềhọcthuật,trườngsẽgiảngdạy vềkhảocổhọc,sinhhọc,hóahọc,khoahọcMáytính,Kinhtế, Giáodục,kỹthuậtđiệntử,tiếngAnhvàVănhọc,Môitrườngvà Địalý,KhoahọcSứckhỏe,Lịchsử,LịchsửNghệthuật,Ngônngữ vàNghiêncứuNgônngữhọc,Toánhọc,Âmnhạc,Triếthọc,Vật lý,Tâmlýhọc,Xãhộihọc,Sânkhấu,ĐiệnảnhvàTruyềnthông.

MụctiêuHạoNhiênnhắmđếnlà"Trườngđượccôngnhận trong xếp hạng hàng đầu của giáo dục đại học quốc tế.” Tuy nhiên,mụctiêunầytùythuộcvàotínhđúngđắncủaviệcquản lývàđộingũgiáosưtrongcácchươngtrìnhvàtiêuchuẩnhọc thuậtquốctế. Trong tương lai Hạo Nhiên sẽ là thành viên sáng lập của Mạng lưới các trường đại học toàn cầu hỗ trợ sự hợp tác trên toànthếgiớitronggiảngdạyvànghiêncứu…

Chương 4 LÀNG TRUNG LẬ

Số người đọc trên VCV : 327 ( Đăng ngày 10/11/2021) **

P

Trí Viễn đối mặt với những vấn đề khó khăn rắc rối bắt buộc phải chuẩn bị giải quyết trước khi xây dựng làng Trung Châu.Trướchếtphảibiếtnhucầucủanghiêncứusinhquốctế làgì?Tiếptheo,làmcáchnàođểhaiphíađốiđịchtrongchiến tranh Việt Thường công nhận tính trung lập của làng Trung ChâuđểhọcóthểtintưởngvaitròtrunggiancủaĐạiHọcHạo Nhiên.Phảikểthêmvấnđề“dânlàng”,ngoàithànhphầnchính làsinhviên,cònnhữngaicóđủtưcáchvàolàmviệctronglàng nhưsảnxuất,kinhdoanh,dịch vụ…? Quảnlýxã hộikhiTrung Châutrởnênđôngđúccũnglàvấnđềquantrọng… Ngaylúcmớivàotrường,TrácBạtđãrấtmuốnbiếtnhững nghiêncứusinhđếnđâysẽviếtgìvềcuộcchiếnủynhiệmViệt Thường.ChàngmạnhdạnnêucâuhỏinầyvớiPhươngLinh.Cô

chobiết,côngviệcđầutiêncủakhóahọclàmỗisinhviênphải viếtmộtđềánnộpchogiáosưhướngdẫn.Đềánnầyphảighi cácđềtàisinhviênsẽviết.Dĩnhiênmỗingườiviếtriêngmột đề án. Phương Linh đưa ra thí dụ các đề tài do một sinh viên nêuravềchiếntranhViệtThường:kháiniệmvềcuộcchiếnủy nhiệm, hậu quả chiến tranh,quan điểm về chiến tranh trong Trường phái Revisionism (thuộc chủ nghĩa xã hội nghiên về sửađổihơnlàtinhthầncáchmạngthườnggọilàchủnghĩaxét lại), mối liên hệ giữa chiến tranh và sự bất ổn của sinh viên, nguyênnhânvàảnhhưởngcủachiếntranh,vaitròcủaphụnữ trongchiếntranh,khácnhaugiữachiếntranhViệtThườngvà Chiến tranh Cao Ly, hình ảnh nổi bật của chiến tranh, phong trào Dân quyền và Chiến tranh, lính Đồng Minh gốc Phi châu trongchiếntranhvânvân. Thamkhảoýkiếnsinhviên,TríViễnquyếtđịnhchonhóm đại diện sinh viên gặp trực tiếp kiến trúc sư Geoffreyđể bàn vềngôinhà của họ muốndựng lêntronglàng Trung Châu. Trí Viễn phân lô đất cho sinh viên nào muốnxâynhà riêng trong làng, không bắt buộc. Hầu hết đều rất hoan nghênh. Có nhà riêng,nghiêncứusinhcóthểđưathânnhân,ngườiyêutừmẫu quốccủahọvàolàngTrungChâuthămviếng,tạmtrúhoặcsinh sốngtheoýthíchvànhấtlàmỗingườicóthểtìmhiểu,traođổi thông tin, tài liệu với người của cả hai phía đối địch, phục vụ chocôngtrìnhnghiêncứu. Giải quyết xong nhu cầu của sinh viên, Trí Viễn còn phải đauđầugấpnhiềulầnhơnvới“sứmạngbímật”:thămdòphản ứng bên phía Nam Thường - Đồng Minh và phía Bắc Thường đốivớinhucầucủanghiêncứusinhquốctế.Đểthựchiện,Trí

ViễnnghĩngayđếnngườibạnAlainDelon(xinđừngnhầmtên tàitửlừngdanhAlainDelon)lúccònhọcởSorbonne.Anhnầy từnglàlãnhtụsinhviêntrongcuộcbiểutìnhnổidậylàmlung laychínhphủPháp-lăng-sa.Vớitưcáchlàsinhviênchínhthức củatrường,TrácBạtđãhỏiPhươngLinhvềsựkiệnlịchsửnầy. TríViễntừngchocôtabiết: “ĐâylàcuộcbấtổndânsựđãxảyratrênkhắpnướcPháplăng-sa,kéo dàikhoảngtámtuần.Đã xẩyra các cuộc biểutình, tổngđìnhcông,chiếmgiữcáctrườngđạihọcvànhàmáy.Đỉnh điểm của các sự kiện,là nền kinh tế bị đình trệ. Các cuộc biểu tình nổi loạn đến mức các nhà lãnh đạo chính trị lo sợ xẩy ra nội chiến hoặc cách mạng. Chính phủ quốc gia đã ngừng hoạt độngtrongmộtthờigianngắnsaukhiTổngthốngbímậttrốn sangnướckhác.Cáccuộcbiểutìnhđãthúcđẩycácphongtrào trêntoànthếgiới,vớicácbàihát,hìnhvẽgraffitigiàutrítưởng tượng,ápphíchvàkhẩuhiệu.

Lịch sử bạo động ở Pháp: Chiến thắng thuộc

về người biểu tình

Tình trạng bất ổn bắt đầu với một loạt các cuộc biểu tình chiếmđóngcủasinhviênchốnglạichủnghĩatiêudùng,vàcác thể chế truyền thống. Việc cảnh sát đàn áp nặng tay những người biểu tình khiến các liên minh công đoàn kêu gọi đình công,gây nên làn sóng 12 triệu công nhân, hơn 20% tổng dân sốquốcgiavàothờiđiểmđóthamgiaphongtrào.Đâylàcuộc tổng đình công lớn nhất từng được thực hiện ở đất nước nầy, và là cuộc tổng đình công đầu tiên trên toàn quốc. Cuộc nổi loạntrênkhắpnướcđãvấpphảisựđốiđầugaygắtcủacácnhà quảnlýtrườngđạihọcvàcảnhsát.Nhữngnỗlựccủacảnhsát nhằm dập tắt các cuộc đình công chỉ làm tăng thêm tình hình căng thẳng, dẫn đến các cuộc chiến trên đường phố với cảnh sátởKhuphốLatinh. Tuynhiên,đếncuốitháng,diễntiếncủacácsựkiệnđãthay đổi nhanh chóng. Hiệp định Grenelle, được ký kết giữa chính phủ,côngđoànvàngườisửdụnglaođộng,đãgiànhđượcmức lươngđángkểchongườilaođộng.Mộtcuộcbiểutìnhphảnđối dophíachínhphủtổchứcởtrungtâmthủđôđãmanglạicho Tổng Thống sự tự tin để giải tán Quốc hội và kêu gọi bầu cử quốc hội sau đó. Bạo lực nhanh chóng bị dập tan. Công nhân quaytrở lạicông việc .Cuộc biểutìnhkinhhoàng nầytiếp tục ảnh hưởng đến xã hội Pháp-lăng-sa, được coi là thời kỳ bước ngoặt về văn hóa, xã hội và đạo đức trong lịch sử. Alain - một trongnhữngnhàlãnhđạothờiđó-sauđótuyênbốrằngphong trào đã thành công "như một cuộc cách mạng xã hội, không phảilàcáchmạngchínhtrị."

Nhớ lại chuyện cũ, Trí Viễn viết thư liên lạc với Alain. Họ traođổiýkiếngìkhôngaibiết.Chỉbiếtsauđóítlâu,Alaintừ ngoại quốc bay qua Bắc bộ phủ. Tên tuổi Alain không xa lạ gì với giới lãnh đạo chính trị của Bắc Thường. Họ rất nhiệt tình chàođónAlainquaViệtThườngvàtrangtrọngtổchứcchuyến đichoAlaintheogiaoliênvàoNamThườngviếngthămcáckhu giải phóng, từ đó có người bí mật đưa Alain vào Thủ Phủ gặp TríViễnvào mộtđêm mưaphùn.Đôibạngặp nhaumừng rở , Alain lưu lại Thủ Phủ mấy tháng bên cạnh Trí Viễn không gặp trởngạigì.KhôngnhữngantoànvuichơiởThủPhủ,Alaincòn gặp bạn học cũ đang là một Bộ Trưởng Văn hóa Thể Thao trongchínhphủNamThường,ôngnầytrướcđâyduhọcởthủ đôPháp-lăng-sa.Ngoàithuậnlợinầy,tháiđộcủa Alainkhông bịcoilàthànhphầnủnghộBắcThườngkhituyênbốcuộcbiểu tìnhnămnàochỉlàcáchmạngxãhội,khôngphảilàcáchmạng chínhtrịnghiêngvềmộtphíanào.. Dự kiến của Trí Viễn không sai. Alain là trung gian để hai phía Nam-Bắc Thường, được cả hai bên tin tưởng. Đó là mấu chốtcủamộtthànhquảbấtthànhvănđểlàngTrungChâuhoạt động an toàn sau nầy. Những gì họ đã thảo luận, thỏa thuận nhau,mãisaunầy,khiđiềukiệnchophép,báoVănCầmđãhé lộmộtvàichitiết.Cácbuổihọpbímậtdiễnragồmđạidiệnhai phía và Hạo Nhiên. Mở đầu buổi họp, Trí Viễn thay mặt Đại Học,nói: “ Chúng tôi chỉ bàn về văn hóa giáo dục. Và mục đích duy nhất là được các bạn đồng ý giúp đỡ các sinh viên ngoại quốc yên tâm học hỏi và làm việc trong làng Trung Châu.Về mặt

pháp lý,chúng tôi đã tham khảo quy chế trung lập song hành củaThụySĩvàHộiHồngThậpTựQuốctế.” Đại diện Bắc Thường đề nghị Trí Viễn nhắc lại bốn nhiệm vụ của một khu trung lập. Trí Viễn diễn đạt bốn nhiệm vụ của làngTrungChâudựatheoquychếtrunglậpcủanướcThụySĩ: “ Thứ nhất, Trung Châu tuyệt đối không tham gia bất cứ hànhđộngthùđịchnào,vìchúngtôichỉhoạtđộngtrongngành vănhóagiáodục.Thứhai,chúngtôiphảiđốixửcôngbằngvới hai bên, tuyệt đối không thiên vị bên nào.Thứ ba, chúng tôi không cho phép một trong các bên tham chiến xử dụng làng Trung Châu làm căn cứ hoạt động. Cuối cùng, chúng tôi được phépcấmquânđộihoặcxequânsựdichuyểnqualàngTrung Châu.”

Imlặngbaotrùm.Khôngailêntiếng.Mộtlúcsau,đạidiện NamThườnghỏi:

“CácanhgọitênlànglàTrungChâu,vậydânlànglànhững thànhphầnnào?”

“ Thành phần chính là các sinh viên ngoại quốc.” Trí Viễn trả lời. “ Vì Trường phục vụ họ. Các thành phần khác là dân chúnglàmănlươngthiện…”

“Thếnàolàlàmănlươngthiện?”ĐạidiệnBắcThườnghỏi lại.

“ Vấn đề nầy chúng ta cần thảo luận ở đây.” Trí Viễn đề nghị. “ Nếu có trở ngại gì về các thành phần bên ngoài vào, chúng tôi sẽ thông báo cho các bạn để cùng nhau giải quyết. Điềuchúngtôimongmuốnlàchophépsinhviênquốctếđược tiếpxúcvớicảhaiphía”

ặc dù có vướng mắc trở ngại phải thảo luận nhiều, nhưng cuối cùng Alain đã giúp các nghiêncứu sinh đượclàmviệctheoýmuốncủahọ. Cũng bàn chuyện dân làng, viện trưởng Chinh Văn chủ trươnggiảiquyếtnộibộ.Ôngtriệutậpbanđiềuhànhbànthảo vàđềracácbiệnpháp,điềukiệnđểchọncácgiađìnhbênngoài vào sinh sống, làm việc trong làng. Càng thảo luận càng gặp nhiều vấn đề phức tạp nhất là giải quyết thế nào về nghĩa vụ côngdân.Chẳnghạn,thihànhnghĩavụquândịch,chiêumộdu kích, binh lính của hai bên, đóng thuế…Cuối cùng, làng Trung Châu quyết định không nhận người bên ngoài vào sinh sống trong làng. Nhưng Hạo Nhiên sẽ quy hoạch các khu nhà ở cho

sinhviên,khukinhdoanh,dịchvụvớicửahàng,tiệmbuôn,chợ , khu giải trí … và mời gọi các nhà kinh doanh bên ngoài vào hợptác,thuêcơsở… BướcđầucủachươngtrìnhthànhlậpTrungChâu,cănbản đã được giải quyết. Từng nhóm nghiên cứu sinh các quốc tịch khácnhaubắtđầuthamgiaxâydựngnhàở.Việcnầyhoàntoàn tựnguyện,khôngphảinghiêncứusinhnàocũngxâydựngnhà ởtronglàng.Kýtúcxávẫnlànơiởchínhcủahọ.Chỉngoàigiờ thamgiahọckhóangườinàocónhàriêngmớiđếnTrungChâu, những người khác thích đến làng để vui chơi, thư giãn. Quang cảnh hoạt động nhộn nhịp đánh thức vùng cận sơn trở mình đứng dậy. Chỉ từ ba đến sáu tháng làng Trung Châu trở thành một thị trấn, không khác gì mô hình công xã Pháp, communes of France, đúng như dự tính quy hoạch ban đầu của New Hardy.Hânhoanvuithíchnhấtlàgiớinghiêncứusinhquốctế của Đại Học Hạo Nhiên. Họ đưa thân nhân, người yêu từ quê hương qua Trung Châu thăm viếng vui chơi, ở lại hàng tháng, có người mang cả gia đình qua Nam Thường có ý định cư lâu dài.Niềmhạnhphúccóthật… Làng Trung Châu càng phát triển, phát đạt, càng phát sinhnhiềuvấnđềphứctạp.Vấnđềphânchialợinhuậntừcác loạithuếthuđượctronglàngchocácphepháitrongcuộcchiến buộcHạoNhiênphảikínđáotổchứcnhiềucuộchọp.Đạidiện củatấtcảbaphíaNam,BắcThườngvàHạoNhiênđềuxácnhận sự xuất hiện và vươn lên về mặt kinh tế của làng Trung Châu manglạilợiíchchotấtcảvàcầnđượcduytrì.Kếtthúccácbuổi họp, Nam-Bắc Thường đồng ý để Hạo Nhiên chịu trách nhiệm

thu thuế trong phạm vi làng Trung Châu và có nghĩa vụ phân chialợinhuậntheotỉlệhợplýchocácbênliênquan…

Kiểu nhà bungalow

TrácBạtthườngđếnlàngTrungChâuvàonhữngngàyrảnhrỗi cùng vớivàisinhviên,ngồithưgiảntrong các quáncà-phêdã chiến.Mộtkhungcảnhgầnnhưđãquenthuộc.Làngnầykhông có những building cao hàng chục tầng. Trong tập tài liệu của một sinh viên, Trác Bạt đọc thấy 35 kiểu nhà, nhưng hầu hết nhàởtronglàngTrungChâulàloạinhàBungalow. Trác Bạt không biết phải dịch chữ Bungalow như thế nào. KiếntrúcsưGeoffreychobiếtkiểunhàgỗnầycónguồngốctừ nhữngngôinhànhỏởẤnĐộ,bắtnguồntừ“ngôinhàcủangười Bengali”.CácthủythủngườiAnhcủaCôngtyĐôngẤnxácđịnh bungalowlấytêntừtiếngHindivàocuốithếkỷ17. Thuậtngữbungalownhưchúngtabiếtngàynay-mộtngôi nhà nhỏ, thường là một tầng - được phát triển vào thế kỷ 20, mặc dù định nghĩa của nó khác nhau ở các khu vực trên thế giới.Vídụ,ởẤnĐộngàynay,thuậtngữnàythườngđềcậpđến bấtkỳngôinhànào.ỞCanadavàVươngquốcAnh,nhàgỗhầu nhưchỉđềcậpđếncácloạinhàmộttầng.NhàgỗởÚcchịuảnh

hưởng từ nhà gỗ California,đây là loại nhà gỗ phổ biến ở Hoa Kỳ từ khoảng năm 1910 đến năm 1940 và mở rộng ra nước ngoài khi những bộ phim của Hollywood có hình ảnh những ngôi nhà bungalow trở nên phổ biến và tăng sự yêu thích của các sản phẩm do Mỹ sản xuất.Hiện nay khi nói đến bungalow, người ta nghĩ đến ngôi nhà gỗ một tầng nhỏ kiểu nông thôn hoặccabin,nhưngcũngcóthểlànhữngnhàgỗrộngrộnglớn. Một trong những điểm thu hút chính của bungalow là mô hình nhà một tầng có rất nhiều sơ đồ phong phú. Đây là điều quantâmcủagiớitrẻ.Docáchxâydựngtheotruyềnthống,nội thấtcóthểdễdàngtùychỉnhđểphùhợpvớinhucầusinhhoạt

. Các bungalow ban đầu được thiết kế sao cho việc xây dựng thậtdễdàng.Điềunàycũnggiúphọdễsửađổihoặcbảotrìvà tiết kiệm chi phí. Kiến trúc truyền thống của bungalow có khả năngchốngchọiđượccácthửtháchcủathờigian.. Nói về nhà hàng (restaurant) trong làng Trung Châu, hầu hết do tư nhân bên ngoài vào đấu thầu, được hình thành dựa trên kinh nghiệm hoặc sở thích cá nhân của chủ nhân thường kiêmluônđầubếp.Kiểunhàhàngnầyhộiđủcáckháiniệmvề di sản, nguyên liệu địa phương và truyền thống gia đình. Nếu bạn thấy một vài kiểu nhà hàng mới lạ khác xuất hiện trong làng,bạncóthể xácđịnhngaychủnhânđãcókinhnghiệmdu lịch, được đào tạo trong các khóa học ẩm thực hoặc quan tâm đếnmộtlãnhvựcnghệthuật,khoahọchoặcvănhóanàođó. Nhìnchung,nhàởvànhàhàngdochínhchủnhânthiếtkế xây dựng, trường Hạo Nhiên chỉ phân lô đất và chỉ định vị trí theo quy hoạch. Riêng những căn phòng cho thuê làm dịch vụ nhưtiệmbuôn,phòngsửachữađồgiadụng,phòngbánvémáy

bayhoặcđạidiệncáchãngdulịch,nhàtrưngbàyxe…doHạo Nhiên xây sẳn thành từng hàng dài đủ tiện nghi cuốn hút khách… *** Nghi-ôngđếnthămlàngTrungChâu,bịcuốnhútngay với phong cảnh hữu tình, sinh hoạt trật tự không xô bồ như trong các khu phố Nam Thường.Ông hỏiTrác Bạt,có cách nào xin miếng đất xây căn nhà ở trong làng nầy. Trác Bạt kể ông nghevềnhữngcănnhàBungalowcủacácnghiêncứusinh.Ông đã bàn chuyện nầy với viện trưởng Chinh Văn và cố vấn Trí Viễn và được cấp một lô đất tách biệt hẳn với khu

ngầnngạibỏrasốtiềnkhálớnxâymộtcănnhàgầnbờsuốivà thuêcôngtycâyxanhthiếtkếkhuvườnnhỏtrongphạmvicho phépgiốnghệtkhuvườnnhàôngởHóaChâu. TrácBạtgópývớiNghi-ôngđừngquênmộtnhàkháchlịch sự sẳn sàng chào đón những vị khách quý của Đại Học Hạo Nhiên.NghiôngđếnkhảosátphòngConferenceRoomcủaHạo Nhiên để tạo một khung cảnh quen thuộc. Trác Bạt đặt tên phòngnầylàCR2.Bàmẹchàngnhưđượcsốnglạinhữngngày tháng êmđềm trongquêhươngcũ. Bàvẫnnhớ hìnhbóngcăn nhà ở thành phố cổ kínhHóa Châu, đã dứt tình bán nó để vào Thủ Phủ vì nhiều lý do bắt buộc không tiện nói ra. Trong ngôi nhà bên bờ suối, Nghi ông vẫn thường đón bà con thân ruột, bạnhửuxagầnđếnsumhọp,vuichơiăn uống.Nhưngcácbuổi gặp mặt đáng kể nhất vẫn là hiện diện của những viên chức hàng đầu trong Hạo Nhiên.Họ cũng thích không khí ấm cúng trongcănphòngCR2,thíchnhữngmónăndândãtruyềnthống củabamiềnViệtThường… Viện trưởng Chinh Văn, như thường lệ, hễ kéo chiếc ghế quen thuộc trong phòng khách, vừa ngồi xuống là để lộ ngay conngườithậtcủamìnhvớihìnhảnhôngtừngbiểulộkhigặp Nghi ông vào Thủ Phủ lần đầu ghé thăm tòa báo Văn Cầm, chuyện vãn về quê nhà Hóa Châu và những món ăn truyền thống... Cố vấn Trí Viễn lúc nào cũng trầm tư mặc tưởng với một dựtínhnàođó…

Chương 5 TÀU HARDY

Trên VCV, Chuyện Viễn Mơ Thời Chiến, chương 5 nầy chính là chương 13 (Số người đọc là 582 , đăng ngày 28/12/2021)

Tronglàng Trung Châu, trước phòngtrưng bàyxedu lịch, đặcbiệtxecũthuộccácthươnghiệusangcả,nhộnnhịpkhách hàng,haingườiđànôngđangchỉtrỏbàntánvềchiếcxeToyota hiệu Lexus. Chuyện chẳng có gì đáng nóinếu một người trong bọnhọkhôngđềcậpđếnchiếctàubiểncótênHardy.TrácBạt bướcngangqua,ngheđược,dừnglạigópý,hỏingườivừanhắc tên tàu Hardy.Ông nầy được dịp kể lại hành trình theo tàu HardytừmộttiểubangBắcMỹquaNamThường.TrácBạtbiết tàuHardythuộcloạiOceanlinerlàtàuvậnchuyểnhànhkhách và hàng hóa qua các vùng biển hoặc đại dương.Trong một số trườnghợpđặcbiệt,tàucóthểthựchiệncácchuyếndungoạn trên biển hoặc làm tàu bệnh viện. Ocean liner được thiết kế vữngchắcvớimạntàucaođểchốngchọivớibiểnđộngvàcác điềukiệnbấtlợigặpphảiởbiểnkhơi.Vớilớpmạvỏtàudày,có

sức chứa nhiên liệu lớn hoặc thực phẩm và các vật tư khác trongnhữngchuyếnhảihànhdàingày,chúngkháchẳntàudu lịchcruiseship.

TrácBạtchỉbiếttàuHardymỗinămcóvàibachuyếnđưa sinh viên từ các tiểu bang Bắc Mỹ qua Đại Học Hạo Nhiên. Những năm đầu là các nghiên cứu sinh. Sau nầy trường mở rộngthunhậnsinhviênnămthứnhất,tàuHardycũngđưahọ đếnhọc.TuynhiênlàngTrungChâuchỉphânlôchonghiêncứu sinh làm nhà ở, sinh viên chưa tốt nghiệp không được quyền lợinầy. TrácBạtđãkhôngquantâmgìđếnvaitròkinhdoanhcủa tàu Hardy đến khi câu chuyện thú vị của người đàn ông nhắc chàngnhớlạicâuhỏitừlâuchưacócâutrảlời.Ôngkháchnầy người Nam Thường làm việc trong một công ty vận tải đường biển,đượcbiệtpháiquatàuHardyđểhộtốnghànghóatừhải cảng của Thủ Phủ xuất sang các nước Âu Mỹ và theo tàu nầy chở các loại xe cũ thu gom từ nước ngoài về bán trong nước.

Chiếc xe Lexus ông ta vừa chỉ trõ cho người khách thấy, do chínhôngtahộtốngmangtừBắcMỹvềThủPhủ.Ôngtachỉcó nhiệmvụhộtốnghànghóaqualại,nhữngcôngđoạntrongquy trìnhkinhdoanhcủacôngtyđãcósẳncácbộphậnkhácloliệu. “ Tôi có thể nói với anh” . Người đàn ông nhìn thẳng vào TrácBạt.“ Tấtcảcácloạixehơicũhạngsangđềudotôitheo tàu Hardy hộ tống chở từ các nước , nhiều nhất là Bắc Mỹ, về trưngbày,bánởThủPhủnấy.AnhcũngbiếtThủPhủlàthủđô của Nam Thường. Dân Việt Thường có đặc điểm thích sĩ diện. Họ nghe lóm tên các hiệu xe đắc tiền sang trọng trên thế giới, rồisăntìmmuaxecũvừatúitiền.” “Ôngphảirànhcácloạixenầymớiđược?”NgheTrácBạt nóithế,ôngtatuônramộttràngđủcácloạixesangnhưRollsRoyce,Mercedes-Benz,Land Rover, Lexus, BMW, Porsche , Lamborghini ,…khiến người nghe tối tăm mặt mũi. Trác Bạt cười lớn đưa tay hạ giảm phấn khích nơi người đàn ông quen nghềquảng cáo. Trác Bạtcho ôngtabiết,chàngđang làm việc trong tập đoàn Hạo Nhiên chủ sở hửu của con tàu nầy, nhưng chưalầnnàothấynhữngchiếcxecũtừnóbòvàocác khochứa ở đây. Cũng chưa lần nào chàng thấy hàng hóa ở đâychất vào nóđểrabiển.

“TàuHardythườngchởnhiềunhấtcácmặthàngnàocủa NamThường?”Trác

hiểuđâu.NếuanhcódịpquaBắcMỹghéthămbấtcứchùanào đều thấy tượng Phật đủ loại nằm la liệt khắp khuôn viên. Mỗi nhóm tượng đặt một thùng phước sương to tổ chãng… Anh hiểurồichứ?”

“ Vâng, tôi hiểu. Hình như các sư trụ trì trong các chùa ấy thuộcthếhệmới,trẻtuổi,năngđộng,cóđầuóc…” “ Anh không nên đi quá xa.” Ông ta ra vẻ thạo đời. “Nội chuyệntiềnđâuđểtậunhữngphotượngđóđủlàmộtdấuhỏi totướng?” Chuyệnkểtrênmớitrảlờiđượccâuhỏithứnhấtvềnhững chiếc xe du lịch và các pho tượng. Quan trọng hơn, nó trả lời một câu hỏi khác đáng chú ý hơn, liên quan đến Đại Học Hạo Nhiên.TrácBạtđãcódịpnóiquavềthânthếvàsựnghiệpcủa TríViễn,nhưngđiềucốtlõilàmnênmộtTríViễnnhưhiệnnay vẫn chưa có bất cứ người nào chạm đến, vì nó nhuốm đầy những giai thoại và huyền thoại (anecdotes and legends). Lúc NghiôngvàTrácBạtvàoThủPhủđếngặpChinhVăn,ônggiới

chuyêngiacủa viên cố vấn biết chính xác vị trí của Hope Ship.Nó nằm gần quầnđảoRosariovàcôngviênquốcgiacáchCartagena30km. Điềunầycónghĩalàhơnbatrămnămnayhàngloạtthuyềnlớn nhỏ chở khách du lịch vẫn phóng trên mặt nước mỗi ngày mà không biết nằm sâu bên dưới hơn 500 mét là một con tàu cô đơn giàu có. Bạn không nên nhầm lẩn con tàu Hope Ship với tàuSanJosétrongtácphẩmLoveinTheTimeofCholera(Tình yêu thời dịch tả) của tác giả đoạt giải Nobel Gabriel García Márquez trong đó nhân vật chính đã lên kế hoạch lặn xuống biển để chinh phục con tàu giàu có phục vụ suốt đời cho tình yêu của nhân vật. Con tàu kho báu Hope Ship có một lịch sử được ghi trong tập tư liệu riêng của Đại Học Hạo Nhiên .Trác Bạt không phải là người chuyên viết chuyện ly kỳ hấp dẫn, phiêulưumạo hiểm,nênkhôngkể vềquá trìnhtừkhiviêncố vấntìmđượcmanhmốicontàuđếnkhitrụcvớtthànhcôngvà trởthànhmộtphầnsởhữuchủcontàukhobáunầy.TrácBạt chỉ nhấn mạnh đến cuộc chiến pháp lý giữa viên cố vấn có chính phủ của ông ta hổ trợ với các bên liên quan là Tây Ban Nha và Bolivia trong gần 30 năm. Tàu Hope Ship là tâm điểm cung cấp thông tin về lịch sử thuộc địa. “Nó đại diện cho gần

300nămlịchsửthuộcđịatừchâuÂuvàđặcbiệtlàtừTâyBan NhađếnlãnhthổHoaKỳ.”Ngoàikhốitàisảnvàngbạc,đáquý vànữtrangkếchxù,còncónhững khẩuđạibácbằngđồng,có khắccáchìnhảnhminhhọacủalịchsửthuộcđịa.Mặcdùcuộc tranhchấppháplýdiễnragaygắt nhưngkhôngbênnàomuốn làmhạiđếnHopeShipvớicáckhobáucủanó.Cuốicùng,một tòaánquốctếphánxét:55%khốitàisảncủaHopeShiplàdi sản văn hóa của nhân loại , 45% còn lại chia đều cho các bên tranhchấp.ChínhphủPháp-lăng-sachiachoviêncốvấn,người chacủaTríViễn,sốtiềngầnhaitỉdollar.CâuchuyệnTrácBạt kểcómụcđíchgiúpnhữngaimuốntìmhiểutrườngHạoNhiên biết nguồn tàichánhtừ đâuđể phát triểnĐại Học nầy.Nhưng tại sao từ một con tàu đắm có tên là Hope Ship trở thành tàu Hardy mà người đàn ông chàng gặp trước phòng trưng bày là ngườiđitheohộtốnghànghóa.Câuchuyệnnầyxẩyradotính lãngmạncủaconngườiTríViễn. Nhậnđượctàisảnthừakếtừngườicha,TríViễnmuốnghi dấu ấn lịch sử lên số tài sản nầy. Ông liên hệ với một công ty đóng tàu và chuyên gia phục hồi di sản văn hóa đến phòng trưng bày lịch sử hàng hải, mô phỏng tàu Hope Ship để đóng mớimộtcontàubênngoàigiốnghệttàuHopeShip(dĩnhiênlà động cơ và các kỹ thuật đóng tàu tân tiến được áp dụng thay thếkỹthuậtthờixưa).TríViễnđặttêntàulàHardykhiôngta vànhómgiáosưViệtThườnghảingoạithànhlậpĐạiHọcHạo Nhiên. Số tiền đồng đều của mỗi thành viên đóng góp thành lậptrườngbanđầu,khôngđápứngđủphítổnphìnhtokhixây dựngĐạiHọc,TríViễnmộtmìnhgánhhếtphầnthiếuhụtnầy. Đặt tên tàu Hardy như một thương hiệu uy tín trong thương

trường,côngtyvậntảiđườngbiểndoTríViễnthànhlậpcótên là Bernard Thibault đã sinh lợi lớn từ khi Hạo Nhiên mở rộng hoạtđộng.

BiếtrỏhoạtđộngtàuHardy,TrácBạtthườngracãngnước sâuThủPhủtheodõilịchtrình.Thậtkhóđểtrựctiếpđứngxem nó bốc dỡ , hoặc nhận chuyển hàng hóa, vì các hoạt động nầy thườngxẩyravàođêmkhuya.Nhưngvớikháchdulịch,quang cảnhbanngàyquanhtàuHardylàmộthoạtcảnhthúvị.Những kháchdulịchthườngđicruiseship,nhưngTracBạtthíchmột lầnngồitrêntàuHardy.Miễnsaođượcngồitrênnó.Nócóthể chạybấtcứđâu,chởbấtcứthứgì.Chàngchỉmuốncócảmgiác ngồi trên con tàu có hơi thở của Hạo Nhiên, nhất là gặp được mộtvàidukháchngườiđồnghương,khoevớihọđâylàcontàu

của ngôi trường chàng đã học và đang làm việc.Một vài khách nóitiếngngoạiquốc,chàngcũngđượcdịplàmhướngdẫnviên lànhnghề,giớithiệulịchsửcủanó,nhấtlànhắcđếnhìnhảnh contàuHopeShipcáchđâyhơnbathếkỷ.Chángnóivuivớihọ, con tàu huyền thoại Hope Ship là tàu mẹ của Hardy. Họ thích thú cười vang dội cả boong tàu. Chàng hỏi họ tại saokhông đi cruiseshiplạilênoceanlinernhưHardy,họbảohọmuốnxem bản sao của con tàu huyền thoại Hope Ship. Đúng là con tàu Hardyvẫncònmanghơiấmlịchsử.ĐâylàlýdotàuHardyvẫn cóth

được thành lập để thúc đẩy hòa bình và an ninh. Bất kỳ quốc gia nào đăng ký tàu theo IMO đều phải thông qua các Nghị quyết và Công ước của IMO về an toàn hàng hải. Ngành công nghiệp du thuyền đã đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy an toàn trên biển. Hội đồng quốc tế về các tuyến du thuyền (ICCL: International Council of Cruise Lines) là một nhómphichínhphủlàmviệcvớiIMOđểthúcđẩyantoànhàng hảivàbảovệmôitrường. Ngoàiviệcđăngkýtàu,quốcgianơitàucậpcảng,đượcgọi là quốc gia có cảng biển, cũng có thể áp dụng các hạn chế đối vớitàudu lịch.BắcMỹ Quốc nổitiếngvềviệc thựcthinghiêm ngặtcácquytắcantoàn.CảnhsátbiểnBắcMỹkiểmtramọitàu viễndươngtạicáccảngcủahọbốnlầnmỗinăm.Họápđặtcác hạn chế bổ sung đối với các tàu được đăng ký tại Bắc Mỹ, bao gồmcảviệcxâydựngvàsởhữucontàuphảilàngườiMỹ.Điều nàydẫnđếnnhiềutàudulịchđăngkýởcácquốcgiakhác,bao gồm Na Uy, Liberia, Panama và Bahamas. Hơn 90 tàu du lịch được đăng ký tại Liberia và Panama. Tàu Hardy thuộc sở hửu củacôngdânMỹ,mộtlýdokhiếnTríViễnchuyểnđổiquốctịch từ Pháp-lăng-sa qua Bắc Mỹ quốc. Hiện nay ngành du lịch đại dương đã chuyển hướng kinh doanh. Họ không thể quảng bá cácchuyếnduhànhđivề,màthayđổisangkháiniệmcủamột kỳ nghỉ theo mùa. Các con tàu bắt đầu đi đến những địa điểm kỳ lạvàcungcấpnhiềudịchvụ hơn.Dong ruỗitrênđạidương du khách còn có dịp biết thêm thế nào là du lịch sinh thái và câu cá trên đại dương.Du lịch sinh thái tập trung vào môi trường tự nhiên mà không làm tổn hại đến nó. Chẳng hạn

những người lặn biển tận hưởng vẻ đẹp rực rở trong lòng đại dươngvớinhữngđàncá,rạnsanhô,cávoilưnggùhoặccáheo. Tàu Hardy không thể đóng vai trò một khách sạn nổi lớn với nhàhàng,hồbơi,cửahàng,rạpchiếubóng…nhưngnóvẫncung cấp đủ các dịch vụ cần thiết cho du khách. Lần gần nhất trên tàu Hardy, Trác Bạt đã thử thời vận trong một sòng bài..Đáng tiếc, chàng phải nướng mất một nắm dollar, không biết bao nhiêu, chỉ nhớ rằng khi bước vào chốn nầy phải bỏ ra ít nhất cũng một ngàn đô theo quyđịnh (các sòng bài thường ra điều kiệnsốtiềntốithiểukhivàosòng…)

Hóa Châu chứng tỏ chính phủ xem trọng vai trò của vùng đất nầyvàcảnhbáotrướcsẽbảovệHóaChâuđếncùng.” Nhà hàng L’Indochine ở Paris Cụ Tổng giao trọn công việc thành lập Viện Đại Học Hóa ChâuchoCaoTriết.Saukhiổnđịnhcácphânkhoacănbảnnhư Sư Phạm,Luật…,nhàtuCaoTriết đicầuviệnnước ngoài.Trên hànhtrình,ôngtìmgặpChinhVănởPhápLăngSavàđềnghị ChinhVănthamgia... Chinh Văn trò chuyện với Cao Triết trong nhà hàng L’IndochineởParis.Đâylàmộttronghơn10tiệmănnổitiếng của người Việt Thường , chuyên phục vụ các loại rau trái như salad,đu đủ xanh với thịt gà, hoa chuối kèm nấm. Món ăn duy nhấtnhiềudầumỡtrongthựcđơnởđâycólẽlàbánhxèotôm chiênvànggiòn. “Hoàncảnheohẹpthếnàođếnnỗichaphảimộtthânmột mình đi cầu viện như vậy ?” Chinh Văn gọi nhà tu Cao Triết là “cha”nhưCụTổngthườnggọi.

Tổng Thống cử nhà tu làm Viện trưởng Đại Học “Tôicũngnhư ông Cụmuốnlập ngaymộtViệnĐạiHọcở Hóa Châu. Ông cụ hứa nếu tôi lo xong việc nầy sẽ giao tôi làm ViệnTrưởng.TôikhôngnóichuyệndanhvọngmàxemlờiCụlà một thách thức. Tôi đồng ý nhập cuộc với điều kiện cầm trên taynghịđịnhthànhlậpViệnmớinóichuyệnđược…”Nóixong, Cao Triết mở cặp tài liệu lôi ra nghị định thành lập Viện Đại HọcHóaChâuvàsắclệnhcửônglàmViệnTrưởng. “ Đây, anhxem.Nhiệ

Chúng tôi đọc báo, biết được quê nhà sắp có một Đại Học cũngmừnglắm…” “ Câu chuyện bắt đầu tại tư dinh người thân ruột Ông Cụ vớinhiềuchức sắc quantrọng trong chínhquyền,chỉbànduy nhất việc thành lập Đại Học. Hội nghị cho rằng Hóa Châu chỉ nên lập một chi nhánh của Viện Đại học Thủ Phủ và đề cử tôi làmđạidiện.” “NhưvậykhôngthểgọilàViệnĐạiHọcvìnókhôngphảilà mộtđơnvịđộclập.”ChinhVănnói.

“Tôikhôngđồngýnhưngphảitheoquyếtđịnhcủađasố.” Cao Triết hạ giọng .“ Bắt tay hoạt động ngày nào là khó khăn chồngchấtthêmngàyấyvìcácthủtụcnhiêukhêrắcrốikhông thểcókếtquảtốtđược.Tôiyêucầuchínhphủbanhànhquichế ĐạihọctựtrịchoHóaChâu,nếukhôngđượcnhưvậytôisẽrút lui.Kết quả, chỉ sau ba ngày có ngay nghị định thành lập Viện Đạihọc,đồngthờivớisắclệnhcửtôilàmViệntrưởng.”

“ Chacóuytínlớn...”ChinhVănnóithậtlòng.

“Tôixúctiếnnhanhviệctìmtrụsở,lớphọc,địađiểm,đồng thời mời các giáo sư khắp Nam Thường và ngoại quốc về hợp tác.Ngay niên khóa đầu tiên, Đại học Hóa Châu mở các chứng chỉ dự bịLuậtkhoa, Vănkhoa,Khoa học.Vàchú trọngđặc biệt vàoĐạihọcSưphạm.Thấycôngviệctạmyên,tôiquyếtđịnhra nướcngoàinghiêncứucáchthứctổchứcĐạihọcđồngthờivận động sự giúp đỡ của các quốc gia Đồng minh.Tôi và nhiều người biết tên tuổi Chinh Văn ở Pháp-lăng-sa , đó là cơ duyên tôigặpanhhômnay…”CaoTriếttómtắtcâuchuyện.

CaoTriếtnói.“Rangoạiôsẽphátsinhnhiềuvấnđề vềanninh. LàngĐạiHọcsẽtrởthànhmồingonchophíabênkia…” Cuối cùng, các cơ sở mới của

lo sức khỏe cho bao nhiêu người dân so với Nam Thường không?”CaoTriếthỏiChinhVăn.

“Nếuchachưacóconsốcụthể,tôisẽtracứu…”

“ Phi Châu, một bác sĩ chăm sóc cho mười ngàn dân. Nam Thườngta,mộtbácsĩchămsóchơnhaichụcngàndân.Bácsĩ Nam Thường quy tụ cả vào Thủ Phủ và những thành phố lớn. NgaycảnộithànhHóaChâu,phòngmạchbácsĩtưcũngkhông đủ…”

CaoTriếttỏraphấnkhíchkhikểlạinhữnglầngặpCụTổng đểbànviệcthànhlậpĐạiHọcYKhoa. “Ông Cụ hết sức lưu tâm đến vấn đề ,nhưng các ông bộ trưởngđềubácbỏ,họkhôngmuốncómộtĐạiHọcYkhoathứ hai . Họ nói chỉ cần một là đủ . Họ còn viện lẽ số bác sĩ giảng viênYkhoa cònthiếunhiều.NếumởthêmởHóaChâu,chẳng lấyđâurabácsĩgiáosư.”

“Chacũngcógiảiphápnàođó…”ChinhVăngópchuyện. “TôinêuýkiếnyêucầucácquốcgiaĐồngminhbiệtphái mộtsốgiáosưYkhoa.ÔngCụđồng ý.Bangàysaucósắclệnh thànhlậpĐạiHọcYKhoaHóaChâu.Ôngcụtrịnhtrọngtraosắc lậnhchotôi,nhìntôimộtlúclâurồinói:tôiđặthếttintưởng vào cha, nhưng tôi lo sợ nếu cha làm không thành thì bọn trí thứcThủPhủ,nhấtlàgiớiYkhoaởđây,chẳngnhữngchêcười cha mà còn chê tôi nữa. Cuối cùng ông cụ cầu chúc tôi thành công.”

“ Cha đã tiếp xúc với Tòa Đại Sứ các nước Đồng Minh ?” ChinhVănhỏi.

“ Công việc nầy chúng tôi đã làm xong. Hiệu quả rất tốt. Chúng tôi đã có các cố vấn ngoại quốc về tổ chức mọi mặt để

Hóa Châu, lòng đố kỵ ganh ghét manh nha bùng phát từ giới Đại Học và giáo dục ở ThủPhủ.

“Tệhạinầyxuấthiệncàngrỏ,”CaoTriếtchobiết. “lúc ĐạiHọcYkhoaHóaChâuthànhhìnhtrênthựctế”. ChinhVănchămchúlắngnghecâuchuyện.CaoTriếtcàng thêmphấnkhích.ChinhVăngọingườiphụcvụbànmangthêm mónbánhxèotômchiên. “ Xinmời dùngmónngonđặcbiệtnầy…”

TronglúcđangnhâmnhimónngoncủaL’Indochine,Chinh Vănnóichuyệnngoàilề:

“ChúngtôicũngbiếtsơquatệnạncủagiớibácsĩThủPhủ. HầuhếtsinhviênYkhoaThủPhủlàconcháucủagiớinầy.Họ bao thầu hết. Vấn đề là không ai bắt bẽ họ được. Để chuẩn bị cho một người con hoặc cháu nào đó trong giới vào hàng ngũ, họcóchươngtrìnhngaytừlúcđứabécònnhỏ.Trướchếtcho bọn nhóc học Trường Tây. Sau 12 năm, đỗ xong Bac Deux (Baccalauréat Deuxième partie :Tú Tài Phần hai), vốn tiếng Pháp bọn nhỏ nầy ăn đứt học sinh trong các Trường Việt Thường.Đếnkhivàophòngthi,đềthiYkhoatiếngPhápkhông cần phải quá mất công gởi gấm , hầu hết bọn nhỏ đều tự làm bàiđểvượtquakỳthidễdàng,chưakểchachúôngbàdònghọ đềuởtronggiớiYkhoađãchuẩnbịmọiviệcchobọnnhỏ.Biết đâu họ chuẩnbị cho cả đềthi ! Cụ Tổngcũng không bắt bẽ họ được,vìchấtlượngbácsĩratrườngvẫnbảođãm.Đâylàyếutố đểhọthaotúngngànhY…”

“ Anh xa quê hương còn biết được như vậy,” Cao Triết nhận xét, “ thật có lòng với Hóa Châu. Giờ anh còn muốn biết thêmgìnữakhông?” “Cámơn…” Hai người hẹn gặp hôm sau sẽ bàn tiếp. Họ chia tay. Cao Triết về phòng khách sạn. Chinh Văn về nhà riêng trong cư xá ĐạiHọc. Suốtđêm,ChinhVăntrằntrọc không ngủ được, vìđã nhận nhiều cú điện thoại áp lực của đủ hạng người Việt Thườngtốtcó,xấucó.Đángchúýlàcâuhỏicủamộtngườibạn thâmgiao.

“Nè,ChinhVăn.Toa(toi)cólầnnàohỏiCaoTriếtđicầu việnnhưvậyvớitưcáchmộtlinhmụchayviệntrưởngkhông ?”

“Khôngcầnđặtcâuhỏinầy.CaoTriếtmangtheosắclệnh bổnhiệmviệntrưởng…”

“ Nhưng người ta thấy ông ấy vẫn mặc áo thụng của một linhmục.PhảichăngĐạiHọcHóaChâulàmộttrườngcủaCông Giáo?”

“ Không ngờ toa đã lái câu chuyện qua vấn đề kỳ thị tôn giáo.Rắcrốiquá.Khôngnênđặtracâuhỏinầy.Moa(moi)thấy Cao Triết và ông Cụ thật lòng vì một Hóa Châu đang cần phục hồivaitròlịchsửcủanó.”

“Moasẽchotoabiếtdưluậnđangbàntánxônxaovềmột tin thời sự…” Giọng nói quen thuộc trên điện thoại bỗng cắt ngang,ChinhVănkhônghiểuchuyệngìđãxẫyra. Hôm sau gặplại Cao Triết,Chinh Văntrịnh trọng trao cho vịlinhmụctờgiấyghiđầyđủtêntuổinhữngđồngnghiệpnổi

tiếngcủamìnhdạytrongcácĐạiHọcquốctếvớighichúnhiều chitiếtcầnthiết. “ Đêm qua tôi đã gọi điện cho hơn 10 giáo sư tiến sĩ, viện trưởngcácĐạiHọcnổitiếngcủaHoaKỳ,Đức,Pháp,HòaLan, Canada…Tất cả đều hứa hẹn sẽ giúp Hóa Châu thành lập Đại HọcYKhoa.” Ngừngmộtlát,ChinhVănvớigiọngthântìnhkhi traotờgiấychoCaoTriết.“Hômquachacũngnhậnra chúng tôi không biết diển tả suy nghĩ của bản thân như thế nào, vì khôngthểcùngchađếncácTrườngĐạiHọcquốctếgặpnhững giáosưquenbiết…”

“Lýdo?”CaoTriếthỏi.

“CôngviệcchúngtôitạiTrườngquácấpbách.Khôngcách nàothuxếpđược.”ChinhVăncóvẻquyếtđoán.

“Khôngsao.Nếuanhbậnquá,tôivàbácsĩLêQuýnhcóthể lođược…Cámơn.”

BạncóbiếtvìsaoChinhVănchiatayCaoTriếtkhông?Đây làcâutrảlời…

“ Chinh Văn , hôm qua đường dây điện thoại bị hỏng moa khôngnóihếtthôngtin”

“Dưluậnbàntánxônxaolàdưluậngì,hômquađangnghe bỗngnhiênbịcắt.”

“ Moa nghe dư luận dân Việt Thường bàn tán,lúc nầy có hiện tượng người nào muốn thăng quan tiến chức phải theo Đạo Công Giáo.Nếu toa tiếp tục theo một linh mục mặc áo thụngđicầuviệnquốctế,chắcchắntoasẽlãnhđủhậuquả.…” ChinhVănkhôngsợlãnhhậuquảnhưngườibạncảnhcáo, nhưng muốn tránh xa những rắc rối kiểu nầy. May mắn cho truyền thống Hóa Châu, Cao Triết và Lê Quýnh đã hoàn thành

đó?”

Trường Thanh Niên Phụng Sự Xã Hội “TrácBạtthửnhớlạiphongcáchcủangườibạnmình có làm nó khó chịu không , vì thanh niên nào tình nguyện vào Trườngnầyđềucólýtưởngriêngcủanó.” Có lẻ Chinh Văn nói đúng. Trác Bạt nhớ tên bạn hôm đó mặc bộ quân phục vừa lấy ra từ một cửa hàng giặt ủi, hồ bột thẳng nếp, đi đứng đỏm dáng, cười nói vô tư trước mặt một thanhniêncólýtưởng,tựnguyệnđixâydựnglạicácthônlàng bịbỏbom,xâytrườnghọc,trạmxá,vàgiúpcácgiađìnhvôgia cư trong chiến tranh. Thái độ của nó là câu trả lời thích đáng đốivớingườibạncủachàng?TrácBạtnghĩChinhVănđãgiải đápthắcmắccủachàngvànóitiếp:

“

ThíchNguyênĐạođãviếthơn100cuốnsách,trongsốđó hơn 70 cuốn bằng tiếng Anh. Một người như vậy, cá nhân tôi khôngdámlạmbàn.Nhưngmộtbàithơcủaôngđăngtrênmột tuần báo Phật giáo nếu người nào không biết tên tác giả sẽ khôngtinđólàcủamộttusĩPhậtGiáo.” “Đúngvậy.NguyênĐạolàngườikhởixướngvàthựchành phongtràoPhậtGiáoDấnThân,đưaPhậtGiáovàoxãhội.Ông làmnhưvậy,chúngtakhônglạgìxãhộiluôncóhaimặtủnghộ vàchốngđốiông.Chuyệnthường,vìđólàđặctínhnhịnguyên củacõitabà!!!GiớiPhậtgiáocũngkhôngthểchỉtríchhoặcbác bỏ chủ trương của ông, vì ông làm gì đều dựa vào lời dạy của ĐứcPhật.”

“ChúngtôiđãđọcmộtbàitrêntuầnbáoTimetựađề"Nhà sư dạy thế giới về Sống Tỉnh Thức đang chờ ngày chấm dứt cuộc đời" (The Monk Who Taught the World Mindfulness Awaits the End of This Life).Bài báo nhận xét ,Thích Nguyên Đạo được nhiều người Tây phương gọi là cha đẻ của mindfulness. Ông dạy rằng ai cũng có thể là những vị bồ tát, bằngcáchsốnghạnhphúctrongnhữngcôngviệctầmthường: thực hành chánh niệm .Rất nhiều người góp phần làm cho mindfulness trở thành một phong trào mà ông là người dẫn đầuphongtràonầy.ĐốivớigiớitruyềnthôngTâyphươngkhi nóiđếnông,họnghĩtớimindfulness,vàngượclại.” “Vâng.”ChinhVăngópý.“Ôngcònlàngườicócôngnốikết các tư tưởng sâu xa của Bắc Tông vào Nam Tông, có công làm cho thế giới biết Phật Giáo Việt Thường cũng có truyền thống riêng bên cạnh các truyền thống Phật Giáo Ấn Độ, Trung Hoa, NhậtBản,TâyTạng,MiếnĐiện,TháiLan,vânvân.”

Trác Bạt nhắc lại một đoạn Nghi ông viết về cuốn sách “Khôngdiệt,khôngsinh.Đừngsợhãi”củaNguyênĐạo: “ Ông bác bỏ khái niệm về cái chết bằng lời dạy của Đức Phật:khôngcósinh;khôngcódiệt;khôngcóđến;khôngcóđi; không có giống nhau; không có khác biệt; không có bản ngã vĩnhcửu;khôngcóhưvô.Hiểuđượcnhưvậycóthểgiảiphóng mọi người

ChinhVănmuốnTrácBạcghilạicuộcgặpquantrọngqua lời kể của ông. Chinh Văn muốn mời Nguyên Đạo vào nhóm sánglậpĐạiHọcHạoNhiên. “Chắcthầycóngheanhemchúngtôigầnđâybànviệclập mộtĐạiHọcthứbasauhaiđạihọc ThủPhủvàHóaChâu?”

“ Tôi có nghe dư luận không hay nói rằng,Đại Học Hóa Châu là một Đại Học Công Giáo. Chúng ta không nên suy nghĩ theokiểunầy,mànênxemxétnộidungchươngtrìnhgiảngdạy thựctế.”

“ Đúng vậy. Đại Học Hóa Châu phục vụ dân chúng Nam Thường,khôngphânbiệtlươnggiáo.” “ĐạiHọcthứbacógìkhácvớihaiđạihọckia?” “Khácởchỗ“cảmhứng”!!!”ChinhVăncười. “Cócảmhứngsaokhôngmởluônđạihọcthứtư?” “Thầyvềvớichúngtôichắcsẽcókhởiđầutốtđẹp…” “Khôngvềđược.Nếuvề,tôisẽhợptácvớianhemvà mở mộtĐạiHọcPhậtGiáo.”

“ Những sinh viên ban đầu của trường chúng tôi là các nghiêncứusinhsauđạihọcquaNamThườngnghiêncứucuộc chiếnủynhiệm.”

“ Các anh khởi sự đúng lúc, hợp thời. Một số nghiên cứu sinhcủatôisẽthaytôiđếnvớicácanh…” Một năm sau cuộc gặp trên, Đại Học Hạo Nhiên xuất hiện tạiThủPhủ.ChinhVănlàviệntrưởng(rector). Chức danh Rector, President, hoặc Chancellor tùy theo quốcgia,chỉmộtquanchứccaocấpnhấttrongmộtcơsởgiáo dục,đặcbiệt trongtrườngđạihọc.Việntrưởngrectorcónghĩa là nhà cai trị (rector meaning ’ruler’). Bên ngoài thế giới nói tiếng Anh, rector thường là quan chức cao cấp nhất trong trườngđạihọc,trongkhiởHoaKỳ,quanchứccấpcaonhấtcòn đượcgọilàpresident,ởAnhthườnggọilàchancellor. Tại Đại Học Hạo Nhiên ,viện trưởng Chinh Văn còn được gọi theo kiểu Mỹ là President. Theo quy định rector được hội đồng quản trị Đại Học bầu bốn năm một lần như Tổng Thống BắcMỹ.ĐạiHọcHạoNhiêncũngtheoquyđịnh

c

p, sau

t

nghịPhươngLinhđượcsaogiữlàmhồsơthamkhảochosinh viên.Côtađồngývớiđiềukiện“phổbiếnhạnchế”. Các trường Đại Học trên khắp thế giới bắt buộc phải chuyển mình để phù hợp với thời đại toàn cầu hóa. Tài liệu không cho biết “chương trình học” của Chinh Văn gồm những gì, nhưng đã buộc những đầu óc chậm tiến như Trác Bạt phải công nhận:CácViệntrưởng ĐạiHọc toàncầulà những người định hướng cho tương lai nhân loại . Đó là câu trả lời của câu hỏi:ViệnTrưởng,ÔnglàAi?

Chương 7 XA RỜI QUÊ CŨ

Trên VCV, Chuyện Viễn Mơ Thời Chiến, chương 7 nầy chính là chương 5 (Số người đọc là 324 , đăng ngày 15/11/2021)

Dù đã học bốn năm tại Văn Khoa Hóa Châu, Trác Bạt vẫn tự nhậnnhư mộthọcsinhưutúcủatrườngtrunghọc.Đâylàlý do,trước khi vào lại Thủ Phủ, chàng đến thăm Hiệu trưởng TrườngQuốcHữuLêvăn Hanh.Ôngtừngxemchànglàniềm tự hào, là người con đại diện Quốc Hữu nhận giải thưởng học sinh xuất sắc nhất Nam Thường .Người ta còn nhớ thành tích hai niên khóa Đệ Tam và Đệ Nhất, Trác Bạt đã nhận hai phần thưởngcủaTổngThốngĐệNhấtCọngHòaNamThườngdành chohọcsinhxuấtsắcnhấtcủanướcCọngHòa. HiệutrưởngHanhkhôngbiếtTrácBạtnhậnhọcbổngcủa ĐạiHọcHạoNhiên.Cóthểôngchưabaogiờnghetênhọcbổng nầy, vì nó chẳng liên quan gì đến trường Quốc Hữu. Vào nhà, Trác Bạt cung kính chào ông khi vừa thấy ông bước ra phòng

khách. Chàng nói đến thăm thầy trước khi vào Thủ Phủ. Hiệu TrưởngHanhlàngườiđãtheosáthànhtrìnhhọctậpcủaTrác Bạt tại Quốc Hữu và ngay cả thời gian chàng học Văn Khoa. TrácBạt phảitrìnhbày vềhọc bổngHạoNhiên.Biết ông nóng tính,lúcquyếtđịnhkhôngthivàoSưPhạm,TrácBạtđãkhông hỏiýkiếncủaôngmàchỉbànvớicha.NgheTrácBạtnóivềHạo Nhiênvà NghiôngchuẩnbịbánnhàđểdichuyểnvàoThủPhủ, hiệu trưởng Hanh ngỡ ngàng không biết chuyện gì đã xẫy ra .Trác Bạt lúng túng chẳng biết nói sao cho hiệu trưởng Hanh hiểuchuyện,vôtìnhlàmôngcàngkhóhiểu.

Quê cũ Ông bảo chàng gọi điện cho Nghi ông đến gặp ngay. Trác Bạt bướcquabànlàmviệctrongphòngkháchnằmsátváchtường cócửasổnhìnravườnhoa.Điệnthoạibànphảiquaysố.chàng móc túi lấy số điện thoại của cha đặt trước mặt.Mỗi lần chọt vàomộtsốtrênmặtđiệnthoại,quayđếncuốivòngrồithả ra, mộttràngtiếngrẹtrẹtkêulênkhekhẻnghethậtdễchịu.Nghe tin nhắn của hiệu trưởng Hanh, Nghi ông bảo chàng báo cho ông biết sẽ đến ngay.Họ thuộc lớp bạn già của nhau đã gặp nhau đàmđạo hàngchụchàngtrăm lầntrong nhữngbuồiliên hoan trường, lớp, hội phụ huynh học sinh,lễ tiếp đón các vị

chức sắc trong ngành giáo dục, các tỉnh trưởng,thị trưởng thànhphố,vànhấtlàcácdịpgiỗ,cướihỏicủahaigiađình…

Quê cũ Hễ gặp nhau là bàn chuyện thế sự . Còn nhớ lúc học tại Quốc Hữu, biết Trác Bạt làm thơ, viết văn, hiệu trưởng Hanh từng bắt bẽ Nghi ông tại sao không ngăn cản chàng làm chuyện vớ vẩn nầy. Ông từng bốc đồng phê phán mấy nhà thơ điên của NamThường,bảohọlànạnnhâncủanhữngtênchủbáomuốn câu độc giả, đã tung họ lên mây xanh ngay vừa lúc nhập môn, để từ đó kích thích cái máu điên có sẳn trong người họ phát triển thành điên loạn. Hiệu trưởng Hanh từng nói rằng,nếu không có mấy ông chủ báo trong Thủ Phủ nhúng tay vào kích động chưa chắc đã có những tên thi sĩ điên như thế . Ông tán thành nội dung chương trình giáo dục không trích thơ của họ đưavàosáchgiáokhoa.ÔngbảoNghiôngphảicẩntrọng,đừng đểchàngtrởnênđiênloạnnhưhọ. Thấy Nghi ông bước nhanh lên bậc thềm, Trác Bạt ra cửa đón và quay vào lể phép xin hiệu trưởng Hanh cáo từ, nhưng ông bảo cứ ngồi chơi. Nghi ông lên tiếng, định khi Trác Bạt về

nhàmớiđếngặpông.“Cuộcsốngthayđổikhôngthểnàolường trướcđược”,Nghiôngmởlờichàongườibạngià.

Quê cũ

“Tôivừanghenónói”hiệutrưởngnóivớiNghiông, “Học bổnggìmàkhiếncảgiađìnhanhbỏHóaChâuvàoThủPhủ?”. Chatôilắcđầu,bảo“Chuyệndàidòng.Ephảiluậnbànvớianh cảngàymớixong.Nàotôicóbiếtgìđâu.Nóchocoicáigiấymời vào gặp tòa báo trong ThủPhủ để làm thủ tục nhận học bổng, khi nào đi thì báo cho họ biết để họ gởi vé máy bay.Để nó đi mộtmìnhkhôngyên,tôitínhgặpdịpnầyvàothămanhembà conluônthể,nênmuavémáybaychohaichaconđiluôn.Vào Thủ Phủ đến nơi gọi là tòa soạn mới vỡ ra cả trăm chuyện không ngờ trước.” Tiếp lời Nghi ông, Trác Bạt kể lại chuyện vàoThủPhủ… Tòa soạn Văn Cầm nằm trong một tòa nhà lớn sang trọng, có nhiều phòng chức năng liên hoàn. Bảng hiệu lớn chỉ gắn tên Văn Cầm.Đây còn là nhà in, nhà phát hành sách, báo đồ sộ. Nhânviên,côngnhân,kháchhàng vôratấpnậpphíacánhcửa bên trái cửa chính của tòa soạn. Hai phòng lớn của trung tâm

tầngtrệtdànhriêngchỗlàmviệc,tiếpkháchcủanhàvăn,nhà báo,bạnđọc.TrácBạtđưaláthưchủbáogiớithiệuchocôthư ký. Cô ta nhanh chóng qua phòng họp và chỉ sau chốc lát, một người đàn ông cao lớn, nhanh nhẹn vẻ mặt thông minh, trên dưới ngũ tuần, trong bộ complet lịch sự , bước đến bắt tay khách.

Phố báo chí SaiGon trước 75 Ngườichủbáomờihọđếnbànlàmviệcvàtỏrangỡngàng khi thấy Nghi ông. Trác Bạt nói lý do Nghi ông cùng đi với chàng để có dịp vào Thủ Phủ…Người chủ báo đi ngay vào học bổng Hạo Nhiên. Ông ta hết sức niềm nở trao đổi chuyện học tập của Trác Bạt với Nghi ông. Ông chúc mừng Nghi ông có người con tài giỏi làm Trác Bạt bối rối.Ông nói, chúng tôi có một ngân quỷ đặc biệt, chỉ cấp học bổng cho người có năng khiếuthiêntưđôcđáo.ÔnglấyramộttậptàiliệumờiNghiông đọc để biết thông tin về trường Hạo Nhiên và tạp chí Văn Cầm.Cha tôiđọc chậm rảimộtchốc vàcám ơn.Thôngtintổng quan trong tập nầy cho thấy quy mô ban đầu của Hạo Nhiên không lớn hơn các Đại Học Nam Thường hiện có. Nghi ông

cũng biết nhữngtêntuổitàinăng ghitrongtậptàiliệu,nhưng cóthắcmắckhôngthấyvịnàocủaViệtThườnghợptác.

“ Có nhiều”. Người chủ báo nói. “ Nhưng khi họ làm việc với chúngtôimộtthờigian,chúngtôiđềnghịđưahọđitunghiệp tạicáctrườngnổitiếngngoạiquốchoặcbảnthânhọđượchọc bổngrangoàihọctiếp.Chúngtôikhuyếnkhíchhọtiếptụclàm việcởnướcsởtại.Khihọđãnổitiếngởnướcngoài,chúngtôi mờihọvềđâyhợptác.Tấtcảchúngtôiởđâyđềutrảiquathời gian làm việckhá lâu ở ngoại quốc... Có thể nói, chúng tôi đã trưởngthànhtrongcảhaimôitrườngnộiđịavàquốctế”. Quatròchuyệnthântình,Nghiôngnhậnraôngchủbáolà ngườiđồnghương,giađìnhôngởHóaChâuđượccácgiớichức trong ngành giáo dục biết tiếng. Nghi ông không ngại nói lên suynghĩcủamìnhvềhoàncảnh NamThường,muốnlàmđược gìcóquymôlớn,đềuphảidựavàomộtthếlựcđứngphíasau hổ trợ .Đến khi gặt hái được thành công nào đó, lại có thế lực kháctìmcáchlũngđoạn,pháhoại.Xãhộikhôngổnđịnhđểtính chuyện lâu dài hoặc kiên trì chờ đến một thời điểm vàng để hànhđộng.Ôngchủbáocởimở,bảorằngtrườngHạoNhiên có nhóm luật sư riêng nghiên cứu những tình huống nầy trước khi hành động, và cám ơnNghi ông. Buổi gặp lần đầu của hai ngườitỏratâmđầuýhợp. TrácBạtnhớlúcđó,ôngchủbáođưatayxemđồnghồ.Đã đến giờ ăn trưa. Ông đứng dậy mời hai vị khách đi tiệm. Họ bướcracửavàlênxe.Ôngchủbáochoxeđếnmộtquánăndân dã.Khiđãngồivàobàn,ôngbảocôbéphụcvụđọctêncácmón ăn.Dườngnhưđâylàsởthíchcủaông.Mỗikhivàotiệm,ngoài

nhucầuănuống,ôngghiềnnghegiọngnóidễthươngcủacôbé phụcvụ.Côbécầmtờmenuđọcvừađủchokháchnghe:bánh khoái,bún thịt nướng,bánh nậm, bánh bột lọc,bún bò giò heo,bánhướtthịtnướng…Nghequáquenmàsaovẫncảmthấy rấtlạ. Món ăn truyền thống

Cả bàn ăn ba người nhìn nhau cười thích thú. Cô bé lém lĩnh còn bồi thêm một loạt đặc sản khác của Hóa Châu : cơm hến, bánh canh Nam Phỗ, tôm chua , tré, bánh ram ít và hỏi kháchcócầnthêmnhữngmónnầykhông.Ôngchủbáogậtđầu, cógìmangrahết.

Trong lúc chờđợi,Nghiôngvà ông ta tiếp tục câuchuyện bỏ dỡ. Nghi ông nói muốn con trai theo khoa học kỹ thuật, nhưngTrácBạtlạithíchvănchương,sinhngữvàhỏichủbáo anhemtrongtòabáoVănCầmđánhgiáchàngthếnào.Chủbáo không trựctiếp trả lờicâuhỏicủaNghiông.Thayvàođó,ông nói,“tronganhemchúngtôicómộtnhàvănnổitiếnglàtácgiả bộ trường thiên tiểu thuyết Bên Lề Cuộc Chiến. Trước khi du

học Pháp, nhà văn nầy viết bộ tiểu thuyết tiếng Việt - Thường hơnhaingàntrangđượccácnhàphêbìnhđánhgiálàtácphẩm có giá trị lớn. Qua Pháp, bộ tiểu thuyết được dịch sang tiếng Pháp khi nhàvăn đã trình luận ántiến sĩvà trở thànhgiáo sư Đại Học Sorbone. Trở về Nam Thường, chúng tôi xem ông ấy nhưbộnãohoạchđịnhcácchươngtrìnhcủatrườngHạoNhiên .ChínhôngđãđềxuấtcấphọcbổngTrácBạt...

Minh họa Khuôn Viên Chi Nhánh Hạo Nhiên & Sạp báo Hiệu trưởng Hanh ngắt lời Trác Bạt, hỏi trường hợp nào Nghi ông được mời vào làm việc trong tòa báo Văn Cầm. Nghi ông nói, nếu như họ cho biết ngay tòa báo thuộc Trường Hạo Nhiên thì mình cũng không lấy làm lạ.Tạp chí Văn Cầm ,ngoài mảng văn, thơ còn có phê bình ,nghiên cứu văn học. Nghe tên Văn Cầm, hiệu trưởng Hanh nói rằng ,Văn Cầm là chim nhiều sắclông nhưphượnghoàng,chimtrĩ,dùngđặttênchotậpsan vănhọcnghệthuậtnghecũngđược…

Giữalúcđangtròchuyện,haibạngiànghetiếngsúngnổxa xa.Vàdừnglạinghengóng.

“ Ở đây, không khí chiến tranh, lòng người ly tán” , hiệu trưởng Hanh hạ giọng.”Nghe nói anh định bán nhà. Ra đi vì chiếntranhhayvìHạoNhiên?” “Cảhai”.Nghiôngtrảlờivànóivềngôitrườngnầy… Hạo Nhiên là một Đại Học do khoảng 100 học giả, giáo sư Việt Thường đã dạy lâu năm tại các Đại học quốc tế đóng góp nhân tài vật lực thành lập.Họ mời nhiều giáo sư học giả ngoại quốc thân hửu về Thủ Phủ giảng dạy.Với mục đích góp phần nângcaochấtlượngĐạiHọcNamThườngvànhấtlàtìmchọn những tiềm năng lổi lạc để cấp học bổng và định hướng cho bọntrẻ.Nghiôngnói,chuyệnviếtvănlàmthơcủaTrácBạtchỉ là trò tiêu khiển, thấy chàng học băng đỗ cao nên không bận tâm.Nghiôngvẫnchưahiểuhếtýnghĩacủahọcbổngnầy.Cólẻ saukhi ônggặptrựctiếp nhà vănkia,mớibiết rỏ hơn.Nhưng quatiếpxúcbanđầu,theonhậnxétcủaNghiông,mọiviệcxem rarấttíchcực.HọcbổngcấpchoTrácBạtlàloạihọcbổngtoàn phần,toàndiện.Chàngsẽăn,ởtrongkýtúcxá,cóbácsĩchăm losứckhỏe.Côngviệcđangchờđợi…

Hiệu trưởng Hanh gọi người nhà mang trà nước, và chen vàochuyệncủaNghiông.Ôngbảoôngcũngcóchuyệnriêng,có lẻ không sớm thì muộn thế nào người ta cũng cách chức ông. Nghi ông sửng sốt không hiểu chuyện gì đã xẩy ra với người bạn già.Hiệu trưởng Hanh cho biết, chỉ vì lòng chính trực mà ông bị hiểu lầm. “Trong một buổi họp mở rộng có đại diện chínhquyền,ngườitađềxuấttreoảnhlãnhtụtrongmỗiphòng học” Hiệu trưởng nói. “ Nhưng tôi đã đứng lên cương quyết bác bỏ vì không muốn giáo dục là công cụ tuyên truyền của

chínhtrị…”.Khôngkhíphòngkháchchìmxuốngnặngnề.Hiệu trưởng Hanh không muốn chuyện riêng đi quá xa, nhắc Nghi ôngkểtiếpchuyếnvàoThủPhủ… “ Vâng ”. Nghi ông kể tiếp . “ Khi báo Văn Cầm biết tôi là dịch giả của những bài phê bình nghiên cứu văn học Pháp, họ đề nghị giữ mục phê bình văn học trong tạp chí Văn Cầm. Họ muốn tạo điều kiện cho gia đình tôi yên tâm làm việc tại Thủ Phủ. Tôi ra Hóa Châu chuyến nầy để sắp xếp việc nhà cửa …” Nghiôngnhắpchéntrà… “ Tối nay giữ anh ở lại đây. Tuổi già nhiều chuyện. Anh không nói ra, nhưng tôi biết anh muốn bỏ Hóa Châu nhưng chưacódịp,naylàcơhộitrờicho”HiệutrưởngHanhnói. Người nhà dọn mâm cơm bình dân với ba món thông thường-cákhotộ,canhtômraumuống,thịtluộcbachỉchấm vớiruốcHóaChâu…

Saubửaăntối,hiệutrưởngHanhvàNghiôngtiếptụccâu chuyện.Hìnhnhưhọmuốnnóiratấtcảnhữnggìcầnnóitrong buổigặpmặtmàhọnghĩcóthểlàcuốicùngnầy…Lạimộtloạt súngnổphíacầuGióBắc. “ Tôi đã nhận lời vào Thủ Phủ phụ trách mảng phê bình nghiêncứuvănhọctrêntờVănCầm”.Nghiôngnói.“Giữathời chiến như hôm nay, tôi cũng suy nghĩ về vấn đề định hướng chotờbáođểgópývớihọ.TrongThủPhủhiệnnay,cóvàiBán Nguyệt San cũng thuộc thể loại văn học nghệ thuật có lập trườngdấnthân.Từngnhómvàibangườihăngsayviếtnhưng chẳng đi tớiđâu.Vớinhữngngườithực sự dẫndắt lớptrẻviết văn làm thơ, bản thân họ không được chuẩn bị trước, chỉ là nhữngthanhniênbồngbột,gặpthời,ngựanonháuđá,lậpnên

tờbáochưabiếtthànhbạithếnào,đãtuyênxưngnhưlàtờbáo cáchmạngsẽhạbệTựLựcVănĐoàn.Côngviệccủatôicóphần tế nhị, vì chẳng xa lạ gì với các bạn trẻ nầy. Gặp nhau hàng ngày,cònviếtchungtrênhàngchụctờbáokhácnhau.Dĩnhiên đã nói định hướng là có ý muốn không đi theo đường hướng cũ…”

Nghiôngđứngdậylấytậpbảnthảođãdịchtừmộttạpchí vănhọcMỹ,traochohiệutrưởngHanhđọc… “Cáctácphẩmyêunướcthờichiếncórấtnhiềuloại”.Hiệu trưởngHanhlêntiếnggópý.“Mộtsốtácphẩmlànhữngnỗlực thôthiểnnhằmgâychấnđộngdưluậnvìmộtnguyênnhânnào đó, một số khác là những luận điểm chính trị có lý lẽ, một số khác nữa là tập hợp những câu thơ đầy cảm hứng…Anh thử nghiên cứu văn học Mỹ thời chiến tranh Cách Mạng, rồi từ đó cóthểcómộtđịnhhướngchăng?” Chiến tranh Cách mạng Mỹ (1775–83

“VàothờiCáchmạngMỹ(1775–83)”.Nghiôngnêuýkiến. “CácnhàvănMỹđãmạohiểmvượtrakhỏiphongcáchvàcác chủ đề Thanh giáo .Họ phát triển các phong cách văn học từ những trải nghiệm rõ ràng của người Mỹ bản địa . Sự say mê khoa học, tự do và đổi mới xuất hiện trong các tác phẩm của thời kỳ Cách mạng. Nhà văn bản địa phát triển cách nói riêng củahọ,khôngcònsaochépphongcáchtrangtrọngcủacácnhà vănAnh.Blue-BackedSpellercủaNoahWebster,xuấtbảnnăm 1783, đã giúp chuẩn hóa phiên bản tiếng Anh mới của Mỹ.Tác giả David Hawke đưa ra một ví dụ về phong cách văn học Mỹ trongkinhnghiệmthuộcđịa.Mộtsốtácphẩmvănhọchaynhất của thời thuộc địa đã mô tả cuộc sống hàng ngày ở New England và trong quá trình đó, đã miêu tả các khía cạnh của tínhcáchnontrẻcủaMỹ.

Thomas

Common sense . Giới thực dân Anh sẽ thành lập một quốc gia mới là những người tin tưởng vững chắc vào sức mạnh của lý trí; họ đầy

Paine (1737–1809)&

thamvọng,hamhọchỏi,lạcquan,thựctế,sắcsảovềmặtchính trị và tự chủ.Năm 1776, nhà văn chính trị người Anh Thomas Paine (1737–1809) đã xuất bản một cuốn sách nhỏ có tựa đề CommonSense(nhậnthứcchung).Tácphẩmvôcùngphổbiến này kêu gọi bình đẳng, tự do và tách biệt hoàn toàn khỏi Anh. Theo Paine, động thái hướng tới độc lập hoàn toàn là "lẽ thường".

Albert Marrin nhận xét trong The War for Independence: "Tom Paine đã làm hơn bất cứ ai để thay đổi suy nghĩ của người Mỹ ủng hộ độc lập “. Common Sense đã có những ý tưởng đúng đắn vào đúng thời điểm và trở thành cuốn sách bán chạyđầutiêncủa Mỹ ....Paineđãthắp lênngọnlửa bừng sángkhắpnướcMỹ.TrướckhipháthànhcuốnCommonSense của Paine, các nhà văn khác đã đưa ra những lập luận mở đườ

khỏi nước Anh cũng như đòi hỏi sự công bằng pháp lý cho người Mỹ trong các vấn đề về người đại diện và các sắc thuế thuế.Nhânvậtmàôngthểhiện-ngườinôngdânlịchlãm-rất thuyết phục vì nó đại diện cho nhiều lý tưởng của người Mỹ: công nghiệp - làm việc chăm chỉ, trung thực, tiết kiệm không lãngphí,giáodụcvàýthứcchung. Khichiếntranhđangxẩyra,nhữnglờitườngthuậttrựctiếpvề cuộcgiaotranhđãthuhútsựchúýcủamọingườivàkhiếnhọ kiên định với mục tiêu đánh bại quân Anh. Người lính cách mạng Ethan Allen (1738-1789) ở Vermont đã viết về những trảinghiệmcủamìnhkhicònlàmộttùnhânchiếntranh.Cuốn sách thời chiến của ông, Bản tường thuật về việc Đại tá Ethan Allen bị bắt ( A Narrative of Colonel Ethan Allen's Captivity,1779), ca ngợi lòng dũng cảm của Green Mountain Boys(mộtđơnvịquânkhôngchínhquy) Ethan Allen (1738-1789)& A Narrative of Colonel Ethan Allen's Captivity,1779)

củaôngvàlênánngườiAnh.TướngWashingtontinrằngcuốn sáchđãgiúpduytrìsựnghiệpCáchmạngtrongthờikỳđặcbiệt quan trọng của cuộc chiến. Allen đã nổi tiếng trước khi viết sách,nhưngnhiềungườibìnhthường-phụnữcũngnhưnam giới - cũng viết về những trải nghiệm trong Chiến tranh Cách mạng của họ.Vào cuối cuộc chiến, các nhà văn Mỹ được khẳng định chắc chắn là những người đóng góp quan trọng vào bản sắc dân tộc độc đáo của Hoa Kỳ - một bản sắc tách biệt với nguồngốcchâuÂucủanhữngngườithuộcđịa.Nhiềunhàvăn nổitiếng trong Cách mạng thậm chícòntrở nênnổitiếng hơn sau khi chiến tranh kết thúc. Mercy Otis Warren đã viết cuốn Lịch sử trỗi dậy, tiến bộ và chấm dứt cuộc Cách mạng Hoa Kỳ (1805) gồm ba tập, xuất hiện dưới tên riêng của bà — một thànhtựuđángkểtrongthờiđạidocácnhàvănnamgiớithống trị…”

Bia mộ của Mercy Otis Warren nằm ngay phíasaubảngkhắccủaJamesWarren. “Mìnhchỉtậptrungvàomảngvănhọc”.Nghiôngnóitiếp. “Các bộ môn khác như âm nhạc, hội họa ,điêu khắc…dành cho

cácnhàchuyênmôn…Nhưngtrongđịnhhướngvănhọc,mình cũng phải chú ý đến tác phẩm dành cho tuổi nhi đồng.Trẻ em thíchđọcgìtrongthờichiến? Chúngtaphảitránhnhồisọconemmình.ỞMỹ,khoảng25 năm trước Chiến tranh Cách mạng, sách cho trẻ em Mỹ về cơ bảnbịhạnchếtrongKinhthánhvàcáctácphẩmtôngiáokhác. Dầndần,nhữngcuốnsáchbổsungđượcxuấtbảnvàđượcđọc rộng rãi hơn.Những cuốn nhật ký thời đó hấp dẩn trẻ em hơn KinhThánh.Trẻemthíchđọcchúngđểbiếtnhữngcâuchuyện thựctế,dự báo thờitiết,thơ ca,sự kiệntintức, các loạithông tinhữuíchvàđadạngkhác.Cuốnsáchnổitiếngnhấttrongsố này là cuốn sách Poor Richard's Almanack của Benjamin Franklin,đượcxuấtbảnlầnđầutiênvàonăm1732…”

Benjamin Franklin & Poor Richard's Almanack

Hiệu trưởng Hanhrất thích những thông tin văn học Nghi ông đã dịch. Ông ra ý tán thành Nghi ông đã phác họa đường hướngmớichotờVănCầm khôngkhácgìông.

việc làm mới ngôn ngữ văn chương, nhưng còn một khoảng cáchquáxavớithếgiới. “Đó là điều hiển nhiên”. Hiệu trưởng Hanh nói. “Vì ngôn ngữ tiếng mẹ đẻ chỉ có người Việt Thường mới làm ra văn chương nghệ thuật Việt Thường chính thống. Mình chê trách nhóm bạn trẻ không phải đố kỵ ganh ghét (mình đâu có hoạt động trong lãnh vực của họ), mà vì họ không chịu học cái học của những tríthức học giả uyên thâm. Họ coi thói ănchơi của ngườicótiềnnhưmộtưuthếtạoảnhhưởngđểthaotúnglãnh vựcvănhóa…” Màn đêm đã phủ một màu đen trong các góc tối phía bên kiađường.Đãhơnmườimộtgiờkhuya

Chương 8 TÌNH THIÊN

31/12/2022

THU

Số người đọc trên VCV : 329 (Đăng ngày 03/12/2021)

Về Hóa Châu thăm Phùng Bích ,Trác Bạt đi chuyến nầy có thể là cuối cùng, khó có dịp trở lại. Ngôi nhà gia đình Phùng Bíchcáchnhàchàngnămphútđibộ,đãghidấunhiềukỷniệm củađôibạntrẻ.Bước quakhỏihaitrụ vôirêuphong,hòn non bộ lớn nằm chếch bên phải ở một góc vườn. Trông thấy hòn non bộ, kỷ niệm xưa sống dậy mãnh liệt trong tâm khảm Trác Bạt.Đólàhìnhảnhmộtgócnúivớingọnđèogiữakhoảngrừng trời thơ mộng. Ngày đó, cách đây mười năm, Phùng Bích học lớp Đệ Lục và nói với chàng ,đó là Đèo Ngang. Tiết lộ nầy đã mộtthờilàmtráitimTrácBạtxaoxuyếnvàxúcđộng.Nguyên nhânlúchọcbàigiảngvănQuaĐèoNgangcủaBàHuyệnThanh Quan,PhùngBíchđãtạomốiđồngcảmsâusắcgiữađôibạn.

Vì học bài nầy trước Phùng Bích,Trác Bạt biết rõ Đèo Ngang. Khi Phùng Bích đề nghị một chuyến du lịch thăm Đèo Ngang,chàngbật cườivà giảng cho cô bébiết.Đèo Ngang nằm trên dãy Hoành Sơn giữa hai tỉnh của Bắc Thường. Phải chờ đếnkhichiếntranhủynhiệmViệtThườngchấmdứt,cầuHiền MẫubắtquasôngBếnThủykhôngcònlàranhgiớicủahậnthù, lúc

.Phùng Bích đã theo sát công việc của bác thợ nề để không bỏ sóthìnhảnhchútiềubằngngóntayútđangđốncũidướichân núi.

Đèo Ngang1920 phải chăng cũng là hình ảnh Qua Đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan (?)

Buổi chiều hôm người thợ bàn giao hòn non bộ, Phùng Bích đã ghi vào Nhật Ký như một điểm nhấn quan trọng nhất trong đời.Chúa nhật tuần lể đó, vừa thấyTrác Bạt lấp ló ngoài cỗngngõ,PhùngBíchnhínhảnhvụtchạyrakéotaychàngđến gócvườn.Chàng ngungơkhônghiểuchuyệngì.Côbémớichỉ taylênhònnonbộríurítkểlạiđầuđuôicâuchuyện.TrácBạt hiểu ngay mọi tình tiết, im lặng đứng nhìn và quay qua mỉm cườinóivới côbé:đúnglàcôngtrìnhthếkỷ…Đôibạnkhông quêngiâyphútnầy,nhưngcònmộtkỷniệmđángnhớhơnvào mộtdịpcắmtrại. Thời niên thiếu cả hai cùng sinh hoạt trong Gia Đình Phật TửNộiThành.MộtdịpcắmtrạixatậnnúiThiênẤn,TrácBạtbị cảmlạnhlúctrờichậpchoạngtối.CôbéBíchbêntrạithiếunữ biết tin, vụt chay qua trại thiếu nam. Phùng Bíchcầm sẳnchai

dầuNhịThiênĐường,vôtưvànhanhnhẹn,kéotấmtenttrong ba-lôcủaTrácBạttrãirộnggiữacỏvàxoadầubóptránngười bệnh.Cảchụcemđoànsinhngơngácđứngnhìn,rồimộthuynh trưởng ghé thăm lên tiếng khen ngợi.Câu chuyện tuổi thơ chỉ có thế nhưng đã ăn sâu vào tâm khảm đôi bạn, một phần do bọntrẻchứngkiếnhoạtcảnhhômđónânglênthànhgiaithoại. Lúcđôibạnchậpchữngbướcvàotuổibiếtyêu,câuchuyệnnhỏ khôngcònlàgiaithoại,nótrởthànhthựctếlúcnàokhônghay.

Sinh hoạt Gia Đình Phật Tử Vào một dịp thuận tiện, Phùng Bích đã không ngần ngại giaotậpnhậtkýdàycộpchoTrácBạt.Nhậtkýviếtgìchàngđều đọc hết, nội dung nói gì – dĩ nhiên chỉ đôi bạn biết. Người ta thêu dệt đủ điều chuyện tình cảm của đôi bạn trẻ. Họ lấy bài thơ Tình Tuyệt Vọng do Khái Hưng dịch từ nguyên bản tiếng Pháp SonnetcủaFélixArversmộtthờiđượcđôibạntraonhau đọc , làm đề tài đàm tiếu, không mấy hay

đượcxemlà"Nhàthơcủamộtbàithơduynhất".BàiUnsecret đượcviếtdướidạngmộtbàiSonnettuântheocấutrúcvàluật gieo vần khắt khe, nên cũng thường được gọi là Sonnet d'Arvers (Bài Sonnet của Arvers).Trác Bạt ghi lại một kỷ niệm khóquên.

Alexis Félix Arvers (1806 -1851 NGUYÊN BẢN TIẾNG PHÁP (không có tựa)

Monâmeasonsecret,mavieasonmystère, Unamouréternelenunmomentconçu: Lemalestsansespoir,aussij'aidûletaire, Etcellequil'afaitn'enajamaisriensu.

Hélas!j'auraipasséprèsd'elleinaperçu, Toujoursàsescôtés,etpourtantsolitaire. Etj'auraijusqu'auboutfaitmontempssurlaterre,

N'osantriendemanderetn'ayantrienreçu.

Pourelle,quoiqueDieul'aitfaitedouceettendre, Elleirasonchemin,distraiteetsansentendre Cemurmured'amourélevésursespas.

Al'austèredevoir,pieusementfidèle, Elledira,lisantcesverstoutremplisd'elle: «Quelleestdonccettefemme?»etnecomprendrapas.

Dịch nghĩa : Tâm hồn tôi có điều sâu kín, đời tôi có sự bí mật Một mối tình vĩnh cửu đã nảy sinh trong thoáng chốc : Nỗi đau này không hy vọng, nên phải câm nín Và người đã gây ra nó không hề biết

Than ôi ! tôi đi qua gần nàng mà nàng không để ý, Luôn ở bên cạnh nàng mà vẫn lẻ loi.

Và tôi vẫn sẽ đi hết đời mình trên cõi thế, mà không dám cầu xin gì cũng như không nhận được gì

Về phần nàng, dù Thượng đế đã ban cho tính hiền thục và dịu dàng, Nàng sẽ đi con đường của mình, lơ đãng và không nghe thấy Lời thì thầm của tình yêu vọng lên từ bước chân đi.

Vẫn thành tâm chung thủy với nghĩa vụ khắc khổ Khi đọc những dòng thơ toàn nói về nàng như thế này, nàng sẽ hỏi:

"Người phụ nữ nào đó vậy ?" và sẽ không thể hiểu ra.

MY SECRET

translated by Henry Wadsworth Longfellow

Mysoulitssecrethas,mylifetoohasitsmystery, Aloveeternalinamoment'sspaceconceived;

Hopelesstheevilis,Ihavenottolditshistory, Andtheonewhowasthecausenorknewitnorbelieved.

Alas!Ishallhavepassedclosebyherunperceived, Foreveratherside,andyetforeverlonely, Ishalluntotheendhavemadelife'sjourney,only Daringtoaskfornaught,andhavingnaughtreceived.

Forher,thoughGodhasmadehergentleandendearing, Shewillgoonherwaydistraughtandwithouthearing Thesemurmuringsoflovethatroundherstepsascend. Piouslyfaithfulstilluntoheraustereduty, Shewillsay,whensheshallreadtheselinesfullofherbeauty,

"Whocanthiswomanbe?"andwillnotcomprehend.

TÌNH TUYỆT VỌNG (bản dịch Khái Hưng)

Lòngtachônmộtkhốitình, Tìnhtronggiâyphútmàthànhthiênthu

Tìnhtuyệtvọng,nỗithảmsầu, Màngườigieothảmnhưhầukhônghay. Hỡiơi!ngườiđótađây! Saotathuithủiđêmngàychiếcthân!

Dẫutađitrọnđườngtrần, Truyệnriêngdễdámmộtlầnhémôi. Ngườidùngọcnóihoacười, Nhìntanhưthểnhìnngườikhôngquen.

Đườngđờilặnglẽbướctiên, Ngờđâuchânđạplêntrênkhốitình. Mộtniềmtiết-liệtđoan-trinh, Xemthơnàobiếtnóimìnhởtrong. Lạnhlùnglòngsẽhỏilòng, "Ngườiđâutảởmấydòngthơđây?"

Trác Bạt lưu ý Phùng Bích : Nguyên gốc bài thơ dịch của Khái Hưng ban đầu không xuất hiện riêng lẻ mà nằm trong truyện ngắn TÌNH TUYỆT VỌNG của Khái Hưng trong tập truyện ANH PHẢI SỐNG của hai tác giả Nhất Linh- Khái Hưng.

TrongtruyệnnàyngườiđaukhổvìyêulàthisĩVănChâu,một lần đi làm phù rể cho bạn, Văn Châu bỗng đem lòng yêu ... vợ bạn! "Chàngkhônghiểuvìcớgì,nhưngmớithoạttrôngthấy cô dâu là chàng đã đem lòng yêu ngay, cái yêu vô nghĩa lý, nhưng nó mạnh mẽ vô chừng, tưởng như hai người vốn sẵn duyênkiếptừđờinào,đãhẹnhòcùngnhauởkiếpnàomàđến bâygiờmớigặpgỡ."Saungàycướiđó,ngàyngàyVănChâuvẫn đến chơi nhà bạn, " trong lòng chôn một mối tình vô lý". Năm năm sau, nhân một buổi tiệc đêm Noel cùng với vợ chồng ngườibạnvàhaingườikhácnữa,thisĩmớicócơhộithúnhận " tôi phạm một tội nặng lắm " mà bạn chàng hiểu ngay là tội khảái,làáitìnhtuyệtvọng!Đượcbạnthôngcảmanủi"vậythì anhcứyêu,cứyêunhưanhđương yêu.Yêunhưthếkhôngcó tộigìhết,màngườichồngdẫucóbiếtcũngchỉthươnganhchớ không ngờ vực anh đâu", thi sĩ Văn Châu mới đọc cho các anh cácchịnghebàiđoảnthitôidịchcủaArversraquốcvăn. (Xem truyện ngắn TÌNH TUYỆT VỌNG của Khái Hưng trong tập truyện ANH PHẢI SỐNG của Nhất Linh – Khái Hưng ở phần cuối chương 8 nầy) Vài kỷ niệm quá khứ của mười năm trước vẫn sống trong lòngTrácBạt.Giờđâyđãtrưởngthành,chàngđếnthămPhùng Bíchvớimộtvaitròkháchẳn.Vàonhà,chànggặpbàmẹ,không thấyPhùngBíchđâu. “ Thưa bác, cháu ghé thăm hai bác và Phùng Bích. Sáng mai cháuvàoThủPhủ.”TrácBạtlêntiếng. “BáccónghePhùngBíchnói.CháukhôngcònởHóaChâu nữa sao ? Bích nó sắp về rồi. Nó qua trường nộp hồ sơ tuyển dụnggìđó.Cháungồiđâychơi…”.BàmẹPhùngBíchnói.

“ Cháu vào Thủ Phủ học. Bác trai đâu rồi bác ? ” Trác Bạt bước về phía bộ tràng kỷ kê trước bàn thờ, ngồi nhìn quanh quất như ôn lại những kỷ niệm. Bà mẹ quay xuống nhà bếp. Như trăm, ngàn bà mẹ cố đô dịu dàng, bà mẹ của Phùng Bích hiềnlànhdễmếnvớiáolụamàumỡgà,quầnđenmềmdịu,tóc bớicủhànhmiệngluônmỉmcườiđônhậu… Phùng Bích xuống xe, dẫn chiếc Vélo Solex vào hiên nhà.ChiếcxeTrácBạtđã từngquenmắt.Vừadựngxelênhiên, PhùngBíchbướcvàocửa,radấubảochàngbướctheovềphía góc vườn. Cô nàng vào phòng ăn xách hai chiếc ghế gỗ ra đặt xuống đó .Đôibạnngồigầnnhau.Phùng Bíchlộ vẻbuồnthấy rỏ…bỗnghaihàngnướcmắttràorakhôngkềmchếđược.Trác Bạt quýnh lên không biết phản ứng thế nào, vội cầm hai tay PhùngBíchbópchặt.Cônàngxúcđộngkéoghếsátvàochàng, vùiđầulênvaichàng.Lầnđầutiênchàngbiếtthếnàolànụhôn củatìnhyêu…Saumộthồichờtìnhcảmlắngxuống,đểxuatan nỗi buồn của Phùng Bích, chàng đứng dậy xách chiếc ghế đến ngồitrướchònnonbộ.PhùngBíchlàmtheo.Cônàngnhưsực tĩnh, đứng dậy giướng mắt nhìn vào cái gọi là Đèo Ngang của nàng.

Tiều phu

“NhớôngtiềuphudướiĐèoNgangkhông?”PhùngBíchnhắc lại. Đây là hình ảnh Phùng Bích từng gán cho Trác Bạt, gọi chàng là tiềuphu. Vìtrước đây,có lần họ đứng chuyệntrò bên hònnonbộ,PhùngBíchchỉtayvàomộtchútiềubằngngóntay út,bảochànglàmộttiềuphu.TrácBạtcườivui,vàsẳndịphỏi PhùngBíchcóbiếtchàngtiềuphuđặcbiệtnầysẽvàoThủPhủ đốncũiluôn,khôngởđâynữa? “ Biếtmộtcáchlờmờ” PhùngBíchtrảlời“cứtưởngTrác vàolãnhphầnthưởngxongrồivề…ThủPhủchắcphảivuihơn ở đây” .Nàngnhìnvàomắtchàng .TrácBạtvẫntự nhiên,bảo nàng,vàoThủPhủchỉlođốncũithôi… Trác Bạt cho nàng biết hiện giờ chàng có một người bạn MỹtênlàRon.ThậtratênđầyđủcủaanhấylàRonaldDickson Woodroof. Ron là một ký giả chuyên nghiệp, qua làm nghiên cứu sinh tại Đại Học quốc tế Hạo Nhiên, được phân công làm phụ giảng, dạy Trác Bạt nói, nghe tiếng Anh và giới thiệu chươngtrìnhbáo chítrunghọcccho TrácBạttrước khichàng học chương trình báo chí đại học. Đôi bạn còn trao đổi vài ba câu chuyện về bác sĩ gia đình, ăn ở nội trú,sinh hoạt học tập… Phùng Bích đứng dậy, bước vào nhà bếp. Nàng làm món bún thịtnướngđãướpsẳntrướcđó,mónănTrácBạt rấtthích… Bàn ăn dọn sẳn. Một bầu khí rưng rưng xúc động bao quanhđôi bạn…TrácBạt muốnbữaăndiễnravuivẻ,lêntiếng khenPhùngBíchnấuăngiỏi.PhùngBíchbiếtchàngkhôngthực sự khen chuyện nấu ăn của nàng, chỉ muốn biết thông tin về nhiềuthanhniênởcáclàngquêxathànhphố,khôngnhậpngũ động viên phía bên nầy, thì phía bên kia cũng lôi vô rừng, trở thànhdukích,nằmvùng.

, là tên thực dân cuối mùa. Ông ấy viết Bên Lề Cuộc Chiến nhưng không đả động gì đến cuộc chiến huynh đệ tương tàn trên đất nước đã nuôi dưỡng đùmbọcông.Ôngbảonướcnầycómộtthờikỳmangquốchiệu làĐạiNgu.Chỉcóthế,nhưngnhiềungườigánchoôngtộikhinh miệtdânViệtThườngvàgọiônglàtênthựcdâncuốimùa.Tiếp xúc với Trí Viễn , Trác Bạt không thấy cái nghĩa tiêu cực gì

đụng mặtôngthânsinhcủaPhùngBích.Bàmẹnhanhchânbướcra kểhếtđầuđuôicâuchuyệncủachàng. ***

Vào Thủ Phủ bận rộn nhiều thứ, vừa lo học vừa làm việc kiếm tiền, Trác Bạt chưa có thư nào cho Phùng Bích. Lá thư nàng gởi, không làm chàng ngạc nhiên. Điều Trác Bạt chú ý nhấttrongthưlàcâuhỏitạisao chàng chútrọngđếnchuyện tiềnbạctrongvănchương.Trongthưtrảlời,TrácBạtkhôngcó ýbiệnminh,tranhcảihoặctránhnégìvềvấnđềnầy,chỉmuốn giảithíchrõđểPhùngBíchhiểu.NàngởHóaChâu,họcgìlàmgì ,chàngbiếtrõ,vìnhómbạncũvôra HóaChâu–ThủPhủđưa tin. Chàng chỉ viết thư khi cần thiết. Điều Phùng Bích quyết địnhkhôngchọnthiSưPhạmmàchỉhọcvănkhoangànhtriết và ngoại ngữ theo chàng là hợp lý, mặc dù đây là ngành học truyền thống của xã hội Hóa Châu. Sau khi xong văn khoa, PhùngBíchnhậnmộtchânphụgiảngtrongphânkhoatriếtcủa ĐạihọcvàdạyAnhvăntạitrườngtrunghọc.TrácBạttánđồng cách Phùng Bích chọn theo con đường đó. Nhưng lý do chính chàng viết thư nầy là, trả lời thắc mắc chuyện tiền bạc trong nghệthuật.

Trác Bạt cho Phùng Bích biết ,trước khi hành nghề phóng viên,chàngđãchuẩnbịtrước.Phảihọclàmnhàbáo.Thựctập nghềbáo.Đólàcôngsứcđầutưchocáctácphẩmvănchương nếu người phóng viên muốn trở thành nhà văn sáng tạo hửu íchsaunầy.Phảichuẩnbịtrướcnhữnggìmuốnviếtmớicóthể viết hiệu quả. Trác Bạt đề cập đến những chàng trai bị cái hư danh được có thơ, truyện đăng trên các tạp chí văn học nghệ thuật.ĐượcôngcaithầunàođóđưavàodanhsáchNhữngCây Bút Trẻ,thếlà những chàng trainầybỏhết côngsứcvàosáng tác, tưởng mình là những tác giả Nobel văn chương. Họ chưa mộtlầnnhìnlạicáitúirỗngkhôngmộtđồngxu,mơmơmàng màngtrongcáiảogiácnhàvăn,quêncảthântànmadạibênly cà-phê đen và điếu thuốc rẻ tiền… Chàng rất buồn phải nói ra nhưvậyđểPhùngBíchhiểutạisaochàngxemchuyệnviếtlách phải có hiệu quả - như trong bài viết nàng đã nhắc đến…Để

Phùng Bích dễ nhận ra lý do chàng đề cập chuyện tiền bạc, chàng nhắc tên ba nhà văn nổi tiếng thế giới là những triệu phú,đólàJ.KRowling,JohnC.MaxwellvàAriannaHuffington. Chỉ cần vài giờ viết mỗi ngày những nhà văn, nhà báo này có thểtạoảnhhưởngcủamìnhbằngtàinăngvàkỹthuậtxửdụng ngôn ngữ, giúp họ trở thành triệu phú và nổi tiếng hơn cả những ngôi sao màn bạc. Trác Bạt đưa ra rất nhiều ví dụ để chứng minh , khi đã bỏ công sức đầu tư vào tác phẩm, tác giả phảinhậnđượcthànhquảđềnđápxứngđáng.Nếukhônglàm được như vậy, xem như không thành công, hay nói cách khác tácgiảkhôngcóthựctài.

TÌNH TUYỆT VỌNG

Truyện ngắn : Khái Hưng

MộtđêmlễNoel.Chungquanhchiếcbànbầudụcphủkhăn trắng trênbàyla liệt các món ănlạnh,nămngườingồinhưcó chiềumỏimệt,códángbuồnrầu.Vìthứckhuyachăng?Lúcđó đã gần hai giờ sáng. Vì nghe bài thuyết giáo quá nghiêm khắc củacốB.vừadiễnraởnhàthờchăng? Tối hôm ấy, hăm bốntháng chạp tây, cũng như mọi năm, năm người bạn vừa đi dự lễ « Nửa đêm » về, tuy trong năm người không ai theo đạo Thiên-Chúa. Chẳng qua sống trong cảnh phong lưu, họ chỉ tìm cơ hội để cùng nhau yến lạc cho thỏa thích. Nhưng sao gà vịt đầy bàn, sâm banh đầy cốc, mà chủ khách ngồiủrũnhưchẳngmuốnăn,nhưchẳngbuồnuống? NgườiủrũnhấtlàthisĩVăn-Châu.Linhhồnchàngnhưđương phiêu diễn nơi xa. Mà chính chàng đã gây nên làn không khí lạnh lùng tẻ ngắt ấy nó lan rộng, nó bao bọc lấy cái bàn tiệc đươngđầynhữngtiếngcườiđùavuivẻ.Chàngnghĩthơchăng? Chàngsayrượuchăng?Ðềukhôngphải.Chàngchỉnhớtớimột ngàytrongquãngđườngđãqua,ngàybạnTùng-Thiệncướivợ màchàngđiphùrể. Văn-Châucònnhớrõràngbuổichiềuhômấyláichiếcô-tôtheo con đường cong queo về một cái làng hẻo lánh đón dâu. Nghe nói trong đám phù dâu có một cô đẹp lắm, chàng nóng lòng mong cho chóng đến lúc lễ nhà thờ. Một lát, như bầy tiên nữ xuống trần, các cô ung dung yểu điệu ở trong buồng bước ra.

Bỗng Văn-Châu ngây người đứng nhìn đăm đăm, không chớp mắt:Chàngkhônghiểuvìcớgì,nhưngmớithoạttrôngthấycô dâulàchàngđãđemlòngyêungay,cáiyêuvônghĩalý,nhưng nómạnhvôchừng,tưởngnhưhaingườivốnsẵnduyênkiếptừ đời nào, đã hẹn hò cùng nhau ở kiếp này mà đến bây giờ mới gặpgỡ. Từbấyđếnnayđãnămnăm.ÐãnămnămVăn-Châungàyngày đếnchơinhàbạn,tronglòngchônmộtkhốitìnhvô-lý. Mộtlúclâu,TùngThiệnuểoảicấttiếnghỏi:

—Ănxongrồitalàmgì? Rồitalạiăn! Mọi người cười ồ. Cười, vì câu trả lời của bà Tùng-Thiện có lý thú,nhưngnhấtlàvìbàTùng-Thiệnđẹp,đẹplộnglẫy,đẹprực rỡ. Trong bọn năm người, trông bà lộ hẳn ra, nước da trắng hồng đôi mắt sáng quắc như hai ngôi sao, cặp môi son cười tươitựađóahoahồnghàmtiếu. Cáivuilúcchậptối,hầubiếnmấthìnhnhưđãtheocâukhôihài củamộtmỹnhânmàtrởlạixungquanhbànbầudục.Phải!có nhan sắc diễm lệ như thế thì muốn gì mà chẳng được! Muốn ngườibuồn,ngườiphảibuồn,muốnngườivui,ngườiphảivui. ChịTùng-Thiệnnóithìradángănkhỏelắm,nhưngchỉthấy chịngồinhìnđĩa,chẳngchịuđụngtớimónnào. Bàchủnhà,vừanóivừacười,vừađặtvàođĩabàkháchmộtcái tỏigàthiếnquay.Ngồiđốidiệnvợ,Tùng-Thiệnnóiđùa: —Ðãthếthìsựchếtcáiđùigà,lạibắtănmộtcáicánhvịtnữa. Sợgì! NgồixátcạnhbàTùng-Thiện,chủnhânVăn-Bìnhmỉmcườinói tiếp:

—Thếmớithựcđánglàbậcđànchịchứ.

— Còn anh Văn-Châu chỉ ngồi mà nhìn thôi à? Hay lạitìm vần thơđấy?

— Thưa bà, không. Trí tôi đang ôn lại bài thuyết giáo của nhà giáosĩdiễnbannẩy. Nghĩ tới làm gì! Chúng ta cứ yên trí rằng thế nào cũng sẽ đượclênthiênđườngcảlàđủrồi. Thưabà,trừtôi,vìtôiphạmmộttộinặnglắm.

—Thúđi,tôirửatộicho.

— Tội tôi, không thể thú mà cũng không thể rửa được... vì tôi chônsâunóởtronglòngtôiâuyếmnó,thờphụngnó...

—Trờiôi!ailạithờphụngtộilỗibaogiờ?

—Văn-Châu,bạnyêuquícủachúngtaphạm«tộikhảái»rồi, mợạ.

—Tộikhảái!nghĩalàgìthế?

Làtộiđángyêu. Văn-Châuđỡlời:

—Làáitìnhtuyệtvọng. BàTùng-Thiệndíuđôilôngmày,ngẫmnghĩ:

—Tôivẫnkhônghiểu. Tùng-Thiệnmỉmcười,âuyếmnhìnbạn,rồiquaylạinóivớivợ:

— Có gì mà mợ không hiểu. Thí dụ Văn-Châu yêu một người đàn bà. Yêu ngay từ buổi, ngay từ phút mới gặp lần đầu. Song yêu mà không bao giờ dám hé môi, vì người mình yêu có lẽ là vợbạnthân.Ðó,tìnhtuyệtvọng,tộikhảáichỉlàthế. «Này!anhVăn-Châu,anhchophéptôithaylờingườianhyêu trộm,nhớthầmmàanủianhmấycâu:

« Ở đời không có hạnh phúc nào cao thượng bằng hạnh phúc củaáitìnhtuyệtvọng...Yêunênchiều,chiềunhưngkhôngdám, không dám nên kính trọng, kính trọng nên càng yêu. Sướng lắm,sướngtrongtinhthần,tronglinhhồn,tronglýtưởng.Anh đừngtưởnganhyêuthếlàcótội.Khôngcótội,thìanhcứyêu, nhưngcứyêunhưthếthôi. «Nếuanhlạimuốnvượtquagiớihạncáiyêusuông—anhcho làsuôngthìnósuông,chứthựcranókhôngsuôngđâu! Nếu anh lại muốn ái tình ấy được hoàn toàn, — hoàn toàn như ý anh tưởng tượng, — thì ngay mà anh quả quyết phạm vào tội nhụcthể,sẽlàngàyđưađámcáihạnhphúctuyệtđíchcủaanh. Vì nếu người đàn bà có chồng cự tuyệt anh, thì anh mặt mũi nàocòndámnhìntớingườianhkínhyêuxưanaynữa.Mànếu ngườiđànbàsiêulòngvìnhữnglờicuồngbộttàdâm,thìthiên tiểuthuyếtái-tìnhcủaanhsẽđầydẫynhữngsựkhốnnạn,nhỏ nhen,nhơnhuốcnóbắtanhtựkhinhanhvàbỉngườimàtrước anh yêu, anh kính. Cho đến cái tình bằng hữu thiêng liêng kia cũngthànhgiảdối,giảdốivớilươngtâmanh. «Vậythìanhcứ yêu,cứ yêunhưanhđương yêu.Yêunhưthế không có tội gì hết, mà người chồng dẫu có biết, cũng chỉ thươnganhchớkhôngngờvựcanhđâu». BàTùng-Thiệnnhíchmộtnụcười: — Cậu rõ đáng ghét. Câu truyện khôi hài, mà làm như người đứng diễn thuyết... Sao không thêm một tràng « vạn tuế » vào luônthể! Chứsao!Áitìnhvạntuế!Bằnghữuvạntuế!

Mọingườivỗtay,cườivang.Văn-Châuđứngdậylớntiếnghô:

—

Thiếuniênvạntuế!

Rồinângcốcsâmbanhnóiluôn:

Xin uống cạn cốc nầy đễ mừng cho tuổi thiếu niên, cái tuổi cóđủcácđứctốt,cảđứchaythathứ...Xongrồi,tôiđọcchocác anh, các chị nghe bài đoản thi tôi dịch của Arvers sang quốc văn.

—Ðọcđiđã,rồimớiuốngrượu!

Bàiấytôidịchđãnămnămnay,cóchỗnàokém,cácanhphủ chínhchonhé!

—Nhúnmãi!mỗicáiđọcđi! Văn-Châu cúi mặt xuống nhìn bàn, đọc thẳng một hơi bài thơ đãthuộclòng: Lòngtachônmộtkhốitình. Tìnhtronggiâyphútmàthànhthiênthâu. Tìnhtuyệtvọng,nổithảmsầu, Màngườigieothảmnhưhầukhônghay Hỡiơi!ngườiđótađây, Saotathuithủiđêmngàychiếcthân? Dẫutađitrọnđườngtrần, Truyệnriêngdễdámmộtlầnhémôi? Ngườidùngọcnóihoacười, Nhìntanhưthểnhìnngườikhôngquen. Ðườngđờilặnglẽbướctiên, Ngờđâuchânđạplêntrênkhốitình. Mộtniềmtiếtliệtđoantrinh, Xemthơnàobiếtcómìnhởtrong, Lạnhlùng,lòngsẽhỏilòng, «Ngườiđâutảởmấygiòngthơđây?»

Mọingườivỗtay.Tùng-Thiệnnói: — Ừ có thế chứ! xuýt nữa anh quên mở túi thơ của anh ra.. Nhưng trời gần sáng rồi, xin nhà thi sĩ nâng cốc lần cuối cùng đểchúctụngvớichúngta.

Mãn khóa báo chí, Trác Bạt được viện trưởng Chinh Văn gọiđến văn phòng.Một vị kháchđã ngồisẳntại bàn họp trong phòngviệntrưởng.TrácBạtcúichàohọvớitưcáchlàmộtsinh viênđứngtrướchaigiáosư.ChinhVăngiớithiệuchàngvới vị khách: “ Trác Bạt vừa xong chương trình báo chí, sẽ làm việc tại New Hardy (Hạo Nhiên) với nhiệm vụ một ký giả thườ

“Anhhọctrongkhoabáochí,cónghebiếtgìvềtênnhững kýgiảđanghànhnghềtrongchiếntranhViệtThường?” Câu hỏi bắt Trác Bạt nghĩ đến một cuộc tra hỏi hoặc đánh giáchàngđãhọcđượcgìvềnghềbáo?TrácBạtbìnhtĩnhnêu tên một số nhà báo đang muốn làm nhân chứng trong cuộc chiếnViệtThường: “Thưagiáosư!”Chàngđặtmìnhvàođúngvịthế. “Tôirất vuiđượcgặpgiáosư.BobWilsonlàkýgiảnổibậttôitừngtìm hiểu về thân thế và sự nghiệp.Tôi cũng biết nhiều ký giả khác như Stanley Karnow , Francois Sully , Peter Arnett , Elizabeth Becker…hiệncómặttrongcuộcchiếnViệtThường…”

Bob Wilson là ai ? Trác Bạt ngưỡng mộ ông hơn ai hết vì suốt đời ông phục vụ cho sự nghiệp tìm kiếm sự thật. Ông là mộtnhàvăn,nhàbáophátthanhtruyềnhìnhngườiMỹ.Trong những năm 60 thế kỷ trước , theo một cuộc thăm dò dư luận ,ôngđượcnêudanhlà"ngườiđànôngđángtincậynhấtởMỹ" (themosttrustedmaninAmerica).Wilsonđãbáocáonhiềusự kiện ngay từ năm 1939, bao gồm các vụ đánh bom trong Thế chiến thứ hai; các thử nghiệm ở Nuremberg;các trận chiến trong Chiến tranh Việt Thường; vụ không tặc Dawson's Field; Cuộc khủng hoảng con tin Iran; và các vụ ám sát Tổng thống John F. Kennedy, nhà tiên phong tranh đấu dân quyền Martin LutherKing,vànhạcsĩJohnLennoncủaTheBeatles.Ôngcũng đượcbiếtđếnvớiviệcđưatinrộngrãivềchươngtrìnhkhông giancủaHoaKỳ,từDựánSaoThủyđếncáccuộcđổbộlênMặt Trăng ,đến tàu Con thoi. Ông là người duy nhất không thuộc

“ Biến cố Tết Mậu Dần Hóa Châu là một cơn bão của làng báothếgiới…” “Tôibiết,nhưngchưalầnnàolêntiếng…” “Tạisao?” “Nólàmộtthảmkịchkhónói.Anhemgiếtnhau.” “Ngaytronggiađìnhanh?” Chiến tranh huynh đệ tương tàn “Biếtnóisaochogiáosưthôngcảm.Khôngphảithảmkịch Mậu Dần xẫy ra trong gia đình tôi, vì lúc đó chúng tôi đang ở trong làng trung lập. Nó nhấn chìm Hóa Châu trong biển máu.Tôikhôngxácquyếtbấtcứđiềugìvìkhôngphảilàngười trongcuộc.Tôimong sẽcódịp cùngđi vớigiáo sư một chuyến dài ngày ra Hóa Châu tìm gặp trực tiếp thân nhân của những nạn nhân Tết Mậu Dần, may ra mới biết sự thật. Chuyện dân Hóa Châu bị chôn sống hàng ngàn ngườiso với bọnĐức Quốc

Xãdùng hơingạtgiếtdânDoTháitôichỉhìnhdungđượcmức độmanrợ củathờitrungcổ.Nỗiđauđánhvàotôinằmởchỗ người Đức giết người Do Thái, còn người Việt Thường giết người Việt Thường. Chưa kể chuyện anh em bà con bạn hửu thuộc hai phe Việt Thường trở mặt giết nhau có thể là chuyện có thật ,nhưng thật bao nhiêu phần trăm vẫn là con số mù mịt…” “ Đúng là chuyện nội bộ của người Việt Thường.” Giáo sư Wilsonlêntiếng.“Tôihiểunhữngđiềuanhnói-chúngthường được triển khai trong các tác phẩm văn chương. Tôi đã viết hàng trăm bài báo về cuộc chiến Việt Thường. Anh muốn biết chỉcầntracứutrênnhiềusáchbáovàcácphươngtiệntruyền thông.” Bút Parker ( Photo PTU)

vàvănphòngcủahàngtriệungườitrênthếgiới.Điềuđầutiên ngườidùng Parkeryêuthíchlà sựtự tindo nó mang lạitrong công việc và học tập.Công ty Bút Parker được biết đến là nơi sảnxuấtnhiềuloạibútkhácnhaunhưbútbi. Trác Bạt thích thú xử dụng ngay cây bút Wilson trao tặng để ghi chép trong cuộc đàm đạo. Lấy tập giấy mang theo cùng vớibútđặtlênbàn,chàngchờngheôngnói.Ônghàohứng k

lạicâuchuy

riêngông:

Biế

hi

ứngbướcngoặttrongcuộc chiếnđượcgọilàhiệuứngTết(Teteffet).TôiđếnViệtThường vào những ngày đầu đẫm máu của Tết Mậu Dần, chứng kiến một trung sĩ của Sư đoàn Dù hướng dẫn một trực thăng đến nhậnnhữngngườilínhbịthươngtrongmộtcuộctuầntragần Hóa Châu. Sau chuyến đi, một chương trình phát sóng vào khung giờ vàng của tôi kéo dài một giờ đã được các nhà báo nâng lên thành huyền thoại.Họ gọi đó là Khoảnh khắc Wilson(Wilson Moment). Giống như rất nhiều điều về Việt Thường,“KhoảnhkhắcWilson”vẫncòngâytranhcãi,bởivìnó làtrungtâmcủacuộctranhluậndườngnhưbấttậnvềviệcđưa tincuộcchiếnvàliệucácphươngtiệntruyềnthôngcóphơibày sựthấtbạiđangdiễnrahaylàmsuyyếuchínhnghĩacủangười Mỹhaykhông.” ĐượcWilsonđivàovấnđềmấuchốt,chàngchămchúlắng nghevàghilạilờimởđầucủaông.TrácBạtnêuýkiến: “ Nộidung của chương trìnhphátsóng tạo ra huyềnthoại “KhoảnhKhắcWilson”tôichưanghelầnnào.” “CácnhàbáolàmviệctoànthờigiantạiViệtThườngđãcó mốiquanhệkhôngsuônsẻvớicácquanchứcMỹngaytừđầu.”

Wilson diễn giải. “ Họ cho rằng sự can thiệp của Hoa Kỳ được xây dựng trên nền tảng của sự dối trá. Họ đưa ra ví dụ, ban đầu, Mỹ tuyên bố rằng các quân nhân Mỹ chỉ là quan sát viên, không phải là chiến binh. Lúc đó,phần lớn nỗ lực của Mỹ là “bình định” nhằm tiêu diệt tận gốc các chiến binh du kích ở Nam Thường. Trong khi đó, một trận chiến khác – đòi Mỹ rút quân - cũng đang diễn ra trên đất Mỹ. Sự tán thành của công chúng đối với nỗ lực chiến tranh dần dần bị giảm sút. Trước tìnhthế

gâychấnđộngdưluậnMỹ,vìnótráingượcvớiniềmtinchiến thắngcủangườiMỹ…NhữngtintứcvềTếtMậuDầnđãbịnghi ngờ.Ai đã thực sự chiến thắng cuộc chiến này? Tôi quyết định đitìmchínhmình…” Ngangđây,WilsondừnglạichờTracBạtghi… “AnhcóbiếtphánquyếtWilson(Wilson’sverdit)theocác nhàbáođặttênlúcđólàgìkhông?”Ônghỏichàng,vànóitiếp, “ tôi chưa bao giờ có quan điểm công khai về cuộc chiến. Tôi nghĩ rằng điều đó sẽ giúp mình có vị thế đặc biệt để đánh giá điềugìđangthựcsựdiễnra.TôibayđếnThủPhủvàlúcđầuở kháchsạnCaravelle,nơiưathíchcủacácnhàbáomuốnchứng kiếncuộc chiếnmột cách thoảimáitrong quánbar mở cửa về khuya. Nhưng khi đến cố đô Hóa Châu, cuộc chiến khốc liệt đangdiễnrangàynàyquangàykhác,cậnchiếntừnhànàysang nhà khác. Phải mất gần hết một tháng, người Mỹ và các đồng minh Nam Thường mới đẫy hết địch quân ra khỏi thành phố. Tôithuthậpthôngtin,kểcảthôngtintừcáctướnglãnhMỹvà rờiHóaChâutrênmộtchiếctrựcthăngchởhàicốtcủa14Thủy quân lục chiến trong các túi đựng thi thể. Sau đó, một chương trình phát sóng “Báo Cáo từ Việt Thường” mở đầu bằng hình ảnhchúngtôivớiáongắntaycủangườiđisănđứngdướiánh nắngkhắcnghiệttrướcđốngđổnátcủaThủPhủ.Tôikhôngnói gìvềthươngvongcủaquânđội.Thayvàođó,tôiđánhgiátiến trìnhcủacuộcchiếnvàđặtranhữngcâuhỏi.Liệuchươngtrình “bìnhđịnh”cóxóabỏđượcảnhhưởngcủaBắcThườngrakhỏi nôngthônNamThường?Aithắng,aithuatrongcuộcTổngtấn công Tết Mậu Dần vào các thành phố ? Sau cùng là kết luận đanh thép : “Hơn bao giờ hết, tôi tin chắc kinh nghiệm xương

máucủa ViệtThường đã kết thúc một cách bế tắc và cách giải quyết hợp lýduy nhất cuộc chiến nầy là đàm phán. Đàm phán khôngphảivớitưcáchlàngườichiếnthắng,màvớitưcáchlà người tôn trọng danh dự, cam kết bảo vệ nền dân chủ và làm nhữnggìtốtnhấtcóthể.”

Khi Trác Bạt ghi xong những chữ cuối cùng, Wilson đưa chàng xem một bảng danh sách 152 bài báo của ông và đồng nghiệpviếtvềchiếntranhViệtThường,kèmthêmnhữngsách doôngviết. “Xincámơngiáosư.”TrácBạtnói.“Tôisẽdànhthờigian suynghiệmvềnhữnggìgiáosưđãchobiết.Buổigặprấtcóích chotôi…” “Anhsẽlàmộtkýgiảsánggiá…”Wilsonđứngdậybắttay TrácBạt… Trác Bạt chỉ ghi chú các chi tiết thuộc về Mậu Dần Hóa Châu , mặc dù Wilson có đề cập đến nhiều thông tin khác của chiếntranhViệtThường…

Cũngliênquanđếnchuyệnmãnkhóabáochí,sinhviêncác khóasauTrácBạtđãkhẩnkhoảnyêucầuchàngkểlạibuổithi cuốicùng. Cuộc tổng dợt cuối cùng tập trung vào đề tài phỏng vấn. Chàng kể lại những gì còn nhớ được không theo thứ tự hay chuẩnmựcnàocả… Sau kỳ học lý thuyết , Trác Bạt đã có một loạt thực tập phỏngvấncácđốitượngtrênđườngphố,trongvănphòng,hội trường, sân vận động… Chàng biết chất lượng bài viết của phóng viên được đánh giá bằng nội dung các cuộc phỏng vấn, đólàlýdomãnkhóangườitatậptrunghỏivềcácnguyêntắc cầnbiếttrướckhithựchiệnphỏngvấn. Cácphóngviênthựchiệnphỏngvấnđểlấytintứchoặcxác minhhồsơcánhân.Mụcđíchlàthuthậpthôngtinđểgiảithích một sự kiện, ý tưởng hoặc tình huống trong tin tức. Dựa vào

viên

nàocũngđược yêuc

phátbi

ngayv

cácnguyêntắccầnphảituânthủkhi thựchi

v

n.Ch

h

ncácloạicâuhỏi:trực tiếp, mở , đóng , kết thúc, hóc búa , xâm nhập vào đời tư vân vân.Sinh viên lần lượt chuyển tiếp qua bốn hoặc năm phòng khảothí.Mỗiphònggặpmộtgiáosưbáochíphỏngvấn,hầuhết họđềuđãtừnglàcáckýgiảtàiba,kinhnghiệm… Giám khảo đầu tiên đưa Trác Bạt đọc đoạn nhập đề của mộtphóngviênthểthao…

"Bạn nghĩ gì về thị trấn của chúng tôi?" Người vận động viêndườngnhưlầnđầutiênnhìnthấyphóngviên. “Tôikhôngbiếtgìvềthịtrấnnày,”anhtatrảlời."Tôiđến đây để chạy. Người ta cấp cho tôi vé xe, vé máy bay để di chuyển.Côngviệccủatôilàchạy."

Trác Bạt nhận ra trong trường hợp nầy, vận động viên vượt rào chưa thực sự mở lời, coi như phóng viên nầy cũng thấtbại.Vàchàngđưaraýkiến,muốncócâuchuyệnhay,đầu tiên phóng viên nên tìm kiếm thông tin về người được phỏng vấn để có thể biết được điều gì đó về hồ sơ của anh ta từ đó khaithôngcâuchuyện.Hoặccóthểhỏianhtavềtìnhtrạngcủa đườngđua,hay mộtđiềugìđómàanhtađãbiếtrõ.Cànghiệu quảhơn,nếuphóngviênnóisaochovậnđộngviênnầytựđộng dẫnvềnơianhtađãởtrongthờigianqua. Nói xong, Trác Bạt nhìn giám khảo. Ông cười và gật đầu, xemnhưchàngđãvượtquaràocảnthứnhất.

“ Anh còn muốn nói gì nữa không ? ” Giám khảo hỏi Trác Bạt.

Chàng nhắc lại bốn nguyên tắc phải theo khi thực hiện phỏngvấn.

“ Do phần lớn công việc hàng ngày của nhà báo cần đáp ứng đòihỏithôngtincủamọingườinênviệcnắmvữngcáckỹ thuậtphỏngvấnlàđiềucầnthiết.Bốnnguyêntắclàmnềntảng cho các kỹ thuật khác nhau để phóng viên sử dụng. Rõ ràng, nhữngrắcrốicủangườiviếtthểthaobắtđầukhianhtakhông chuẩnbịđượcthôngtincơbảnvềvậnđộngviênmàanhtasẽ phỏng vấn. Thiếu nền tảng, phóng viên không thể hỏi những câuhỏicóthểrútratừnguồntin.”

Dừng mộtlát,TrácBạtnóitiếp: “ Nếu chúng ta phân tích các câu chuyện tin tức, chúng ta sẽ thấy chúng dựa trên thông tin từ một số loại nguồn: nguồn vật lý, chẳng hạn như hồ sơ, tài liệu tham khảo; sự quan sát trực tiếp của phóng viên; phỏng vấn nguồn nhân lực; nguồn trựctuyến.Hầuhếtcáccâuchuyệnlà sự kết hợpcủahai hoặc banguồnnày…Tôibiếtgiátrịcủacáccuộcphỏngvấntùythuộc vào nội dung câu chuyện : cung cấp thông tin chi tiết về con người và sự kiện. Tôi cũng biết những người được phỏng vấn nhiều sẽ cảm thấy mệt mỏi với những câu hỏi cũ giống nhau. Muốn được nổi bật với tư cách là một người phỏng vấn và có đượcmộtcâuchuyệnhay,điềunầyphụthuộcvàosựchuẩnbị vàtríthôngminh…” Trác Bạt cho giám khảo biết từng viết ra các câu hỏi và mangtheođếnbuổiphỏngvấn.Khiphỏngvấn,TrácBạtchinh phụcđốitượngsaukhithiếtlậpđượclòngtincủahọ.Gặpđối tượng hăng say trả lời, chàng không đường đột ngắt lời và khôngtháchthứcquásớmđểngườiđórơivàothếphòngthủ. Chàng thích phỏng vấn tại nhà đối tượng để có thể quan sát quầnáo,đồvậttrêntườngvàbànlàmviệccủahọ.Chàngquan sátphongtháicủahọ,cáchhọdichuyển,ngồi,uốngcàphê,trả lờiđiệnthoại,nóichuyệnvớingườikhác.Đểbiếtđượccátính người mình quan tâm, chàng thường nói chuyện với bạn bè, cộng sự, người thân của đối tượng. Trác Bạt còn biết Samuel Johnson,vănhàoAnhxuấtsắcởthếkỷ18,đãkhuyêncácnhà văn rằng “có thể thu được nhiều kiến thức hơn về tính cách thựcsựcủamộtngườiđànôngquamộtcuộctròchuyệnngắn vớimộttrongnhữngngườigiúpviệcchoanhtahơnlàtừmột

sẽ phỏng vấn một nhà ngoại giao, một tay đua ngựa hay một nhàhảidươnghọc.” “Anhmuốnnóigìthêmvề“haichữP”?Giámkhảokhuyến khích.

“ Tôi rất thích lời khuyên của phóng viên bậc thấy A.J. Liebling. Ông nói rằng,từ quá khứ của một người, bạn có thể tìmđượcnhữngcâuhỏicókhảnăngkíchthíchphảnhồi." Thấy giám khảo đồng tình với câu nói của mình,Trác Bạt hào hứng nói thêm về Fred Zimmerman, một phóng viên lâu năm của The Wall Street Journal. Ông nầy có những gợi ý sau vềcáchchuẩnbịchomộtcuộcphỏngvấn:mộtlà,nghiêncứuvề chủđềphỏngvấnvàngườiđượcphỏngvấn,khôngchỉđểbạn có thể đặt câu hỏi phù hợp và hiểu câu trả lời, mà còn có thể chứngminhvớingườiđược phỏngvấnrằngbạnđãdànhthời gianđểhiểuvềchủđềnàyvàcòngiúpbạnkhôngthểdễdàng bịlừa;hailà,đềramộtchủđềdựkiếnchocâuchuyệncủabạn. Mụcđíchchínhcủacuộcphỏngvấnsẽlàthuthậpcáctríchdẫn, giaithoạivàcácbằngchứngkhácđểhỗtrợchủđềđó;balà,liệt kêtrướccácchủđềvớicâuhỏicàngnhiềucàngtốt;bốnlà,khi chuẩn bị cho các cuộc phỏng vấn về các chủ đề nhạy cảm, hãy đặt giả thuyết về thái độ của người đó đối với ta và chủ đề ta đanghỏi,vaitròcủahọtrongsựkiệnnàylàgì?Ngườiđóđứng về phía ai? Những loại câu trả lời nào ta có thể mong đợi một cách hợp lý cho các câu hỏi chính của mình? Dựa trên các dự báo này, hãy phát triển một kế hoạch tấn công mà ta nghĩ có thểphùhợpvớitháiđộcóthểxảyracủađốitượngvàvượtqua sựphòngthủcóthểxảyracủahọ.

“Anhnghĩthếnàovềcácquytắccănbảnkhihànhnghề?” Giámkhảochuyểnđềtài. “ Để hành nghề phóng viên,người phỏng vấn phải thuộc nằmlòngcácquytắccơbản.”TrácBạtnói.“Cảhaibên–người phỏngvấnvàngườiđượcphỏngvấn-trongcuộcđềucónhững giả định và kỳ vọng nhất định. Phóng viên mong đợi người được phỏng vấn nói sự thật và đứng đằng sau những gì họ đã nói với người phỏng vấn. Người được phỏng vấn cho rằng phóng viên sẽ viết câu chuyện một cách công bằng và chính xác…”

Giámkhảođồngýnhưvậy,nhưnghỏichàngcóthừanhận các trường hợp ngoại lệ nào không ? Chàng trả lời, công nhận các nguồn tin có thể che giấu, trốn tránh, bóp méo và nói dối khihọtinrằngđiềuđócólợichohọ.Ngườilàmbáophảicảnh giáctrướcnhữngdấuhiệucủasựxarờisựthật.Cácquytắcchi phốihànhvicủaphóngviêntrongcuộcphỏngvấncóthểđược chi tiết hóa một cách chắc chắn. Các phóng viên cũng vậy, che giấu,lừadốivàđôikhi,nóidối.Rấtítphóngviênbiệnminhcho những hành động này. Sau cùng chàng nêu ra các quy tắc cơ bảnmàhầuhếtphóngviênnênlàm.Nhậndiệnbảnthânngay từ đầucuộc phỏng vấn.Nêu mục đích của cuộc phỏngvấn.Nói rõ với những người không quen được phỏng vấn rằng tài liệu sẽ được xử dụng. Cho họ biết thời gian phỏng vấn.Thực hiện phỏng vấn càng nhanh càng t

“Anhquanniệmthếnàovềmộtnhàbáogiỏi?”Giámkhảo lạichuyểnđềtài. “ Nhà báo tường thuật giỏi, chỉ hỏi “những câu hỏi phù hợp”,cáccâuhỏinầysẽmởranguồntin,giúpnhàbáotheodõi chặt chẽ những hồi ức và suy ngẫm của đối tượng.” Trác Bạt nói.“ Theocáchnầy,nguồntinđôi khiđếnmột cáchtuyệt vời khôngngờtới.Nhàbáoluôntinrằngmọingườiđềucómộtcâu chuyệnhayvàtườngthuậttốtsẽgiúpđốitượngtiết lộ mọibí mật.Tườngthuậtlàcôngviệctrungtâmcủanhàbáo.”

Nghề báo Chàng nói thêm,những phóng viên thường xuyên vi phạmcácquytắcnàysẽcónguycơbịmấtnguồntin.Nguồntin thường

nguồn tin của họ thỉnh thoảng chỉ là các thử nghiệm , không đầyđủ,thậmchísailệch.Vácầnnhớmộtđiềuquantrọng,đólà việc lạm dụng báo chí liên tục và trắng trợn dẫn đến việc các nhàbáobịtrảthù. Giám khảo tiếp tục đề nghị Trác Bạt nói về cách tìm kiếm niềmtinnơingườikhác.Vấnđềthậtkhóchịu.Chàngkểtrường hợpcủamộtnữphóngviênđangphỏngvấncácnguồntincho loạtbàivềtrẻsơsinhbịbỏrơi.Nữphóngviênnhậnra,nhiều người trong số những người cô phỏng vấn không quen nói chuyện với phóng viên. “Tôi đã giao dịch với những người tốt nhưng kém tinh tế,” cô nói, “ họ có thể dễ dàng thao túng câu chuyện.Đólàmộttháchthứcphảivượtqua“.Côta tậptrung vào một ngườiphụ nữ bịbuộc tộibỏ controng một chiếc hộp gầnthùngrácvàphảipháttriểnmốiquanhệvớingườiphụnữ ấy.“Tôichỉđơngiảnlàcốgắngthẳngthắnnóivềnhữnggìtôi đang làm,” cô ta nói, “và khiến bà ấy tin tưởng tôi sẽ giữ lời hứavớibàtakhôngviếtvềnhữnggìbàấykhôngmuốnđưalên mặtbáo.Nhờđó,tôiđãthiếtlậpđượcmốiquanhệthoảimái.” TrácBạtkhôngrõgiámkhảođánhgiácáchtìmkiếmniềm tincủachànggiátrịđếnđâu,vìôngchỉmĩmcườivàquaysang hỏi về thông tin cá nhân tức là hồ sơ của người được phỏng vấn. Trác Bạt nói rằng hồ sơ nên được xem như một minidrama,phatrộngiữamôtả,hànhđộngvàđốithoại.Thông qualờinóivàhànhđộngcủachủthể,vớisựtrợgiúpgiảithích của phóng viên, nhân vật sẽ được chiếu sáng. Nội dung hồ sơ bao gồm hoàn cảnh của nhân vật (sinh ra, lớn lên, học vấn, nghề nghiệp) ; giai thoại và sự cố liên quan đến chủ đề ; trích dẫncủacánhâncóliênquanđếnmứcđộtincậycủahọ;quan

sát của phóngviên; thamkhảocác nhậnxét của những người biếtvềnhânvậtđượcphỏngvấn... Ngang đây, giám khảo hỏi chàng, nghĩ thế nào về diễn đạt vàtríchdẫn.TrácBạthiểuôngtamuốnchàngcóýkiếnrõràng về cách hành nghề của nhà báo là thích diễn đạt theo ý riêng hay thích trích dẫn lời của người được phỏng vấn khi viết tường thuật. Chàng trả lời, thích nhân vật của mình làm công việcthúcđẩycâuchuyệnbằngđốithoạihơnlàtựmìnhviếtra, tứclàkýgiảchỉđứngphíasaunhânvật,vìđộcgiảmuốnnghe nhân vật nói chứ không phải nghe tác giả bài viết. Tôrác Bạt khôngrõlýdotạisaocácphóngviêncóxuhướngdiễngiảihơn làtríchdẫntrựctiếp.Trênthựctế,mộtsốbàibáođãxuấthiện trên các ấn phẩm báo chí ủng hộ việc diễn giải như một cách hiệu quả để kể một câu chuyện. Điều nầy có hiệu quả hơn không. Trác Bạt không biết. Nhưng đối với chàng tốt nhất là nên tiếp xúc trực tiếp với cá nhân được phỏng vấn bằng cách để người được phỏng vấn nói. Nghiên cứu cho thấy rằng trích dẫn rất hữu ích, vì “độ tin cậy và chất lượng của những câu chuyệncótríchdẫncaohơnđángkểsovớinhữngcâuchuyện giống hệt không có trích dẫn”. Giám khảo gật đầu đồng ý phát biểucủachàng. Cuối cùng,giámkhảobảoTrácBạtghilạicácloạicâuhỏi mà nhà báo phải thực hiện khi hành nghề. Và ông đứng dậy bước ra khỏi phòng. Chàng ngồi chép lại các thông tin đã đọc trongcácbáovềcácloạicâuhỏimàkhôngcầnbiếtkhinàoông tatrởlại…

Trướchếtlàcâuhỏitrựctiếp.Hầuhếtcáccâuhỏiđềuxuất pháttừnhữnggìmàphóngviêncholàchủđềcủanhiệmvụ.Ví

dụ,tainạnchếtngười:Mộtcáchtựđộng,phóngviênbiếtrằng họ phải tìm ra ai đã chết và cái chết xảy ra như thế nào và ở đâu. Quy trình tương tự được sử dụng trong cuộc phỏng vấn phứctạphơn. …Một phóng viên sẽ phỏng vấn một nghệ sĩ nổi tiếng. Phóngviênquyếtđịnhhỏivềnhữngtrảinghiệmcủanamcasĩ đã khiến anh viết những bài hát gây chú ý đến chiến tranh, nghèo đói, phân biệt giới tính và phân biệt chủng tộc. “Bánh mì,” ca sĩ nói khi trả lời câu hỏi đầu tiên mà phóng viên hỏi. “Tiền,” anh giải thích. Có một thị trường tốt trong những bài hátnhưvậy.Sauđó,phóngviênnhanhchóngchuyểnchủđềvà đặtcâuhỏivềtínhkinhtếcủaâmnhạcđạichúngvàniềmtincá nhâncủacasĩ. Tiếptheolàloạicâuhỏimở,đóngvàkếtthúc.Câuhỏimở khôngyêucầucâutrảlờicụthể.Câuhỏikếtthúcyêucầumột câutrảlờingắngọn,rõràng.Ápdụngđúngcách,cảhaiđềucó giátrịcủachúng.Nhưchúngtađãthấy,cácphóngviênthường bắt đầu cuộc phỏng vấn của họ bằng những câu hỏi mở, cho phép nguồn tin phổ biến thoải mái. Nếu các câu hỏi kết thúc được hỏingaytừđầucuộcphỏngvấnđốitượngcócảmtưởng nhưnhưbịđedọa.Vídụsauđâylàmộtđoạntrongbàibáocó thể chấp nhận được. Hai tháng trước khi ngân sách được đệ trình, một phóng viên của tòa thị chính có thể hỏi giám đốc thành phố rằng bà ấy nghĩ gì về tình hình tài chính chung của thành phố - một câu hỏi chưa kết thúc. Câu trả lời có thể bao gồm việc doanh thu dự kiến không đạt được kỳ vọng, chi phí xây dựng tăng cao bất thường, lãi suất cao hơn và các yếu tố khácđãgâyrakhókhănchothànhphố.Sauđó,phóngviêncó

thể hỏi một câu hỏi đã kết thúc, "Chúng ta có cần tăng thuế không?"

Thế nào là một câu hỏi hóc búa ? Đôi khi một phóng viên trẻ nhận thấy rằng việc đặt ra một câu hỏi đúng là rất khó vì câuhỏiđócóthểkhiếnngườiđượcphỏngvấnlúngtúnghoặc xúcphạm.Mộtnhàbáocanđảmdámhỏicácnhàlãnhđạothế giớinhữngcâuhỏimàcácphóngviênkháckhôngdám.Phảikể tênnữkýgiảFallaci,mộtnhàbáocánđảmđầymình. “Một số phóng viên chỉ can đảm khi họ viết, khi họ ở một mìnhvớichiếcmáyđánhchữcủamình,chứkhôngphảikhihọ đối mặt với người nắm quyền. Họ không bao giờ đặt một câu hỏinhưthếnày,'Thưaông,cókhinàoôngtựnhậnmìnhlànhà độc tài và tham nhũng không ? “ Vậy mà Fallaci dám hỏi như vậy.Đángchúý,cácnguyênthủquốcgia,cácvịvuavàcácthủ lĩnhdukíchlạirấtcởimởvớiFallaci.Mộtlýdochođiềunàylà cô cho rằng công chúng được quyền trả lời và cô không muốn bịđốixửbằngsựthờơ.Khivõsĩquyềnanhvôđịchhạngnặng MuhammadAlitrả lờichomộttrong nhữngcâuhỏicủa cô,cô đãnémmicrôcủamáyghiâmvàomặtanhta. Một lý do khác cho sự hiệu quả của cô ấy là “tài năng gần gũicủacôấy,”nhưmộtnhàbáođãnói.“Côấydễdàngthiếtlập bầukhôngkhítựtin,gầngũivàtạoấntượngrằngcôấysẽnói với bạn bất cứ điều gì.Do đó, bạn cảm thấy an toàn hoặc gần như antoànkhilàm điềutương tự vớicô ấy” Diana Loercher viếttrênTheChristian Loạicâuhỏixâmnhập:Ngoàiloạicâuhỏihócbúa,còncó nhữngcâuhỏimàítphóngviênmuốnhỏi.Hầuhếtnhữngđiều nàyliênquanđếncuộcsốngriêngtưcủacácnguồntin,chẳng

hạn sự chậm phát triển trí tuệ của con trai một cặp vợ chồng, căn bệnh hiểm nghèo của một cầu thủ bóng chày.Loại câu hỏi nầy,chỉmộtsốlàcầnthiết.Cáchướngdẫnvềmứcđộphùhợp liên tục thay đổi, và các phóng viên có thể thấy họ ngày càng đượcyêucầuđặtnhữngcâuhỏimàhọcholàxâmphạmđờitư nênkhôngthíchhỏinhữngcâuhỏinày… Giữarừnglýthuyếtvềbáochí,TrácBạtchỉnhớđượcmột số nguyên tắc căn bản để trả lời trong buổi mãn khóa. Giám khảo trở vào phòng khảo thí, và tuyên bố ngắn gọn : hôm nay chúngtachỉmớithựchànhkhúcdạođầucủabáochí…Câunói của ông nhắc chàng biết chặng đường cam go phía trước khi vàonghề…

VănBìnhkhuingaychairượurótvàohaichiếclycầmgọn triongbàntay,khônglớncũngkhôngnhỏ…

“Chúngtabắtđầunhé…” VănBìnhmởđầu.

“ Thưa bác Văn Bình,” Trác Bạt lên tiếng , “ tôi chỉ mong đượcgặpbácchứkhôngviếtbàiđăngbáo.Monggặpbácvìbác làmộtkýgiảlãothànhnhiềukinhnghiệmvànhấtlànghelàng báonóirằngtrướckhiviếtgìbáccũngnhắccâucadao: Nhiễuđiềuphủlấygiágương

Ngườitrongmộtnướcphảithươngnhaucùng”

VănBìnhngạcnhiên:

“Mộtđờilàmbáo,tôichưangheainóiđếncáiấntượngvì mộtcâucadao.Chắcphảicóẩnýgìđằngsaucâunóicủaanh?”

“ Không có ẩný gì hết. Chỉ vì câu ca dao rất thích hợp với côngviệccủatôi.”

“NamThườngcórấtnhiềukýgiảlãothànhuytínlànhững bậc đàn anh dạy tôi làm báo. Nghề phóng viên báo chí của tôi khôngdotrườnglớpnàođàotạocả.Tạisaoanhkhôngtìmđến nhữngbậcđànanhcủatôi,nhưNamĐồngchẳnghạn.”

“Nhữngbậclãothànhbácnói,quáxalạvớitôivàhọcũng khôngtạođượccảmhứng.”

Nóixong,TrácBạtnhìnlãokýgiảcóđôimắtléranhmãnh. Thấyvậy,thóiquenthíchhỏingườikháctrongôngtrỗidậy: “ Anh muốn gặp ký giả trong làng báo Nam Thường. Vậy anhcóbiếtgìvềnếnbáochíởđâykhông?”

“Cũngcótìmhiểuchútít.Chẳnghạnmuốnramộttờ nhật báophảicóbanbiêntập,bantrịsự,ê-kípsắpchữ,biếtcáchlấy quảng cáo v.v. Tôi cũng biết, ở Nam Thường trước khi chọn vàonghềnàyphảicóngườiđỡđầu,hoặccóngườibiếthướng nghiệpchomình…”

“Banbiêntậpgồmnhữngai,nóinghecoi?

“ Chủ nhiệm, chủ bút là bộ não của tờ báo đưa ra chủ trươngđườnglốichiếnlược.Tổngthưlýhoặcthưkýtòasoạn loviệctrìnhbày,nộidungbàivởtintứchoặcphânnhiệm cho ký giả... Còn phải có người phụ trách các chuyên đề như văn hóa giáo dục, phụ nữ gia đình, văn nghệ : truyện ngắn,tiểu thuyết…Đángnóinhấtlàkýgiả.Họcóthểlàđặcpháiviênđại diện tờ báo, tiếp xúc với các nhân vật VIP (Very Important Person), trực tiếp điều tra các sự kiện quan trọng. Phóng viên là ký giả chuyên về một mảng tin được phân công trước như kinhtế,xãhội,thểthao,vănhóa,thanhniên,phụnữ,v.v…”

“Thôngtínviênkhácvớikýgiảthếnào?”

“ Thôngtínviêncòngọilàcọngtácviênkhôngthuộcbiên chế tờ báo.Họ thường ở các tỉnh khác hoặc ở ngoại quốc cung cấptinchotờbáođểlấynhuậnbút…” ThấyTrácBạttrảlờitrôichảy,VănBìnhtỏracởimở…

“Bácthậtđáođể.”TrácBạtmạnhdạnđốiđáp.“Tôimuốn bác trao truyền kinh nghiệm, không ngờ bác đã lật ngược vai trò…”NghethếVănBìnhcườikhoáitrá: “Bâygiờanhmuốnhỏitôichuyệngì?” “Tôinghengườitanóilàmbáonóiláoăntiền.Muốnnghe báckểmộtchuyệnnóiláocủabáchaycủamộtkýgiảkhác…”

những góc khuất tối ám của đối phương.Chuyện rận ở trong chănđómà…” “ Không thì dùng tên tuổi của Thẩm Thúy Hằng, Kim Cương,ThanhNgacóphảiănkháchhơnMaiLệHồngkhông?” “ Đụng vào những tài danh nầy sẽ không an toàn vì có nhiềuràocản…ChọnMaiLệHồnglàổnhơncả.Vềtiếngtămthì cặpsong ca MaiLệ Hồng vàHùng Dũng hát nhạcsến,nổidanh như cồn. Cô ca sĩ nầy lại có khuyết điểm thay chồng như thay áo ai cũng biết. Là ca sĩ độc lập,không có ô dù chechở,cô ta e ngạiđụngvàogiớibáochí…”

“Chọnxongnạnnhân.Chiếnthuậtsauđólàgì?” “Làlàmcáchnàođểtránhđượcthưakiện.Muốnvậy,phải tìm gặp người đại diện thân thiết của ca sĩ để thăm dò trước , nếucóbàibáonàotungtingiậtgânvềMaiLệHồng,xingiữim lặng. Thuyết phục được người đại diện, ban biên tập lên phương án cho loạt bài 6 kỳ báo. Kỳ thứ nhất,tung tin scandal Mai Lệ Hồng giựt chồng người khiến vợ một đại úy đến kêu cứutạitòa báo.Kỳ hai,kỳba môtả những cuộctình“sôinổi” củacônàngvừa“chảnh”vừa“hot”nầy.LấynhạcsĩTrầnThịnh nhưthếnào?Ailăngxêcôtathành“nữhoàngnhạcsến”?Tại saobỏTrầnThịnhrồilấyđạodiễnViVuởđàitruyềnhìnhv.v? Ban biên tập tin chắc cô nàng sẽ đến tòa soạn kêu oan,lúc đó phảichuẩnbịchụpảnh,phỏngvấn.Vậylàkỳbốn,kỳnămxuất hiện những tấm ảnh “nóng sốt” hấp dẫn của cô nàng đập vào mắtdânchúngcùngvớitiếngkêuoantậntrờixanhcủaMaiLệ Hồng.Cuối cùng, kỳ 6, bà vợ ông đại úy lên tiếng đính chính chuyệnMaiLệHồnggiựtchồngbàta…”

Văn Bình nâng ly, cụng ly chia vui với Trác Bạt… và kết luận:

“ Đúng như kế hoạch đề ra,tin giật gân về nữ hoàng nhạc sếngiựtchồngđăngđộcquyềntrênbáokhiếnbáoinracứtăng đều mỗi ngày. Có thêm đọc giả là dịp để tờ báo cải tiến các trang trong, ngoài, và thêm nhiều mục mới lạ để duy trì độc giả…Tội nghiệp Mai Lệ Hồng bị bêu xấu bất ngờ, đã khóc hết nướcmắtkhiđếntòasoạnkêuoan.Nhưng ngườibịbịpchính làđọcgiả.Họđâungờchiêutròtạoscandalnóiláoăntiền.” Nóixong,VănBìnhlạinângly,giụcTracBạtlàmtheo.

“ Việc làm có vẻ thất nhân tâm, nhưng cũng cho thấy mặt thậtcủanghềbáo.”TrácBạtgóptiếngnhưđểkhỏalấpvàisuy nghĩkhóchịu…

“Làmbáochuyênnghiệplànhưthế.Thếgiớicũngvậy.”

Biệt thự Ngô Đình Diệm, Nguyễn H

“Vâng,tôicóđọcHồiKýVõMậunóivềchuyệnnầy.”

“Riêngvớibảnthânanh,anhnhậnxétcụNgôthếnào?”

Văn Bình vô tình khơi gợi những kỷ niệm cũ của tuổi thơ TrácBạtởHóaChâuliênquanđếnđạoCôngGiáo. “ Lúc nhỏ ở Hóa Châu những đứa bénhưtôi thườngsinh hoạttrongGiaĐìnhPhậtTử,nêntôitựnhậnmìnhlàconPhật. Ở làng kế bên, một nửa làng theo Đạo Công Giáo. Tôi thường rấtthíchđứngxemnhữnglầnrướcKiệuThánhThể.Bácbiếtvì saotôithườngđónđầuđámrướcxemchotậnmắtkhông?”

“Connítthíchxemkiệuchứgì.”VănBìnhdễdải.

“Khôngphải.Thúthậtvớibác,tôimuốnchiêmngưỡngvẻ đẹp của cô gái đi đầu trong đoàn rước lễ. Đẹp một cách thánh thiện. Áo dài trắng phất phơ theo gió, miệng đọc thánh kinh, đôimắtphảngphấthồnĐứcMẹMaria…Xemđoànrước,tôichỉ muốn thấy khuôn mặt ấy, mặc dù tôi chỉ là chú nhóc hỉ mũi chưasạch,vàlàmộtPhậttử…” VănBìnhcườilớnnhưđồngtìnhvớichàng,cólẻôngcũng từngtrảiquanhữnggiâyphútnhưchàng.

“ Ồ… Nhiều buổi rước kiệu như anh kể tôi có tham gia tại khuxómĐạolàngĐứcNhân.Cóphảilànganhnóikhông?” “ĐúnglàlàngĐứcNhângiápranhlàngtôi.Tôicũngmuốn biếtýkiếnbácvềmộtniềmtincủanhiềungười…” “Niềmtinthếnào?” “ Nhiều người tin rằng, những bà mẹ mang thai đi lễ nhà thờcônggiáo,nhìnmãivàotượngĐứcMẹ,khisinhcon,concó đôi mắt và vẻ đẹp của tượng nữ thần nầy. Bác nghĩ có đúng không?”

“Khicóđứctinthật sự,chuyệngìcũngcóthểxẫyra.” Văn Bìnhtrảlời.

“Nhưngtạisao,bênPhậtGiáocũngcótượngPhậtBàQuan Âm,mấybàPhậttửmangthaiđichùathườngxuyên,sinhcon, con chẳng có chút gì của vẻ đẹp hiền mẫu thanh thoát phát ra từPhậtBà?”

Trác Bạt chỉ nói một phần sự thật, vì chàng không muốn Văn Bình nghĩ sai về chàng. Sự thật buồn lắm, chẳng hạn đi chùamàcúngPhậtmộtheoquayhốilộPhật,chưakểmấyông thầytrụtrìtỉphú…

“Có lẻ do tâm đạo rối loạn , đức tin mù quáng,” Văn Bình nhậnxét,“đichùachỉđểcầuxintàilộchoặcduytrìtàisảnbất minh…”

“ Trời ! Bác theo Chúa mà có nhận xét như một Phật tử thuần thành.Tôi không phê bình đạo nầy đạo khác, vì chuyện đờihễbóiramaquétnhàrarác.NóichuyệnPhật,rồicũngnói chuyệnChúa.NạnấudâmcủaCôngGiáoLaMãtồntạidaidẳng tronghànglinhmụcchắcbáckhôngxalạgì?”

“ Vâng.” Văn Bình đồng ý và cho chàng biết thêm nhiều chuyệnkhác.“Nóigầnthôi.Tôikhôngbinhvựcai,ngaycảlinh mụcgiáophậnĐứcNhân.Anhcóbiếtchuyệngìxẩyrakhông?” “Tôicóbiếtnhưngchỉtonhỏtrongvòngbạnbèquenbiết thôi.Bácnóimớicósứcnặngcủadưluận…”

Trần văn Trung & Nhà dòng Chúa Cứu Thế ở Huế.Vườn và trại heo nằm phía sau.Tòa nhà bên tay phải là Đệ Tử viện. “Khônggìphảitránhné.”VănBìnhnói.“Chínhcôbéđiđầu trong buổi rước Kiệu Thánh Thể mà anh ngưỡng mộ bị ông linhmụctrẻcủagiáophậnlàmnhụcđếnmangbầu.Linhmục trẻấybịmộtgiáodânlàngĐứcNhântrừngphạt, đánhchovỡ máumũivàđuổirakhỏigiáophận.ChắcanhcũngbiếtôngDự nổi tiếng đó. Ông ấy bỏ làng sống lưu lạc khắp các tỉnh thành Nam Thường, giỏi võ Bình Định. Về làng, với tư cách một giáo dân‘chungsứmạngloanbáoTinMừngCứuĐộcủaChúaKitô cho những người chưa nghe biết’ đã ra tay để phục hồi uy tín giáophận…”

“Chuyệnthâmsâunhưvậybáccònbiết.Chắcbáckhônglạ gìtronggiáophậnĐứcNhâncóôngTrầnVănTrungsaunầylà

c ở nhà dòng. Phần tôi, tôi biết rằng nếu tôi không được nhà dòng giáo dục cho có được một lương tâm lý tưởng củanhàdòngthìtôiđã

“

Cuộcđờibácquáphongphú.Hômnaygặpbác,mụcđích trước nhất là trực tiếp thấy con người bằng xương bằng thịt củabác,sauđólànghebácnóivềnhữngngàytuchungvớicụ Ngô.”

Lão ký giả không nói gì, vào phòng ngủ lấy ra một cuốn sách,kýtặngTrácBạt: “Đâylàcuốnhồikýcủatôiinlầnđầu,nhớgìtôiđãviếtra hết. Anhcó muốn tôi nhắc lại, chắc chắntôi sẽ khôngnhớ đầy đủnhưđãviết…”

Chànggiởsách,đọcquamộtvàiđoạn: “…Tôi vô cùng ngạc nhiên thấy người tiếp tôi sao còn trẻ măng,khôngcógiàchútnàođểtôicóthểgọibằngcụchođược. Thậttình,lầnđầutiênđượcgặpmặtcụNgô,điềumàcónhiều ngườirấtlấylàmhânhạnhthìtôikhôngthấyhồhởiphấnkhởi gì…”

“…Hai năm đầu ở trong nhà dòng, tôi vẫn chưa biết gì về tìnhdục.Tắmrửacònkhôngdámđụngchạmtớibộphậnsinh dục của mình vì Sách Phần (dạy giáo lý căn bản) có dạy rằng ”Cấm rờ mó đến chỗ dơ dáy của mình và của kẻ khác”. Dì Phướcđãdạychỗđólàchỗdơdáy…”

“… Trong một đêm nằm ngủ bị sưng ngứa chỗ đó, tôi thò tay xuống gãi thì xảy ra một chuyện làm tôi hoảng hồn, tưởng máumegìtrongngườitôibịbứtđứtmạchbậtbúngra.Tôilo sợchắctấmtrảigiườngđỏtùmlum.Đólàkinhnghiệmlầnxuất tinhđầutiêncủatôi,lúcấyvừamườimộttuổi.”

“…Đờituhọccủatôigặptrắctrởtừđây.Vìchorằngđờitu sĩ phải trong sạch mà tôi thì đã bắt đầu dơ nhớp. Việc bị tình dục quấy nhiễu thì tôi cho là bị ma quỷ cám dỗ và tôi đã yếu

đuốisangã.Tôithèmgiaohợpđếnmứcnếucóngườinữthìtôi ômấplàmtìnhsuốtsángchiềuhômchưađã.” “ Tôi phải thỏa mãn bằng cách thủ dâm. Mà thủ dâm theo GiáoLuậtđạoCôngGiáolàtộitrọngphảisahỏangục.Tôixưng tội với Cha linh hồn, chịu nhận mình không còn trong sạch để cầm Chén Thánh. Cha an ủi tôi rằng tuy tôi không xứng đáng nhưngănnănthìChúathathứvàvẫnchấpnhậntôitheochân Người. Sau nầy vô bưng biền chiến đấudầu gian truânkhổ sở mấythấycũngkhôngnhằmnhògìsovớicuộctranhđấuchống đòihỏinhụcdụctrongtuổidậythìcủatôi.”

“…Trậnchiếnnộitâmmàtôiphảiđươngđầuđó,tấtcảmọi kẻtuhànhCôngGiáođềuđanglâmtrậnchotớingàychếtmới chấmdứt.”(*)

Thấy Trác Bạt quý trọng cầm trêntay cuốn hồiký , lão ký giảmuốnbiếtnhậnxétcủachàng: “CònchếđộthờicụNgôđốivớianhthếnào?” “ Điều còn giữ lại trong tâm tưởng tôi đối với chế độ thời cụ Ngô, đó là Nam Thường đã không trù dập gì về lý lịch của anhemvàbàcontôitronghồsơthicử.NếuNamThườnglàm nhưBắcThường,anhemchúngtôibâygiờđềulànhữngnông dân khốn khổ khốn nạn.Bác biết không, Trác Lập anh tôi suốt đờiđiđâucũngchửirũataysaithựcdânđếquốc,tuyêntruyền có lợi cho Bắc Thường, vậy mà giấy tờ hộ tịch thi cử, làng xã, huyện tỉnh không phê gì trong hồ sơ. Anh vẫn thi đỗ, vào học TrườngCaoĐẳngĐiệnPhúThọ,ratrườnglàmtrưởngnhàmáy điện một tỉnh ở cao nguyên. Còn biết bao con cháu Nam Thường có cha mẹ anh em là cán bộ tập kết vẫn thi vào các

trường Đại học, ra làm giáo sư, kỹ sư, bác sĩ giúp đời,xã hội khôngmảymaykỳthị,bớimóc…”

“ Đó là cách làm việc của các viên chức hành chánh Nam Thường đã quen với triết lý giáo dục nhân bản, dân tộc, khai phóng.Táchchánhtrịrakhỏitrườnghọc.”

“Cám ơn bác. Bác nhắc làm tôi nhớ ở trường tiểu học, rất nhi

“Cám ơnbác.Bác nhắc làmtôi nhớ ở trường tiểuhọc, rất nhiều bạn học tôi từ các làng thuộc vùng ảnh hưởng Bắc Thườngvẫnđếnhọchàngngày…”

“Điểm son củ

“Trongthưgiớithiệuchobiếtanhđãtốtnghiệpkhoabáo chí của Đại Học Hạo Nhiên. Anh có thể giới thiệu sơ qua được không,vìtôicũngxalạvớimôitrườnglýthuyếtbáochí.” TrácBạtgiớithiệukhoabáochícủaHạoNhiênvàbuổihọc đầutiênlớpbáochí: “Khoa Báo Chí Truyền Thông tại Hạo Nhiên tham khảo hình mẫu thành lập năm 1925 tại Language Hall (nay là AndersonHall)củaTrườngĐạiHọcHardy.Trọngtâmcủacác chương trình báo chí bao gồm Dịch vụ Phát thanh và Truyền hìnhcôngcộng,phátthanhthươngmại.

TrườngđàotạosinhviênthạcsĩNghệthuậttrongBáochí, Truyền thông đại chúng và Quảng cáo. Tương lai sẽ đào tạo Tiếnsĩ.Đâychínhlàtrungtâmnghiêncứu,thửnghiệmvàgiúp các tổ chức áp dụng khoa học hành vi, nhận thức và xã hội để tạo ra giao tiếp chiến lược được thiết kế nhằm đạt được thay đổi xã hội tích cực. Trong tương lai, dự kiến trung tâm nầy sẽ hợp tác với một số tổ chức để giúp họ tạo ra các chiến lược truyềnthônghiệuquảhơnnhằmthúcđẩythayđổixãhộitích cực.Ngoàira,Trungtâmcònpháttriểncáchộithảođểchiaxẻ nghiêncứuvớicácnhàlãnhđạovànhàkhoahọcvềthayđổixã hộiđểgiúp họ phát triểncác chiếnlược truyềnthông tốt hơn, đồngthờitổchứchộinghịthườngniêndànhriêngchotruyền thông vì lợi ích cộng đồng. Đại Học Hạo Nhiên hiện đang sẳn sàng cung cấp bằng thạc sĩ với bảy lãnh vực chuyên môn bao gồm Phân tích đối tượng, Truyền thông Chiến lược Toàn cầu, TruyềnthôngChínhtrị,TruyềnthôngLợiíchCôngchúng,Quan hệ Công chúng, Truyền thông Xã hội .Sau nầy sẽ có các chứng

chỉ sau đại học được cung cấp về Truyền thông Chiến lược Toàncầu,BánhàngTruyềnthông,TruyềnthôngXãhội.” “Cámơn.KhôngngờNamThườngcómộtĐạiHọcquymô quốctếnhưvậy.”

“ Tôi nhớ buổi học đầu tiên,” Trác Bạt nói tiếp, “ giáo sư báochínguyênlàmộtkýgiảlâunămnóivớisinhviên,ôngrất háo hức về những cách làm báo mới.Ông thích nghề báo vì nó tháchthứcbắttaphảiluôn luônthayđổi.Khôngaimuốnlàm mọithứtheocách họđã làm từ năm chục hay mườilăm năm trước. Nói rỏ hơn,thực hành làm báo phải luôn luôn đổi mới. Chươngtrìnhhọcchỉcungcấpnềntảng.Tuầnđầutiênsẽkhơi dậy trong sinh viên nhiều ý tưởng hơn những gì ông nói với họ.Vì vậy, trọng tâm của ông không phải là công việc đầu tiên của họ là gìmà là giúp họ sẵn sàng cho tất cả các công việc sẽ đếnsauđó.”

“Ônggiáosưnóicólý.”VănBìnhcóvẻtâmđắc. “ Báo chí là gì ? ” Trác Bạt nhắc tiếp lời giáo sư mở đầu. “ NókhôngphảichỉlàtờbáohoặcTVhoặcđàiphátthanh.Đólà những công cụ dùng để làm báo, nhưng chúng không phải là nghề báo.Báo chí là khám phá và kể những câu chuyện mô tả thờiđạicủachúngtacũngnhưtintứcvàcácvấnđềtrongcuộc sốngcủaconngười.Báochíđanghỏitấtcảmọingườimọiloại câuhỏi.Nóđanglắngnghe.Nóđangcânnhắccáccâutrảlờivà xácminhchúngbởivìmọingườigiảithíchthếgiớiquacáclăng kính khác nhau. Một khi bạn nghĩ rằng bạn đã có câu chuyện, bạncầnphảikểnómộtcáchrõràngvàmạnhmẽ.Nghềbáođòi

hỏisựchínhxác,độclậpvàchínhtrựcđểmọingườitintưởng. Báochítốtsẽthúcđẩymọingườivànócóthểlàmdịchchuyển thếgiới.”

“Rồisaonữa?” “ Viết báo là gốc rễ của báo chí, bao gồm cả ngôn ngữ và hìnhảnh.Nênnhớ,mộtsốngườicựckỳthôngminhvẫn không thànhcôngtrongnghềbáo.Nhưngsinhviênbáochíthìkhác,vì lòngkhaokhátvànăngkhiếu.Nósẽtrởthànhsiêusứcmạnh. Ngoài phỏng vấn, phân tích và viết, có những cách mới mỗi ngàyđểthuthậpvàphổbiếntintức.Hãynghĩvềvideo,dữliệu lớn, thực tế ảo… Và chúng ta sẽ bắt đầu nghe về một vài câu chuyệnmớitrướckhihọckỳkếtthúc…” VănBìnhcóvẻchămchúlắngnghe.Chàngnóitiếp: “ Buổi học đầu tiên nhấn mạnh ba bài học mở đầu… Bài học thứ nhất là hăng hái nắm bắt công việc báo chí,dù nó có thay hình đổi dạng thế nào vẫn có một cốt lõi vững chắc đểta tintưởng.Bàihọcthứhailàlàmnhữnggìtayêuthích.Gầnđây, báo chí không còn đứng đầu trong nhiều danh sách nghề nghiệp. Nhưng nó vẫn nằm ở bậc cao nhất của các chuyên ngành.Ta không cần phải chú ý đến danh sách nầy.Những người lập danh sách đó không biết ta muốn gì và họ cũng khôngquantâmđếnđiềungườikhácmuốn.Mỗingườicốgắng làmtheoniềmhạnhphúccủamình,đónggópvàtạorasựkhác biệt.Chúngtachọnnghềbáovìyêuthíchnó,chỉcóthế. Bàihọc thứ ba là tranh thủ làm việc với những nhà báo vĩ đại hoặc những người tốt trong làng báo…Để kết luận,điều quan trọng hơncảlàtrởthànhngườilàmbáotốtvớilòngchínhtrực,lòng

trắcẩnvànhiệttìnhxửdụngnhữngkỹnăngcủamìnhđểphục vụngườikhác…”

“Dùtôikhônghọctrườnglớp,nhưngnhữnggìanhnóitôi xemnhưmộttriếtlývềnghềbáovànóđãtíchlũytrongtôiqua thời gian hành nghề. Bây giờ tôi muốn hỏi anh, nội dung chươngtrìnhbáochíanhhọcgồmnhữnggì?”

“Nóihếtcảchươngtrìnhnhiềuchuyệnquá.Tôichỉnóivề cácchủđềcănbản,báccóthểhìnhdungđược.”

“Vâng.”VănBìnhnói.

“Cácđềtàiđàotạogồm:biếtcáchđọctin,tìmýtưởngcâu chuyện,cáchbáocáovàphỏngvấn,cáchviếttintức,chỉnhsửa nội dung và tiêu đề, cách viết thế nào để làm nổi bật câu chuyện, vai trò biên tập viên,cách viết về thể thao, tin tức truyền hình, nhiếp ảnh, quay phim và ghi âm,sản xuất và phát sóng tin tức, đào tạo vê đa phương tiện,truyền thông xã hội, cách tương tác vớikhángiả,thiết kếcơ bảnđểgom các thông tinbáochíliênquannhằmtạođượccâuchuyệnhoànhảovân vân…”

“Cámơn.Buổigặpnầylàmộtkỷniệmđángnhớ…” VănBìnhđưatiễnchàngracửa.TrácBạtkhôngquênlờidặncủa chủnhiệmVănCầm: “BáccònnhớhọcgiảNguyễnHiếnkhông?” “Chotôigởilờithămôngấy” “NguyễnHiếnmờibáccódịpghétòasoạnVăn

Chương 11

Chương nầy chưa gởi đăng lên VCV (nếu gởi đăng sẽ là chương 10 của Chuyện Viễn Mơ Thời Chiến ) **

11.1 ĐIỀU TRA THẨM VẤN

Loại nhà gỗ bungalow có xu hướng phát triển mạnh theo thời gian. Căn nhà Ron dựng lên trong làng Trung Châu thuộc loại siêu nhỏ mười sáu mét vuông. Dự tính ban đầu chỉ một mình Ronvôrahọctậpvàlàmviệc.Bạnhửuthânthiếtđếnchơisẳn sàngkéogiườngbốngủtạmquađêm.Ronkhôngcódựtínhgì vềtươnglaicủacănnhà.ĐếnlúcnhucầuđòihỏibuộcRonphải nới rộng diện tích thành hai mười bốn mét vuông. Nhờ đặc điểm dễ điều chỉnh trong xây dựng nhà gỗ, Ron thuê thợ thủ

công Nam Thường nới rộng phía sau căn nhà thêm tám mét vuôngnữa.Phầnnầychínhlàphònglàmviệc. Hai kiểu máy phát hiện nói dối

Cănphòngnhỏcáchâmkínđáokêmộtbànviếtvàbachiếc ghế, không có gì trên các tường gỗ.Trong một góc phòng, một bàn khác đặt đủ các loại máy.Trác Bạt bước chậm, nhìn khắp phòngthấykhôngthoảimáichútnào.Trênbànđặtmáy,chàng nhận ra hai mẫu máy lạ mắt. Đọc tên in chìm ngay trên nhãn máy,TrácBạtlêntiếng: “Ron!Làmthếnàobạncóhaimáypháthiệnnóidốiởđây. Theotôibiết,chỉcảnhsátmớiđượctrangbịloạimáynầy.Chưa nóiđếnphònglàmviệccủabạnkhônghấpdẫn…”Nhậnxétcủa

điều traphỏngvấntrongbáochí.”TrácBạtđềnghị.

Rongiảithích: “ Phỏng vấn điều tra báo chí thường liên quan đến việc khaiquậtbímật,xửdụngnhiềuhồsơvàdữliệucôngkhai,tập trungvàocôngbằngxãhộivàtráchnhiệmgiảitrình.Magnifyer Story-Based Inquiry, một cuốn cẩm nang báo chí điều tra do UNESCOxuấtbản,địnhnghĩa:“Báochíđiềutraliênquanđến việc phơibàytrướccôngchúng những vấnđềđượcchegiấudomộtngườinàođócóquyềnlựccốý,hoặcvôtình-đằngsau mộtkhốisựkiệnhỗnloạnvàhoàncảnhchekhuấtsựhiểubiết. Nóđòihỏiphảixửdụngcácnguồn tàiliệubímậtvàmở”.Điều tra có hệ thống phải kỹ lưỡng, đòi hỏi thời gian, có thể mất nhiềunămmớithànhthạo.Báochíđiềutracònlàmộttậphợp các phương pháp luận, phụ thuộc nhiều vào các nguồn chính, hìnhthànhvàkiểmtramộtgiảthuyếtcũngnhưkiểmtrathực tế nghiêm ngặt. Không nên nhầm lẫn báo chí điều tra với thứ được gọi là “báo chí rò rỉ” (thường là của những người nắm chínhquyền).” “ Tôi không thấy bạn nhắc đến máy phát hiện nói dối ?” TrácBạtnêuýkiến

“

Máyphát hiệnnóidốitrong báocáođiềutrathuộcdạng kỹthuậtmới, gópphầnnângcaotiêuchuẩnchotoànbộnghề nghiệp."

Ron giải thích về cách bố trí vật lý của phòng thẩm vấn. Trác Bạt lấy giấy bút ra ghi chép.Xin nhắc lại cây bút Parker Wilson tặng chàng trở thành vật bất ly thân cùng với cuốn sổ taygiúpchànglàmviệcnăngnỗhơn…TrácBạtghichéphứng thú…

“ Thiết kế phòng thẩm vấn sao cho tác dụng của nó làm tăngtốiđasựkhóchịuvàcảmgiácbấtlựccủanghiphạmngay từkhihắnbướcvàobêntrong.Theosáchhướngdẫn,ngườita đề xuất một căn phòng nhỏ, cách âm chỉ có ba chiếc ghế - hai cho người phỏng vấn, một cho nghi phạm - và một bàn làm việc, không có gì trên tường. Điều này tạo ra cảm giác khác lạ vàbịcôlậpkhiếnnghicanchỉmuốn"đưatôirakhỏiđây"trong suốtcuộcthẩmvấn.Sáchhướngdẫncũnggợiýchonghiphạm ngồitrênmộtchiếcghếkhôngthoảimái,ngoàitầmvớicủahắn đếnbấtkỳvậtđiềukhiểnnàonhưcôngtắcđènhoặcbảnđiều chỉnh nhiệt độ …khiến hắn càng khó chịu và trong hắn hình thành cảm giác phụ thuộc… Phòng nầy còn thiếu loại gương một chiều làm tăng sự lo lắng của nghi phạm và cho phép người phỏng vấn theo dõi quá trình thao túng tâm lý nghi phạm.”

“ Trác Bạt hành nghề đến lúc có uy tín và được tin cậy, ngườitasẽcấpphépchohọccácnghiệpvụnầy.”Rongópývề nghềbáo.“Tưnhâncóđượcphépdạykhông?”Chànghỏi. “ỞBắcMỹ,tưnhânvẫnđượcphépdạy,tôikhôngrỏNam, BắcThườngthếnào…”

“

Tôibiếtnhữngkýgiảđặcpháiviêncủamộttờbáocũng cókhảnăngđiềutra,thẩmvấn.Chươngtrìnhbáochíkhôngcó phầnnầy…”

Chuyên gia đọc đồ thị để phát hiện nói dối.

Ron đề cập đến máy phát hiện nói dối. Nó là một chủ đề thường xuyên gây tranh cãi. Một cỗ máy có thể nói sự thật từ sự lừa dối ? Có phải mọi người đều có phản ứng sinh lý giống nhaukhinóidối?Ronkểmộtcâuchuyện:

“Mộtcựuchiếnbinh25nămlàmviệcchocơquananninh quốcgia.Thếrồianhtabịcáobuộclàgiánđiệpchongoạiquốc. Sựlừadốicủaanh cuốicùngbịpháthiện.Anhtabịbắtvàsau đóphảinhậnmườibốntộidanhliênquanđếngiánđiệp.Gián điệp có lẽ là những kẻ nói dối giỏi nhất thế giới, bởi vì họ là …giánđiệp.Nhưnghầuhếtchúngtatrongcuộcsốnghàngngày đều thực hiện hành vi lừa dối ở một mức độ nào đó.Người ta nóidốivàlừadốingườikhácvìnhiềulýdo.Nóidốilàmộtcơ

chế phòng vệ dùng để tránh rắc rối với luật pháp, hoặc các nhânvậtcóthẩmquyền.Tacóthểbiếtmộtvàitrườnghợpnói dối,nhưngrấtkhóbiếtaiđócónóidốihaykhông.” TrácBạthỏiRonvềmáyđopolygraph dùngpháthiệnnói dối.Rongiảithích: “ Đó làmộtcôngcụtheodõi cácphản ứng sinhlýcủacon người.Làmộtthiếtbịđiệntửđađồthị,nókếthợpcácthiếtbịy tếkhácnhaudùngđểtheodõinhữngthayđổixảyratrongcơ thể. Khi một người được thẩm vấn về một sự kiện rắc rối, người ta sẽ xem nhịp tim, huyết áp, nhịp hô hấp và hoạt động điệntrởda(skinresistance)củangườiđóthayđổinhưthếnào sovớimứcbìnhthường.Sựdaođộngcóthểchothấyngườiđó đang lừa dối.Để đọc đúng các đồ thị phải cần đến các chuyên gia được đào tạo bài bản. Đây là những chuyên gia giám định đồ thị. Họ thích được gọi là bác sĩ tâm sinh lý pháp yFB ( FB : forensicpsychophysiologist)”.

“Nhưvậy,bạncũnglàmộtFP?”Tôiđặtcâuhỏi. “Chưangheaigọitôinhưthế.Nhưngtrướcđâytôilàsinh viên của Học viện Socrates trước khi trở thành nhà sinh lý phápyđượccấpphép.Trướckhighidanh,sinhviênphảicótú tài hai hoặc có năm năm kinh nghiệm điều tra kèm theo bằng cấp liên hệ.Sinh viên phải tham dự và vượt qua khóa học cấp tốc kéo dài 10 tuần. Chương trình giảng dạy bao gồm tâm lý học, sinh lý học, đạo đức học, lịch sử, xây dựng câu hỏi, phân tích tâm lý của lời nói, phân tích biểu đồ và phân tích dữ liệu thửnghiệm.Sauđó,sinhviênphảithamgiamộtchươngtrình thựctậpvàthực hiệntốithiểu25bàikiểm trachocáctrường hợp thực tế.Cáckỳ thinàyđượcgiảng viênđánhgiákỹ..Thời

gianthựctậpcóthểkéodàitừtámthángđếnmộtnăm.Saukhi hoànthànhcácyêucầuđềra,sinhviêncóthểnhậnđượcgiấy phéphànhnghềvớitưcáchlàmộtgiámđịnhviênđađồthị.” “ Hành nghề đọc Polygraph cũng đâu có trở ngại gì, phải không?” “ Phải biết ai được phép xử dụng polygraph ? Trước hết, polygraphdànhchocáccơquanchínhquyềnlàchính,tưnhân bị hạn chế. Thường người ta dùng nó trong các trường hợp : điều tra tội phạm, chọn lọc nhân viên các nghành nhạy cảm trướckhithunhận,điềutranộibộhoặcápdụngvàonghiệpvụ ngânhàng.Nhiềutổchứcchínhphủvàmộtsốnhàtuyểndụng tư nhân có thể yêu cầu bạn vượt qua một kỳ kiểm tra polygraph trước khi nhận việc. Có điều polygraph hiếm khi đượcchấpnhậntạitòaán.”

“Kiểmtrapolygraphlàgì,nghelạquá.”TrácBạtthắcmắc. Rongiảithích: “ Người ta thiết kế các bài kiểm tra để tìm kiếm các phảnứngtựđộngdiễnratrongcơthểmộtngườikhingườiđó bịcăngthẳng,chẳnghạnnhưcăngthẳngliênquanđếnlừadối.

Những nghiên cứu cho biết có những phản ứng sinh lý nhất định mà hầu hết chúng ta phải trải qua khi cố gắng lừa dối người khác. Bằng cách đặt câu hỏi về một vấn đề cụ thể đang được điều tra và xem xét phản ứng sinh lý của đối tượng đối với những câu hỏi đó, chuyên gia giám định có thể xác định xemhànhvilừađảocóđượcchứngminhhaykhông.” “Phạmnhânphảnứngthếnàokhiápdụngmáypháthiện nóidối?”TrácBạthỏi. “ Kiểm tra bằng máy phát hiện nói dối có thể là một trải nghiệm đáng sợ. Nó thách thức thần kinh ngay cả của những ngườicứngcỏinhất.Phạmnhânđangngồivớidâynhợvàống thông được gắn vào và quấn quanh người. Ngay cả khi không cógìđểchegiấu,hắnvẫnsợhãitrướccácvậtvôtri…"

“ Theo tôi biết, những tên phạm pháp già đời rất có kinh nghiệmđểđốiphóvớipháplývàcácđiềutra,thẩmvấn…”

“Đúng.Chúngtìmcáchđánhbạicáccôngcụkiểmtranhư máy phát hiện nói dối. Chúng có nhiều cách đánh lừa polygraph,nhưdùngthuốcanthần,dùngchấtchốngmồhôirĩ ra trên đầu ngón tay khi bị thẩm vấn.Có khi chúng dùng một cây đinh đặt trong chiếc giày, khi nào nghe một câu hỏi thì ấn chân lên đó.Đây là cách chế ngự phản ứng sinh lý đối với câu hỏi làm cho bất cứ câu trả lời nào dường như cũng giống hệt nhau.Cuốicùngkhôngchokếtquảchínhxác…” LờiRonchothấymộtkýgiảnhànghềcầncóthêmtrìnhđộ nghiệpvụgìngoàinhữngđiềuđãhọcvàhànhnghề: “ Tôi có cảm giác bạn là một thám tử.” Trác Bạt nhìn Ron vớicảmgiácmớilạ.. Nghecólờikhentặng,Ronlạihỏi:

“TạisaoTrácBạtkhônggọitôilàkýgiảmànóilàthámtử ?”

“RonthámtửchínhxáchơnRonkýgiả.Thámtửlàngười làmcôngviệcdòxétsựthật.” Hình như thấy Trác Bạt có nhận xét sắc bén, Ron không ngạichobiếtthêmcáckiếnthứcquantrọng: “CôngnhậnTrácBạtcónăngkhiếunghềnghiệp.Tôimuốn bổtúcthêmvàikiếnthứcchuyênmôndànhriêngchobạn.Bạn không nên phổ biến cho bất cứ ai. Sẽ có ngày bạn áp dụng nhữnggìtôinóihômnay.”

“ Cám ơn.” Trác Bạt vòng tay qua cổ Ron, siết chặt. Ron cườithíchthú: “LúchọctạihọcviệnSocratestôiđặcbiệtthíchmụcThẩm vấn và Nhận tội trong đó Kỹ Thuật Capcat (Capture Catch) là nền tảng được dùng rộng rãi. Nó là kỹ thuật hướng dẫn thẩm vấn gồm chin bước. Nhiều bước trong số này chồng chéo lên nhau, và không có cái gọi là thẩm vấn "điển hình" ; nhưng kỹ thuậtCapcatcungcấpmộtbảnthiếtkếvềcáchmộtcuộcthẩm vấnthànhcôngcóthểdiễnra.”

“

Nghiệp vụ thẩm vấn phức tạp, tinh tế, không thể nói hết.ThấyTrácBạt hứngthúghichép,tôicũng bịcuốnhút.Chờ códịpthuậntiện,tôisẽcungcấptàiliệukỹthuậtnầychobạn.” “ Tôi thấy cũng chưa có nhu cầu về nó.” Trác Bạt trả lời, “ nhưngnếuRonthấykhôngcógìbấttiện,cóthể‘bậtmí’mộtvài bí quyết, ví dụ như nhìn sắc diện hay chuyển động của cơ thể nghiphạmđểđoánbiếtsuynghĩcủahắn?”

“OK.Khôngsao…Dấuvântayhoặcmộtcáitrừngmắtcũng cóthểkểlạitộiáccủanghiphạm…Khihắnnóinhiềuđólàbiểu hiệncủanỗisợhãi.Màkhihắnđãnóirasựthật,thìviệcbắtđầu nói dối sẽ khó hơn. Nhìn vào đôi mắt nghi phạm, người thẩm vấn có thể lấy ra nhiều thông tin có ích . Khi nghi phạm đang nhớ điều gì đó, tròng mắt hắn thường sẽ di chuyển sang bên phải ; đây là biểu hiện bên ngoài của việc não hắn đang kích hoạt trung tâm bộ nhớ. Nếu hắn đang suy nghĩ về điều gì đó, tròng mắt hắn có thể di chuyển lên trên hoặc sang trái, phản ánh việc kích hoạt của trung tâm nhận thức. Nếu người thẩm vấn hỏi nghi phạm đã ở đâu vào đêm gây án mà hắn trả lời thànhthật,thìmắthắncóthểdichuyểnsangbênphải;nếuhắn bịa ra bằngchứng ngoạiphạm,mắt hắncó thểdi chuyểnsang trái. Nếu người thẩm vấn xác định rằng phản ứng của nghi phạmchỉrasựlừadốivàtấtcảcácbằ

Cóbóngngườithấpthoángtrướcnhà.Ronbước racửa.Người giúpviệcnhàhàngđãmangđếnbữaăntrưachohaingười…

Một tin chấn động xẫy ra ở restaurant trong trường Đại Học Hạo Nhiên liên quan đến bà Lành (tên là Lành nhưng dữ hơncọp.)Ngườiđànbànầykhôngđủtiêuchuẩnvàolàmviệc trong nhà hàng. Nhưng miệng lưỡi bà đã vô tình được viện trưởngChinhVăn chấpthuận.Bàtaviệncớhoàncảnhmẹquá con côi, nếu không có việc làm, hai mẹ con sẽ ôm nhau nhảy xuốngcầuBìnhTriệu.BàmấtviệclàmsởMỹvìthóiăncắpvà lườnggạt… Tin về bé gái hai tuổi tên Mi, con bà Lành gần chết được đưavàophòngcấpcứuvớinhữngdấuhiệurõràngcủahànhvi ngược đãi trẻ em cấp độ cao nhất.Nghe tin nầy, Ron kéo Trác Bạtđếnngayphòngcấpcứu.Ronquansátvếtbầmởlưng,cổ bé gái và lập tức về gặp Chinh Văn. Ron đề nghị viện trưởng đưabàLànhvềphòngthẩmvấn.

“Bácsĩbệnhviệnkhámvếtthươngcóthểkếtluậnđểbáo cáovớicảnhsát.Cứđểhọlàmviệc.” ChinhVănnói. “Chúngtôixinđượcthựctậpthẩmvấn.”TrácBạtlêntiếng muốnđượcChinhVănchấpthuậnđưabàLànhvềphòngthẩm vấntrongnhàRon. “ Đây là dịp thực tập kỹ thuật thẩm vấn Capcat,” Ron tiếp lời Trác Bạt, “ cũng là công việc thông thường điều tra nội bộ trongcơquanđượcphápluậtchophép” ChinhVănđồngývớitháiđộnhưđãcódựđịnhtrước.

TrácBạtlàmcôngviệcthôngngônnếucần(vìbàLànhnói và nghe được tiếng Anh lúc làm sở Mỹ) và ghi lời đối đáp của buổiphỏngvấnđồngthờitậndụngnóđểhọchỏi.

Minh họa nữ tội phạm

Ronbắtđầubằngmộtcuộcphỏngvấnđơngiản,khôngcóý đedọađểthiếtlậpphảnứngcơbảncủabàLành: Ron: Bà tựđánhgiá mìnhnhưthếnào vớitư cách làmột ngườimẹ?

Mrs.Lành:Hừm…tôinghĩlàtôi...kháổn.Ýtôimuốnnóilà tôi... hơi nghiêm khắc. Nhưng ông biết đấy, bệnh viện họ giải quyếtmọiviệccảrồi.

Ron : Bà là nhân viên ở đây. Trường Hạo Nhiên cũng có tráchnhiệmriêngphảilàmkhicảnhsátđếnđiềutra…Bànhận xétbégáiconbànhưthếnào?

Mrs.Lành:Nólàmộtđứatrẻrấtkhódạy.Nókhócmọilúc mọinơi,luônluônmuốnđượcbồngẵm...Tôimuốnnóithêmlà trôngnóaicũngtưởngnhưnóbịđánhđậpvậy.Nólạithíchleo trèo.Vànhưôngcóthểthấy,lúcnàotrênlưng,cổnócũngxuất hiệnvếtbầmtímhoặcvếtxước.Ốngchânnócũngbịbầmtím.

KểtừthờiđiểmbàLànhcóýbàochữachovếtthươngcủa béMivàngụybiện-"nólàmộtđứabérấtkhódạy"–tronglúc chính bà ta chăm sóc vết thương xảy ra với Mi, Ron đã đoán trướcđượctộilỗicủabàvàbắtđầuthẩmvấnthậtsự.Rontiến hành một cuộc đối đầu tinh tế, cho bà Lành biết bà sẽ bị bắt nhưthếnào: Ron : Bà biết không, cảnh sát có thể xác định thương tích vàđặcđiểmcủavếtthươngmớixẩyrahayđãcótừtrước... Mrs.Lành:...Làmsaochúngtacóthểbiếtchínhxácchuyện gìđãxẩyra,bởivìngườiduynhấtthựcsựbiếtđượclàcongái tôi. Còn khó hơn nữa nếu bắt nó nói ra khi có chuyện gì xẩy đến…Tôikhôngmuốnnóithêmbấtcứđiềugì,chỉtựhỏikhông biếtchuyệnnàysẽkéodàibaolâu…

Ron : Như tôi đã nói,tôi có thể xác định vết bầm đó mới xuất hiện hay y tế chữa lành nó. Bà cũng biết , các bác sĩ, nhà khoahọcphápyhaynhànghiêncứubệnhhọcđềurấtrànhvề việcxácđịnhnầy…...

Mrs.Lành: Đượcrồi…

Ron:Bàcóbiếtlýdonàogiúphọxácđịnhcácvếtbầmtím đódochínhbàgâyravàcóngườicũngnghingờbàgâyra…?

Mrs. Lành : (ngập ngừng)…Tôi không biết, tôi chỉ biết tôi đãởđó…

Ron:Vậy,bàcónghingờailàmviệcnàykhông?

Mrs.Lành:Không…Tôikhôngtincóngườinàođóđãgâyra vếtthươngchocongáitôi…

Ron:Trongsốnhữngngườicómặtvàođêmquatạinhàbà trướckhiđưabéMivàophòngcấpcứu,chúngtôimuốnbàliệt kênhữngngườimàbàtintuyệtđốihọsẽkhônglàmgìgâytổn thươngchocháubé

…

Mrs.Lành:...Tôinghĩtấtcảnhânviênnhàhàngsẽkhông cóailàmđiềuđó…

Ron:Aicóthểbảođảmlờixácquyếtcủabà?

Mrs.Lành:(ngậpngừng)…Bấtcứaitrongnhàhàng.Nhưng ôngRoncầnghinhậnrằng,tôithậtsựkhôngtinnhữnggìbácsĩ nóivàcáchhọđãlàm… Ron,ngườithẩmvấn,bắtđầupháttriểnchủđềvềmộttình huống mất kiểm soát – bà Lành đã không tính trước việc lạm dụng hoặc bà chưa suy nghĩ kỹ. Nhưng bà lại không thích chủ đềđó.BàhỏiRontạisaokhôngtincâuchuyệncủabà.Sauđó, Ron đánh vào khoảnh khắc mất kiểm soát - trong đó bà Lành đã làm tổn thương bé Mi , con bà . Ron giải thích rằng vết thương của cháu bé chắc chắn không phải do ngã té. Phải có người gây tổn thương cho bé, nhưng việc gây tổn thương do ngườiđóởtrong“khoảnhkhắcmấttựchủ”..BàLànhchămchú lắngnghe,cóvẻnhưđangbámvàocáiphao“khoảnhkhắcmất tựchủ”.Thấyvậy,Rontiếptụcpháttriểnchủđềbằngcáchnêu lênbảnchấtkhókhăncủabéMivàcáchbàLành khóchămsóc con – một cách đổ lỗi cho nạn nhân, điều mà bà Lành đã thể hiện trước đó.Vậy là bà bắt đầu “chuyển biến”. Thấy vậy, Ron chuyển qua thiết lập một giải pháp thay thế. Ron nói với bà

rằng "nếu không có lời giải thích về những gì đã xảy ra, mọi ngườisẽchorằngđiềutồitệnhấtđãbịphơibày".

Kiểm tra tội phạm

Ngangđây,TrácBạtnhậnramộttươngphản:tínhđộcác của ngườimẹđốivớiđưa bémới biết đi so vớisự mất tự chủ nhấtthờikhiđốiphó vớimộtđứatrẻkhó tính.Sựtương phản xuấthiệnchothấycáchtiếpcậncủaRonđãcóhiệuquả.

Trongsuốtthờigianthẩmvấn,bàLànhkhôngbaogiờhỏi tìnhtrạngbéMiđanglàmgì.Gầncuốicuộcphỏngvấn,Ronđã chỉrađiềusơsótnày,nhưngbàcốthuyếtphụcRontinrằngbà đãhỏivàilầnvềvếtthươngcủacongái.SauđóbàyêucầuRon cập nhật tình trạng của bé Mi. Ron nói với bà Lành ,bé Mi đã chết não và có lẽ sẽ không qua khỏi. Nghe thế, bà thốt lên "Ôi Chúaơi.Tôilàkẻgiếtngười!" Rondànhthêm45phútvớicácchủđềkhácnhauđểmong lấythêmthôngtin từbàLành.Saunhiềulầncốgắngphủnhận bấtkỳđiềugìthêm hoặc liênquanđếnviệc gâyra vếtthương

cho cháu bé , bà Lành thừa nhận bà đang run sợ. Thừa nhận nầy đã khiến bà suy sụp và bật khóc. Cuối cùng ,bà thú nhận : “Trờiơi!Tôiđãgiếtcontôi!!!” Buổi thực tập phỏng vấn chấm dứt. Khi cảnh sát đến TrườngHạoNhiên,RonđãtraođổigìđóvớihọTrácBạtkhông đểý.Nhưngchàngbiếttincháubéđãchếtvìvếtthươngởlưng vàcổ…RonchobiếtbàLànhsẽhầutòavìtộigiếtngườiởmức độ trọng phạm,có thể bị kết án tù chung thân, không có khả năngđượcânxá…

11.2 TH

Ự

C TẬP PHỎNG VẤN

Lá thư của một người nào đó gởi cho Ron ,khi đọc xong, Trác Bạt không tin những gì y viết trong thư là có thật. Có chăngmộtmưutoantốngtiền?Ngườigởiláthưnầylợidụng óc tò mò và niềm đam mê khám phá những điều mới lạ của phóngviênbáochí nhưRon? Trong thư, người viết tự nhận là một hồi chánh viên Bắc Thường,chínhlànhânvậtđăngtrênbáocótênlàPhong,kểlại chomộtkýgiảphươngTâyvềđờihoạtđôngcủamình.Phong khẳng định y được Tình báo Trung ương Bắc Thường tuyển dụng trong một khu rừng rậm để thực hiện các nhiệm vụ bí mật, bao gồm phá hủy một kho nhiên liệu và một kho vũ khí. Phong kể chi tiết về lịch sử gia đình mình, mô tả mình là một điệp viên thế hệ thứ hai, nói rằng cha của y đã bắn bị thương mộtĐạiTáQuânĐộiĐôngPháp,vàbắnchết têncòácôntrong thờiChiếnTranhĐôngDương.NhânviêntìnhbáoBắcThường bất ngờ gặp Phong dưới một gốc cây trong rừng già, tự giới

Phong mô tả viên tướng nầy là người có liên quan đến chiến dịch Phượng Hoàng của Nam Thường, và nói rằng viên tướng đã làmviệcvớimột"ĐôđốcKennynàođó"đểchuyểncácbáocáo tìnhbáochoĐồngMinhcủaNamThường. TrácBạtđưatrảlạiláthư.Roncầmlấyvàmởlờingay: . Phác hiện nói dối Sau đó, một nhân vật bí mật móc n

nhóm nghiên cứu và quan sát tình hình quân sự chính trị của cuộc chiến Việt Thường, từng gặp đô đôc Kenny nào đó và nhiềunhânvậtkhácnữa.Ycònchobiếtđãtừngviếtsáchtiếtlộ nhữngbímậtnhưng khôngđưarangàythángvàđịađiểmcủa mộtsốsựkiệnđểcóthểgiúpxácminhcâuchuyện… Lá thư chỉ cho biết chừng đó và y hứa sẽ cung cấp nhiều thôngtinbímậtquantrọnghơnnếuRonđồngýgặpyvàthảo luậncácchitiết…

“Tôinhớđãđọcmộtbàibáocónộidungtươngtựnhưlá thư nầy. Khi bài báo xuất hiện, nổi lên làn sóng chỉ trích. Dư luậnbàn tán xônxao. Mộtđộc giảcho rằng, đâylà câuchuyện tưởng tượng trong một tiểu thuyết trinh thám . Một độc giả khácnóirằngPhongchínhlàJamesBond,RambovàKarateKit hòa làm một, hoặc như một câu chuyện viễn tưởng được rao bán.Đángchúýnhấtlàmộtsốnhânvậtcủacảhaiphíabácbỏ tuyênbốcủaPhong.Họnóirằngchưabaogiờnghenóicómột đô đốc Kennyhoặc một ngườinào đóđãthihành những công tácnhưPhongđãlàmchocảhaiphíavớivaitròmộtđiệpviên haimang.MộtvịtướngĐồngMinhchorằng"nộidungbàibáo hoàn toàn bịa đặt" , là "một sự xúc phạm" đối với trí thông minhcủađộcgiả.Ôngtađãnhờluậtsưcủamìnhviếtthưcho tờbáoyêucầuthuhồisốbáođăngbàinóivềhoạtđôngcủatên Phong…” TrácBạtnêuthắcmắc:

Tạisaotòabáokhôngpháinhânviênđiđiềutra?”

Họ đã phái thám tử liên hệ với các viên chức trong Bộ Thông Tin Chiêu Hồi của Nam Thường để điều tra hồi chánh viêntênPhong nàođó. Kếtquả,ngườitatìmthấytrong hồsơ

củamộtngườitênPhongcómộtláthưtừmộttrungúychỉhuy tên là Dunca, người tuyên bố rằng Phong là một đặc nhiệm bí mật, mặc dù sự tồn tại của Duncan vẫn còn là dấu hỏi lớn. Thám tử nói rằng những tuyên bố của Phong về lịch sử gia đìnhcủaykhôngcóbằngchứngxácđángvàngườichalàmột nôngdândốtnátrấtkhólàngườibiếtrõđườngđinướcbước của một Đại Tá Đông Pháp để thi hành lệnh ám sát, cũng như bắn chết một tên gọi là cò ác ôn. Một trung úy chỉ huy tên Gideonnóirằngsaukhiđọcbàibáo,anhtabiếtrằngmìnhđã "bịlừadốikhichomộtkẻlừađảovayuytín".Nguyênnhânvụ nầy do Gideon có chụp chung với Phong một tấm ảnh trên đó Phongviếtmộtcâu“đangnóichuyệntạicửahàng”vớitrungúy Gideon. Gideon phủ nhận "nói chuyện trong tiệm" với Phong và thêm rằng “ Phong không phải là chiến binh, y là một tên lừađảo".Phầncuốicâuchuyện,Phongtừchốicungcấpbấtkỳ chi tiết bổ sung nào về các nhiệm vụ của y cho tình báo Đồng Minh với lý do y và gia đình sẽ phải đối mặt với quả báo nếu làm như vậy.Việc nầy được mô tả như "sự trốn tránh khập khiễng",vìtrướcđóPhongtừngchobiếtđãviếtmộtcuốnsách tiết lộ những bí mật nhưng không đưa ra ngày tháng và địa điểmcủamộtsốsựkiệncóthểgiúpxácminhcâuchuyện.Lợi dụng tự do ngôn luận, Phong đã kiện tờ báo tội phỉ báng sau những lời chỉ trích của họ về hoạt động bí mật của y, mặc dù tòaánđãraphánquyếtcólợichotạpchí. Cuốicùng,phátngônviêncủatìnhbáoĐồngMinhnóirằng bàibáolàhoàntoàntưởngtượngvàphilý”. Kểlạitừngchitiếtcụthểtrongbàibáo,Ronchothấymình đãquantâm thếnàođếnnó.TrácBạthỏi:

“Đãbiếtnhưvậy,bâygiờbạnnghĩthếnàovềláthư?” Ronbìnhthảntrảlời: “Vớitôi,khôngcóvấnđềgì.DoTrácBạtthôi.” “Nóigìtôikhônghiểu.” “ Tôi sẽ im lặng, không bàn gì đến lá thư. Bận tâm làm gì. Vô ích. Nhưng nếu Trác Bạt muốn biết cổ máy trang bị trí tuệ nhân tạo hoạt động chính xác thế nào, tôi sẽ tìm cách đưa ngườiviếtláthưnầyđếnphòngmáytínhcủaHạoNhiên!” “ Tôi chỉ biết rất mù mờ về AI làm sao hiểu rõ hoạt động củanó?”

“ Trước hết phải hiểu các khái niệm Artificial Intelligence (trítuệnhântạo),Neuron(tếbàothầnkinh),MachineLearning (họcmáy),DeepLearning(họcsâu)”(*)

Ron bắt chàng nhớ lại một loạt các thuật ngữ phức tạp thuộc côngnghệmáytính…

Ron dẫn Trác Bạt vào rừng thông quen thuộc trong làng Trung Châu, tận hưởng môi trường thiên nhiên giữa những rặng thông yên bình. Khu rừng có những cây thông rợp bóng phát triển bên cạnh những cây nhiệt đới điển hình khác. Trí ViễntừngnóirằngnếuchiếntranhViệtThườngchấmdứtmột cách êm đẹp, ông sẽ biến khu rừng nầy thành một công viên , mở cửa cho công chúng vào rừng giải trí. Nó sẽ bao gồm bốn khu vực : Rừng Bảo tồn, Công viên Giải trí, Hồ và Đầm lầy.Nó cũnglàđịađiểmcắmtrại,cómộtvườnthúvàmộttrangtrạicá sấu, với dịch vụ cưỡi voi và cưỡi ngựa.Khu rừng sẽ mang đến không khí trong lành cho mọi người tận hưởng sau một ngày dài làm việc, hoặc có thể trốn nắng trong những ngày oi bức.

chuẩnbịchocổmáyđểnócóthểchứngminhđượcnhữngđiều dốitrácủatênlừađảo…” “Tôinhớđãchúýmộtđoạntrongmộtbàibáonóivềtích lũy tin tức và phát hiện tin tức giả mạo.Chúng ta bắt gặp rất nhiềutintứcgiảmạogâyhiểulầmvàphiđạođức.Mặcdùđiều nàykhôngphảilàmới,nhưngtiệníchcủaDeepLearningcóthể giúp kích hoạt thông tin đúng và sai trên internet…” Trác Bạt nói.

“ Đúng vậy.” Ron tiếp lời chàng . “ Việc xử dụng rộng rãi DeepLearningthậmchícóthểgiúploạibỏhoàntoàntấtcảcác tin tức có hại và gian lận ra khỏi cơ sở trực tuyến . Chúng ta thấynóhữuíchnhưthếnào.Tintứcgiảlạitruyềnđirấtnhanh, nhưngDeepLearningcóthểloạibỏdễdàng..” “DeepLearningxửdụngnhưthếnàovàotrườnghợpcủa chúngta?” Chàng muốnbiếtRonđịnhlàmgì. “ Xử dụng Deep Learning như thế nào là công việc của SoftwareEngineer.Chúngtachỉlàngườixửdụngcácsoftware của họ.Công việc của TrácBạt cần làm là :bổ sung các thông tinchínhxácvàoláthư,sauđónạpláthưđãbổsungvàomáy tính đã cài sẳn phần mềm AI. Câu trả lời của nghi phạm khi thẩmvấn,máysẽnhậnvàoquamicrovàAIsẽsosánhcâutrả lờivớithôngtintrongláthưhoànchỉnhđểchorakếtquảYES orNO.” ***

Với bí quyết săn tin chuyên nghiệp, Ron mời Phong đến làng Trung Châu. Trác Bạt không lạ gì, một trong những bí quyết đó là lợi thế của phong bì dollar. Thuận tiện hơn nữa : PhonglàhồichánhviênđanglàmviệctrongBộChiêuHồicủa

chínhphủNamThường.QuasắpxếpgiữaRonvàngườitrung gian,họvàodựthánhlễtrongNhàThờChúaCứuThế,nơimỗi sángchủnhậtPhongthườngxuyêncómặtnhưđểbàytỏlòng sámhốimộtđiềugìđó. Sáng chủ nhật ấy sẽ đi vào ký ức Trác Bạt như một trong nhữngngàyđángngạcnhiênnhất.Buổisánglặnglẽbắtđầuvới nhữnglờigiảitộitrongNhàthờ,sauđólàThánhlễriêngđược cửhànhvàhátthánhcavớibachủngsinhđanglưutrútạiđây. Họ là những người tốt và đã hỗ trợ Phong rất nhiều trong những lúc cần thiết. Đến mười một giờ sáng, các Soeur từ Tu viện tham gia cuộc rước lễ nhỏ với sáu chị em, ba chủng sinh mang theo ảnh Đức Mẹ. Chúng tôi quay trở lại sân bên cạnh nhà thờ . Người trung gian dẫn Phong đến giới thiệu với Ron. PhongbắttayRonniềmnởnhưnhữngngườiđãtừngquentừ lâu. Người trung gian xong nhiệm vụ, xin phép cáo từ. Những người khác lên xe chạy thẳng đến Trung Châu. Buổi gặp mặt chuyện trò trong căn nhà riêng của Ron tỏ ra thân tình không kháchsáo. “ Bạn có thể nói tiếng Anh được không ?” Ron mở lời nói vớiPhong. “Cũngtạmđược.”Phongtrảlời. “Tốt.Giớithiệuvớibạn”Ronchỉvàochàng. “TrácBạt,kýgiảcủaHạoNhiên.” “TôirấtthíchcáchlàmviệccủaanhemtrongHạoNhiên.” Phongnói. “ Cám ơn. Cách làm việc của chúng tôi ?” Trác Bạt nghĩ Phongđãtừnglàmviệcvớiaiđótrongtrường.

“Cácbạncócáchtiếpcậnnhẹnhàngvàthoảimái.”Phong đưaranhậnxét,nhưngkhôngchobiếtđãtừnglàmviệcvớibộ phậnnào. Rongậtgậtđầuvàđivàovấnđề: “ Tôi đã chuẩn bị những gì anh đòi hỏi.” Ron cầm một phongbìđặttrướcmặt.“Nhưnganhphảiđápứngđúngcácđòi hỏicủachúngtôi.” “Đòihỏigì?”Phonglêntiếng. “Đòihỏisựthật.Anhphảitrungthực,nếunóisai,chúngta chiataynhau,coinhưbuổigặpthấtbại.”

“Vâng.Biếtthếnàotôisẽnói.” Kiểm tra người nói dối Ron đứng dậy ra hiệu mời tất cả qua phòng máy tính của Đại Học Hạo Nhiên.Họ cuốc bộ băng qua đoạn đường ngắn từ làng Trung Châu đến trường. Căn phòng rộng với hàng trăm máytínhsắpthànhnhiềuhàngchosinhviênthựctập.Đặcbiệt

,mộtphòngkínđáonằmcuốicùng,đặtcổmáyđãcàiđặtthông tinvềtrítue65unhântạo(AI). Để tạo không khí thoải mái,Trác Bạt ra cateen mang vào mộtkhaybalygiảikhát…RonvàocuộcnóivớiPhong: “Anhtrảlờicâunào,hệthốngAIcủachúngtôi(Artificial IntelligenceAudioSystem:hệthốngaudiotrítuệnhântạo)sẽ ghi âm trung thực lời anh nói để so sánh với thông tin nó thu thập được trước đó,sau cùng nó đưa ra kết quả “Yes or No”. NếukếtquảYES từ chinmươiphầntrămtrở lêncoinhưbuổi gặpthànhcôngvàphongbìnầythuộcvềanh…” Ron đưa cao phong bì,vui vẻ nhìn qua người đối diện , thoángnhậnravẻbốirốihiệnrỏtrênmặtPhong. “MờianhvàophòngAI.KhitôikhởiđộnghệthốngAI,nó hỏianhcâunào,xinanhtrảlờicâuđó.Chỉcótôilàngườingồi bênngoàiđọcđượckếtquảdoAIxửlý.” Trác Bạt kéo tấm màn của phòng đặt máy “thẩm vấn” AI. VàradấumờiPhongvào.Phongcóvẻedèsợsệtnhưngchàng lêntiếngcườiđùakhíchlệPhong: “ Anh cứ xem đây như một trò chơi xổ số, trúng thì nhậnphongbì,khôngtrúngthìchiatay.Vậythôi.”

Phongbìnhtĩnhngồivàobàn.TrácBạtkéobộheadphone mắc ở một góc bàn đeo vào hai tai Phong và bấm nút ra hiệu choRonngồibênngoàibiết.RonđiềukhiểnhệthốngAIAudio để lấy kết quả từng câu hỏi (hàng trăm câu hỏi tôi đã cài sẳn vàohệthống.) Cuốicùng,RonđiềukhiểnnútResultchoTrácBạtxemmột sốtronghàngtrămresults...

“

Anh có phải là hồi chánh viên tên Phong không ?” Hệ thốngAIhỏi.

“Đúngvậy.”Phongtrảlời.

“ Neither NO nor YES.” AI kết luận , không đúng cũng khôngsai,vìcónhiềutênPhonghồichánhviên.

“AnhchobiếtkýgiảphươngTâytêngìđãphỏngvấnanh đểđăngtrênbáonàovàongàynào…?”

“……..(khôngcótiếngtrảlời)”

“NO.Void.”AIkếtluận,khôngcógiátrị,vôdụng

“AnhnóirằngchaanhđãbắnbịthươngmộtĐạiTáquân độiĐôngPhápvàbắnchếtmộttêncòácôn.Chaanhtêngì,có được ghi tên trong quân sử Bắc Thường không ? Quân đội ĐôngPháplàquânđộinào?ĐạiTábịthươngtêngì?Têncòác ônlàai?Vànhữngđiềuanhnóixẫyravàothánghoặcnămnào ?”

“ Quân Đội Đông Pháp là quân đội của thực dân Pháp ở Đông Dương. Những câu hỏi khác tôi quên không nhớ hết, vì chatôicórấtnhiềubídanh…”

“NO.Vagueanswersarenotvaluable.”AIkếtluận,câutrả lờimơhồkhôngcógiátrị.

“ Báo Washington Post viết : Phong cung cấp chi tiết về mộtsốnhiệmvụmàanhđãthựchiệnchoCụmtìnhbáoKhuK. trong sáu năm, bao gồm phá hủy một kho nhiên liệu,một sân bay, và điều tra vụ rò rỉ cái chết bí mật của viên tướng Bắc Thườngbịđầuđộc.Phong môtả viêntướngnầylàngườicó

liênquanđếnmộtchiếndịchcủaNamThường?Anhgiảithích thếnàovềthôngtinnhạycảmnầycủabáochíngoạiquốcviết vềanh?”

“ Không nên tin những gì họ nói. Toàn bịa đặt để câu khách.”

“YES.Nooneknowswhatthetruthis.”AIkếtluận,không thể tin báo chí, vì họ không nói rỏ địa danh hoặc tên của viên tướngBắcThường. “Anhcòngiữtấmảnhchụpchungvớimộttrungúy

ChỉchoTrácBạtbiếtmộtsốresult,Ronkếtluậntronghàng trăm câu hỏi,tên Phong nầy trả lời chưa đúng hai chục phần trăm..

RonvàTrácBạtgiảithíchchotênPhongbiết.Cuộcgặpđã thấtbại.Y nói: “Tôibâygiờlàmộtconchiênngoanđạo.” Chỉnóithế.YthảnnhiênchàoRonvàbướcracửa.Rongọi ytrởlạivàtặngchoymộtíttiềnlàmquànhư phầnthưởngan ủitrongmộttròchơigiảitrí. “Một tên lừa đảo hạng bét.” Trác Bạt nói với Ron. Ronald DicksonWoodroof cườivôtư…

----------------------------

(*) Neuron là tế bào thần kinh, thực chất là tế bào cấu tạo nên não và hệ thần kinh ; đó là đơn vị xử lý thông tin của não có trách nhiệm gởi, nhận và truyền các tín hiệu đến khắp cơ thể. Não người có 86 tỉ (86 billion) tế bào thần kinh. Mạng thần kinh trong máy điện toán bắt chước cách bộ não của con người hoạt động để xử lý thông tin. Trí tuệ nhân tạo (AI) là một công cụ phi thường của khoa học máy tính .Định nghĩa AI của Wikipedia được chấp nhận rộng rãi hơn hết : AI là trí thông minh do máy móc thực hiện. Như vậy AI đối lập với trí thông minh tự nhiên của con người và động vật, liên quan đến ý thức và cảm xúc.

Khi tìm hiểu Machine Learning bắt buộc phải làm quen với khái niệm thuật toán. Giáo sư nói với bạn : Muốn giải quyết một vấn đề đôi khi người ta nghĩ ra một thuật toán nào đó, có nghĩa là dùng toán học làm công cụ. Nhà khoa học máy tính Tom Mitchell, người đã viết cuốn sách về học máy theo đúng nghĩa đen cho biết

“ học máy là nghiên cứu các thuật toán máy tính cải tiến tự động thông qua trải nghiệm ” Học sâu là một hình thức học máy được thực hiện phần lớn thông qua mạng nơ-ron sâu (DNN : Deep Neural Networks). Có nhiều cách khác để thực hiện học sâu, nhưng DNN ngày nay là cách phổ biến nhất trong thực tế xử dụng. Với những định nghĩa này, chúng ta có thể đặt câu hỏi : Quan hệ giữa học máy, học sâu và AI là gì ? Học sâu là một tập con của học máy và học máy là một tập con của AI. Tuy nhiên, học sâu đã trở nên thống trị trong giới AI đến nỗi, khi ai đó đề cập đến AI, rất có thể họ cũng đang nói về học sâu; bạn có thể cho rằng bất kỳ cuộc thảo luận nào về AI cũng là một cuộc thảo luận về học sâu (và do đó cũng là học máy).

31/12/2022

Chương

vịthếtrunglập.Nhânvậtchínhlàcácnghiêncứusinh.Nóiracó người sẽ ngạc nhiên. Vì tTrác Bạt thật sự biết được công việc nầy của một nghiên cứu sinh chỉ do một dịp rất tình cờ. Một sáng chúa nhật chàng ghé chơi nhà của Ron trong làng Trung

như“trúngsố”.Anhtaphảichọn,hoặclàvàolính,hoặcngồitù hainăm.Tôiđãchọnvàolính.

RON : Nhữngngàyđầuchính thức lá línhchiến, bạncókỷ niệmgìđángnhớ?

ROBERT : Tôi đến trung tâm huấn luyện bộ binh.. Trong thời gian này, tôi đã hai lần đến Vịnh Shoalwater ở Rock Hampton và đã thực tập ba tuần đánh trận trong rừng rậm Canungra.Cólẻđólàthờikỳkhỏenhấttrongđờitôi.Tôihoàn thànhkhóahuấnluyệntrong12tháng.SauđóquaViệtThường chiếnđấutronghainămvàgiảingũ…Maymắnsốngsóttrởvề, tôivuimừngđượcthấymặtchamẹ,vợcon,quáhạnhphúc,vì rấtnhiềungườitrongđợtnhậpngũcủatôi đãbỏxácnơirừng thiêng nước độc hơn một nửa. Thời gian trong quân ngũ , chúng tôi luôn gặp những tai nạn. Rất nhiều người thiệt mạng vì tai nạn. Tuần đầu tiên trên đường tuần tiểu, hai người lính trongmộttiểuđộicóxíchmíchcánhântrướcđó,ngườiđisau đãbắnvàolưngngườiđitrước.Mộtcáichếtlãngxẹt.Tênlính phạmtộibịtùchungthân.Trênthựctếnhữngcáichếtnhưthế xẩy ra không phải hiếm. Lính chiến chưa đánh trận nào, đã chết.Bọnnầythườngvàoquánbarcủakháchsạnvàuốngmột loại rượu mạnh vào bất kể giờ giấc. Nếu sĩ quan chỉ huy bắt gặp,gọichúnglàmột“bầyheo”vàđưachúngrangaytrậntiền, nếukhôngchúngkhôngkhácgìnhữngquảmìnnỗchậmtrong đơnvị…

RON:Lúcnhậpngũ,bạncóbiếtgìvềdưluậnxãhộiđốivới nhữngngườinhưbạn…

ROBERT : Ban đầu, xã hội tỏ ra lo lắng, nhưng khi chiến tranh leo thang, các bà mẹ trở nên kích động: họ không muốn

con mình bị giết. Sau đó, họ bắt đầu các cuộc biểu tình chống chiến tranh. Khi chiến tranh tiếp diễn, họ liên tục đưa tin trên báo về những cái chết rùng rợn để kích động dư luận. Cuối cùng,cáccuộcbiểutìnhtrởnêndữdộiđếnmứcgâyáplựcbuộc chínhphủ đưatấtcảquânnhânvềnước.Tìnhhìnhxãhộixoay chuyển,cáchnhìncủangườidânđãthayđổi…

RON:Sauchiếntranh,cóliệupháphoặchướngdẫngì để giúpnhữngcựubinhnầykhông?

ROBERT : Lúc đầu không có gì, bởi vì người ta gán cho nhữngcựubinhnầychứnggiảloạnthầnkinhhaygiảđiênsau chấn thương . Sau bị công chúng phản đối quá, họ đã có các chínhsáchtửtếhơn…

RON : Bạn có nghĩ rằng điều này là do không ai muốn nói vềchiếntranh,hoặcđềcậpđếnnó?

ROBERT : Đúng. Từng có những người vợ bị đối xử tàn nhẫn vì cứ thích nhắc đến thảm cảnh chiến tranh. Ngày nay, chính phủ đang thực sự giúp đỡ những người trở về từ Việt

Thường.Bảnthânnhữngcựubinhcũngcầnđượctưvấnvàgiải đáp thắc mắc vì có nhiều điều vẫn còn ám ảnh họ. Giống như chúng tôi trước kia, hôm nay đang ở trong rừng hôm sau lên máy bay qua đêm, sáng hôm sau nữa họ để chúng tôi lang thang trong thành phố, đột ngột có cảm giác như ở trên một hànhtinhkhác.Quânđộikhôngđểýnhữngcâuchuyệnlặtvặt nầy.Đólàmộtcúsốcvănhóakhálớnđốivớinhiềuchàngtrai.

Rấtnhiềungười rờibỏthànhphố,đibụiđờiđếnkhiquênhẳn nhữngámảnhchiếntranh.Tôinhớtôiđãvềnhà,sauđóđidự tiệcvớitấtcảbạnbèvàkhôngaihỏigì,nóigìvềchiếntranh…

RON : Bạn có nghĩ rằng mọi người cũng có thái độ muốn quênchuyệnchiếntranhvàcácvấnđềliênquanđếnnó?

ROBERT : Vâng, đúng thế.Nhưng không phải mọi chuyện đã diễn ra bình thường như vậy.Rất nhiều người có phản ứng trái chiều về chiến tranh. Người thì trầm tĩnh ổn định. Người thì bị gọi là tên sát nhân trẻ em. Người thì hung hăng với quá khứ“anhhùng”tạiViệtThường.Thỉnhthoảngngườitahỏitôi vềViệtThường,tôichỉtrảlờichungchungbênấyvẫnổnthôi, và không bao giờ giải thích nó nhưthế nào với bất cứ ai. Thật khóđểgiảithích vớiaikhihọchưatừngtrảiquaquákhứnhư mình. Có một câu nói cũ: "Trừ khi bạn uống nó từ cốc, bạn sẽ khôngbiếtnónhưthếnào."(There’sanoldsaying:‘unlessyou drinkitfromthecup,youdon’tknowwhatit’slike.’)

RON:Bạncónghĩrằnghậuquảchiếntranhtácđộng ngaysaukhingườilínhtrởvềhayphải chờđếnnhiềunămsau

ROBERT:Nóđadạng.Mộtsốngườiđãthựchiệnhaihoặc ba chuyến qua Việt Thường. Những người đó không thể hòa

Bạtcónhiềudịpchuyệntròthoảimáivớihọnơicácgócquán êm đềm không xa bờ suối. Không có mục đích rỏ rệt như các nghiên cứu sinh, tôi chỉ muốn nghe những câu chuyện bên lề cuộc chiến do những người lính ngoại kể lại, mà dù có hỏi họ cũng không chịu kể cho những người địa phương như Trác Bạt… MộtanhchàngBắcMỹvuitínhngồivớichàngtrongmộtquán kem.

“Aigiớithiệubạnđếnđây?”TrácBạthỏi. “Đitheonhóm.“Anhtatrảlời.

“ Ở đây có gì khác với những nơi bạn đã từng biết trong ThủPhủ?”

“Khôngsợchếtbấtđắckỳtử.(Notafraidofsuddendeath) ”. Anh ta nói rất tự nhiên. “ vì tôi nghe tụi bạn nói đây là làng trunglậpcácbênthamchiếnkhôngđượcphépxửdụngnóđể thựchànhchiếntranh”.

“ Có trung lập, nhưng bất thành văn.”Trác Bạt giải thích thayvìtrảlời.“HạoNhiên,NamThườngvàBắcThườngchỉcó thỏa thuận miệng, không có văn bản ký kết. Rất bấp bênh, nhưngnhờthiệnchícủacảbaphíanênkhôngkhíchiếntranh khôngchườngmặttạiđây.”

“Tôicũngnghĩlướtquanhưvậy.”Anhtatỏrahiểubiết.“ Dùsaocũngtốthơnbấtcứnơinàotôi

Ngừngmộtlát,ănhếtcốckemvàuốngngụmnước,anhta lạihỏiTrácBạt: “ Anh ở Thủ Phủ có biết những căn nhà ma ám ở đây không ?” Hỏi , rồi cũng tự trả lời. “Tòa nhà 918 đường Thánh Thiện từnglànơiởcủalínhngoại.Nhưngviệcxâydựngnóbị cảntrởngaytừngàykhởicôngvớitainạnthảmkhốcgiếtchết cảchụccôngnhânxâydựng.Nhiềungườiđổlỗichoconsố13 tầng,một con số được coi là xui xẽo.Để xoa dịu nỗi sợ hãi và hoàn thành tòa nhà, kiến trúc sư đã quyết định gọi một thầy cúngđếnsửachữacácvấnđềphongthủycủatòanhà.Ngườita nói rằng ông thầy cúng đã mang xác chết của bốn trinh nữ từ bệnh viện địa phương và chôn họ ở bốn góc của tòa nhà, điều này sẽ bảo vệ nó khỏi những linh hồn ma quỷ.Cho đến ngày nay, cưdânnói vẫncònnghethấytiếngla hétkinhhoàng vào giữađêm,tiếngrầmrậpcủamộtđoànquândiễuhànhquatòa nhàvàhìnhảnhmộtngườilínhngoạiđangtảnbộ,nắmtaybạn gáiNamThường.”

“ Bạn kể như vậy, nhưng bạn có tin chuyện ma ám là có thậtkhông?”TrácBạthỏilạianhta. “Tôichỉtrảlờingay,”Anhtanói.“rằng,nhờcónhữngcâu chuyện như vậy mới gọi là quân nhân của chiến tranh Việt Thường”. Trác Bạt bật dậy,vỗ vai chàng trai, cả hai cười lớn. Khách trong quán không hiểu chuyện gì đã xẩy ra, ngơ ngác nhìn họ. Anhtacònmuốntiếptụctrổtàikểchuyện,nhưngTrácBạthẹn anhdịpkhác.TênanhtalàTerryFactorkhônglạgìtronggiới tấu hài…Trác Bạt dẫn Terry đến nhà ở của Ron. Cả hai mau chóngtrởthànhđôibạnthântừđó.CólầnRonnóivớiTrácBạt ,Terrylàtaychuyênkểchuyệnviễnmơ…

“ Ron ! ngàymai người bạn tôi về nước.Tôi muốnRon ghi lạicâuchuyện“lịchsử”củaSmithđúngvàongàytàuApollo11 đổbộxuốngmặttrăng…”Terrynóilýdoghéthăm. Biểu tượng Apollo 11

“Terry!Bạnmuốnchochúngtôinghemộtcâuchuyệnhài hước trước khi bạn anh về nước phải không ?” Ron bông đùa hỏiTerry,vìbiếtTerrylàmộttaytấuhàinổitiếng. “ Không. Ngày đó Smith đang hành quân trong rừng rậm TrườngSơnvàđãlợidụngApollo11đểchấmdứtchiếntranh Việt Thường trong thời gian khá dài! ” Đúng là lời lẻ của một anhchànggiỏibịachuyện. NgheTerrynóivậy,RonbảoApollo11xẫyranhưchuyện cổ tíchtrong đời thường.Trông thấy bộmặt hối hả của Terry , TrácBạthỏichuyệncủaSmithcógìđặcbiệtsaoanhphảinặng tìnhvớinónhưvậy?… “Bạnkhôngnhớnósao?”Terryhỏichàng. Vâng.TrácBạtnhớlại.Đólàbiếncốconngườiđổbộxuống mặt trăng làm rúng động thế giới. Ngày đó,ông Nguyễn Hiến, chủbútbáoVănCầmbảochàngphảicóngaymộtbàibáođăng vàongàyhômsau.Chàngnhớđãxửdụngbảntinđọcchậmcủa

ĐàiphátthanhBắcMỹđểcóchấtliệuđángtincậy.Bảntinnầy do Mission Control (trung tâm điều khiển sứ mệnh) cung cấp vềnhịptimcủaphihànhgiaNeilArmstrong,ngườichỉhuycon tàu Apollo 11. Nhịp tim là sự sống. Theo dỏi nhịp tim để xác nhậnđặcđiểmthíchnghicủaconngườikhibayvàovũtrụ.Xin nhắclạibàibáocầnnhớnầy… TráitimArstrongđangđậpvớitốcđộ75mỗiphút,mộttốc độ đáng chú ý đối với con người sắp hạ cánh trên mặt trăng. Nhịp tim khi nghỉ ngơi bình thường của một người trưởng thành,từ60đến100mỗiphút.NeilArmstrong,aicũngbiết,là một trong những phi công giỏi nhất hoàn vũ. Đây là viên phi công đã phóng mình ra khỏi chiếc máy bay chiến đấu bị hư hỏng trong Chiến tranh Triều Tiên với một lực rất mạnh mà anhta cảmthấy"nhưthểtấtcảcác bộphậncơthểcủa anhbị ép vào không gian có kích thước bằng một hộp bánh mì." Armstrong đã từng xoay trở để đặt đúng viên nang của mình trong không gian khi nó quay một cách dữ dội, lộn nhào một vòng mỗi giây khiến tầm nhìn trở nên hư ảo. Chỉ huy cuộc đổ bộ mặt trăng, một lần nữa anh ta đã tự đẫy mình ra khỏi một thiếtbịmôphỏngchưađầybagiâytrướckhinólaoxuốngđất và bị nuốt chửng trong biển lửa chỉ một năm trước khi lên tàu Apollo 11.(Phi hành đoàn của Armstrong cũng đã trải qua quátrìnhđàotạocựckỳnghiêmngặt,baogồmcảviệcnhàolộn trongmộtthiếtbịmôphỏngcảmứngmờnhạtchođếnkhicơ thểcủahọhọcđượccáchkhôngbịngất.Khithihànhsứmệnh, họởtrênmộttênlửa300feetchứađầyhydrolỏngcóthểthổi bay họ lên trời cao, nhưng đối với họ, nó giống như một trò chơinhàolộn).

Mission Control theo dõi nhịp tim của phi hành đoàn

Apollo 11, cùng với các tín hiệu sinh lý khác, từ đầu đến cuối. Cácphihànhgiađeocảmbiếnđiệntâmđồtrênngực,đượccạo râu trước khi lao khỏi dàn phóng để có độ dính tối đa. Trong nháy mắt, điện tâm đồ không hơn gì những vết mực đen trên mộttranggiấy.Tuynhiêncácđoạnthẳngvàcongtrênđiệntâm đồdiễntảnhịptim. Armstrong 1969 Vào sáng ngày 16 tháng 7 năm 1969, các phi hành gia Apollo11bướcrakhỏikhuphihànhđoàncủahọtạiTrungtâm Vũ trụ Kennedy trong bộ đồ vũ trụ, mũ bảo hiểm của họ lấp lánhnhưbongbóngxàphòng.Họleolênmộtchiếcxevanmàu trắngđitớibệphóngcáchđókhoảng15phút.TênlửaSaturnV đã chờ sẳn, một khối mô-đun và động cơ chất đống giữa bầu trời Florida trong xanh. Một chiếc thang máy 34 tầng đưa họ lên tàu vũ trụ. Động cơ tên lửa gầm gừ và lực đẩy 7,5 triệu poundtungApollo11lêntrờixanh…

“Bácsĩphẫuthuậttrongchuyếnbaybáochochúngtôibiết nhịp timkhi phóng tàu sau36 phút,” một sĩ quanNASA thông báovớicôngchúng.“NhịptimcủachỉhuyNeilArmstrong,110. Phi công module chỉ huy Michael Collins, 99. Phi công module mặttrăngBuzzAldrin,88.” Mười bảy giờ sau khi phóng, phi hành đoàn Apollo đã ổn định giấc ngủ đầu tiên trong không gian. Mission Control vẫn thức và theo dõi các chỉ số quan trọng khi nhịp tim phi hành đoàn giảm dần về độ tuổi 40, một dấu hiệu của giấc ngủ sâu. Bác sĩ phẫu thuật chuyến bay biết các phi hành gia vẫn còn thức.Phihànhđoànphamộtítcàphê,đốtđộngcơcủamodule trongvàigiâyđểthiếtlậpquỹđạolênmặttrăng.Họănsaladcá hồi trong khi Merrilee Rush hát "Angel of the Morning" trên mộtmáycát-xét."Này,bạncóbấtkỳbácsĩnàoởdướiđóđang theo dõi nhịp timkhông?"Collins hỏiMission Control saubữa sáng.“Tôiđangcốgắngthựchiệnmộtsốđộngtácchạytạichỗ ởđâyvàtôiđangtựhỏichỉvìtòmòliệunócólàmnhịptimcủa tôi tăng lên hay không.” Charlie Duke, người giao tiếp với tàu vũ trụ ở Houston, trả lời: “Chúng tôi thấy tim bạn đang đập, nhịptimkhoảng96."

Haingàysau,MissionControlkhôngthấygìcả.Modulechỉ huyđãđivòngquanhphíaxacủamặttrăng,ngoàitầmvớicủa liên lạc vô tuyến. Trong khoảng thời gianim lặng này,module giảmtốcđộvàtrượtvàoquỹđạocủamặttrăngtrướckhiquay trở lại. Vào thời điểm này, khi các phi hành gia không chống chọi nổi với trọng lực của một thế giới khác, nhịp tim của Armstronglà106,Aldrinlà70vàCollinslà66.

Phihànhđoànsẽquayquanhmặttrănghàngchụclầnnữa trước khi phi thuyền tách ra làm hai.Collins ở lại module Columbia,nơisinhhoạtcủahọ,trongkhiArmstrongvàAldrin leovàomoduleEaglevàđẫynóvềphíamặttrăng.Lựchấpdẫn của mặt trăng đón chào họ. “Cánh tay họ chùng xuống. Cơ thể ổnđịnhtrongbộquầnáobaytronglúcchânbịépxuốngtrong ủngkhiphảihứngchịutốcđộlaonhanhxuốngbềmặtnguyệt cầu ” Jay Barbree, một nhà báo vũ trụ lâu năm và là bạn thân củaArmstrong,đãviếttrongcuốntiểusửvềphihànhgianầy. Sau đó,có tiếng chuông báo động vang lên; các máy tính của Eagle đã quá tải với hàng loạt tín hiệu. Armstrong có thể nhìn thấy đầy đủ địa hình lởm chởm qua cửa sổ để biết rằng module Eagle đã vượt quá mục tiêu bốn dặm. Họ cần một nơi bằng phẳng để hạ cánh. Nhưng module Đại bang (Eagle) đang hướngvềmộtmiệngnúilửađầyđátảng.Đãđếnlúctắtchếđộ lái tự động. Armstrong đã dùng tay điều khiển Đại bàng và di chuyểnmodulerakhỏimiệngnúilửa.Modulevẫnởtrênkhông khiđènnhiênliệuyếubắtđầunhấpnháy… Armstrongsauđóchobiếtanhkhônglolắngvềnhiênliệu vì lúc đó nếu động cơ bị ngắt, trọng lực của mặt trăng – chỉ bằngmộtphầnsáucủaTráiđất-sẽchophépmodulehạxuống antoàn.Nhịptimcủa Armstrong bắtđầutăng lên150 saukhi anh tắt chế độ lái tự động và điều khiển bằng tay cầm có đeo găngcủamình.Sốphậncủasứmệnhđangnằmtrongtayanh. Hàngchụcnghìnkỹsưđãgiúpđưaanhtalênđây,nhưngphần cuối cùng này tùy thuộc vào anh. Trách nhiệm lớn lao đó làm nhịp đập tăng nhanh. Khi đặt chân lên mặt trăng, nhịp tim Armstrongđậpmạnhvớitốcđộ125mỗiphút.

Hai phi hành gia bước bồng bềnh trên mặt nguyệt cầu , thiếtlậpcácthínghiệmkhoahọcvàthuthậpđáchocácnhàđịa chất như Gerald Schaber, người lúc này đang theo dõi chuyển động của họ trong cảnh quay video đen trắng tại Mission Control. Chuyển động trên mặt trăng nhẹ nhàng đến nỗi ArmstrongvàAldrinlàmviệckhôngbiếtmệt.

Buzz Aldrin trên Mặt trăng do Neil Armstrong chụp (Armstrong được nhìn thấy trong tấm kính phản chiếu cùng với Trái đất.

"Khôngcóthờiđiểmnàolàmchonhịpthởphihànhgiatrở nênnặng nhọc”,NASA chobiết.“Trong hầuhết các phânđoạn làm việc, nhịp tim các phi hành gia thấp hơn dự kiến trong mộtsốtrườnghợp,cònthấphơnnhịptimcủanhữngngườiở MissionControlđangtheodõi.”

Nhưng khi các phi hành gia sắp kết thúc chuyến di hành, nhịptimcủaArmstrongtăngvọtlên160.Anhđangxếpnhững chiếc hộp nhồi đầy đá vào module bằng hệ thống ròng rọc.

Armstrong móc từng chiếc hộp vào một vòng vải rồi kéo lên cho đến khi bốc hết lên tàu, nơi Aldrin đang đợi. “Neil, đây là Houston,” Mission Control gọi, yêu cầu anh cập nhật số liệu thốngkêvềhệthốnghỗtrợnhịpthởcủamình. Trở lại module Eagle, Armstrong và Aldrin không ngủ được.MissionControlchuyệntròrấtlâuvớihọsaukhichúchọ ngủ ngon. Nhịp tim của Armstrong thỉnh thoảng giảm xuống trước khi quay trở lại, cho thấy anh chỉ ngủ gật. Sau này, Armstrong nói rằng trong module rất lạnh, độ sáng quá mạnh ngaycảkhiđãgiảmbớtcườngđộ.Anhbịcuốnvàocác

HànhtrìnhkhámphámặttrăngcủaApollo11đầyắptiếng cười.LiênlạcgiữaphihànhđoànvàMissionControlthôngsuốt tốtđẹp,ngaycảgiữanhữngkhoảnhkhắccăngthẳngnhất.Cuối cùng họ vượt qua khó khăn. Armstrong trở thành biểu tượng của con người phi thường. Những người theo đạo Thiên chúa vinh danh đặc tính Christian của anh, - một cơ đốc nhân (Christian) cơ thể bên ngoài giống con người bình thường nhưngcóđiềugìđóđãvĩnhviễnthayđổiởbêntrong. Sau sứ mệnh thành công của tàu Apollo 11, lòng dân Bắc Mỹ thống nhất hơn bao giờ hết. Họ hướng lòng về mặt trăng thayvìquantâmđếncuộcchiếnViệtThường.Cóđiềuítngười biết : hệ quả của quá trình thiết kế Apollo 11 đã dẫn đến sáu ngàn phát minh áp dụng vào cuộc sống hàng ngày của hàng tỉ dân thế giới. Và quan trọng hơn hết, nó đã kết thúc cuộc chạy đuakhônggiantốnkémnhiềutỉđôlagiữaLiênXôvàBắcMỹ.

Thông tin về Apollo 11 tràn ngập báo chí thế giới và các phương tiện truyền thông khác. Báo Văn Cầm, ngoài phần ghi tinđọcchậmcủaTrácBạt,đãkhaithácnhữngvấnđềđặtratừ chuyếnbayvũtrụnầy…

Chuyệnxẫyrađãlâu,TerrybấtngờdẫnSmithđếnnhắclại chuyệncũ.Cóđiềugìkỳbíởđây?AnhtanóithờiđiểmApollo 11 đổ bộ xuống mặt trăng,Smith đang hành quân trong rừng rậmTrườngSơn? Trướckhihỏichuyện,TrácBạtgiúpRonphacàphêvàbày buổiănsánglênchiếcbànxinhxắnkêsátcửasổphòngkhách nhìnrabờmộtconsuốithấpthoángphíaxa.

“ Terry…” Ron lên tiếng. “ Chúng tôi chỉ biết bạn là người vuitính.Ngoàirakhôngbiếtgìkhác.TôinghĩSmithhànhquân trongrừngrậmTrườngSơnphảilàmộtlínhchiếngandạ?” “ Tôi là Đại úy bộ binh,” Smith lên tiếng. “ được bổ nhiệm làm cố vấn quân sự cho một Tiểu Đoàn Nam Thường. Tôi biết rấtrỏBanThamMưuTiểuĐoànvàcácĐạiĐộiTrưởng.Mộtsố sĩ quan trong Tiểu đoàn được đào tạo tại Trường Ranger School hoặc Airborne School. Cánh cửa dẫn đến các cuộc đối đáp giữa hai bên đối địch chính là máy bộ đàm PCR - 25 của quân đội Nam Thường. Lính Bắc Thường với chiến lợi phẩm PRC- 25 lượm được xử dụng như một công cụ tuyên truyền. Từngphút,từnggiờ,NamThườnglàmộtvùngđấtvangrềnâm thanh chiến tranh. Trong vùng chiến trận của tôi, đạnpháo từ cáccăncứhỏalựclớnthườngxuyênyểmtrợliêntụclàmrung chuyểnđồinúi.Xenvàođólànhữngmànđốiđápchửibớinhau trênmáyPCR-25…”

“ Bạn thấy khác nhau thế nào giữa lính Nam Thường và línhBắcThường?”RonchennganglờiSmith.

línhB

Ron

nhau

Nam

Thườ

khih

gìcũngthèmđồQuân

B

tb

cười.

i tuyêntruyền trên PCR-25

cótácdụnggìđốivớilínhNamThường

nên

mù đôi mắt của lính Nam

iSmithcâuấy…”

trảl

iti

p,thay

ấyRonimlặng,Smithkểtiếp… “Hơn bốn ngày sau khi tàu Apollo 11 cất cánh từ Mũi Canaveral, Tiểu đoàn Bộ binh của tôi cách thành phố Đà-Rằng khoảng20dặmvềphíaTâyNam.Trinhsátchúngtôipháthiện mộtTrungđoànBộbinhBắcThường.Lúcđólàmườigiờtốitại Bắc Mỹ, tức là 10 giờ sáng tại Nam Thường. Phi hành đoàn Apollo11đangthựchiệnsứmệnhtheochươngtrìnhtrênmặt trăngtronglúccácĐàiPhátThanhtrênmặtđấtđưatinvềcông việc của họ.Tất cả chúng tôi, từ các sĩ quan, cố vấn quân sự, thôngdịchviên,ngồitrongcănhầmchỉhuyquanhchiếcRadio đangtườngthuật,hếtsức kinhngạcvềsựkiệnxẫyra.Cólẻdo bịcảmxúckíchđộng,tôibỗngnẫyraýtưởngliênlạcvớiquân độiBắcThường…” “Liênlạcvớimụcđíchgì

Thường…” Một lần nữa,Terry xen vào câu chuyện Smith đang kể.

“ Thật ra, tôi bàn với Nam Thường báo cho Bắc Thường biết một loại vũ khí bí mật do Apollo 11 mang từ trái đất lên mặttrănghiệnđượcgiữtrongmoduleEaglevớisứmệnhchấm dứtchiếntranhViệtThường…”

Smithnóitiếp. Ron hỏi Smith vũ khí bí mật có thật không hay Smith bịa chuyện.SmithnóiriêngvớiRon,vũkhísắpbắnxuốngtráiđất là loạivũkhínănglượngđịnhhướngdựatrêntialaser.

“Tôibiếtđólàvũkhílaser.”Rontỏrahiểubiết.“Saunhiều thập kỷ nghiên cứu và phát triển, vũ khí nầy vẫn đang ở giai đoạnthửnghiệm.”

“NhưngtôitinlínhBắcThườngchưabaogiờnghetênloại vũkhínầy…”Smithtrảlời. Máy bộ đàm PRC-25

“Tôibiếtlýdovũkhílaserchưađượcxửdụng.”Rongópý .“làdosựdãnnởcủakhíquyểnvìnhiệtđộcao,đâylàmộtvấn

đềlớnchưađượcgiảiquyết.Nócòntồitệhơnnếugặpsương mù,khói,bụi,mưa,tuyết...Vềcơbản,lasertạoramộtchùmánh sáng cần không khí trong, hoặc chân không, để hoạt động mà khôngbịnởnhiệt.” “ Đúng vậy.” Smith nói. “Nhiều loại tia laser có khả năng gây mất thị lực tạm thời hoặc vĩnh viễn khi bắn vào mắt. Mức độ,đặc điểm và thờigian suygiảm thịlực do mắt tiếpxúc với ánhsánglaserthayđổitheocácđiềukiệnnhưcôngsuấtcủatia laser, bước sóng, hướng chính xác của chùm tia và thời gian tiếp xúc. Những tia laser có công suất dù chỉ bằng một phần nhỏcủawattcũngcóthểgâymấtthịlựcngaylậptứchoặcvĩnh viễn trong một số điều kiện nào đó. Tia laser có thể trở thành vũ khí không gây chết người nhưng có khả năng giải quyết nhanhtrậnchiếnđangxẫyra.”

Laser năng lượng cao chiến thuật (THEL) của Mỹ-Israel đã được sử dụng để bắn hạ tên lửa và đạn pháo trước khi bị hủy bỏ do "sự cồng kềnh, chi phí cao và kết quả mong đợi kém trên chiến trường".

nghe được giữa hai sĩ quanNamBắcThườngkhông?”Ronhỏi. “ Bắc Thường im lặng tuyệt đối, không nói gì trên máy bộ đàm. Nhưng kết quả là một điều kỳ diệu xẫy ra trong chiến tranh:Vùngchiếntrậncủachúngtôiimtiếngsúng,sốngtrong hòabìnhmộtthờigiandàihơnnămlầnthờigianhưuchiếncủa hai phía. Có thể nói Apollo 11 đã làm cuộc chiến dừng lại với dấu vết nổi bật của nó. Tôi muốn bạn ghi lại câu chuyện nầy trướckhitôirờiNamThườngvềBắcMỹ…”Smithnóilờicuối.

Huyền thoại Chú Cuội ngồi gốc Cây Đa

ng áng thơvănbấthủquamấyngànnăm… *** Đúng là Terryvà Smith đã tưởng tượng một kịch bảnhấp dẫnkhôngcóthậtvềvũkhíbímật.Nhưngchuyệncóthậtthìít ngườibiết :“KhôngquânMỹsuýtchonổtungMặttrăngbằng bom H ? ” Vince Houghton gọi đó là một cuộc phô trương vũ lựctrongChiếntranhLạnh.RonvàTrácBạtđãlụctìmtàiliệu về vấn đề kích nổ vũ khí nhiệt hạch trên mặt trăng. Kế hoạch nầykhôngdochínhphủkhởixướng.Nhưngvàonăm1958,khi cuộcchạyđuavàokhônggianthờiChiếntranhLạnhđangnóng lên,KhôngquânMỹđãthựchiệnmộtnỗlựcnhưvậy.Đượcgọi là Dự ánA119,nó khaithác tàinăng củamột số nhàkhoa học hàngđầuHoaKỳ. Làm thế nào điều này có thể xảy ra? Khi hai siêu cường trong Chiến tranh Lạnh tranh giành quyền thống trị thế giới thờihậuchiến — được nhiềungườicoilà cuộc đấutranhtiêu cựcgiữatựdovàchuyênchế viễncảnhLiênXôgiànhđược bấtkỳlợithếquânsựnàolàđiềunguyhiểmchoanninhquốc gia Mỹ.Hoa Kỳ cầnphảichứng minhcho thế giới biết rằng họ

Những năm sau Thế chiến II, Tiến sĩ Leonard Reiffel rất thíchcôngviệcthúvịvàbổíchcủamìnhkhilàmviệccùngvới huyền thoại vật lý Enrico Fermi tại Viện Nghiên cứu Hạt nhân của Đại học Chicago. Năm 1949, ông được trao cơ hội quản lý tấtcảcácnghiêncứuvậtlýtiêntiếntạimộttổchứckháccótrụ sởởChicago.Năm1962,Reiffelvànhómcủaôngđãđẫyvậtlý đến giới hạn của nó, thực hiện các dự án nghiên cứu tác động môitrườngtoàncầucủacácvụnổhạtnhân. Khoảng trướctháng 5năm 1958, Không quânHoa Kỳ yêu cầu nhóm của Leonard Reiffel điều tra một hiện tượng khác thường : khả năng hiển thị và ảnh hưởng của một vụ nổ hạt nhângiảđịnhtrênmặttrăng.LựclượngKhôngquânmuốngây bấtngờchoLiênXôvàthếgiới:“Này,hãynhìnnhữnggìchúng tôi có thể làm. Chúng tôi có thể thổi bay địa ngục ra khỏi mặt trăng.”

người đã đặt tên để xác định vành đai Kuiper, một vùng hình đĩa nằm ngoài sao Hải Vương chứa hàng trăm nghìn thiên thể băng giá và hơn một nghìn tỷ sao chổi. Kuiper đề nghị Reiffel đưa Carl Sagan một sinh viên trẻ mới tốt nghiệp từ Đại học Chicagovàonhómnghiêncứu.

Chinh

trở về, một văn phòng

bên c

phòng làm vi

c của ông . Đây là thời điểm mở đầu cho nhóm người Hóa Châu của TrácBạtđổiđời.ChàngvuimừnggặpchúNghiêncómặttrong văn phòng nầy. Chú Nghiên trong nhóm người đầu tiên được ICRC phỏng vấn vào làm việc. Ông đã học chương trình Pháp ngay từ nhỏ trong trường Pellerin, giao tiếp rành tiếng Pháp, mặc dù người ta không đòi hỏi điều kiện nầy.Một lần trong phạmvigiađình,chúNghiênđãgiúpTrácBạtbiếtcácchitiết rõràngtrongquychếICRC…ChúnóirằngICRCgiữvaitròđại diện cho Hạo Nhiên làm việc thường xuyên với phía Bắc

Thụy Sĩ không còn là điều kiện để

ở thành đại biểu của ICRC. Do đó, gầnmộtnửasốngườilàmviệctronglãnhvựcnàykhôngcònlà ngườiThụySĩ vàưutiêntiếngAnh,sauđótiếngPháp,làngôn ngữlàmviệctrongnhiềupháiđoàncủaICRC-mộtthayđổilớn trong văn hóa thể chế của ICRC. Tuy nhiên, quốc tịch Thụy Sĩ vẫnlàmộtđiềukiệnđểtuyểndụngcácthànhviêncủacơquan quảnlýtrongICRCvàHộiđồngICRC”…

Văn phòng ICRC xuất hiện bên cạnh phòng viện trưởng Chinh Văn khiến khung cảnh làm việc của Hạo Nhiên mang vẻ bímật.Khôngbiếtdođâungườitaxìxầmtonhỏ,nhữnglàông nầytừrừngvôngồitrongphòngICRC,ôngkiatừvùngxôiđậu phíaTâykhuônviêncủaTrườngungdungvàongồitrongcăntinuốngcà-phê…Nhữngngườiphíabênnicáchlyvớivùngxôi đậuhoặcvùngsâukhángchiến,thườngtưởngtượngrađủthứ hìnhdáng,cửchỉ,lờinóicủangườibêntêmộtcáchkháclạ.Chỉ đếnkhitrựctiếpgặphọ,TrácBạtnhậnrakhôngcógìđểphân biệtngườicủahaiphía.Như ôngNgãinầy,ngườiđangtrảlời mọi câu hỏi tò mò của người khác một cách tự nhiên như nhữnglờiđínhchính. “ Như tui đây,” Ông Ngãi phân trần. “ ngày ngày cũng ăn, uống, sống và chờ đợi.Chờ con cháu từ chiến trường trở về lànhlặn,chờchiếntranhchấmdứt,giađìnhNamBắcđoàntụ. Chỉcókháclàmìnhởđâuphảituântheoluậtlệởđó…”

Ảnh minh họa nhân vật “ông Ngãi”

“Ôngđếnđâybằngcáchnào?”TrácBạthỏi.

“ Có người làm việc trong Hội Hồng Thập Tự cho đi.” Ông khôngnóirõngườilàmviệcnầythuộcphíanào.

“ Lạ quá, cứ thấy ông ngồi đây nhiều lần,không biết ông làmgì.”TrácBạtlạihỏi.

“ Hỏituinhưvậy,tuicũng có thểthắc mắc muốnbiết anh làmgìởđây?”ÔngNgãihỏilạichàng.

“Tôiviếtbáo.Nếuôngkểchuyệncủaôngtôisẽviếtlạirồi đănglênbáo,ôngcóchịukhông?”

“Chuyệngìanhmuốnbiết?”

“Bấtcứchuyệngìôngmuốnkể.”

“Anhcóchọnlọcnhữnggìtuinóikhông?”

“ Tôichỉviếtnhữnggìkhônggâyhậnthùchohaiphía,đó làtônchỉlàmviệccủamộtphóngviênHạoNhiên.Tôinóinhư vậy,ôngcócảmthôngkhông?”

“ Đây, anh xem.” Không trả lời tôi trực tiếp, ông Ngãi kéo tayáobêntráilêntậnnách,đểlộramộtvếtsẹolúnsâuxuống thịt.“Chưakểtuiphảiđibằngnạngtrongnhiềunămtrướckhi khôngdùngnạng,phảiđicàthọt…Thươngtậtlubù,chiếntranh ácliệtquá.Maycònphướcđứcôngbàmớingồiđây…” Ôngtanóiquanhco,TrácBạtvẫnkhônghiểuônglàmcái củgìởđây(chàngmượnchữnhàvănLêTấtĐiều).Rấtchán.Ai nhìnôngcũngbiếtônglàngườithươngtậtmà. “Bịthươngnhiềuvậy,ôngcóvềhưukhông?”

Giảingũchứgì?”

Đúng.”

Giải ngũ,về làng tui không làm gì hết mặc dù người ta giaoviệcchotui.”

“ Xin lổi, trước khi đi kháng chiến, ông đã học trường nào ?”

“Tuicóbằng DiplômeD’ÉtudesPrimairesSupérieur.”

Đúng là ông Ngãi đã chứng minh việc chàng thoáng thấy dấuhiệuđặcbiệtnơiconngườiông,quảkhôngsai.Ngheông nói có bằng cao đẳng tiểu học của Pháp-lăng-sa, Trác Bạt làm bộbângquơnói :

“TropParlerestnocif.”

“ Anh đừng thử tui vô ích. Trop Parler est nocif nghĩa là nói nhiều có hại. Ý anh muốn hỏi tui, thích nói nhiều như vậy khôngsợbịlỡmồmvạmiệngchứgì?” “ Ôi… Ông thông minh rành đời quá. Tại sao lại vào sống trongvùngxôiđậu?” “Chúem (ôngđổingay cáchxưnghô)khôngcókhảnăng hiểucuộcchiếnViệtThườngnầy.Nókỳcụclắm.(Ôngkéođầu chàngđếngầnmiệng,nóinhỏ:trongbưngbiềnchánkhốichi tríthứchọcgiả,nhưngcókhinàonhữngngườinầyđượcgọilà trí thức học giả đâu. Phải chờ đến thời điểm đặc biệt có tổng kết, đánh giá khi đó những người nầy mới có danh xưng theo tiêuchuẩnnàođó.Nhưngtuichỉnóivớianhởđâythôi.) “Tôihiểurồi.Họchoôngđitheovàođâyvìôngcóthểnói chuyện với người ngoại quốc bằng tiếng Pháp trong trường HạoNhiênvàHộiHồngThậpTựchứgì?”

Cóchuyệntrùngtên? ÔngNgãivàchàngthẩnthờmộthồi lâu.Chàngđưatayradấutínhtiềncăn-tin. “Ôngngồiđâychờtôivàosắpxếpcôngchuyện.Tôisẽdẫn ôngvàogặpTrácLậpxemsao.” TrôngthấyôngNgãi,TrácLậpứanướcmắt.Đúngrồi.Trác LậpgiớithiệuôngNgãivớimẹchàng: “ Má còn nhớ cậu Ngãi không ?” Bà mẹ không trả lời Trác Lập,màphânbuavớiôngNgãi: “ Trác Bạt nó chỉ biết lo học rồi lao theo công danh sự nghiệp ở nơi khác, không biết chuyện gì xẫy ra trong gia đình nầy.”

Theo lời mẹ chàng, ông Ngãi không xa lạ gì. Ông thường hay đến nhà trò chuyện với ba mẹ chàng khi Trác Lập gặp nạn.Đểanủi,giảithích,vànhấtlàgiảithoátTrácLậpkhỏitùtội do tham gia đình công bãi khóa. Như vậy ông Ngãi có dính líu đếncácphongtràophảnchiến.Cáchnóichuyệnduyêndángdí dõmcủaôngđãthuphụcconngườikhótínhcủaNghiông,cha TrácBạt. “CậuNgãiởlạidùngcơmnghen?”Mẹchàngnói. “ Chị để em ra hỏi người ta coi sao .” Nói xong , ông Ngãi quaytrởracăn-tinvàhốihảvàophòngđạidiệnICRC.Khitrở lại,ôngbáotin… “ Họ cho biết chỉ được phép quanh quẩn trong phạm vi làngTrungChâuđếnbagiờchiềuphảitrởvề.” Bữa cơm dọn ra. Có thể gọi đây là bữa cơm thân mật đối vớinhữngngườitronggiađình,trừchàngra,vìTrácBạtkhông hề thấy và biết gì về ông Ngãi cũng như không hề biết chuyện TrácLậpthamgiaphongtràophảnchiến.Haingườinầyđãcó

ảoVươngcònngồitrongNộiThành.

Mớiđầu,chúngtôinóivềQuânChủLậpHiến.”

Quânchủlậphiếncóhailoạikhácnhau.”ÔngNgãinhanh chóng nhập cuộc ,“ là hành pháp và nghi lễ. Quân chủ hành pháplàmộtthểchếchínhtrịvàxãhộimạnhmẽ,nhàvuanắm giữ quyềnlực đáng kể,mặcdù không tuyệt đối,do bịgiớihạn bởihiếnphápvàquốchộidodânbầu.Trongquânchủnghilễ, mặcdùnhàvuavẫncónhiềuảnhhưởngvềxãhộivàvănhóa, nhưng giữ rất ít hoặc không có quyền lực thực tế hay ảnh hưởngchínhtrịtrựctiếp(*).Rồisaonữa?”ÔngNgãiphântích rànhrọtvà hỏiTrácBạt. “ Chúng tôi tranh cải nên chọn thể chế quân chủ lập hiến nào cho Việt Thường ? Nhật, Anh hay Thái Lan ? Ngày đó, tôi vẫnnghĩsẽcóchuyệnthayđổithểchếchínhtrịNamThường. TụibạnhỏitôinếuNamThường theoquânchủlậphiến,tôisẽ chọnkiểuNhậthoặ

củatất cả cácThiênhoàngsaunầy.TheothầnthoạiNhật Bản, ông là hậu duệ trực tiếp của Amaterasu ,nữ thần mặt trời của đạoShintobảnđịa,thôngquaNinigi,ôngcốcủaông.”Mộtgiây sau,ôngNgãihạgiọng: “Việt Thường không có truyền thống nầy. Hơn nữa, Việt ThườngkhôngcómộtMinhTrịThiênHoàng”. “QuânchủlậphiếnAnhquốcthìsao?”TrácBạthỏi. “LậpHiếnkiểuAnhcũngkhôngđược,vìdântríAnhkhác vớidântríViệtThường…”ÔngNgãinói. “ Trong nhóm chúng tôi có một sinh viên luật rất giỏi.” Chàng cho ông Ngãi biết. “ Hắn nêu ý kiến, có thể chọn quân chủlậphiếnTháiLan,phùhợpvớitâmthứcViệtThườngĐông NamÁ.QuốcvươngđượccôngnhậnlàNguyênthủquốcgia,là ngườiđứngđầulựclượngvũtrang,cũnglàngườiủnghộPhật giáovàbảovệđứctin.Nhàvuađóngmộtvaitròcóảnhhưởng trongmỗivụviệc,thườnglàmtrunggianhòagiảigiữacácđối thủ chính trị đang tranh chấp. Trong số các quyền lực quốc vương Thái Lan giữ lại theo hiến pháp, có quyền bảo vệ hình ảnh của quốc vương và cho phép ông đóng một vai trò quan trọng trong lãnh vực chính trị. Nó mang lại những hình phạt hìnhsựnghiêmkhắcđốivớinhữngngườiviphạm.Nóichung, ngườidânTháiLanrấttônkínhđứcvua.Phầnlớnảnhhưởng xãhộicủaôngbắtnguồntừsựtônkínhnàyvàtừnhữngnỗlực cảithiệnkinhtếxãhộidogiađìnhhoànggiathựchiện.” “Chúemnghĩthếnàovềýkiếncủangườibạnkia?” “Tôihỏilạingườibạn,liệuBảoVươngtrongNộiThànhnhà ta, có được dân chúng tôn kính như vua Thái Lan không ?

Người bạn bảo,cậu nên nhớ, khi Bảo Vương đến tỉnh nào,dân chúngcũngtônkínhvuanhưquốcvươngTháiLan…” “Bảo Vương là một ông vua vong quốc do nước khác đặt lênngaivàng.”ÔngNgãikếtluận. Những điều đặc biệt chỉ có ở “ Kể cho vui vậy thôi, chứ tôi cũng không mặn mà gì với QuânChủLậpHiến.ChỉướcmongViệtThườngtrởthànhnước trunglậpnhưThụySĩ.” Trác Bạt không ngại nói rõ ước mơ nầy với ông Ngãi. Không phải chỉ có chàng mà rất nhiều người bày tỏ ý nguyện muốn Việt Thường là một nước trung lập như Thụy Sĩ. Một nước nhỏ như Việt Thường đứng giữa các thế lực đế quốc Đông, Tây, vớ

busđiện lấy vé đi thăm trụ sở Liên Hiệp Quốc. Trác Bạt vuimùng chụp đượcbứcảnhđứngtrướccỗngtrụsởnầy.Chàngđãmangbức

sinh hoạt ở đây đắc gấp hai lần Paris – nơi chàng chỉ có hai ngàythămviếng. Ông Ngãi dường như đã hiểu hết gan ruột Trác Bạt, bèn chochàngmộtcâukết: “ Việt Thường ta không có xám, chỉ có trắng hoặc đen thôi.TrácBạt nhớnhé…”

----------------------(*)Thế giới có bao nhiêu nước theo quân chủ lập hiến ? Tìm hiểu, được biết Quân chủ lập hiến hành pháp chỉ có tám quốc gia: Bhutan, Bahrain, Jordan, Kuwait, Liechtenstein, Monaco, Morocco và Tonga.Quân chủ lập hiến theo nghi thức còn gọi là các nước tân cộng hòa có đến 30 nước : Andorra, Antigua và Barbuda, Úc, Bahamas, Barbados, Bỉ, Belize, Campuchia, Canada, Đan Mạch, Grenada, Jamaica, Nhật Bản, Lesotho, Luxembourg, Malaysia, Hà Lan, New Zealand, Na Uy, Papua New Guinea, Saint Kitts và Nevis, Saint Lucia, Saint Vincent và Grenadines, Quần đảo Solomon, Tây Ban Nha, Thụy Điển, Thái Lan, Tuvalu và Vương quốc Anh.

31/12/2022

báocâunóicủaôngNgãi,vàmuốnbiếtýkiếncủachủbiên NguyễnHiến.ChàngmangcuốntựtruyệncủaTrácLậpđếngặp NguyễnHiến,hỏiýkiếnông… “Bàibáohômquatôiđãcósơsótđểmộtngườitrongvùng xôiđậutuyêntruyềnchínhtrị,khôngbiếtbácHiếncóxemqua trướckhichođăngkhông?”

QuảthậtchủnhiệmHiếnkhôngđểýcâunóicủaôngNgãi. Biếtthế,chàngvàođềngay. “Đâylàcuốntựtruyệndoanhtôiviết.Vìlýdotìnhcảmcá nhântrướckhinuốnđăngtrênVănCầm,tôicầnđượcbácHiến xemxét.” “Tựtruyệnnóigì?” “Đólàcuốnhồikýđãlàmchogiađìnhchúngtôibuồnkhổ như gặp tấn bi kịch. Trước khi biết cuốn tự truyện nầy,chúng tôikhônghiểuvìcớgìanhtôibịtốngvàotrungtâmhuấnluyện khổ nhục Địa Khố,mãn khóa ,chuẩn úy phải chỉ huy một trung độithámbáo, chờ chếttrận.Đánglýsauhai thánghuấnluyện căn bản bộ binh,anh tôi có thể được biệt phái về nhiệm sở cũ hoặc chuyển qua đơn vị chuyên môn như Quân Cụ , vì anh đã tốtngiệpCaoĐẳngĐiệntạiTrungTâmKỹThuậtPhúThọ,đang làtrưởngmộtnhàmáyđiện…Đọctựtruyệnchúngtôimớibiết anhtừngthamgiaphongtràosinhviênhọcsinhđìnhcôngbãi khóanênphảinhậnlấyhậuquả.Trướcđó,chúngtôikhônghề biếtTrácLậpmộtlầnghéthămgiađình,đãkínđáotiếpxúcvới Ron, một ký giả chuyên nghiệp, đang là nghiên cứu sinh của trường Hạo Nhiên, để gạ bán cuốn tự truyện do anh viết. Ron nhờ tôi dịch sang tiếng Anh.Nếu anh tôi không bán cuốn tự truyệnchoRon,giađìnhtôihoàntoànkhôngbiếtgìcả.Saukhi biết tin anh bị đẫy vào Địa Khố,cha tôi giúp anh tiền bạc để chuyển về hậu cứ. Tự truyện rất dài...” Trác Bạt trình bày câu chuyệnrắcrốicủaTrácLập. “Cầnloạibỏnhữnggìliênquanđếnchínhtrịvàcácchitiết sinhhoạtcánhân.”Chủbiêncóýkiến.

“ Tôi chỉ muốn phổ biến trên Văn Cầm hai đoạn đời quân ngũ của anh tôi trước và sau khi anh về hậu cứ, giúp độc giả biếtthựctếchiếnđấucủasắclínhthámkíchvàhoạtđộnghậu cứcủacácđơnvịchiếnđấuthuộcnhiềubinhchủng.”TrácBạt đềnghịvàđượcNguyễnHiếnđồngý.. Đối với chàng, đây là món quà quý dành tặng Trác Lập và nhắcchàngnhớđếnngườianhnhưmộtkỷniệmtrânquýcủa đờimình… ***

Chuẩn úy mới ra trường, Trác Lập chỉ huy một trung đội thámkích.Mởđầutựtruyện,TrácLậpviết: “Đã là lính, bên nầy hay bên kia chiến tuyến cũng không khácnhau.Ratrậnaicũngsợhãi,lolắng.sốngchếtkhôngcòn ranh giới.Như những con thiêu thân say thuốc,có lệnh là xung phong,chẳngcógìgọilàcămthù.Thếrồi,saukhitàntrậnmới bàng hoàng nhìn thấy đồng đội quằn quại ,rên la ,những xác chết bất động trên vũng máu. Lòng quặn đau và cuối cùng là nỗinhớgiađình,nếucóvợconthìcáibuồnlolắngchỉbiếtgào thétkêutrờimộtmình..

Tôi là một chuẩn úy mới ra trường , chỉ huy một trung đội củaĐạiđộiThámkíchbiệtlậpngườiThượng,cónhiệmvụbảo vệvòngngoàihoặchànhquântácchiếnđộclậpđểthămdòvà đánhgiátìnhhìnhchiếntrậnchoBộTưlệnhSưđoànBộBinh đóngởthànhphố.Thờigiantrongquântrường,tôiđươchuấn luyện từ một chiến sĩ binh nhì,hạ sĩ, trung sĩ đến Chuẩn Úy, cọnglại hơn9tháng.

Cái lạnhcủaCao nguyênmùa đông buốtgiátậnxương,có đêm đóng quân phục kích trên đồi,tôi cùng thức với anh lính gácmớibiếtcảnhnúirừngtốiámcũngđángsợlắm… Hànhquânđêmphảinằmtrênsườnđồi,ngủtrênnềncỏ dại,giữtưthếsẵnsàngchiếnđấu,giấcngủmệtmỏi,chậpchờn ...đến khi sương lạnh rớt xuống mặt mới biết bộ quần áo nhà binh đã ướt đẫm nước .Chẳng ai bảo ai tự động ngồi dậy…Có lần nằm phục kích ở lưng chừng sườn đồi vào lúc nửa đêm trăng mờ,trên cao nhìn xuống con suối cách khoảng 100 mét,nghe tiếng gió rít vút qua, biết cổ máy săn đêm giết người,đã baylướt qua nhanhtrước mặtmà không nghetiếng

động ,thấy rõ trong buồng lái ánh sáng mờ xanh nhạt, hiện rõ hai phi công điều khiển ,vật bay rà thấp trên mặt con suối để săn lùng đối phương xâm nhập thành phố, rồi tiếp theo một chiếc khác cũng bay vút qua.Tôi hết hồn sực nhớ,nếu buổi chiều cứ đóng quân dưới suối thì hai cố máy giết người ấy đã nghiềnnátcảtrungđộichúngtôi.Banngàylầnnàođóngquân gầnnhà,tôicũngkhôngdámghéthăm,màphảilotuầntratrên những nương rẫy khô cằn. Buổi tối thì dẫn quân đi phục kích, chốtchặn.

Trongrừngle,mộtcôngsựchiếnđấudomộtđơnvịnàođó đã dựng sẳn. Khi thấy một miệng hầm có nóc che hình chữ A, linhtínhchotôibiếtđâylàcôngsựcủađốiphương.Nócòncó thêmdấuđấtmới.Cóbadãygiaothônghàovừađủchobatiểu đội bố trí chiến đấu, họ nhanh chóng trải poncho ra nằm nghỉ bên trên giao thông hào. Chúng tôi hết sức cảnh giác. Binh sĩ cần vụ móc võng vào hai thân cây, đây là vị trí thuận tiện cho ngườichỉhuyvìhaibênsườnbốtríhaitiểuđội,phíatrướclà một xạ trường trống trải do tiểu đội thứ ba dàn hàng ngang trấn giữ. Đội hình chiến đấu phòng thủ,phục kích, bố trí như vậyđúngvớibàibảnquânsựhìnhtamgiác. Nắngchiềuvừasoirõmặt nhautrêncôngsự,thìđộtnhiên bóngtốinúirừngchụpxuốngnhưđêmđen.Bầutrờixuấthiện những chòm sao lấp lánh ,ánh sao phản chiếu lên các giọt sươngđêmtrên câylá. Tôi vừa ngãlưng thư giảnđu đưa trên võngthìtrung đội báođộng.Tênlínhmangmáybộđàm bòđếnchỗtôithầmthì :"Họ về đông lắm!!!" .Tôi nhảy khỏi võng, ra lệnh ngay không được nổ súng trước. Phải nằm im dưới giao thông hào, sẵn

sàng chiến đấu. Chờ đến khi đối phương xâm nhập vào chỗ đóng quân rất gần mới nổ súng. Thấy lính địch ngang cứ để yên cho họ đi - không được nổ súng trước. Tôi nhìn về hướng đông,mộtđườngsángngoằnngoèonhư conrắn,lấmchấmánh sáng đèn pin dài cả cây số đang từ từ tiến về hướng phố.Tôi muốnbáocáolênĐạiđộisựviệc,nhưngtấtcảimlặng,vìlệnh phụckích chỉcho mởmáytruyềntinkhi nàocósúngnổ. Tôi cầm ống liên hợp máy truyền tin chờ đợi trận đánh!. Trước mặt tôi là một xạ trường trống trải nhìn ra thấy rõ bãi tre le khô, một tiểu đội đã phục sẵn nằm chờ dưới giao thông hào và đầu súng hướng ra xạ trường. Bất ngờ từ hướng đông bênphảicóhơnnămtênđịchbướcvàobãitrelekhô.Chúngbỏ balôxuốngbãi,lấytấmbảnđồratráilênđốngtrekhô,soiđèn pinvàchỉchỏvềphíaphố nơicóđènđiệnchiếusáng.Chúngở ngaytrướchọngsúngchúngtôichưađầynămmét,nhưngvẫn điềmnhiênhoạtđộngnhưchỗkhôngngười.Bấtngờhọđivào phòngtuyếnlửa,chuẩnbịnhãyquagiaothônghào.Tứcthìhai họng súng ở giữa hàng ngang tiểu đội phục kích đã kéo cò xé tung trận địa,tiếp theo là hai tay súng ở góc bên phải và góc bên trái của tiểu đội lại kéo cò súng ,bắn chéo vào nhóm địch quân từng tràng ba phát một.Bãi tre xạ trường chỉ còn tiếng rênlađauđớn.Chúngtôiđểyênchohọtựloliệurútđi.Tôibật máytruyềntingọivềĐạiđộivàngườitrựcmáyngạcnhiênvì phụckíchđêmthìthườngđụngđộvàolúcnửađêm,nhưngrồi việc nổ súng của trung đội chúng tôi quá sớm . Vì bọn lính nghịch ngợm do có sẵn đạn lửa trong kho ,chúng nó nạp hết đạnlửathaychocơsốđạnsátthươngtácchiếncủaTrungđội chúngtôi.Nhưvậyởtrênđồicaochúngtôibắnxuốnglàmsáng

250

rực một khu đồi.Ở Bộ Tư Lệnh Sư đoàn ,trên tháp canh thấy rựclửamộtgóctrờitưởngchừnglàđịchquânvàođếnnơitấn công.TưlệnhSưđoàntừVănphòngtrêngáclầugỗđãchạyra ban- kông, nhìn về phía ngọn đồi rực lửa như pháo bông đón Tếtcậnkề. Ngắm bầu trời đêm trăng khuyết,vài đám mây trôi chậm, hìnhảnhvàâmthanhcủagócđồinơiphụckíchcũnggiốngnhư chỗ này , các gương mặt địch quân ngã gục cứ hiện ra trước mắt.Ámảnhtừmộtbộmặtcủamộtngườitocaocóchiếcrăng bịtvàngphảnchiếutrongđêmsaosáng-khôngbiếtanhta đã chếthaycònsống!

Cả trung đội không ai ngủ, nằm thao thức, bàng hoàng về trận đánh, nhớ vợ con, gia đình … một vài người lom khom ngồi dậy hút thuốc và uống nước. Ba tiểu đội trưởng đến bên tôi, người cận vệ lại đun sôi nước, pha trà. Uống nước nhưng các tiểu đội trưởng cũng có cách ngồi rất có ý thức , họ ngồi nghiênphía ngoài, quansátxung quanh.Mộttiểuđộitrưởng ngườiThượngchobiếtthángvừarồitrungđộiđóngquânđúng

vị trí trọng yếu được trang bị cơ số đạn lửa rất lớn để bắn xuốngđồivàobanđêmchopháobinhvàmáybaydễnhậnbiết hướngxâmnhậpcủađốiphương.

Ánhtrăngchiếusángchênhchếchvềrặngnúiphíatây,bầu trời không một đám mây,núi đồi đang tỏa khói sương, chúng tôicùngnhaubànchuyệntrởlạichỗđụngtrậnđêmqua,đồng ýkhôngmangtheobalô,đểlạitạichỗtấtcả,dichuyểnnhẹvới vũ khí đầy đủ .Đội hình hàng dọc đã nhanh chóng tiến đến mụctiêu.Vàibalônằmlănlócgiữabãitrelekhôlàdấutíchcủa đốiphươngbịthươngđểlại.Trongcơngấprútvộivã,họđãbò lết ,dìu nhau bỏ chạy, để lại cả vú khí.. Lục soát kỉ càng, bên dướibalô,họchônsâudướiđốngtrekhôlà6khấuAK47cùng với 6 bộ thắt lưng ba chạc đeo băng đạn ,lựu đạn và bi đông nước.Cótấmbảnđồvàtờgiấytrắngghichép. Trênđườngtrởvề,mộtchuẩnúytrungđộitrưởngtrẻtuổi hơntôirađónchúngtôi,lêntiếngbảo,trậnđánhhômquađẹp quá,trênđồisángrựcnhưbắnpháohoa,xemrấtthích.Saukhi

làm thủ tục giao nộp chiến lợi phẩm và ký tên vào danh sách ngườicóchiếncông,tôixuốngsuốiEa.TamchảyquaBuônALê B,đểlàmvệsinhcánhân.Cótinchobiếtsẽcóđónchúngtôivề doanhtrạihậucứdưỡngquân. BốnchiếcGMC,mỗichiếcchởmộttrungđội,Trungđộiphó của tôi là một Thượng sĩ già kiêm tiểu đội trưởng Tiểu đội I. Ông ta thay tôi đưa anh em lên xe trở về Hậu cứ.Tôi theo xe Jeep của Thiếu Tá đại đội trưởng về BTL Sư đoàn ,giao nộp chiếnlợiphẩmchoPhòng3HànhquânSĐ.Thiếutávàtôichia tay,sau khi ông cho tôi một cái phép ba ngày. Ông đi thẳng về buôn làng trên đường về nhà. Sau đợt hành quân nầy, trở về, cũng là dịp Tết cổ truyền ,cả đại đội nhận lương tháng kèm tiền thưởng Tết. Bọn lính tụm nhau từng nhóm đánh bài, một kỷniệmhiếmhoicủalínhchiến. Tôi được Tư lệnh Sư đoàn gắn huy chương Anh Dũng Bội TinhNgôiSaoBạc.Buổilễlongtrọngcóđộiquânnhạccủa Sư Đoàn. ***

Tôi nhớ rõ hoạt cảnh ăn ở và làm việc trong căn hầm chỉ huy căn cứ vào dịp chuyển quân hoán đổi nhiệm vụ.Hầm chỉ huy có diện tích khoảng 6mx6m, được chia đều làm hai phần bằng nhau. Phần họp hành quân ở phía trước diện tích rộng 18m2.CửachínhphíaNam,hướngrangoàisânrộng,nốitiếplà bãi đáp trực thăng. Phần phía sau hầm họp hành quân có cửa thông ra sau ,được ngăn làm hai : một,dành cho 2 lính truyền tin bảovệvàTrácLậpở trướccửa,hailàhầmĐạiTáChỉHuy Trưởng trungđoànliềnkềrộng hơn,cómộtcănhầmnhỏlàm nhàbếpdãchiến,lấynướctừXi-tẹcđặttrênmặtđất,thòngống

dẫn xuống tầng hầm.Tất cả 3 phòng hầm này đều liền thông nhau,ragiaothônghàobênngoài.Đâylàcôngsựphòngthủvà chiến đấu có ba tầng cao kiên cố ,có thể xoay chuyển tình thế. Nếuđịchquântrànngậpchiếmhaitầngtrên,BCHởtầngngầm cóthểsống sótchống trả lạibằngcách cho gọibắnpháochụp hoặc dộibomchùmtrựctiếplênnóchầm. Buổitrưangàychuyểnquânhoánđổi,tôithấyThiếuTáchỉ huy hậucứ của căncứ nàymột lầnrồisau đó ông biến đi đâu tôi không gặp được. Công sự BCH này chỉ có một mình tôi và lính nhà bếp ở sau công sự . Đến khoảng 3 giờ chiều thì trực thăngchỉhuycủaChuẩnTướngLữđoàntrưởngđápxuốngcăn cứ. Đang ngồi dưới hầm hành quân một mình, tôi đứng phắt dậy chàovớitácphongquânnhântrướcvịTướngmộtsaotrê. ĐólàChuẩntướng CHTLữđoànDù,đitheobảovệcóbảylính Dù nhỏ con và lùn hơn ông tướng một cái đầu, nên vị tướng nàytrôngrnỗibậthẳn trongđộihìnhđicậpkèsátnhau.Người lính dù đi đầu nhờ tôi dẫn đường vào các phòng bên trong và giới thiệu từng phòng một…Tối nay tôi vẫn ngủ nơi đây cùng vớianhemdù.

Ca trực trong hầm hành quân của tôi từ một đến ba giờ sáng nhưng khi đến, tôi không thấy sĩ quan trực nào cả. Tôi nằm trên giường bố trong hầm chỉ huy hành quân. Bên ngoài anhemDùvuichơinhưchỗdưỡngquân,cómộtĐạiÚycốvấn cầmchiếcđànguitarlênnóchầmnằmngủngoàitrờicùngvới vàibangườibạnlínhnội.Họvui chơiđànhátvà nằmngủtrên đó. Đến tám giờ tối thì mọi sinh hoạt bên ngoài chấm dứt, nhường lại đêm chiến trường cho các chốt gác bố trí canh phòng trongcăncứ.

Tôivẫnthaothứcchưangủđượcvà sĩquantrựctạiphòng hành quân vẫn không có mặt. Đến gần 12 giờ đêm linh tính khiến tôi vùng dậy mang giày mặt áo giáp , dọn dẹp bỏ hết giấytờmangtheocủaBCHTrungđoànvàobalôvàđiraphòng họphànhquân.Khôngthấysĩquannàotrựcbàngiao,tôingồi chờ.Tuvàihớpnướcbìnhđông,tĩnhtáohẳn.Nhưhằngđêmcứ vàonửakhuya,bênphíapháobinhthường bắn vàiloạtpháo cầmcanhvàocáctọađộđãchấmsẵnnghỉngờđịchxâmnhập .Lần này tiếng nổ kèm mùi thuốc pháo rất khác lạ "chua chua nhưmùicứtmèo".TôichạyđếncửahầmphòngngủcủaĐạitá CHT nay là Chuẩn tướng Lữ đoàn trưởng Dù . Tôi hô lớn" Đặc côngvào!!(2lần).“AnhemDùdậy!Dậyngay!"Tôihônhưthế hai ba lần ,và lui tránh qua một bên, nhường đường hầm cho mọingườithoátra.

Từtronghầm,nàngBạchTuyết(Chuẩntướng)vàbảychú lùnđangcậpkèchạyrahốihả.ChuẩnTưởngDùbâygiờ mặc bộquầnáolótmàutrắngtinh,trêntayđangcầmbộquânphục línhDùchưa mặckịp, lòngthòng sợidâynịt,vừa khom người vừa ngướcmặtlêncườivớitôinhưtỏlòngcámơnvàtôicũng cóấntượngcáiđầutócôngtachảingượccókeovuốttóclàm lộrõđườngchảicủarănglượt. Từngphúttừnggiâytiếngnổcủabộcpháliênhồiđỉnhtai nhức óc, rung chuyển căn hầm từng đợt và một tiếng nổ lớn chát chúa trên nóc hầm chỉhuy này làm cái bóng đènđiện lắc lưvà tắt phụt!.Ôithôirồi!mấynguòi trênnóc hầm!! Khimột vài loạt đạn AR ,M16 của lính Dù trước cửa hầm chỉ huy hành quânnổilênthìtiếngthủpháovàbộcpháimbặtvàrồinhững loạt đạn ở các chốt đề kháng chung quanh bãi đáp trực thăng

cũng bùng lên từng lúc. Tôi phải ngồi ngã lưng vào một góc hầmnhỏđểtránhtìnhhuốngsậphầm. Bênngoàitrờitốiaiởđâuthìcứởyênmộtchỗ,dướiánh sáng của cây đèn pin của viên Thiếu Tá Dù Đại Đội Chỉ huy CôngvụLữđoànDù,đilùngsụcvàhốithúctấtcảragiaothông hàochiếnđấu.Lúcnàytôimớipháthiệnhaitênsĩquanbỏtrực trướctôi,hắnkhôngphảilàlínhDù, viênThiếutáDùnàytúm lấyvaiáokéoragiaothônghào,khitiếntớivàibướcôngtalại chùnchân,biếttôilàngườivừacứuanhemDùmộtbànthua trôngthấy. Pháo binh các đơn vị từ thị xã can thiệp kịp thời nhưng khônghiệuquả,đốiphươngđãhoàntoàntrànvào cứđiểmtừ hướngBắcvà Đông. Sau khi lính đặc công Bắc Thường tràn vào căn cứ , họ đã làm chủ trậnđịa mà không gặp sức đề kháng nào cho mãitới khihọtiếpcậncôngsựphòngthủkiêncốcủaBCHLữđoànDù vừa mớiứng chiến, cũng là lúc kết thúc tiếng nổ của thủ pháo vàbộcphá.

Tôi ngồi tựa lưng vào góc tường dưới hầm chỉ huy hành quântrongbóngtối.AnhemDùđãrangoàigiaothônghàotiếp chiến.TừngđợtphảnkichcủapháobinhNamThườngrótvào tuyếnphòngthủphíađôngcăncứ.

Tiếp đến, vũ khí hạng nặng của Đồng Minh xuất hiện rất dữdội.NhiềutốpPhantomtrongđêmvútquacăncứ trutréo gọithầnchết,cắthếtbommộtlượtmangtrênmìnhtrútxuống sátvòngngoàicăncứ trêndiệnhẹp,vàkéodàiliêntục,lầnđầu tôimớibiếtcáicảmgiáckinhhoàngvìtiếngnổnhứctaivàsau đó không biết tiếng nổ có còn hay không mà chỉ có cảm giác

khônglàmchủđượccơthểcủamìnhtrongcơnđịachấnlắclư toànbộcănhầm. TìnhhuốngmớilạiđếnvớiđợtsấmrềnkéodàikhiB52rãi thảm bom nghiền nát mục tiêu trên diện rộng. Lúc này tôi không còn nhận biết thời gian ,thời lượng là bao lâu - đã thức ngủsuốtđêm-taikhôngcònngheđượcxuấtphátđiểmtừđâu đến,thânthểbuôngthảvàogiấcngủtheonhịpruđịachấncủa B52.

Tronggóchầmtối,ngườitôixoaytrở,nghehơithởchính mình đang ngái ngủ, cứ thế nằm ráng ! Bên ngoài có tiếng người, tôi trở nên vô cảm ,quên mất cảm giác sợ hãi đêm qua.Tôi thoát ra từ hầm tối đến cửa phòng hầm hành quân. Buổisángnắngtrờirựcđỏ,línhDùthuxếpđưarabãiđáptrực thăngcácxácđồngđộitừtrênnóchầmchỉhuy,cóxáccủamột sĩ quan.Khôngnóichuyệnvớiai,họcứ lặnglẻkhiênđồngđội trênbăng-catrướccửahầm.HailínhDùquen mặttừdướigiao thông hào lên đứng bên tôinói chuyện về trậnđánhđêm qua. Họchobiếtkhinghetiếngtôigọithìanhtađãđứnggácởđây và nổ súng vào tổ đặc công này. Tôi thấy ngay thi thể ba lính đặc côngchếtnằmcách cửa hầm chưađược haimét, trên tay khôngcóvũkhívàchấtnổ,chứng tỏhọđãquăngliệnghếtthủ pháovàbộcphálêntrênnóchầm.Vìởcựlyquágầnhọđãbị sứccôngphácủachấtnổlàmhọgụcngãtạichỗhơnlàloạtđạn súngcầmtaycủaanhemDù,. Tôi muốn gặp anh em trong đơn vị, cũng vừa lúc có mấy têntừgiaothônghảophíatrướchàngràogiápvớiquốclộchạy vàobáolàđêmquabịđánhmìnởphía sauhậucứnênbỏchạy lên núp trên này. Tôi nói bây giờ cho gom anh em lại đến gặp

tôi,tụinónóichỉcòn7,8đứathôi...Tôicũngnghĩlàchỉcònmột mìnhtôicócấpbựccaonhấtcònlạicủahậucứnày.

Trên bầu trời đã có vài chiếc trực thăng bay lượn và đáp xuống bãi đáp bên lính Dù. Tôi cùng anh em trong hậu cứ đi xuốngchỗđóngquânphòngthủbịđánhmìnđêmhômquađể kiểmsoáttổngquát:bốnhậucứ ,anhemchết gầnhết,sốcòn lạilàsốngườiđangcùngtôiđikiểmkêtạichỗ.Vềlươngthực thì gạo vẫn còn nguyên, mì cua và cơm sấy thực phẩm đóng hộp đều mất gần hết. Dãy nhà kho công sự chiến đấu tan hoang.Tôidặnanhemởlạilothuxếpcácthứvậtdụngvàứng trực nơi đây chờ lệnh. Một mình tôi tiếp tục đi đến trận địa pháobinhnơithiệthạinặngnềnhấtngaytừtiếngnổđầutiên của lính đặc công. Trước mặt tôi bây giờ là cảnh tượng thê thảmcủa8khẩuđạibác105lyanhhùngcủachiếntrườngđã bể đầu, bể đuôi ,gãy bánh, có một khẩu pháo thì miệng đang ngậm đòn bánh tét gói bằng chất nỗ còn nguyên vẹn. Nhìn xuống hầm pháo thủ nằm ngủ , cặp vợ chồng và đứa con trai

nhỏ đang nằm ôm nhau trong lớp bụi đất ,ngủ một giấc dài không bao giờ thức dậy và một vài thi thể nguyên con nằm chèoqueoởgóchầm.Trênhầmbâygiờmớixuấthiệnmộtlính pháo thủ duy nhất còn sống ở đâu đó chạy lại khai rằng : hai trungđộiPháobinhcủaanhtađêmnaycuốngóichuẩnbịngày mai sẽ hành quân thì bất ngờ bị đặc công xâm nhập vào trận địa pháocủaTiểuđoànPháobinh105ly,đánhúpchếtgầnhết vàmộtsốbịbắtđi.Tôibảoanhtađikiếmaicònsốngsótvàbị thương trận thì gom họ lại chờ hậu cứ xuống cùng nhau giải quyết,pháobinhbâygiờkhôngcònsĩquannào!Truyềntincủa pháobinhcũngkhôngcònnữađểliênlạc.Phảinhờtruyềntin củaTiểuđoànđóngbênphíaTâyquốclộbáotin.Trongkhichờ Ban4hậucứ củaTrungđoànlêntiếpcứu,chúngtôibảytám ngườihậucứđidọctheocácgiaothônghàotìmxácngườichết hoặcbịthươngmangrakhỏihầm.Vàpháthiệnthêmvàingười bịthươngnằmđócònsống.Tôichúýđếnhướngxâmnhậpvà vịtríchỗđặccông mởtunghàng ràokẽm gaiởgócphía đông giáp với góc phía Bắc với hàng rào đồn nghĩa quân và Địa phươngquâncanhgácanninhcâyCầusố4.Đâylàvịtríphòng thủ sơhỡ nhất,bênĐịa phương quânkhông cóphảnứng hoặc đã bị quân Bắc Thường binh vận nên để yên cho mọi sự xâm nhập.Điểmyếuphòngthủthứhailàbốnhậutrạmcủabốntiểu đoàntoànlàlínhgiàlotiếptế,bếpăn,saysưarượuchèkhông canhgác. Trên đây là những yếu tố bất lợi và nguy hiểm , đối phươngđã lợidụngsơhỡcanhgáctrongđêmđầutiênlínhDù mới chuyển đến căn cứ,giúp đối phương đã có quyết định kịp thờichínhxáckhitriễnkhaimũi xâmnhậptấncôngduynhất

này vàovịtrílỗ hổngởgóctiếpgiápđông-bắc.Đơnvịđặccông củahọkhôngnhiềulắmđã lặnglẽxâmnhậpvàobêntrongcăn cứởvịtrínàyvàtriễnkhaithànhhaimũitấncông. Mũi tấn công hướng Đông -Tây. Đánh sập pháo đài tác xạ vàtầnghầmcủacácpháothủ.Tạitrậnđịapháo105ly,đặccông lần lượt phá hủy hết các khẩu pháo 105 ly cuối cùng bằng nhữnggóichấtnổ góitrongcáclớpgiấymàuxanhlá chuốicây dưới dạng các đòn bánh Tét và bánh chưng, rất dễ ngụy trang.Đặcbiệtởkhuvựcnàykhôngcólínhđặccôngbịthương vong tại chỗ hoặc màu đỏ của bông băng cầm máu.Mũi tấn công băng chất nổ này còn mở toang hàng rào kẽm gai nhiều lớp thành một lối đi thông ra quốc lộ mà bên kia là một Tiểu đoànBBtrúđóngkhôngxaquốclộ.

MũitấncôngtừhướngBắcxuốngNam,quaybọcsangTây: Đâylàmũitấncông vàodãyhậutrạm của4Tiểuđoànthuộc Trungđoànbằngnhữngquảthủpháochày,đãgiếtchếthơn20 ngườigồmhạsĩquantiếptếtiếpliệu,línhgiàvàtrẻtrôngcoi hậutrạm.Cuốidãyhậutrạmlà phía Namcăncứ,là phạm vibố phòng của Lính Dù, nơi đây là đối phương đã bắn pháo nghi binhtớitấpbằngcối62,82ly,línhđặccôngcóthểđilạcđường hoặc chấp nhận chịu hi sinh, tổn thất dưới làn đạn của Nam Thườngbắn pháochụplênđầucủacáctổđặccông.Tôiđãtận mắtthấy 6línhđặccôngnằmchếtquanhmộtquảpháocối62 ly,bavịtríkhác,mỗivịtrícũng3 línhđặccôngchếtquanhmôt quả pháo cối. Đặc công chết không một ai còn vũ khí trên tay,họđãhoànthànhnhiệmvụmàkhôngtìmđượclốithoátra khỏicăncứ.

Saukhi đikiểm trachungquanh căncứtrở về,tôivàodãy lềubạcnơiđặtdãybànăndàicủacácsĩquantrongBCHtrung đoàn ăn cơm hằng ngày gọi là lều Câu lạc bộ sĩ quan.Chung quanhlềubạcnàycóchechắnmộtbứctườngbằngbaocátcao hơnmộtmétđể đềphòngpháo kíchvàđạnbắnthẳngvàcũng là nơi dùng làm căn cứ chiến đấu chống trả lại khi địch xâm nhậpvàobêntrong. Từ bãi đáp trực thăng,một đoàn chừng bảy người đi vào. Sau khi ở hầm chỉ huy quan sát hồi lâu,Thiếu Tướng Tư Lệnh PhóQuânđoàncùngđoànthịsátđến cănlềuCLB,ônghỏivới giọng nói Nam bộ nhẹ nhàng ai chỉ huy Căn cứ này,tôi đứng nghiêm trả lời: Dạ! Thiếu tá ở đằng kia!! Tiến tới vài bước,ThiếuTướngnhìnvàomặtôngThiếuTávôtráchnhiệm, nói ngay rằng chỉ huy cái gì mà không canh gác để Việt Cọng vàophátanhoangnhưthếnày.ÔngThiếuTákhựngngười,may màkhôngcóphóngviênnhàbáochiếntrườngtheochânđoàn Thiếu Tướng Tư lệnh phó đi cùng,chụp vài tấm hình ngưởi

hùng Rỡm đeo vũ khí lũng lẵng đứng biểu dương sau khi mặt trậnđãchấmdứttiếngsung! Đoàn của Thiếu Tướng ra về không lâu,hai chiếc trực thăng C&C( HU.1 B) một của một Đại tá và một của Trung tá cố vấn Grandhạxuống bãiđáp,cảhaingườiđithẳngvàophòngHành quân,chúng tôi gặp nhau không ai nói ra một lời nào,rồi họ đứng trước cửa hầm hành quân nhìn ba thi thể nhỏ con của lính đặc công chết nằm co mình,tai rĩ máu ,hai người sĩ quan cấptáấylắcđầurồilẳnglặngbỏđi.Ởngoàibãitrựcthănglính dùđãtậpkếtxongnằmchờtrựcthăngvận.Tôiđếnthămanh em Dù đã quen mặt trong ngày hôm qua,họ cho biết sẽvề sân bay P. để bay về Thủ Phủ. Đoàn trực thăng Chinook từ P. bay lênK.thảngườivàquândụngvũkhí,khibayvềghéxuốngcăn cứ 4 để bốc hêt lính dù này.Một quang cảnh chuyển quân lẹ làngđãxuấthiện sauđó,từngtốpbachiếctrựcthăngChinook hạxuốngvàbốcđicáclínhdù.

Tôi chú ý đến chiếc Chinook chở thương binh và thi thể tử sĩ,hôm nay gọn gàng trong một chuyến bay chở chừng 30

người cả sống và chết. Gần tới trưa thì việc chuyển quân của Lính Dù cũng hoàn tất. Từ nửa đêm qua gặp Chuẩn Tướng Dù dướihầmChỉhuyHànhquân,đếnsángnay chưathấy vịtướng nàyxuấthiệnnữa!! Đoàn hậu trạm ở P. lên đường chưa kịp đến căn cứ 4,chúng tôi không có máy truyền tin để liên lạc nên rất nóng lòng.Nhìnquanhcăncứthậthiuquạnh,đườngquốclộkhôngxe cộ lưu thông,không gian và thời gian như ngưng đọng. Căn cứ này còn lại khoảng mười người. Tôi có cấp bậc cao nhất là Trung uý mới thăng chức chứng kiến một trận mạc vừa tàn trong một căn cứ rộng lớn. 11 giờ trưa hôm đó,một đoàn xe GMCvàxeJeepgầnmườichiếcđãxuấthiệnhướnglêntrụcBắc quốclộđểđếncăncứ4.Mườianhemchúngtôivuimừngchạy ra đường lăn xăn như đón mẹ về. Anh em hậu trạm ở P. là nhữnghạsĩquantrẻ,khimớiđếnhọnóingaybâygiờchắccác anh ở đây đói lắm,chúng tôi ở P. hậu trạm cũng chuẩn bị cho cácanhởcăncứ4này30xuấtcơmtrưavàchiều.Nhưngchúng tôi chưa vội ăn vì phải chia nhau đi xuống các vị trí có người chếtvàbịthươngnằmchờcấpcứu. Họlànhữnghạsĩquanlàmviệcởhậutrạmyểmtrợhành quân được đào tạo có trường lớp ,nhanh nhẹn biết việc phải làm: bộ phận tiếp liệu tiếp tế thi lo bốc xêp lương thực, thực phẩm khô,đóng hộp,lều bạt lên xe,bộ phận hậu sự thì lo lập phiếutênhọsốquân,đơnvịcủatửsĩ,lấythẻbàicánhâncủatử sĩ và sau đó cho chuyễn nhanh các thương binh lên chiếc xe Jeep cứu thương chạy về bệnh viện Quân Y dã chiến P. là chuyếnxeđầutiên.Thithểcáctửsĩđượcđặttrêncácbang-ka, chứ không gói bằng poncho cá nhân,được xếp lên xe GMC

TâmĐiềuHợpTTCSVNCH Âu Châu đề nghị với tôi phát xuất từ một lý do quan trọng, không những đối với Quân lực VNCH mà đối với cả VNCH và nhândânMiềnNamVNnóichung.Sựthậtcủacuộcchiếntranh Việt Nam đã bị bóp méo một cách qui mô và tàn nhẫn trong suốtcuộcchiếnxâmlăngMiềnNam.Ngayđếnbâygiờ,trongký ức của một số thành phần dư luận thế giới, đặc biệt trong các giớithiêntả,hìnhảnhcủangườilínhVNCHvẫntráivớisựthật khách quan .- Vì vậy, chiều nay tại kinh đô « ánh sáng » này của nước Pháp, nhân cử hành lễ tưởng niệm Ngày Quân Lực VNCH, chúng ta có bổn phận đả phá các luận điệu xuyên tạc

giantrávànóilênsựthậtkháchquannhất,khôngcầnphảitô điểmmộtchútnào,sựthậtvềchândung,vềsứmạng,vềnhững thànhtíchvàhysinhcủangườichiếnsĩVNCH.

-Chúngtalàmbổnphậnnày,khôngnhữngđốivớianhlinhcủa những chiến hữu của chúng ta mà còn đối với danh dự của chínhchúngta,những ngườiđãcống hiếncả tuổixuânhay cả cuộcđờichoĐấtnước,choTổQuốcViệtNam,vàhơnnữa,đối vớiconcháuchúngtavàlịchsửmaisau.

- Đây không phải là lần đầu tiên cũng không phải là lần cuối cùngmàchúngtađảphánhữngluậnđiệudốitrá,thiênvị,cốt để hạ nhục người lính VNCH và từ đấy bôi nhọ luôn cả chính nghĩa của cuộc chiến đấu kiêu hùng của quân dân ta chống Cộngsảnxâmlược. -Vậysựthậtđabịbópméonhưthếnào?

-Đilùilạibảytámnămtrướckhiquânđộitamangdanhxưng QuânLựcVNCHnghĩalàtừnăm1947,1948trởđi,ngườichiến sĩquốcgiađãhysinhxươngmáucủamìnhđểbảovệtựdocho toàn dân cả nước từ Bắc chí Nam chống cộng sản đang chiếm

sảnquốctế từ1920)làphảinhuộmđỏbánđảoĐôngDương.Vìvậy,chúng xem nhửng người Việt quốc gia yêu nước là kẻ thù và. ngoại bangnhưNgaSôvàTrungCọng(từ1949)làchađởđầu,hổtrợ toàndiệnchochúng« thihànhnghĩavụquốctếnhuộmđỏba nướcViệtMiên,Lào….». - Một chiến lược tuyên truyền rông lớncủa CS khởiđầu từ đó nhằmbôinhọcácchiếnsĩquốcgia:nàolàlínhđánhthuêcho thực dân Pháp, rồi lính đánh thuê cho Mỹ, rồi Mỹ Ngụy. Cộng sản đã dùng một cụm từ không thề nặng nề hơn để lường gạt đồng bào trong nước về sứ mạng cao quí và hiểm nguy của người lính quốc gia, người lính VNCH, hy sinh thân mạng để bảo vệ đồng bào, bảo vệ tổ quốc……nhưng ngụy luận tuyên truyền ấy đã không có hiệu quả ở trong nước vì đồng bào đã chungsốnghằngngàyvớicácbinhsĩta,đãchứngkiếnnhững cảnh chiến tranh, phá hoại, khủng bố, tàn sát của cộng sản. Trong lúc ấy, họ thấy tận mắt chiến sĩ ta anh dũng chiến đấu, bấtkểthươngvongđểbảovệhọ,bảovệxómlàng,bảovệtừng tấtđấtcủalãnhthổquốcgia. - Thế nhưng, những luận điệu tuyên truyền gian dối ấy đã lần hồi thấm nhập đầu óc của nhiều thành phần dân chúng Tây

phươngmàoáioămthaymộtsốquốcgialạilàđồngminhhay thân hữu của chúng ta, tôi muốn nói Hoa Kỳ, Pháp, các nước BắcÂuvớicáctổchức« phảnchiến»,chúngxemchúngtavà đồngminhcủachúngtalànhữngkẻgâychiến! -KhỏiphảinóiđếnnhữngluậnđiệutuyêntruyềncủaCSquốc tếtiếpvậnbàibảntuyêntruyềnláokhoétvàthôbạocủaCSVN, một phần lớn truyền thông đại chúng Tây phương, thuộc khuynh hường thiên tả đã đành mà ngaycả một số báo chí và bìnhluậngiakhôngmàusắcchínhtrịcũngbịảnhhưởngkhông ít, hoặc vì không cưỡng lại được sức ép của đám tả khuynh đượcgọilàkhủngbốtríthức(terrorismeintellectuel),hoặcvì nghe mãi rồi đâm ra tin là thật ! Ngoài ra, tại Pháp, vì thành kiến chống Mỹ khá nặng nên sự tham chiến của Mỹ để giúp VNCH chốngCS xâm lượcđã bịmộtphầnkhálớndưluậncho làmộtsự«canthiệpthôbạo»củađếquốctưbảnMỹ…………. - Ngoài cụm từ vu khống lính đánh thuê, chúng còn nặng lời miệt thị chiến sĩ ta nào là hèn nhát, thiếu tinh thần chiến đấu, vv……nhưng vượt lên trên tất cả là : qua hình ảnh người lính VNCH đã được tạo dựng lên một cách man trá, CSVN, CS quốc tế,bọnbồibútvàbọnngụytríthứctảkhuynhPhươngTây,tất cả bọn chúng nhằm đánh đổ chính nghĩa của cuộc chiến đấu của quân, dân ta đặng tung hỏa mù che đậy cuộc chiến tranh xâmlượctrắngtrợncủaCSBắcViệt,tênlínhtiềnphongcủaCS quố

c

OrganisationduTraitédel’AsieduSudEst)đãđượcthànhlập ngày8tháng9năm1954gồmsáuquốcgiaHoaKỳ,Anh,Úc,Tân tây lan, Phi Luật Tân,Thái lan sau khi Pháp thất bại ở chiến trườngBắcViệt.

- Giữa lúc CSVN đem xương máu của cả triệu đồng bào Miền Bắcnướctacốnghiếnchonghĩa vụquốctếcủachúngvà xâm lăngMiềnNam thìngườichiếnsĩquốcgia,vàtrongsuốt20nămsaucùngcủa cuộc chiến, từ 1955 đến 1975, người lính VNCH đã anh dũng chiếnđấubảovệnửagiangsơncònlạicủatổquốcsaukhiđất nướcbịphânchiatheoHiệpđịnhGenève1954. -Chínhnghĩasángngờicủaquân,dânMiềnNamđãunđúctinh thần cao cả của người chiến sĩ VNCH khắp các chiến trường khiến các chiến hữu Đồng minh từ các tướng lãnh đến hàng binh Mỹ, Úc, Hàn, đều khâm phục. Dù tỷ lệ thương vong của quân ta không đến một phần năm của Cọng quân nhưng non hai trăm ngàn chiến sĩ ta đã hy sinh hoặc tàn phế trong suốt cuộcchiến.Tinhthầncaocảvàkhảnăngtácchiếncủaquânsĩ talàyếutốquantrọngcótínhcáchquyếtđịnhtrongcácchiến thắng lẫy lừng đánh tan quân địch trên các chiến trường lớn trongchiếndịchĐôngXuânthảmbạicủaCSBV1967-1968với một trăm năm mươi ngàn cán binh CS thiệt mạng, từ thị trấn LộcNinhđếnDakto,CồnThiên,Khesanh,-căncứdoquânlính Mỹ đồn trú,- và cuối chiến dịch là cuộc tổng tấn công Tết Mậu Thân,thánggiêng1968tạinhiềutỉnhthànhtừSàiGònđếnHuế, nơimàchúngchiếmgiửlâunhấttrướckhibịquântavàđồng minh đánh bại. Tái chiếm cố đô Huế, quân ta đã reo hò chiến

thắngkéoquốckỳlênkỳđàicònnguyênvẹntrướcHoàngcung ĐạiNội. -Saukhichỉnhđốnvàbùđắpquânngủđãbịthiệthạinặngnề, Cọng quân lại mở một chiến dịch qui mô từ ngày 30 tháng 3, 1972,vừađểáplựccácthươngthuyếtgiaMỹtạibànhộinghị Paris, vừa chứng tỏ cho quan thầy Trung Cộng biết khả năng đánhlớncủachúngđểngănngừaMaoTrạchĐôngnhượngbộ tổngthốngHoaK

KissingervừaviếngthămhọMao trongtháng2

đấy.

Cu

ct

côngquimônàynh

mvàot

nhQuảngTrịởđịa đầuphíaB

cc

aVNCHtiếpđếnlàKontum,PleikuởvùngCao nguyênTrungphầnđổxuốngtỉnhBìnhĐịnhgiápbiển,cắtđứt MiềnTrungởđoạngiữavàxahơntạiNamPhầnlàAnLộc,tỉnh lỵcủatỉnhBìnhLongchỉcáchSàiGònkhoảng100kmvềphía Tây bắc. Hơn 120 000 quân CSBV được xử dụng, cọng thêm bọnVCđịaphương.TạiAnLộc,hơn40chiếnxahạngnặngcủa NgaSôxuấthiện.Đâylàlầnđầutiênmàchúngxửdụngquimô loạichiếnxanàycùngvớibộbinhđếncấptrungđoànvànhiều sưđoàn. - Nhưng quân ta đã thắng lớn trên khắp các mặt trận: Trong Mùa hè Đỏ lữa, tỉnh lỵ Quảng Trị đã được quân ta tái chiếm ngày 16.91972, sau những đợt phản công dữ dội, đẫm máu, hơn sáu ngàn quân địch đã bỏ mình tại Cỗ Thành. An Lộc đã đứng vững và giải tỏa sau hơn hai tháng chiến đấu mãnh liệt, quântađãđánhtanbốnsưđoànđịch vàhủydiệt tất cả chiến xacủachúng.

- Trong hai trận chiến lớnQuảng Trị và An Lộc mà quânta đã chiếnthắng vẻvang,khônglực Hoa Kỳ đã tíchcực yểm trợ và

chịumộtsốthiệthạinhưngquântađãhysinhkhôngítxương máu đế quyết định thắng lợi vĩ đại cuối cùng. Lịch sử chiến tranhcậnđạivớivaitròcàngngàycàngquantrọngcủakhông quânvẫnxácđịnhtínhcáchquyếtđịnhtốihậucủabộbinhmà cácchiếnlượcgiaquânsựxemnhưlàNữHoàngcủatrậnchiến (Lareinedelabataille).Bộbinhtronghaichiếntrườnglớnấy làcácchiếnsĩVNCH.

-Vâng,quânlựcta,chiếnsĩta,đãđượcvinhdanhlànhững chiếnbinhcanđảm,nhiềulúcphithường,bởinhữngquansát viên ngoại quốc khách quan, và ngay cả bởi một số truyền thông quốc tế vốn thiếu thiện cảm với Miền Nam chúng ta vì khuynhhướngchínhtrịcủahọ.CácbinhchủngNhảyDù,Thủy quân lục chiến, Biệt Động quân, các sư đoàn bộ binh như sư đoàn 1 chẳng hạn, các đơn vị người Nhái, các Lực Lượng Biệt Kích tung vào đất địch, v…v…..đã nhiều lần được ca ngợi dù tiếng vang trung thực này lắm lúc bị ngăn cản bởi tiếng động củahòaâm«phảnchiến»củacộngsảnquốctế,củadưluậntả khuynh,củanhữngthànhphầnkhôngcóácýnhưngbịđầuđộc bởicácluậnđiệutuyêntruyềngiantráv.v………

Thếnhưng,sẽlàmộtthiếusótlớntrongviệcphụchồisựthậ

về người lính VNCH nếu tôi không mạnh dạn đề cập ngay đây vụ tan rã hàng ngũ của quân ta trong trận chiến cuối cùng ở Vùng 1 và Vùng 2 chiến thuật tại Trung Phần và Cao Nguyên TrungPhầnVN.Vụrãngũnàyđưađếnsựthấtbạicủaquânta vàMiềnNamlọtvàotayđịch -Trướchết,c

nphảihiểurằngmộttrậnchiến,dùlớnđếnđâu, cũng phải nằm trong toàn bộ của cuộc chiến ở một giai đoạn, mộtthờiđiểmnàođó.VụtriệtthoáiCaoNguyênmởđầuchobi kịch. Lý do chiến lược của việc hy sinh hai Vùng chiến thuật 1 và2đãđượcbànđếnmộtcáchnghiêmchỉnhkhoảngmộtnăm trướcvìvớisựcắtgiảmtốiđaviệntrợquânsựHK,quânlựcta không thể bảo vệ được toàn bộ lãnh thổ.nên phải thu hẹp chu vi bảo vệ trong hai Vùng 3và 4. Tôi có tham dự mộtbuổi họp vềvấnđềnàytạinhàPhóthủtướngNguyễnLưuViêncùngđại diệncácchínhđảngtrongmặtTrận6chínhđảng,vàmộttướng lãnhtrìnhbàytìnhhìnhquânsự. - Một cuộc rút quân dù một đơn vị cũng nguy hiểm huống hồ rút quân của gần cả một quân đoàn từ Cao Nguyên về Duyên Hải ( Tuy Hòa) đem theo gia đình binh sĩ và dân chúng địa phương, không thể nào thực hiện được trọn vẹn với ba ngày chuẩn bị, lại dưới sự săn đuổi của địch đang thừa thắng xông lên.MộtvụrútquâncủaquânđộiLiênHiệpPháprakhỏimột căn cứ quân sự như Na Sàn chẳng hạn đã phải nghiên cứu chuẩn bị vài tháng trước trong tuyệt đối bí mật và thi hành nhiềumưumẹođểtránhkhỏibịđịchtấncôngdọcđường. - Trong một tình trạng triệt thoái như vậy, làm sao trách cứ được người lính chiến đã không làm tròn nhiệm vụ của mình.

Tuyvậymộtsốđơnvịđãanhdũngchiếnđấunhưtrườnghợp một đại đội Biệt Động Quân đã cận chiến mãnh liệt với địch.HiệntượngtanrãbắtđầutừđấyNhưngphátsúngânhuệ dành cho quân lực ta là sự bỏ rơi hoàn toàn của người đồng minhHoaKỳtừmấythángtrước,khingânkhoảnviệntrợquân sự chưa được xử dụng gần bốn trăm triệu mỹ kim đã bị quốc hội Mỹ từ chối tháo khoán cho ta để dùng mua bom đạn và nhiên liệu cần thiết cho trận chiến sôi động. Quân ta cũng chỉ được dùng haiquả bom CBUgâythiệt hạinặng và kinhhoàng choCọngquânđangbaovâyquântaởtỉnhLongKhánh. -MộtmìnhđươngcựvớitoànlựcCọngquânBắcViệtđượccả KhốiCọngsảnNga,TàuvàĐôngÂuhổtrợtốiđatrướcvàtrong cuộc tổng tấn công mùa Xuân 1975, quân lực VNCH đã biểu dương cho thế giới khả năng và tinh thần cao cả của người chiếnsĩquốcgiaViệtNamđãchiếnđấuvàhysinhchoTổquốc củamình,chodântộccủamìnhtrongmộtcuộcchiếntranhdài nhấttronglịchsửcậnđạicủanhânloại. -Hômnay,kỷniệmNgàyQuânLực,chúngtathànhtâmtưởng nhớđếntấtcảcácchiếnsĩanhhùngcủachúngtađãhiếndâng cuộcđờicủamìnhchochúngtađượcsốngtựdochođếnngày tạmbiệtquêhương Họđãtừgiảcuộcđờinhưngsẽsốngmãitronglòngdântộcvà Hồnthiêngcủacácchiếnhữucủachúngtađãquyệnvàotrong hồnthiêngcủaĐátNướcViệtNambấtdiệt. TôixinquýVịvàcácbạncùngtôisansẻniềmtinsâusắcấy. Xin kính chào quý Vị, thân mến chào các bạn.

LS Lê Trọng Quát

TìnhBáo .Đâylà một chỗlàmbéobỡítaingờtới.CácĐạiđộinầyđộclậpvềtổchức hành chánh và tác chiến ,chịu sự chỉ huy điều động của Sư đoàn.Tấtcả15đạiđộinầycómộtkhốiquântrangquândụng hạchtoánriêng,cókếtoánriêngđểbáocáo.XecủaĐạiĐội có một Jeep, một Dodge ,mỗi trung đội thám báo có một Dodge với tiêu chuẩn xăng dầu kèm theo dồi dào.Chưa kể hàng quân

tiếp vụ sung túc cho binh sĩ và gia đình. Khi Trác Lập nhậm nhiệmvụ,trongvănphòngcókhoảng25đến30nhânviêngồm Hạ sĩ quan và binh sĩ. Một dãy nhà riêng biệt cho ban điều hành.NgồivàocáighếcủaĐạiÚySĩquanĐiềuhànhtrướcđây, TrácLậpgọicácngườiphụtráchcácnhómcôngviệchàngngày trongvănphòngđếnhọpmặttạiCLB(căntin).Mọiviệcthông quadễdàng,chỉmộtrắcrốinằmtrongcáitổđờisốngnhiềulợi lộc của một thượng sĩ già .Ngồi vào ghế Sĩ quan Điều hành ,kiêmluônsĩquanphátngânchomấyĐạiđộiđóngngoàithành phố, Trác Lập có thêm khoảng lương phụ trội. Nhiều bất ngờ khácđếnvớianhta:mộtlínhkiễnglênvănphònghớttóccho anh và một thợ may lên đo ni tấc may cho Trác Lập mấy bộ quầnáonhàbinh.Tênlínhcòn đemtheohaiđôigiàydabóng loáng.Tàixếvàxeđưađónngàyhaibuổiđilàm,nhưngTrácLập chưa bao giờ lạm dụng làm việc cho cá nhân.Mười lăm đơn vị đặcbiệtcóquânsốxấpxỉmộttrungđoàn.Cuộcchiếncàngleo thang, nhu yếu phẩm nhà binh viện trợ càng dồi dào. Quân số tăng nhanh và giảm cũng rất nhanh do qui luật chiến trường. Hễcótổnthấtthìcó bổsung…”

Ngangđây,TrácBạtquayquanóivớiRon: “ QuảntrịNhânViêntrongquânđộilàngànhchuyênmôn cóquyềnlựcđángnễ.TổngQuảnTrịNhânviênlànơitậptrung mọi quyền lợi thụ hưởng thành quả cống hiến trong đời binh nghiệp của quân nhân mọi binh chủng . Gia nhập ngành nầy phảihọc khóasĩquanTổngQuảntrị.SQnầybiếtnhiềuchuyện khuấttấtởhậucứ…Lýlịchquânnhânchiếnđấurấtphứctạp. Cóthểmộtngườicùngcótêntronghai,bathứlính,họnhãytừ

276

sắclínhnầyquasắclínhkhác…”Ronchămchúlắngnghe.Trác Bạtkểtiếp: “ Trác Lập từng thấy một tên lính đang ở thám kích,ít lâu sautrở thànhđịa phương quân,hoặc biệt kich. Sự thayđỗisắc línhnhưvậylàmlợichongànhkếtoánlươngbỗng,quântrang ,quândụng.Vềvũkhí,TrácLậpchưathấycóbáocáođàongũ, vậy ta phải hiểu họ đã mang theo vũ khí khi chuyển đổi sắc lính.Nhưngrồithờithếthayđổi.CáigọilàbéobỡcủaTrácLập chuyểnquangườikhác…”

Roncườimỉamai…TrácBạtchuyểnquacâuchuyệnkhác: “ Lạicóchuyệntìmcáchtrốnlệnhhành quân bằng những chiêu trò không ai ngờ tới .Trác Lập cho biết một số binh lính và vài sĩ quan mới ra trường không chịu đi hành quân, tìm cách ở lại hậu cứ. Con số nhiều quá, có đến vài ba chục người.Thường vụ Đại đội phải đưa họ vào trại giam chờ đưa tiếprađơnvịhànhquân.Tronghaingàytiểuđoànhànhquân,ở hậucứxẩyra chuyệnbinhsĩtựbắnvàochântayvớimụcđích

gâythươngtíchđểnằmbệnhviện,trốnratrận...Việcnàycũng là cái cớ để quy trách nhiệm cho sĩ quan hậu cứ thiếu kiểm soát,đểlínhtrốntrại.Tronggần30người trốnlệnhhànhquân có haisĩquan,mộttrungsĩ,cònlạilàlínhsayrượuvàlínhtrẻ hiền lành…” Trác Bạt dừng lại chốc lát để nhấn mạnh đến một trường hợpbấtthường: “Một trung sĩvôkỷluậtrấthungdữ,nólàthànhphầnbất hảo giết người. Có lần giữa hàng quân, nó đứng phắt dậy nói khich bác và tỏ thái độ chống đối , Trác Lập nghiêm khắc đến sát nóchỉvàomặt cảnhcáo.Đãkhông phục thiện,nó còn tĩnh bơhăm dọa trả đũa.Vềvănphòng,TrácLậpsuynghĩnhiềuvề chuyệnđãxẫyra.Rấtbấtngờ,têntrungsĩrónrénvàogặpanh xin lỗi. Trác Lập nhìn vào mặt nó một hồi, rồi dịu giọng bảo nó,cólỗimàbiếtxinlỗilàtốt.Nóvừaracửa,mộtthiếuủybước vào cho TrácLập biết anhđã khuyên nó phải vào xinlỗi . Ông thiếu úy nầy trốn hành quân nhiều lần nhưng Trác Lập đã bỏ qua không buộc tội . Người ta quý mến Trác Lập ,họ cho là ngườitốtbụng...TrácLậpnghi ngờtêntrungsĩlàngườichống chínhphủdoBắcThườngcàicắm,vìvàithángsauanhnghetin từchiếntrường hànhquânnócảivãvớisĩquan chỉhuyvàrút súngbắnchếtSQnầy.” “Hậucứcòngìnữakhông?”Roncóvẻsuynghĩvàhỏi. “Cònchuyệnmất quantàiở nhàxácBệnhviện!”TrácBạt nói. “ Trời ! Chuyện ly kỳ ! ” Ron xoay người tập trung lắng nghe.Chàngkểtiếp…

“…Mùa hè năm đó, Trác Lập theo dõi các Đại đội Thám Kíchđangthamgia chiếntrận,thươngvongkhôngđángkể.Có một bình nhì quân dịch tên X. tuổi còn nhỏ vừa ra đơn vị tác chiến thìtửtrận....Mọithủtụchậusự đãhoàntất vàđã điện thưvề giađìnhtửsĩ.Thôngthườngnếuquámộttuần,linhcửu vẫn còn ở nhà xác thì bắt buộc phải đưa ra nghĩa trang mai táng. Nhàxácluônnặcmùixácchết,nên cácquantài khitẩm liệm xong phải được bọc tôn kẽm, nơi đặt lính cửu phải luôn đốt nhang trầm nghi ngút để làm át mùi tử khí đang phân hủy. Nơi đặt linh cửu có tên gọi là Nhà Vĩnh Biệt cũng là nơi chờ chuyển thi hài về với thân nhân giá đình bằng máy bay hoặcxetảiquânsự.Khicóhànhquântheochiếndịchthìđơnvị phải cắt cử người cảnh giữ để bàn giao linh cửu cho gia đình nhậnvàđơnvịphảiloxechởthìhàivàthânnhânvềquêquán hoặclo máybayquânđộigiúphọ.Nếuthânnhânkhôngđến nhận,thìchomaitangthihàiởnghĩatrang.Đơnvịphảinhanh chóngkịpthờihoàntấtthủtụctàichánhchothânnhântửsĩ: tử sĩ phải có tiền tử tuất, mai táng, các phụ cấp tử sĩ hàng tháng ...tức là làm trọn gói trợ cấp lâu dài...cho các đối tượng chínhsách… Nói về hậu sự của tử sĩ X. Chuyện thật bất ngờ, mới vừa tẩm liệm xong, lính cửu được bọc tôn kẽm để chờ trong vòng một tuần nếu gia đình thân nhân không đến nhận thì hài thì đơnvịsẽchôncất.ĐơnvịđãcắtcửchuẩnúyTh.mớiratrường túctrực nhang khói línhcửutrongthờigianvàingàyđểchờ thânnhân.Giađìnhtửsĩ nhậnđượcđiệnthưbáotử,ngườiMẹ và ôngchúruộtđãkịpđếnđơnvịđểlàmthủtụcnhậnthihài. Hômđónhằmngàythứbảycuốituần,họđãcómặttạiđơnvị

đạiđộiTKlúc10giờsángvà đếnvănphònggặpTrácLập để làm các thủ tục hành chánh phụ cấp..., nhưng chúng tôi chưa dẫn họđếnnơi đặtlínhcửutửsĩ.

Bấtngờkhoảngmườimộtgiờsáng,một tinrúngđộngxẩy ra:"quantàitửsĩX.đãbịmất".ÔngThượngsĩ giàthườngvụ ĐạiđộiTKnơi cótửsĩX.cùng vớiTrácLậptrongvănphòng điềuhànhkínđáobàntỉnhcáchgiảiquyếtvụviệc.NếuĐạiđội Tổng Hành Dinh Sư Đoàn và Văn phòng BTLSĐ biết được chuyệnnầycảbọnTrácLậpsẽbịchếtchùm.Họcùngnhaugiải quyếtvấnđềbằngcáchmờibàmẹvàngườichúruộtcủatửsĩ đi ăncơm trưa.Ănxong bốtríhọ nghỉ ngơi chờ đợiở ngoài phốcáchxavănphòng củaTrácLập.Khixongviệc,TrácLập choxeđónhọvàolãnhtrợcấpcácloạivàđithămmộtửsĩ.Đầu giờchiều,haihạsĩquanphụtráchmaitángvàTrácLậpcùng đi liên hệ với Đội quản lý nghĩa trang quân đội . Họ trình bày tìnhhuống cấpbáchphảixinmộtphầnmộvô danh thaythế mộtửsĩX.. Ngheđượccâuchuyện,ngườisĩquangiàphụtrách Quảnlýnghĩatrangvuivẻhiếnkế:ôngtasẽkiếmmộtngôimộ

vô danh có sẳn trong nghĩa trang rồi điền tên tử sĩ binh nhì quândịchX.sốquân,tênchamẹquêquán,nơiởđểôngtaghi vàosổbộ.Ngôimộvôdanhnầychínhlàmộcủamộttửsĩcủa quân đội Bắc Thường. Trác Lập đã kịp làm ngay tấm bia mộ mớichuẩnbịđặtvàongôimộvôdanh.Thiếutáchỉhuytrưởng chở theo hai thân nhân gia đinh ra thăm mộ tử sĩ X . Một Thượngsĩthườngvụđạiđộirađón thânnhângiađìnhvàcho biếthômnayđơnvịsẽdựngbiamộđểgiađìnhkhấnváivong linhtửsĩ.Nóichưadứtlời,haithânnhânlănđùngra kêukhóc, thảm thiết. Một lúc sau,họ lui ra đứng một bên để người của nghĩa trang đặt bia mộ. Trác Lập nói lời chia buồn với thân nhân vàthôngbáomờihọvề vănphòngđểnhậntoànbộtiền trợcấptửtuấtvà 15thánglươngcủatửsĩ.Thôngthườngphải đợichờvàingàymớilàmxongthủtụchànhchánh.Nhờsự tận tìnhcủacáccấpdưới trong ngàychủ nhật vàtrong buổisáng thứ haiđầutuần ,hồ sơ trợ cấp tử sĩđã hoàntất.Bàmẹ đang ngồi vớingườiemchồngbênngoàihàngghế khách,đượcmời vàophòngđểbiết kếtquảtàichánh.Sốtiềnđượclãnhtấtcảlà 150.000 đồng, tiền Miền Nam (tương đương hơn 70 ngàn dollar).ĐặcbiệtTrácLậpcũngbáochohọbiếtthủtụctrợcấp hàngtháng,bathánglãnhmộtkỳtại tỉnhlỵcủabà.TrácLập đãhoàntấthồsơđưachobàvềnộptạiTỷCụuChiếnbinhtỉnh lỵ.Vìsốtiềnnàyquálớn, anhtacăndặnhọphảihếtsứccẩn thậnlúclênxuốngxe.Ngườihạsĩquanphụtráchtàichínhđưa họ lên Ban Tài chánh Kế toán ĐĐTHD SĐ lãnh tiền. Hai thân nhântửsĩđãtrởlạiphònglàmviệccủaTrácLậpđểnóilờicảm ơn. Bà mẹ tử sĩ chỉ có một con trai duy nhất vừa chết trận.Số

ềnđã xoa dịunỗiđaucủangườimẹtỉnhlỵ nghèo khó.” Trác BạtngừngđọcxemphảnứngcủaRon.

“Tạisaođểmấtquantài?” Ronhỏi. “DomộtchuẩnúytênTh.bỏgác.Th.chịutráchnhiệmđể mất quan tài tại Nhà Vĩnh Biệt . Anh ta sẽ bị kỷ luật. Trác Lập gọiTh.ratrìnhbàytìnhhuống.Th.nói, sángthứbảyanhvừa điăncơmtrưachưađượcnữagiờ,khitrởlạithấyởnhàVĩnh Biệt có đoàn xe GMC nhà binh đến rồi quay ra. Th. vào nhà Vĩnh Biệt phát hiện quan tài của binh nhì X. bị mất. Những người có mặt lúc đó cho Th. biết xe GMC thuộc đơn vị của SĐ bạnđếnnhậnxác,nghe họcãinhauvềcáitênvàsốquântrên quan tài , một là của trung sĩ nhất X. và một là của binh nhì quândịchX....,khôngbiết tạisaolạicómộtngườiđứngranói cứchoquantàicủabinhnhìX.lênxe,rồihọvộivàng rađi…” “ Làmviệctắctrách.Phảikhông?…”Ronlắcđầu. “ Nhưng đọc hết tự truyện, tôi thấy Trác Lập cũng làm được nhiều việc tốt .Cha tôi buồn vì anh nhưng anh cũng là

ngườicươngtrực.” TrácBạtgiántiếpbênhvựcTrácLậpvàkể vềđámtangquaphốcủamộtthiếutátửtrận:

“Gầnhaithángvềhậucứtiểuđoàn,TrácLậpchưahềbiết, ngoàicácnhàkhocủacácĐạiđộinằmtrongdoanhtrại,còncó cáikhoriêngcấtgiấuvậtliệuvàxăngdầungoàiluồng,ngoàisổ sách của tiếp liệu.Đang lúc tìm cách ổn định hậu cứ, một buổi chiềuvàodoanhtrại,haibinhsĩ phụtráchbáocáoquânsốcác đạiđộichạyđếngặpTrácLậpbáotin thiếutáđãtửtrậnlúc2 giờ trưavàchiếntrậnhiệnvẫnđangcăngthẳng.TrácLậpliền chạynhanhvàophòngtruyềntintheodõidiễnbiếntrậnđánh trên bộ đàm và nghe rõ giọng nói của trung tá trung đoàn trưởngthayvìgiọngôngthiếutáTiểuĐoànTrưởng. Thiếutá tử trận,cuộc hànhquânvẫntiếp diễn,thithể ông chưa lấy ra khỏi khu vực giao tranh. Trác Lập phải chờ đến ngày mai.Trác Lập nằm trên giường bố xếp nhà binh,suy nghĩ việc lo đám tang và nhiều công việc khác do thương binh chuyểnvề.Anhmuốntổchứcđámtanghoànhtrángchongười

chỉ huynhưng loayhoaykhông tìmđược ngânquỹ.Cuốicùng ôngtrungtáTiểuĐoànPhóchoýkiến: “TiểuĐoànnàocũngcóquỹ đen tiềnmặt.NayTiểuđoàn trưởng tửtrậnthìxuấtquỹnày lođámtang.Chotôibiếtquỹ còn baonhiêu?”

“Cònhơnmộttrămngàn.” TrácLậptrảlờingay. Vậy là Trác Lập đã có tiền để thực hiện đám tang như ý định.Đếntrưahômđó,thìhàivẫnchưađượctrựcthăngđưavề hậu cứ. Trác Lập đi thẳng vào nhà của tang chủ gặp bà vợ và ngườichacủaThiếuTá,vàbànviệcđámtang.TrácLậpbáolà Trung đoàn cử anh đứng ra lo đám tang. Anh nói luôn vì có Tướng Tư lệnh đưa tang nên mộ sẽ không chôn ở nghĩa trang quânđộivìrakhỏi2-3kmthìmấtan ninh,nênphảitìm nghĩa tranggầnthànhphố.Họhỏinghĩatrangnào?TrácLậpnóiluôn là nghĩa trang Phật giáo. Thấy Trác Lập còn trẻ, cấp bậc nhỏ ,ngườinhàtangquyến coithường,họnghĩviệcnầyphải làsĩ quan cao cấp làm chứ thiếu úy thì làm được gì. Thật ra,đám

tang nhà binh thường rất đơn giản , cứ cho ứng lương và các thứ phụ cấp, rồi đưa thi hài về nhà để gia đình tổ chức theo ý muốn.

Có tiếng còi xe trước cỗng nhà,đó là chiếc xe cứu thương chởthihàingườichỉhuynằmtrênbăngka.Bênngoàisânchật ngườihàngxómđứngxem.Bêntrongphòngsau,nhóm người nhà đòn vào tắm rữa thì hài. Trác Lập quan sát kỷ xem vết thươngnàođãquậtngãnạnnhân.Phíamàntangtrênmặtbên phải đãbịmộtviênđạnxuyênthũngquanónsắtbảovệ!Viên đạn không trổ ra phía màn tang bên trái. Như vậy nó đã nằm ngaytrongbộnão.Khithithểtắmrửa sạchđượcđặtlênchiếc ghế bố,với bộ quần áo vét sĩ quan đã soạn sẵn,bà vợ dừng khóc và đến mặc áo cho chồng. Khuôn mặt xác chết qua hai ngàyđãngãsangmàuvàngnghệ-báohiệuđếnthờiđiểmsắp phânhũy! Chịvợvàolấysonphấncủamình tôlênmặtchồng lầncuối.

Nămnhàsưkhaikinhlàmlễnhậpquan.Thihàinằmtrong quan tài, trênlà lớp vãi sô bên dưới là một lớp tro xơ dừa có

hoạt tính khử mùi và lớp trà lài . Mấy bao trà lài còn lại sẽ đổ đầyvàchènchặthaibêntrướckhiđóngnắpquantài.

Vớinghithứctụngkinhđámtang,các kinhbộvãngsanhA Di Đà , Địa Tạng,Thủy Sám được các nhà sư thay nhau tụng ngày đêm, về khuya thì cài băng cassette tự động tụng đến sáng. Khách đến viếng tang, chào tiễn biệt có vợ chồng ông tướngtưlệnhđứngbênlinhcửulầncuối. Sauđámtang,TrácLậpđượcđiềuđộngtrởlạiTrungđoàn làmsĩquanquânsốchínhthức …” Nghexongchuyệnđámtang,Ronnhậnxét: “Ngườianhcủabạnlàmđượcviệc.” “Bạnnhậnxétchínhxác.”TrácBạttrảlờiRon. “Trác Lập thiếu úy làm nhiệm vụ của một đại úy…Còn một vài câu chuyệnđángchúýkhácbạncómuốntôikểtiếpkhông?”

“OK.Tiếptục.” Trác Bạt kể tiếp,chuyện một đại tá bị thương nặng được chuyểnvàobệnhviệnquânygiảiphẫu…

“ NghedanhTrung Tá Ch.,TrácLập liêntưởng đếnmộtsĩ quanchỉhuycógươngmặtdữdằn,khôngkhácmộtTrươngPhi trong truyện Tàu.Ông Ch. đến thay trung tá Tr. Lúc nầy Trác LậpởvănphònglàmviệctheochứcnăngcủamộtsĩquanTổng Quản trị . Anh ta sẽ đến trình diện chỉ huy trưởng mới.. Đem theomộtchồnggiấytờ,côngvănđịnhtrìnhCHTduyệtký,Trác Lậplêntrựcthăngbay đến cứđiểmhànhquânvàomộtbuổi chiều chiến trường yên ả…Hầm chỉ huy mới làm xong còn nguyên màu đỏ tươi của đất ba zan đựng trong các bao cát chồngxếplênnhau.Cáccôngsự chiếnđấucũngvừamớihoàn tất. Đây là công sức mồ hôi của những lao công đào binh

chuyển tải đạn và đào hầm tạo nên các công sự dưới quyền điềukhiểncủaTrungđộitrừnggiớithuộcĐạiđộiChỉhuyCông vụ của Trung đoàn. Vị trí đóng quân là ngọn đồi sát Quốc lộ, phíađônglàtriềndốc,sâubên dướilàmộtthunglũngnốiliền với dãy núi xanh, phía tây là Quốc lộ tiếp giáp với chân ngọn núiđá.Quốclộxecộlưu thôngbìnhthường,cómộtchốtgác kiểmsoátchoxequađểbảođảmanninh.

Trác Lập dạo quanh tìm hiểu , làm quen các khu vực sinh hoạt trong căn cứ .Buổi chiều, trực thăng đáp xuống. Chỉ huy trưởng,trungtácốvấn,hạsĩquanthôngdịchviênvàmộtlính Mỹ mangmáytruyềntin,họrakhỏimáybaytrongđámbụiđỏ quaycuồngnhưlốcxoáyvàbướcnhanhvàocứđiểm.Nhàbếp đangsửasoạnbữacơm chiềutrênmột bàndàivớihaidãyghế đủcho30sĩquantrongđócóCốvấnvàTrácLậplàthànhviên mới.Đêm tốikhôngcótiếngđạibácvàtiếng súng nhỏ,căncứ bình yên như đang hưởng thú vui cắm trại.Chỉ huy trưởng đã tắm rữa xong. Trác Lập vào ra mắt. Ông đang mặc bộ pyjama. LầnđầuđốidiệnvớiCHT,TrácLậpbìnhtĩnhđứngbênbànlàm

việc.Ôngđẫychồnghồsơtrìnhduyệtquamộtbên,quaysang hỏi Trác Lập về những chuyện lùm xùm ở hậu phương. Trác Lậpcứtheothựctếtrảlờichânthậtchuyệnđãxẩyra. Sau lần nói chuyện ngắn ngủi ấy, ông Ch. tỏ ra tin tưởng TrácLập.TrungtáCh.làngườisốngsótquanhiềutrậnđánh,có vết thẹo chí tử nơi gò má .Chiến trận mùa hè, Trác Lập chứng kiến ông hai lần bị thương thoát chết sau khi được thăng cấp Đạitátạimặttrân. Một buổi chiều ,hai chiếc trực thăng tải thương hạ xuống bãiđáp. Chừng vài chục người được đưa xuống sân đất, có ba xác chết, Trác Lập thấyđạitá Ch. nặng nhọc đứng dậy, nhưng bàn tayphải đãbịbăngbó,sưngvù,máuthấmđỏlớpvãibăng.Xe cửuthươngchởhọvàophòngchờcứuchữa.Mộtthángsau,ông Ch. khỏe mạnh trở lại. Tình hình chiến trận yên tỉnh , dân chúng sinh hoạt binh thường,. Để chuẩn bị cho kế hoạch hành quânmới,đạitáCh.,trungtácốvấnGrandđithịsátvùngrừng núi. Trên đường về căn cứ,máy bay vòng quanh quan sát mấy điểm cao chiến lược ở phía Tây nam, trực thăng chỉ huy bất ngờ bị đạn phòng không Bắc Thường bắn trúng từ dưới bụng trực thăng xuyên thủng băng ghế xếp. Viên đạn công phá đã xoáy sâu vào mông đít và nằm trong bàng quang đại tá Ch.! Đoàn bay thoát chết và máy bay vội chuyển hướng về căn cứ, báođộngchohậucứcủaTrácLậpđểsẵnsàngứng cứu.Trực thăng khác chở một đại tá đến ngay hiện trường , thay đại tá Ch.tiếptụcchỉhuyhànhquân. Trên chiếc trực thăng bị thương , động cơ vẫn hoạt động vàphihànhđoànđangchờngườiáptảiđạitáCh.vềBVquânY

ấp cửu. Hậu cứ không có ai áp tải Đại tá Ch., Trác Lập tự nguyện chui vào vòng xoáy cát bụi dưới cánh quạt máy bay, người lính Mỹ da đen xạ thủ ngồi bên hông cửa đưa tay kéo Trác Lập lên. đại tá Ch. có phần yên tâm vì có Trác Lập bên cạnh. Trác Lập ngồi bệt xuống sàn máy bay bên cạnh ông ta đangtrongthếnằmngữa,haichânbấtđộng.. Trác Lập theo xe cứu thương vào Bệnh viện Quân y. Vừa đặt brancard tản thương xuống nền nhà ,bác sĩ quân y sơ khám ngay nạn nhân và đưa ngay vào phòng cấp cửu. Trác Lập đứngngoàiphòngchụpquangtuyếnX..Bácsĩnhanhchóngra ngoàithôngbáochoanh biếttínhtrạnghiểmnghèocóthểcắt bỏmộtchânsátđếnkhớpháng,nếunhưkhôngnốiđượcđộng mạchđãbịmấtđứtvàicentimétvàkhônggiảiquyếtđượcvấn đề máu đông cứng vì vết thương để lâu . Phải can thiệp ngay. Camỗkhócầnnhiềubácsĩchuyênmônkhácnhau.

Nằmtrêngiườngđẫybệnhviện,đạitáCh.hỏiTrácLậpbácsĩ nóigì!Anh giấukhôngchobiếtđộkhócủacamỗ.Giađìnhđại tá Ch. điện thoại hỏi tình trạng thương tích của ông, Trác Lập nóikhôngcangìcứantâmđãcóanhbêncạnh.Camỗbắtđầu với nhiều bác sĩ kể cả thực tập ! Khoảng 11 giờ tối một người trongphòngmỗmangrađưaTrácLậpmộtviênđạn12.7lylấy ratừvếtthương.Viênđạnxuyênphábằngthépđặcruộtkhác với đạn chì bọc đồng. Cả mỗ kéo dài đến 2 giờ sáng, bác sĩ trưởngcarangoàidặnTrácLậpphảichờ24giờsaumớikiểm tra lại vết nối động mạch có tiến triễn tốt không, máu có lưu thông tốt không, khi đó mới kết luận được.Nếu không thành côngthìphảitháokhớpxươngháng....

Suốtđêmtrongphònghồisức,thỉnhthoảngTrácLậpbópbàn chân bên bị thương so với bàn chân bên kia của đại tá , anh thấynóấmdầnlên,đólàdấuhiệuđầutiênchobiếttìnhtrạng bệnhnhânsẽphụchồi. Ba ngày trong phòng hồi sức, các ngón chân của chân bị thưong đã có cảm giác và các đầu ngón chân có các cử động nhẹ.Bácsĩquânychobiếtchỗnốiốngđộngmạchđãtiếntriễn tốt, hy vọng sẽ lành lặn. Nhưng đã qua ba ngày , chưa thấy vợ con gia đình đến với bệnh nhân, chỉ có Trác Lập bên cạnh. Trongbađêmthứctrắng,có hailầnTrácLậpphảidùng băng vãi y tế thấm khô nước mắt chảy dài trên gò má bệnh nhân.TrácLậpnhậnra:ngườihùngđãkhóc.Đếnngàythứtư, chuẩntướngtưlệnhSưđoànghéBVthămvàủylạođạitáCh.. TrácLậptrởvềđơnvịsaukhitrựcthăngtiếptếchởđộiphục vụcủatrungđoànđếnchămsốcbệnhnhân…”

TrácBạtđónglạicuốntựtruyện… “Hiệngiờngườianhcủabạnởđâu?”Ronhỏitôi. “Tôikhôngrõ.Cóthểchatôibiết.”TrácBạttrảlời. Cầnbiếtthêm,sauvàinămlàmnhiệmvụsĩquanhậucứ,Trác Lậpđãbấtmãnvớicấptrên,bịđưatrởlạiđơnvịchiếnđấu.Lần thứ hai tốn kém tiền bạc và công khó, Nghi ông, cha Trác Bạt,tìm được cách đưa Trác Lập về ẩn náu trong làng Trung Châu. Trác Bạt cứ nghĩ đã giúp Trác Lập yên lành thoát nạn, không ngờ anh lại gây chuyện rắc rối với Trí Viễn, bắt chước kiểu nói “tên thực dân cuối mùa” của những người không ưa ông ta. Con người như Trác Lập không thích hợp sống trong ngôi làng trung lập . Trác Lập có thể gây tai họa cho gia đình nếuNghiôngkhông chuyểnanhta rakhỏilàng.Nghiông nhờ

L

p ra kh

i làng Trung

ầy.” “ Bạn có cho tôi biết nguyên nhân Trác Lập rời khỏi làng. NếuTríViễnvàChinhVănđồngýchoTrácLậptrởvềsốngvới giađình,anhấycóvuivẻtrởvềkhông?” “Đượcvậylàdiễmphúccủagiađìnhtôi.” “ Trí Viễn bảo tôi tìm một người có khả năng quán xuyến một cơ sở sản xuất đồ gỗ, vì Trung Châu là vùng cận sơn, rất thuận tiện để đặt một nhà máy cưa… Tôi thấy người anh của bạncókhảnănglàmviệcnầy…”

Trác Bạt về gặp Nghi ông, vui mừng nói rằng cuốn tự truyện đã cứu Trác Lập…Đây là lý do làng Trung Châu xuất hiện một trại cưa lớn bên cạnh một cơ sở sản xuất đồ gỗ mỹ nghệcótênthươnghiệulàCôngTyĐôngViệt…

“ Ronđềnghịtôi mờianhcọngtác,lậpmộttrạicưatrong làngTrungLập,anhthấythếnào?” “ Xin được hỏi : Trại cưa có liên hệ gì với những người Thượng trong đơn vị thám kích của tôi ?” Trác Lập nêu thắc mắckhicóýtưởngmuốnpháchọamộttrạicưatrongđầu. “Tôimuốncómộtkhogỗquýcủarừngnúinầy.”Nóixong TríViễnkéotừhộcbànmộttấmbảnđồlớncủangườiPhápin vàonăm1917. “ Đây, anh xem. Cao nguyên vốn là rừng nguyên sinh cho đến khi người Pháp có kế hoạch khai thác. Trước hết, người Pháp khảo sát để v

toàn

khai thác con tàu Hope Ship trước đây. Đến lượt rừng núi Cao nguyên,người cố vấn nầy đã đóng vai trò chủ chốt trong việc mở đầu kế hoạch khai thác nó. Chuyện Trí Viễn muốn có một kho gỗ quý lấy từ vùng núi nầy, một lần nữa, phản ảnh đúng con người thích ghi dấu lịch sử như đã từng thiết kế con tàu Hardy.

“ Ông cho chúng tôi một thời gian chuẩn bị.” Trác Lập trả lớiTríViễn.“Cóthểchúngtôicầntrởlạitìmgặpnhữngngưới Thượngtrongđơnvịcũcủatôi,sauđómớiquyếtđịnhđược.”

Hành trang theo hai anh em Trác Lập, Trác Bạt lên cao nguyênkhôngthiếucuốnsáchCâyCỏViệtThườngcủagiáosư Phạm Hoàng Hộ dùng tra cứu và sưu tầm một số mẫu cây gỗ. HọđếnthẳngTyLâmNghiệpcủamộttỉnhmiềnnúi.TrưởngTy ngườiNamThườngchuyệntròcởimở,khôngmàumèràođón. “ Tôi đã giải ngũ.” Trác Lập vào chuyện. “ Có một công ty ngoại quốc muốn có gỗ quý của rừng núi cao nguyên để lập một trại cưa lớn. Khi biết tôi từng phục vụ trong một đơn vị đóng quân ở vùng nầy , họ phái tôi lên đây thăm dò xem có thuậnlợihaytrởngạigìkhông.”

“Caonguyênnúinonbạtngàn,chúngtachưacóthờigian khaitháchết.Hiệnthờicóhaiphần.Chúngtôichịutráchnhiệm một phần. Phần kia vẫn giữ nguyên tình trạng cũ.” Trưởng Ty chobiết. “Tìnhtrạngcũlàthếnào?”

Rừng núi Pleiku

“Nhưanhbiết,vùngđấthoangsơnầylànơisinhsốngcủa hàng nghìn ngôi làng của những sắc tộc bản địa. Anh cũng khônglạgìhọ:dađen,đóngkhố,đichânđất,càrăng,căngtai, ănbốc…Họsốngthànhtừnglàng,gắnbóbềnchặtvớinhau.Họ không xem rừng là tài sản riêng của gia đình mà rừng là của Yàng, tức là của thần linh. Làng vay mượn rừng của thần linh đểlậplàng,làmrẫy,vàlàmnơisinhhoạt.”

“Tôimuốnbiếtcáchhọkhaithácgỗnhưthếnào?” “ViệcnầyTytôicũngđangtìmhiểu.Nếuanhquentiếpxúc vớihọ,anhnêntrựctiếpthìhayhơn.”

“Tôinghĩ,muốnlàmđượcgìcũngphảithôngquaTyLâm Nghiệp,nênmớiđếnđâytrướcnhất.Thửđặtvấnđề:nếucông ty ngoại quốc muốn hợp tác khai thác gỗ với Ty Lâm Nghiệp, chúngtôicóđượcưutiêngìkhông?”

“ Rất hoan nghênh. Vì muốn khai thác rừng cao nguyên phải có máy móc cơ khí hạng nặng,cần kinh phí lớn. Tôi biết công ty ngoại quốc có khả năng nầy, nhưng đất nước đang trongthờichiến,vấnđềanninhphảigiảiquyếttrước.”

“Giaiđoạnđầu,chúngtôimuốnkhaithácthămdò,sauđó mớitínhchuyệnlâudài.” “Kiểulàmtiểunôngchứgì?” “Vâng.Chúngtôikhôngvàorừngkhởiđộngnhữngcổmáy lớnlàmrungchuyểnrừngnúi,nhưngcóthểcungcấpmáycưa cánhân(personalchainsaw).”

“Tytôiđanggiảiquyếtchuyệnphárừngcủabọnlâmtặc. BọnnầychỉdámluồnláchvàovùngtráchnhiệmcủaTy,không dámđụngvàoranhgiớicủamỗilàngngườiThượng.”

“ Làm sao phân biệt được ranh giới giữa các làng người Thượng?” “ Gốc cây cổ thụ, con suối hay tảng đá lớn là những điểm nhấn họ dùng để đánh dấu đất của làng và thông báo với các làngkhác.” “LâmtặcsợdânThượngsao?” “ Lối sống rất nguyên tắc của họ không cho phép người lạ vượt ranh giới vào làng. Nếu một làng không đánh đuổi được kẻlạ,cáclànglâncậnsẽtiếptaychốnglạinhưchốnggiặcngoại xâm.Tìnhđoànkếtcủahọ,bọnlâmtặchiểurỏhơnaihết.”

“Cámơn.Tôisẽgặptrựctiếpcácgiàlàngđểhỏicáchkhai thác cây rừng của họ, có gì cần đến giúp đỡ của Ty tôi sẽ liên lạc.Đểkhỏimấtthìgiờ,chúngtôimuốnôngtrưởngtychobiết Ty Lâm Nghiệp có thể cung cấp cây gỗ khi chúng tôi mở trại cưakhông?”

“ Anhchờ tôimộtlát.” Ôngnhấcđiệnthoạigọimộtaiđó. Một người đàn ông bậm trợn, to con, mà tôi nghĩ là một kiểm lâmxôngxáo,xuấthiện. “ Có người dưới xuôi muốn mua cây gỗ ” Trưởng Ty nói với người đàn ông. “ Chúng ta có thể cung cấp thường xuyên chohọđượckhông?”

“Tyđãtổchứctừngnhómnhỏ,giaochỉtiêuvàorừngkhai thác. Nếu có khách hàng thường xuyên, các nhóm nhỏ nầy trở thành nhân viên khai thác gỗ của Ty như kế hoạch của ông TrưởngTy.”

“Tốt.”TrưởngTyquayquanóivớiTrácLập. “Anhcóthểtintưởngchúngtôi.”

AnhemTrácLậpđitìmthượngsĩgiàngườiThượngtrước đâylàthườngvụcủađơnvị.Mấuchốtđểtìmramanhmốiông nầy,TrácLậpdựavàohaicáitênlàAJarvàKonKlor.AJarlà tênngườithượngsĩgià.KonKlorlàtênlàngmàAJartừnggiải thíchchoTrácLậpbiếtđólàlàngCâygạo(klor:câygạo),nằm cạnhlàngKonHơNgo(HơNgo:Câythông).Làngcâygạogần làngcâythông,TrácLậpvừađivừanhắcthầm.LàngKonKlor vẫncảnhcũngườixưa,nhưchưatừngthấychiếntranhxẫyra ởđâyvìnằmkhásâutrongkhurừngvắng.TrácLậprảoquanh làng một vòng cố tìm gốc cây, tảng đá, con suối cũ đánh dấu ranhgiớilàng. TrôngthấymộtcôgáiBahnarcõngmộtgùicủi,TrácLậpbước nhanhđếnhỏitênôngAJarhyvọnggặpđượcngườicậnvệcũ trongđơnvịthámkích.CôgáiThượnglắcđầu,bảovàomàhòi già làng. Trác Lập nghĩ, già làng chắc đang có mặt trong ngôi nhà rông giữa làng và hỏi nhà rông ở phía nào, cô gái ra dấu bảohọđitheo.TrácBạtngởngàngbướcvàocănnhàgỗkhông

phảinhàrông,cóđôngngườiđứngquanhmộtbàgiàđangcầm một ống đu đủ thổi vào tai một đứa bé. Không khí trang nghiêmcủamộtbuổilễlạmắt.TrácLậprónrénđứngnépsau cánh cửa lớn, Trác Bạt đứng xa hơn bên ngoài. Dáo dát nhìn vào,không biết già làng là người nào trong đám đông, bất ngờ một lão Bahnar mạnh mẽ né bước qua mặt Trác Lập định vào nhà.Bấtchợtôngtadừnglại,nhìnnghiênquaTrácLập,cảhai nhậnranhau.Tứcthì,AJarkéoTrácLậpvàtôirakhỏicửađi vềphíatảngđálớn.

Thượng

phảithấymặtngườilạ.”AJarchobiết.

AJardẫnanhemTrácLậpqualàngbêncạnh,cólẻôngta khôngđượcphéplàmngưngbuổilễcủabàgiàtronglàngnầy. Họluồnláchquamộtkhurừngkhôngquárậmvàđếnmộtmô đất rộng là chỗ canh giữ những voi, bò kéo gỗ sau khi chúng làmxongviệc.Haichúvoivàmấyconbòđang“thưgiản”.AJar giơ cao hai tay làm hiệu. Một ông già Bahnar quắc thước đến

ngaybãiđấttrốnghọđangđứng.AJarnóigìđóvớiônggiàmột hồi lâu. Xong, ông già đến bắt tay Trác Lập thông báo : “Được rồi” và cười nói hồn nhiên , cái cười không khác gì diễn viên đóng trong phim “Thượng Đế cũng phải cười ” khi vừa chạy vừaquăngchainướclêncaogiữatrờixanh. TấtcảtrởlạilàngKonKlor,mangtheomộtsốmẫugỗsưu tầmđược.Buổilễtrongngôinhàkiađãchấmdứt.Nhiềungười tản mát ra đứng giữa đất vườn. A Jar đến gặp già làng và giới thiệuanhemTrácLập.GiàlàngnóigìđóvớiAJarmộthồilâu, cóđiềuTrácBạtthấygiàlàngnầycoi bộ làm việckỷlưỡng và thậntrọnghơn,vìôngcứđặtranhiềucâuhỏibắtAJartrảlời. Cuối cùng, an hem Trác Lập được thông báo, các nhóm khai thácgỗcủahailàngngườiThượngsẽcungcấpcâygỗquýcho công ty ngoạiquốc. Việc họ làm như thếnào anh em Trác Lập khôngcầnbiết,chỉnhậncâygỗhọkhaithácvàtrảtiềnchohọ. Nhưng việc nầy cần có hợp tác của Ty Lâm Nghiệp. Trác Lập bảoAJargiảithíchchogiàlàngbiết. Trưởng TyLâm Nghiệp tổ chức buổihọpcó cả thông dịch viênngườiThượngngồibêncạnh. TrácLậpthôngbáokếtquả chuyếnvàorừngtìmhiểuvấnđềkhaithácgỗtạihailàngngười Thượngdiễntiếnthuậnlợi.TrưởngTyvớitưcáchlàngườicó tráchnhiệmvớingườidânmiềnnúi,tỏraamhiểuvấnđề: “ Nhìn lui lịch sử, chúng ta còn nhớ một thời triều đình Hóa Châu đã đàn áp khốc liệt Thiên chúa giáo.Thời vua Minh Đức,triềuđìnhđãbắtđầucấmđạo.Đếnđờivuathứtư,từnăm 1848đếnnăm1860,ởBắcThường,cóhàngchụcgiáosĩbịtàn sátcùngvớihàngvạngiáodânbịlưuđàyhaybịgiết.Giáosĩvà giáodânmiềnTrungViệtThườngcũngkhôngtránhkhỏicuộc

truy sát này. Một số đã trốn lên lánh nạn ở vùng cao nguyên Trường Sơn . Người Việt Thường đến đây một thời gian thấy sinh sống dễ dàng nên bắt đầu định cư. Các giáo sĩ bắt đầu truyềnđạochodânThượng,lậpcáclàngCônggiáo,mởtrường học...NổibậttrongđócóHộiTruyềngiáo.”

Ngừngmộtlát,ôngnóitiếp: “CôngsứPhápđãtừngviếtvềtỉnhchúngtanhưsau:Đây làvùngđấtcủatươnglaivớinhiềucaonguyênmênhmôngđất đỏ phì nhiêu. Vùng đất rộng lớn nầy có dạng hình vuông mỗi cạnh khoảng 100km, trong tương lai hoàn toàn thích hợp với trồngcàphêvàtrồngbông.Hiệnnay,cuộcsốngchanhòaKinh –Thượngđãdầndầnđivàonềnnếp,chúngtakhôngphânbiệt Kinh–Thượngtronghợptáclàmăn…” Sau đó, ông đề cập chuyện hợp tác khai thác gỗ của Ty và hai làngngườiThượng: “ Kon Klor và Kon Hơ Ngo cứ làm theo khả năng, có được baonhiêucâyrừng,voibòkéovềtậptrungtạilâmtrườngcủa

Ty.Tysẽghisổ,tínhcôngtrảtiềnsòngphẳngsaukhichúngta đã bàn kỷ công việc hợp tác. Ty cũng thông báo cho công ty ngoạiquốcbiếtđểhọtrựctiếpgiaotiềnchongườiThượng.” ChuyệnTrácLậplêncaonguyêntìmhiểuviệccungcấpgỗ xemnhưđãdànxếpxong. Anh em Trác Lập trở về trường Hạo Nhiên báo cáo trực tiếp với Trí Viễn và Chinh Văn. Với Trí Viễn, ông đang chủ trương mở rộng Công Ty Đông Việt đang kinh doanh in ấn và vănhóaphẩm,naymuốnsápnhậpcácsảnphẩmgỗmỹnghệvà gỗ xây dựng vào chung hoạt động, nếu có thêm nhà máy cưa. ChinhVănlạiquantâmđếnhọcthuật:muốnmờinhàdântộc học Georges Condominas mở khoa nầy để tiếp tục lên cao nguyênnghiêncứuvềcọngđồngcácdântộcthiểusố. TrácLậptrìnhbàyxongkếtquảchuyếnđi,TríViễnvuivẻ hỏi:

“Dựđịnhcôngviệcsắptớicủaanhnhưthếnào?” “ Họ chỉ cung cấp cây gỗ đã khai thác . Chúng ta phải có phương tiện lên chỡ về. Trở ngại trênđường vậnchuyển phải giảiquyếtlàvấnđềanninh.” TrácLậpnêuvấnđề. “ Cần đi theo một lộ trình riêng ” Với nhản quan sắc bén của con người kinh doanh, Trí Viễn chỉ nói thế. Ông bảo Trác Lậpcứxúctiếncôngviệc.Mọichuyệnsẽđượcgiảiquyết. Quả đúng như lời Trí Viễn, chuyến gỗ đầu tiên từ Ty Lâm NghiệptrêncaonguyênvềThủPhủ,chiếcxevậntảihạngnặng chạytrênconđườngdohaiphíaNam vàBắcThườngdànxếp saođómàTrácLậpkhôngthấybấtcứtrởngạinào.Nếucótrở ngại, xét hỏi gì trên đường, cứ việc điện thoại về trường Hạo Nhiêngiảiquyết…

Nhà máy cưa thành hình, nằm khuất trong một góc làng Trung Châu ngay dưới chân núi, hoạt động rầm rộ với nhiều nhân công Kinh – Thượng do Trác Lập điều hành. Vài tháng sau,bộphậnsảnxuấtđồgỗnộithấtmỹnghệhìnhthànhtrong công ty Đông Việt, việc quản lý giao cho chú Nghiên. Chú Nghiên chuyển đổi công việc từ văn phòng Hội Hồng Thập Tự QuốcTếquaĐôngViệt,dotrướcđâychúlàmộtviênchứccảnh sát Nam Thường đã nghỉ việc. Trác Bạt không hiểu lý do nào, khi chú Nghiên chuyển qua Đông Việt chừng mấy tuần

Condominas.KhôngphảilàchuyênngànhcủaTrácBạt,nhưng loạt bài khảo cứu về các lễ hội, thói tục người Thượng đăng trên Văn Cầm đã làm chàng chú ý. Lễ hội, thói tục thì vô số, nhưngcáiốngđuđủthổivàotaimộtđứabémàchàngtrựctiếp chứngkiếnmớilàniềmvuihiếmcókhiđọcbàibáo“TụcThổi Tai”củangườiBahnar…

Trước khi làm lễ thổi tai, một nghi thức đơn giản được thực hiện sau vài ngày đứa trẻ ra đời là cho nó ăn cơm (Sẽm Por). Bé mới chào đời không thể ăn cơm được, các bà mụ sẽ "làmphép"bằngviệclấymộtítrượughè,cơmvàmộtchútgan củacongàquệtvàomiệngbévớimongmuốnnólớnlênsẽhay ăn,maulớnvàkhoẻmạnh. Thậtra,ngườiBahnargọi"lễthổitai"làuốngrượuthổitai (tiếngBaNagọilàEtHlômđon).Sinhrađứatrẻ,ngườitacầu mongnónhữngđiềutốtđẹpbằngnghithứcthổitainó.Họnghĩ rằng,saulễthổitai,đứabésẽđượcthầnlinh,giađìnhvàcọng đồng đón nhận nó là một thành viên mới của thôn làng.Đây

cũnglàdịpbàconđếnchiavuivàtrảơnbàmụđãgiúpchomẹ trònconvuôngtrongngàysinhnở. Nghithứcthổitaichỉđượcthựchiệnkhiđứatrẻphảiđược ít nhất một tháng tuổi và muộn nhất là lúc 3 tháng tuổi để người mẹ và con mới sinhđủ khỏe mạnh và cứng cáp khi làm lễ.

Trước ngày làm lễ thổi tai, gia chủ chuẩn bị một con heo lớn, nhà giàu thì mổ bò, trâu rồi mời bà con, anh em trong họ hàng,xómlàngđếndự.Bàmụcùngvớigiađìnhđượcmờiđến từsángsớm,dùlễthổitaithườngđượctổchứcvàobuổichiều. Lễvậtbắtbuộcphảicótrongnghilễgồm3ghèrượu,3con gà dành cho bà mụ, chồng con bà mụ và một con gà thái sẵn cùngvớimộtítthịtheođượctháirađặttrongládâu. Saubữaăn,bàmụbắtđầutiếnhànhlàmlễ.Chamẹvàđứa bé ngồi quanh ghè rượu. Bà mụ dùng một cái ống dài khoảng 30-40 cm, rỗng hai đầu và thổi vào hai tai đứa trẻ. Nếu không cóống,bàmụúphaibàntayvàonhaurồithổinhẹvàotaiđứa bé.Khi thổi tai ,bà mụ cầu xin Yàng (các thần linh) cho đứa bé có sức khỏe, có cái đầu thông minh, sáng suốt; có cái tay, cái chânchămchỉlaođộng. Nếulàcontraithì“cáitaytrongnhà,cáichântrongrừng”. Tức là khi ở nhà thì phải biết đan lát, chế tạo những vật dụng laođộngsảnxuấtchogiađình;cònkhiđirừngthìbiếtcầmcái nỏ săn bắn, khi đi rẫy phải biết cầm cái rìu, cái cuốc để trồng hái;phảibiếtcầmcáigiáođểbảovệlàng,phảilàmđượcnhiều việclớnvàđượcmọingườikínhnể. Còn nếu là con gái, bà mụ sẽ cầu xin cho nó lớn lên được xinhđẹp,biếtquaysợi,dệtvải,giãgạo,giữchocáibếpluônđỏ

lửa,biết giọt nước đầulàng đểmỗisángthức dậylấynước về nấucơmrồigiặtquầnáochocảnhà… SaukhikhấnxinYàng,bàmụsẽlấymộtchútrượuquệtlên miệng đứa bé, nhai một ít gan gà, gan heo cho đứa bé ăn rồi traođứabélạichongườimẹ.Đócũnglàlúcnghilễkếtthúcvà mọi người bắt đầu chuyển sang ăn uống tới khi nào say mới thôi,bàmụluônlàngườiđượckínhtrọngmờiăntrướcnhất. Tục thổi tai là nét văn hóa đẹp và thiêng liêng mà người Bahnarđãnốitiếptruyềntừđờinầyquađờikhác… Trong một buổi họp đầy đủ nhân viên công ty Đông Việt, Trác Bạt nhắc lại Tục Thổi Tai của người Bahnar. Thấy ông Ngãicườiđùa giữađámđông,TrácBạtkhôngbiếtôngđịnhtô màugìcholàngTrungChâu?

LÀNG XÔI ĐẬU

ngoàinguyêngốcbằngdây kẽmgai,trehoặcbụigai,naychỉcònvươngvãinhữngsợithép vàcácđốngđấtlônhôbêncáclũytre.Vòngtrongtrướckiađắp đất,trêngắnkẽmgai,naychỉcònthấpthoánghìnhảnhcũvới cỏhoangmọcloanglỗtrêncácmôđất.TrácBạtkhôngnhậnra dãy hào sâu khoảng hơn một mét cắm chông nhọn của ấp cũ.

Các chòi canh hoặc các cỗng ra vào ấp hoàn toàn bị đập bỏ khôngcòndấuvết. Ấp Chiến Lược Ngôilàngnầythuộcvùngxôiđậu,banngàyngườidânNam Thường vô ra bình thường, cung cấp hoặc trao đổi thuốc men vậtdụngtừcáckhuphốHóaChâu,banđêmấphoàntoàndưới quyền kiểm soát của dân quân địa phương thuộc phe Bắc Thường. Buổi sáng vào làng khoảng mười giờ, trời xanh mây trắng vắt vẽo trên đầu núi, Trác Bạt gặp dân làng rải rác trên cácrẽođấthẹp,xómnhỏhoặcbêncácthửaruộngcòntrơđất hoangsaumùagặt.LúcđoàncôngtácICRCvàongôiđìnhgiữa làng,chànggặpmộtcậubétrêndướimườituổivà hỏinóbiết ôngNgãi ở làng nầykhông.Nócho biếtmẹnó làchịông Ngãi. Hỏi ra mới biết ban ngày cậu bé, vẫn đi bộ sáng sớm đến học lớp Nhất trường Tiểu Học An Sinh cách ấp nầy 8 câysố. Nhận ra nó có thể kể vài chuyện lạ gì đó trong ấp xôi đậu , Trác Bạt hỏi nhà ở của bé đi bộ về có xa không. Nó hào hứng, nói với

chàng,đểcháuđưachúvềgặpmẹcháu.Nónóimẹnócầngởi quà cho bà con ở Hóa Châu và hỏi chú mang giúp về được không ? Chàng hỏi quà gì, nó nói mấy gói sim rừng. Chàng gật đầu làm như đồng ý để có dịp tiếp xúc với người dân ấp xôi đậu.Ngườimẹrấtvuiđượcgặpdânkinhthànhghéthăm.Trác Bạtchàobàvàhỏingườinhàđiđâuhết.Chàngkhôngphảiđối mặt với những gì gọi là bí mật trong căn nhà mái ngói tường xiêunầy.Hìnhnhưgiađìnhhaimẹconđãsinhsốngdướibóng của“hoàngtriều”quenthuộcxaxưa.Họcóliênhệgìđóvớiphe ruồngbốbanđêm,chỉlànạnnhâncủangườidânNamThường mộtcỗhaitròng.Thấycậubéhướngmắtnhìnchămvàomình nhưchờđợiđiềugì,TrácBạtcườicười,nóiđùa:

“Cháulàmdukíchđượcchưa?”

“Cháuchưađếntuổidukích.”Cậubécườiđáp. Thấy nó định nói gì đó, bà mẹ tiếp lời như thay nó nói chuyệnvớichàng. Bàkhôngngầnngạikểhết câuchuyệnnuôi giấucánbộ ngàyxưa ở vùng xôiđậunầythờicòn dướiquyền caitrịđêmngàycủavịvuacuốicùngtriềuNguyễn. “Thằnganhnómớicónhiềuchuyện,chứnóbâychừchưa có chi.” Bà bắt đầu câu chuyện. “ Nhà tui khi xưa từng có một cănhầmbímậtđàophíadướibànthờôngcố.Thằnganhnócó nhiệmvụmangcơmchocánbộ,saunầynókểlạichomấyông kýgiảgìđóghiđểđọctrênĐàiPhátThanhBắcThường.Nónói buổi sáng trước 10 giờ nó lên nhà, thường thấy cán bộ không biếttừđâu,rangồichồmhỗmdướigầmdivanđọctàiliệuchữ nhỏlitinhưconkiếntrênmảnhgiấychỉbằngbàntay.Tuibiết đó là tài liệu bắt buộc cán bộ phải học để mỗi tối đi tuyên truyền cho dân quê các làng trong vùng. Căn hầm tại nhà nầy

312

không phảichỉnuôigiấumộtông,màthayđổiliêntục. Cóthể đêmnầyông AghéngủthìđêmsauôngBthayphiên.Tuiphải canh đúng giờ khoảng từ nửa đêm, chờ một bóng ma lủi thủi bước rất nhẹ vào hiên nhà phía sau gần giếng nước, mở nhẹ cửađưabóngmavàonhàdẫnđếncănhầm…” “Nuôigiáucánbộ,báckhôngsợsao?”Chànghỏi. Hầm Bí Mật “Khôngnuôicũngkhôngđược.”Bàphântrần.”Ôngnhàtui là con địa chủ to trong làng, có hơn mấy chục mẫu ruộng của ông nội để lại. Mấy ông cán bộ nầy có xa lạ chi mô, hầu hết là những người sống trong vùng biết rõ nhà tui. Một hôm bất thìnhlìnhcóngườivàonhàkêugọigiúpnước,đánhđuổithực dân.Sauhômđó,giađìnhtuibịmộtphenhoãngsợ.Nửakhuya tối trời có một nhóm vài ba người không biết từ chỗ mô xuất hiện,bắtloagọiđíchdanhtênnhàtuilàđạiđịachủcónợmáu vớinhândân.Sợquá,sángmai,nhàtuitìmđếncậuemởlàng bênhỏicáchgiảiquyết.CậuNgãi,têncậuem,làcảmtìnhviên

tác, e ông nhà sẽ khôngởyên.Vậylàcănhầmbímậtđượcđàobêndướibànthờ ôngcốvàomộtđêmtốitrờimưanhưtrútnước…”

Nóixongmộthồi,thấyTrácBạtmuốnthắcmắcgìđó,bàkể tiếp:“Nhưngđượclòngbênnithìmấtlòngbêntê.Bênnibên tê bên nào cũng có chỉ điểm.Nhà tui bị bắt giam vào lao Hóa Châu,bịtratấndưchếtthiếusống,trởvềthântànmadại.Mà đâuphải lao tù một lần.Bịxét hỏi lên xuống năm bảybận, trả lờikhôngxuôibịtốnggiamlạihailầnnữa.Ruộngvườnnhàtui bán lần bán hồi hết. Đến khi ấp chiến lược bị phá, gia đình tui trởthànhvôsản.Sốngmấthồnmấtvía.Conmèosờsờđómà

ngườita bảođó làconchó,mìnhcũng phảinóilà conchó…” “ Bácnhàđâurồi?”TrácBạthỏi.

“ Nhà tui theo vợ hai lên sống trên kinh thành Hóa Châu. Chuyệnnầytuiđồngý,chophépnhàtuitựdo...” Trác Bạt thoáng nghĩ ông nhà nầy giải quyết rất gọn chuyệngiađình.Tiềnbánhàngchụcmẫuruộng,ôngmanglên thànhphốsốngvớivợlẽvàchiachomẹconvợcảmộtsốvốnở lại vùng xôi đậu để giữ lấy nếp nhà. Cũng có thể do mưu mẹo củaôngNgãibàychongườianh.

ThấyTrácBạtghichépsổtaynhiệttìnhquá,bàmẹkhông muốndàidòng: “ Chú khỏi viết. Để tui cho chú cuốn cassette ghi chương trìnhđọcchuyệntrênĐàiPhátThanhBắcThường.Contuihắn kể hết cuộc đời hoạt động của hắn. Chú mặc sức mà viết.Tui khôngcầnbăngcassetteni,vìđãcónhiềubứcthưhắngởivới nétchữquenmắtvànhữngtấmảnhgiátrịcủahắn.” Trác Bạt nhận cuộn băng cassette dù biết rõ mục tiêu Đài Phát Thanh Bắc Thường không phải dành cho chàng. Để khai thácdịpmayhiếmcó,TrácBạtdòhỏibàmẹcólầnnàobàvào sâu trong một làng hoàn toàn thuộc chính quyền cách mạng không.BànóiđãtừngtheoôngNgãivàolàngAnMậtnằmsâu trongvùngnúiRậm.Mộtýnghĩlóelêntrongđầu,TrácBạthỏi ýkiếnbàmẹcóthểgiúpchàngvàolàngAnMậtđượckhông.Bà suynghĩmộthồilâu,bảochàngphảibáotrướcmộttuầnđểbà hỏi ý kiến ông Ngãi. Nhưng chắc chắn một điều, Trác Bạt phải cógiấytờchứngminhlànhânviênICRCvàởtrongnhómcông

tác nhânđạo.Chàng sẽcó dịp hành nghềbáochíhấpdẫn,hào hứng… Cámơnbàmẹ,TrácBạtquayquahỏicậubé: “CháunhảySol-La-Solgiỏilắmphảikhông?“ “ Không. Cháu chỉ xem người ta nhảythôi.” Cậu bé kể. “ Ở đây không tổ chức múa hát.Mỗi lần có tin, bọn cháu bốn năm đứa phải băng đồng lội ruộng đến coi hát múa tận làng Triều Đẫu. Làng nầy toàn cả dân cách mạng. Buổi ca múa khi thì tại sânđìnhlàng,khithìtạivườnnhàôngBưởiThính,cólầndiễn ragiữađámruộnghoang.Vuilắm.Buổimúahátnàocũngcăng hình ông râu xồm và ông sói đầu trên cao…” Nó nói vậy Trác Bạtcũngbiếtđólàhìnhnhữngôngnàorồi.

Địa Phương Quân VNCH

“Coinhiềulần,cháucóthuộcbàihátnàokhông?”TrácBạt hỏixemnónhớgì.

“Chúhỏichilạrứa?”Nóhỏilại. “ Chúmuốnnghebàihát có hay không.Nếucháuhátchú nghe,chúsẽthưởngquà…”TrácBạtkhuyếnkhíchcậubé.

“Cháuchỉbiếthaibàithôi.” Vànócấttiếnghát.Nghequa chàng nhớ ngay đó là hai bài hát trong các hoạt cảnh Cấy Lúa và điệu nhảytuyên truyền tình hữu nghị ,như ngày nào chàng đãbiếttạiquêlàngcũ. Trác Bạt hỏi bà mẹ ở đây có tiêu dùng đồng bạc Nam Thườngkhông,bàbảocánbộcũngcótiềnnầytrongtúi.Trước khi rời khỏi nhà, chàng tặng bà mẹ và cậu bé một ít tiền đồng NamThường. Cậu bé đưa chàng trở lại sân đình. Nhóm công tác ICRC cũnglàmxongcôngviệcnhânđạo…

cóthểbiếtđượcngườitanóigì. Trác Bạt chỉ muốn biết sinh hoạt đờisốngbìnhthườngbêntrongkhuchiếm đóngcủa Bắc Thườngtừcuộnbăngcassttephátra… “ Bắt đầu thời thiếu nhi, tôi được người của Bắc Thường đưavàorừng,dướichânnúiSim,đểgặp tổcôngtác.Họgiảng lýdovìsaotôiphảivàođội.Khoảng9thángsau,họlàmlễkết nạp.Địađiểmkếtnạplàmộtđámcỏtranhvàimétvuôngđược ép bẹp xuống dưới chân núi Sim. Tôi đứng dưới cờ và tuyên thệ,trởthànhmộtthiếunhihoạtđộngchoBắcThường.Tôivẫn nhớ mãilờidặncủa ngườihướngdẫn:"Khituyênthệemnhớ làđọclờituyênthệxong,thìhôxinthề3lần,nhưngnhớlàđọc nhỏthôi,khôngthìlínhtrênnúiSimcóthểngheđược…".Kểtừ đó, tôi được mấy anh Bắc Thường giao nhiệm vụ. Với tuổi 11, tôicóthểlânlatìmhiểuthôngtinvềquânđộiNamThường,vẽ bản đồ nhà nào có người theo Bắc Thường, nhà nào có người trongquânđộiNamThường,cáctintứcmớilạởđịaphương… BiếtthôngtinnàotôibáochocậuNgãiđểcậulàmviệctheohệ thống.Công việc củatôi rấtdễvìgia đìnhtôi không có aitheo BắcThường,cậuNgãicũngkhôngbịnghingờgì.Nhưngrồirủi roậpđến.CánbộBắcThường dẫnhaiđứatôivàorừnghọclớp cảmtìnhđoàn.Trướckhirakhỏirừng,anhnầynhờngườibạn mangvềkhuphốHóaChâusửacáiđồnghồNhậtbản.Khitrở về thì bị bại lộ, người ấy bị bắt giam ở nhà lao huyện Bến Trong, bị đánh đập, tra khảo. Đây là dịp cán

củamộtgiađìnhđể đưa vàokhugiảiphóngBắc Thường. Làm thếnào đưa tủ sách này qua các trạm gác? Chúng tôi bọc sách trongtúinylonrồinhétvàogiữanhữngbaophânheo.Haiđứa thồ, đẫy các bao phân trên xe đạp.Tới trạm , lính gác chận lại, nghingờ,dùngcâythọcvàonhữngbaophânlàmbốcmùihôi, hết chịu nổi,họ cho hai đứa tôi qua trạm. Đội công tác khen chúngtôicanđảm,thôngminh,đãhoànthànhnhiệmvụ.Được khen, nhưng cũng bị chê trẻ người nông nổi không hỏi ý kiến cấp trên. Nguyên hai đứa tôi bàn nhau lấy cắp khẩu súng lục củaôngxãtrưởng.Ôngnàylàchacủamộtngười trongnhóm bọn tôi. Chúng tôi thường tụ tập vui chơi với nhau, và qua người này nắm thông tin về ông xã trưởng. Khi đến nhà ông này,bọntôibiếtđượcvịtríkhẩusúngôngấycấtgiấu.Chuyện lấy cắp khẩu súng không có gì khó. Chúng tôi hăm hở mang súngvềgiaochotổtrưởng.Đâungờ,đãkhôngđượckhen,còn bịphêbìnhrấtnặng.Vìlàmnhưvậy,rấtdễbịlộgâynguyhiểm chocảbọn.Nghe xong,haiđứatôisợquá,tìmcáchtrảsúngvề chỗ cũ. Khổ nỗitrả vềcònkhó hơnlấycắp. Rất maychúng tôi cũngquađược.Mộtbàihọcnhớđời! Tôi nhớ có lần độicông tác báo là sắp có chiến dịch, đánh trận lớn. Họ yêu cầu trong làng chuẩn bị một con heo để làm lươngthực.Mộtbàmẹđãnuôimộtconheothậttođểdànhcho đội công tác. Thế rồi ,vào một đêm, tôi không nhớ chính xác ngày nào, tổ công tác vào làng, ghé nhà bà ấy lấy heo. Nhưng con heo to quá, mà bắt đi thì sợ heo kêu sẽ bị lộ. Nên anh tổ trưởng lấykhẩuK54đưasátvàolỗtaiheo,nẻmộtphát.Tiếng nổ đanh gọn vang lên, họ mang heo rời ấp trong đêm tối. Gia đình bà ấy lo lắng suốt đêm ,không ai ngủ được. Trời vừa mờ

sáng,cảnhàbàdậysớmđikiểmtracoiđêmquacócòndấuvết gìđểlạithìxóagấp.Thấynhữngvệtmáucủaheochảytừnhà tớisuốtchặngđườngđi,bàđãlấycátkhỏalấpmọidấuvết.Có lẻ do tiếng nổ chat chúa, lính Nam Thường ở bót gác ấp chiến lược đã phát hiện ra thủ phạm. Qua phân tích điều tra họ biết được gia đình bà ấy chính là nơi liên hệ với Bắc Thường . Khi họbáocáochocấptrênvềmộtgiađìnhđãcungcấpheochodu kíchthìtổchứccũngđưabàấyditảnngaytrongđêm.Khivào đến chiến khu, bà ấy mới biết bót gác báo cáo trên máy vô tuyến PRC-25 nên tổ công tác đã dò được sóng vô tuyến để nhận thông tin này và kịp thời đưa bà thoát nạn. Câu chuyện nầytôinghebàấykểlạikhivàochiếnkhu.

Minh họa Đội Thiếu niên Du kích vùng sâu Cònnhớtrênđườngvàochiếnkhu,chúngtôibịtrựcthăng quần sát bên trên, bắn liên hồi hơn mấy chục phút. Chúng tôi chạy núp trong vườn chuối nhà dân, suýt mất mạng. Vào căn cứ,trong lúc chờ giao liên đưa vào khuBắc Thường , công việc củatôilàtiếptếlươngthực,đạndượcchocácđơnvịchiếnđấu. Những ngày ở căn cứ cho tôi nếm trải nhiều điều mới lạ. Gần như mọi sinh hoạt của tôi đều phải thay đổi: từ việc ăn, ngủ, đến tắm, giặt… Ở căn cứ không thể thắp đèn sáng như bình

thường. Những cây đèn dầu bé tí làm bằng chai thủy tinh với bấcđènlàmtừviênđạncarbin,phíatrêncónắpvặn.Tắmgiặt thì xuống suối nước trong. Dụng cụ sinh hoạt thông thường như thau, chậu giặt áo quần, mái che sương gió để ngủ… đều dùng tấm nylong. Những bữa cơm đạm bạc đi lại chỉ có rau rừng, muối mè, đậu phộng;hiếm lắm mới được bữa thịt rừng. Tôivẫnnhớnhiềukỷniệmvớianhembịthương đangđiềutrị ; với anh em công tác vùng địch trở về… Căn cứ nầy như một trạmtiềntiêukếtnốivùnghậucứvớimặttrậntiềnphương… HànhtrìnhtừcăncứvàovùngBắcThường phảiquanhiều trạm giao liên. Từ căn cứ, tôi phải đi suốt một ngày mới tới trạm giao liên đầu tiên. Đến trạm, ăn cơm với vài người gác trạm.Bữacơmrấtngonvớirautàubaynấucanhvàmăngrừng kho.Ngàyhômsauthìcóngườitừtrạmgiaoliênkhácđếnđón tôi tới trạm kế tiếp.Cứ thế, trải qua khoảng năm , sáu trạm… Nhữngngườidẫnđườngtrởthànhthânquen. Suốt hành trình cứ phải băng qua những cánh rừng rậm, rừngchồi,trảngtranhtrảidàingúttầmmắtởphíaNam.Rừng thâmsâukhôngđángsợbằngnhữnglúctrênđầubỗnggầmrú máy bay Nam Thường vãi bom đạn bất ngờ. Tôi vẫn đi xuyên quavùngchiếnsựđangdiễnraácliệtnhưvậy.Banđầucònsợ hãi, sau thì bình thản, lúc nào cũng ở tâm thế như mỗi ngày thứcdậylà ngàycuốicùngđược sống.Vìthế,cứtớitrạmgiao liên nào, sau khi tắm rửa, cơm nước xong, tôi lại mang đàn ra đánh cho bà con nghe như một lời cảm ơn hoặc lời chào vĩnh quyết... Cuối cùng , sau mấy tháng, tôi chính thức ở khu Bắc Thường an toàn. Mẹ tôi vẫn ở căn nhà cũ trong vùng xôi đậu

trong lúc cha tôi sống âm thầm với bà vợ nhỏ trong một ngôi nhàấmcúngcủakhuphốHóaChâu… Cuộc chiến sắp tàn, tôi được chuyển đến một lớp học đặc biệt10họcviênđểđượchuấnluyệntrởthànhgiáoviên.Ngay ngàyđầutiên,đãcómặtbathầycôgiáođượcTyThôngtinvăn hóa giáo dục tỉnh cử về. Lớp học thật đơn sơ, xuất hiện dưới tánrừng,bên cạnhnhà cấpdưỡng,nhà ăncùng một quản lý và một cấp dưỡng. Tổng cộng 16 con người ấy vừa dạy vừa học, vừa sản xuất, vừa làm bất cứ công việc gì có thể giúp nhân dân.Tôi nhỏ tuổi nhất lớp lại mang bệnh sốt rét kinh niên. Có lần đang giữa buổi học, cái lạnh sốt rét bỗng nổi lên, tôi lăn kềnhragiữalớp,cảlớpvộilấythuốcchotôiuốngvàtrùmmền lên.Quacơnsốtrét,tôilạingồidậyhọctiếp.Saulầnấy,tôiđến lớpbaogiờcũngmangkèkètheochănmền,cònthuốcký-ninh thìđểsẳntúiáo.Sắcmặttôilúcnàocũngtáimét,đúng“chính hiệu”làdânsốtrét.Tronglớp,cũngcóhaingườikhácbịsốtrét nhưnghọlớntuổikinhnghiệmhơntôi,biếtchămsócbảnthân hoặcsứcđềkhángcaonênkhôngvậtvãnhiềunhưtôi. Đểcảithiệnsứckhỏe,nângchấtbữaăn,cácthầygiáo,giáo sinhtrong lớp hay tổ chứcđi bắncá haysănbắt thúrừng vào những lúc nghỉ học, những lúc giúp dân. Lớp học chúng tôi ngày ấy ở trong vùng có nhiều con suối, cá lội đầy dòng, con nào con nấy to một ,hai ký. Tôi thường theo giáo viên mang sungAKđibắncáhoặctátcádướiđìa.Nhớnhấtmộtlần,giáo viênsănởđâuđượccongiộc,mangvềlàmđủthứmón,ănmột bữangonnhớđời.Lớphọcmãnkhóasauhaitháng! Phầnlớn 10 học viên chúng tôi tỏa về các vùng quê để dạy các em thơ biếtchữvàbổtúcvănhóachonhândân.Trongtôicònđọnglại

hìnhảnhdướicánhrừnggià,cómộtmáitrườngsưphạmđơn sơ…”

Nghexongcâuchuyệnkểlạitrongbăngcassette,TrácBạt tìm cách gặp mặt “thằng anh con bà mẹ vùng xôi đậu”. Chàng theo nhóm thiện nguyện lần trước trở lại gặp bà mẹ. Bà nhờ một giao liên dẫn đến một thôn ấp thuộc Bắc Thường, hỏi thăm,họnóinóđãđổiquadạyhọcởmộtvùngkhác,nếuchàng muốnbiếtgì,họsẽgọimộtcôgiáođangdạytrongthônnầy.Cô ấyởtrongnhóm10họcviênconbàấy.

Minh họa “ông Ngãi” và cô giáo vùng sâu

“

Ôngphảihỏilãnhđạo.” TrácBạtdựtínhviếtmộtphóngsựhấpdẫnchờdịpthuận tiệnphổbiếntrênbáochíNamThường,nhưngkhôngthểkhai thác gì được với cô gái nầy. Hỏi gì cô cũng bảo “ Ông phải hỏi lãnh đạo”. Cuối cùng, chàng đề cập đến các chiến thắng vang dộinóitrênĐàiPhát ThanhBắcThườngvà hỏitrườnghọccó tổchứcliênhoangìkhông,côtachobiếtchỉnhữngchiếndịch lịch sử mới được “ở trên” xuống chỉ thị. “Ở trên” có nghĩa là những cán bộ cao cấp quan trọng. Chàng liền nghĩ, có lẻ chưa bao giờ cô gái nầy nghe ai nói đến cái từ “bánh vẽ” như dân NamThường...

“ Các buổi liên hoan văn nghệ, các cháu học sinh thế nào cũngđượcănbánhvẽ.”

“Bánhvẽlàbánhgì?”Côtahỏilại. “Làloạibánhngọtdùngđểăntrongcáccuộcvui.”TrácBạt trảlờivàcámơncôgiáo… BàibáotrênđâyTrácBạtđãgiaochoBanBiênTậptạpchí Văn Cầm. Không biết chủ nhiệm Nguyễn Hiến có cho đăng không…

c nhiều lãnh vực khác nhau như giáo dục, văn học, ngữ học,triếthọc,lịchsử,duký,gươngdanhnhân,chínhtrị,kinhtế ...Viện Trưởng Chinh Văn đã từng mất công thuyết phục, ông mớinhậnlời… ChinhVăn sắplênđườngthamdựmộtcuộchộithảoquốc tếcầngặpbanbiêntậpVănCầmtrướckhiđi. Ban biên tập đến phòng làm việc của viện trưởng Chinh Văn trên lầu một để bàn về tương lai của tờ tạp chí. Bốn năm

của Việt Thường . Ủy Ban Từ Điển Văn Học Quốc Tế không có niềm tin với các Hội Văn Bút của nước nầy, nên họ không gởi giấybáo.NgườitađãcólòngtinvớiTrườngHạoNhiên,mong báccùnganhemsẽhếtsứccôngminh,đánhgiáđúngtàinăng vàảnhhưởngtừngnhàvănởđâyđểhọxứngđángcótêntrong TừĐiểnVănHọcQuốcTế…” Chinh Văn trao cho cụ Hiến bức thư của Ủy Ban Từ Điển QuốcTếgởichoHạoNhiên. “ Cũng xin các bác chuẩn bị cho.” Viện trưởng nói tiếp. “Như các bác biết Trường Hạo Nhiên vừa vượt qua bước khó khănđầutiênlàkinhphíxâycấttrườngmới.Chúngtađãchọn đượcđốitácđónggópkinhphíxâydựng,nêncơsởmớihoàn thành được như hiện nay (đây là cách nói đặc biệt của người lãnhđạo.ThậtramọichiphíđềudomộttayTríViễnloliệutất cả). Chúngtathuêđấtcủakhuônviênhơn90hectanầytrong 50năm.NhưngchúngtachỉmớithànhcôngvềmộtphíaNam Thường.PhíaBắcThườngđanggâyáplựcbuộcchúngtaphải làm theo điều kiện họ đưa ra. Sở dĩ họ làm khó dễ chúng ta vì phần đất phía tây của khuôn viên trước đây là một ngôi làng xôi đậu được phía Nam Thường đền bù giải tõa và giao cho HạoNhiên.Phíabênkiachorằnghọlàchủnhâncủangôilàng cũ.Họlénlútchongườiđếnhămdọachúngta…” Tiếp theo, Chinh Văn cho biết : “ Vấn đề không phải là họ đòi đền bù bao nhiêu, mà họ không muốn Trường chúng ta hiệndiệntạiđây.Chúngtasẽphảigiảiquyếthaivấnđềrắcrối liênquanđếnchínhtrịgiữahaiphíađốiđịch.Đólàtrườngphải cóđượcquychếtrunglậphoàntoànvàchủnhânpháplýcũng

phảilàtổchứcquốctếtrunglập.Chúngtôichuẩnbịchuyếnđi nầy với một đoàn chuyên gia luật quốc tế để tìm hiểu và tìm cáchgiảiquyết,ngoàichuyệnhộithảo…TươnglaicủaVănCầm thế nào chúng tôi đã bàn sơ qua với cụ Hiến, trước mắt Văn Cầm vẫn hoạt động bình thường.” Viện trưởng kết thúc. “ Có thể vài ngày nữa sẽ có bộ phận văn học, truyền thông quốc tế đến sắp xếp chuẩn bị hoạt động. Bộ phận nầy thuộc Khoa Báo Chí Truyền Thông của Đại Học Hạo Nhiên, Văn Cầm không có liên quan gì .” Nói xong, Chinh Văn im lặng chờ cụ Hiến lên tiếng.

Dịpnầy.”CụHiếnnói.“VănCầmđịnhtổchứ

đoànđangchờgặpviệntrưởng… ***

ChinhVănlênđường,NghiônggọingaycựuHiệuTrưởng trường Quốc Hữu Lê văn Hanh ở Hóa Châu , bảo cần vào gấp Thủ Phủ để dự họp. Hai năm trước, Lê văn Hanh bị bãi chức hiệu trưởng do quá trực tính đến gần như cực đoan. Ông đã thẳngthắnđứngdậyphảnđốitrongmộtbuổihọpvớiđạidiện chínhquyềnyêucầucáctrườnghọc,trongmỗilớpphảitreocờ lãnh tụ quốcgia,nóirằngkhông đượcdùng giáodụcđểtuyên truyềnchínhtrị.TriếtlýNhânBản,Dântộc,KhaiPhóngcủanền giáo dục phải là định hướng cho con em chúng ta. Con người trựcngônđóbịbãichức.CósựlạlàsaukhiLêvănHanhkhông cònlàm hiệutrưởng QuốcHữu,ngườitalạilàmtheo lờiphản đốicủaông,nghĩalàkhôngcóchuyệntreocờlãnhtụtronglớp học. Câu chuyện Lê Văn Hanh trở thành chuyện anh em trong nhà“nóithậtmấtlòng”,chỉthếthôi.Nghiông,hơnaihết,hiểu rõconngườinầy,nênmuốnôngấycómặttrongbuổihọpbàn vềtưcáchcácnhàvănViệtThườngMiềnNam. Chương trìnhlàm việc của Ban Biên Tập Văn Cầm sẽ diển ratronghaingày.Ngàythứnhất họpbàntạiphòngkhánhtiết

củatạpchíVănCầmđểlậpdanhsáchnhàvănđưavàotừđiển danhnhânvănhọcthếgiới.Ngàythứhaitổchứcbuổihộithảo bànvềkhủnghoảngvănhọc.

Tranh sơn dầu cuộc gặp gỡ văn học Ba Tư

Hôm nay bầu chọn danh nhân. Hơn ba chục người dự họp,baogồmsáukýgiảkỳcựuhiệnlàchủnhiệmcácnhậtbáo lớncủaThủ Phủ,năm nhànghiêncứuphêbìnhvăn họcđang hợptácvớicáccáctạpchíliênquanvàbảygiáosưĐạiHọcvăn khoa,cònlạihầuhếtlànhàvăn,nhàthơ sángtác. Saukhigiớithiệumộtsốnhânvậtđượcgởigiấymời,Tổng BiênTập (Editor - in-chef)NguyễnHiến,nóivềmụcđích buổi họp . Sau đó ông cám ơn các vị đến dự họp , nhường lời cho

Nghi ông và xin rút lui vì bận việc. Nghi ông tiếp lời Nguyễn Hiến,khôngquêngiớithiệutênLêVănHanh… “ Thưa các bạn, có mặt hôm nay tại đây là người bạn đặc biệt của tôi, cựu hiệu trưởng Quốc Hữu Lê văn Hanh ở Hóa Châu, người đã vài lần gây sóng gió trên văn - thi giới Việt ThườngMiềnNam…” Nghiôngnóichưahếtlời,cảphònghọp đứng dậy người thì vỗ tay thích thú, người thì la ó phản đối. Nghiông radấungănlại. “Điềunầycũngdễhiểuthôi.Mấycâuchuyệncũđóxingác lại. Bây giờ chúng ta đi vào nôi dung buổihọp…” Nghiông đề nghị.“Chúngtôiđãchuẩnbịnộidungđểcácthànhviêndựhọp hôm nay sẽ cho ý kiến trên một mẫu in gồm các đề mục : thứ nhất,chobiếttênnămnhàthơhoặcnhàvăncủaNamThường xứngđángcótêntrongTừĐiểnQuốcTế.Xinlưuý,Bantuyển chọntác giả Nobel văn học sẽ căn cứ vào Từ Điển nầy để xem xétđánhgiátraogiải;thứhai,ghinhậnxétcủangườiđềxuấtlý dochọnnămtêntuổinầy.Cóthểkèmtheotiểuluậnbànvềcác tácgiảđượcđềbạt…” TrácBạtlàthưkýbuổihọp,phânphát cácmẫugiấyincho họ.Mộtcánhtaygiơlênmuốnphátbiểu.Nghiôngradấuđồng ý.

“Tôicóthắcmắc.“ Ngườiấynói.“Nếuchỉghivàomẫuin làxongviệc,cầngìphảimờichúngtôiđếnđây.Banbiêntậpchỉ cần cho người mang đến giao cho từng thành viên, hoặc bận lắmthìnhờBưuĐiệngởitrướcmộttuầnlễ.” “ Anh nói đúng”. Nghi ông trả lời. “ Nhưng chúng ta muốn giải quyết ngay tại đây. Ban chủ biên dự định, sau khi nhận được kết quả của tất cả thành viên dự họp, chúng tôi sẽ lập

ngaybảntổngkếtvàrútgọnđểcónămvịuytínnhấtđượcđề bạt.” Hơn ba mươi con người tai mắt của văn học Việt Thường Miền Nam bắt đầulàm việc. Có những khuôn mặt nôn nóng. Nhữngbàntayrunrẫymuốnviếtnhanhnhữngýnghĩđãấpủ lâu nay. Những trăn trở hằn lên trên những nếp nhăn của nhữnglãophêbìnhgia,nghiêncứuvănhọc.Nhữngkhuônmặt kênh kiệu coi ta là cái rốn vũ trụ. Lác đác ,có vài người chẳng biếtviếtgìtrênmẫuin,vàtỏrarấtkhótìmchọn… Ban chủ biên không ra thời hạn nộp bản kết quả, nhưng khoảngbagiờngồiviết,hơnbamươithànhviênđềuhoàntất côngviệc.Họđượcmờirangồinhâmnhicà-phêhoặcănuống miễn phí tại căn-tin dành cho khách. Họ chờ kết quả làm việc củabanchủbiên…

Lúc trở vào phòng họp họ thấy một tấm bảng lớn có màn vải trắng che kín không biết người ta giấu diếm điều gì. Có ngườinhanhtríbảocóthểtấmbảngghisẳnnhữngtêntuổinổi tiếngtrênvănđànđượcđềxuất.

Nghi ông từ canteen bước vào, tiêp tục hướng dẫn cuộc họp.

“ Lưu ý các bạn” Nghi ông lên tiếng và cầm phấn viết lên tấmbảngxanhhaibúthiệunhàthơnổitiếngnhất…Cả phòng hộiồlênloạnxạ.“Đâylàhainhàthơđượcđềxuấtnhiềunhất. ÔngLêvănHanhđãtừnggâysónggióvìchorằnghainhàthơ nầylànhữngngườiđiên.” Lê văn Hanh lên tiếng xác nhận lại không ủng hộ hai nhà thơkia.Mộtcuộctranhcãinổilên.Nghiôngphảicanthiệp.Hội trườngimlặng.Nghiôngđếnkéomànvảitrắngchetrướctấm

bảnglớn.TấmbảngghitêngầnmộttrămnhàvănnhàthơNam Thường được đề xuất hiện ra như chồng lên, đạp thẳng vào nhau.Khôngcóbấtcứmộttêntuổinàođủsốđềbạttuyệtđối. Ai cũng có phần, không ai thua ai. Tiếng xầm xì trong hội trường cứ râm ran mãi đến khi có tiếng cười lớn của một lão nhân,tiếngồnmớiimhẳn. “Đềnghịcủatôilà…” Lãonhânhạgiọng.“Khônglậpdanh sách gởi cho ban biên soạn từ điển văn học thế giới, bởi vì khôngcóaicóảnhhưởngđếnvănchươngthếgiới” Lão nhân ngồixuống thỏa mãn.Nghiông bảo rằng,dùkết quả thế nào, ban chủ biên cũng cần có bản danh sách đề nghị tênnămngườigởichobanSoạnThảoTừĐiển.Vàôngđãnêu tênnăm vịđó.Tên NguyễnHiếnđứngđầu–khôngcótênhai nhàthơđiên.Phònghọpimlặnghẳn.Đâylàdấuhiệuchothấy tấtcảđềucôngnhậncáinhìnkháchquancủabanchủbiêntạp chíVănCầm…

Tranh vẽ Literary meeting (Hội nghị văn học)

Ngày thứ hai của chương trình, học giả Nguyễn Hiến chủ trì, bàn về khủng hoảng văn học. Ông trực tiếp gọi điện thoại mời hai nhân vật có tiếng nói quan trọng trong giới học thuật tham dự hội thảo là tiến sĩ triết học Uyên Nam đang dạy Đại HọcvàgiáosưhàngđầuVươngBậtvềnghiêncứuvănhọc. Trác Bạt tường trình nội dung buổi hội thảo quan trọng nầy. Mở đầu, học giả Nguyễn Hiến điểm lại các khái niệm phê bình,nghiêncứuhaylýluậnvănhọc.Sauđónóivềlịchsửcủa ngànhhọcnầyquacácthờikỳ: cổđiểnvàtrungcổ,phụchưng, thờikhaisáng,lãngmạnthếkỷ19,tânphêbình. Vềtìnhtrạngphêbìnhhiệnnay,họcgiảNguyễnHiếncũng đề cập đến, cuối cùng, nhấn mạnh giá trị của phê bình học thuật.Đếnphầnthamgiathảoluận,ônggiớithiệulầnlượthai nhânvậtchínhdoôngtrựctiếpmờithamdựhộithảolênđọc tham luận.Nội dung các bản tham luận nầy sẽ gợi mở các vấn đềchocáctranhluậntronghộitrường. Thamluậnthứnhất,giáosưVươngBậtbànvềvănchương Việt Thường có hay không có khủng hoảng. Theo Vương Bật trước khi kết luận văn học Việt Thường khủng hoảng ta phải nghĩ thế nào về hai trường hợp Nobel văn chương được trao chonhàbáoSvetlanaAlexievichvàcanhạcsĩBobDylan.Hiện tượng nầy cho thấy văn học thế giới rỏ ràng đang bị khủng hoảng. Bob Dylan nghe tin được giải Nobel văn chương cảm thấy mình như người từ một hành tinh khác, ngẩn ngơ không hiểurasaocả.Ôngtasuốtđờichỉlocahátcóliênquangìđến vănchương.CònnhàbáoSvetlanaAlexievichthìnhậngiảibằng tác phẩm là một phóng sự. Đúng là văn chương thế giới đang

phê bình đánh giá văn học Việt Thường. Các luận điểm của Uyên Nam xem ra không có gì mới , các bậc thức giả đàn anh nhiều người đã nói từ mười năm trước. Luận điểm thứ nhất cho rằng văn chương Việt Thường trước sau vẫn núp bóng nàngKiềucủaNguyễnDu,bằngchứnglàchưacónhàthơViệt Thường nào qua mặt thơ nôm lục bát của thi hào Nguyễn Du. Từđó,UyênNamnêuluậnđiểmthứhai,chorằngvănchương Việt Thườngthiếusángtạo,khôngcóchiềusâutưtưởng. Nhà văn Việt Thường ít người có khả năng viết truyện dài hay , quanh quẩn chỉ làm có ba việc là làm thơ, viết truyện ngắn và dịchsáchngoạingữ.Luậnđiểmthứba,vìkhôngtìmranguyên nhân tạisaovănhọcViệt Thường quá yếukémso vớicác nền vănhọctrênthếgiới,UyênNamtathán:phảichăngđâylàmột định mệnh văn hóa ? Nhận xét sau cùng của Uyên Nam nhắm vào căn bệnh cá nhân của nhà văn Việt Thường : chỉ biết đắm sayđọcvăncủachínhmình…

BảnthamluậncủaUyênNamchấmdứtbằngnhữngtràng pháotayhoanhô,tánthưởng.UyênNamtrởvềchỗngồi,được học giả Nguyễn Hiến đến bắt tay trước khi lên bục giảng đón nhậnýkiếncủađộcgiả...

Một cánh tay giơ cao muốn lên tiếng. Đây là một độc giả, đượcgọilà“mọtsách”.Anhtahăngháiphátbiểu: “ Tôi chờ đợi buổi hội thảo nầy đã lâu.Đáng lý ra, học giả Nguyễn Hiến cần tổ chức sớm hơn, không phải đợi đến hôm nay.Trướckhinêuýkiếncánhân,tôixincámơngiáosưUyên Nam đã can đảm nói lên những luận điểm mà người khác khôngdámnói.Sauđây,tôixincóýkiến.Tôikhẳngđịnhkhủng

hoảng văn học Việt Thường là có thật với hai chứng cứ. Thứ nhật,hiệnnayvănchươngViệtThườngkhôngcótácgiảlớnvà tácphẩmlớn.Thứhai,trongđờitôi,chỉcóthởibuổinầymớicó hiện tượng, một tạp chí gọi là văn học nghệ thuật mà có đến hơn hai trăm tên tác giả trong một số báo. Điều nầy đã trở thành bình thường khi người cầm đầu một tạp chí nọ dám quảng cáo, nếu ai muốn có bài đăng báo điều kiện đầu tiên là phảimuabáocủaôngta.Ngườitatrắngtrợnkhaithác

Giá trị văn chương chân chính sẽ trở lại khi một tài năng lớn xuất hiện. Lúc đó mọi chuyện sẽ khác bây giờ. Tôi chỉ ngại tài năng đó không nằm trong quỹ đạo của ngôn ngữ văn chương ViệtThường…” Cánhtaycủamộtđộcgiảkhácgiơcaovàđượcphépnêuý kiến:

“ Tôi không phải là nhà văn, mà chỉ là người trong giới thưởng ngoạn. Theo ý kiến tôi,sự non kém của văn học Việt Thường bắt nguồn từ dân trí và ngôn ngữ của người Việt Thường,nóinhưtriếtgiaUyênNam,đólàmộtđịnhmệnhvăn hóa.Nóivề cáchviếtcủanhàvănta,tôicónhậnxétlàhọdùng quánhiềuchữđểdiểntảmàthiếuýtưởng.Tôithửchuyểndịch một đoạn văn của một tác giả nổi tiếng từ tiếng Việt-Thường quatiếngAnh,tiếngPháp,đãphảimệtmỏivớinhữngcâuvăn dài lê thê toàn cả tính từ có nghĩa gần giống nhau ,không biết phảichuyểndịchthếnào...Xinhết”. Buổi họp chấm dứt , Trác Bạt rất khó tìm ra một câu kết luận cho bản báo cáo. Phải chăng ước mong Việt Thường có mộtNobelvănchươngchỉlàmộtviễnmơ?

Chương 20 BÊN LỀ CUỘC CHIẾN

Số người đọc trên VCV : 281 (Đăng ngày 25/02/2022) Đôi bạn Trác Bạt và Phùng Bích chờ đợi cuộc gặp quan trọngvớiTríViễn,vìTrácBạtmuốntìmhiểuquátrìnhsángtác trườngthiêntiểuthuyêtBênLềCuộcChiếnvàxinýkiếntácgiả vềvấnđềphêbìnhvănhọc. Cuộc gặp có hẹn trước tại rumpus room. Đây là một căn phòng ở tầng hầm thuộc khu nhà ăn, được xử dụng cho trò chơi,tiệctùngvàgiảitrí.Chỉmộtsốtrườnghợpđặcbiệtdành riêng cho các nhân vật quan trọng mới dùng rumpus làm phòngăn, vì các vị nầythích chuyệntròthân mật tạiđây.Nếu ngồitầngtrênnhàăn,thựckháchphảitheolốiselfservice. TríViễn mời đôibạnngồivào hai chiếcghếđốidiện,chờ côhầubànphụcvụbuổibữaănsáng.Thứcănquenthuộcnhư buổisángtrongcáckháchsạntrungbình. TrácBạtmởlờikhiTríViễnradấumờichàngnóitrước:

“ Nói gì khi bàn về văn học là đề tài bài phát biểu quan trọngcủagiáosưEdison.”

“EdisonđangdạytạiHạoNhiênphảikhông?”. “Vâng.”

Rumpus Room

“EdisontrướckhiđếnHạoNhiênlàhìnhảnhthunhỏcủa mộtnhàvănchâuÂuxuyênquốcgia.”TríViễnnóivềEdison.“ Ông ta sống ở nhiều khu nội trú và phân khu khác nhau, giữa Đông và Tây,Bắc và Nam Âu. Nhờ đó,ông được sống giữa các ngôn ngữ khác nhau. Ông ấy viết bằng tiếng mẹ đẻ Ba Lan, nhưng văn bản của ông ta xuất hiện bằng các ngôn ngữ khác, chẳnghạnnhưtiếngPháphoặctiếngAnh.Ôngtathamgiavào cuộcsốnghàngngàyvớivănhóavàcácquátrìnhchínhtrịcủa haihoặcnhiềuquốcgiadântộc.Thayvìtrảinghiệmcuộcsống di cư và sống lưu vong, hồ sơ nhà văn xuyên quốc gia của Edisonđượcđịnhhìnhbởirất nhiềuchủđềđặcbiệt trong bài viết của ông câu hỏi về danh tính, giới tính, ký ức và ngôn

ngữ, cảm giác mất mát và tổn thương — và thậm chí còn hơn thế nữa bằng cách xử dụng ngôn ngữ phê bình đặc trưng của riêngôngta,cókhảnăngsángtạomôhìnhvănhọccủacácđiển tíchquốcgiavàthầnthoạivănhóa…”

“ Chúng tôi không rỏ cách xây dựng tác phẩm của Edison nhưthếnào?”TrácBạthỏivớitưcáchlàmộthọctròcủaông. “ Edison đã tạo ra tác phẩm tiểu thuyết và tiểu luận của mìnhbằngcáchđặtvấnđềvà chống lạimọihìnhthứcđànáp, chodùđếntừlãnhvựcchínhtrị-tưtưởng,xãhội,hoặcvănhóa. Ông ấyđặtranhữngcâuhỏikhó chịu,khẩnthiếtbằng tháiđộ can đảm, phủ nhận bất kỳ chức năng nào của văn học, nhưng cũngnhấnmạnhtráchnhiệm xãhộicủanhàvănlàthànhphần trí thức của công chúng. Cách viết táo bạo và kiên quyết của ông đối mặt với nhiều tư tưởng chống đối…” Tác giả Bên Lề CuộcChiếnnóirỏ. “Nhưng trongbuổinóichuyện,sinhviêncứtưởngEdison chobiếtnhữnggìcaoxadiệuvợi,rốtcuộcchỉngheôngtanói vềchuyệnsáchbáothôi…”TrácBạtthắcmắc. “ Khán giả không phải là thành phần học giả, trí thức lớn màchỉlàsinhviênbắtđầuvàocuộcchiếnđấuvớinhữngcuốn sách.Cầnđểýđếnnhữngcuốnsáchtrướchết.Đólàquanđiểm của Edison trong lớp học về báo chí.” Trí Viễn giải thích. “ Nói về sách bởi vì toàn bộ cuộc sống của giới viết lách chỉ toàn là sáchvàsách.” TrácBạtnhắclạilờiEdisonnóivớisinhviên:

“ Edison khuyên sinh viên biết cách giao lưu với những ngườixuấtbảnvànóichuyệnvềsách,thamdựcáchộinghịnói vềsách.Cầnluônluôncócuốnsổ‘ILoveBooks’trêntay.Những

người trong ngành xuất bản có cách tiếp thị sách tốt nhất, họ còn có đội ngũ phê bình, chọn lọc sách chuyên nghiệp và các dịchvụcóthươnghiệuđángtincậy.Ôngnhắclạimứcđộhiệu quả của giao lưu dẫn đến thay đổi cuộc sống của người viết báo,viếtvăn…” “Tiếptục…”TríViễnmuốnchàngnóitiếp. Chàng nhắc đến trường thiên tiểu thuyết Bên Lề Cuộc Chiến,TríViễnhỏichàngđãđọcnóchưa.TrácBạtnóiđãđọc, nhưngmuốnbiếthànhtrìnhchitiếttácgiảđãxâydựngnêntác phẩm nhưthếnào. TríViễn bảo Trác Bạt có thểtìmđọc trong các sách báo cũ dưới các hình thức phỏng vấn, phê bình, hội thoại,tròchuyệnquanhtácphẩmnầy.Nhữnggìchàngcầnbiết đềucótrongđó.Hãytìmtrongcácthư việnlớnnhỏ…TrácBạt vẫntheoýđịnhbanđầu,muốnTríViễnnhắclạinguyênnhân sâu xa ông viết bộ tiểu thuyết nầy, vì đối với chàng, đây là bài học quýnhất... Ông ta imlặng suynghĩmột lúc lâu…và chậm rảihạgiọng: Chiến tranh Pháp – Anh đầu thế kỷ 19

“ Nguyên nhân sâuxa là cuộc chiến tranh Pháp – Anhđầu thếkỷ19.Lúcđó,mộtsốthươnggiaMỹhàilòngvớitrậnchiến đang diễn ra. Ban đầu, chiến tranh là một phương tiện kiếm tiềntuyệtvời.CácsảnphẩmcủaHoaKỳ,chủyếulàthựcphẩm, đã tìm thấy những thị trường thịnh vượng ở các nước tham chiến.ĐiềunàycónghĩalàcácdoanhnhânMỹlàmănphátđạt. Hoa Kỳ là một quốc gia trung lập, không đứng về phía nào trong cuộc xung đột. Tàu của Mỹ vượt biển đưa hàng hóa đến Anh và Pháp. Họ trả lại tiền cho các thương gia Hoa Kỳ. Đó là một giấc mơ của bất cứ doanh nhân nào . Nhưng thời gian tốt đẹp không kéo dài. Trong chiến tranh, đứng bên lề cuộc chiến chưachắcsẽđượcantoàntuyệtđối. Chiến tranh châu Âu trở nên tồi tệ hơn. Ngay cả những quốcgiatrunglậpcũngtrởthànhnạnnhâncủacuộcchiếngiữa Pháp và Anh. Hai quốc gia nầy tìm mọi cách để vùi dập lẫn nhau. Cả hai đều xem tàu của Mỹ như một cách để giáng đòn chí mạng vào kẻ thù. Mỗi quốc gia đều cố gắng ngăn nguồn cungcấpđếnnướckhácbằngconđườngvậnchuyểncủaMỹ.” Ngừngmộtlát,ôngnóitiếp: “ Năm 1806, Napoléon của Pháp ra sắc lệnh thiết lập Hệ thốngLụcđịariêngcủamình.SắclệnhnàytuyênbốchoPháp quyền bắt giữ tàu thuyền của bất kỳ quốc gia nào có quan hệ buôn bán với Anh. Chính quyền Anh đã đáp trả lại bằng sắc lệnh của hội đồng an ninh quốc gia. Lệnh này kêu gọi bắt giữ bất kỳ tàu nào đã ghé thăm các hải cãng của Pháp mà không dừng lại trước một cãng của Anh. Đến năm 1807, Hải quân HoànggiaAnhđãphongtỏahoàntoàncáccảngcủaPháp.Đến lượt Napoléon tuyên bố rằng tất cả tàu thuyền nào tuân theo

phẩm của người Mỹ và mấtmáttàis

n?M

ts

ngườiM

muốnchiếntranhvớiAnh… Thậtra,kẻ

ichínhlà

BênLềCuộcChiến manhnhatừcảmhứngbênlềcuộcchiếnAnh-Phápđầuthếkỷ 19”.TríViễnkếtluận. PhùngBíchghinhanh: “ Có lẻ lần đầu tiên giáo sư Trí Viễn tiết lộ lý do nầy cho mộtsinhviêncủaông”. Nghe xong câu chuyện, Trác Bạt cảm ơn Trí Viễn và báo cho ông biết đang ấp ủ một đề tài sẽ viết trong tương lai về cuộcchiếnủynhiệmViệtThường.TríViễnlưuýtôi: ChiếntranhVNdướimộthìnhthứckhác “ Thống kê chưa đầy đủ, đã có hơn 9 cuốn hồi ký , 47 bộ tiểu thuyết và 43 cuốn sách bàn về chiến tranh Việt Thường.

Chưakểhàngngàntàiliệuvềcuộcchiếnnầy.Liệunhữngngười không tham gia cuộc chiến như chúng ta có thể viết gì hay hơn?”

t thấyôngđã chọncách viết khác h

các tác gi

khác

Trác B

l

i v

đề tài cũ, chàng nói với Trí

ễn, đọ

Bên

c Chiến, chàng cũng thấy tác giả khôngnóigì

chi

ntranhmàch

thấytoàncảbọntheođóm ăn tàn, trục lợi trên xương máu chiến tranh… Nghe vậy, Trí Viễnđưatayradấubảochàngdừnglại… “ Đồng ý là chúng ta cần phải lên án chiến tranh ở bất cứ nơiđâu.”Ôngnói.“Nhưngởđâytôimuốnanhxửdụngmộtloại ngôn ngữ khác với các nhàvăn thíchkiểu dao to búa lớn. Anh cólàmđượckhông?”

TrácBạtngậpngừngmộtchốcvàtrảlờisẽtrìnhbàytheo khảnăng,cógìsaisótnhờôngchỉbảo.TríViễnmỉmcườinhìn chàngchuẩnbịtrìnhbày.TrácBạtmởsổtayghichépnhữngý tưởngchínhtrongbộtiểuthuyếtvàtrìnhbày: “ĐọcxongBênLềCuộcChiến,nhậnxétđầutiênchúngtôi thấycuộcchiếnnầykhôngxẩyraởViệtThường,màtạisaonó lại ăn khách quá mức tại đây ? Người đọc nhận thấy các nhân vậttrongsáchlànhữngngườiphâncực.Họthíchxácđịnhbản thânbằngrấtnhiềunhãnhiệuvàsauđóchọnlựatháiđộvàcố gắngtrìgiữnó.Nhờvậyhọcóthểnhìnthấykẻthùgầnhơn,rõ ràng hơn và nghe thấy những tiếng kêu thống thiết trong các trại tù. Cuối cùng họ tìm thấy tâm lý của một dân tộc đang có chiếntranh..nhưngbikịchlà..tấtcảhọđềulàdântrongmột nước, họ không muốn là những bộ tộc tham chiến… Lần theo dòng chảy miên man của tác phẩm Bên Lề Cuộc Chiến, người

đọc nhận ra bối cảnh xã hộiphương Tây trong cuộc chiến của nhữngngườibảothủvàtựdo.Họbuộcphảithamgiavàocuộc chiến đặc biệt đẫm máu với cách nhìn xa lạ của họ, có vẻ như mộtbênđangkêugọicứuvớtnềnkinhtếcònbênkiakêugọi cứuvớtngườidân. BẢO

THỦ VÀTỰ DO

Nhữngngườiởgiữathìnóivớiquânđộicủacảhaibên:"tấtcả lý lẽ của các bạn đều hợp lệ, nhưng chúng tôi cần có cả hai!" Những người theo chủ nghĩa tự do tin rằng người bảo thủ muốn nền kinh tế trên hết, nhưng điều này đơn giản là không đúng.Họchỉnghĩđếnchấtlượngcuộcsốngsaukhichiếntranh chấm dứt. Họ chỉ muốn duy trì chuỗi cung ứng theo nhu cầu hưởngthụcủahọ.Nhữngngườibảothủthìtinrằngngườitheo chủnghĩatựdođangmạohiểmvớicáchtổchứccuộcsốngxã hội.Ngườibảothủtinrằngphetựdosẽtìmcáchthayđổihiến pháp để mang đến công bằng xã hội, nhưng không thấy được, làmnhưvậychỉtìmcáchbảovệnhữngngườiyếuđuốinhấtmà quênmấtcácgiaitầngxãhộikhác.Chiếntranhđãlàmhọkhông chịu nhượng bộ nhau để có thể cứu sống bản thân họ và thế

giới.Hơnnữa,cóngườicònmuốnchiếntranh,xemđólàniềm kiêuhãnh.Họchínhlàkẻthùcủahòabình.”TrácBạtdừnglời. PhùngBíchvẫncúimặtnhìnvàotranggiấy,chờđợi.Nàng ghitiếplờinhậnxétcủaTríViễn: “Đólàưuđiểmtôicầnbiếtvềmộtngườisángtác.Vềnhận xét cá nhân, mỗi người có riêng ý kiến… Sở dĩ Bên Lề Cuộc Chiến được nhiều người hâm mộ là do người đọc chán nghét chiến tranh. Con người ai cũng mong muốn hòa bình. Chỉ có thế. Quan trọng là nghệ thuật, là cách viết. Cuộc chiến Việt Thường không xuất hiện trong tác phẩm, bởi vì đối với nhãn quan người viết, cuộc chiến nầy là một phụ đề để kiểm chứng chiếnlược toàncầucủa haiýthức hệ.Ta không nênmất công đàobớinó,việcnầyđểngườikháclàm.Điềunầyđãphảnảnh trongcuốnBênLềCuộcChiến…”

tranh.” Trác Bạt muốnnghequanđiểm của TríViễnvề vấn đề nầy. “ Đó chỉ là cái nhìn bên ngoài.” Trí Viễn giải thích. “Có thể gọi trận chiến trên Mountains Pan (chảo Núi ) là cuộc thử nghiệm cuối cùng của Bắc Mỹ đưa đến chấm dứt chiến tranh. Nói cuối cùng, vì cả hai phương diện vật chất và tinh thần, dù cólàmcáchnàohơnnữacũngtrởthànhvônghĩa.Cóngườinói rằngvìkhovũkhídùngchochiếntranhquyướcđãcạn,quân ĐồngMinhmuốntiếptụccuộcchiếnphảixửdụngvũkhíhạạt nhân như các tướng lãnh không quân đề xuất. Nếu đúng như vậy, tôi sẽ không gọi chiến tranh Việt Thường là chiến tranh thửnghiệm.Khiđãcókếtluậncủathửnghiệmcuốicùngởtrận Mountains Pan, chiến tranh sẽ chấm dứt. Lịch sử xẩy ra đúng nhưvậy.CònchuyệnquânđộiNamThườngtiếptụcchiếnđấu không liên quan gì đến nội dung của cuộc thử nghiệm. Rồi chúngtasẽthấy,nhờcuộcthửnghiệmnầy,chiếntranhtương lai sẽ không dùng xương máu binh lính để giải quyết mà dựa phầnlớnvàotrítuệnhântạo(AI:ArtificialIntelligence)đểtiết kiệmxươngmáucủanhândân.”

TríViễn nhấpmộtchútcà-phêvàbảođôibạnănuốngtự nhiên…

“ Xin cám ơn thầy. Một vấn đề tối quan trọng đối với giới sáng tác văn chương là tìm được nhà phê bình văn học nổi tiếngmìnhtintưởng…”TrácBạtchuyểnđềtài. “Đặtvấnđềnhưvậyrấtđúng.Nhàvănsángtáccầnđược nhàphêbìnhđánhgiá.”TríViễnđồngý.

“ Nhưng văn thi giới Việt Thường không tin tưởng bất cứ mộtnhàphêbìnhnàocủangườiViệtThường.” “Tạisaocóchuyệnnầy?”

“ Chúng tôi không để ý. Nhưng một sinh viên văn khoa nămcuốilêntiếngvàđượcdưluậnđồngtình…Anhnầynóivới giáosưhướngdẫnnghiêncứuphêbìnhvănhọc,rằngnềnvăn họcViệt Thườngkhôngcóphêbìnhgiađúng nghĩa.Ngườigọi là nhà phêbìnhchỉ phục vụ cho một bộtộc văn chương thuộc cánhhẩucủamình,khôngnhắc tênbất cứ nhà văn nào không thuộcnhómsinhhoạtcủahọ…”

“NóiViệtThườngkhôngcótruyềnthốngphêbìnhvănhọc thìđúnghơn.”TríViễngópý.“Anhnêntìmhiểunhàphêbình văn học Harold Bloom nổitiếng nhất trong thếgiớinóitiếng Anhđểcócănbảnlêntiếngvềvấnđềnghiêncứuphêbìnhvăn họcViệtThường.”

“HìnhnhưHaroldBloomgốcDoThái?”

“Anhcũngbiếtôngta?”

“Chúngtôisuyđoánnhưvậy.”

“ Harold Bloom lớnlêntrongmộtgiađìnhDo Thái Chính thống giáo, nói tiếng Yiddish, khởi đầu với văn học Do Thái. ÔnglàmộtnhàphêbìnhvănhọcngườiMỹvàlàGiáosưKhoa họcNhânvăntại ĐạihọcYale.Bloomđượcmôtả"lànhàphê bình văn học nổi tiếng nhất trong thế giới nói tiếng Anh." Sau khi xuất bản cuốn sách đầu tiên của mình, Bloom viết hơn 50 cuốn khác trong đó 40 cuốn thuộc phê bình văn học. Ông còn viết một số sách bàn về tôn giáo, và một cuốn tiểu thuyết. Trongsuốtsựnghiệp,ôngđãbiêntậphàngtrămtuyểntậpliên quanđếnnhiềunhânvậtvănhọcvàtriếthọcchonhàxuấtbản

ng của những người đi trướcđốivớilớpngườiđisau? ”TracBạthỏi. “ TheoBloom,nhữngngườiđisauđọcthơcủanhữngnhà thơ

xuất hiện sớm nhất, vì đã có quá nhiều Adams, những Adams nầy đã đặt tên cho mọi thứ.”(The poets become disappointed because they "cannot be Adam early in the morning. There have been too many Adams, and they have named everything.)Để tránh chướng ngại tâm lý này, theo Bloom, các nhà thơ trẻ phải tin chắc rằng các nhà thơ trước đã đi sai chỗ nào đó và đã thất bạitrong tầm nhìn của họ, nhờ đó, người đi saumớicókhảnăngđưavàotruyềnthốngcácsángtạoriêng. Đúng là,tình yêu của các nhà thơ mới dành cho những thần tượng biến thành sự phản cảm đối với họ như Bloom đã nói: "Tình yêu ban đầu dành cho thơ của người đi trước đã nhanh chóngbiếnthànhcuộcxungđộtxétlại,mànếukhôngcócábiệt thìkhôngthểthựchiệnđược."(Initiallovefortheprecursor's poetry is transformed rapidly enough into revisionary strife, withoutwhichindividuationisnotpossible.)

“Nhưvậy,theoBloom,nhữngnhàthơtrẻcầnhọchỏithần tượng của mình, đồng thời phải tìm cho ra khuyết điểm (lỗ

HaroldBloom

hổng) của người đi trước để có thể chen chân vào truyền thống...”TrácBạtđưaranhậnxét.TríViễngậtđầuvàchobiết: “Bloomphânbiệtrõrànggiữanhững"strongpoets"thực hiện các phẩm chất riêng của họ và những "weak poets" chỉ đơngiảnlặplạinhữngýtưởngcủangườiđitrướcchẳngkhác nào tuân theo một loại giáo lý. Ông mô tả quá trình này theo mộtchuỗi"tỷlệxétlại"(revisionaryratios),quađóstrongpoet đã vượt qua trong quá trình sự nghiệp của họ… Anh nên bỏ công nghiên cứu về Harold Bloom. Những phân tích đánh giá văn học của ông ta, muốntiếp thugiá trịphải có căn bản triết học…Tài liệu và sách bàn về Harold Bloom rất phong phú. Tôi códựđịnhmờiBloomlàmgiáosưthỉnhgiảng.Hômnaytôichỉ giớithiệu…” Ấp ủ hoài bảo sáng tác một trường thiên tiểu thuyết có tiếngvangquốctế…Phảichăngđâycũngchỉlàmộtviễnmơcủa TrácBạt ?

31/12/2022

Khoa tiếng Anh và Văn học so sánh (The Department of English and Comparative Literature - Columbia University) Chương

SO SÁNH SốngườiđọctrênVCV:193(Đăngngày20/08/2022) Chuẩnbịlàmhồsơduhọc,TrácBạtđãtâmsựhếtlời vớiRonvềnhữngtrăntrởlâunaychưacódịpbộcbạchvớiai: “ Ron có biết lý do nào khiến tôi chọn ngành văn học so sánh (VHSS : Comparative Literature) khi làm hồ sơ nghiên cứusinhtiếnsĩkhông?” “Ai cũng có ước mơ thầm kín.” Ron trả lời một cách hờ hửng. “Khôngphải.NgườiViệtThườngxemnhẹVHSS.” RongiậtmìnhquaynhìnvàomặtTrácBạt: “ Coi VHSS không ra gì ? Thế giới người ta có hàng ngàn hộiđoàn,họcviện,trườngĐạiHọcdạyvàhoạtđộngrầmrộvề VHSS.Thậtkhóhiểu.”

HỌ

“ Nếu bạn tìm hiểu nội dung ngành văn học Việt Thường, bạn sẽ không thấy tên thể loại VHSS. Tôi chỉ tìm thấy một vài bài báo của hai nhà giáo đại học Bắc Thường giới thiệu VHSS trường phái Nga-La-Tư. Chỉ giới thiệu chứ hai nhà giáo nầy không hoạt động trong ngành VHSS. Mà trường phái Nga –LaTư không thông dụng trên thế giới. Khi nói VHSS là nói VHSS Âu-Mỹ.” PrincetonUniversity/ComparativeLiterature “ĐạiHọcViệtThườngkhôngdạysinhviênsao?” “Cóthầyđâumàdạy.Sinhviên,họcgiảViệtThườngkhắp nămchâubốnbiểncũngchẳngtìmđâuramộtngườitheohọc chuyênngànhVHSS.NgaycảhọcgiảHoàngXuânHãnnổitiếng uyên thâm nhiều lãnh vực cũng không đọc thấy ông nói gì về ngànhhọcnầy.” “ Có đâu đến nổi như Trác Bạt nói. Tôi không tin. Việt Thường là một dân tộc anh hùng đánh thắng những đế quốc sừngsõcủathếgiới…họđanglà…” Nghevậy,TrácBạtlậptứcđưataybịt miệngRon:

“ Xin lỗi. Bạn đã nói sang chuyện khôi hài…Chúng ta đang nóivềvănhóa.”

ờtâmổnđịnh,chàngnóitiếp:

KhihiểurõlợiíchcủaVHSS,tôiquyếtđịnhlàmhồsơxin học bổng. Vấn đề làm tôi thất vọng với người Việt Thường là thái độ bàng quan và đầu óc “bị đông đá” như lời một người NamThườngnóira.”

Tôivẫnchưahiểu…?”

Bạn muốn hiểu phải đọc cuốn sách Người Việt Thường Xấu Xí của một bác sĩ Nam Thường đã sống ở ngoại quốc hai mươi bảy năm. Ông nầy kê ra 68 thói xấu làm cho người Việt Thườngđiđâucũngbịngườingoạiquốckhinhbỉ…” “Tôimớihiểumộtnửa!...”Ronchếgiễu. “ Thật ra Nam Thường cũng có một học giả đáng kính dư sứclàmviệcchungvớigiớihọcgiảVHSScủathếgiới…”

“Who? Istilldon'tfullyunderstand…”Ronlạiđùacợt. “ChínhlàchủnhiệmNguyễnHiếnnhưbạnbiết.Rấttiếclà ôngkhôngcóthìgiờvàcơhộiđểhànhnghềVHSS.Chờđếnbao giờViệtThườngmớicóngànhnầy,tôiphảidấnthân,cóthểlà người đầu tiên bước vào. Nhưng một con én như tôi …lẻ loi quá.TôimuốnRonsátcánhvớitôiđếncáctrườngĐạiHọctiếp xúcvớigiớisinhviên,tríthứcViệtThườngnóisaochohọtỉnh ngộđểhăngháihướngbạnbèconcháuvàongànhhọcnầy.” “TôiđâucóchuyênvềVHSS…” “ Không sao. Dân Việt Thường có đầu óc vọng ngoại. Chỉ cần thấy dân Anglo-Saxon như Ron đi với tôi là họ tin ngay. Người Việt Thường có tâm huyết tới đâu nói trời họ cũng khôngnghe…”

Hiến,câuchuyệnhôm nay bắt nguồntừ lá thư giới thiệu của Ronald Dickson Woodroof.Lá thư chỉ giới thiệu chúngtôilàmquenvớiHọcViệnToànCầu” “CóphảilàcậuRon,phụgiảngbáochí ?” “Vâng.RonlànghiêncứusinhcủaHạoNhiên,cũnglàmột ký giả chuyên nghiệp lâu năm, đã giúp chúng tôi nhiều kinh nghiệm trong nghề báo ” Trác Bạt đi vào vấn đề. “ Lá thư của Ron chỉ giới thiệu chúng tôi làm quen với học viện toàn cầu, chứkhôngcóthựcchấthoạtđộnggì,vìmìnhchỉlàmộtkýgiả.

Không hiểu sao, người ta gởi đến chúng tôi một tiểu luận bàn về VHSS. Chuyện chẳng có gì đáng nói nếu chúng tôi bỏ qua khôngđọc,khôngđểýtới.NhưngdotòmòmuốnbiếtVHSSlà cáigì,chúngtôiđãháohứcngồidịchtiểuluậnnầytừtiếngAnh .”

TrácBạtđưabảndịchGiớithiệuVHSSchoNguyễnHiến . TrácBạtnhậnratrênđờicónhiềuchuyệnbấtngờlýthú.Ngay từ lúc bắt đầu chủ ý viết truyện cho các tạp chí văn chương,chàng đã trang bị cho mình những hiểu biết căn bản. Từ đó, chàng luôn luôn bị ám ảnh bởi một câu hỏi : tại sao những nhà văn Việt Thường sáng giá nhất vẫn không có tên tuổinàonhậngiảithưởngNobelvănchương?TrácBạt tựhỏi cácnướccóNobelvănchươngnhưChiLê(PabloNeruda,1971 và Gabriela Mistral ,1945), Colombia (Gabriel Garcia Marquez, 1982),Peru(ManoVargasLlosa,2010),ngaycảChâuPhinhư Nigeria(WoleSoyinka,1986),AiCập,NamPhi....cóhơngìGiao Thường ? Trước đó, Châu Á chỉ có đại thi hào Ấn Độ (Rabindranath Tagore ,1913), sau nầy có Trung Hoa , Nhật Bản... “TrungHoacóNobelvănchươngnhờcácbảndịchchuyển từ tiếng Hán qua tiếng Anh.” Nguyễn Hiến cho chàng biết. “ PhiênbảntiếngAnhhayhơnnhiềulầnsovớinguyênbảnchữ Hán.DịchgiảcókhảnăngchuyểntừnguyênbảnHánvănsang tiếng Anh mang hồn cốt tiếng Anh đã chinh phục ban tuyển chọnvănchươngNobel.” “ Cám ơnbácHiếnđã mởmộttrong nhiềunút thắt đãám ảnhchúngtôi.”

việc ngày đêm cũng không đủ để cung cấp cho nhu cầu xã hội ngay trong nước, nói chi đến xây dựng một truyền thống văn học…” “ Nhưng bác Hiến xem có phải trí thức Việt Thường lười biếngkhông?”TrácBạtphátbiểuhăngsay.“Họthiếukiêntrì làm việc lớn. Vì muốn theo ngành VHSS họ phải trang bị vốn kiếnthứcrộngvàtrướchếtphảigiỏiítnhấtmộtngoạingữđể làmviệcchungvớicáchọcgiảquốctế…Mànóiđếnngoạingữ phảihiểurõvaitròcủadịchthuậttrongVHSS.Dịchthuật thu hẹpkhoảngcáchgiữacácnềnvănhóa.Nógiúphiểukhôngchỉ vănhóamàcòncảxãhộihọc,triếthọcvàtâmlýcủamộtcộng đồng.VàitnhấtphảigiỏitiếngAnh.VaitròcủatiếngAnhtrong việcthuhẹpranhgiớivănhóavàngônngữđượctạorabởicác quốcgiatrongthếgiớitoàncầuhóa.Nócũngcốgắngphântích vaitròcủacácbảndịchbằngtiếngAnhvàVHSS,đểkhámphá vănhọccủacácngônngữthiểusố.”

“Tạmđồngýnhưvậy.”NguyễnHiếnnhậnxét. “Nhưng,nhưtôiđãnói,ViệtThườnghiếmngườinghĩđến cácgiátrịsâuxalâudài,họquennghĩđếnlợiíchcóđượcvới thời gian ngắn nhất trước mắt. Lao vào một thể loại văn học mớichưacóngườiđitrướcdẫnđường,làmsaohọcóthểtheo đếntậncùng…” “ Xin phép bác Hiến.” Trác Bạt cố giữ ý khi muốn nói về vấnđềcóthểôngchưacódịptìmhiểu.“Chophépchúngtôinói vềcácngànhnghềthựctếtrongchuyênngànhVHSS.” ThấyNguyễnHiếnsẳnlònglắngnghe,chànglấytậptàiliệu ghichépvềVHSS,trìnhbày…

“

Các chuyên ngành trong VHSS ở các Đại Học là những ngànhnghềvữngchắc.Nhàtuyểndụngcầnnhữngngườicóthể nói chuyện với bất kỳ ai ở bất cứ đâu, truyền đạt những ý tưởngkhómộtcáchrõràngvàthoảimáitrongnhiềubốicảnh vănhóavàngônngữ.Đólàkỷnăngxuấtpháttừ chuyênngành VHSS. Ta có thể tìm hiểu thêm về sự nghiệp của họ tại các tài liệuliênkếtbênngoàicủacácĐạiHọc.Nhữngtàiliệunầy liệt kê hàng trăm chuyên ngành VHSS.Nhiều chương trình sau đại học và các doanh nghiệp quan tâm đến sinh viên ngành VHSS. Nhữngsinhviênnầynghiêncứusựtươngtácquacácranhgiới ngônngữvàkhuvực,trongbốicảnhcủanềnkinhtế,độnglực chínhtrị,phongtràovănhóa,thayđổilịchsử,sựkhácbiệttôn giáo,môitrườngđôthị,quanhệquốctếvàchínhsáchcông.Họ họccáckỹnăngnghiêncứuhữuíchtrongkhiđọctàiliệubằng ngôn ngữ gốc và bản dịch, bao gồm phân tích phê bình, giao tiếpđavănhóavàhiểubiếtquốctế,nhữngkỹnănghấpdẫnđối vớinhiềunhàtuyểndụng.”

“Ýkiếnngườibạntrẻvẫncònsáchvởnhiềuquá.Chắckhó thuyếtphụctríthứcViệtThườngtheohọcVHSS…”

Thiện chí đưa ra chưa thuyết phục được Nguyễn Hiến, TrácBạttrìnhbàythêmvềcơhộinghềnghiệpthựctếxemông nóithềnào.

“Ngànhnầycungcấp mộtnềntảngtuyệtvờichobấtkỳsự nghiệphoặckhóahọcsauđạihọcnàođòihỏicólậpluậnlogic và thuyết phục; phân tích chu đáo các tài liệu bằng văn bản, bằng tiếng nói, hình ảnh; và kỹ năng tư duy phản biện. Sinh viênVHSScũngcóđượckinhnghiệmtrongcácvấnđềlýthuyết vàthựctiễncủacôngviệcđavănhóa,hiểusâuhơnvềcácmối

quanhệgiữacác nềnvănhóavàxuyênquốcgia- nhữngcông việc rất quan trọng đối với các nhà tuyển dụng. Các chuyên ngànhVHSShọccáchtiếpcậntàiliệutừquanđiểmliênngành, cungcấpchohọmộtloạtcáccôngcụvàkỹthuậtđểphântích vàgiảiquyếtvấnđề.Nhữngsinhviênnầy,ngoàikỹnăngtiếng Anhvữngchắc,nếucóthêmmộtngônngữkhácđểnghiêncứu sâuhơnvàmởrộnghơnvềvănhóa,sẽrấthấpdẫnđốivớinhà tuyểndụng.” VHSS đào tạo quản trị viên bộ phận, giảng viên, sinh viên tốt nghiệp và đại học, nhân viên, cựu sinh viên, v.v.

Nguyễn Hiến ra dấu muốn chàng nói chậm lại. Ông đang chútâmtìmhiểu.TrácBạtnoítiếp,chậmrải: “SinhviênVHSScóthểtìmviệclàmtrongcáclãnhvựcbáo chí, xuất bản, biên tập, dịch thuật và các lãnh vực liên quan khácsửdụngcáckỹnăngviếtvàphântíchcũngnhưkiếnthức củahọvềvănhọcvàđiệnảnh.Họcóthểlàmviệctrongngành giáo dục hoặc được chuẩn bị kỹ để giảng dạy trong các khóa họcđavănhóa,vănhọcthếgiớivàcáckhóahọcnhânvănliên ngành . Ngoài ra,các kỹ năng diễn giải và phân tích của sinh

362

viên VHSS còn giúp họ chuẩn bị cho nhiều vị trí trong doanh nghiệp, cơ quan chính phủ hoặc các tổ chức phi lợi nhuận. Kỹ năng ngôn ngữ của họ cũng rấtphùhợpvớikinhdoanhquốc tế,dịchvụđốingoạihoặclàmviệctrongngoạigiaođoàn…Cuối cùng,VHSS không chỉ cho phép thưởng thức các tác phẩm văn học và nghiên cứu phim ảnh, nghệ thuật ,văn hóa thế giới, mà nócòncungcấpmộtsựchuẩnbịvữngchắcchonhiềumụctiêu chuyênmônvàhọcthuậtsaukhitốtnghiệp!” “Vâng.” Nguyễn Hiến hạ giọng. “ Cái ngành nầy nó mênh mônglắm.Conngườixứtabiếtcóamtườngđượcchăng.Phải chicómộthìnhảnhcụthểnàođóđểngườixứtacóthểsờmó, nhìnngắm,đốithoại,mớilàmlunglayđượcđịnhkiếncủahọ.” Không còn cách nào khác thuyết phục Nguyễn Hiến thay đổicáchnhìnđốivớiVHSS,TrácBạtphảigọiRonđếnngaytại đây. Ron dù không học chuyên ngành VHSS, nhưng anh ta có thểhiểubiếtđầyđủvềngànhnầy,vìsinhviêncácĐạiHọcBắc MỹnhưanhkhônglạgìVHSS. Thấy Ron bước vào, bác Hiến vui ra mặt. Trác Bạt nói với Ron: “Chúngtôivẫncònrấtmùmờvềcáccôngviệcdochuyên ngành VHSS mang lại cho sinh viên sau khi mãn khóa. Anh có thểchobiếtnhữngngườinàolàmviệctrongngànhnầykhông ?”

Ronxoayngườicúixuống mở cặp tàiliệu,kéo ra một xấp hồ sơ đặt trênbàn.Ronlấyra tờ danhsách những ngườixuất thân tốt nghiệp từ chuyên ngành VHSS do Đại Học Princeton cung cấp hiện đang làm việc trong các công ty, nhờ Trác Bạt

copy ra nhiều bản sao. Một bản trao cho Nguyễn Hiến. Cầm bảngdanhsách(*),Rongiảithích: “ Một phần ba các chuyên ngành VHSS về giáo dục của Princeton trở thành giáo sư. Trong số các giáo sư, họ ở khắp nơi trên thế giới, đang giảng dạy tại Yale, Harvard, Stanford, Columbia,Oxford,Brown,ĐạihọcNewYork,ĐạihọcBrandeis, Đại học Michigan, Đại học California San Diego, Đại học Auckland, Đại học Yonsei , Đại học Hoa Kỳ ở Cairo, và nhiều trườngkhác.Nhữngngườikháctheođuổisựnghiệptronggiáo dục đại học, bao gồm làm việc trong các mối quan hệ với cựu sinh viên, đang phát triển, điều hành các chương trình viết và tưvấnchosinhviênởnhiềunănglựckhácnhau.Nhữngngười khác đi vào thử nghiệm giáo dục và tư vấn đại học.” Hớp một ngụmnước,Ronnóitiếp: “Mộtphầnbakháclàhoạtđộngkinhdoanh,baogồmmáy tính,pháttriển,tiếpthị,tưvấn,tàichính,khởinghiệp,quảnlý sản phẩm, quản lý dự án, nguồn nhân lực và đảm bảo chất lượng.Trongsốnhữngngườiđangkinhdoanh,nhiềungườiđã lên tới các vị trí như đối tác hoặc giám đốc, chẳng hạn như những người tại Boston Consulting Group, Fiduc ủy Trust Company International, McKinsey & Company, Frontier VentureCapital,v.v.Nhữngngườikháccónhữngcôngviệcnhư giám đốc điều hành tiếp thị cấp cao tại Pepsi, nhà phân tích ngânhàngđầutưtạiCreditSuisse,kỹsưphầnmềmtạiSimon Data, và nhà đầu tư mạo hiểm trong nhiều hội đồng quản trị củacôngty. Mộtsốlàmviệcvớitưcáchlànhàvănhoặcbiêntậpviên. Một vài người trong số họ là tác giả sách bán chạy nhất của

NewYorkTimes,làbiêntậpviêncủaTheNewYorker,biêntập viên tại People Magazine, giám đốc biên tập tại St Martin's Press,phó tổng biêntập tạiSimon & Schuster,một trợlýbiên tậptạiNhàxuấtbảnĐạihọcOxford,v.v. Nhiều người trở thành luật sư, trong các Văn phòng Luật sư Hoa Kỳ ở Quận phía Đông của Virginia và Quận phía Nam củaNewYork;nhữngngườikháctrởthànhcốvấnchunghoặc cố vấn đặc biệt cho các doanh nghiệp khác nhau; và những ngườikhácthànhlậpcôngtyluậtcủariênghọ.

Một số trở thành bác sĩ .Những người khác tham gia vào lãnhvựcđiệnảnh,nghệthuậthoặctruyềnthông,trởthànhđạo diễn phim, diễn viên, tác giả sáng tác, nhà thiết kế đồ họa…Có người là phó giám đốc phát triển khán giả tại San Francisco Ballet.

Mộtnghiêncứuvề525sinhviêntốtnghiệpngànhVHSStừ Đại Học Princeton cho thấy khoảng 30% làm việc trong lãnh vựckinhdoanh hoặctàichính,27%làgiáosư,12%lànhàvăn hoặc biên tập viên, 11% là luật sư, 6% là bác sĩ, 5% là giáo viên,và4phầntrămlànghệsĩ,nhàthơhoặcdiễnviên…”

ứu phê bình văn học của một Đại Học Quốc tế. John Hoàng đanglàmviệcchobáoOrientalLiterature,từngnóirằngtrước khilàmbáocầnphảiviếtvăngiỏi. “ Hoàng có dịp về Thủ Phủ, vừa gặp tôi tại tòa soạn.” NguyễnHiếnchobiết. Gặp John Hoàng, Trác Bạt đưa giấy giới thiệu của Nguyễn Hiến.JohnHoàngdẫnchàngxuốngcanteenkháchsạnHilton.

“ Anh Hoàng … Tôi biết trước khi qua Bắc Mỹ, anh đã là mộtphóngviêncừkhôicủalàngbáo.”Chànglêntiếng.

“TrácBạtnênbiếtnhữngngườilàmbáonhưtôitrướcđây cũngthuộcgiớigianghồ…”

“ Lãnh vực văn chương cũng đâu có thơ mộng gì. Cũng ở trongtrườngvăntrậnbút cảthôi.Tôichuẩnbịduhọcvềmột chuyênngànhvănhọcmới,ngoàichuyệnviếtbàichoVănCầm cònmuốnnghenhữngkinhnghiệmvăn,báocủaanh.”

“LàmviệcởBắcMỹ,tôicũngnghedanhTrácBạt.Nếubạn có thì giờ nghe tôi cà kê dê ngỗng chuyện văn báo, chúng ta phải chọn địa điểm thích hợp, không thể oang oang vô tội vạ trong khung cảnh nầy. Chúng ta trao đổi chuyện nghề nghiệp, khôngcóýdạyaihết…” John Hoàng lái xe đưa Trác Bạt đến một quán nghệ sĩ ven đô,chọnmộtbànnhìnvềphíanúiyêntĩnh…Thứcăn,đồuống là loại dành cho văn nghệ sĩ, đặc biệt giúp ca sĩ duy trì giọng

CanteenkháchsạnHilton

hát. Một menu ghi đủ loại thức uống như trà hoa cúc, trà gừng,nước dứa (thơm), nước lọc, trà cam thảo, trà bạc hà, nướcchanhmuối,mậtong…Thứcăntùykhẩuvị.Họchọnmón phởđặcbiệt,tràcamthảo,nướclọc…

Anh có nhận xét gì về sinh hoạt văn hóa khi trở về Thủ Phủ?”TrácBạtmởlời.

Nóivănhóathìrộnglớnquá.Đậpváomắttôilàmộthiện tượngvănchương ănmàydĩvảng…”JohnHoàngnóivớingôn ngữcủamộttaygianghồtronglàngbáo. “Đólàhiệntượngbếtắtcủavănchương.”TrácBạttiếplời John Hoàng.“ Còn có ý kiến cho rằng nhà văn Việt Thường chỉ làmbaviệclàlàmthơ,viếttruyệnngắnvàdịchsách.Anhnghĩ thếnào?”

“Tôichỉphátbiểutheocảmquancánhân.Vànhữngýkiến nầy chỉ phù hợp với nhà văn chuyên nghiệp, sinh sống bằng ngòi bút.Theo tôi,nhà văn Việt Thường hầu hết thiếu học, hụt hơikhixàihếtvốnliếngtrờicho.Họchỉcómộtvàitruyệnngắn đầutiêntạodấuấn.Sauđócàngviếtcàngnhạtvàhụthơi.Đólà nóivềtruyệnngắn.Quaviệcviếttruyệndàichuyệnthiếuhọclà một rào cản rất lớn khiến rất nhiều nhà văn trẻ không dám bướcvào.Tôiđãtừngnghenhữngnhàvănlãothànhkểvềkinh nghiệm viết tiểu thuyết. Muốn viết một tác phẩm dài hơi có nhiều nhân vật, nhà văn bắt buộc phải có khả năng phân thân kèmtheovốnsống,kiếnthức,sởhọcđủngànhdođọc,nghiên cứu và học hỏi suốt đời. Phần lớn nhà văn chuyên nghiệp nghiên cứu rất kỹ về mọi mặt của các tác giả nhận giải văn chươngNobel.”

“ Anh nói như vậy, nhưng lý giải thế nào về chuyện viết feuilletoncủamộtsốnhàvăn–họcũngcómộttàinăngnàođó chứ?Mỗingàyviếtđếnnămtruyệndài,mớingheđãhếthồn!” “Vâng,họcótài,nhưnglàtàimọncủanhữngbíquyết,xão thuật. Sở dĩ họ làm được như vậy là do xử dụng đặc tính của ngôn ngữ Việt Thường. Nói cách khác họ

c 75. Truyện được tác giả viết từng kỳ gởi cho báo và kỳ nào cũng phải hấp dẫn để lôi cuốn độc giả. “Anhnóilàmtôinhớdanhhài DuyTung.Khôngphảichỉ mìnhtôimànhiềungườivìnghedanh,đãmuavévàonhàhát. Ngồi nghe hơn hai giờ, khi ra khỏi rạp, có người hỏi tôi, Duy Tung nói gì mà đứng bên ngoài vẫn nghe tiếng vỗ tay rào rào vậy?Tôiđịnhthần,cốnhớlại,đànhchịu,khôngbiếtanhtanói gì…”

“ Văn chương Việt Thường có khác gì Duy Tung đâu, chỉ vậnđộngvềmặtngônngữ.Hìnhnhưngườilàmthơkhôngcần

cảm xúc, chỉ cần xử dụng kỹ thuật làm mới ngôn ngữ, đi đâu, ngồiđâu,lúcngủ,lúcchơibấtcứ lúc nào đầuóccũngchỉnghĩ đến ngôn ngữ. Họ đã trở thành…thợ thơ. Thiếu tư tưởng. Khôngthểcóảnhhưởngđếnthicathếgiới.” “Nhưvậy,ViệtThườngkhôngcó thiêntàisao?” “Thiêntàilàtàinăngthiênphú,khônghọccũngbiết.Đólà ngườikhôngaidạyhọđượcmàchỉcóhọdạyngườikhácthôi. Theo nghĩa nầy Việt Thường không có thiên tài. Mà thiên tài thường kèm theo bệnh tâm thần.Xin được nói rỏ thêm về vấn đề nầy. Khái niệm về mối liên hệ giữa sáng tạo và bệnh tâm thần đã được các nhà tâm lý học và các nhà nghiên cứu khác thảoluậnvànghiêncứutrongnhiềuthếkỷ.Việcsángtạosong hànhvớicácrốiloạntâmthầnbaogồmcácrốiloạnlưỡngcực, tâm thần phân liệt, trầm cảm nặng, lo âu. Các nghiên cứu đã chứng minh mối tương quan giữa nghề nghiệp sáng tạo và nhữngngườisốngchungvớibệnhtâmthần.Cóngườiủnghộý kiến cho rằng bệnh tâm thần có thể hỗ trợ cho việc sáng tạo, nhưng cũng đồng ý rằng bệnh tâm thần không nhất thiết phải cóchosángtạotồntại.”

“ Nói như anh, thì Việt Thường cũng có một vài nhà thơ thiêntài?”

“Họlànhữngngườiđiênchứkhôngphảitâmthần.Chưaai gọihọlàthiêntàicả…”

“Cònthếnàolànhàvănlớn?”

“Aiphongchứcdanhchonhữngnhàvăn?Nhữngnhàphê bìnhvănhọcchăng?Ngườiđọcchỉnóitheocảmtính.”

“ Vâng. Tôi muốn nói thêm, ngay cả những người có chút tiếngtămcũngkhôngbiếtcóbaonhiêungườiđọchọ.”

“ Tôi cho rằng đã là nhà văn chuyên nghiệp phải có nhiều ngườiđọctácphẩmcủahọ.Hằngtuần,chúngtôiđănglênbáo mộtbảntinmiểnphíbànvềcôngviệcsángtácđưađếnthành công,nghĩalàviếtthếnàođểcónhiềungườiđọc.” TRÍ TUỆ ĐƯỢC THU THẬP TỪ CÁC NHÀ VĂN VĨ ĐẠI ...

Anhcóthểnóirõhơnđượckhông?”TrácBạthỏi.

có suy nghĩ liệu họ có phải là nhà văn lớn haykhông.rấtdễbịliệtvàonhómngườiloạnthầnkinh.Ýkiến về vấn đề nầy rất khác nhau.Ví dụ, J.K. Rowling, một trong những nhà văn nổi tiếng nhất và thành công nhất hiện nay, thườngbịchỉtríchvìvănxuôicủabà dùngquánhiềutrạngtừ. TácphẩmTheGreatGatsbycủaF.ScottFitzgeraldđượcnhiều ngườicùngthờivớiônggọilà“đồngu”.Vàtấtnhiên,điềunày đúng với bất kỳ nhà văn nào khác được gọi là "vĩ đại". Có những người yêu thích nhà văn này và những người khác thì không.Điềuđócũngbìnhthườngthôi.Vậylàmthếnàođểtrở thành nhà văn lớn theo cách gọi thời thượng hiện nay ? Nhà

vănlớnmàkhôngcótácphẩmlớn,khôngcócáchviếtđặcbiệt hiệuquảcónêngọihọnhưthếkhông?Saucâuhỏinầylạinổi lêncâuhỏikhác.Thếnàolàmộttácphẩmlớn?Nhưvậy,muốn cótraođổiýkiến,chúngtaphảicócáchnhìnthếnàovềcáccâu hỏi nầy.Sau khi tốt nghiệp Ph.D về nghiên cứu phê bình văn học,tôiđãcódịphướngdẫncácnhàvănhơnmộtnămvàtôicó thể nói với bạn một cách hoàn toàn chắc chắn rằng không có định nghĩa nào được thống nhất chung về điều gì tạo nên “tác phẩm lớn”. Đó là một huyền thoại.Những gì chúng ta thường nghĩlà“viếthay”chỉđơnthuầnlàtruyềnđạtmộtcáchhiệuquả mộtthôngđiệprõràngđếnmộtđốitượngcụthể.Khinhậnra điềuđó,ta cóthểbắt đầucông việc củamình.Điều này không phải là tốt hay xấu mà là phải rõ ràng chứ không mơ hồ.Nhà văn nào cũng nên kết thúc nỗi ám ảnh về việc có phải là một nhà văn lớn hay không , thay vào đó hãy bắt đầu cố gắng trở thànhnhàvănhiệuquảcónhiềungườiđọc…”

“Vậynhàvănnàocũngphảicóbíquyếtchứ?”

“Vâng,bíquyếtđókhôngrangoàinguyêntắcsáuđiềumà giớiviếtvănBắcMỹthườngápdụng…”

“Đồngývớianh.Chuyênngànhnàohoạtđộngđềuphảicó nguyêntắc.” “Nguyêntắcsáuđiềusauđâycóthểgiúpnhàvănviếttác phẩm thành công.Trước hết là đọc. Nhà văn phải đọc nhiều. Việc nầy đơn giản. Ngôn từ là mạch máu của những bài viết hay.Nhàvănphảiđưavàotácphẩmnhữngthôngtincógiátrị, đólàcáchtốtnhấtcủacáchviếtcóhiệuquả. Thứ hai, cần ngườigópý.Mộtnhàvănluôncầnđượcgiúpđỡ.Anhtakhông

của bạn." Vì lý do chính đáng, dù có khắc khe, việc viết lại rất cầnthiếtphảilàm. Thứsáu,lấycảmhứng.Khógiảithích,vìquátrìnhviếtthật sựcórấtnhiềubíẩn.Bạnkhôngthểchịuhoàntoàntráchnhiệm vềnhữnggìbạntạora.Mộtnhàvăngiỏibiếtcáchtậndụngưu thếcủa“NàngThơ”.Cảm hứng làmthơgiống nhưhơithởcho tinhthầnsángtạo.Tómlại,viếtthìđơngiản,nhưngviếtcóhiệu quảlớnlaothìkhôngdễ.Tạisaobạnkhônghọccáckỹthuậtđã đượcchứngminhđểgiúpbạncấutrúcbàiviếtcủamình?”…

“Cóthểgọianhlànhàvănthựcdụngđượckhông?” “Tôikhôngđểýviệcngườikhácgọimìnhlàgì.Nhưngtôi muốnnóirỏ,chuyệnviếtvăncủatôichịuảnhhưởngtrựctiếp từnhữngngườibạn,ngườithầyxuấtthântừvănhọcMỹ…”

“ Anh có kinh nghiệm gì về các bước đầu tiên cần làm để trởthànhmộtnhàvănchuyênnghiệp?” TrácBạtchuyểnqua đềtàikhác.JohnHoàngchobiết: “ Tôi phải trả lời ba câu hỏi : viết gì ? viết cho ai ? tại sao viết ? Về câuhỏi thứ nhất : viết gì? Tôi lập danh sách tóm tắt nộidungsẽviết,chẳnghạn,tôisẽviết:tiểuthuyết,sáchphóng tác,cácbàibáovàluậnbànvềdulịch…Khiđãhoànthànhdanh sách , tôi sẽ tìm xem trong danh sách công việc đó có chuỗi công việc nào chung cho tất cả haykhông. Nếukhông rõ ràng, hãyxemxéttừngdựánvànhớlạiđiềugìđãbuộctôiphảiviết nó.Tôi từng hy vọng đạt được điều gì? Tôi muốn truyền tải thôngđiệpgì?Tôisẽtìmthấytừngữvàchủđềnàohiệnđang phổ biến nhiều nhất ? v..v. Ví dụ, khi viết truyện “Vòng Tay

Trống”, một cuốn tiểu thuyết dành cho độc giả người lớn, tôi muốn cho họ biết về một giai đoạn lịch sử Việt Thường bị bỏ qua,trongđócóhàngngànconlaicủanhữngĐồngMinh tham giachiếntranhViệtThường.KhiviếtCánhDiềuTuổiThơ,tôi muốn cho conem chúng ta biết thú vui thả diều nơi đồng quê Việt Thường. Khi nhận phụ trách chuyên mục Cây Bút Trẻ, tôi muốn định hướng cho các nhà văn trẻ viết gì thành công nhất mà vẫn được mọi giới ưa thích nhất là phải có chiều sâu tác phẩm chứng tỏ tác giả là người có nhiều kiến thức cănbản về mọimặtcủađờisốngxãhội.Viếtvềdulịch,tôimuốngiớithiệu những địa điểm mới gây nhiều cảm hứng cho du khách…Tóm tắt,viếtgìcũngđềuhướngtớimụcđíchlàmchođờisốngmọi ngườithănghoa,tốtđẹp

hình xuất bản độc lập; tác phẩm thứ tư dành cho độc giả là kháchdulịchthíchgầngủithiênnhiên.Khihoàntấtbảngphân loại độc giả, tôi sẽ tìm chủ đề chung, chẳng hạn người đọc có nhữngthóiquen,niềmtinvàđặcđiểmnào?Chẳnghạn,độcgiả của tôi có óc phiêu lưu muốn biết thế giới, vũ trụ ; quan tâm đếncácsựkiệntốinghĩavàngẫunhiên;muốnbiếtcácnhàtư tưởngđộclậpthíchđàobớilạicácvấnđềđãđượcgiảiquyết; hoặccởimởvớinhữngýtưởngvàkinhnghiệmmới… Câuhỏithứba,tạisaoviết?Trảlờicâuhỏinầycóthểmất nhiều thời gian, vì động cơ thực sự nằm trong bình diện tư tưởng.Khitalàmviệcđểkhámphábảnthân,hãyxemxétđiều gìthôithúctaphảibắttayviết.Khiđãbịhấplựccủachữnghĩa, tachỉcònbiếtdánchặtvàoghếngồihếtgiờnàyđếngiờkhác? Nếu tôi là một nhà giáo, tôi nhận ra rằng giảng dạy chỉ là một phầntrongnhữnggìtôisẽviết.Trướckhigiảngmộtđềtàinào đó,tôiphảitựmìnhtìmtòivàkhámphá.Quátrìnhnàyđãgiúp tôi xác định lý do tôi thích viết — đó là một đường dẫn để khám pháthếgiới,trảinghiệm niềm vuikhám phá vàdạycho ngườiđọcnhữnggìtôiđãhọcđượctrongquátrìnhchuẩnbị…” “Cámơnanhvềcáckinhnghiệmđãsansẻ.Nhưngtheotôi, viết văn không chỉ bao gồm có ba câu hỏi như vậy. Phải có nhiềuvấnđềphứctạphơnthế.”TôimuốnJohnHoàngmởrộng câuchuyện. “Nhiềuchuyệnquá.Chúngtatạmdừngchốclát...” John Hoàng nhấp một ngụm trà cam thảo, đứng dậy, bước ra bãicỏ.Sauđó,họtiếptụctròchuyệnvềvăn,báo.TrácBạt hỏi JohnHoànglàmcáchnàoviếtđànghoàngmàkiếmđượcnhiều tiền.

“

Tôi vẫn nghĩ, viết văn là một công việc đặc thù.” John Hoàngsôinổinóivềkinhnghiệmriêng.“Bấtcứnhàvănnào cũngcótriểnvọngkiếm sống vớitưcáchmộttiểuthuyết gia . Viếtcóthểgiốngnhưmộttròxổsốdựatrênkỹnăng.Làmviệc chămchỉ,đếnlúcnàođónhàvăncóthểchộpđượcthờicơđể cócácbướctiếnmới.Kèmtheođó,anhtasẽkiếmđượctiền,có khi rất nhiều.Với những nhà văn độc lập có sức hút độc giả, chuyện kiếm tiền thường rất dễ dàng, kể cả những người chỉ viết duy nhất một cuốn sách nổi tiếng. Dù sao,tôi vẫn thích những nhà văn chuyên nghiệp có tác phẩm xuất bản thường xuyên. Những người nầy thường bắt đầu bằng cuốn sách thứ nhất thu hút độc giả. Khi đã có tác phẩm bán chạy đầu tiên, cuốnthứhaicủahọsẽnhậnđượctiềntạmứnglớnđểtiếptục sáng tác. Cứ như thế, tác giả sẽ lần lượt cho ra đời những tác phẩmtiếptheo,đólàconđườngtôiđãtrảiqua.Mặtkhác,viết tiểu thuyết kiếm tiền không phải là công việc lãnh lương theo giờ. Đó là công việc có tính bấp bênh, có thể có rất nhiều tiền trongthờigiannầynhưngcũngcóthểrỗngtúitrongthờigian

khác. Nó thay đổi và phụ thuộc vào thị trường cũng như thị hiếuđộcgiả. Tôi cho rằng,trở thành nhà văn là một thiên chức được hưởng lợi từ kinh nghiệm sống. Công việc rút ra từ kinh nghiệm sống là một công việc độc đáo và thú vị. Tôi đã từng làm nhiều công việc từ phóng viên báo chí, giáo sư trung học thờicònlàsinhviên,giáosưĐạihọc,nghiêncứusoạnthảocác kế hoạch phát triển các công ty văn hóa in ấn xuất bản .Để thànhcông,tôitìmcách rènluyệnbộnãocáchnàođóđểnăng lực suy nghĩ thật sắc bén về bất cứ công việc hàng ngày nào phụcvụchoviệcviếtvăn.Đôilúcbịngoạicảnhchiphối,tôicó thể làm bất cứ việc gì liên quan đến tài khoản ngân hàng, nhưng tuyệt đối không xao nhãng hoặc rời xa chữ nghĩa .Qua giaotiếpvớinhiều ngườiđểcónhữnggìtahọcđượcvànhững kinh nghiệm có sẳn - tất cả đều được chắc lọc để đưa vào tác phẩm.

Những gì tôi vừa thuật lại là bước thứ nhất chuẩn bị ,xem ra rất quan trọng. Bước thứ hai, theo tôi là, nhà văn phải học cách tạo ra nguồn thu nhập.Nhà văn là người lao động tự do, khi đứng ra kinh doanh, phải xem thu nhập là chìa khóa. Một nữ ca sĩ đứng bán hàng, dạy nấu ăn, trông trẻ…,tất cả đều hỗ trợchocôngviệcsángtạocủangườinghệsĩ.Điềunầycũngcó thể áp dụng cho các nhà văn, xử dụng kỹ năng riêng để viết truyện. Tiền sẽ tự nhiên tìm đến. Có điều , theo tôi , nhà văn nào kiếm sống bằng bất kỳ hình thức nào đều phải có điểm chunglàđạođứcnghềnghiệp.Nhữngnhàvănđộclậpkiếmđủ tiềnthườnghoànthànhmộthoặchaicuốnsáchmỗitháng.Rất nghiêm túc. Việc các nhà văn hay thay đổi công việc của họ là

379

điều khá phổ biến. Thậm chí còn có một thuật ngữ để chỉ trường hợp nhà văn hoàn toàn không thể làm việc : Writer’s Block.Nghềlámbáođãdạytôitínhkiêntrì,dùgặptrởngạinào cũngcốviếtchobằngđược.Tôiđãtừnglàmviệcliêntụcnhiều giờ,khôngcóthờigianchonhữngđiềuvônghĩa.” “Nhưvậy,nhàvăncầnviếtmỗingàybaonhiêugiờ?” Tôi hỏi. “ Với nhà văn thích viết chuyện viễn tưởng,phải làm việc nhiều gấp bội trước khi kiếm được nhiều tiền.Nếu mới chập chững vào nghề, chưa có thói quen viết hàng ngày đều đặn, người viết nên bắt đầu với một mục tiêu khiêm tốn - chỉ bốn chụcphútmỗingày.Kinhnghiệmchothấy,khiđặtmụctiêu40 phút,nósẽbiếnthành60phúttrởlênlúcnàokhônghay.Hình như thực tế hầu hết những người khác không theo kiểu mẫu như vậy. Nếu đã phát triển thói quen viết hàng ngày và tuân thủ nó, người viết đã vượt qua cuộc chơi. Nếu còn lo lắng về việckiếmsốngbằngnghềvăn,phảinghĩrằngviếtlàcôngviệc chuyên môn quyết không được rời bỏ. Kiên trì làm việc mỗi ngày và xem điều gì sẽ xảy ra. Câu trả lời chắc chắn là kiếm đượcthunhập vớitưcáchlà mộtnhàvăn.Quá trìnhtiếp theo, nhàvănphảisẵnsàngchuẩnbịchosựnghiệpcủamìnhvớirất nhiều công việc, mà chủ yếu là cải thiện khả năng tiềm ẩn của mìnhđểvuimừngchàođónthànhquảrựcrởthôngquanhững móntiềnlớn!...” Nóixong,JohnHoàngquayquahỏiTrácBạt: “Tôi biết Trác Bạt cũng kiếm tiền nhiều bằng chuyện viết lách. Muốn hỏi kỷ niệm gì đáng nhớ nhất trong nghề văn, báo củabạn?”

TrácBạthàohứngkểchuyệncủamình: “Đólàcâuchuyệnvềbàiphóngsựđầutiêncủatôi,không phảiđượcnhiềutiềnnhưngcónhiềukỷniệm.Câuchuyệnnầy hộiđủbayếutốkhóquên.Thứnhất,làsinhviênnhưngtôilại viết phóng sự của một quân nhân trênđường hành quân. Thứ hailàviếttrongtiếngsúngnỗvàomộtgiờsánggiữalúclínhsư đoànNamThườngnãđạibáclênrừngnúivàlínhBắcThường đanglenlỏiđộtnhậpthịxã.Thứbalàthiênphóngsựđãđược giải thưởng , mà người trao giải cho tôi là Quốc Trưởng Nam Thường…”

“Ồ,mộtcâuchuyệnthúvị.”JohnHoàngnhậnxét. “Vâng,tôiluônnhớkỷniệmnầythờisinhviên.Thờiđótôi có xuất bản ba cuốn sách chuyên về nghiên cứu văn học khi ngồihọctrongthưviện.NămthứbaĐạiHọcHóaChâu,tôiviết một phóng sự “ chiến trường” gởi dự thi trên một nhật báo. Những ngày ấy chiến tranh bắt đầu vào giai đoạn “trưởng thành” tức là trên khắp các mặt trận Nam Thường, hai bên đã dànquânquymôlớnsẳnsàngchơinhautớibến.Tôicónhiều ngườibạncùngtranglứađãnhậpngũvàđangcómặttrêncác chiếntrường.MộtdịphètừHóaChâuvàothămbáctôiởthịxã Quãng Đại, tôi gặp người bạn sau chuyến hành quân trở về trong một quán nhỏ .Bạn dư biết dân Quãng Đại chịu ảnh hưởngrấtmạnhcủanhữngcánbộBắcThườngtuyêntruyềnvề đế quốc thực dân.Bác tôi sống hàng chục năm trong vòng ảnh hưởng của họtạiQuãng Đại,nhưng bịcancermáu.Chờ dịp có tàu Hồng Thập Tự đến Hóa Châu bác tôi từ Quãng Đại ra Hóa Châu thay máu, ghé thăm gia đình chúng tôi. Đó là lý do tôi khôngngầnngạivàoQuãngĐạithămbác,dùvẫnbiếtcóthểđi

dễ khó về. Và tôi đã gặp người bạn cũ học cùng lớp cùng trường,naylàsĩquanchỉhuymộttrungđộitrinhsát.Khibiết điều nầy, hình ảnh bạn tôi là một ám ảnh buồn vô hạn. Có lần vừabướcrakhỏicửanhàbáctôi,thấyđoànxethiếtgiáprầmrộ kéoqua,ngườibạngiơcaotayvẫychàomàtôicócảmgiácnhư lờichàovĩnhbiệt.Vàđúngnhư linhtínhbáochotôibiếtđâylà lầncuốicùngchúngtôithấymặtnhau.

Tôiphảiviếtlạicâuchuyệnđãấpủthôithúctôidongười bạnkểlạisauchuyếnhànhquântrởvề.Anhtakhôngnóigìvề súng đạn, chết chóc, địch thù, mà mô tả về một hình ảnh “ Bà Mẹ Gio Linh” trong chiến tranh. Tôi không ngờ anh ta lại có

382

cuộc sống nội tâm phong phú như thế… Nhưng cái đêm kinh hoàngởthịxãQuãngĐạikhiviếtnótôisẽkhôngbaogiờquên. Khuya hôm ấy quá mười hai giờ,những loạt súng bắt đầu nổ ran ngoài đường phố. Tôi đang miên man ngồi viết trong một phòng ở lầu ba , căn phòng mà gia đình bác tôi không ai dám lênngủvìsợpháokích.Nhữngloạtđạnđáptrảqualạigiữalính củaSư ĐoànNamThườngvà những dukích phía BắcThường từtrênnúiđộtkíchvàothịxã.Chờmộtloạtsúngimtiếng,bác tôi hoảng hốt phóng chạy như bay từ hầm núp dưới đất,vượt lênlầuba,đạpcửaxôngvàophòngtôi,kéomạnhracửa.Bácla hét điên cuồng, lôi mạnh tôi ra cửa, hai bác cháu chạy bừa xuống hầm núp.Sáng dậy,nhìnra đường phố,vài xácchết nằm phơi giữa nắng sớm chưa kịp dọn .Trở lên tầng ba, trước mặt tôirơivãimấyđầuđạnAKngaycửavàophòng.Báctôibảo,mi suýt chết…Viết xong phóng sự, tôi gởi cho một nhật báo Việt Thường trong Thủ Phủ. Không ngờ được giải thưởng báo chí. Chínhtôicũngngạcnhiênvềthànhquảnầy…” “Nộidungphóngsựchắcphảihấpdẫnlắm!”JohnHoàng gợiý. “ Đọc lại tôi thấy cũng không có gì đặc biệt. Chiến tranh ViệtThườnghaybấtcứchiếntranhnàocũnglàcảnhtượngđỗ nát, con mất cha vợ mất chồng, tiếng khóc xé lòng trong các thônxóm ,nhà cửacháyrụi…Nhưng hình ảnhngườibạnvàbà mẹ ngồi bới khoai vẫn đọng lại trong tâm trí tôi. Xin nhắc lại, phóngsựnầyquantrọngđốivớitôivìnólàbàiđầutiêntôiviết dongườikháckểlại…”.

31/12/2022

HạoNhiên,sinhviênnhậnracórất nhiềuphầngiốngnhau.Phầnkhácnhauphảibổsungtrướchết thuộcvềnghiêncứubiêndịchvàrènluyệnkỷnăngdịchthuật sắc bén, Anh ngữ bắt buộc, tiếp theo là Pháp ngữ, ngoài khả năngphảiviếtgiỏitiếngViệtđốivớisinhviênNamThường.

Anh ngữ là công cụ giúp sinh viên phân tích văn học từ khắp nơi trên thế giới.Tốt nghiệp VHSS có thể theo đuổi các chương trình sau đại học hoặc làm các công việc khác nhau trongcáclãnhvựcviếtlách,nghiêncứuvàtruyềnthông. Lớp học Anh Ngữ tại một ĐH Mỹ

HầuhếtgiáosưphụtráchđềuđếntừcácĐạiHọcBắcMỹ. Trác Bạt nhận học bổng Ph.D về VHSS từ Đại Học Hardy. Học bổngnầyđếnvớichàngtrướckhichàngcótêntrongdanhsách chuẩnbịchochươngtrìnhhậuchiếntáithiếtNamThường.Để có thể theo học Ph.D,Trác Bạt phải chuẩn bị sẳn kiến thức về Master.Ủy Ban Master đã chọn giáo sư hướng dẫn Trác Bạt. Không thể kể ra hết chương trình Master, chàng chỉ nêu lên phần cốt lỏi. Tham khảo ý kiến của ủy ban Master, sinh viên chọn một chủ đề để viết luận án.Luận án lý thuyế

đề cập đến cấu trúc và phong cách của văn bản nguồn, cũng như các chiến lược và kỹ thuật được áp dụng trong bản dịch. Bản dịch phải thể hiện kỹ năng của sinh viên như một người dịchtrongviệcxửlýmộtvănbảnphứctạpvàkhảnăngcủahọ để đưa ra các quyết định đúng đắn, công tâm, tôn trọng chiều hướng vănhọc vàthẩmmỹcủavăn bảnvà vănhóatiếp nhận. Luận án phải bao gồm một phần giới thiệu phản biện và một danhmụccáccôngtrìnhđượcthamkhảoýkiến. Giáo sư hướng dẫn đã giúp Trác Bạt thực hiện đúng các tiêuchuẩncầncócủaluậnán.Đốivớivănxuôi hoặckịch,bản thảothườngbaogồm60-80trangdịch.Đốivớithơ,bảndịchtừ 30-40 trang. Phần giới thiệu phê bình phải đề cập đến những nội dung : một, tác giả, tác phẩm , vị trí của họ trong bối cảnh văn học đương đại, mối quan hệ với truyền thống văn học, nhữngảnhhưởng,v.v.; hai,tácphẩmvàsựtiếpnhậnphêbình, thẩmmỹcủanótrongbốicảnhvănhóa,vănhọc,lịchsửban đầu của nó; ba, tác phẩm trong bối cảnh của nền văn hóa tiếp nhận. Lý tưởng nhất, phần giới thiệu phê bình nên cung cấp một‘luậnđiểm’rộngvềtácphẩmvàbảndịch,triểnkhaicáclý

Master.CuốicùngỦyBanMasterđãcấpgiấygiớithiệuTrácBạt kèmtheohồsơhọcbổngPh.DgởiquaĐạiHọcHardy. Lúc làm thủ tục nhập học, Trác Bạt bất ngờ gặp một sinh viên Nam Thường tên Thúc đang học ngành máy tính tại Đại HọcHardy.BiếtchàngchuẩnbịchươngtrìnhtiếnsĩVHSS,Thúc trố mắt nhìnTrác Bạt như một quái vật.Không biết người đối diệnlàai,Thúcvồvậptravấnchàng,hỏiTrácBạttừđâuđến, học DoctorofPhilosophy(Ph.D)làmgì,chamẹchànglàmgì ở Việt Thường. Thậm chí Thúc còn hỏi Trác Bạt từ Miền Nam

“Xinlổi,anhhọcPh.DcomparativeLiteratuređểlàmgì?” Thúc hỏi.“Họcxong vềViệt Thường khôngcó ngànhhọc nầy, còn ở nước ngoài họ đâu cần anh. Chương trình phải mất 5 năm,mộtnămởtrongkhuônviêntrườngtưphảitốngầnnăm mươihaingàndollar.Xinlổi,tôikhôngthểtưởngtượngđược một người Việt Thường dám chấp nhận một phí tổn lớn như vậy?”

“ThúclàsinhviênduhọchaycôngdânBắcMỹ?”TrácBạt hỏi.

“BốtôilàcựuđạisứtừđờiTổngThốngĐệNhậtCọngHòa Nam Thường. Tôi là một US citizen. Nhưng tôi cũng không đụngvàocáingànhđitrênmâycủaanh…”Thúcnóithànhthật .

“Ngànhđitrênmây?”

“ Chuyên ngành của anh không thích hợp với dân Việt Thường.Nói rỏ hơn, chuyên ngành đó dành cho những người lãngmạn,mơướchảohuyền…”

Trác Bạt thấy không cần phải phân bua nhiều chuyện với ThúcvàkhôngmuốnThúcxíathêmvàochuyệncánhân,quay quahỏichuyệncủaThúc.

“Thúchọcngànhgìởđây?”

“ TôiđanghọcnămcuốiBachelorngànhmáytính.” “ Tôi biết ngành nầy dễ kiếm việc làm. Lương trung bình mỗituầnbaonhiêuThúcbiếtkhông?”

“ Bachelor một ngàn hai trăm năm chục đô một tuần, Mastermộtngànrưỡi,cònPh.Dmộtngànchin…”

“SaokhônghọcPh.Dluôn?”

“Ôi…tôilàloạingườithiếukiênnhẩn…”

đâuchừngbốnnămtháng,ngườitađưacậuấyđithựctậptrên cáccôngtrường.Tưởnglàmgì,cậutachưnghửngkhihọxếp mìnhvàonhómbốcvácphụthợ.NhómnầyhầuhếtlàdânMỹ đen to con lắm sức làm sao cậu ấy theo kịp . Chỉ vài ba buổi thựctập,làbỏcuộc.Mấttiền…TrườngĐạiHọcnàocũngcóban hướngdẫnchọnngành,nhưngsinhviênphảitìmhiểutrước…” “Nghenói,họcytácótươnglaihơncả.” “Làmytácựclắm.Tôivàobệnhviệnkhôngthấyytácười lầnnào…Đầutắtmặttối.Quánhiềuviệc.Màhọcđâuphảidễ.Y tá,kểcả bácsĩqua đâyđềuphảihọcnói,nghe,hiểutiếng Anh trước khi hành nghề. Kể anh nghe một chuyện nực cười. Một ông bác sĩ bên Thủ Phủ qua đây,đang học tiếng Anh chuẩn bị họcchuyênngành,khiviếtthưchogiađìnhbênnhà,ghiđịachỉ là một bệnhviện.Ngườinhà không hiểumô têgì,cứ nghĩanh đang hành nghề bác sĩ ở Bắc Mỹ. Thực tế, anhta đang làm lao công chùi rửa bồn cầu, quét dọn phòng ốc trong bệnh viện. Sĩ diệnmà…Giấudiếmtoàndiện…”

“ Theotôibiết,ngườithườngchỉcầntrangbịmộtngàntừ cóthểgiaotiếp tạmđược, nhưng họcbácsĩphảithuộcít nhất mộttrămngàntừ.Họcbácsĩhầuhếtdànhchoconemsinhra tại đây hoặc qua đây lúc còn học tiểu học. Lên trung học phải nổlựcgấphai.Đúngkhông?”

“OK.Anhthửđikhámbácsĩởđâyđểbiếtngườitanóigì. Trước khi kê toa cho thuốc họ hỏi mình cả giờ đồng hồ, nói nhanh kèm theo nhiều thuật ngữ y khoa, phải ở đây lâu năm mớihiểuhọhỏigì…”

“ Thúc nói đúng .” Trác Bạt góp chuyện. “ Tôi biết có một nhasĩhànhnghềlâunămbênThủPhủ,quađâytưởnglànhập

390

vào hàng ngũ chuyên viên của bệnh viện. Ai ngờ họ bắt học tiếng Anh đến hơn bốn năm, nhưng khi chính thức vào việc , cũngchỉlàloạidentalassistant,trợlýnhasĩthôi.” “ Tụi nó không cho mình đụng vào mồm miệng dân da trắngđâu.Thựctếlàvậy.”Nóixong,ThúchỏiTrácBạt.“ Biết vậy có lẻ anh cần cân nhắc chuyện học Ph. D comparative Literature rồi chứ ?” Đến nước nầy, Trác Bạt đành thú nhận với Thúc, chàng không được phép chọn ngành mà do nhà trườnggiaonhiệmvụđihọc.Thúclạihỏitrườngnàogiớithiệu chàngđếnđây.

“ThúcbiếtĐạiHọcHạoNhiênởThủPhủkhông?”

“Khôngbiết.NhưngĐạiHọcnàocóchuyênngànhvănhọc sosánh phảigọilàĐạiHọcQuốcTế.”Thúcnhậnxét.

“MìnhkhenThúcbiếtnhiềuchuyện.HọcxongPh.Dcảhai chúngtasẽvềThủPhủ.LúcđóThúcsẽbiếtthếnàolàĐạiHọc HạoNhiên…” TrácBạtnhậnthấyngườisinhviêntínhtoánlợihạirấtkỹ. Việc học của chàng phức tạp hơn nhiều.Văn bằng tiến sĩ VHSS do khoa nầy hợp tác với nhiều khoa khác thực hiện. Chương trìnhchocácứngviênnhậnhọcbổngnhưchàngđểgiảngdạy vềVHSS,hoặccáckhoariêngbiệtcủavănhọcvànhânvăn.Thủ tụcphảiquamộtsốđiềukiệnkiểmtrabắtbuộc. Điều kiện thứ nhất, Trác Bạt phải tuyên bố rỏ ràng mục đíchlấybằngPh.D–VHSSđểlàmgì.Điềunầyđãnêurỏtrong giấygiớithiệucủaHạoNhiên. Các điều kiện tiếp theo như sơ yếu lý lịch, thư giới thiệu, quátrìnhvàkếtquảhọcvànghiêncứutừtrướcđềuđượcHạo

thơ, và báo chí luận chiến. Ông nổi tiếng với tiểu thuyết ngụ ngôn Trại súc vật (1945) và cuốn tiểu thuyết “Mười chín tám mươitư(1984)”môtảchủthuyếttoàntrị.Cáctácphẩmphihư cấu bao gồm The Road to Wigan Pier (1937), ghi lại kinh nghiệmcủaôngvềcuộcsốngcủatầnglớplaođộngởmiềnbắc nước Anh ; và Homage to Catalonia (1938), kể lại những kinh nghiệm của ông khi tham gia cuộc nội chiến Tây Ban Nha (1936–1939), được giới phê bình đánh giá cao không khác những bàitiểuluậnvềchínhtrị,vănhọc,ngônngữ vàvănhóa. Năm 2008, The Times xếp George Orwell đứng thứ hai trong "50nhàvănAnhvĩđạinhấtkểtừnăm1945".

“Orwellianlàgì?” “Tính từ "Orwellian" mô tả thực tế xã hội độc tài và toàn trị,làmộtphầncủangônngữtiếngAnh,xuấtpháttừtácphẩm củaOrwell.Tácphẩmcủaôngcóảnhhưởnglớntrongvănhóa đại chúng và chính trị. Ngoài "Orwellian" còn có nhiều thuật ngữ thần học của ông chẳng hạn "Big Brother", "Thought Police","Two Minutes Hate","Room 101","memory hole", "Newspeak","doublethink","unperson", and"thoughtcrime”… Buổivấnđápvớithờilượ

393

Dương với chính phủ gọi là IngSoc. Winston luôn sống trong nỗi sợ hãi khi bị bắt và tra tấn bởi các thành viên của Đảng, nhữngngườithamgiaIngSoc.Orwellmô tảcáchkiểmsoátvà thảo luận về sự nguy hiểm của một chính phủ độc tài toàn trị như IngSoc. Orwell tố cáo chủ nghĩa toàn trị bằng cách tạo ra mộtchủnghĩalạchậucó mộtchínhphủtoàntrị. Chủnghĩatoàntrịlà“hìnhthứcchínhphủvềmặtlýthuyết khôngchophéptựdocánhânvàtìmcáchphụctùngtấtcảcác khía cạnh của cuộc sống cá nhân cho thẩm quyền của chính phủ”. Trong tiểu thuyết “ 1984 " , “chủ nghĩa toàn trị biểu thị mộtxãhộitrongđóquyềnlựcchínhtrịnằmtrongtaymộtnhà độc tài hoặc "lãnh đạo" với một tầng lớp thống trị phi truyền thống; khối dân chúng không chỉ bất lực về mặt chính trị mà cònbịtướcđoạtmọinguồnlựctrítuệvàvănhóa”.Chủnghĩa toàntrịlàmộtlựachọnhấpdẫnchocáctênđộctàicócôngdân đangchịuđựngnhữngápbứccủachínhquyềnđươngthời.“Các quốcgiatoàntrịcủaĐứcQuốcxãdướithờiAdolfHitler(1933-

đã lật đổ một chính phủ Sa hoàng thiếu hiệu quả, thiếu quan tâm đến quầnchúng. GeorgeOrwellđãcónhiềutrảinghiệmtồitệvớichủnghĩa toàn trị. Ông kể lại những sự kiện này trong tác phẩm “1984”. Orwellđãtậnmắtnhậnraảnhhưởngcủamộtchínhphủphát xíttrongThếchiếnthứhai.Năm1948,tiểuthuyết“1984”được xuất bản lần đầu tiên. Trong Thế chiến thứ hai, những vụ giết ngườihàngloạtđượcralệnhbởicácnhàlãnhđạođộctàinhư Adolf Hitler và Josef Stalin. “Adolf Hitler, ở Đức, đã tàn sát kẻ thùcủamình-giếtchếtsáutriệungườiDoTháicộngvớichín triệu người Slav, người gypsies, người bất đồng chính kiến, ngườiđồngtínhluyếnáivànhữngngườibịtháchthứcvềtinh thần”.Orwell,bịámảnhbởitộiácdiệtchủngdoquyềnlựcduy nhất của một người gây ra, đã thúc đẩy ông ta suy nghĩ về nguyên nhân của rất nhiều cái chết. Ông thể hiện một cách mạnh mẽ những lo lắng của mình về sự nguy hiểm của một chính phủ độc tài bằng cách tạo ra sự loạn thị của riêng mình trongtácphẩm“1984”. Mộtchínhphủtoàntrịhoạtđộngđểkiểmsoáttâmtrícủa người dân. Một cách để gây nghiện là kiểm soát khoái cảm. Đảngkiểmsoátconngườibằngcáchhạnchếvàkìmhãmniềm vui. Loại bỏ niềm vui khỏi xã hội sẽ làm giảm tinh thần của

người dân, cho phép chính phủ thực thi ý chí của mình. Tình dụclàmộthoạtđộngxãhộibịĐảngcoithườngthôngquacác tổ chức như Liên đoàn Chống Tình dục Trẻ em. Theo lời LaurenceLerner:“[Orwell]coi[tìnhdục]làcựckỳquantrọng vìnótậptrungvàokhoáicảmthuầntúyvàIngSoclàmộtxãhội dànhriêngchoviệcxóabỏkhoáicảm”.Trong“1984”,nhânvật Julia sử dụng tình dục nhưmột phương tiện để nổi dậy chống lạiĐảng.NhìnthấyhànhđộngnổiloạncủaJulia,Winstontham gia cùng cô ta và bày tỏ mong muốn nổi loạn. “Khoảng thời gian màcô ấyđã làmđược-bất cứ điềugìámchỉđếnsự thối nát- luônkhiếnWinstontrànđầyhyvọnghoangdã”.Niềmhy vọng của Winston chính là điều mà một chính phủ độc tài muốn tiêu diệt. Ngoài ra, khi O’Brien tra tấn Winston trong Phòng101,hắntiếtlộđộngcơcủaĐảng:“Bảnnănggiớitínhsẽ bị loại bỏ. Sinh sản sẽ là một hoạt động hàng năm giống như việcgiahạnthẻkhẩuphần.Chúngtasẽxóabỏkhoáilạc”.Bằng cáchloạibỏthúvuitìnhdụcvàtấtcảthúvuicủaxãhội,Đảng coi như được tự do thể hiện ý chí của mình đối với các công dâncủaChâuĐạiDương. Mối quan tâm duy nhất của các nhà lãnh đạo theo chủ nghĩa toàn trị là giành được quyền lực. “Đảng tìm kiếm quyền lựchoàntoànvìlợiíchcủamình.Họkhôngquantâmđếnđiều tốtcủangườikhác;chỉquantâmđếnquyềnlực.Khôngphảisự giàu có, sang trọng hay một cuộc sống lâu dài hay hạnh phúc, đốivớiĐảngsứcmạnhlàduynhất,thuầntúy”.Orwelldựđịnh thể hiện ý muốn mình trong “1984” như của Adolf Hitler và JosephStalin,nhưngởmứcđộcựcđoanhơn:“ĐứcQuốcxãvà Cộng sản Nga đã đến rất gần chúng tôi theo phương pháp của

396

caođộtuyệtđối.Nhữ

địnhbanđầulàtựdovàthịnh vượng cho nhân dân c

a họ, nhưng đã bị ảo tưởng bởi khát vọngquyềnlực.ỞChâuĐạiDương,chínhphủđãsẵnsàngchấp nhậnhình thức toàntrị,nơiBig Brother thực sự kiểm soát tất cả. Trongchủnghĩatoàntrị:“ỞĐứcQuốcxãvàLiênbangXô viết của Stalin, toàn bộ tầng lớp người dân, chẳng hạn như ngườiDoTháivàkulaks(nôngdânbìnhthườnghoặcgiàucó), đều bị loại bỏ .” Chủ nghĩa toàn trị làm mù quáng người dân Châu Đại Dương. Những người ủng hộ nào mang quan điểm khác với các Đảng viên, bị coi là xấu xa. “Đảng đã dạy rằng những người proles là những kẻ thấp kém tự nhiên, những người phải bị khuất phục, giống như động vật, bằng cách áp dụngmộtvàiquytắcđơngiản”.Proles-thànhviêncủagiaicấp vôsản,mộttầnglớpxãhộithấphơnhoặcgiaicấpcôngnhânvốn thiếu trí thông minh so với con người, thua kém cả động vật. Mặc dù những người ủng hộ quyền lực nổi dậy, nhưng Đảngbuộchọphảitinrằnghọthấpkémhơnconngười,khiến họphảisốngtáchbiệtvớidânchúng. Chủnghĩatoàntrịlàmộtlựachọnhấpdẫnchocácquốcgia vượt qua đói nghèo. Orwell khuyên công dân của những quốc giađókhôngnênchọnconđườngđó.CácquốcgianhưĐức,Ý

và Nga đã tìm cách lập chính phủ độc tài trong đất nước họ, khiếnhàngtriệungườingườithiệtmạngvàmấttựdo.Cácnhà lãnhđạotoàntrịchỉquantâmđếnquyềnlựcthựcsựchodùcó baonhiêungườibịhại…

TOTALITARIANISMINORWELL'S1984

GeorgeOrwell’s1984isaboutamancalledWinstonSmithina country called Oceania with a government called IngSoc. Winstonlivesinconstantfearasheisarrestedandtorturedby membersoftheParty,peopleparticipatinginIngSoc.Orwell shows how IngSoc is a controlling government. Also, he discussesthedangersofagovernmentlikeIngSoc.IngSocisa totalitariangovernment.Orwelldenouncestotalitarianismby creatingadystopiathathasatotalitariangovernment. Totalitarianismisthe“formofgovernmentthattheoretically permitsnoindividualfreedomandthatseekstosubordinate allaspectsoftheindividual’slifetotheauthorityofthe government.”WhenOrwellpublished1984,“‘totalitarianism’ denotedasocietyinwhichpoliticalpowerwasinthehandsof adictatoror‘leader’andanontraditionalrulingelite;themass of the population was not only politically powerless but deprivedofallintellectualandculturalresources”(Gleason, 148).Totalitarianismisatemptingoptionforcountrieswhose citizensaresuffering.“ThetotalitarianstatesofNaziGermany underAdolfHitler(1933-45)andtheSovietUnionunder Joseph Stalin (1924-53) were the first examples of decentralizedorpopulartotalitarianism,inwhichthestate

achievedoverwhelmingpopularsupportforitsleadership” (“totalitarianism”n.p.).InNaziGermany,thecitizenswere overcomingahugedepressionresultingfromthelossinWorld War I. In the Soviet Union, the people overthrew an unproductive,uncaringTsaristgovernment.

George Orwell had many bad experiences with totalitarianism, and recounts these events in 1984. He experiencedfirsthandtheeffectsofafascistgovernmentin World War II. “In 1948, when Orwell’s 1984 was first published,WorldWarIIhadjustended.”DuringWorldWarII, massmurderswereorderedbytotalitarianleaderslikeAdolf Hitler and Josef Stalin. “Adolf Hitler, in Germany, had slaughteredhisenemies…killingsixmillionJewsplusnine millionSlavs,gypsies,politicaldissidents,homosexuals,and mentallychallengedpeople”(“1984”242).Orwell,influenced bygenocidecausedbyasinglepowerfulman,promptedhimto reflectuponthecauseofsomanydeaths.Hepowerfully expresses hisworriesabout thedangers of atotalitarian governmentbycreatinghisowndystopiain1984.

Atotalitariangovernmentworkstocontrolthemindofthe people.Onewaytoinducesubservienceistocontrolpleasure. The Party controls people by limiting and suppressing pleasure.Toremovethepleasurefromsocietydiminishesthe moraleofthepeople,allowingthegovernmenttoenforceits will.SexisasocialactivitylookeddownuponbytheParty through organizations like the Junior Anti-Sex League. LaurenceLernersuggests,“[Orwell]considers[sex]extremely importantbecauseofitsconcentrationonpurepleasureand

IngSocisasocietydedicatedtotheabolitionofpleasure” (Bloom73).Juliausessexasamediumtorebelagainstthe Party.SeeingJulia’srebelliousact,Winstonjoinsherand expresseshisdesireforrebellionaswell.“Scoresoftimeshe haddoneit…Anythingthathintedatcorruptionalwaysfilled himwithawildhope”(Orwell125).Winston’shopeisexactly whatatotalitariangovernmentdesirestodestroy.Also,when O’BrientorturesWinstoninRoom101,herevealsthemotives oftheParty:“Thesexinstinctwillbeeradicated.Procreation willbeanannualformalityliketherenewalofarationcard. Weshallabolishorgasm”(Orwell,267).Byremovingthe pleasuresofsexandallpleasuresofsociety,theInnerPartyis freetoexertitswilluponthecitizensofOceania.

“Undertotalitarianrule,traditionalsocialinstitutionsand organizations are discouraged and suppressed” (“totalitarianism”n.p.).Totalitarianismtakesawayfreedomby installingsurveillanceandlimitingactivity.ThePartyusesthe ThoughtPolice,Spies,andtelescreenstomonitorthecitizens ofOceaniaatalltimes.Winstonbuysablankdiaryandwrites initwhileheisinhisflat.However,WinstonfearstheThought Police will catch him for Thoughtcrime. Winston “had committed…theessentialcrimethatcontainedothersin itself.Thoughtcrimetheycalledit”(Orwell19).ThePartycan accuseanyoneofcommittingThoughtcrime,evenwithoutany evidence.Parsonswastakenawaybyhisownchildrenfor committingThoughtcrime.Thoughtcrimealsohastheultimate penalty:“Thoughtcrimedoesnotentaildeath:ThoughtcrimeIS death” (Orwell 28). When free thought is a crime, the

governmentcandestroyanymodeofthinkingwhichisnotits own.WhenWinstonfirstseesJulia,heisworriedthatsheisa spy.“WhethershewasreallyanagentoftheThoughtPolice,or simply an amateur spy actuated by officiousness, hardly mattered”(Orwell101).Winstonlivesinconstantfearofbeing caughtandtorturedbytheParty.TheSpiesareagroupof childrenwhoaretaughthowtocatchadultsofcommitting Thoughtcrime.Parson’schildren,membersoftheSpies,turnin theirownfathertothePartythroughdedicationtotheParty.

JuliaandWinstonareinwhattheythinkisthelastsafeplace,a room without a telescreen. However, the room hides a telescreensbehindapicture,allowingthePartytospyonthem whileengagedin“private”activity.Agovernmentthatcanfully monitoritscitizensinstillsfearandmaintainsfullcontrol.

ThePartyusesthemediatoconfuseitscitizens.Onthe telescreenspicturesof“theenemy”,EmanuelGoldstein,appear with other subliminal messages. A depiction of Goldstein shows“aleanJewishface,withagreatfuzzyaureoleofwhite hairandasmallgoateebeard-acleverface,andyetsomehow inherentlydespicable”(Orwell12).Hisdespicablefaceincites angerinthepopulation,evenifdirectedatanimaginaryfigure.

Theangeristhenredirectedtowardthetrueenemy,asthe telescreens then show pictures of Eurasian soldiers, the countryOceaniaisatwaragainst.Manipulatingthemedia manipulates the attitudes citizens have. The Party uses NewspeakanddoublethinktoconfusethecitizensofOceania.

“NEWSPEAKiscalculatedtogetridofindividualitybylimiting therangeofthoughthroughcuttingthechoiceofwordstoa

minimum”(“1984”,249).ThePartyrestrictsthewordsusedto beonlypositive,preventinganynegativecommentstowards thegovernment.“ThepurposeofNewspeakwasnotonlyto provideamediumofexpressionfortheworld-vieandmental habitspropertothedevoteesofIngSoc,buttomakeallother modesofthoughtimpossible”(Orwell,299).Toeliminate othermodesofthoughtistoeliminatetheinherentfreedomof thought.

Totalitarianismleaders’soleconcernisgainingpower.

“ThePartyseekspowerentirelyforitsownsake.Wearenot interestedinthegoodofothers;weareinterestedsolelyin power.Notwealthorluxuryoralonglifeorhappiness;only power,purepower”(Orwell,263).Orwellintendstomanifest theintentionsofAdolfHitlerandJosephStalin,buttoamore extremelevel.“TheGermanNazisandtheRussianCommunists cameveryclosetousintheirmethods,buttheyneverhadthe couragetorecognizetheirownmotives.Theypretendedthat …therelayaparadisewherehumanbeingswouldbefree andequal.Wearenotlikethat.Weknowthatnooneever seizespowerwiththeintentionofrelinquishingit”(Orwell, 263). Orwell parallels the motives of the Party with the motivesoftheNazisandCommuniststoagreaterextent.The NazisandCommunistshadoriginalintentionsoffreedomand prosperityfortheirpeople,butweredeludedbyathirstfor power.InOceania,thegovernmenthaswillinglyacceptedfull powerandatrulytotalitariangovernmentwhereBigBrother doesindeedcontrolall.

“InNaziGermanyandStalin’sSovietUnion,wholeclasses ofpeople,suchastheJewsandthekulaks(wealthypeasant farmers)respectively,weresingledoutforpersecutionand extinction.”(“totalitarianism”,n.p.).Totalitarianismblindsthe citizensofOceania.Theproles,carryingadifferentviewthan thePartymembers,arebrandedasevil.“ThePartytaughtthat the proles were natural inferiors who must be kept in subjection,likeanimals,bytheapplicationofafewsimple rules”(Orwell,71).Theinferiorityoftheprolesiscomparedto animals, which lack intelligence to humans. Although the proleshavethepowertorebel,thePartyforcesthemto believetheyareinferiortohumans,causingthemtolive separatefromthepopulation.

Totalitarianism is a tempting option for countries overcomewithpoverty.Orwelladvisestothecitizensofthose countriestonotselectthatpath.CountrieslikeGermany,Italy, andRussiahaveinstilledtotalitariangovernmentintotheir countries,causingmanydeaths,andmanytolosefreedoms. Totalitarianleadersareonlyconcernedwithgenuinepowerno matterhowmanypeopleareharmed.

Chương 24 DỰ HỌP BÁO

Trên VCV, Chuyện Viễn Mơ Thời Chiến ghi là chương 25 (Số người đọc là 345 , đăng ngày 02/03/2022)

TrácBạtcómột ngàyvuibêncạnhRontrongcănnhà bungalow ở làng Trung Châu trong dịp tham dự buổi họp báo tổng kết trận chiến Mountains Pan (Chảo Núi).Chàng phải chuẩn bị trước nhiều ngày. Phần thủ tục tham dự có hai loại giấyphép,mộtdànhchophóngviênbìnhthường,vàmộtdành chophóngviênchọnlọc.TrácBạtthuộcloạithứnhất.Nghĩvề chuyến đi sặc mùi chiến trận, chàng nhớ có lần đã đọc tài liệu đặc biệt 'In Form of War' ghi nhận những cảm xúc về chiến tranh qua nhiều hình thức viết văn truyền thống. Mục đích chungcủaInFormofWar làphântíchcảmxúcchiếntranhtừ

nhiều góc độ khác nhau: trải nghiệm cảm xúc của lính chiến, dân thường và khán giả. Các tác phẩm văn học và sân khấu phỏngtheochủđềchiếntranhtạohiệuứngcảmxúccụthể,bao gồmcảtuyêntruyền.Ngườitacònnghiêncứuvềtruyềnthống, lịch sử và biểu diễn của những cảm xúc liên quan đến chiến tranh.Cáctácphẩmchiếntranhcũngđượcxâydựngbằngcảm xúc…

“Ron…Nghĩđếnchiếntranh,tôimuốnrútluikhỏichuyến đinầy.”CónỗighêsợtronglòngTrácBạt. “Bạnsợchiếntranh,nhưngbạnvẫnbiếtthànhngữ“muốn có hòa bình phải chuẩn bị chiến tranh” (if you want peace, prepare for war) chứ ? Thành ngữ nầy bắt nguồn từ tiếng LatinhcótừthờicổđạiPlaton.

“Vâng.Tôibiết.”

“ Bạn nên nhớ chiến tranh thúc đẫy lịch sử tiến về phía trước.”

“Cũngphảiphânbiệthailoạichiếntranhcủavănminhvà manrợ,chínhnghĩavàphinghĩa,độcácvànhânvăn…”

“ Vâng.Cònphảikểrấtnhiềucuộcchiếnnhândanhmộtlý tưởngnàođóđểlừamịdânchúng…”

“ Còn giấc mơ Hoa Quốc Mộng của bọn Tàu phù, bạn xếp vào loại gì nếu chúng đủ sức gây chiến để bành trướng…” “ Họ luônôm mộng gây chiến để thay đổi bản đồ thế giới, nhưng không đủ sức mạnh,và nhất là chúng không phải là giốngdânchiếnsĩ(warrior)” “Vậygiốngdânnàolàdânwarrior?” “Cónhiều,nhưngAngloSaxonlàsốmột.”

“Tôihiểutạisaobạnnóinhưvậy.”

“ Không phảivìtôi có gốcgác Anglo-Saxon .Nhưng giống dân nầy là nguồn gốc của nền văn minh hiện đại qua đế quốc Anhthếkỷ19vàđếquốcMỹthếkỷ20.Hiệnnay5nướcAnh, Mỹ,Úc,NewZealand,CanadađềudogiốngdânAnglo-Saxoncai trị.Trác Bạt là bạn thân tôi mới nói vậy. Thế giới không muốn cũngphảichấpnhậnsựthậtlịchsử.Đúngkhông?”

“ OK. Tôi có nghe một thanh niên Nam Thường thú nhận, nếu hắn có quyền chọn “thực dân, đế quốc” vào cai trị Việt Thường,hắnsẽchọnthựcdânAnh…” “Thanhniênđónóithậtlòng,tôiđoántênnầylàluậtsưam hiểuchínhtrị.RiêngTrácBạt,biếtgìvềAnglo-Saxon?”Ronhỏi chàng. “ Tôi cũng biết tổng quan ,Anglo-Saxon là thành viên của cácnhómnóitiếngĐứcdicưvàoAnh.LịchsửAnglo-Saxonbắt đầutừthờikỳcậnLaMãtrongthế

hội với người Celt, người Đan Mạch và người Norman đã trở thànhngườiAnhhiệnđại…” “ Vậy,TrácBạtcònsợchiếntranhnữakhông?” “ Sợhaykhôngtôivẫnlênánchiếntranh.” Roncười,chỉtayvànheomắtnhìnTrácBạt: “ Bây giờ thì sao ? Có tiếp tục đi với tôi tham dự tổng kết chiếntranhkhông?” Cảhaivỗvainhau,cườiđùa… Chuyếnđihômnay,RonaldDicksonWoodrooflophầngiấy phép. Theo một cách thức quen biết nào đó, Ron đã vận động bantổchứccungcấpchohọhaibộquânphụctácchiếnvớiđầy đủ trang bị nón sắt, súng ngắn. Họ háo hức đợi giờ khởi hành vàolúcbốngiờsáng.PhươngLinhvàPhùngBíchtạinhàNghi ông trong làng Trung Châu,cũng chuẩn bị trước một ngày để đưatiễnRonváTrácBạt.HọcómặttạinhàRontrướcbốngiờ sángvàngạcnhiênthấymộtchiếcJeepdânsự.Lưuý,xeJeep không chỉ có loại quân sự, người ta còn sản xuất các thương hiệudânsựmàdânMỹtrắngrấtthích.Ởđâybantổchứcdùng JeepdânsựđểngụytrangviệcđưaRonvàTrácBạtđếnBộChỉ HuytrướckhibayđếncăncứMountainsPan. Về lý do Ron chọn trận chiến Mountains Pan làm biểu tượng , theo Ron , vì đây là nơi chứng minh thực tế những nghiên cứu, đánh giá của các nhà phân tích chiến lược phía Đồng Minh. Kết quả trận chiến Mountains Pan thế nào sẽ dẫn đếnquyếtđị

hân Ron đến Mountais Pan

choTrácBạtxemthôngtinvềnguồngốcphátsinhMountains Pan.

KheSanh1967& KheSanh2010

Theo đó vị tướng Tổng tư lệnh Đồng Minh Nam Thường đã xác định "Chảo Núi có thể đóng vai trò ngăn chặn sự xâm nhậpcủakẻthùtừmộtnướclâncận.Nócònlàmộtcăncứxuất phátcáccuộchànhquân;làđườngbăngcủamáybaytrinhsát khảo sátđường mòn chiếnlược dọctheo dãynúilớn;một mỏ neophíatâyđểphòngthủphíanam;vàcuốicùnglàđiểmxuất phátchocáchoạtđộngmặtđấtđểchiacắtđườngmòn” RoncònchoTrácBạtbiếtthêmvềhàngràomangtênMac Cathy.Phòngtuyếnđiệntửnầylàtêngọihệthốngcácphương tiệnđiệntửpháthiệnthâmnhập,đượcquânđộiđồngminhsử dụngdọctheoranhgiớichiacắtBắcvàNamThường nhưmột biện pháp trinh sát mặt đất tự động nhằm phát hiện các hoạt độ

từng được mô tả là Hamburger Hill ? Hình ảnh nầy phát sinh khi một trận chiến kết thúc : từ một trực thăng bay ra những đốngmũsắtvàáokhoácmỏngdínhmáu;mộtphóngviêntìm thấymảnhbìacứngvàmộtchiếckhănquàngcổmàuđenđược ghim vào thân câybị cháyđen. "Đồithịtbăm," một người lính viếtnguệchngoạctrêntấmbìacứng,vàmộtngườilínhkhácđã thêmdòngchữ:"Chếtnhưvậycóxứngđángkhông?"

Máy bay đỗ trước sân bộ chỉ huy Chảo Núi. Ron và Trác Bạt vàophònghọpbáo.RonkéotayTrácBạtnóinhỏ

chiến tám mươi sáu ngày của Chảo Núi.Màn ảnh lớn hiện ra hàngchữphóngtođậpvàomắtkhángiả: QuânđộiĐồngMinh đãđánhsậpcuộcvâyhãmkhéttiếng nhấttrongchiếntranhViệtThường-đâylàcáchtrậnChảoNúi diễnra…TrậnChảoNúibắtđầutừmộtngàycuốithánggiêng. TrậnchiếnkhởiđộngvớikhoảngbamươibảyngànlínhQuân đội Bắc Thường chiến đấu chống lại khoảng bảy ngàn lính ThủyquânlụcchiếnĐồngminhvàQuânđộiNamThường.Cao điểmtrậnchiếntànkhốcdiễnra vớihơnnămchụcngànbinh sĩ Đồng minh và một trăm hai mươi mốt ngàn quân Bắc Thường kéo dài gần ba tháng. Đồng Minh phát động hơn ba mươimốtngàncuộcoanhtạc,thảhơnhaitrămnămmươi tấn bom-cứmộtbinhsĩBắcThườnghứngtrọnsáutấnbom.Quân BắcThườngđãbắnhơnmườibảyngànquả rocket,súngcốivà đạn pháo - trung bình năm ngàn quả mỗi ngày và một ngàn bảy trăm quả trong đợt pháo kích nặng nhất.Chiến sự dữ dội đếnnỗiCăncứChiếnđấuChảoNúihoàntoànbịbaovâyvàcắt đứt,chỉcòncáchtiếptếchocăncứbằngđườnghàngkhông. Vẫn còn nhiều tranh cãi về con số thương vong thực sự, nhưngướctínhkhoảngmộtngànrưỡiđếnnămngànlínhđồng minh chết. Một báo cáo bí mật từ Bộ Chỉ huy Quân sự Đồng minh,ướctínhhơnchinngànlínhBắcThườngthiệtmạng. Mànảnhrộnghiệnratừngscenenổibậtcáchìnhảnhthực tếtrậntiền.Sĩquanthuyếttrìnhviênvừachỉbứcảnhtotướng hiệntrênmànhìnhvừagiảithíchtừngscene… Cảnh một, căn cứ chiến đấu Mountains Pan là nơi đóng quâncủakhoảngchinngànthủyquânlụcchiếnĐồngminhvà vài trăm Biệt động quân của Cộng Hòa Nam Thường. Đây là

căncứgầnnhấtcủaĐồngminhvớibiêngiớiLèoởtỉnhTâyTrị, và là thànhtrìcực Tây của quânđồng minhgầnKhuphiquân sự.

Cảnhhai,cáccăncứkhác,RockPile,CampCarrollvàCaLu dolínhđồngminhvàquânNamThườngtrấnđóng.Đâylàcăn cứpháobinhchủyếugiúpchốnglạicáccuộctấncôngcủaquân đội Bắc Thường.Kế hoạch chiến đấu của Bắc quân là kêu gọi bao vây Căn cứ Chiến đấu Chảo Núi bằng pháo binh, cắt đứt Đường số Mười Chín để ngăn chặn quân Đồng minh tiếp viện, cũngnhưcáccuộctấncôngồạtcủabộbinhvàocăncứtừmọi hướng. Xe tăng Bắc Thường xuất hiện bất ngờ - một điều rất hiếmvàothờiđiểmnàytrongchiếntranh. Cảnh ba , các cuộc tấn công của pháo binh tiếp tục trong gầnbathángliêntục.Cácđợtpháokíchdữdộiđếnnỗibãichứa đạn chính của căn cứ phát nổ. "Có những mảnh vỡ ném tung khắp nơi," Trung úyPaulElkansaunàycho biết."Cácphương tiệnbịđậpvỡ,kínhchắngióvỡtan,lốpxebịnổtung,cácmảnh thiết bị và bao cát rách nát khắp nơi. Căn cứ chiến đấu trông nhưđốngđổnát." Cảnh bốn , Chảo Núi có những đường hào sâunối liền tất cảcácvịtríxâydựngvàchiếnđấuchính.Thủyquânlụcchiến và các Tiểu đoàn Xây dựng Hải quân đã đào các chiến hào và boongke sâu khắp Căn cứ Chiến đấu. Các khu phức hợp quan trọngnhưkhođạnvàbệnhviệnđàosâudướilòngđấtđểtránh bịpháhủy. Cảnh năm ,sân bay là cứu cánh tuyệt đối cho quân binh trấn giữ. Cũng giống như hệ thống phòng thủ, sân bay cũng phải được sửa chữa và bảo dưỡng. Gần như ngay khi trận

chiến bắt đầu, việc tiếp tế trên bộ cho căn cứ không thể thự

hiệnđược,đườnghàngkhônglàlựachọnduynhất. Cảnh sáu, bất cứ cuộc tấn công nào muốn thành công, quân Bắc Thường cần phải chiếm những ngọn đồi chiến thuật như887N,863S,554Svà957S-các ngọnđồiđượcđặttêntheo chiềucaotínhbằngmét.Cáctrậngiaotranhácliệtnhấtsẽdiễn ra tại các tiền đồn trên các ngọn đồi trấn giữ vùng đất cao. Đường Mười Chín là con đường duy nhất ở tỉnh Tây Trị dẫn đếnbờbiển. Cảnhbảy,TổngthốngBắcMỹquyếttâmgiữlạiMountains Pan. Đến giữa tháng sáu, Mountains Pantrở thành biểu tượng của cuộc chiến chống ch

lực lượng dự bị cơ động của Quân đội Đồng minh tại Nam Thườngđếnkhuvựcnày. Nhữngcảnh tám,chin,mười…tiếptheolầnlượtchiếulên màn hình. Vào cuối tháng tư, quân Bắc Thường cho thấy họ khôngtừbỏviệcchiếmChảoNúi. PháobinhĐồngMinhđánh phádữdộiđếnmứccácphicôngtrựcthăngbuộcphảiđợicho đến khi tan tầm mới có thể cất cánh. Bất chấp các vụ đánh bom, cuộc chiến vẫn tiếp tục. Thương vong của quân đồng minh bắt đầu gia tăng, và chỉ có thể sơ tán bằng đường hàng không. Tiếp liệu từ trên không cho phép pháo binh tại Căn cứ Chiến đấu Chảo Núi tiếp tục bắn vào các đơn vị Bắc Thường đang tấn công vào các đồi tiền đồn. Những gì giữ cho Thủy quânlụcchiếnsốngsótlàcáccuộckhôngkíchcủaKhôngquân, Thủy quân lục chiến và Hải quân. Tiếp tế cho căn cứ bằng đườnghàngkhôngkhôngphảilàkhôngcórủiro. Các biệnphápđốiphó khácnhau đã được xử dụng, chẳng hạn như dùng phốt pho trắng để ngăn quân Bắc Thường nhìn thấynhữnggìđangdiễnratrênsânbay.MáybaynémbomB52’tỏrahoàntoàncầnthiết.Tổngcộng,B-52’đãbayhơnbốn ngàn năm trăm phi vụ trên Chảo Núi. Theo lời của Tướng Tư Lệnh:"lầnđầutiêntronglịchsử,mộtcuộcbaovâytầmcỡnhư vậyđãbịphávỡbởisứcmạnhkhôngquân."Cáccơsởytếtạm bợởcăncứnàyhầuhếtnằmdướilòngđất.Mặcdùvậy,cácbác sĩ và y tá đã phải làm việc suốt ngàyđêmvới mũ bảo hiểm và áokhoátmỏng.Việctiếptếcăncứbằngđườnghàngkhôngtrở nênnguyhiểmđếnmứcmáybaykhôngthểthựcsựhạcánhđể vậnchuyểnhànghóađượcnữa.Cuốicùng,máybaybuộcphải thảdùxuốngtừtrênkhông-mộttìnhhuốngdựphòngthựcsự

đãđượclênkếhoạch.Cùngvớisứcmạnhkhôngquânvàpháo binh, tài thiện xạ huyền thoại của TQLC đã ngăn không cho quân Bắc Thường tiến vào căn cứ. Trời vào thu, thời tiết đẹp hơn .Quân Đồng Minh di chuyển lực lượng phá vỡ vòng vây. Đếnnhữngngàycuốithángtám,cácđơnvịcủalựclượngtiếp việncuốicùngđãđếnđượcCăncứChiếnđấuChảoNúi. Sư đoàn Một Kỵ binh, Thủy quân lục chiến và Quân Nam Thường tập trung tiêu diệt mọi ổ đề kháng còn sót lại. Giao tranhtiếp tụcdiễnrathuậnlợivàotháng chín.Đếnđầutháng mười, quân Bắc Thường đã rút lui và trận chiến kết thúc. Tuy nhiên,căncứChảoNúivềcơ bảnđã bịphá hủy.Những người línhcònlạihiệnđượcgiaonhiệmvụcanhgáccăncứtrongkhi cuộcditảncuốicùngđượcthựchiện.Căncứđổnát,cuốicùng quânĐồngMinhđãrúttoànbộkhỏiChảoNúi…”

Trung Táthuyết trìnhviêncúichào,chấm dứtphầnchính buổihọpbáo.RonradấubảoTrácBạtrờiphònghọpvìkhông đượcphépthamdựphầntiếptheo.SaunầyTrácBạtmớibiết, phần tiếp theo một vị tướng Đồng Minh chủ trì thảo luận về đánh giá, lượng định về trận chiến Mountains Pan. Có quá nhiềuýkiếntranhcãitrongbuổihộithảoTrácBạtkhôngthấy cần thiết phải nói đến. Nhưng có hai thông tin được tiết lộ khiếnchàngrấthồihộptheodõi.Đólàkếhoạchxửdụngvũkhí hạtnhâncủaĐồngMinhvà sốphậncủahàngràođiệntửMac Cathy. Các tài liệu được phân loại cho thấy,tướng tư lệnh Đồng Minhđãcânnhắcviệcxửdụngvũkhíhạtnhân.VănphòngLịch sửLựclượngKhôngquânđãxuấtbảnmộtbáocáo"tuyệtmật",

dài hơn một trăm trang, có tiêu đề Lực lượng Không quân ở ĐôngNamÁ:Hướngtớimộtcuộcnémbomhạtnhân.Nhàbáo Richard viết rằng theo báo cáo. "vào cuối tháng tư, Tướng TổngTưLệnhđãcảnhbáorằngnếutìnhhìnhgầnkhuphiquân sự và Monutains Pan trở nên tồi tệ hơn, vũ khí hạt nhân hoặc hóa học có thể phải được xử dụng." Báo cáo tiếp tục nêu rõ, "điều

trọng bao gồm cảm biến và các máy điện tử nhạy cảm khác phải được chuyển hướng để đáp ứng nhu cầu của lực lượng đồntrúĐồngMinhtạiMountainsPan… Chuyến đi Mountains Pan vẫn còn đọng lại trong Trác Bạt nỗi sợ hãi, hồi hộp chờ đợi bom hạt nhân của Đồng Minh tàn phá đất nước Cọng Hòa Nam Thường và thảm sát dân chúng BắcThường.Ronchỉchochàngbiếtsơqua mộtvàichitiếttối mậtchàngđãngheđượctrongbuổihộithảo… Lịch sử đã chứng minh đúng như lời tiết lộ của Ron sau buổihộithảo:cuộcchiếnViệtThườngxemnhưđãkếtthúcsau trận chiến Mountains Pan vì phía Đồng Minh kết luận không thể thắng cuộc chiến nầy. Cảm giác hồi hộp , sợ hải vũ khí hạt nhân trong Trác Bạt đã không xẩy ra, vì các nhà hoạch định quânsựkhôngđánhgiácaohànhđộngnầy.Bảnđánhgiáviết: "do địa hình và các điều kiện khác đặc biệt đối với các hoạt động của Đồng Minh ở Nam Thường,chúng tôi không khuyến nghịdùngvũkhíhạtnhânởđó.” TưliệuriêngcủaRonvềcuộcchiếnủynhiệmViệtThường córấtnhiềuthôngtingiátrịTrácBạtkhôngthểtiếtlộ... Saukhi thamdự họp báo, Trác Bạtcũngnhậnđược thông điệptừgiớilãnhđạodânchủthếgiới:dùngbomđạnđểchiến thắngcácchếđộđộctàitoàntrịchỉlàhạsách,haynhấtlàgiúp họtựdiệt…

ôngtrởvề,đượcphụchồicấpbậc.Mộtnămsaunữa,cuộcđảo chánhthứbaxẩyra,ôngthamgiatíchcựcvàđượccửgiữchức Tư lệnh Sư đoàn. Được thăng Chuẩn tướng, sau đó là Thiếu tướng Tư lệnh Quân đoàn. Lên trung tướng thì bị giải nhiệm khỏi chức vụ với lý do “chống lại trung ương”. Đó là thông tin củabáochí.Ôngthìtâmsự:đờisinhratôiđểchiếnđấu.Tôitừ bỏ mọi sinh thú cá nhân, ba lần làm đảo chánh,hai lần mang kiếplưuvong,làngườinghèonhấttrongnhữngkẻlưuvong…” Chinh Văn đưa bức thư của ông Chính cho Ron và chàng xemđểhộiý.Đọcxongláthư,TrácBạtnóivớiChinhVănchỉcó Ron với tư cách là nghiên cứu sinh có nhà riêng trong làng trunglậpmớicóthểgiảiquyếtthayviệntrưởngvàcốvấnTrí Viễnđược,vìchàngtinTríViễnđãbiếtbứcthưđặcbiệtnầychỉ liênquanđếncánhânông. Saukỳthimãnkhóabáochí,TrácBạtrấtmuốnđượcthực tập bằngmộtcuộc phỏngvấnthựctế.Đốitượngđượcchọnlà những nhân vật đặc biệt như gỗ tướng quân ,tướng râu quặp, tướngrâubắp,tướngnóngmũi…

“PhỏngvấnôngChínhlàđíchnhắmcủatôisaungàymãn khóa báo chí .” Trác Bạt nói với Ron. “ Nhưng vai trò của tôi hiệntạikhôngthểlàmcôngviệcnầy.Ngườidânởđâycũngcó một số ủng hộ ông Chính. Theo tôi biết, ông không ưa ký giả Nam Thường vì hầu hết họ đều thuộc một phe phái nào đó,thườngcócáchviếtrấtđểucáng.Ôngchỉtintưởngbáochí ngoạiquốctrungthực...” TrácBạtgợiýRon.Rongậtđầuđồngýchoviêncựutướng vào tạm trú . Chinh Văn cho Ron biết số điện thoại của người đànemôngChính.Ronliênlạc,nóichuyệnmộthồirồivộikéo

chàngcùngratàuHardysaukhibiếnphòngthựctậpthẩmvấn thành phòng ngủ dành cho khách. Chiếc xe Jeep dân sự Ron mượn từ đâu chàng không rõ,đưa ông Chính về nhà riêng, nhởn nhơ qua các đại lộ Thủ Phủ cho vị khách đặc biệt có dịp nhìnlạiphốcũđườngxưavớinỗingậmngùinhớtiếc…

“Ngậm Ngùi” (Huy Cận – Phạm Duy) – Nỗi đau của người anh trai thương em bằng trái tim của mẹ Bạnđangsaochépnộidungcủanhacxua.vn.Nếusửdụngcho blogcánhân,vuilòngghirõnguồnnhacxua.vnkèmtheolink bàiviết.Nếulàwebsite,kênhtruyềnthônghoặcliênquanđến thươngmại,vuilòngliênhệtrướcđểđượcđồngý.Mọihình thứcviphạmbảnquyềnnộidungđểkiếmtiềnthôngquaMMO đềusẽbịreportđếnFacebookvàAdsense.KHÔNGđượcđọclại bàiviếtđểtạovideotrênYouTube “Tướngquânxaquêhươngmấynămrồi?” Ronhỏi.

Vào nhà, Trác Bạt và Ron thay nhau kể về lai lịch của Trường ĐạiHọc HạoNhiênvà ngôilàng trung lập. Nghegiọng nóicủachàng,ôngChínhchúýngay:

“GiọngnóicủaanhphatrộnhaithứHóaChâuvàThủPhủ, anhcóquanhệhuyếtthốnggìkhông?”

“TôigốcHóaChâunhưngxâydựngsựnghiệptạiThủPhủ đãlâunênchịuảnhhưởngnặng.”TrácBạttrảlời.

“ChamẹanhvẫncònởHóaChâu?”Ôngtakhôngcầngiữ lễgì,hỏithẳngchuyệngiađìnhchàng.

“ Chiến tranh, ở Hóa Châu không yên, cha mẹ tôi bán hết nhàcửangoàiđóvàosốngtronglàngtrunglậpnầy.Yênổnhòa bình…”TrácBạttrảlời.

“Làmcáchnàovàoởđâyđược?”

“ChatôilàchuyênviêncủaHạoNhiênđượcphépxâynhà tronglàngnầy.”

Đến lượt Ron sắp đặt việc tạm trú cho ông Chính. Hai ngườitròchuyệnbằngtiếngngoạiquốc.

“Xintướngquâncứsinhhoạttựnhiênthoảimáiởđâyđến khinàokhôngcònmuốnởlại.”

“Cámơn.Chuyệnănuốngthếnào?“Ôngkháchhỏi.

“CanteenNewHardycóđủmónănÂu-Á.Khukinhdoanh củalàngnầycũngcórestaurantđủmónănViệtThường.”Ron hỏiquachuyệnkhác.“NhữngnămquatướngquânsốngởBắc Mỹthếnào?”

“Mỗithángchínhphủcấpsáutrămdollarstheotiêuchuẩn củamộttướngbasao.Sốngcũngtạmđủ.” Ronnóivớichàng,nhưngcónhãýchovịkháchnghe:

“Tôibậnlàmluậnánvàtácnghiệptrongbangày.TrácBạt thaytôisắpxếp,giúpđởtướngquân.” Chỉnóithế.RonlịchsựchàoôngChínhvàbướcracửa. “ NgườiBắcMỹ họ lịch sự và tốt bụng. Ronmuốntôigiúp tướngquângặpgiađình,đồnghương…”TrácBạtnói. “Tốt.CứgọitôilàôngChính.” Ông Chính nằm nghỉ lưng trong phòng kháchkín đáo, đầy đủ tiệnnghi.Phòng nầyRon dànhcho bạnhửuvàthânnhân những dịp họ ghé thăm. Trác Bạt gọi điện đến một hàng ăn NamThường.BữaănkhiếnôngChínhrấtvui,vìhươngvịquê nhà“xôngvàomũi”,ôngnóithế. Tại ngôi nhà của gia đình chàng,Nghi-ông nhắc lại chuyện quá khứ. Họ trao đổi nhiều suy nghĩ thời sự một cách nhẹ nhàng, khôngmột chút “bức xúc” mà theo lời ông Chính chỉ là chuyệntràdưtửuhậu.

“LàmthếnàoôngChínhbiếttàuHardymàquágiangqua đây?”Nghiônghỏi. “ Có một thằng Thủ Phủ hộ tống tàu buôn Hardy vào ngủ trọ trong khách sạn tôi đang làm việc. Nó nhận ra tôi và tình nguyện đưa mình đi.” Trác Bạt nghĩ thằng hộ tống nầy chắc phảilàngườiđànôngđứngtrướcphòngtrưngbàyxecũchàng đãthấytronglàngTrungChâu. “Ủa!ÔngChínhlàmgìtrongkháchsạn?”Nghiônghỏi. “ Bọn nhà báo hổn láo bảo tôi làm gác gian trong khách sạn.Thậtratôiởtrongbanlễtân,chuyênđónnhữngnhânvật lãnhđạo,đặcbiệtcủacácnướcChâuÁ.”

“CũngphảicólýdonàođóôngChínhmớitìmcáchtrởvề NamThườngchứ?”

“ Thằng phu hộ tống nói ở đây có một ngôi làng trung lập độcđáo,mìnhcũngmuốnquaxemchobiết.”Ônggiấukínmục đíchquaThủPhủ. “ĐiềugìgâyấntượngvớiôngChínhkhitrởlại?”

“TôiđãnghekýgiảRonaldDicksonWoodroofvàcậuTrác BạtkểhếtlailịchcủaHạoNhiên.Bốnnguyêntắctrunglậpcủa HộiHồngThậpTựQuốcTếvàquốcgiaThụySĩdĩnhiênlàgây ấntượngmạnhvớitôi.” “NhưvậyôngChínhvẫncònnghĩvềchínhtrị?” “Linhmục,hòathượngcònnóichuyệ

tấn công đánh chiếm sào huyệt chiến khu C của phe Bắc Thường. “BáccònnhớchiếnthắngcủaLữĐoànDùđánhchiếmsào huyệt của chiến khu C trước kia không ? Trước đó, một trung đoàn bộ binh lãnh nhiệm vụ nầy, bị du kích tiêu diệt gần hết. Chínhphủphảiyêucầutôiratay.Línhdùchiahaimũitấncông, hẹngặpnhautạisàohuyệt,vàđãkếtthúcđúngnhưkếhoạch. Nhưngtrongchiếndịchnầy,tôiđãtìmrađượcmộtconđường trunglậptrênđườnghànhquân.”

Xe chở gỗ lậu “ÔngChínhnóisaonghelykỳdữ!” “Bácbìnhtĩnhđểtôikểchonghe.Trênmũitấncôngdotôi chỉhuy,giữađườngtôithấymộtđoànxechởgỗchạyvôtưtừ chiếnkhuratỉnhlỵmộtcáchđángngờ.Tôicholínhchậnđoàn xe chở gỗ và tìm cho ra manh mối, được biết hai tiểu đội địa phương quân lo giữ an ninh lộ trình nầy. Cả một trung đoàn chínhquykhônglàmđượctròtrốnggì,tạisaochỉcầnhaitiểu

425

độiđịaphươngquâncóthểbảođãmanninhchođoànxevôra chiến khu dễ dàng như vậy. Phải mất gần một ngày điều tra, thẩmvấnmớilòirachuyệnchúngnócảhaiphíadukíchvàđịa phươngquânbắttaynhauănchiatiềnkhaithácgỗ…Đólà“con đường trung lập” chứ gì. Đúng không ?” Ông Chính nhìn Nghi ôngcườimộtcáchýnhị. “Gỗđólàgỗlậu.”Nghiôngnhậnxét. “ Gỗ của đức cha Công giáo có thanh thế vô địch. ” Ông Chínhnhấnmạnh.“Tôiđãkhámphámộtchuyệnđộngtrời.” “ỞlàngTrungChâunầycũngcómộtxưởnggỗ.”Nghiông nói.“Xưởngnầycũngcóđoànxechởgỗchạytrênđoạnđường an toàn do hai phía Nam-Bắc dàn xếp sao đó tôi không được biết, chỉ có khác là tất cả hoạt động đều diễn ra giữa thanh thiênbạchnhật,tiềnbạcnhâncônggìcũngrỏràngđâuvàođó, nhấtlàlàmăntheolốikhoahọcvănminh.”

“Ừ.ChiếntranhViệtThườnglàvậy.”

“Ôngvừanhắcđến‘conđườngtrunglập’.Nếunóirộngra ,ôngChínhcónghĩlàViệtThườngcóthểtheothểchếtrunglập không?”

“Khôngđược.ViệtThườngcáigìcũngthiếu,nhấtlàyếutố conngười.ConngườiViệtThườngcầnphảithayđổi.” “Vớidânthườngthìđúngnhưthế,nhưngôngChínhnghĩ thế nào về những lãnh đạo tối cao của hai Miền Nam – Bắc Thường?”Nghiôngmuốnbiếtsuynghĩcủaviêncựutướng. “ Tôi không luận bàn về tư duy chính trị của họ.Thấy thế nàotôinóithẳng.Họkhôngđếnnỗinào.CảhaiđầulãnhBắcNam đều biết rỏ thân phận mình. Đầu lãnh Nam Thường thì nhắnvớiđếquốc phương Tây,rằng ‘mầyviệntrợ cho tao bao

nhiêuthìtaođánhbấynhiêu.Khôngviệntrợ,taokhôngđánh.’ Đầu lãnh Bắc Thường thì bảo ‘ ta đánh đây là đánh cho thằng Bạch Xô, đánh cho thằng Tàu Phù.’ Bác thấy không, đôi khi họ buộcphảithốtlênlờiganruộtmàbọnchínhtrịxalôngkhông cókhảnănghiểuđược.”Viêncựutướngtâmtình. “ÔngChínhănnóikiểunhưnganghàngvớihọvậy!” “ Hội Đồng Tướng Lãnh từng yêu cầu tôi giữ chức Thủ Tướng,báckhôngbiếtsao?” Nghiôngchuyểnquahỏi“chuyệnxưatíchcũ”: “Mộtcâuhỏivẫncònnằm

đích thân gặp riêng Tôn Thất Dương, Cao văn Ngạo và Phạm Húng, họ đúng là bọn ăn cháo đá bát. Tôi nói với họ : tôi biết các anh nằm vùng, phá rối trị an trong vùng trách nhiệm của tôi.Tôicótoànquyềnquyếtđịnh“mạngsống”củacácanh.Nói ngayđểcácanhxácquyết,nếutôilàTổngThốngNamThường, sẽ có cách giải quyết khác. Nhưng với trách nhiệm hiện hành, tôirahaiđiềukiệnđểcácanhchọnmột.Hoặclàcácanhranhà tùCônĐảonằmbiệtgiamđếnkhichiếntranhchấmdứt.Hoặc các anh đồng ý qua cầu Hiền Mẫu, ra Bắc hoạt động thoải mái.TôikhôngmuốnthảcácanhvàorừngnúiNamThườngvì không muốn thấy mặt các anh một lần nữa. Và họ

“ Đặt nghi vấn như vậy đểlàm gì? ” Ông Chính nói. “ Họ mởcỗngchongườicủahọquathìcógìlạ.Tụinhàbáocốtình khôngnêuchitiết:dànloabờNamsôngBếnThủyphóngtolời kêu gọi bờ Bắc chuẩn bị đón công dân họ xâm nhập vào Nam. Ngheloaréolên,bờBắcchàođónhọ.Chỉcóthế.” “Vậymàkhithấytấmảnhbaôngnằmvùngtươicườiđưa tay vẫy chào, tôi cứ nghĩ đó là một chỉ dấu báo hiệu một ánh sáng gì đó ở cuối đường hầm.” Nghi-ông vẫn suy nghĩ viễn vông. “Nhưvậylànghĩvớvẩn”.ÔngChínhkếtluận.

“ Nhắc chuyện ấy cho vui thôi vì tôi cũng quen biết Tôn ThấtDương.SaunầytôiđọcbáoMặtTrờiBaltimore,nữkýgiả Rose Kusnher có một bài viết rất sinh động tường thuật cuộc gặpcủatướngrâubắpvàtướngnóngmũi.KhôngrõôngChính đãxembàibáonầychưa?”

“Mộtvàiđồnghươngcóchotôibiếtqua,nhưngtôikhông đọcnó.Bácthửđọccoichitiếtnónóigì?” “Ôngrâubắpngồihàngghếđầuởcâulạcbộquốcgiabáo chítạiHoaThịnhĐốn,ghìlấylưngghếrồiquaylạiralệnhmột cách vội vàng … Liền đó, một đàn em đi nhanh đến dãy bàn nằmđốidiệndiễnđànrồingồimọpxuốngbêncạnhchiếcghế của một người Nam Thường khác cũng có bộ râu từa tựa như râu bắp mà người ta gọi ông nầy là tướng nóng mũi. Tên đàn em chuyển lời mời tướng Chính đến ngồi gần tướng râu bắp , nhưng đã bị từ chối thẳng thừng. Đến bữa cơm được dọn ở tầngtrên,nhữngngườibiểutìnhthuộcnhiềuphenhómhòhét bên ngoài, tướng râu bắp được bảo vệ kỹ lưỡng, trong lúc tướng nóng mũi tự do đi đi lại lại trong phòng tiệc đầy người,

ngưnglạinóichuyệnvớithânhữucũnhưtướngJimmy,cựutư lệnhbộchỉhuythủyquânlụcchiếntạiĐàRằngthờibiếnđộng vùng lửa. Tướng nóng mũi phà khói sãng khoái sau khi hít những hơi thuốc trong chiếc ống điều ngà cũ xì và thuật lại nhữngdiễnbiếnđưađếnviệcôngbịhạbệ”. “ Nó viết đúng. Tôi cũng muốn hỏi bác, khi bác ngữi thấy mùihôithối,báclàmgì?”

“Bịtmũichứlàmgì!”

“Đấy,nóviếtsinhđộngđó.CóthểnóikhôngcóngườiNam Thường nào như bản thân tôi tận mắt chứng kiến những ung nhọt tham nhũng bẩn thĩu từ trên xuống dưới của chính phủ , nênkhinhắcđếnchúng,mìnhphảibịtmũi.Tụinhàbáogọitôi làtướngnóngmũi,tôikhôngphảnứng.” Chuyệntròmộthồi,ôngChínhcảmthấycóthểtâmsựvới Nghiông về mục đích của chuyến đi. Ông hỏiNghi ông có biết ông đã cho người mang bức thư bí mật gởi riêng cho Trí Viễn chưa?NghiôngtrảlờiconônglàTrácBạtcónóichoôngbiết. “BứcthưtiếtlộôngChínhbiếtrõcuộcchiếnViệtThường sẽ kết thúc sau buổi họp báo tổng kết chiến tranh về trận MountainsPan.”Nghiôngnói. “ Tôi ở bang Hardy theo dõi sát diễn tiến trận chiến Chảo Núi. Khi biết kết luận của buổi họp báo, kiều bào Việt Thường xônxaobàntán.Mộtsố

“Cóairaứngcửchưa?”

“Bọnngườixúichúngtôiraứngcửlàmộtbọnngu.Chúng chẳngbiếtgìvềbầucử,ứngcửởBắcMỹ…”

“Cólẻhọchưaquenvớixãhộimới.”

“Đúng.Dođámđôngngumuộimớicómộtôngcựutướng ralàmtròhềnhậnchứcquốctrưởngcủamộtchínhphủmado một tên lừa đảo lập ra … Tên nầy đã lợi dụng sự ngu dốt của đám đông. Đây là lý do khiến tôi viết bức thư cho Trí Viễn và tìmcáchquađây.”

“ÔngChínhnóikhóhiểuquá!”

“TôimuốntrựctiếpgặpTríViễn.”

“TríViễnsẽkhôngtiếpxúcvớibấtcứailạmbànvềchính trị, vì Trường Đại Học nầy đã có nguyên tắc rõ ràng với hình ảnhTríViễnlàmộtbiểutượng...”Nghiôngchobiết.

“TôicũngbiếtrõtrườngHạoNhiên.Cuộcchiếnnầytànthì nó cũng tàn theo. Thời điểm nầy là hồi chuông báo tử của nó. TríViễnsẽtrởvềlàmdânHardynhưtôi.”

NgheôngChínhnóilờiquyếtđoánvềcuộcchiến,chatôicó vẻ‘chùnbước’: “ Tôi nghĩ chắc ông Chính cũng không giấu gì tôi chuyện ôngChínhmuốngặpTríViễn.” “Báckhôngnhậnratínhiệucủatôivừachobácbiếtsao?” “Cóthểkhảnăngnhậnbiếtcủatôikhôngsắcbénlắmvềcáctín hiệuchínhtrị…”Nghiôngthúnhận.“Tôiphảinóirathếnầy. Nếunhữngcựutướngchúngtôiđủđiềukiệnvàtàinăngra tranhcửthốngđốc,thượngnghịsĩhoặcdânbiểuthìtôiđâucó dịpgặpbáchômnay.”

“ Tôi hiểu rồi. Ông Chính muốn thuyết phục Trí Viễn ra tranhcửthốngđốchoặcthượngnghịsĩchứgì?”

“ Đúng. Chỉ Trí Viễn là người có thể thắng cử ở tiểu bang Hardy.VàtôilàngườiđứngravậnđộngTríViễntranhcử.”

“ Hình như ông Chính cũng giống tôi ở cái tính viễn vông hảohuyền.”

“ Không. Tôi không nghĩ viễn vông như bác. Tôi chọn Trí Viễn vì tôi là citizen của bang Hardy. Bang nầy có Trường Đại Học lớn là University of Hardy. Trí Viễn là giáo sư nỗi bật của trường. Kiều bào ta rất tự hào có một nhân vật có giòng máu ViệtThường nhưTríViễn-vừathôngminhxuấtchúngvừacó thiênkhiếulãnhđạ

Bác có biết gì về chương trình hậu chiến tái thiết Nam Thườngsauchiếntranhkhông?” Thấychatôi luốngcuốngmơ hồvềchươngtrìnhnầy,ông Chínhgiảithích: “ Chương trình nầy do các chuyên gia hàng đầu của Nam Thường

nhưluậtgiaVũQuốcChúc-vàBắcMỹhoạchđịnhvà đã thực

ho

động. B

ng chứng là ông Cục Trưởng Cục Truyền

Quân Độiđã chuyển qua Bưu Điện, mặc áo dânsự giữ chức Phó Tổng Giám Đốc của Tổng Nha Viễn Thông để chuẩnbịnhậnbàngiao.Chưakểhàngngànviênchứcquânsự, dânsựđangchuẩnbịthaythếngườicũviệccũhiệnđangđược huấnluyệntạicáctrườngĐạiHọcBắcMỹ.” NhậnthấyvấnđềôngChínhnêuracómộtvàilýlẻcóthể thuyếtphụcTríViễn,Nghiôngcẩntrọngđềnghị: “ Ý kiến cá nhân của tôi không phản ảnh suy nghĩ của Trí Viễn,nhưngtôisẽđềnghịTríViễngặpôngChính.”

Nghi-ôngvàTrácBạtcóthờigiantròchuyệnvớiôngChính đếncạnlời.HọcòngiúpôngChínhliênlạcvàgặpgỡconcháu, bàconnộingoạicủaông.Cáccuộchộingộnầyđềudiễnratrên tàuHardyvàobanngàycónhiềukháchdulịchlênxuốngtàu.

Nghi ông hội ý Chinh Văn .Việc ông Chính muốn, phải do Chinh Văn bàn với Trí Viễn. Chinh Văn đã nói gì với Trí Viễn khôngaiđượcbiết.TrácBạtchỉchobiếtcuộctraođổicủaNghi ôngvớiChinhVănvềcâuchuyệnôngChínhchờđợi. “ Nhờ bác thông báo với ông Chính.” Chinh Văn nói với Nghi ông. “ Hiện giờ trường Hạo Nhiên đang chuẩn bị đối mặt vớinhữngkhókhăndocuộcchiếnViệtThườngsắpkếtthúc.”

ngtìnhvớiNasser khiôngấychorằnghầuhếtnhững ngườigọilàtríthứcnhânsĩnầynọđềuthuộcgiònghọxôithịt hoặc ảo tưởng. Nhờ có kết luận chính xác như vậy trước khi quyếtđịnhnênNassermớithànhcôngkhiquốchữuhóakênh đào Suez. Bác nên nhớ trong nội các không ai biết kế hoạch quốc hữu hóa cho đến vài giờ trước khi Nasser công bố. Đó là một quyết định đơn độc, được thực hiện mà không cần tham khảoýkiếncủabấtcứai.Trongbàiphátbiểu,ôngnóimộttrăm haichụcngànngườiAiCậpđãchếtkhiđàokênhSuez…”

“ Nhưng ông Chính thật sự có liên hệ với người hùng của NamHàn.”

“ Tôi phải nói rõ chuyện cá nhân tôi với Park Chung Hee. Park Chung-Hee là nhà chính trị, quân sự, Tổng thống Hàn Quốc, lãnh đạo Đảng Dânchủ Cộng hòa.Ông là người dẫnđầu mộtcuộcđảochánh,lãnhđạoỦybanCáchmạng(tiềnthâncủa Hội đồng Tối cao phụ trách Tái thiết Quốc gia sau này). Park Chung-heesauđótrởthànhvịTổngthốngthứbacủaHànQuốc với bốn nhiệm kỳ liên tiếp trong 14 năm. Ông là người thành lậpnềnCộnghòathứbatronglịchsửHànQuốcđồngthờicũng làmộttrongnhữngngườichâuÁtiêubiểunhấtcủathếkỷ20. Ông là người trực tiếp khởi xướng và dẫn dắt đất nước tạo ra Kỳ tích sông Hán - thời đại chứng kiến sự phát triển thần tốc

kéo dài cho tới đầu thế kỷ 21, biến Hàn Quốc từ một đống tro tàn, đổ nát thời kỳ hậu chiến tranh Triều Tiên trở thành một trongnhữngconrồngkinhtếÁchâucũngnhưthếgiới.Trong một cuộc khảo sát của Gallup tại Hàn Quốc, Park Chung-hee đượctônvinhlàTổngthốngvĩđạinhấttronglịchsửnướcnày. Ông đã có vài lần qua Nam Thường ủy lạo hơn ba trăm ngàn binh sĩ Hàn Quốc đang tham chiến ở đây. Tôi đã một lần gặp Park Chung Hee và ông đã liên lạc tặng kỷ niệm chương cho tôi…”

“ Chỉ vậy thôi sẽ không ai nói gì. Chuyện râm ran nổi lên hiệngiờdoôngChínhliênlạcvớiParkChungHeekhivàotạm trútrongnhàRonởlàngTrungChâu.”

“RonláixeđưatôiđếnTòaĐạiSứHànQuốc.Tôivàovăn phòng gặp ngay một sĩ quan Hàn quốc chuyển công tác .Tên nầy biết rõ tôi khi chúng tôi phối hợp hành quân chiến đấu trongmộtchiếndịchquânsựcủaĐồngMinh.Tôiđưakỷniệm chương do Park Chung Hee trao tặng và nhờ y dàn xếp một cuộcgọi…” “NgườitanóiParkChungHeeđãtraotruyềnbửubốigìđó choôngChính?” ÔngChínhvỗvaiNghiôngcườitoetoét: “Chúngnónóivậybáccũngtinsao.Tôichỉcólờihỏithăm ,chúc mừng thành công của ông Park và mong có dịp du lịch Hàn Quốc. Chỉ vậy thôi.Còn chuyện chính trị, như tôi tự nhận không phãi dành cho tôi. Tôi biết tôi muốn gì, làm được gì, nhưng không phải việc chính trị. Nhắc lại, tôi đã từng từ chối giữchúcThủTướngvìkhônghợpvớitôi.” NgheôngChínhnóithế,TrácBạtmạnphépxenvào:

“ Sao mầy biết tao ở đây ?” Trác Bạt hỏi lại hắn. Phách là tênhọc ĐạiHọcHóaChâuvớichàng,hơnchụcnămkhôngthấy tămhơi… “Chuyệngấplắm.Mầycóvượtbiênkhông? !” “Taocóbiênđâumàvượt...” ThấyTrácBạtvẫncàrởntronggiờphútnướcsôilửabỏng ,hắnchửithề: “ĐM…Cóđikhôngthìnói.Cótàuhảiquâncủatrungtáanh tao đang chờ ở bến Bạch Phủ. Mầy muốn đi thì sáng mai bốn giờsángxuốngđógặptao…”

“ Cám ơn.Mầycũng biết mầyđang ởtrong làng trunglập, phảikhông?Taocóngumớiđitheomầy…”

Phách trợn mắt, quay lưng bước đi như chạy. Trác Bạt không màn để ý đến. Hắn không phải là bạn chơi thân với chàng…

Hômsau,đangloayhoayvớibaotintứcbênngoàidộivào, thằng Tínhhốihả xộc vào nhà Trác Bạt nhưngườiđi báo một tinđộngtrời: “MầybiếtthằngPháchhắnđanglàmgìkhông?” “Hômquahắnđếnrủtaovượtbiên.” “Mầycóđikhông?” “Taođuổihắnđithìcó…”

“ Hắn lấy của tao hai cây. Tao xuống bến Bạch Phủ chẳng thấytàuHảiquânnào.” “Kiểunầykhôngphảichỉmộtmìnhmầymấttiền.Thếnào hắncũnggomítnhấtcũngvàibachụccâycủahàngchụcngười khác…Nghe hắn nói tàu hải quân do trung tá hạm trưởng anh nóđưađi,aikhôngham…”

Quả thật sau đó bọn bạn của Trác Bạt hầu hết đều bị tên Pháchlừamộtvốđauhơnhoạn…

Truy tìm ổ nhóm lừa đảo lợi dụng tình cảm để chiếm đoạt tài sản. Sau đó,Trác Bạt không mảy may ngạc nhiên khi các hiện tượngbấtthườngxẩyra.Nhiềulắm.Trướchếtlàsựvắngmặt bất thường của têntàixếphục vụ trongnhà ăn.Tài xế,nhưng tênnầycórấtnhiềuhoạtđộngđángngờmànhânviêncăn-tin đã báo cáo lên viện trưởng Chinh Văn. Chẳng hạn, có thể do vụngvềthiếuhọc,têntàixếtòmòhỏivềnhânthâncủaChinh Văn,TríViễn,PhươngLinh,…hoặcmangmáyảnhđichụphình mộtcáchcóchủýcácphònglàmviệc.ChinhVănchưakịpgiải quyết thì tên nầy đột ngột bỏ việc. Tiếp đến là người đại diện phíaBắcThườngkhôngcòngặpICRCmộtcáchđịnhkỳđểduy trì ổn định, an toàn cho sinh viên. Chuyện người đại diện Bắc Thường âm thầm vắng mặt không báo trước cho ICRC là dấu hiệu nghiêm trọng của tình hình. Một hiện tượng bất thường

khác làm sinh viên mất ăn mất ngủ là những lùm cây di động phí bìa rừng phía Tây. Một vài sinh viên thơ thẩn dạo bước quanhsânvậnđộngtrongCampusII,vàomộtbuổichiềusẩm tối,hếthồnnhậnranhữnglùmcâydiđộngchínhlàđoànquân BắcThườngđanglặnglẽhànhquânquađồinúi… Con tàu ocean liner chính do trường Hạo Nhiên phối hợp vớiICRCchuẩnbịđưahaingànsinhviênngoạiquốcđanghọc tại trường qua học tiếp chương trình tại Đại Học chính gốc Hardy trong tiểu bang cùng tên. Để thực hiện chuyến tàu chở khách cực lớn nầy, Hạo Nhiên đã chuẩn bị trước khá lâu. Khi cácdấuhiệubấtthườngxuấthiện,ChinhVănvàTríViễnhành động ngay. Bộ phận văn thưcủa Hạo Nhiên đã lặng lẽ thu xếp khốitàiliệuđồsộtrongcácthưviện,đánhsố,niêmphongchờ vậnchuyểnquaĐạiHọcGốcHardy.Cácgiáosưthỉnhgiảngtừ cácnướckhác,vịnàodạyxongchươngtrìnhđềutựýlênmáy bayvềcốquốc.ChinhVănvàTríViễnmỗingàyđềubùđầubên nhau để bàn thảo, dự kiến những kế hoạch lớn cho tương lai củatrường. Hàng ngàn người làm việc cho ICRC và Hạo Nhiên đều có chung tâm trạng rời bỏ tổ ấm hạnh phúc nầy. Có lẻ chỉ những lao công thời vụ ăn công hàng tuần vẫn bình thản vô ra cỗng,sángđichiềuvềvôtưgiữatìnhthế

khẩntrương. TrácBạtđế

ChinhVăn,vớivẻbìnhthảntựtin,thôngbáocácdiễntiếnsắp thựchiện:khotàisảntrítuệcủaHạoNhiênlàbáuvậtthứnhất được chuyển xuống tàu Hardy, giáo sư thực thụ lần lượt theo cácchuyếnbayquốctếtrởvềvớiĐạiHọcgốcHardy,sinhviên quốc tế, người nào cảm thấy mất an ninh trong nội trú có thể chuyểnngayđếntạmtrútrongtàuviễndươnghoặctrongcác phòng thuê tại khách sạn, nhà dân quen biết, chờ lệnh ra khơi.VềtạpchíVănCầm,TríViễnchưacóquyếtđịnhgì.Những ngôi nhà trong làng Trung Châu đều đóng cửa. Riêng trại Cưa, TríViễngiaochoTrácLập.VềkhogỗquýtàuHardysẽchởqua BắcMỹ… Giữabuổihọp,TríViễnvàlãnhđạoICRCcùngđứngdậyđi quaphòngHubbleRoom.Họcầngặpriêngthôngbáochonhau tinmậtgìđó,khitrởlạikhôngthấyngườicủaICRC. Tiếp theo, Trí Viễn lên tiếng : “ Không có chiến tranh bất tận,thayvàođólàtiếngthétcủasựthấtvọng.Chúngtađãhiểu sự thất bại của chiến tranh Việt Thường, nói trắng ra đây là chiến tranh thử nghiệm. Cuộc thử nghiệm đã có kết luận rỏ ràng.TrườngHạoNhiênkhôngthamgiacuộcchiếnnầy,nósẽ vềlạivớiĐạiHọcGốcHardy.” Ôngnhìnkhắpđámđông,hỏilớn: “ Chúng tôi muốn biết quyết định cá nhân của các bạn. Có trởngạigì?Theotàuviễndươnghaylênmáybayrađi,hoặcở lạiNamThường?”

TấtcảđềuđồngtìnhtheotàuHardyrađi,chỉtrừcụ NguyễnHiến.Cụchoýkiến: “Tôisẽgặpcácbạnsaunầy.Thờiđiểmđặcbiệthiệngiờ,tôi

muốnlàmmộtchứngnhânlịchsử.Tạmthờichúngtasẽgặp nhautrênbáoVănCầm.” ChinhVănđềnghịNghi-ôngphốihợpvớibộphậnvănthư bảoquảntốthồsơbáoVănCầmvàkhotàiliệucủacácthưviện HạoNhi.TríViễnquayhỏitrườnghợpcủaTrácBạt.PhùngBích trảlời,xinphépcácvịânnhânđểchúngtôicùngtheoICRCra đi,sauđósẽsắpxếpquagặpgiađìnhtạiHardy… Ron bất ngờ xuất hiện . Anh ta bận săn tin suốt từ sáng sớm.Vẻmặtbìnhthản,Ronnóingắngọn,dântìnhThủPhủvẫn sinh hoạt làm ăn bình thường như không có gì xẩy ra, nhưng khiđếncácbệnhviệnquânđội,thấyxácchếtngổnngangđành phải rút lui. Trác Bạt báo trước sẽ gặp Ron tại Hardy sau khi theoPhùngBíchcùngvớiICRCrờibỏNamThường… Khôngcóthìgiờđặtranhữngcâuhỏilớnlaovềquêhương ,dântộc,họnhìnphíatrướcvàbướctới… Sau khi con tàu ocean liner rời cãng Thủ Phủ , cuộc chiến dồn dập tăng tốc.Không có hiệp ước hòa bình. Quân Bắc

Thường do biết trước Đồng Minh bỏ cuộc, đã bỏ trống hậu phương,dồntoànlựctiếnvềphíaNamtrênkhắpcácmặttrận. DânNamThườnghoảnghốtchạyloạn.NamThườngbịsáp nhập vào Bắc Thường. Lịch sử sang trang, Trác Bạt không muốnđềcậpgìđếncuộcchiếnủynhiệmnầy,vìnóchỉlàváncờ tàncủabọnđếquốcĐông–Tây. Trước khi lên máy bay rời Nam Thường, Trí Viễn, cũng nhưnhiềungườithônghiểusâuxathờisự,nhắcđếnconrồng cổ đại Phương Đông ngủ vùi mấy trăm năm, nay bắt đầu nhe răng vung móng vuốt cựa mình vùng dậy. Trí Viễn nói : “ Từ BắcKinh,nhữngngườithừakếMaothốngtrịvùngViễnĐông, nắmgiữphầnlớnlụcđịa.Chúngâmthầmtìmcáchxâmchiếm cácvùngđấtphùhợpvớinhucầuriêng,tránhxacáccuộcxung độtvớiphươngTây.HơnmộtnửachâuÁsẽbiếnmấtsaubức mànđencủanó.Nólàcườngquốcmanrợcuốicùng.MãnChâu và Mông Cổ hình thành biên giới phía bắc của nó, và nó đi về phía tây đến Kirghiz và phía nam đến Sumatra. Nhưng trong giớihạncủanó,đólàmộtsựhỗnloạncủacáctỉnh,khutựtrị, thànhphốtrựcthuộctrungươngvàcáckhuđấtcủachínhphủ. Đảngcầmquyền,nhândânlàmviệc.Đảng giàu,thìdânnghèo. Côngnghệăncắpcủanó,áchạithay, cũngtốtnhưbấtkỳcông nghệnàocủathếgiới,nhưnglợiíchmọimặtchỉdànhchogiai cấpthốngtrị…”

Trí Viễn đưa mắt nhìn qua nhiều người, định nói lời tạm biệt, nhưng một sinh viên bất ngờ xuất hiện, đề nghị ông nêu viễn kiến về tương lai sắp tới của con rồng Phương Đông. Trí Viễncười,vuivẻnóinhưđùa:

trên biển ở Nam Thái Bình Dương, đọ sức bằng thủy phi cơ ở quần đảo Indonesia. Hoa quân thất bại nặng, toàn bộ các tiểu đoànthiếtgiápbịmấttíchtrongrừngrậmBorneo.Đôikhicác cuộc xung đột lan xa hơn về phía Nam, đẫy nước Úc vào cuộc chiến. Lực lượng Nihon với Đồng Minh phương Tây hỗ trợ, đượctổchứctốthơnvàvượttrộihơnvềmặtcôngnghệ,từtừ lậtđổcácchínhphủbùnhìndoHoaquânhổtrợ.Kếtquả,năm 2088,chínhphủHoaQuốcbịđẩyvềphíaTâyxakhỏiBắcKinh, cuối cùng sụp đổ hoàn toàn. Đế quốc Nihon bắt đầu thực hiện thamvọng:mởđầuthờikỳthịnhtrịmới…Bạncóbiếtđếquốc Nihonởđâukhông?…” Trí Viễn bỏ lững câu nói, nhìn người sinh viên đang ngẩn ngơtrướccâuchuyệnviễntưởng…

CảnămsinhviênngơngácngướcnhìnTrácBạt.Mộtngười địnhnóigìđó,nhưngTrácBạtkịpnóitrướcanhta. “TôilàsinhviênlâunămcủagiáosưTríViễn.” Nghe tên Trí Viễn,một người kéo ghế mời Trác Bạt ngồi chung bàn như ngầm chấp nhận chàng là một thành viên mới trong nhóm của họ.Điều nầy cho thấy họ ngưỡng mộ Trí Viễn khôngkémgìchàng.Lầnlượttừngngườitựgiớithiệusurname

với Trác Bạt : Garcia, Gonzales, Sanchez, Morales , Vega. Nghe surname Trác Bạt biết ngay đó là tên họ của dân Hispanic có gốcTâyBanNha. “ Tôi không hiểu lý do nào khiến các bạn tranh cãi về chuyện thành lập một quốc gia mới…Câu chuyện nầy rất li kỳ, nếukhôngnóilà…kỳdị” Moralesđốpchátngay: “Anhbảochúngtôikỳdị,tứclàanhcũngkỳdị…” Câu trả lờinhanhgọncủaMorales khiếnTrác Bạt nghĩnó thôngminh,vìchínhchàngđitìmhọ… “Cácbạnbiếtkhông”TrácBạtvàođề.“CómộtlầnTríViễn lục lại bài ghi chép của tôi lúc còn ở Nam Thường, nói về thể chế trung lập của Thụy Sĩ và tỏ ra quan tâm đặc biệt. Không phải ông tán thành biến Việt Thường của tôi thành một nước trung lập, mà ông thích cách suy nghĩ của tôi. Ông nói rằng, không thể áp dụng thể chế trung lập cho Việt Thường vì gọng kềm của Hoa Quốc, nhưng bản ghi chép của tôi gợi ra câu hỏi lớn tại sao không có ý tưởng thành lập một quốc gia khác ở ngoài lãnh thổ Việt Thường, vì cọng đồng thuyền nhân hải ngoại đã lên đến mấy triệu người. Ông bảo tôi thử tìm hiểu bằngcáchnàođểcóthểthànhlậpmộtquốcgiamớiquytụba triệuthuyềnnhânViệtThườngrờibỏđấtnướcsaucuộcchiến. Đâylàviệclớnngoàisứctưởngtượngcủatôi…” “ Đã biết vậy, sao anh còn tìm gặp chúng tôi với mục đích gì, vì chúng tôi tranh cãi chuyện thành lập một quốc gia mới nhưmộttròchơitrítuệ…”Sanchezlêntiếng. “ Các bạn có biết chuyện gì đang xẫy ra với người Việt Thường hiện nay không ? Chúng tôi không thể đứng ngoài làn

“Cácbạnđãbiếtlýdochúngtagặpnhau.Tôicầnbáocho TríViễnbiết tôi đã làm được gìtheo gợiýcủa ông .” Saubữa ăn,TrácBạtvàochuyện. “ Như Sanchez vừa nói với anh, chỉ là chuyện vui thôi.” Garciamởđầu. “Vuicũngphảicókiếnthứcmớinóiđược.Tôikhôngquen tưởngtượngmộtcáchthơmộngnhưcácbạn.Bạnnghĩthếnào cứnóiđểtôighilạiđưachoTríViễnxem…Garcianóitrướcđi.” “ Giả sử tôi có năm chục ngàn tỷ đô la để thành lập đất nước riêng của mình,” Garcia nói, “tôi sẽbắt đầunhưthế nào và cần những điều kiện gì ? Trước hết, cần có lãnh thổ. Với ngân sách khổng lồ đó , tôi có thể dùng tiền mua đất. Tôi sẽ muacáchònđảo.Bằngcáchđó,tôisẽthựcsựđộclập.Cóhàng ngànhònđảotôicóthểbỏtiềnmualại.Sauđó,cóthểliênkết chúng với nhau như Nhật Bản.Về dân số, để có người đến ở trênđảoquốccủatôi,tôicóthểđăngbáoquảngcáohoặcnhận người tị nạn. Tôi thông báo cho công chúng biết tôi đang xây dựng một quốc gia mới. Tôi tin chắc sẽ có hàng triệu người ghétbỏđấtnướchọđểdicưđếnđảoquốccủatôi.Vớingườitị nạn,họthựcsựcầnnơiđểở.Họđếntừcácvùngchiếnsựhoặc bịáp bức trong các nước độc tài.Tôi sẽthuêmột contàu,giải thíchnhiệmvụcủacontàuvàđưahọđếnđảoquốc.Đãcóđất vàngười.Tiếptheo,tôisẽtìmluậtsưtừcácquốcgiakhác,trả tiềnđểhọsoạnthảohiếnpháptốtnhấtcóthể.Chọnnhữngluật sưgiỏinhấttrênthếgiớitrongcáclãnhvựcpháplýliênquan. Có thể phải trả nhiều tiền và đề nghị những người này nhận các chức vụ trong nội các.Ví dụ, đề nghị Mark Zuckerberg giữ chứcBộTrưởngThôngTin…Vềcơsởhạtầng,tốnkhoảngmột

xét: “ Garcia đang ấp ủ giấc mơ làm vua một nước… Xin chúc mừng… Hôm trước tôi đọc báo thấy trong nhóm các bạn có người đề cập đến chuyện thuê một quốc gia bảy chục ngàn dollarsmộtngày…” “Chínhnóđây.”GonzaleschỉtayvàoMorales. “ Hôm đó tôi đặt câu hỏi ,cần bao nhiêu tiền để mua một quốcgia,” Moraleslêntiếng.“VàlấycâuchuyệnLiechtenstein chothuêvớigiábảychụcngàndollars mộtngày,tôikhôngbiết tìnhhìnhbâygiờthếnào,nhưngchúngtacóthểlấyđólàmcơ

sở.Câuhỏiđặtralà,vớitiềnthuênhưvậythìgiámuacảquốc gia Liechtensteinlà bao nhiêu? Điều nầytínhtheo tỉlệ,vídụ một phần trăm tiền thuê trên giá mua tức là bạn phải trả 2 tỉ 555 triệu dollar để mua quốc gia Liechtenstein. Rẻ chán. Nói cách khác việc mua một quốc gia giống như mua một doanh nghiệp. Có lẽ, khi mua một quốc gia, người mua thực sự chỉ mua các tổ chức quản lý và tài sản liên quan, chứ không phải mọidoanhnghiệpvànhàở,vìvậyGDPkhôngphảilàthướcđo tốtnhấtđểxemxét,màlàdoanhthucủachínhphủ.Chínhphủ Liechtenstein thu về một tỷ đô la hàng năm với chi phí 900 triệuđôla.Đâychỉlàướctínhchomộtnăm(tôikhôngthểtìm thấythôngtinvềngânsáchchotấtcảcácnăm),vìvậyrấtkhó để nói thặng dư ngân sách thông thường của Liechtenstein là bao nhiêu, nhưng chúng tôi có thể ước tính khoảng 100 triệu đô la vào lúc này. Tất nhiên, nếu ai đó thực sự mua một quốc giađểthulợitừđó,họcóthểsẽtăngdoanhthuvàgiảmchiphí, ởđâygiảđịnhngườimuađượcđềcậpthựcsựmuốntrởthành mộtnhàcaitrịnhântừ.Córấtnhiềulýthuyếtvềcáchđịnhgiá một doanh nghiệp, nhưng hầu hết công nhận giá một doanh nghiệp thường gấp khoảng mười lần thu nhập. Như vậy giá Liechtenstein ở mức một tỷ đô la, có vẻ hợp lý. Liechtenstein độcđáoởchỗnóthựcsựcóthặngdưngânsáchđángkể,vìvậy nếu cố gắng định giá các quốc gia khác, người ta sẽ phải tính toántiềmnăngthunhập…”

“ Chuyện Morales đi mua một quốc gia không khác gì một anhláibuôn…” TrácBạtnhậnxét.Cảbọncườitheochàng.Đến lượtGonzalesnóivềgiấcmơcủamình.:

“Vídụtôicómườinghìntỷđôla,tôicóthểthànhlậpquốc giariêngcủamìnhđượckhông?Tôinghĩcóthểđượcvớiquy môđịnhcưvàđầutưởmộtquốcgianhỏ.Ngaycảmộtquốcgia quy mô trung bình như Chile hay Nam Phi cũng có thể sống bằng số tiền đó trong một thập kỷ mà vẫn giàu có. Với số tiền đó,tôi có thể dùng một ngàn tỷ đô la để mua đất, xây dựng cơ sở hạ tầng và phát triển nhà ở cho người dân . Chăm sóc sức khỏe cầnmộttrămtỉđô,trongđóhaimươitỉxâynhàvàtám chục tỉ trả lương cho nhân viên và thiết bị. Khoa học công nghệ,vàsảnxuấtcầnđầutưmộtngàntỉ.Vềthựcphẩm,cầnđầu tư vào các trang trại và nhập khẩu các loại thức ăn khác, tốn khoảngmột ngàntỉ.Quân độiquốcgia cầnít nhấtmộtngàntỉ đểtrởthànhlựclượngquânsựđángkể.Quânđộinầysẽ chiến đấuđểbảovệlãnhthổvàchủquyềnquốcgia.”

Romantic Idea

Gonzalesnêuramộtýtưởngkhác:

“Vídụkhác,tôicầncóbaonhiêutiềnđểmuađứtquốcgia Nam Phi ? Đầu tiên, hãy bỏ qua số liệu thống kê về GDP của Nam Phi. Sự ổn định và tăng trưởng kinh tế của Nam Phi đã đóng vai trò như một thỏi nam châm hay kim chỉ nam cho người xin tị nạn từ các quốc gia lân cận bất chấp sự phổ biến của nạn phân biệt đối xử và bạo lực bài ngoại.Nam Phi là một trong những quốc gia phát triển nhất trên Lục địa châu Phi .NamPhilàthànhviêncủaBRICS,cũnglàmộtthịtrườngmới nổicóthunhậptrung bìnhnằmtrong sốcác cường quốctoàn cầu. Câu hỏi lớn đặt ra ở đây : nếu bán quốc gia Nam Phi thì châuPhisẽcònlạigìvớitưcáchlàmộtlụcđịa?Bạnthửtrảlời coi…”

Gonzales nói câu cuối khiến Vega cười lớn và trả lời một cáchkhôihài: “ Khi nào ông bán xong nước Nam Phi mình sẽ có câu trả lời.”

Cả bọn lại cười .Trác Bạt ra dấu bảo Vega chờ chàng ghi xongcâuchuyện“điênrồ”củaGonzales.MộtlúcsauVegatrình bàychuyệncủaanhta: “Vềphầntôi,cầnthựchiệnbabướcđểtrởthànhmộtquốc gia tân lập. Bước một,tuyên bố độc lập để thành lập quốc gia mớivớiđiềukiện đáp ứngcácquytắcluậtphápquốctếtheo Công ước Montevideo về quyền và nghĩa vụ của các quốc gia, được thông qua vào năm 1933. Một yêu cầu khác là đòi hỏi quốc gia tân lập phảiđàm phán các vấnđềvềquyềncôngdân và cư trú, vì có thể có hàng triệu người nước khác đang sinh sốngvàlàmviệctạiquốcgiamới.Dĩnhiênquốcgiamớithành lập đã có chính phủ,và có tham gia quanhệ ngoại giao với các

quốc gia có chủ quyền khác. Bước hai,để hợp pháp, quốc gia mới phải được quốc tếcông nhận. Mỗiquốc gia sẽcông nhận theoquyếtđịnhriêngcủamình.Đểnhiềunướckháccôngnhận đòi hỏi phải vượt qua nhiều rào cản chính trị, nhưng đây là điều bắt buộc.Bước ba,tham gia Liên Hiệp Quốc. Liên Hiệp Quốc khẳng định bản thân không phải là một quốc gia, không có bất kỳ thẩm quyền để công nhận một nhà nước hoặc chính phủnào.NhưngviệcmộttânquốcgiagianhậpLiênHiệpQuốc sẽdễdàngđượccộngđồngQuốctếcôngnhận.” CâuchuyệnVeganóicóvẻnghiêmtúc.TrácBạtnhậnxét: “ Vega trình bày như một luật sư công pháp quốc tế, phải không?Hìnhnhưbạnsắptrởthànhluậtsư?”

“Sắptới,Vegavàtôisẽmởchungvănphòngluậtsư.” Sancheznóivà trìnhbàyýtưởngcủamình:

“ Một quốc gia mới cần các điều kiện nào ? Số lượng các quốcgiatrongLiênHiệpQuốcđãtăngtừ51vàonăm1945,đến nayđãlênđến193.Bốnnguyêntắccóthểxácđịnhrõràngliệu một địa điểm có thể được coi là một quốc gia hay không.Công ước Montevideo tại Uruguay năm 1933 nói rằng một khu vực muốn trở thành một quốc gia phải đáp ứng bốn yêu cầu : có một dân số thường trú, một lãnh thổ xác định, một chính phủ và khả năng hình thành quan hệ với các quốc gia khác. Thêm vàiđiềukiệnngoạilệnhưngkhôngkémquantrọngphảiđược đápứng,baogồmbằngchứngrõràngrằngđasốngườidânđã tựdolựachọnđộclập,vàcácnhómthiểusốđượcđốixửbình đẳng …”Mặc dù buổi trò chuyện trên chỉ có tính vui đùa của tuổi trẻ, nhưng nó vẫn giúp Trác Bạt biết những giấc mơ ẩn tàngđâuđócủaconngườithờiđại.

ctrênthếgiới,thamvấnýkiến xem họ muốn gì, nghĩ gì…Mỗi tác giả viết một đoạn ngắn, nêu bậtmộthoặchaivấnđềliênquanđếndicưmàhọtinrằngcần phảigiảiquyết cấp báchtrong thậpkỷđầutiêncủathiênniên kỷ mới. Hầu hết bị thúc giục hành động về những vấn đề gần gũi với cảm xúc của họ. Một vài người đề cập đến những phát triểnmanglạichohọhyvọngtrongkhinhữngngườikháclạiít đềcậpđếnsựlạcquan.Nóichung,cácchủđềthảoluậnđềucó ýnghĩaquantrọngđốivớinhữngngườilàmviệcliênquanđến ngườitịnạn… Donhữngđiềunàyvàdoáplựcvềcácnguồnlựcsẵncó–cả tài chánh và nhân sự - có vẻ như các ưu tiên cần tập trung chặtchẽhơnbaogiờhếtvàonhữngnhucầucấpthiếtnhấtcủa những người phải di dời, chẳng hạn như nơi ở, thực phẩm và bảovệ.”

Đặcbiệtvớivănhóanghệthuật… “Tự do thể hiện bản sắc văn hóa của một người có thể là cáchhiệuquảđể

"Khi mọi người chạy trốn khỏi mối đe dọa của cái chết và sựmấttíchhoàntoàn,nhữngcâuchuyệnmàhọmangtheocó thể là tất cả những gì còn lại của tính cách đặc biệt của họ để cungcấpchosựliêntụctrongtươnglai."

“ Việc tạo điều kiện cho những người di tản giữ lại tất cả những gì có tính cách đặc biệt của họ có thể là yếu tố quan trọngchotươnglaivàsứckhỏecủahọ,đểgắnkếthọvớinhau nhưmộtcộngđồng,vàđểduytrìhoặckhôiphụcphẩmgiácủa họsaunhữngtổnthươngcủacuộcsốnglưuvong.” Nhà văn nữ Lê Vy, trong cuốn "Văn hóa truyền thống và phúc lợicủa ngườitị nạn", mô tả mối liên hệ cụ thểgiữa việc xử dụng trang phục của một nhóm người tị nạn với sức khỏe tinh thần và thể chất của họ. Bà nhấn mạnh sự cần thiết của những người làm việc với các cộng đồng di dân để nâng cao nhậnthứcvàsựnhạycảmđốivớicácvấnđềvănhóa,nhằmtối đahóahiệuquảcủacácchươngtrìnhtrợgiúpcủahọ. Trong“Âmnhạcvàcuộcsốngngườitịnạn”,JohnNguyễn xem xét vai trò của âm nhạc trong cuộc sống của các nhóm ngườitịnạnViệt ThườngkhácnhauởCalifornia,tậptrungvào cáccâuhỏivềtìnhđoànkếtcộngđồngvàtínhliêntụccủavăn hóatruyềnthống. Harris Phan tìm hiểu người tị nạn Việt Thường đã xây dựng cộng đồng lưu vong một cách có ý thức như thế nào. Trong"Hìnhảnhlưuvong",nữtácgiảmôtảmụctiêucủacộng đồng trong việc duy trì một số khía cạnh của truyền thống trướckhilưuvong.Bàiviếttiếptheoxemxétcáchcáccơquan

cóthểxửdụngcácyếutốnghệthuậtvàvănhóanhưthếnàođể cảithiệnsứckhỏevàhạnhphúccủacáccánhânvàcộngđồng tịnạn. Về vai trò của nghệ thuật trong việc chăm sóc và bảo vệ tâm lý xã hội cho trẻ em di tản, những người Việt Thường hải ngoại làm việc trong UNICEF như Bo Trần, Nylund Nguyễn, JeanHoàngvàPeterVõphântíchcácyếutốtrongcácchương trìnhcủaUNICEFđểxửdụngnghệthuật,kịch,khiêuvũvàâm nhạctrongviệcchămsócvàbảovệtâmlýcủatrẻemditản.Bài báodựatrêncácvídụtừKosovo,Colombia,SriLanka,Algeria, CroatiavàRwanda.Tiếptheolàmộtbàibáongắncủanhàbáo TrầnThống,cótựađề'Phụchồitâmlýxãhộicủatrẻemditản', tập trung chặt chẽ hơn vào việc xử dụng âm nhạc, nghệ thuật, sânkhấuvàthểthaokhilàmviệcvớitrẻem. Chúng ta cần mở rộng hiểu biết về điều quan trọng nhất của người tị nạn Việt Thường trên khắp thế giới là xây dựng những nơi trú ẩn, các trạm y tế và ngăn chặn các vụ lạm

ụng,song song với việc tiếp tục duy trì văn hóa cộng đồng tị nạndướinhiềuhìnhthức…”

CuộcchiếnViệtThườngđãkếtthúcnhưngthếgiớigọitên cuộcchiếnkhônggiốngnhau.Phầnlớnnhữngnhànghiêncứu lịch sử chiến tranh gọi nó là cuộc chiến ủy nhiệm hoặc chiến tranhViệtThường,cóngườigọilàchiếntranhthửnghiệm.Tập đoàn Hạo Nhiên không liên can gì đến cuộc chiến nầy.Khi họ thu xếp ra đi, họ không gọi chuyển động nầy bằng những cái tên dính đầy màu sắc chính trị như di tản ,tháo chạy hay nạn nhânchiếntranh…Đơngiảnđâychỉlàcôngviệcchuyểntiếptừ NamThườngtrởvềGốcHardy.Khicontàuviễndươngvềđến tiểubang Hardy,tất cả sinhviên,nhân viênvà ban bệlàm việc củatậpđoànHạoNhiênđềuđượclắpghépvàohệthốngcơsở cósẳntạiĐạiHọcgốc.Côngviệccũtiếptụcquayđềuvìhầuhết giáo sư dạy tại Hạo Nhiên đều xuất phát từ Đại Học gốc. Từ ngày ấy, không ai còn để ý hay bận tâm đến cuộc chiến ủy nhiệm.Họnhanhchónghộinhậpvàocuộcsốngmớisôiđộng hào hứng.CáctêntuổiChinhVăn,TríViễn,PhươngLinh… trở vềvớicôngviệcgiảngdạycũ.RiêngTríViễn,ngoàimộtsốgiờ đảm trách theo chương trình, ông thường được mời diễn thuyết các vấn đề văn hóa, giáo dục tại các tổ chức , hiệp hội liênquantrênthếgiới.Ôngcũngkhôngquênluitớicôngtyvận tải Bernard Thibault của ông , nơi khai thác tàu Hardy và một sốcontàukhác… Nếu bạn thấy,sau chiến tranh, các vấnđề Hạo Nhiên tham gianhưchuyệnlậpquốc,tịnạn,cứuvớtthuyềnnhân…đềudo

lương tâm cá nhân của Chinh Văn, Trí Viễn quyết định theo thờithế.

Dream Island

Riêng cá nhânTrác Bạt,chàng không tinngườitịnạnViệt Thường có khả năng lập một tân quốc gia. Chàng chỉ nghĩ rằng,việc chuyển đến một quốc gia mới là bước tiến lớn kéo theo rất nhiều thay đổi, dù nó không quá quyết liệt! Có nhiều cách khác nhau để diễn giải giấc mơ về việc chuyển đến một đấtnướckhác.TrácBạtchođólànhucầucủamộtcuộcphiêu lưuvìtiếnbộvàtrốntránhcácrủirokhủngbố…

dịchvàhướngdẫn.Tấtcảhơnbatrămnam,nữvàtrẻem đãđượccứuvớtvàđưađếntrạitỵnạnPhiLanSa.Contàutrở vềtiểubangHardykhôngcóthuyềnnhânnào,nhưnghọđãkết nối chặt chẻ với chín thủyquân lục chiếngốc Nam Thường và ngườiđạidiệncácthuyềnnhânđangởtrạitịnạn... NhữngtưởngtàuHardylỡchuyếnđicứuvớtthuyềnnhân chỉ là rủi ro không lặp lại. Không ngờ sau đó Chinh Văn dồn dậpnhậncáctintứcvềngườiNamThườngliềuchếtrađitrên những chiếc thuyềncũ nát đểtránhkhủng bố.Báochíđưa tin có hơn một triệu người. Một nửa số người nầy đã chết dưới nhiều hình thức đau lòng như chết đói, hãi tặc hiếp xong rồi giết,chếtđuốigiữasóngbiển,chếtvàobụngcámập...Truyền thông quốc tế chỉ đưa tin chung chung, không gây được tiếng nóimạnhđánhthứclươngtâmthếgiới. TrướchoàncảnhbiđátcủangườivượtbiênNamThường, Trí Viễn và Chinh Văn không thể ngồi yên. Họ bàn thảo và quyếtđịnhchươngtrìnhhànhđộng.Việcđầutiênlàsungcông con tàu viễn dương Hardy . Con tàu nầy sẽ làm nhiệm vụ thườngtrực,sẳnsàngrakhơiđếncácvùngbiển,đạidươngkhi có lệnh của ban hành động do Trí Viễn đứng đầu. Tàu ocean linerđãcứuvớttấtcảthuyềnnhânvượtbiểntrướcsaunhiều nămvớisốlượnggầnhaitriệungườiNamThườngsốngrảirác khắpcácnướctrênthếgiới. ChinhVăndùngbáoVănCầmhảingoạiđểcổvõchophong tràodânchủvànhânquyền.Nhiềutêntuổitríthứcvănnghệsĩ nổitiếngthếgiớitựđộngthamgiaphongtràodoVănCầmphát động mà không cần ai mời gọi. Nhiều người trong số họ từng sốngsaubứcmànsắtđentối,hiểurấtrõnhữnggìđangxẩyra

Việt Thường sau chiến tranh. Một số bạn bè quốc tế của Trí Viễn,trongđócóhaigiáosưtừngsốngbêntrongbứcmànsắt đen tốiđã trải qua nỗi thất vọng tràn trề dưới chếđộ Maoist. Ngoài ra còn có Alain Delon (xin đừng nhầm một tài tử lừng danh cũng có tên nầy), cựu sinh viên từng lãnh đạo cuộc nổi dậylàmlunglaychínhphủmộtnướcphươngTây;vànhiềutrí thức trong phong trào đòi chấm dứt chiến tranh Việt Thường. Trong lúc giới trí thức văn nghệ sĩ thế giới ủng hộ phong trào dân chủ và nhân quyền, thì công chúng các nước phương Tây thờ ơ không màn nhắc tới. Những người trước đây hăng hái tham gia biểu tình chống chiến tranh Việt Thường, thì nay vẫnimhơilặngtiếng.. Khi bàn về cứu trợ, Trí Viễn nói rằng thế giới không phải chỉ có nạn nhân chiến tranh mà còn có nhiều nội chiến Trung Đông,khủnghoảngĐôngÂu,sựtrỗidậycủaNhànướcHồigiáo ,chiến tranh Gaza, Boko Haram, và gần đây là cuộc chiến đẫm máudohoangtưởngcủamộttênđộctàimớinổi. “ Batriệungườiđã chạytrốnkhỏicáccuộc nộichiếntrên nhiều quốc gia và hơn năm triệu người khác phải ly tán ngay trongcácquốcgiacủahọ.”TríViễnnói.“Quyêngóptiềnmặtlà điềudễdàngnhấttacóthểlàmvàcũnglàcáchhiệuquảnhất. Khôngcóthờiđiểmnàothuậntiệnhơnhiệnnay.” ChinhVănvàTríViễntìmhiểucáctổchứctừthiệnvàcách thứcquyêngóp.

“Trướchết,tacầnkiểmtraxemmộttổchứctừthiệncụthể cómâuthuẫnvớiniềmtinhoặcgiátrịcủatahaykhôngtrước khiđặtniềmtinvàohọ.”TríViễnchobiếtýkiến.

tsốtổchứctừthiện đượcđánhgiácaonhấtđãnêucácsứmệnhtôngiáo. Saukhinghiêncứutìmhiểukỷnhiềutổchứctừthiệnquy mô lớn nhất và tốt nhất trên thế giới, Trí Viễn liên kết hoạt động với các tổ chức nầy để quyên góp tiền dành riêng cho chươngtrìnhcứuvớtthuyềnnhânViệtThường. “Đâylàdanhsáchchíntổchứctừthiệnquốctế.”TríViễn nóivớiTrácBạt.“TrácBạtcầntheodỏithôngtinchintổchức nầy.”

Theo lờiTríViễn,Trác Bạtcungcấp tênchíntổ chứctoàn cầuuytínsauđâyđểgiúpngườiđọcgiảitõamọithắcmắcnếu cần.

the

đầu tư cho tu

thời k

toàn

hoảng

cho tương lai của chúng.

vỡdoxungđộtvàthảmhọađểhọcókhảnăngtồntại,phụchồi vàgiànhquyềnkiểmsoáttươnglairiêngcủahọ.CácnhómIRC cungcấpdịchvụchămsócsứckhỏe,cơsởhạtầng,hỗtrợhọc tập và kinh tế cho người dân ở 40 quốc gia, với các chương trình đặc biệt được thiết kế cho phụ nữ và trẻ em. Hàng năm, IRCtáiđịnhcưhàngnghìnngườitịnạntạihơn200thànhphố trênkhắp thếgiới.IRC được thànhlập vào năm 1933theo yêu cầucủaAlbertEinstein." “Đốitáctronglĩnhvựcytế(PartnersinHealth).Cơquan nầy với sứ mệnh cung cấp một lựa chọn ưu đãi cho người nghèo trong việc chăm sóc sức khỏe. Bằng cách thiết lập mối quan hệ lâu dài với các tổ chức bạn bè dựa trên các bối cảnh nghèo đói, Partners In Health cố gắng đạt được hai mục tiêu baotrùm:manglạilợiíchcủakhoahọcytếhiệnđạichonhững người cần họ nhất và để phục vụ như một liều thuốc giải độc chosựtuyệtvọng." .“CatholicReliefServices,DịchvụCứutrợCônggiáothựchiện cam kết của các Giám mục trong việc trợ giúp những người nghèo và dễ bị tổn thương ở nước ngoài. Họ tin vào Phúc Âm

củaChúaGiêSuKyTôthúcđẩyđểnângniu,gìngiữvàđềcao sự thiêng liêng và phẩm giá của tất cả cuộc sống con người, thúc đẩy lòng bác ái và công lý, và là hiện thân của giáo huấn đạođứcvàxãhộiCônggiáo." “ Cứu trợ trực tiếp ( Direct Relief) là một tổ chức phi lợi nhuận, phi đảng phái, cung cấp hỗ trợ y tế cho những người trên thế giới bị ảnh hưởng bởi nghèo đói, thiên tai và bất ổn dânsự.Nhờsựđónggóptàichínhvàvậtchấthàophóngtừcác cá nhân, các công ty dược phẩm và nhà sản xuất thiết bị y tế, DirectReliefcóthểlàmviệcvớicácchuyêngiavàtổchứcchăm sóc sức khỏe trên mặt đất và trang bị cho họ những vật tư và thiếtbịytếthiếtyếumàhọcầnđểgiúpmọingườiphụchồisau thảmhọa" “ Bác sĩ không biên giới : " Họ là những bác sĩ không biên giới -

họlàmviệcvớimọingườitạihơn90quốcgiađểtạoracácgiải pháplâudài.Oxfamhồisinhvàpháttriểncácgiảiphápdàihạn chovấnđềđóinghèovàcácchiếndịchthayđổixãhội."

.

“Quỹ Hoa Kỳ cho UNICEF( United States Fund for UNICEF)hỗtrợcôngviệcchoUNICEFvàcácnỗlựckháctrong việc giúp đỡ trẻ em trên thế giới, thông qua việc gây quỹ, vận độngvàgiáodụctạiHoaKỳ."

.“Thiện Tâm Quốc tế ( Compassion International)tồn tại với tư cách là một bộ phận giúp đỡ trẻ em thuộc Cơ đốc giáo, nhằmgiảithoáttrẻemkhỏinghèođóivềtinhthần,kinhtế,xã hội và thể chất và cho phép chúng trở thành người có trách nhiệm với xã hội. Được thành lập bởi Linh mục Everett Swansonvàonăm1952,Compassionbắtđầucungcấpthứcăn, nơi ở, giáo dục và chăm sóc sức khỏe cho trẻ mồ côi trong ChiếntranhTriềuTiên,cũngnhưđàotạongườiphụcvụchocơ đốc giáo.Ngày nay,tổ chức Thiện Tâm nầy đã giúp đỡ hơn hai triệutrẻemtại28quốcgia.”

lại cho chín tổ chức từ thiện có mặt hôm nay đểgiúpđỡchonạnnhânquốctế.” Kết quả đã quyên góp được số lượng lớn tiền, thuốc men vàvậtdụng.

Khi việc hổ trợ thuyền nhân vượt biên tạm ổn, Trí Viễn muốndùngsốtiềnquyêngópđượctrongnhiềunămđểthành lập một quốc gia mới. Câu chuyện dời non lấp biển nầy Trác BạtđãcódịpkểchonămsinhviênHispanicnghe…

Trí Viễn dự tính mua một quần đảo xinh đẹp, hoặc mua nguyên cả một quốc gia đang tồn tại và thành lập chính phủ mới.Đểbiếnýtưởnglãngmạnthànhhiệnthực,TríViễntriệu tập các cuộc họp quan trọng với rất nhiều đại diện của nhiều cọngđồngngườitịnạnViệtThườngkhắpthếgiới.Nhữngbuổi họpnầycũngđượctổchứctạiphòngngoạivụcôngtyBernard Thibault, diễn ra căng thẳng giữa hơn hai trăm đại biểu Nam Thường. Chinh Văn, một thành viên trong nhóm sáng lập, sát cánhcùngTríViễnthamgiatranhluậnsuốthơnbatháng.Trác Bạt nhận ra trong số những người dự họp có mặt ông Chính, cựutướngNamThườngvàhọcgiảtrẻJohnHoàng.Trongước nguyện của Chinh Văn, quốc gia mới có thể là một đảo quốc thịnhvượngnhưĐàiLoan,làquêhươngmớicủabatriệudân NamThườngbỏnướcrađi.

vụTổngThống,Thủtướng,bộtrưởng…Việctranhgiànhxẫyra nghiêm trọng đến nỗi chúng chữi bới, mạt sát nhau , thậm chí đánhnhaugiữabuổihọpchỉvìnhómnàocũngmuốncóngười làmTổngThốnghoặcThủTướngvàchiaghếBộTrưởng…

RiêngTrácBạt,vớitưcáchlàphóngviênthườngtrực,phảixấu hổ để thú nhận rằng, nếu chàng tường thuật chi tiết các buổi họpthànhlậpquốcgiaViệtThườnghảingoại,chàngsẽkhông ngần ngại mô phỏng tiểu thuyết ngụ ngôn của George Orwell viếttrongAnimalFarm(TrạiSúcVật)đểmôtảtháiđộcủabọn súc vật nầy, mặc dù các buổi họp diển ra trên tiểu bang một nướcDânChủhàngđầuthếgiớigiữanhữngconngườitựnhận đãliềuchếtrađitìmtựdo…KhôngtráchTríViễn,vìcuốicùng, TríViễnđãgiảitáncuộchọp,khônghứahẹngì,vàcámơncác đạibiểu.Họchiatay,aivềnhànấy.TrácBạtđãchứngkiếnhậu quảbuồncháncủabathánghọpbànlịchsử,nayđãtanthành mâykhói…

Trí Viễn đã liên hệ với chin tổ chức từ thiện thế giới, giao hết số tiền trong nhiều năm để họ cứu giúp nhân loại như đã

cam kết lúc quyên góp cho“ Viet Thuong War Victims Rescue Fund.” Trí Viễn tỏ ra khinh bỉ bọn người đại diện. Bọn nầy khôngbaogiờthấymặtTríViễnlầnnàonữa,vìôngtacốtình tránh mặt họ. Trác Bạt trực tiếp nghe Trí Viễn phê bình,chê trách khinh bỉ bọn hình người dạ thú. Trí Viễn nói với Chinh Vănnhưlờinhắngởi: “Nhữngngườinầykhôngxứngđángđểchúngtamanghết sốtiềnkếchxùtừngânhàngrathànhlậpquốcgiamới.Lailịch nhữngngườinầyquensống kiếptrâungựamiễnsaocólợicho cánhân,giònghọcủachúng.Trongtôicómộtphầngiòngmáu ViệtThườngcủamẹtôi.Tôiđãcốgắnghếtsứctạođiềukiệnđể mở ra hướng đi mới làm thay đổi lịch sử. Nhưng thực tế đã chứng minh ngược lại với thiện chí của tôi. Tôi hết sức thất vọng tuyên bố: kể từ hôm nay, tôi không dính líu gì đến các hoạtđộngcủanhómhềchínhtrịnầy.”

Sau khi Trí Viễn rời bỏ cọng đồng, hơn hai trăm đại biểu kia rục rịch thành lập các chính phủ lưu vong. Khi một chính

quốctế đãđượcchuyểngiaochochín tổchứctừthiệnuytínđểhọgiúpđởnhândâncácnướckhác. ĐâycũnglàsốbáocuốicùngcủaVănCầmHảiNgoại.”

Sau bản thông báo lịch sử, Trác Bạt và Phùng Bích theo ICRC về làm dân một nước trung lập.Đại Học Hạo Nhiên được nhắc đến như một huyền thoại.Thời gian sau, khi Phùng Bích hếthợpđồngvớiICRC,họquaBắcMỹvớimộtbétraiđầulòng. Trác Bạt là giáo sư đại học chuyên khoa Văn Học So Sánh của mộtĐạiHọcBắcMỹ.

MộtcâuchuyệnrấtbuồncườiđãxẩyraởThủPhủ.Mộtlần về thăm quê hương, Phùng Bích đã nhiều lần phủ nhận Trác Bạt chính là người đã xuất hiện trong bài báo nói về Chuyện MộtNgườiĐànBà…BảyCon.Cónhầmlẩnnầylàdobáochíhải ngoạimiêutảcôngviệcvàcácmặtsinhhoạtđờisốngcủaTrác

ạt có nhiều điểm giống với Phạm Công Thụ tại Pháp và Mỹ. Phùng Bích chỉ đưa ra một nhận xét khá xác đáng, cho rằng chínhđámđôngrấtnhiềungườiViệtThườngởngoạiquốcđã làm hư hỏng thi sĩ Phạm Công Thụ. Ngày nầy qua ngày khác, người ta bu quanh con người nổi tiếng nầy và vô tình nhấn chìm ông trong vũng lầy nghiện rượu.Cuối cùng, Phùng Bích

hội Mỹ. Tôi đã xem bộ phim truyền hình The Man Without A Country năm 1973 , Philip Nolan do Cliff Robertson thủ vai chính, Aaron Burr (bạn thân của Nolan) do John Cullum đóng cùng với 20 diễn viên khác. Vào năm 2016, Chuck Pfarrer viết tiểu thuyết lịch sử Philip Nolan: The Man Without A Country choNhàxuấtbảnHảiquânHoaKỳ.

Trác Bạt sẽ không giới thiệu tác phẩm kinh điển trên nếu con trai đầu lòng của chàng đang học cấp hai không mang về cuốn sách The Man Without A Country. Đây là thời gian gia đìnhchàngtừThụySĩquaMỹlàmviệctrongchuyênngànhVăn HọcSoSánh.Cuốnsáchđượcthiếtkếđểxửdụngchoviệchọc tạinhàhoặclàmbàitậpbổsungchohọcsinhcấphai.Sáchcó mười câu chuyện ngắn về người lưu vong không tổ quốc. Mỗi phần câu chuyện bao gồm các từ vựng, định nghĩa, khả năng hiểucáctừvựng… CuốnsáchkhiếnTrácBạtchúýđếnnềngiáodụctạiđây.Họ mang các tác phẩm kinh điển vào cuộc sống. Họ giữ nguyên

tínhtoànvẹncủatácphẩmcổđiểnbanđầu,nhưngchuyểnthể cẩn thận thành các phiên bản mới phù hợp với các cấp độ để cảithiệnvàpháttriểnkhảnăngđọchiểucủahọcsinh.Họgiới thiệu Dickens, Twain, H.G.Wells, Kipling, Verne , De Amicis và rấtnhiềutácgiảnổitiếngkhác.Họcsinhsẽnắmlấykháiniệm vềnhữngphảnánhcôđơncủaCrusoes,nhữngphảnứngtâmlý của cuộc nội chiến tại Chancellorsville. Những tác phẩm kinh điển này đưa vào chương trình giáo dục tạo ảnh hưởng mạnh cho quá trình học tập. Người Vong Quốc là một trong 50 cuốn thuộcthểloạinầy. NhânvậtchínhtrongNgườiVongQuốclàtrungúytrẻtuổi Philip Nolan của quân đội Mỹ, bạn thân của Burr. Khi Burr bị xét xử vì tội phản quốc (xẩy ra trong lịch sử vào năm 1807), Nolancũngbịxétxửnhưmộtđồngphạm.Tronglờikhaitrước tòa,Nolancayđắngtuyênbốtừbỏquốcgiacủamình,thétlên lờithềđộcđịa:"Tôiướctôicóthểkhôngbaogiờnghenóivề nước Mỹ nữa!" Thẩm phán hoàn toàn bị sốc trước thông báo đó.Hậuquả,Nolansốngphầnđờicònlạicủamìnhtrêncáctàu chiếncủaHảiquân,mộtcuộcsốnglưuvongkhôngđượcphép đặt chân lên đất Mỹ. Bản án còn kèm thêm một lệnh rõ ràng khôngaiđượcphépnhắctênnướcMỹvớiNolan! Suốtquãngđờicònlại,Nolanlênhđênhtừcontàunàysang contàukhác,là mộttùnhântrênbiểncả.Mặcdùanhtađược đốixửtheocấpbậccũcủamình,nhưngkháiniệmvềtổquốcđã bị triệt tiêu.Không một thủy thủ nào trên con tàu giam giữ NolanđượcphépnóichuyệnvớianhtavềnướcMỹ,kểcảbáo chí. Ban đầuNolan tỏ ra không ănnăn, nhưng qua nhiều năm, anh ta trở nên buồn bã hơn, khôn ngoan hơn và tỏ ra tuyệt

481

quốc hơn nhớ gia đình, bạn hửu,nhớ đất nước hơn cả nghệ thuật,âmnhạchoặctìnhyêuvàthiênnhiên.Khôngcótổquốc, anhtachẳnglàgìcả.NhữngngàyhấphốitrêntàuUSSLevant, Nolanchỉphòngởcủamìnhchomộtsĩquan,Danforth,vàbảo đólà"mộtngôiđềnnhỏ"củalòngyêunước.LácờSao-Sọcphủ trùm lên bức tranh vẽ chân dung George Washington. Trên chiếcgiườngngủ,Nolanvẽmộtconđạibàng,vớitiachớp"rực sáng từ mỏ" và móng vuốt nó nắm lấy quả địa cầu. Dưới chân giườnglàmộtbảnđồcổHoaKỳ,chothấynhiềulãnhthổcũđã trởthànhtiểubangcủanướcMỹmàanhtakhônghềbiết.Nhìn tấmbảnđồ,Nolannởnụcườimãnnguyện:"Đây,hãyxem.Ta đãcótổquốc." Cuối cùng,trong cơn hấp hối tuyệt vọng, Nolan được Danfortkểchonghehầuhếtmọisựkiệnlớnđãxảyravớinước Mỹkểtừkhianhtabịtuyênán;Danfortcốýkhôngnhắcđến cuộc nội chiến đau lòng của nước Mỹ. Nolan yêu cầu Danfort mởcuốnsáchCôngChúngCầuNguyện(BookofPublicPrayer) của Trưởng lão (Presbyterian) và đọc trang có dòng chữ : “ Chúng tôi chân thành cầu xin Chúa ưu ái ban phước lành cho đầy tớ của Ngài, cho Tổng Thống Hoa Kỳ và những người có thẩm quyền của nước Mỹ.” Nolan nói : “Năm mươi năm nay, ngày nầy qua ngày khác tôi đã lặp đi lặp lại những lời cầu nguyệnđó."Cứnhưthế,anhchỉbiếtđọclịchsửMỹdướidạng mộtlờicầunguyệnđểủnghộcácnhàlãnhđạo,vìHảiquânHoa Kỳ đã không cho anh đọc sách về nước Mỹ ,đó là tình tiết trớ trêunhấtcủacâuchuyện. NolanyêucầuDanfortchônanhtronglòngbiểnvàđặtmột biamộtưởngnhớanhtạiFortAdams,Mississippi,hoặcởNew

Orleans. Sau khi Nolan qua đời,người ta đã tìm thấy một văn bia yêu nước do chính Nolan viết cho chính mình :“ Để tưởng nhớPHILIPNOLAN,TrungúyQuânđộiHoaKỳ.Anhtayêuđất nướcmìnhhơnbấtcứngườinàoyêunướcMỹ” Trác Bạt không rỏ câu chuyện cảm động của Nolan tác động thế nào đến suy nghĩ của chú bé con trai đầu lòng của chàng,vìcuốnsáchsẽgợimởlòngyêunướcchohọcsinh.

Tổng thống Mỹ gần đây nhắc nhở nhà trường phải khôi phục"giáodụclòngyêunước"đểchốngtệnạnphânbiệtchủng tộc. Phải chăng học sinh Mỹ không phải là những người yêu nướckhixãhộivẫntồntạitệnạnnầy?TổngThốngbàytỏnỗi thất vọng khi nhân dân thiếu lòng yêu nước chân thành. Đây không phải là lần đầu tiên chính phủ yêu cầu các trường học phải giải quyết. Giống như nhiều nhiệm vụ của chính phủ,giải quyết vấn đề nầy cũng cần đến kinh phí. Tuyên truyền, quảng cáo trong các cuộc bầu cử,phỏng vấn trên truyền hình…có thể lànguồnđộngviênhỗtrợkinhphí.Đâylàvấnđềđặtrachocác cấplãnhđạođấtnước. Nhưng với Trác Bạt, tình yêu quê hương đất nước không nênbắtbuộchaycưỡngépđốivớibấtcứai,nhấtlàđốivớicon emcủa họ. Lòng yêu nước là một quá trình tự nhiên như tình mẫutửcủangườimẹđốivớiconmình.Đấtmẹtrêntrầnthếlà nơitrúngụcủatráitimvàlinhhồncondânmỗinước.Khicông dângiữchođấtnướckhỏemạnh,tổquốcsẽtrởlạiyêuthương cáccon.Chínhvìtìnhyêutổquốc,nhữngngườiyêunướcsẳn sàng hy sinh mạng sống như tổ tiên họ đã từng chiến đấu để bảovệđấtnước.

NgườiMỹtinvàolòngyêunướccủanhàgiáovàhọcsinh,ngay cảhọcsinhthuộcgiađìnhnhậpcư.Họtinvàotrườnghọcdạy cácquanđiểmtrungthựcvềlịchsửgiúphọcsinhchiaxẻdisản của tiền nhân để lại. Nhà trường phản đối cái ác,dùng ảnh hưởngcủathiênchứcgiáodụcđểgiữchodânchúngcólòngtự hàovềđấtnước.

Chúng ta ai cũng muốn coi trọng bản chất của lòng yêu nướccósẳntrongconemmình,nhưngcácbậcchamẹcónên đi đầu trong việc dạy tình yêu nước cho các em không ? Khi Trác Bạt đặt câu hỏi nầy với Phùng Bích, nàng thẳng thắn lên tiếng: “Giáodụclòngyêunướcchotrẻnhỏphảibắtnguồntừcha mẹ các em. Thông qua trải nghiệm cá nhân của mỗi gia đình, lòngyêunướclớnlêntrongconcáichúngtatừbêntrong.” Phùng Bích dẫn chứng bằng câu chuyện của một gia đình ngườiMỹcó nhiềuthànhviênphụcvụtrongquânđội.Họxem QuốckỳMỹlàbiểutượngthiêngliêngcholòngyêunước.Mỗi khinghequốcca,cảgiađìnhnghiêmtrangđứngchào,cóngười xúcđộngrưngrưngnướcmắt.Lòngyêunướccủagiađìnhnầy không được dạy ở trường mà ươm mầm từ tình yêu đất nước củagiađìnhhọ. PhùngBíchhỏicontraiđãđọchaicuốnsáchTheHeartof ABoyvàTheManWithoutACountrychưa?

ConđanghọccuốnTheManWithoutACountry”Cậubé trảlời.

Cảmtưởngconthếnàokhihọccuốnsáchấy?”

LittlePatriotofPadua-LòngYêuNướccủacậubéthànhPadua - là truyện đọc hàng tháng). Nhưng Trác Bạt nói việc nầy để nhàtrườngdạytheochươngtrình,vìchàngbiếtcuốnsáchnầy nằmtrongdanhsách50cuốnđãnóitrên. Trác Bạt phải một phen ngỡ ngàng khi cậu bé trở lại chất vấn về lòng yêu nước của cha mẹ nó. Hoàn cảnh đưa gia đình chàngsống,họctậpvàlàmviệctrongmộttiểubangĐôngBắc gồmphầnlớndândatrắng.Thằngbéđượcgiáodụcngaytừlúc chập chững biết đi. Cử chỉ, nói năng , phản ứng của nó không khác trẻ em bản xứ. Chàng chủ trương để tương lai đời sống củanópháttriểntựnhiêntheogiáodụcxãhộinuôilớnnó.

“DadcũnggiốngnhưNolan.”Chàngtrảlờicậubé. “NhưngDadđâucósinhratrênđấtMỹ?”

“NướcMỹdonhữngngườidicưtừnướckhácvàođâylập nên. Người nào muốn trở thành công dân Mỹ, người đó chắc chắnphảicólòngyêunướcMỹ.Nếukhông,họđãkhôngbỏđất nướccũrađi…”

Nói với con như vậy, nhưng Trác Bạt làm sao quên được quá khứ ? Nỗi đau nầy có nguyên cớ sâu xa, nhưng không do chànggâyra…