ĐÊM MÙ MỘ ĐỊA

PHAN TẤN UẨN

chúngtôi góp chuyệnvới cácnhà nghiên cứu phê bình văn học. Và họ rất muốn chúng tôi đưatrởlạinhữngsángtáccũlêncácmạngtruyềnthông, xemnhưmộtphầncủadisảnVănHọcMiềnNam(19541975).Chúngtôiphảiđánhmáylạivàtáibảnnhữngsáng táccũ. Đây là các sáng tác đã đăng trên các

tríkhôngcònquenthânnhưngàynào. Một mùi gì thoảng xông lên từ mặt đất, y còn ngữi thấy trong đó nổi thân thiết đậm đà cùng vẻ hiền lành ngọt mậtởquêcha.Ygiướngmắtngólênphíađồng.Conkênh Ruộng Bái lúp xúp từng bụi cây lù lù đứng im giữa đồng không.Conkênhđó,ngàynàoyđãbơixuồngnhữngđêm khuya ra câu "cặm", chở về những mẽ cá tươi ngon hâm nóngniềmvuigiađình. Bâygiờchẳngcònngọnđènnào leo lét dưới bờ kênh. Tất cả quanh đó nằm im lìm thao thức đợi đón từng nhịp độngrình rập bũa đầy. Khi quẹo quaconđườngđồngtrốngkhôngmôngquạnh,ngườiđàn ôngchợtnãythắcmắckhônghiểu dođâumìnhcóthểđi ngùngờbìnhantronglàng. -Vặnđènsángthêmchútnữađi!

Tiếng nói rền rền từ

ựchơitứcthở

đànôngdừ

l

trướ

c

ngõmộtngôinhà. Con chó t

t gi

ng không ng

ngay trong đó, đánh hơi y,chồm ra sũa lồng lộn. Cánh cỗng ngõ gài cứng, y đứng ngoài bắt mặt nom vào. Khoảnh sân hoang tàn hiu vắn buồnáonão.Mấykhungcửakínchặtimlìm.Ylẩmbẫm: "Khônglẽmấytấmphântretrétphântrâuxiêumụcvẫn còn?Mấyđámrêuủmốc,cụmcỏthẩmxanhlạibámdày thêm xuống chân hiên, hè nhà ?" Y bồn chồn tưởngnhớ khuôn mặt trầm buồn của cô Liên, nỗi quạnh ngắt tình chacủathằngcuđầulòngngàyxưa.Giờnầythằngcuđã hai mươi tuổi, cô Liên tóc cũng bạc sớt đầy đầu. Biết hai mẹconnócócònsốngđểngủmêtrongcănnhàkỷniệm yêuthươngkia?CóaichocôLiênbiếttămtíchyđểđón đợibướcquayvề?Conchónhảysũanáođộngngoàingõ đêm nay không lý cô Liên thằng cu vẫn yên trí nó sũa bóng ? Người đàn ông lúng túng kiếm cách

ng gừ gừ, chiếc đuôi chừng nhưmuốnngoengẫy.Ngườiđànônggọithêmmộttiếng Liên nữa, định đạp chiếc cỗng tre dẹp xuống , tuôn vào nhà. -Đêmhômcóchikêuầmlênrứa? Người đàn ông vụt quày qua phía tiếng nói rền rền. Mộtnòngsúngnhỏngùngờtrờtớiphíaytừmộtgiừơng ruộngtrên đồng. Rồi mộtbóngđen lùlù hiện ra rõdần. Người đàn ông bất giác bực tức mạnh. Y xách chiếc đèn bão giơ cao lên, vặn thêm ánh sáng, chãng chân đứng giữa mặt đường, làm đúng vẻ một người hợp pháp. Y nhìnquathoángbiếtbóngđenlàmộtngườitựvệgiàtrạ

Ngườitựvệvẫngiữnguyêntưthếcâysúng.Ôngnhìn lại người đàn ông, vẫn thấy y như một thứ yêu quái nào đóhiệngiữađêmkhông.Ngườitựvệgiàralệnh: -Midongtayđứngdậytaucoi. Ngườiđànôngngoanngoảnđứngdậy,bụmtaychụp lênđầu.Ngườitựvệgiàvẫncònnghinghimộtđiềugì. - Mi thử nhảy lổm xỗm, dậm chân đạch đạch xuống đấttaucoi. Người đàn ông làm theo, tiếng chân lụi đụi kêu dội dưới đất. Người tự vệ già yên trí, lách mình ra khỏi bụ

hấtmặthỏi:Phảimivừaxáchđènbãođingangvọngcanhtrênđồng? -Dạ.Răngmimòvôđượcđây?DạcóngườingoàiChợCáchomượncáiđènnầy.

vào làng, nếu thế thằngHoáiđâucótoànmạngvớiy.Ngườiđànôngmuốn gợilạimộtvàihìnhảnhthiếtyếuthuởtraitrángvớiông tự vệ, xem chừng ông ta càng giữ tiếng dè dặt gắt, y im luôn. Y quay qua nhớ những đêm hai đứa bơi hai chiếc xuồng con lên con kênh Ruộng Bái cắm câu, buổi khuya cơnđóitrởdậy,haiđứacùngcộtxuồngvàomộtchâncầu tre,lênbờngồimởmoxôidẻokẹosớtquavề, xắnxôiăn ngốn ngấu . Khuya nào tối mù, thằng Hoái lôi luôn cả cả ôngđènlồôdướimạnxuồnglên,châmsángnhưmộtbó đuốc, cắ

Liênmê

bức

mà,để

Hoái có công lớn tác dựng nên c

c

b

hắn. Người đàn ông vẫn bùi ngùi nhớ ơn thằng Hoái suốt đời. Hẳn thằng Hoái cũng nhớnhữngkỷniệmlảngvãngđâuđó. -Hoái...Hoái... Ngườiđànôngtựdưngbạomiệnggọiđíchtênôngtự vệ.YđịnhướmthửcoithằngHoáicònnhớykhông.Ông tựvệbậmmôilại,nghiếnrăngtrèotrẹo.Cốlàmtỉnhkhô, ôngtrởgiọngđengườiđànông: -Miđiênà?Cáichimàhoáihoáirứa?taudộngđầu mitrênxãmượcsứcchomi"hoái". Ông Hoái đe người đàn ông xong, cúi xuống ngậm ngùixótđắng..."hắncònnhớthằngHoáitrani,thìthằng Hoáilàmrăngquênhắnđược."Cónhiềunôngnổitêđau đểlại ôngHoái mang,sauhômngườiđàn ônglìa bỏ quê cha. Y đi không còn thấy gì nữa, sau lưng y là vùng quê hươngkhóiđụclemluốcbũakínbàcon.ThằngHoáingó

chgiấu che,nhữngkỷniệmmờnhòatrongkýức. Những bước đi lặng thầm trong tối, u uất một nổi buồnlạmặtkhôngtên.ÔngHoáibịhấttungvàocáivòng lẩn quẫn giữa tình cảm, lý trí. Người đàn ông vẫn bình thảnbướcđi,khôngxaođộng.Ythừabiếtchuyếnvềlàng quáiđảncủaysẽkhôngdễgìlàmthằngHoáichóngvánh tin ngay. Mặc dù ông Hoái vì một căn cớ nào đó vẫn tìm cáchđánhlãngsựquenthânngàycũ,ngườiđànôngcũng gắngbắtchuyện: - Bác nè, con chó nhà cô Liên sũa tốt giọng quá há ? chắcchủnhàlàmănkhấmkhá? Ôngtựvệlạivẫnsừngsộmạnhhơn:

đâu thằ

Hoái

cúvớimìnhquávậy.Ylụtlịtbuôngchùngnét mặt thâm u, ngậm miệng như hến. Một người dân vệ đứng gác ở ngã ba đường, bấm ngọ đèn pin rọi sáng về người đàn ông. Y nhìn chấp chóa phía trước. Ông tự vệ quayquắt phọttớilỉrĩvàotaingườidânvệmột điềugì đótrong

i.Ôngvừađi vừa ôn lại cảm giác kinh rợn ngày biết tin đứa bạn lẽn trốnkhỏilàng... Thằng Lung một dịp bất ngờ nghe kể chuyện trận đáng đồn AR. Người kể trước mắt hắn là một đối tượng tuyêntruyềnthuyếtphục,yđãtintheokhôngđắnđotính suy. Đồn AR trênđĩnh đồi318 ,gọncả một tiểu đoàn lêdươngtrúđóng.Ngọnđồichiếnlượcnầykiểmsoáttoàn bộkhuvựcmộtquậncậnsơn.Mộtcaođiểmlýtưởngba mặtruộngđồnggiăngrộngngútngàn.Kỳcôngcủanhững người thanh niên ái quốc : chiếm đồn AR. Vùng cận sơn nầy phải hoàn toàn đượ

c dồn lên óc, y là người đầu tiên trong làng tình nguyện lên núi theo đối tượng khuyến d

Một người thanh niên nào đó có tên trần Đồ

Vọng trở thành thần tượng trong thằng Lung, mặc dùVọngchưaphải là mộtđiểnhình duynhấtchosựphi thườngthờiđó.ThằngLungâmthầmmộtđêmbímậtbỏ đi. Thằng Hoái sáng hôm sau bật ngữa kinh hoàng. Mấy ngàytrướcđó,thằngLungchẳngcólờinàotiếtlộxagần ý định mình cho một ai hay, kể cả cô Liên, vợ y. Thằng HoáiquayquắttìmhỏicôLiên,bántínbánnghi."Họnói rứađó,tuikhôngtin.Chúđicócôngchuyện,maimốtchú về lại cho o coi." Cô Liên không giấu hết buồn rầu. Cô nhìnrakhoảngsân xám ngoẹtômsátthằngCumớisinh vào lòng ứa ngộp hai hàng nước mắt. Thằng Hoái ngó chămvàocôLiên

...anhấy biệt tích luôn tận góc bể chân mây nào, ai biết mô mà tìm."ThằngHoáinghĩngợimunglung.Hắnđâmratrách oán thằng Lung . Cưới vợ trước y, sao thằng Hoái thấy mình thương vợ thương con quá chừng, còn y lại dững dưng bỏ vợ con đi biệt, lạnh ngắt như kim đồng. Thằng Lung cũng dị kỳ như thân thế hắn. Một người tronglàng khôngcon,đixatrởvềdẫntheohắnlàmconnuôi.Lúcđó thằng Lung mười hai tuổi. Sống loanh quanh trong làng tới ngày người cha nuôi dựng vợ cho, thằng Lung thụ hưởngcănnhàmiếngvườnsáuthángsauđó,ngàyngười chanuôihắnchết.Mộtphúcđứclớnmấyđờitrướcbỏlại cho hắn, thằng Hoái ngạc nhiên, sao hắn không bíu lên chỗ đất đó, đùm bọc cô Liên dựng nên cơ đồ to lớn. Cô Liên cũng tưởngdính vào thằng Lung,

Hoái nghĩ tới những ngày sầu thảm mai mốt trong đời cô Liên :" Biết khi mô o Liên buông được một tiếng cười, thằng cu tý trêntayobồng thấyđượcmặtcha?RồimẹconcôLiên làm chi sống đây ?" Cám cảnh cô Liên, thằng Hoái loay hoaykhôngbiếttìmcáchnàogiúpcômộtsinhlộantoàn. Thằng Hoái vẫn lẩn quẫn trong một mớ bòng bông rối nùi.Chợt ,hẳnhỏi cô Liênmộtcâu rấtvôvị :" Rứao biết đứa mô "cù" hắn đi không ? " Cô Liên dả dượi lắc đầu. Chuyệ

Bấtngờmột bữa thằng Hoái nhận được giấy mời lên đình làng Bến Nhì học chỉnh huấn. Hắn sững sốt mặt mày tái xanh, hớt hảitìmđếncôLiên.CôLiênlạicũngchìaramiếnggiấyin hệt hắn. Hắn ngu ngơ không tìm ra được múi nhợ của nông nổi đó. Cô Liên bồng con lên đình, vừa đi vừa khóc bùlu bùloa.VợthằngHoáitiểnchồngratậnđó, thấycô Liênmẹ góa concôi, an ủicôhếtlời. Nhữngngày ởđình nằm đất, ăn cơm bới muối đậu phụng , việc gì cô Liên cũngnhờvợthằngHoáilogiúp.Haithángsautrởvề,mẹ concôLiênốmoxaovàng.CôLiênlainghephongthanh đâuđócònhọcthêmđợthai,đợtba...Côsợquá,rĩtaibán đứt căn nhà miếng vườn cho một người trong làng, trốn lên phố. Đi một lần, cô Liên biệt tăm hơi luôn tới nay không ai hiểu mẹ con cô còn sống hay chết. Phần thằng Hoái,họcxongđợtmột,hóarangườilươngthiện.Thằng Hoái

tráng,b

l

Hoái

i

làng

gác xóm đồng.

i

núi, canhchừnggiấcngủdânlàngthiêmthiếpvùisâusau lũy tre, ông ngao ngán nghĩ đến những cuộc chia ly thật nảo lòngđứtruột.Ngôilàng ôngHoái ngồigácđêmđêmvẫn yên tỉnh, nhờ đó sau một phiên gác hoặc dứt một cuộc tuầncanh,ôngGHoáilạilùlùvềnhàđánhtiêpgiấcngủ. Khi từ xã về thấu vọng canh, ông Hoái vẫn còn một điều gì hoang mang nghi hoặc. Ông đánh thức náo động mấy người bạn già đang ngủ vùi trong chòi. Họ chưa kịp dụi mắt, ông Hoái đã kê miệng vào tai từng người, lí nhí cái tin dị kỳ về thằng Lung. Mấy người bạn già ông Hoái vụtsángmắtlên,nhưngvẫnkhôngchịutin. -Ônthiệthayláo?Thìtựtaytuiđẫyhắnlênxãmà,ôngHoáicảquyết. -Lâuquárồiôncònnhậnrahắnà? - Thiệt là ác

thìchi

Tuidộngđầu hắnlêntrênxãcóchimaisớmrồihay.Rứahắncònnhớônkhông? -Trời ơi,đigiữađườngmìnhcứsợbấtthìnhlìnhhắntrởtayhạ độcmình,tuicốlàmmặtlạcứngrắnvớihắnmỗibậnhắn bắtchuyện.hắncònnhớcảtêntụctuikêuluônngaygiữa đường.Hắnrồiđó,maimấyôncứlêntrênxãdòthìbiết... MấyngườibạnôngHoáinghexongđâmbuồnlâylất. Ông Hoái lơ mơ ôn

nxácvềđây.Nhưngtộinghiệphắn,oLiênthằngCuthì đãtrốnmôbiệtmùcàcưỡng..." ÔngHoáikêlưnglênbụcchòinằmthaothức.Mùáng thấymộtvừngmâyđođỏsưnghúp ởhướngbiển đông, ônglồmcồmngồidậyhốihảlênxã.Tớiđó,ônghoáigặp mộtngườilàngtungtinôngLungmãnhạntùtrởvề.Đến quê,ngangChợCátrờitốiđan,ôngLungvẫnnônnảvào làngtìmvợcon.Nửachừng,gặpôngHoái.Bâygiờbiếtra ôngHoáimớibậtngữa.HìnhảnhoLiênthằngCunổicao trongtríôngtronglúckhuônmặtthằngLungvànhữngý nghĩvềhắntrongđêmrồitrộnlẫnvuibuồnrốirắm.Giữa lúc đó, ông Lung trong trụ sở xã cũng đang hướng về nhữnghìnhbóngkỷniệmthươngyêu... Một Trần Đồng Vọng chồn chân mõi gối quay về ứa nướcmắt...Thôicòngìnữađâu...

ConhóilấynướctừsôngAnHòachảyquasuốtmười ngôi làng nằm hai bên bờ nó. Đức Bưu . Đốc Sơ. Dương Xuân.LệKhê.AnVân...NếutiếngsúngphátnổởAnVân thìynhưconhóiđómangtiếngnỗđó điciachochínngôi làngkhácnghe... Trong nhà Kim, Thái ngồi trên chiếc sập gụ, hai bàn tay luồn dưới bắp vế, im lặng suy nghĩ. Tất cả những gì Thái muốn nói cho Kim nghe lúc nầy đều bị đứt cụt cả. Từng hơi thở dài khó nhọc hắt ra làm cổ họng Thái khô se,Tháithèmmộtlynướclạnh.Lưỡichànglướtnhẹlên hai môi.. Dama85t Tha1in

Thái nhếch hai mí mắt như cố móc ra một báu vật nhiệm mầu nào đó trong một hang rắn độc. Giọng Thái rềnrềrồilêncao: -Cũngnhư nhữnglầntrướcthôi,Kim.Tôichỉlà một con chuột cống, chui rúc trốn tránh trong những hào rãnh,đốngrác,aobùn...bẩnvànhầy... - Em rất khổ tâm chẳng giúp được gì anh... Anh nên chọnmộtlốithoát... - Lối thoát nào ? Kim muốn khuyên tôi theo kháng chiến chứ gì ? Hay theo quốc gia ? Ngã nào cũng không đượcrồi.Kimbiếtkhông,chẳngbiếtthằngchónàothóc mách mà mấy tên du kích đang tìm tôi để trừ khữ. Cũng chẳng biết do đâu mà bên quốc gia lại ghi tên tôi vào sổ đen...Tôi

têngọilàphảnđộng.Tháimangluôncảmộthậnthùhai mặt. Những ngày trốn tránh Thái thường lên phố ở với ngườibàcon.ỞđóTháidễquamặtphíaquốcgiahơnvề làng lẩn tránh được con mắt dòm ngó bên kháng chiến...Anhbiếtvậy,nhưnglàmsaođược. Tháinhìnrangõ.ConđườngtrướcmặtnhàKimnằm song song theo bờ hói. Con hói lấp lánh một dòng nước chảy đục mờ. Nó mang theo những cánh bèo , bè chuối trôi lênh đênh xuống Lệ Khê. Cánh bèo , bè chuối nào khôngtheodòngchảy,bịníukéotấpđụtvàomộtgóccố định,dòngnướcsẽxóivàothânvàorễchođếnkhichúng sìnhthốivàtanrãmấtxác.Cáibếnxâybằngđánâutrước nhàKimnằm dướimộtcâybàngrợpbóng.Mộtcáimiếu gọilàmiếuâmhồn,nằmphíaphảibếnnước,dựngởcuối hàngchètàubắttừngõđitới,rồiđếncáicỗnglàngbằng trenứađầygainhọn. Ngôimiếunằmdướibóngmộtkhómtrelangàâmu, màurêuđenbámtrênthànhmiếutoátravẻthiêngliêng cổ kính. Nó thu mình ở một góc vườn nhà Kim, chụp lên quanhđónhữngđêmđenbíhiểmnhưnúirừngPhiChâu, ngườiyếubóngvíanhưKimkhôngđủcanđảmđingang miếu mộtmìnhvàolúc tốiđen. Đây làmộttrongnhững ngôi miếu cổ trong làng, vào những đêmrằm, mồng một và các lễ lớn của làng xã, ông từ giữ đình có nhiệm vụ chăm lo hương khói rất tôn kính. Những đêm như thế, ngọcđèndầulelóichiếusángmộtkhoảngnhỏdướimái miếu úp xuống, chất lạnh của sợ hải lại hiện ra tranh tối

Thái mặc nhiên sống ngoài vòng pháp luật từ ngày chàng trốn lệnh tổng động viên bên phía quốc gia và bị mangdanhphảnđộngbênphíakhángchiến.Nhữngngày sống lén lút trong nhà người thân quen, cứ bất ngờ giữa banngày,chànglẻnvềthămKim.Gặpchàng,Kimvừasợ hảivừamừngtủi.Rồikhitrởlênphố,chànglạithởhắtra lo lắng làm Kim mang tâm trạng ngược hẳn với khi vừa gặpchàng.TinhthầnKimnhưmộtconsóng,dângcaovà hạ thấp theo biến động thời cuộc. Suốt ngày đêm nghe mãitiếngmáybaygầmgừpháhủynhữngsuytưởng,nỗi bựctứccuảKimtưởngnhưbiếnthànhđiênloạn.Mộtphi độioanhtạccơ kéonhaubayvề phíamột ngôi làngcận sơn với những ngọn đèn xanh đỏ chớp tắt trên bầu trời đen.Nhữngtiếngnổđộiđộ

i sếp bằng những cái hố đào sẳn trên cồn cỏ,nóphanhthâytêncánbộhaydukíchbằngmộtlốitra tấncựckỳdãman... Kim giật mình khi một tiếng nổ "cắt cụp" bắn từ ngã cầu Ah Hòa. Tiếng nổ vu vơ, theo cách gọi của Thái, đã quá quen đến nhàm chán đối với chàng, một con người quen đối diện với hiểm nguy bất trắc. Chỉ trong vài phút nữa,Tháicóthểbịxúcvềđồnchođitàubaytàuthủy-là nhữngtrậntratấntànbạocủabọnngườidãthú.Nhưng chàngvẫncứtrầmtĩnhđếnđộlàmKimphảingạcnhiên. Nhưmộtthônglệ,hểcó"cắccụp"làsắpcómộttoántính dom

Thình lình , một quả lựu đạn nổ phía bụi tre la ngà trước cỗng miếu âm hồn do bọn lính quăng bắt cá. Nàng bình tĩnh, ung dungmởhộpkimchỉ,lấychiếckhăntaythêudỡ,tiếptục luồnnhữngđườngchỉbaybướm. Ngoài bến nước trước mặt nhà, bọn lính vác súng đi nghênh ngang, một vài đứa đứng trên bờ hói, vài đứa khácngồitrêncácmõmđádướigốccâybàng.Mộtnhóm khácchụm nhauphía bụi trelangà, nơiphátratiếngnổ giậtmìnhKimvừanghe. Kim ra khỏi của đứng nhìn bọn lính nhi nhô bên ngoài. Nàng ngồi bệt xuống nền xi măng đen sẩm, dựa lưng vào cột nhà , tiếp tục thêu những đường chỉ bay bướm.Cótiếngcườinhamnhỡđivàophíahiênnhà.Kim ngừngthêu,quơchânđạpmộtcánhcửa.Haitênlínhlạ mặ

ầyquản,saohaianhkiaănnóikỳcụcvậy? Gãđộilàmravẻđứngđắn,nóivớihaitênlính: - Tụi bây nôn nóng quá, chào người đẹp đi. Dư sức mà...

Kimcốýkhôngnghegãnói,hỏilại:

-Cóchuyệngìdữvậy,thầyquản ?

-Ồ,việcquancôemkhôngcầnbiết... Gãnóithêmvàibacâuchọcghẹorẻtiền,rồibảođàn em ra ngoài. Còn lại một mình gã, Kim bắt đầu sợ. Nàng cốtấntĩnh,sửalạithếngồi,tiếptụcthêuchiếckhăntay. Gã đội da chì nhìn theo từng mũi kim đang uio61n lượn như một con rắn, vẻ im lặng khó hiểu. Cũng với thái độ khóhiểuđó, gãđứngdậybướcrasân,khôngchàoKim. Đứng giữa sân , gã lôi khẩu colt dắt bên hông, bắn chỉ thiên hai phát làm Kim sợ điếng hồn . Bọn đàn em như đượclệnhchạyầmầmtừcácgócvườnnhàKimđếnbao

quanhgã. Gãlạinẽthêmbaphátchátchúa,tứcthìcả

ùa nhau ra ngõ , đi về phía làng Lệ Khê. Chúng nện giày đinhrầmrậptrênđườnglàng ,nóichuyệntụctĩukhoái trá. Kim nhẹ mình khi những âm thanh hổn độn đó xa dần... Một chốc , nàng đứng dậy nhón bước ra ngõ dòm ngótrướcsau.Khi thấy tênlínhcuối cùngquẹo lên một con xóm ngoài xa , Kim yên trí vào nhà định "mở trói" choThái. Biếtchuyện dữđãqua,Tháinóivọngra:

Tụichóđihếtchưa,Kim?

Hết rồi , nhưng em còn ngại cha đội da chì định dỡ cáimẻgìđây? -Khôngngạigìhết.Anhđingaybâygiờ. -Liệuthoátđượckhông?Kimhỏilongại. Được...Yêntrí. Ra cửa nhìn quanh quất một giây, Thái quay lui làm dấu với Kim . Chàng bước nhanh ra ngõ , cúi xuống đi ngượcphíatụichósăn,lênphố. Tinh thần Kim vẫn còn xao động bất an sau khi Thái rakhỏinhà.Kimđượcbiếtchiềuhômđó,saukhigãđội da chì không bắt được Thái , đã dùng ba-toong quất nát đítmộtngườiđànbàởcuốilàng...

cây đen cúi xuống mặt lộ , cuối khu phố có tiếng động cơ loãng xa... Kim muốn biết hiện tôi đang làm gì , nghĩ gì và sống ra sao,phảikhông?Đó,tôiđãnóitrên... Đãmườihaigiờkhuya,Kimvẫncònthaothứcbêntờ thư nhiều uẩn khúc. Đã lâu , Thái không còn lẽn đến thămnàngnhưtrước.Nàngchỉbiếttin Tháiquanhững tờ thư bí mật đưa đến . Nàng cũng không rõ người đưa thư là ai , chỉ biết nhận thư và đọc . Đôi mắt nàng hũng sâuphờphạcđãtốcáo cơnmấtngủvớihaigòmáhópđi một ít , tất cả là những dấu hiệu cảnh báo nàng về một tuổixuânđangvụtquanhanh... Kimkéonhanhcánhcửa,mộtcơngiókhuyaùavào. HìnhbóngTháicànglúccàngmơhồxavắngđẫyKimvào một cuộc sống lững lơ bồng bềnh như thân phận Thái.

-Haylàanhđổitênlàmmộtngườikhác?

-Khôngnên,vìchúngtakhônglàmchínhtrị.

-HoặclàmnhưôngA,ôngBnàođó.Cứnhàođạivô một cái đồn Tây, nói xi lô xi la vài ba tiếng , rồi xin đăng línhhaylàmbồigìđó.AnhbiếtnóitiếngTâymà?

- Khổ nỗi mình không phải là con vật... Kim nghĩ thế nàolạinóinhưvậy?

-AnhlạitráchKimrồi.Haylàcứcướinhauđiđểanh hếttráchmóc? -Kimdámsốngbấttrắcvớitôinhưthếnầy? -Emmuốngiữchânanhlại. - Giữ chân lại hay đẫy nhau vào tù ? Kim nên nhớ có ngườiđangrìnhrậptìmbắttôi... -...Thìtínhsao? -Kiênnhẫn.Chờthờicơ... -Anhlạinóigiọngchínhtrịrồi... -Khổlàởchỗđó.Hểnóichođúngbảnchấtcua3bsự vậtthìđụngđếncáichínhtrị,dùmìnhkhôngthamdự...

-Giờthìsao?Kimlạivướngvàomộtmạngnhện.Cứ như thế , Thái vba2 nàng vẫn không tìm

yhaitiếng,bênnầynghĩquavềsao đó, cắtcụtcònbốntám. Chịnóphải biết,súngcâmhọng bốn támtiếng, hai bên bớt "thịt " nhau kể ra khôngbiết bao nhiêu mạng. Chắc chị còn nhớ mấy cái đồn Tây hồi xưachứ?Chỉbachụcphútchứmấy.Bốnnămtrămthằng Tâytiêuluôntrongbachụcphút.Huốngchibâychừ,khí giới hai bên còn tân xấp mấy, cái vụ ăn sống nhau còn khỏe hơn nữa. Còn bom nữa. Tụi Tây hồi xưa làm chi có bê-năm-hai. Bê-năm-hai bỏ bom, núi cũng gục luôn. Có một lần Mỹ hạ quỵ luôn một ngọn núi, phá hỏng luôn cả một ngọn đèo để ngăn chận Việt c

sơsơđi...,trungbìnhhămbốntiếngtrêntoànquốc, hai bên hạ nhau ít ít cũng ngàn mạng, bốn tám tiếng...đở lắm... BâygiờchịBađãhếtlơmơ.Chịhiểuhưuchiếnlàtạm ngừng giết nhau trong một khoảng thời gian nào đó. Chị lạihỏi: -Saobênnầykhông"hiu"chiếnbảyhai,lạihạxuống

chịnó...Vàbướcracửa. Chị Ba đứng lặn một lúc lâu. Chị mung lung nhớ gắt những điều lão đã nói. Có một niềm tin mỏng manh nhưng rỏ nét nhen nhóm sáng trắng trong lòng chị. Chị êmêm vọng ngóngniềmtin đó khẻ nhẹ trờ tới. Cóchắc hôm nay khôngcòn chém giết ? Chị muốn thấy rõ hơnnhư thấy rõ dạng hình một chén cơm trên chiếc mâm nhôm-điềulãoKỵXãnóilàhưuchiến.Chịbướcvòngra saungãbếp.Đứnggầnmộtlunướckêtrênvạccỏ,chịBa nhìnnhữngchópnúigiăngmắctrùngtrùngkhuấtlẩnsau nhữngchânmây.Chịnhớnhữngbuổichiềuđứngnơiđây không gì buồn

t lùm cây phía mép ruộng. Chị hất đầu lên, dòm loanh quanh. Mộtconchimsâuvụtbiếnnửachừngtrờiđâmkhuấtvào bụi rậm, rồi lại vụt bay ra.Chị Ba ngó miết vào đó. Lùm câycoivẻkhôngđứngyên.Chịthảngthốtnhậnrasựlay độngkhôngcònởtrạngtháitìnhcờ.Cómộtbàntaynào đó giữ chặt gốc, rung mạng lùm cây làm chị bắt hiểu có dấu hiệu đon đả kêu mời. Chị ngu ngơ đão mắt chung quanh,chưahiểugì.Đúngvàolúcchịcóýđịnhquaylưng, ngườithanhniênthoắtnhẹtuônmìnhkhỏilùmcây.Hắn xòe một bàn tay ngang mắt, ra dấu bảo chị im. Chị hốt hoảngmặtcắtkhông

búnchị. Chị đưa mắt một lượt lên phía quán, sau đó cầm tay kéo bừa hắn vô nhà bếp. hắn bị xô va2omo65t xó góc cạnh chiếc cũi mộc. Chị trở ra quán làm một tô bún đầy nhữngphẩmvịngonnhấtmangvào.Hắnđứnggócbóng mờ,bưngbúnănngonlành.ChịBalạicầmthêmmộtlon bia đưa hắn. Chị âu yếm hỏi ngườ thanh nhiên như một bà

húpăn

uliến.Chịlạibưng thêm

t sẳn trên nóc chiếc cũi mộc. Có bóng ngườilấplótrướcquán.ChịBalàmtĩnh,lộnrangoàixếp soạnlạichaichéntrênmấyngănhộc.lãoKỵXã

là cái chi cũng

thôi,nhưngthiênhạtrẹntỉnhngườitaùavềcả bè,mikhôngthấysao?Bộhọchếthếtrăng? Condđườngtửđịanốiliềnkhuxãvớithànhphốnhỏ rất hiểm dữ. Lão Kỵ Xã vẫn thường hì hục đạp xe lò mò lêntỉnhmuabáo.Mỗithángvàilần,chiếcxecổlỗ nghiến rào rạo trên mặt đường đầy sõi,

hai lòng hớ ? Rứa hôm trước đứa mô tố tui là người của bênnớ? Nóivậy,nhưngsauđólãovẫngiữmộtchânlàmviệc trênxã.TêncủalãoKỵtừđókèmthêmmộtchữxãởsau. lão lan man nói toàn cả chuyện thời sự qua những đám đông, nhưng vẫn thường trực chứng minh ở mình một tháiđộtrungtrung,khôngácývớimộtbênnàocả.Cólẽ lão sống rất thanh thản và khoảng khoát cũng nhờ thái độđó. Thằng Điệt mon men lôi bộ bài cào trong túi áo. hắn quaymặtvềphíachịBa: -Cát-tê,chịBa?Khôngcóchịtụituitố. ChịBa đánhdậptảngnướcđávungvãigiữanềngạch nâu.ChịgọilớnlãoKỵXã: -Bàysòngởđây,cháunhậpvớibácXã. Một loạt âm vang bùng dậy xua đuổi những nghi sợ trong lòng chị. Chị hoang mang nghĩ đến người thanh niên còn kẹt trong góc chiếc cũi mộc. Liệu hắn có khôn hồntẩután?Chịlúicúidọnđầycácmónbia,búnlênmặt bàn.Nhóm người bắt đầu đánh chén mê man. Lão Kỵ Xã nói: -Bốntámtiếng,tụibâythấygìlạkhông ? -Yênghê,bácxã,thằngBitintưởng. -Yêntrongngười,dĩnhiên.taomuốnnóitụibâyphải saysưanhưnhữngkhitụibâychánđờinhất. -Ơ...say...say...Thằng Điệtđồngtình.

ChịBaxuốngnhàbếpthấytrốngtrơn,vắngngắ

cái tô đứng trơ vơ trên nóc chiếc cũi mộc. Người thanh niênđãvụtbiếnmấtdạngngãsau,xáchtheolonbia. Chị Ba lộn trở ra quán thở phào nhẹ nhõm. Chị trãi chiếc chiếu lee6n mặt giường kê sau tủ rượu. Sòng bài mởđầucuộcvuitrongnhữnggiờhưuchiến... * Mộtđêmcómưarâmrĩđầuđông,chịBahạquánsớm hơn mọi bữa. Chị bắt đầu trở lại những ngày buốt rét chợtthấytrêndatủnmũnmộtmàngaiốcnổicùngmình. Cơn mưa rù rì tê buốt réo gọi ngoài cánh đồng tiêu sơ. Nghetiếngbướcchânxêdịchkhuanhẹ,chịtĩnhtáođứng xuống đất. Người thanh niên bước từ cửa bếp lên nhà. Chịnghebìnhthảnhơnmọibữatronglầnđốidiệnnầy. -Răngdámtớibanngàyrứacậuquỹ? -Chịkhôngbiếthômđólàngàygìhếtà? -Hiuchiếnthìhiuchớ!

Chắccũngchẳngaithíchbắnđâu. Trong ánh mắt mơ màng, dường như người thanh niên muốndộitắmđầy mình nguồn suốithương

nhưng chị nhìnhắnthìxanhméttâmthần.Chịtựhỏi,hắncóphảilà hắn với xương với thịt hay không ? Một bàn tay sờ lên má, năm ngón tay cài lên tóc, chị nhận rõ trên mỗi cảm giác , hắn đích thực là hắn. Chị lôi hắn giấu vào góc nầy, khôngổn,kéotắphắnchekínởmộtgóckia.Chịmúcmột tô bún giò hầm rục xương bảo hắn ăn, ăn mấy chị cũng múckhôngtínhtiền.Nhữnglonbiamởrachịmuốnđècổ hắn xuống bắt uống. Chị thương hắn, muốn hắn ăn uống thậtnosay.Chịhỏihắnđủchuyện,nhưngcạymiệnghắn cũng không nói. Có điều chắc chắn là chị biết hắn cũng thương chị. Một đêm đầu tiên ăn uống tưng bừng xon, hắn bỏ đi. Đêm thì sâu, gió núi cuốn về từng cơn lạnh mướt rét, chị vẫn để hắn tự do đi theo con đường riêng của hắn. Tưởng một lần rồi thôi, không ngờ vài ba tuần sauhắnlạibấtthầnhiệnvề.Chịlạichoănchouống,dòm lạithậtkỹkhuônmặthắnsaucùngtrướckhiđẫyhắnmất dạng vào đêm đen. Miết rồi đâm quen, mỗi đêm chị bỏ ngõcánhcửasaubếp,khôngkhóa,chờhắndúiđầuvào...

vàochănấm,cốngủ,nhưngkhôngcáchnàotrấn áp được cơn sợ hải đang dồn dập tăng cao. Chị úp mặt vào gối khi nghe một loạt súng dòn tan nổ phía cỗng xã. Nỗi lo sợ chồng lên cao ngất, nước mắt chị xối ướt dầm mặtgối. * Buổi sáng, lão Kỵ Xã đến kêu quán chị Ba lúc tinh mơ. theo sau lão, thằng Bi thằng Điệt hớt hải lộ vẻ đau buồn thấy rõ. Không thấy cụm khói bay cao sau nhà bếp như mọihôm,lãoKỵXãkêmiệngvàomộtkhehở,réogọichị Badậy: -Dậy,dậyđi,khôngbánbúnhá?Dậybácnóichuyện maulên,mởcửangayđi. Cánhcửatrướcquán chốnglêncao.LãoKỵ

cáichếtcủahắn.Lão KỵXãcũngmangmộtnổibuồnâm unãonuộtlắm.Lãocúigầnxuốnganủichị: - Đừng buồn nữa con. Con nén lòng nhìn xuống thật thấp,consẽđượcanủi,chiếntranhnónhưthếđó... - - Một người thấy chúKiênnóichuyệnvớichịsaungàyhưuchiến,thằngBi nói. ThằngĐiệtcóvẻtiếcuổng: - Em ruột chị lẽn về mãi vậy, sao chị không nói chú Kiênratrìnhdiện? LãoKỵXãthấychừngthằngBi,thằngĐiệt phátbiểu ýkiếnngheđơngiảnquá,lãonóinhẹquaphíachịBa: - Haiđúanócámcảnhconrồinóivậyđó.thằngKiên làm du kích, có chết nữa trước sau vẫn là bạn thân của chúng nó. Nhưng bác muốn hỏi con một điều, nó về mãi rứa sao con không có cách nào giải quyết an toàn thỏa đángchonó,đểbâychừmớiranôngnỗi... ChịBangẫngđầulênlaunướcmắt:

Con đã nhiều lần khuyên nó đủ

Lãogậtgậtđầulẩmbẫmmộtcâugìđóthậtchátđắng. ThằngBi,thằngĐiệtđứngimmộtgócrũmặtxuốngthật buồn. Bên ngoài quán, người ta bắt đầu gọi tên chị báo tin.chịBalạikhóclênấmức...

TIẾNG NÓI DÂN TỘC (12/1969)

Bãi chiến mưa bay, úng lạnh. Hơi lạnh phủ xám cánh đồng mía rậm rì mặt trước. Mặt sau và lấn trước một khoảng ngắn: mả. Những chiếc mả non nhấp nhô đầu vú màuđấtướtvàngsữa,cỏchưamọchaychỉxanhmướt

một vài sợi, rễ khều nhẹ trên chóp. Nghĩa trang tân lập đất bồi. Chôn ai ? Ngôi làng nào bẹp dí xuống đây ? Dấu tíchnàotrợnmắthờnoán...Nhữngsợicỏthêlươngtrên những mả non vô chủ. Lạnh. Như một vết thương chợt đếncứanhứccầmcậptrongtim.Cánhđồngmíagiórìrào trêntừnglớpsóng,bóngđịchmởmắtnằmtrìđâuđó,sâu cứngdướiđấtnhữngrễnhánhrễphụkhuấtchìmâmhơi tiếngđộng,nghengónggiữalòngmưabaylàoxàotừmột

góctrời,mộthướngđấtnhữngđộngtĩnhchựcchờchuẩn bị. Mỗi chốc thời gian bấu sít nhau, nín khe giữ mô hình khônggian,cảmgiác.Đơnvịtăngphái.Haithằnghaitiểu đoàn. Một tiểu đoàn chờ im thao láo mở mắt chờ địch. Con sông nhỏ bọc dài phía sau ruộng mía. Bên kia sông, Lĩnh dẫn toán thám sát dò tìm hơi hám. Hắn bước tới, nhưngmắthắngặprõđoànquânsaulưng.TọađôXđánh dấu trên ngôi chùa Y. Bộ phận chỉ huy, ông sếp trận vai dàimặtsắt.Câysúng,viênđạnphùtrợnghiêmlệnhvang trời.Nằmxuống.Đứanàongócđầulên,taonẽ.Nẽlàchết. Chết.Chết.Chết. Khôngaimuốnchếtcả.Vựcthẩmđó.Đẫytới,chúixuống, một tích tắc, một hít vào, một thở ra, chút xíu nữa, lũ khốn sẽ nằm rũ mục xương, nhưng đứa nào cũng khiếp lệnh run sợ hòn đạn chỉ huy, tiếng hét xua quân vọt từ miệnghọngcógangcóthép.Đoànquânthứhaisẽđổvề phía bên kia bờ sông ba bên bốn mặt. Trực thăng mở bụng nhã ra những ngọn lá rơi xuống, vùng vẫy. Lính bộ nhậpvào.ToánthámsátcủaLĩnhbơvơtrơtrụibọcsoát không gian. Không gian ngó thì mênh mông trống trải, nhưnghắnkhôngdòmthấygì,hắntưởngcáivầngkhông khí nặng trịch như một khối thép chắn mù ngang mắt. Trí ócVimãikhốnkhổnghĩtớithằngLĩnhlủithủibênxa phía sau ruộng mía. Hai số phận bạn bè thân thích, nỗi khổ chỉ biết chửi nhau nghe. Hai đứa chỉ còn hai cái xác tạmbợ,chơvơ. Saumộttrậnđánh,ômnhaunướcmắtchảydài,thầnhồn

thần phách quằn sát đâu dưới lòng đất vùi cốt vô danh. Chiếcmáytruyềntinbấtđộngtrôngchờhơităm.Tầnsố đó,lấymẫu,bắtsóng.Sóngtắtnghẽnimbặt.Lĩnh.Lĩnh. Mầy đâu ? Hay hắn... Gió rù rì da diết. Thằng Vi cong rút thịtxươngtrongáo,nằmchờ.Tiếnghắnlenlênthậtkhẻ:

-Aicóthuốc?

-Thuốcquântiếpvụ,chuẩnúy.

- Tôi nói thuốc. Tôi không nói quân tiếp vụ, quân tiếp vùnggìhết.Anhchâmdùmtôimộtđiếu. Tayngườitrungsĩrunrunkéobaothuốcbẹpnhầumềm nát:

-Ướthết,sợchâmkhôngđỏ.

-Anhcứđốtlên.Đốtlênchoấm.Địchđangtrốn.

Tôi đoán bọn chúng chuẩn bị tử thủ trong ruộng lúa, cố sứcẩnmình. Chấm lửa lóe lên, điếu thuốc cháy ngún, ì ạch hơi khói. Địchsẽthấyra ngoài mênh mông. Vi ởvịtríđó, nơimột lànkhóibốcngủnyếuớtđánhdấutrướctầmmắtcúđêm len ra khỏi những khe sáng giữa thân mía cao che phủ đầuđịch.Thuốcướt,điếuthuốcquăngvứtvôdụng. Khôngcóhơilửasưởiấmngõngáchtâmhồn. -ÉnTrắng.ÉnTrắng... Tiếng Vi réo vọng trong máy, dò tìm. Én Trắng là Lĩnh, đứa bạn hắn sục sạo mò mẩm góc trời. Én Trắng không baytới...Ehắn...Imbặttiếngtrảlờitrongmáy.Viđưa mắthỏingườitrungsĩ.TạisaoLĩnhkhôngnói.Ởđâynỗi bấtlựcghêgớm.Nhữngkhóđoánvôcùngthămthẳm.Ở

đâylờianhnóitríanhnghĩnhưcơnviễnmơdàixáolẫn nỗichếtxanhxámdangười.Vibiếtcóthểđịchnhắmtỉa bắnnátđầuhắn,hayítrabằngđủcách,phảivôhiệuhóa chiếc máy truyền tin, thần kinh hệ chiến trường. Vì nó, nhữngcánhoanhtạccơsẽnhàotới,vồdậpnhaináttừng sợi tóc ngón tay những tên địch cứng cổ. Chỉ do một làn sóng. Sợi anten cần chúc chúc xuống, kín sau tầm mắt hướngđúng vàophíanhậnđượcmứcđộtiếngnóimạnh nhất. Một chốc nữa, tiếng gọi the thé vang kêu thất thểu,Vi sẽ xoay lại hướng, chỉnh lại máy. Người trung sĩ kìmgiữcâysúng,cáinhìnnungđỏchĩathắngphíatrước, haichuôiconmắtcònmuốnquét kỹ quacáchốc đấtbụi cỏ nằm rộng hai bên hông bụng. Những hàng cây thưa thớtmọcrảitrênmặtđấtmới.Nhữngụđấtnấmmả vun cao, ép mình khuất sau đó từng tên lính trơ trụi. Vi kê lưng lên ụ đất, hai cẳng chân khi duỗi thắng muốn dính cứngxuống.Từsáng,hắntheomộtlộtrìnhẩnkínantoàn xuấtpháttừđiểmtậptrungchạybăngquacánhđồngcỏ hiuhắt.Giốngtrămbậntrước,hắnvàLĩnhđượcnémtới một địa danh lạ hoắc, ngơ ngác. Một tấm bản đồ, một khoảng thời gian nhận lệnh, mỗi đứa cõng nặng trên vai một phần hành lủi thủi ra đi, có lúc chợt thèm khát tâm trạng Kinh Kha trên bờ sông Dịch. Vi khe khẽ cởi nút quần,đáinhẹraxachỗngồi.Hắnbaoquáttầmmắttrông khắp cánh đồng. Cánh đồng chừng năm bảy mẫu đất gọi đượcB-52Mỹtới,chỉcầncàyvàimẻlàyêntrítừtênlính quèn lên ông tướng sư đoàn. Người trung sĩ khi nhìn

chămvàonhữnglùmcỏthưa thớt,nóiquaVi:

- Mấy lùm cây đáng nghi thật, chuẩn úy. Hồi trước đánh Tây,mộtlầnlínhViệtMinhngụytrangthànhcâycốidiệt gọncảmộttiểuđoànbạt-ti-dăn...

Ngườitrungsĩđịnhnóihếtcâuchuyện,Viđưamộtngón trỏchắndọcmiệng,lấmlétdòmrỏphíatrước.Mộtchặp khôngthấygìhắnđáplững:

-Chuyệnanhnói,tôicónghe... Câuchuyệnmấthút.Cónhiềuchiếnthuậtmaquáilạlùng thờikhángchiếnvẫncòntồntạiáp dụngtrên mộtchiến trường miềnNambây giờ, chỉ thêm một vài chi tiết nhỏ đểphùhợpvớiđịahình,tâmlý.Khisángchếmưuthuật, địch nghiên cứu kỹ thực địa, sự thành công nhiều khi quásứctưởngcủachúngta.Bâygiờnghechiếnthuậtong vò-vẽđịchápdụngđặcbiệtnhắmvàolínhMỹ.LínhMỹtừ vùnglạnh,hànhquânquavùngnóng,ởtrần trùi trụi.To con, mỗi chiếc thân phúng phính đầy đà mở thịt như miếngngondặttrướcđànong.Mộtmũichích,trămngàn mũi chích, cánh taymặt mũi sưngvù nhức nhối tán loạn hàng ngũ, còn trí óc nào định tỉnh trong cơn chạm loạn súngđạnđầytrờicắccùmbốirối.Trênđườnghànhquân vàocáclàngmạcxaxôi,rừngrúcỏrậm,mỗingõvàolùlù vắt kín trên hốc cây cành lá che phủ những tổ ong nọc độc,layđộngngọncành,lũongàora,bốxuống...Chuyện anh nói, tôi có nghe. Ngày trước một đơn vị Partisan dừngquânhạtrạingơinghỉkhitrờisậptốitrênmộtbãi đất cỏ lúp xúp nhiều lùm cây trãi rộng xa xa bao quanh

khuvựcđóngquân.Línhgácgiặcđãcanhkỹhơihámdu kích,độngtĩnhtìnhhình.LínhVMnằmsẳnsâudướimỗi hầm cá nhân, nín thở co rút chờ chực đâu trước đó. Có thểlúcđổtrưađứngnắnghayvàomộtthờikhắcimrợn hiu hắt nào đó trên bãi đất trống. Che giấu kỹ tông tích, bãi đất chỉ còn cây cỏ quen thuộc thiên nhiên. Lũ đánh thuê không đánh hơi tìm kiếm gì được. Ra tay . . . Trời đen mù phủ tối, những lùm cây im lìm chuyển dịch xâm thực mặt cỏ, dưới mỗi lùm cây một lính VM cầm cứng những cành cây nhẹ đưa lần tới trước. Ép vào. Ép sát vào...Tiếng hôlệnh xungphong,quăngxuốnghếtnhững chướngngạingụytrang.Xungphong... Khu đóng quân hổn loạn. Những nhát mã tấu. Những chiếc đầu rơi. . . Câu chuyện chiến trường cũ Vi còn nhớ mỗi bận hành quân chong chanh mạng số. Những lùm cây:ngườitrungsĩngẩu nhiênngạingập. Nỗilay lắcrập rìnhchiếntrậntựdưngcùngsốngmạnhtrongcõilòngVi, trong người trung sĩ. Vi đưa mắt rà khắp khoảng vắng. Một ngôi làng. Một thôn bảnhay một nhómdi dân tơi tả sau cơn đại nạn đứt lìa mạng sống? Mảng tro xám đen nhòalẫntrêntuộtnềnđất,vàicộttremụcrãchơvơđợi chờ.Mộtdãynhàqụyxuốngtannát,mấttămbóngngười. Nhữngngườinằmtronglònglũmộnon,bịtbùngtứctưởi oan khiên. Cắm cho nắm nhang, thắp cho ngọn khói. Hà xuống hơi thở phủ xuống những tháng ngày lạnh lẽo. Ai nghechikhông?Nghechikhôngtiếngnứcnởgọiđò.Một đời sau chập chờn hú thét, trả oán tới ai, cháu chắc kéo

đàn xập xõa kinh mõrụngrờitìmdấucha ông.Chếttrụi cảcànhcâychohồnoanvấtvưởng,haitaybưngđầugọi mẹ kêu cha, mắng người chửi vật. Hết. Hết rồi... Sao còn nghẹt thở? Khối tháp nào đè cứng xuống đây. Hãy ngó quay vòng khác những hận thù man rợ thú rừng. Ngó lơ đi,nóirộngra vòngthắtoantrái,ôinhữngvòngthắcôm nhauứalệ ngàn hàng.Đirồimộtđứa.Trămngàn đứađi rồi. Vuốt mặt tiễn nhau vĩnh biệt sau cùng. Cho xin giấc ngủbìnhantronggióbuồnmộđịaheohútđêmsương.Vi quặn thắt trong cơn gió tru réo ma tinh. Rồi hắn cũng chếtnhănrăngnhậpbè méohọngtrợnmắtlờn vờnquỹ sứ.Kéonhautớinữađi,dànra,giếtnhautớinữađi.Lòng đấtchưathắmmáuđỏgiòngrậpràngtuônbiến.Chưachi hết... Máy bay cỏ nâu lính thú gầm thét bỗ về. Một con chuồn chuồnlợnvòngchaocánhlòdòtrênđầuruộngmía.Đàn cásấuxẹtngangmộtchớpkhóivùngtrờitửthủrồi quay luirẽrạchnhiều đườngbayđandàythànhtấmlướichụp xuốngđầuđịch.Bom...Bomlànhữngkhúcsắttừ bụngcá sấu rơi dần dần. Rớt xuống. Nổ. Tiếng nổ bung đất bung đai.Khóiđenđặcquánhcuốnnùi.Nhữngkhúcsắtrãiđều gieoxuốngchếtchóc–chếtaitrongđó?Mấyđứanghịch tặc cứng cổ. Một đơn vị rầm rộ tràn tới. Xe bọc sắt hai chiếc đâm chĩa về hai góc ruộng mía. Đại liên năm mươi chúixuống.Quét.Quéttơibờiláliễu.Đạnmấythùng.Hai khẩuđạibácnằmngóngphíasau.Rót.Róttớiyểmtrợtưng bừng. Hai người lính loăn quăn gánh đạn : lạ vô cùng

hìnhảnhnhữngdâncôngyểmtrợchiếntrườngthờiTây, bây giờ xuất hiện trước mắt Vi. Một khúc cây dòn gánh gácnganghaivai.Sợidâybóbathuổngtráidạn,rịxuống. Buông thõng. Bước chân thúc tới vô vập.Bỏ đống đó, trở luitiếpđạn-nhữngkhúcđạnđộchiểm.Maulên.Mộttràn phóngra,babốnquảnhàotới,tiêumaócthịtxươngvôi đất nhão. Có thằng nào toét bụng sứt môi rên la thảm thiết. Gió chém mạnh như lưỡi dao cứa ngọt, cứa sâu động tim rúng óc. Đừng khóc. Tiếng khóc là thù địch chiếntranh,consóihổnmangnuốttrửngtìnhnghĩahình hàilớplớp.Mấygiờrồi?Bảy.Bảygiờtốimậpmờèạch giếtchóc.

-ÉnTrắng.ÉnTrắng...

-SơnCa.SơnCa.TaođâyVi. -Lĩnh.Lĩnh.ĐMmày.Taođangrầurĩ,cứtưởng... ĐM chạy đâu hồi trưa tới giờ ? chờ mày một lần tao đái trongquần...

-Vi.Imđi.Taovừasốnglại.Màynghechưa? Taovừahụtchết... Im rợn cánh đồng. Bộ binh thả lưới tràn tới nữa. Từng đợt chạy tháo một hồi, tìm hốc tìm mả nằm xuống thao láođỏkèconmắt,nhắmsúnggiữcò.Lớpsóngđónhổm dậy,ùatớihàngngang.Mộtchặngtiếptới,nằmxuốnghồi hộp. Một còn một tiêu ma, biết tiêu là hết nhưng muốn bắn. Khói thuốc súng sẽ xông lên mê vùi điên say. Quên hết. Nằm đợi những giây khắc căng phồng trí óc, dằng dặc

rụng rời như hơi thở ngoi ngóp. Khối den của đêm rơi bịch xuống, đồng lõa tối ám. Những trái sáng phụt lên không, vạch rỏ mặt mày. Một trái tắt ngủn, trái khác nở bôngrựcrỡ.Mờsaungọnsánglơlững,bầutrờixámđặc đông cứng, những tảng mây chồng khít lên nhau như da đáchìbọcngọnnúitrọc.Mưarớtnhỏhạt,cuốnlùatrong gió âm u buồn thảm. Như trong đó có tiếng kèn đưa ma áonãodựngdậyhayhìnhthùconđòđưaxáclùavềtrong trí,dathịtsượngsùngnổicaogaiốc.Viđãhốthoảnglần đầukhinghetiếngkènxungphongdữdằnphíađịchrống lên,tiếngrốngộcộcghêhồnnhưmộtconbòbịchọctiết. Tiếngkèntácdụngngượctráihaichiềuvàotinhthầnlính chiếnhaiphía. Một phía đã làm chủ chiến trường, chuẩn bị tinh thần, tiếng động nào cũng có thể thôi thúc chiến đấu. Những cuộnphimdựnglạicảnhtấncôngcủađếquốcLaMãthời cổđại,tanghenhịptrốngdộiđộnggiụcgiảnhàotới,nhịp trống lùa tắp lôi ta nhõm dít đứng lên, giật tay thúc cùi. Thêm vào, tiếng lính trận reo hò lúc nào nghe cũng lạnh gáyxônxaocảmđộngngậmngùibởitrongđóhàmchứa nỗi chết, hét lên cho hả giận, sau đó, không còn nữa, những tiếng kêu bi thảm sau cùng của đời sống không trăntrốidặndò... Tám rưỡi tối. Én Trắng, Sơn Ca ơi ới gọi nhau, hôn nhau trên làn sóng. Sóng điện chuyển mang tiếng nói, thương yêubạnbè.LờiVi,lờiLĩnhnghẹnngàotraonhaucõilòng xoáyhúttâmtư.

ÉnTrắng. Taocầunguyệnchomầyđêmnay. -SơnCa.Mầyđợitao.Bọnhắnđangvượtsôngmởđường máu... TiếngLĩnhngưngbặt.Nướcmắtdồnnéntràora,cổhọng ấm ức. E hắn... Gió rít vi vu. Mới chừng năm phút Vi réo tênLĩnhtrongmáythấtthanh.Hắnmuốngởidòngnước mắtthươngtiếctrênlưnglànsóng.Lĩnh.Trảlờitao...Làn sóngyếuớtkhôngmangnổinướcmắttiếngkhócVi. Đạn năm mươi trên hai con cua khạc đều từng loạt vào mấy lùm mía. Lúc nầy lũ cá sấu cũng đã chà nát cánh đồng. Cánh đồng mía như một mái tóc con gái ngọt lịm chấm vai, giờ đã xài xạc tan hoang. Những thân mía sạp ngã chông chênh, những lỗ đất lăn lóc ngáp thở. Không biếtgìtìnhhìnhbênkiasông.Vinghĩtiểuđoànđisauanh đãtớidànquânbọcchậnđườngđịchtháolui.Mặttrước, bộphậnVităngpháiépđịchlùisâuxuốngsông,mặtsau hờmsẳnmộtlớpvâychờchựcnhaitươinuốtsống,trên đầu máy bay mưa bom xối xả từng hồi, địch không nổi chịu thấu. Tuy nhiên , trong chiến thuật, phải cho địch mộtlốithoát. Phía bên hông ruộng mía nối qua một vùng cây cối lưa thưachạydàitớingúttầmmắt,thênhthangnhinhúcngó thấy có thể là khe hở để địch tháo chạy khi cùng đường. Máybaysẽchặnđánhphủđầunátvụnxươngda.Ýnghĩ về trận đánh chen lẫn những lo tìm đứa bạn quanh co trongđầu.Chiếcbẫy.Mỗiphíagiăngsẳnnhữngchiếcbẫy chờ đối phương, ngay cả khi thế cùng lực tận. Bọn hắn

đang vượt sông mởđường máu,tiếngLĩnhbáotinchiều hướng chiến trường đang đi ngược chiều Vi nghĩ. Mười giờ khuya. Gió lạnh cứng trên môi khô cổ đắng, chân tay co run lẩy bẩy. Những trái "phụp" soi sáng liên hồi như nhữngngọnđèntreochichítlưngchừngtrời.Từkhoảng trưa đặt chân tới bãi, phía Vi hoàn toàn chưa chạm trán, bóngđịchmãilẩnsâunétránh.Vivàđồngđộinằmcứng mộtbề,tưthếsẳnsàngđợilệnh,đồănkhôlôiraănngấu nghiến. Xác thân hình nộm mệt lừ, nhừ nhuyễn như một xácmắmdãlãbuôngxuôi.Góctrờiphíatrướcngãbênbờ sông, những tia đạn lửa bẻ cong vọt từ dưới đất tạt qua hướng Vi. Đạn nổ nghe thật gần, những viên đạn hạ xuốngquanhquất đâyđó.Cứkhépmắtquênvùngchiến trận, âm thanh rần rần của những loạt pháo cũng náo nức như đêm giao thừa bập bùng tia lửa. Người trung sĩ vẻmệtmỏi:

-Chắccảhaiđangthọchuyếtnhaubênkia...

-Tôicũngnghĩthế,Vinói. Xáplácàômnhauvật.Nhữngthếvõ.Chémtreongành... Máu ròng ròng tung vọt, đầu rơi mắt còn trợn ngược, tiếngchửicuốicùngvừakhép.Vuốtmắtđithôi,mộtngàn mãinămsaunhắmtítngủvùiđấtđen.Nhữngđườngdao múaxiênmúaxẹo,tiếngreolagầmthétdọanạt. Nằmsạpxuốngnhữngcâykhôđốnngã.Aisaymáungười ?.Chưaômnhauthịt,thịtnhaulàhếtđờithằngVi,thằng Lĩnh,ngườitrungsĩtheochânsưởinóngtâmhồn. Hai người còn đây ngóng mắt thương theo. Thằng Lĩnh

chao ôi,một đờibâygiờ hắnmới ôm xoáthình nhânđối địch loanh quanh vẫy vùng. Hắn nghĩ gì mùi hôi ẩm mốc trênđó.Hắnnghekhôngtiếngđộngìầmgiụcxétronghai nắmtimtửthù!Hắnbiếtchikẻđịchđầuóctưtưởngtrái xoáy cuồng điên. Hắn thấy không bàn chân những ngón coquắpgiaochỉxavờitổtiên.Còngìnữa.Biếtrồi.Kẻthù chỉ sáng lửa ở đây, trên xương trên thịt. Mồ hôi mốc ẩm da vàng quen quen ruột thịt, giòng máu chảy từ đầu cổ xuống tới cà-mâu trong cơn nạn nhỏ chếch lạc hướng nguồn.Vừamớiđâytiếngmẹtiếngcha,lờilờibắc-trungnam thủ thỉ êm đềm, tay chân ấm áp. Vừa mới đây, anh nói tôi nghe, tôi la rầy anh nhịn nhục, niềm thương như biển sông đầy, nhục nô lệ ôm nhau cùng khóc. Cùng bốc lửa căm hờn, chun rừng lội suối khổ ải vô song, tôi đốt lửaanhngồimộtbên,hơtayhơchầnxuýtxoanhìnnhau cảm khái mắt lệ rưng rưng đát trời lên tiếng khen thầm, hồn sông núi tổ tông linh thiêng phù trợ, anh vung tay thề, tôi quỳ gội lạy, những lời nguyền có thánh trên tay, cóChúatrênvai,cóPhậttrênđầu,thờigianthoảngchốc nhưbóngnắngnghiêngqua,thoảngchốcnhưmịtmùvô tận, sương núi lênh đênh biết ngày nào dòm ngang thế giới không hổ thẹn mặt mày. Tôi với anh như đò như sông chở đầy thương yêu nhớ tiếc tình người , bài hịch sátđátlanhlãnhcònđây. Bây giờ. cùng nói một lời, anh hiểu một đường tôi nghe mộtngã.Khianhchửirủaquangôngcuồngcóthểlàlòng anh đau cắt nhớ vợ thương con nơi vùng tôi lui tới cửa

nhà, có thể là anh chẳng ghét nhơ chi tôi tội lỗi nửa đời theo bầy xiểmnịnhvongbảnvôlương.Khi tôicầmsúng bắn nát đầu anh, vinh hạnh gì đâu mà tung hoa chân chính, có thể tôi nhắm mắt bắn càn bắn khốn, lịm chìm say khói súng mê man. Có thể anh nghĩ gì tôi cũng biết. anh nói gì tôi cũng hiểu, nhưng lòng trời cột miệng bẻ răng, bỏ tù bỏ bót, tôi mù lòa mang hèn đớn trong tâm. Cònbiếttrămnămnhữngđiềuphảinói. Gần mời hai giờ khuya. Cơn lạnh băng cứng chai lì. Súng lốpđốpxéthêmmỗigóctrờivềhướngđámcâynốihông ruộng mía. Chừng như một số nhỏ lính địch ló đầu qua đó.PhíabộphậnVisôiđộngdậymình.Mộtlệnhmớiâm thầmlennhỏ.Từngcáibóngđenmòmẫmbòtới.Kíncẩn dè chừng, những con bò sát lê chân lết tay kéo súng kéo dây chuyển dịch lần hồi. Bò. Bò cho máu nóng rần rần chảycuồngtimóc.Nhữngcõisốnglềnhbềnhgióvậptaiương. Vài cánh tay thủ lệnh, khêu mờ trong đêm. Nhào phắt dậy ! Rút cổ chạy ! Người chỉ huy xông lên đâm bổ dẫn đầu, qua một khoảng, rạp mình xuống sau một mô mả.Nhữngđứaconquấnquítnằmvộixuống,hàngngang. Bò,chạy,nằm,xốclên,xốcxuống,đếnmộtgiờsáng,bốtrí bên bờ ruộng mía. Súng lớn súng nhỏ vẫn báo động đều đềubênxabờsông.Bắttừlúctốitrời,địchđãtungnhiều đợt tấn công có tính cách nghi binh hơn là quyết định. Lực lượng phía Lĩnh với pháo binh thiết giáp yểm trợ chưa giải quyết nhanh được chiến trường. Theo cường độ tập nã quy mô như vậy, địch luôn tìm cách chứng

minh sự có mặt không hề nao núng của họ. Lĩnh vẫn bặt tintừtámrưỡitối. Năm tiếng đồng hồ dằng dặc thổn thức, lì lợm trôi qua trong Vi. Dễ chừng cách khoảng năm phút, tiếng gọi the thé Én Trắng, Én Trắng nổi lên vô vọng buồn thảm. Vi nóng ruột nóng gan tin nẫm thằng Lĩnh đi rồi. Cơn đau xoáytrònnhứcnhối.MộtđờiLĩnhlàVi.Mộtcặpđứaăn chung ngủ chung, bơ vơ một nỗi chết không còn ai hiểu. Haiđứanhưthâncùlaonhỏngoiđầulênthởgiữatrùng dươngsóngdữ.Rakhỏitừnghangcọp,mỗiđứachegiấu nhữngra-đi-không-trở-về,bởimẹbiếtsẽbưngmặtkhóc tủi, còn cha thì đứt ruột cào gan không ngờ tinh anh huyếtthốngmìnhlạiphiêuhoanglạchợácđứcnhưthế. Ngày ngày mỗi đứa lớn lên chỉ ròng có súng đạn vô tri mớicóquyềntrênthântrênxác,mẹchachỉcònchớivới trôngtheo. Những lúc Vi ngó thật sâu vào tâm tư Lĩnh , hắn nom rõ nhữnghìnhthùlôngládịkỳcủanỗiámảnhbấttrắcnhảy múa. Sự thật chưng bày rõ mồn một, che lấp bích chương biểungữ,nhậnchìmảoảnhkhóisương.Mặttrời mỗi xoi sâu ám tối, những gian manh càng lươn lẹo chường ra. Còn chi đâu ? Những đứa con lạc đạn trôi sông,pháchhồntánlạc... -ÉnTrắng.ÉnTrắng... Vigọinữa.Lầnthứmấytrămhắndaidẵngkêuca. Mấy trăm lần kêu than. Lĩnh vẫn im lìm. Mày bỏ tao đi, taosốngvớiai?Saomàykhôngnói,dùmộtlờithoithóp

cũngchotaođượctiễnmấylầncuốiđiđờinhàma... Không. Mày phải sống, còn con mắt nhìn tao, còn miệng họnghảtohảnhỏtrăntrốibùingùi... Vi nắm combiné đập xuống giận dữ. . . Đ M . . không trả lời. Người trung sĩ khẻ nhẹ ôm theo chiếc máy soi dưới bóng chiếu của những trái sáng, đổi qua tần số khác bắt sóng từ một máy phát nào đó. Thử tốt. Khi tin Vi biết điềunầy,hắnvẫnhungdữ: -ThằngLĩnhchếtrồi.Conc. NgườitrungsĩlínhímộtcâugìđóanủiVitronglúcViđã nằm duỗi xuống ngất xỉu . Trí óc hắn căng thẳng quá độ qua hơn năm tiếng đồng hồ. Một tháng trước đi bệnh viện, bác sĩ cho nghỉ một tuần, cảnh cáo hắn đừng để bị xúcđộngmạnh,hắnđangyếutim.Đơnvịtrưởngthương tìnhchohắnnghỉdưỡngluônhaituần.Chuyếnnầytrởlại nghiệpdĩ,nhưthằngLĩnhnhậpchungtoánhắnchắchắn vẫn bình thường khệnh khạng súng bom. Hình như có mấy đứa con lạc đạn chết bên phía hắn.. nhưng hắn khôngđểý.HìnhbóngLĩnhcaolớndềnhdàngchiếmđầy tríóchắn.Nhữngloạtsúngnổilêntừnghồi,chốcchốclại nínthinh. NgườitrungsĩxòelớnbàntayvuốtdàingựcVi.Haiđồng đội hắn men lần trong tối đỡ nhẹ Vi lùi sau ranh tuyến. Làn mưa bay lệch theo chiều cơn gió khuya trải lớp trên đầu mênh mang những đứa con khốn khổ ngáp mỏ, sụt sùi. Khôngđánhđấm,mànằmtrơxuốngđótớisuốtsáng lũ con chắc sẽ chết cứng đành đoạn, Tình hình bên kia,

hai bên hầm hè tiến thối nhai nghiến cầm chừng. Địch bám sát lợi dụng hệ thống địa đạo chằng chịt trong khu ruộngmía. Những bận tung quân nghi binh, địch xuất phát theo chiềuhướngkhácnhau.Suốtdàitheovòngvây,địchgầm gừnhưcóýchọcthủngmộtlượthếtluôncảphòngtuyến. Dưới ngọn sáng mù mờ, từng toán địch năm bảy tên lần mò vượt sông khuấy phá, đồng bọn đua nhau khạc đạn yểm trợ, trời đất rung chuyển tưởng chừng cả đại bộ phận nằm chờ dọc mé sông. Từng tên địch thí, gặp đại liênđốnngã,chếtquay.

Phòng tuyến kéo dãn dài ra, quân rãi thêm ,chẽ mỏng. Vùng cây thưa nối hông cánh đồng mía, địch thường xuyên khuấy động, nhữ hướng. Hai giờ sáng, phía bộ phận Vi được tung vào ruộng lục soát, quậy nát hầm hố. Khi Vi tỉnh hơi, hắn trở lại hàng ngũ nghe ngóng tin tức Lĩnh .Không thấy gì hết. Bảy tiếng đồng hồ dai dẳng u phiền, trôi đi mệt nhọc. Lục soát...Khu ruộng mía nát hoảnh,nhữnghốđấtvấtvảtheotừnggốcmíađổnáttan hoang. Vài tên địch banh thây, xác nằm im vô tình. Tìm sâunữa.Vàiloạtsúngđịchbắnlẻtẻquágần.Lệnhngừng, bố trí, chờ. Một lúc sau, chiến trường đột nhiên im lặng khóhiểu.Bóngtốichờnvờnquáidịrợnngười. Bốngiờsáng:trậnđánhkếtthúchầmhècútbắt.Đạnnổ liên lu bất tận. Không hiểu bằng cách nào địch đã vượt sôngâmthầmtậptrungtoànlựcrồitungramộtmũidùi

nặng, chỉa thẳng vào bộ chỉ huy. Trận đánh cận chiến nổ bùng,tráivớixẩmtốiVitừngđoánphỏngởbênnầysông. Rổn rảng giết nhau chừng một giờ, trận chiến tan. Tan luôn không còn một bóng dáng địch thấp thoáng trong cánh đồng, bên kia sông. Vi rầu rĩ liên tưởng đến vuông mặtcôhồntộinghiệpcủađứabạn,chắcmộtđờihắnthương nhớ khôn nguôi. Vài cái bóng đen khập khểnh từ hướng con sông len về ruộng, những cái xác vô hồn lạc chợtrongnhómtànquântìmvềanhem.Nhữngvòngtay mở rộng ôm xoát nghẹn ngào. Những giòng nước mắt kinhkhiếptràora.Nhữnghơithởhàohển,từngtiếngnói đứt cụt diễn tả trận chiến thảm khốc sau cùng. Một cái bónglẻloimờnhạtgậpghềnhtừngbướcđiyếuđuốinhư thằng uống rượu say khướt quên đời. Cái bóng run run bámvíutrờiđất,lủithủimòđi.Trongấmứcnhớtiếccủa Vi, một trăm phần trăm thằng Lĩnh đã thật sự tiêu ma. Hắndớndáctìmanhemtrongnhómquayvề,khôngthấy Lĩnh. Hắn đưa mắt hướng theo bóng đen lẻ loi lờ mờ trong ruộng thưa, len tới phía đó. Chừng dòm mặt bóng đen,Vi.khàncổlathấtthanh: -Lĩnh...Lĩnh... ThằngLĩnhthấtthểubước,mặtthấtthầnvớidòngnước tangthươngứara.LĩnhnhàođầuvàongựcVi,buôngthả thân xác phó mặc bạn hắn.Một vếtthương chẽ ngótbắp vế.Lĩnhlếtxuốngmésônggiấumìnhsaulùmcỏrậm. Máuchảynhiều,khuônmặtnhợttáithấtsắc.Hắnquơđại một nắm cỏ đắp vết thương, máu ngừng chảy, rõ ra mới

hayhắnnhổđúngthứcỏmựcmọcnhiềutrongvùngnầy. Nằmxuốngđóvớitantrận,hắnchớivớibơiquasông,lết về...

Cơnmưaluồntheogióréovivucònquạtmạnhtrênđầu cánh đồng, những mả non nhấp nhô. Hình ảnh đám tàn quânPhichâusauđạinạnĐiệnBiênthấtthểuxơxáctrở vềhóađiênhóadạivụtquatrínhớVi.Tiếngthanấmức, sụtsùi, nhễubọt.../.

Y THỨC (số 11 ngày 15-3-71). Chất liệu từ Đ. ở một đại đội trinh sát Y”

chao nghiêng dưới trụ đàn gốc cây. Ông Chí mếu máo, khóc rấm rức, nước mắt không còn trào nổi. trước mặt ông, những cụm tóc tơi tả như chòm râu bắp phủ xòa lơ thơtrênđàitránbạnthếchxanhxao.Nhữngđôimắttrợn

đường chừngnhư cònthêlươngchínkhúchơncảvùngtâmtư nát hoảnh cồn cào trong ruột ông. Nghĩ thế, ông Chí tỉnh hơingướcdòmphíangườigià. Thêmmộtkhối thịtnằm đôngcứng,gãychân,vỡsọ,dựavắttrêntảngđálớnbên đường. Người già đó vẫn còn quệt nước mắt , những vệt ghèn nhòe nhoẹt dán chặt trên đĩnh má cao. Ông Chí tới gần,ngóxuốngchânngườigià,mộtthânthịtkhácbịbắn tóe nát ở một bắp đùi, dấu bắn mới hoảnh tướt ra từ bả vế một nắm thịt màu nâu nhạt tĩa lia ria như miếng thịt bò gân. Cả bắp vế đó không khác chi cái đùi bò. Xáp mặt ngườigià,ôngChíchỉtayxuốngtảngthịt:

t

ichừtuimớithấy...

Tuiđoáncònchếttởnnữabácnạ... Súnglạinổlắcrắc.Nhữnghònđạnbayxéongangđầu ghê dữ. Ông Chí lặng thần nghe ngóng, thế ni thì chuyện hiểm ác còn găng lắm chớ không phải chơi. Kể từ khuya quatừdướigậmphãn,ôngChísungsướngnhậnratiếng súngđãngưngbặt.NghiệtmộtthằngLớnởluôntrênđồn cảnhsáthaingàyđỏlửakhiếnvợchồngôngChíchếtruột chếtganynhưchuyệnconôngđãchếtthiệtrồi.ÔngChí nhìnquakhecửa,trờicònmùmùđenhoắm,mấynhánh ổi xá lị gãy oắp xuống lỏng thõng đu đưa qua về quá tàn tệ.ÔngChíchẳngngờnhữngviênđạndữđãmòđếnvùng ông, chừng muốn chém đứt lìa cả khu vườn khoảng sân quanhđó.Ônglẩmbẩm,thếnithìhaibữatrướcđứamô vôphúclóđầura,chắc"nó"cũngthiếntiệtrồi,cómômà ác tăng ác đế dữ ri trời... Khi ngó lũ con bầy cháu không haohớtđứanào,ôngChívuithầm.Ôngcàngvuihơnkhi

gắt. Những âu lo thương xót tự đâu đùn lên cao ngất trong lòng ông và đắp quanh hình bóng thằngLớn.Tuổigiàôngcũngthườngyênnghỉdướivùng kỷ niệm bát ngát kinh qua trên dòng sống, nhưng thằng Lớn thực sự vẫn chưa in hằn được dấu tích nào trong vùngkỷniệmsâudàyđócủaông.Bâygiờbóngdánghắn bỗngdưngkhêulêntừngmẩuđờibémọnvôtích,dựng caolêntrongkýứcông Chínhữngkỷniệmtưởngnhưtừ người chết bỏ lại (một người trước khi nhắm mắt gục xuống,hốtnhiêntrongphútchốc,nhớlạihếtthảyquãng đờiyđãđạpqua).ÔngChítầnngầnmuốnchạybănglên ngãđồndòhỏitămtíchthằngLớn.Lỗđạnbungtóetrên mộtthâncây.Miếnghũngđụcsâutrênthànhtường.Nhìn bằngấythứ,ôngChíđủchùnbướcbỏđứtýđịnh.Ônglộn trởvônhàcàngnghequayquắtmạnhtrongruộtgan.Mạ mi,nóidạitausợthằngLớnchếtquá.MụChílàubàu,ba mirándòthử.Dò...mạmirangoàimàdò.Mấybửanirúc đầu dưới phản, mạ mi biết người ta làm chi ở mấy chục

ớiphố,ông Chíránquêntrămngànquansancáchtrở,đạplênhiểm độc chạy tìm thằng Lớn. Những hàng rào kẽm gai chăng đầy khít rịt trước mặt. Từng cơn dọa dẩm cú vọ tạt vào mặt ông. Ông Chí lò dò men nhẹ theo mép cỏ gai con đường sỏi bạc, ngước dòm qua một khoảng rộng đặc ngùn ám khí. Tâm thần ông Chí không khác chi một con cá lảy đãy trên thớt gỗ. Súng ống lính tráng nhìn qua khoảng trống, trốn miết xó nào không thấy. Ông Chí ,trong thoáng chốc, bỗng giẩy nẫy, khám phá dưới dãy hàolũyngụytrang,nhữngổsúng,lỗchâumai,nhữngmủ sắt thùng đạn đầy nghịt hờm hờm. Người ta cấm chân ông đấy, nhưng ông vẫn sấn tới. Một người lão điên cuồng , chắp tay vừa đi vừa lạy lục cúc bái trời đất cách ch

biệt,nhưngôngđã khóc. Quê hương đen mùa xuân đỏ bây giờ, chao ôi là buồn ! Sao ông khóc, ông Chí ? Xương máu đó đâu phải củaconông,saoôngkhóc?ÔngChí.ÔngChí.Mồmảđầy caotrênđầunghỉađịachoconcháumaisauđắpcỏkhóc than.ÔngChíngộphơichoángváng.ThằngLớnnhàông nhăn nhó qua cầu hồn phách tiêu tán lạc đạn trôi song, hayhắnnằmxuốngnhẹnhàngnhưbàicadaomẹrungủ xóm đồng, ông Chí cũng yên long bớt khóc khi ông đã xoắn chặt thâm tình vào bãi xác chỉ có một thân nhân mang tên tổ quốc ông…Ông dại đờ mù chóa theo những vầng đom đóm mắt vàng lè vung tỏa như ngọn pháo bông.Người già

nchâmluônchữtrêntaylàmkỷniệm.Tui hỏiônchừhắnnằmchếtqueorâunhưmấycáixácni,ai châmkỷniệmchohắnđâyôn.Haychỉmìnhtôingồibóp bópcái bọc nướcmắtxéplẹpcủatuổigiàrỉrảtừnggiọt rakhóchắn… ÔngChícanchỉ: -Bácnóiquáchớthậtraaimuốnchirứa. –Tuitức…Thươnghắnquámàtuitức.Connóikhông biếtnghe. –Trămsựcũngtạitaibiếnmàracả. –Taibiếnchi.Ítlắmmườiphầnsốngcũngcòn trong taybabảyphần,aiđờichỗhắnmấttrụihết. –Báccoituicóthuachibácmô. –Ônchắcthằngnhỏnhàôngchếtkhông? -Chắcbácnạ. –Ainói?Ôncóthóinghivặtrồi… Ông Chí hắt hơi sặc sụa, cơn ho cào ngứa trong cổ khô.

ttrầyxâyxớttrênmặtda.Mùithịtthốinặngnghịthơi thởbắtđầubaylantừnhữngconxácsìnhmũnlạnhngắt rơixuốngtrongnhữnggiờđầunổilửa.Mộtloạtđạnbắn xéo ở góc ngã tư bãi chiến khu phố, chừng như chĩa mũi vào hông một ngôi lầu đúc kiên cố được ước tính như mộtổđịchcứngđầucốthủ.ÔngChívộitaykéongườigià népsạpxuống,bòtấpsátvàochânmộtcửaphố.Những tràngđạndònkhôtiếplầncuồngthéthốigiụchaiônglão quấn sát mình nhau. Người già thở hổn hễn bên tai ông Chí , vòng tay run run thắt cứng lưng ông. Ông Chí nghĩ dại,như hai đứa tau có vô tình nằm rục luôn xuống đây, mụ Chí thế chưn tau chạy tìm thằng Lớn, tìm tau, tìm rang cũng không gặp, rồi lại một đợt lửa đốt lên, mụ Chí nằm trốn đạn xuống một nơi mô đó lại cũng bị đạn xéo chết ngon ơ, chồng lên bãi thịt

Họ đứng dậy dìu nhau đi giữabãithịtrợnhồn... * Ba cổ xe mượn của lính, hồng thập tự, y tế, đi vào thành phố. Chừng ba mươi người trẻ ngoi đầu nhú bên phía hông dò dò xuống đường. Mỗi cái xe loe ngoe một tấmcờtrênmui.Tấmcờlừngđừngvôcangiữahaiphía. Tấm cờ che bọc ba mươi tấm lòng ngộp đầy thương yêu tự nguyện dọn sạch những con xác. Đoàn xe, từng chiếc, rải rác , đậu ở ngã tư đường,

ễnh ương. Nắng thui lên da mộtlớpnâusẫmbầmtím,nhữngconxáclănlócnhưcon bòquaytrênchồngthanđỏ.Từngrãnhdanứtnởngoằn ngoèo, những luồng nước vàng nước đỏ men theo đó chảyraloàmloệmquágớmtởm.Ngangcởnầyphảinhặt xác chôn gấp. Bệnh truyền nhiểm dịch hạch bắt đầu giơ cao nanh vuốt đe dọa. Ông Chí kinh hồn không ngờ sự việcđãbiếnlậtquálẹ.Mấyngàytrướcôngviếngquađây dò mặt thằng Lớn, những con thịt nầy còn cho ông hiểu đólàxácxươngđồngloạiông.Bâygiờôngchưa biếtgọi cáibãixácđóbằngmộttêngì.ThằngLớnhaycậutraicon

ống không muốnsuyxuyểntrêntaybốnngườicontraiđầysức.Ông Chí e ngại cái bọc nước ọc ạch trong bụng con ễnh ương vỡxìra,nhữngvòinướcđộcghêhồntừđóbắnvòngcầu tung cong khắp mặt mũi, ria xéo xuống đường lờm lờm trongcổ.Ôngrảonhẹtớigầntoánngười,họđanghìhục bưngnhẹmộtconxác.Nửachừng,họbỏxuốngchạytung tóe bốn góc như bầy ong vỡ tổ. Lớp thịt trên con xác đã rữa nát bầy nhầy. Chiếc gant bọc dày kín lên khắp bàn tay, ông Chí vẫn nhìn ra nơi đó những vụn thịt bấy mũn màu đỏ xám lều phều chun qua các kẽ hở trên các ngón nhỏ,khôngkhácchicầmmộtnắmđấtsétnhãonhoẹtbóp chặtlại.Mộtmùithốinặcnồngkinhdịhítvàomuốnmửa máu mửa mậ

chobiếtthằngLớnthếnào,rồicòndòhỏiđượctămtích gì về cái đám con cháu thân thích láng giềng không. Tới đây, nhìn sự thể biến hình lạ loắc, ông Chí chắc nhắn khôngcamtâmtrởlui.Ôngmuốnđiriếtđếnhồinàocon đường trước mặt không còn thấy máu me vung vít, nhữngconbòthuisìnhthốiphảinằmtrênmộtgócđấtdã mannàođócủaloàithúrừng.Phenithuyếttê,hừ,tổcha cố tổ mi. Không biết mi là ai, nhưng ông Chí vọt miệng chửi đỗng, chửi cho nát nước bè "nó" ra... Nắng chóa chémnghiêngchémdọcngangmìnhrátbỏng,ôngChílôi khăn quẹt mồ hôi. toán người lạnh ạnh nhaa61c chiếc cáng ễnh ương tới phía cái xe lính. tấm cửa sau đã mở hoát, một khoảng rộng đủ lớn để vần chiếc cáng vào xe. Ông Chí vọt lẹ tới gộp tay bưng giúp toán người. Chiếc cáng thả xuống ngay cửa xe, toán người lại chạy tóe dời raxa,thở,bôidầu.ÔngChílạchbạchbướcsaumộtngười contrai,gượngcướihìhì.Ôngđứnglạithở,chỉtayquanh bãixác: - Ai biết người mô có mang gần đẻ giữa nớ không -Chịu,bác. Ngườicontraivừacườivừathởhàohển,haitaygác chéo sau lưng. Toán người xúm

ôngChíthảtrênbănglái.Chiếc xetháomáyhụcòi

thảmchạyvềbệnhviện... * Đoàn xe xác lạnh lùng lăn qua âm thầm ngang từng dãy phố kéo cứng cửa. Người ta hắc hơi ho sặc, bịt mũi, chui trốn, mửa ói. Mùi xú uế. Nơi họp xác trong be76nh viện, đám người mất thân nhân, nhận không ra mặt con cháu anh em, than khóc ngút trời. Những mái tóc rủ xõa bời bời rối nùi điên dại. Người già mất đứa con trai xâm chữ lảy đãy chạy quanh dãy xác sắp dài hàng. Tìm trong đómộthồi,đôimắtngườigiàmùchóatheomàunướcđỏ nước xanh, nâu sẫm trên những con xác đều đều giống nhau như khuôn đúc. Người già biết không đường nào nhận ra thằng con. Dưới tàn cây úa héo, tiếng kêu than nghiêngngữadộiđộngtrongcỏitimôngđaunhói.Người già thất vọng lảo đão đi vee62 một fda4y phòng. Phòng số... Ông Chí dưỡng bệnh trên giường, lan man ngó qua phíabênxagócsân.

thấmthíavômôhết...

Tiếngđộngcơrìrầmphíangoài.ÔngChínhỗmphóc dậy ngoái đầu loáng thoáng dòm ra phía nhà xác. Đám thânnhânngồikhócthêthiếtkhiđoànxethiểunãobòra nghĩa địa. Ông Chí nghĩ đến những linh hồn đang lất vất giữa vùng trời bất hạnh buốt rét chập chờn trước mắt, những linh hồn đang bay tìm một nơi nào đó dựng cho bát nhanh, thắp lên đám hương khói. Quê hương ông hằngnămđãcóngàyhămbathángnămcúngtạoanhồn tập thể, những bó hoa nắm đậu, trái cây, kính cẩn dâng mời giữa đêm không, ông cầm nắm nhang đưa lên trán lâm râm nguyện cầu nghe rợn rợn trong từng thớ thịt nhữngbónglạthấpthoángđâuđây.Ôngbuồntủinhớvề ngày đó. Tụi Tây đã chém đứt thiên ức vô vạn đồng bào ruộtthịt

-Ethằngnhỏtuicũngnằmdướinớrồiôn. Ngườigiàsụtsùikhóc,nhưngôngChíkhôngcònthấy dòng lệ nhỏ tươm nhòa dưới mí mắt. Chiếc miệng méo xệch xách cao một bên mép dồn lên những luống da nhăntrầytrậtđiểmchovuôngmặtngườigiàmộtnétsầu thảm, nhưng buồn cười. Ông Chí lại thở mệt nằm dượi xuống, cơn ngầy ngật xây xỉu của hôm nào đi lượm xác chừngnhưlộnvềnhảymúatáotợntrướcmắt.Ngườigià quờquạngđưatayvuốtvuốtlênngựcôngChínghetiếng dội thình thình trong đó tưởng như hai nắm tim muốn vọtphócrakhỏibuồngphổi.Tiếnglathanngoàinhàxác, tiếngxeìầmlếtđi,tiếngđậpthổnthứctrongtimôngChí ,nhữngđổnhàobấyvụnrâmrỉtrongcơnđau

ngày sau đó , một cục hạch cồm cồm nổi cao bên háng, ông Chí bị nhiễm độc tử thi. Cơn sốt liệt giường đè ông một ngày dài nhắm mắt rên hừ hừ mê mẩn. Mấy người con gái nhặt xác hôm đó cũng vấp chứng bệnh tương tự nhưngnhẹhơnôngChí.

h

p hắn. Hắn may mắn bị đạn xéo, nát giò, nhanh tay, hắn nẽ luôn tên lạ mặt một phát đầu chết không kịp ngáp. Thằng Lớn vô bệnh viện bó chân , mất đứtliênlạcgiađình.ÔngChínhậntinhắnsauhômngười già gặp ông trong bệnh viện. Cha con vừa biết tin nhau, ôngChílạivùilịmtrongcơnsốttrầmtrọngchưabiếthồi nào tỉnh dậy để thất thểu kéo chân qua từng khu phố , conđườngbãichiếnđổnáttanthương.Tronghơithởvùi sản, ông Chí thãng thốt lảm nhãm chuyện thằng Lớn bị treogiò,mụChírànrụanướcmắtlaygọitênông,chuyện người già có thằng con phình bụng ễnh ương chôn bẹp tronghầmxácdướichânnúi...

Khoảng chín giờ sáng, toán trinh sát chúng tôi âm thầmtiếnvàokhuvựcquậnĐạiLộc,QuãngNam.Mặttrời đãlêncao.Conbóngtrãidàidướichântôithungắnhơn. Nắngbắtđầuhắt nhữngtialửarát vàbỏng trênthịtda. Hành trang chúng tôi mang theo trong chuyến lục soát nầycũnggiốngnhữnglầntrước.Balôgóigọnnhữngthứ quândụngcầnthiết,chúngtôicònchừađủhaitaytựdo hầm hè hờm súng trước bụng. Giữa khoảng đồng ruộng, chúng tôi đang trên hướng tiến vào một ngôi làng. Cánh đồnglúa khôngtrĩu nặnghạt, khôngcao dềnhdànghiên ngang trước những cơn gió mùa, không nhìn ngợp mắt như một cánh đồng miền Nam. Với kích thước cây lúa khẳngkhiuthấpbé,ngườitadùngliềmcắtluônmộtlượt

làng để một đơn vị bạn sắp đến lập vòng đai an ninh bảo vệ. Trong phần vụ nầy, nếu gặp địch, chúng tôi phải tìm cách thanh thoán tùytheokhả năng vàhỏa lựcđồngthờibáocáo chođơn vị bạn phía sau. Nhiệm vụ đặt chúng tôi trước đầu gió ngọnsóng.Địnhmệnhnhưhìnhvớibóngtheosátchúng tôi và sẳn sàng gõ giờ báo tử. Bởi lẽ, chúng to6ilu1c nào cũngtrốngtrãichơi vơi,cònđịch thìẩnnấp,bốtrítrong những bụi rậm chung quanh. Ưu thế chủ động chiến thuật địchhoàntoànnắm giữ, nêncóthểdễdàngtương kết

hoạtđộng.Phải chi lúc nầy tôi nghe được tiếng chim hót thì không khí chếtchócđangbũavâynơiđâysẽbớtnặngnềbiếtmấy. Đốivớitôi,trênbìnhdiệný thức, khôngcòn gì cóthể so sánh vớingôilàngnầyđểlàmtiêubiểuchobộmặtchiến tranh hơn nữa. Hình ảnh chiến tranh ở đây thật lạ lùng. Nó không mang những cảnh tượng đỗ nát hoang tàn, nhưng có không khí nghẹt thở với sự im lặng rợn người đếnnổicảnhvậtphảiimhơi.

lùmcâyđanglayđộng.Hình như có những đầu người nhấp nhô ? Họ đang rình xét chúng tôi ? Nhưng tại sao họ chưa nổ súng ? Hay sợ lộ mục tiêu ? Nh

đất. Bà chắp taycúimìnhlạylialịatronglúctừnggiọtnướcmắtrơilả chã xuống má. Chiến tranh dường như đã múc cạn nước mắt bà lão. chắc hẳn bà muốn khóc thật lớn cho giòng nước kia tuôn xối xả ra ngoài để khóa tắt những họng súng, nhưng không thể được. Bà chỉ im lặng và biểu lộ ướcmuốnbằngnhữngcửđộnglạylụcrunrẫy.Bađứabé đưamắtnhìnbà,bắtchướcquỳgối lạychúngtôi.Chúng tôiquênmấtđiềumàđốiphương cóthểsửdụngbàlãoở đâynhưmộtmưukế.Nhưngđâykhông phảilàlốingụy trang dối trá, mà là một thảm cảnh đứt ruột của người dân quê Việt Nam . Bà lão trước mắt chúng tôi đó, thân gầyđét,gươngmặtchằnchịtvôsốnếpnhăn,nhữngnếp nhăn đủ tố cáo tội lổi tày trời do cuộc chiến gây ra - đói khổmọimặtmọiđiều.Bộbàbađenkhôngkhácnàođang bọcnắmxươngkhô.

tìnhhuốngxẩyrakỳlạnhưthế. Thấybàlãovẫncònlạy,tôicấttiếng: -Bàđứngdậy,khôngcangìđâu. Bàvẫncònrunsợ,tiếngnóiyếuớtvanlơn: -Lạycácthầy!Lạycácthầy!Không,chúngtôikhôngbắnđâu. bàlãobuôngtayđứngdậynhìnchúngtôithầmvẻ cámơn.ChúngtôihỏiViệtcọngởđâutronglàng,bàlão nóihọđãrútđivàosángsớm.Yệntâmmộtchút,cáitình ngườitrongmỗiconngườichúngtôibắtđầutrỗidậy.

Nhưng khi đối diện với nòng súng trong gang tấc, bà lão chẳng thể phản ứng thích hợp nào hơn. Sợ quá đâm bối rối, bà lão đã xử trí như thế. Mức độ sợ hải của bà tùy thuộc hoàn toàn vào cử chỉ, nét mặt chúng tôi. Thấy bà lãođãtrấntỉnhlại,tôihỏi:

Nhàbàởmô? Bà lão chỉ tay vào một căn nhà thấp tè. Căn nhà mái lợptranhváchtrátđấtnhưphủbằngmộtmàutrắngbạc. Bàchochúngtôibiết Việtcọngđãlùahếtdânlàngtheo họ,chỉđểlạingười già,connít. ngườicontraivà dâubà cũng có mặt trong đám người đó. Ba đứa ni - bà vừa chỉ tay vừa nói - là cháu nội của "cháu". Mấy "cháu" ở làng "mần"ruộng khổcựclắmmấy"thầy" ạ!...Lờibàlãohết sứcđơnsơgiảndị,nhưngphảinghetừcửamiệngbàthốt ramớithấyrõnổithốngkhổ bàđãchịuđựng.Chúngtôi cốnénépxúcđộng,bắtđầuchiatừngtoánlụcsoát.nắng trưacóphầndịuxuống.Đảomắtnhìnconđườngđất,con xómnhỏ,tôicóthểpháchọatrongtrínếpsinhhoạthằng ngàyởlàngnầy. Những dấu chân trâu in sâu ở mé hàng tre. Toán gặt lúađiquabỏrơirớtđằngsaunhữngchẹnlúagiàcổinằm lẩn lộn với mấy cọng cỏ khô . Những bãi phân trâu màu sậmđenbốclênmùihôihănghắc.Câytrenằmvắtngang như một cầu vồng trên

hànhtrình. Bàlãodẫnlủcháutheosau,nănnỉchúngtôi vào nhà uống nước. Thật đúng lúc cho chúng tôi nghỉ ngơi, nhưng đành phải từ chối lòng tốt của bà. Từng nhóm nhỏ chúng tôi chia nhau tuần hành, lục soát trên những con xóm. sau đó chúng tôi họp nhau ở đình làng. Tình hình khả quan, không có gì xẩy ra. Chúng tôi báo ngay cho đơn vị bạn phía sau. Trút được gánh nặng, chúng tôi nằm soãi dài nghỉ lưng trên thảm cỏ úa, dưới bóng cây cao. Hình ảnh bà lão và ba đứa cháu trở về khuấyđộngtríóc... Xong công tác, chúng tôi trở về vào buổi chiều trên mộtlộtrìnhkháclúcxuấtphát.Xuấthànhnămgiờchiều, khoảng một giờ sau,chúng tôi men theo con đường đất trắng đục trở về căn cứ. Vùng trời mênh mông dựng lên nổibuồntrốngvắngđènặngtâmhồnlữ khách.Mặttrời rơilõmgiữahaisườnnúivĩđại,đỏngắtnhưmộthònlửa giết người. Bóng những trái núi trùm lên cả một khoảng rộngdướichân.Nhữngtianắngtímthẩmxẹtngangtrên đầuđámcâyrừng. MộtphầndãyTrườngSơnhunhútnằmtrongnộiđịa Quãng Nam.Những trái núi hùng vĩ soãi mình gợn sóng với những triền dốc vi

mụcrã.Những đámcỏ cao, leo quanh hè, bám luôn vào các vách tường đất. Khoảnhđấtlàmsântrướcmộtcănnhàđãhóathànhbãi cỏ hoang. Không có dấu vết gì chứng tỏ có bước chân ngườidẫmđạplênmiếngđấtnầy.Mộtgiếngnướcsứtmẽ hếtcảmiệng,cànglúccàngbịlấpvùitheothờigian,bên cạnh còn in dấu đạn cày xới mặt đất. Tất cả đều mất hết sinh khí. Chúng tôi không hiểu đám dân nguyên ở khóm nhà nầy đã kéo nhau đi lánh nạn chỗ nào ? bên nầy hay bên kia ? hay đã chịu số phận của một Sơn Chà, Dakto ? Có điều gì đó tõa ra chung quanh ngột ngạt, uất ức nằm imlìmkhôngdámlêntiếng...Tôitựchửimìnhbằngmột câu triết lý vụn... Mẹ tổ...chủ nghĩa với chủ thuyết. Hãy dànhchonhữ

t tiển mầy bằng cách nào. Gặp lại mầy, tao nửa mừng nửa tủi không muốn nhắc lại cái hôm hồi hộp đó, nhưng mầy vẫn kể tao nghe trận đánh vừa qua. Thì ra, hể mầy vắng mặt là có đánh nhau , giết nhau. Hể mầy không ở trongthànhphốlàmầyđihànhquânbắngiết.Nhữnglúc đó,mầyđâucónóigì,phảikhông?Mầyimlặng,rìnhrập và lãy cò. cả những lúc ngồi với tao trong quán kem ThanhThủy,mầycũngđâucónóigì,phảikhông?Ởđâu mầy cũng im lặng. À ,thế mà mầy đã nói quá nhiều đó Thuận...mầykhôngnóinhiềusaotaohỏigìmầycũngtrả lờiđômđốprõràng

quốcáiquần,chỉbiếtimlặngxótxatrướcthảmtrạngquê hương, âm thầm chịu chung số phận hẩm hiu của đất nước,mầyđãlàmtaothươngmếnvôcùng. Nhưng thương mầy bao nhiêu , tao muốn tục tĩu vào mặtcáibọnngườichuyênlàmtròkhỉhômnaybấynhiêu. Bọn chúng là ai chắc mầy biết, đó la một bọn hề, mở miệngrathìnóitoàncảmỹtừ,chẳngchónàothèmnghe. Nhữngcáithùngrỗngđựngxácthối,taomuốnkhạtnhỗ

Ngồi với Tiến một lúc , anh ta hỏi tôi chuyện vợ con. Vợconsao?Mộtchútbựcbội,bởibấtcứaisaumộtthời gianvắngtôigặplại,cũnghỏiđiềuđónhưcáiđinhtrước nhấtnhắmtrênđờitưtôi.Tôiimlặng.Nghetiếnghỏi,tôi nhớngayđếnMiênvàTiếnhỏinhưthếtôibiếtanhmuốn thămdòchuyệntôivàMiênđãđitớiđâu.

đàcủa các món ăn đặc trưng miền Gia Hội. Vào quán, nhạc tấu vàgiọnghátcasĩ:khôngcó... Nghĩ đến đây, tôi nói với Tiến, tôi đã vào quán Miên, gặpMiênlầnđầu,Tiếncómuốnnghenhữnggìđãxẩyra sau đó trong ngôi quán nầy không. Tiến hỏi, quán có gì đặcbiệtà?Không,tôiđápgọn,nhưngngồitrongđó,tôi nhớPhanRanglạlùng,mộttỉnhlẻcónhữngquánănpha lẫn nơi giải trí và chúng ta đã sống qua đó những ngày buồnhiunhưnhữngbuổichợchiều. Tôi vẫn thường lập lại câu chuyện cũ đó cho Miên nghe mỗi khi bất chợt nhớ đến anh. Biết Miên và anh cùng một quê quán, tôi đã phác họa rõ ràng ngôi làng ; nghe xong , Miên đã buông một câu đến giờ tôi vẫn còn ngherấtýnhị:vậylàthânthiếtlắmrồicòngì.Chúngtôi lúc đó đều

nào đó tương hợp với niềm tin vừa nhóm sáng. Lúc tôi xa gần nói đến hôn nhân, Miên dịu dàng ngẩn đầu lên, nhưng không hiểu sao, tôi bỗng dừng lại. Tôi nhớ nhu74ng cuộc tình nhảm nhí , vô bổ và đôi khi thiếu đứng đắn của tôi, hẳn Miên đã rõ. Miên nhận xét tìnhcảmtôirấtlôithôivàbừabải,dễthayđổi... Sau cái mốc thời gian ngưng bắn, tôi đã mừng rỡ rongchơithỏathích.Mộtmìnhtựxétlạithânthếvàđầu đuôicuộcđời.Mộtthờigiantrêndướimườinăm,tôinghĩ mình như một đứa vô tích sự, coi đời như một trò chơi, khôngtìmđâuramộtgiátrịđíchthựcnàođểhysinh.Đi hoangtừthểxácđếntinhthần,ghétbỏquêhương,mặc dùđólànơiđãấpủnuôitôilớnlênbằngsữangọtvàhơi ấm mẹ hiền và sẳn sàng giang tay ôm xoát tôi vào lòng mỗikhitôitrởvề.Tôiduyệtlạinhữnghoàibão,chúngchỉ còn là những cái tên gọ

"KhiMiêncayđắngbảotôi,chắcanhkhôngcònbiếtyêu ai nữa, tôi hiểu ngay ý nghĩ Miên. Tôi giải tõa thắc mắc nầybằngcáchnóirằng,Miênnghĩkhôngđúnghẳn,cóthể làtôiyêukémnồngđộ,kémsaymêcuồngnhiệtsovớicái tuổi hai mươi, nhưng một điều quan trọng tôi đã lưu ý Miênlàkhôngnênsimêngườimìnhyêutronglúcđitìm hạnh phúc trường cửu và người ta có thể cưới người mìnhmếnphục,nhưngkhôngcướingườimìnhyêu.Miên yênlặngvàsuynghĩmộtlúclâu.Bấtngờ,Miênhỏitôiđã nghĩgìvềnàng.Câuhỏithậtkhótrảlời.Tôibảohìnhnhư tôiđãnóinhiềurồithìphải.Miêngiụctôinóirõhơn.Tôi nhận xét Miên dễ làm người khác đau khổ, đó là một ưu điểm. Miên không chịu , muốn dành điều đó cho tôi hợp lý hơn, nhưng tôi chỉ muốn thấy một điều thực tế : mie6nti1chcựchơn..." TôibiếtMiênkhôngthểlàmmộtcuộchànhtrình vớ vẩnvàngàymaicủatôikhôngphảilàcáibóngmờhiuhắt ngoàitầmmắt.Nhữngđiềuvôíchkhôngthểchườngmặt trênmáitócvàngbụicủatôi.Đãquamộtquákhứtànhại, bây giờ tôi không muốn nối liền cái quá khứ đó vào một ánh lửa ở cuối đường hầm. Tôi nghĩ đến một mục đích khẩntrướcđóđãrấtmơhồ,mộtngưỡngcửab

đàn bà hơn cả một số cô gái co`1 chồng. Những chuyện Miên kể không ngoài ngôi trường nàng đến dạy và một quê quán Miên thường về thăm, đôi ba tuầnmộtlần... `Khi tôi kể , cuối cùng, Miên nói , cho nàng một thời giansuynghĩ,Tiếnnhậnxét: -Chuyệnhaingườitiếnbộlắm.Vềsau,saolạitrởnên rắcrốithế? Tôi nhớ lại một khuya đêm đó, mười một giờ, ánh sángvàngbệnhlantõamộtmãnglớntrướcquánGiaHội. Suốtdọcconđường,vàibangọnđènhiuhắtđứngchõng cơtrênnhữngcâycộtcaolỏngkhõng.Miênđứngtrênlan can nhà trọ bắt gặp tôi chở một người gái lạ chạy ngang quán.Tôikểtiếpnhưnhữnglờinhắngởiphânbua: " Chắc Miên đã cho anh biết về cô gái quá giang đó rồi.Tôicầnlàmsángtỏcâuchuyệnhơmtínữa. Tôinghĩ không nên xé to câu chuyện quá. Khi thấy rõ tôi chỡ cô gái,Miênvụtchạyxuốngthanglầu.Xuốngđến,Miênthấy tôichoxeđậutrướcquán.Miênnghiêmmặtdòmxĩaxói vàomắttôi,khôngnóigì.Quayquachàocôgáilạrấtlịch sự,Miênhỏithămcóviệcgìgấpsaophảiđivàođêmhôm

tôiđãmangmáng dựa vào hai lẽ để biết chắc Miên không thể nào có mặt trong phòng quán đó. Tôi nghĩ Miên sẽ không uổng phí mấy tháng hè sống với giađình ở quê xa, hơn nữa, quán thườngđóngcửatrướcmườigiờkhuyavàcókhicảnhà kéo nhau đi ngủ hết. Anh nhớ cho, đây là một quán cơm sátnghĩacủanó,khôngcóchuyệnkháchnhậulairaibuổi khuya đâu. Vậy mà Miên vẫn có mặt, thật bất ngờ. Thấy Miênvẫnngómiếtvàongườigáilạ,tôichenvào:cônầy bàconvớianh,rồiquayquacôgái,tôigiớithiệuMiênlà người thân. phải nói can đảm lắm tôi mới phát âm được cáigiọngđiệubá-lápđó.Miênđãdòmvàocáimiệngđóng mởmắcnghẹncủatôi.CơngiậncủaMiênbỗngxâmxâm bùng lên. Tôi chợt thấy sự việc không còn đơn giản nữa. Tôibấm nhẹMiênđikhuấtvàocánhcửasắt.Khiđãngồi chung vào một bàn ăn trong quán, tôi nói thật với Miên, côTàulaiđóđilỡđộđườnggiữađêmkhuya,chậnxetôi xinquágiang,thếthôi.Khinghetôinóithế,thậtkhóchịu, Miênchỉimlặng,thỉnhthoảngmímmôicườingạo.Tôicố

ệp.Khóxửachưa.CáiđiệuMiênlúcnàocũngsâucay hợplýnhưthế.TôibảoMiên,hãyđểchocôtakiếmmột xe thồ ,về một mình , tôi không trách nhiệm gì hết. Và chúngtôivẫntiếptụcnóichuyệntrongquán.Tôihỏi,khi nào Miên ra Huế lại. Miên nói nếu hội đồng giáo sư họp xong vào buổi sáng , thì ngay trưa mai, Miên ra liền, và chừnghaituầnsaulạitrởvàokhai giảngniênkhóamới. HìnhnhưtôicóýmuốnmạnhmẽgiữMiênởlạimộtđôi ngày để cùng đi chơi, nhưng Miên đã quyết liệt từ chối, trái hẳn những lần trước. sau đó, tôi đưa ý định về Huế thăm Miên và gia đình nàng vào một ngày ở trong hai tuần lễ đó . Miên không phản đối, ừ ừ có về thì cứ về . Khiếpthật!Anhnhớcho,trướcđótôiđãbaolầnđề

mườihaigiờ khuyarồi.Xethồcáikhỉkhôgìnữa?"Đếnđâytôinổiđóa thậtsự.Tôivụtđứngdậy,dùngđít "ẫy"cáighế đánhkét mộtcái,vànhanhtay,tôinắmlấyhaivaingườigáilạ,đẫy bừa ra cửa. Tàn nhẩn với cô ta thật, tôi biết điều đó, nhưng tôi lại nghĩ cô ta cố tình phá tôi. Toàn thây cô gái đãrunrẫydướihaibàntayvũbãocủatôichođếnlúcra khỏicửakhitaytôirờikhỏivainàng.Vừađạpxechomáy nổ , tôi ngước dòm vào quán, thấy gần như bao nhiêu ngọn đèn ne1on lớn nhỏ trên lầu dưới quán đều choàng dậy cả. Ánh đèn soi sáng choang hết mọi xó xỉnh, không khác chi lục soát, tìm bắt cho được cái lũ mất dạy là chúng tôi, đang giữa khuya chạy vào đập phá giấc ngủ khổchủ.

Tôikhôngkị

a tôi và Miên khiếntôihếtsứchốihận..." Câu chuyện kể vừa xong. Tiến đã chăm chăm ngồi nghe, tôi thấy môi anh điểm một vài nụ cười khoái. Tôi hớp vài ngụm nước và sẳn đà, tôi phân tích lỗi phải với Tiến như lời phân bua nhắn gởi đến Miên. Tôi nói cho Tiến biết , tôi không có con mắt tinh đời xét đoán người khác. Tôi thấy cái vẻ mệt mỏi buồn buồn đọng trên cặp mắtưanhìncủacôgái,nghĩrằngkhôngcònaihiềnlành hơnnênđãphiêulưudẫncôtavàochạmmặtMiên. Khi những bực bội đã trút hết vào lời nói, tôi chợt thấy dễ chịu. Tôi thấy Tiến có vẻ thu nhận kỹ càng câu

vềsựchênhlệchtuổitác giữatôivàMiên.Anhnhớ cho,Tiếnnói,làMiêncònkémtụimìnhcảmộtcongiáp tuổitác. Tôi ngã lưng sau thành ghế thở mệt. Tôi vươn vai, xoay qua về liên tiếp luôn mấy vòng, tiếng những đốt xương cử động kêu rắc rắc. Tôi hỏi Tiến, khi gặp anh ta, Miêncónhắngìchotôikhông.Anhtabảocómộtbứcthư củaMiên,nhưngkhônghiểusaoMiênđãkhông nhờanh tatraolạichotôi.Anhtanói:"cháuthấtvọnghếtsứckhi sự việc xẩy ra. Ông ấy đã ngang nhiên phỉ nhỗ vào các thiênchứcnghềnghiệpcủacháu quásức."Miênnói,niên khóatớinàngsẽdờichỗ ởđinơikhácvìkhôngcònmặt mũi nào nhìn sự trọng vọng của những người trong gia đình quán G.H. Và trong một lần nào đó, Tiến lập lại lời Miên, lỡ thấy mặt ông ay61y , cháu sẽ dứt khoát không biết đến ông ta , điều đó không do lỗi ở cháu. theo Tiến nhậnxétthìlúcnóinhưthế,Miênđãbuồnđếnphátkhóc. Tôi tưởng tượng được sự tức giận của Miên. Những l

âm rất đậm nổi lên trong câu nói của Tiến lúc nãy. Anh nhớ cho, là Miên còn kém tụi mình cả một con giáp tuổi tác...

THỜI TẬP (16-9-1974)

Anhyêuquý. Hômnaytrêntrangnhậtkýanh,anhphảighivàomột khúc quanh của lịch sử cuộc đời. Trong cái biến chuyển bất ngời đó, anh sẽ nghiệm ra rằng những cái gì đã mất không phải là vỉnh viễn tiêu tán. Chúng sẽ ở trong tiềm thứcchúngtađểthừacơhộimàchạyrađaynghiếncuộc sống hoặc cho chúng ta thưởng thức cái dư hương của loài hoa dỉ vãng. Bước chân anh đi qua dấu vết vẫn còn đó.Anhquênnónhưngnóvẫnnhớanh... Anh có thể ngậm ngùi thương tiếc cho một dỉ vãng không hình không dạng và biểu lộ tiếc thương

chựctaynângđỡvàbasẳn sànglolắngchoem.Con chimđangtungtăngnhảynhót nhưthếmàđộtnhiêncuộcđờilạichoàngvàocổnótấtcả nhữnggìđentốigúcmắtnhấtnókhôngbaogiờngờtới... Em đi đâu, anh đừng hỏi. Em không hèn yếu bỏ trốn cuộc đời. Làm thân con gái gần như luôn luôn cần đến những chiếc ghế dựa. Vuột khỏi bàn tay che chở của ba má,đãcóđôitaybaodungcứngrắncủachồng.Ngườita khôngnởđantâmđểchocongáibỏnhữngchiếcghếdựa để đi bơ vơ.Nhưng em, em đã đi bơ vơ. Giữa đường em gặp những gì chưa từng gặp, thấy toàn những gì chưa từngthấy.Emđãquờquạngđôibàntayyếuớtđểbấuvíu khoảng đời còn lại mà cứu vớt một linh hồn ngục thất đang quằn quại bám sống trong mình em. Có thể đó là một hy sinh của mẹ dành cho con, nhưng em không cần biết đến. Em chỉ cần được sống để được nhìn và nuôi dưỡng

tường kia, không phải để tìm chân lý cao xa mà chính là tìm quên những mũikimđangrìnhrậpquanhmình. Cóbaogiờanhtinrằngngườiemgáibébỏngcủaanh ngày xưa sẽ bị khổ lụy vì cơn cuồng phong nầy không ? Đây,emkểlạicáivếtthươngmệnh sốđóchoanhnghe... Vàomộthômđầuđôngbuốtgiá,từngôinhàcổkínhphát ra những tiếng chửi bới thậm tệ, tiếp theo là những lời xua đuỗi tàn nhẩn. Người mẹ từng ôm con gái mười lăm tuổivàolòngđểngăncảnnhữngnhátroitrừngphạtcủa cha-đãnhẩntâmtrao chocon gái mộtnắmbạc đểtống cổ nó ra khỏi nhà. Người cha thì mãi lo cho nền nếp gia cang ông bà mà quên mà quên mất số phận đứa con gái mình sắp " bỏ chợ". Rồi cả gia đình lạnh lùng nhìn thân gái dặm trườ

lànhưthếchăng?Nhưngtại saođịnhmệnhlạicóthểtànnhẫnđốivớimộtđứatrẻvô tộinhưthếtronglúc mẹ nóđãsớm bấthạnhrồi. Cònba má nữa. Đành rằng em có lổi, nhưng thử hỏi không còn hình phạt nào để trị tội em sao, mà phải dùng cái hình phạt " bắt phải cô đơn" ác độc như vậy. Hơn nữa, cái tội màbamágọilàchữahoangkiacũngchỉchỉlàmộttrong trăm nghìn cái thường tội tự nhiên khác. Tại sao ba má khôngchịuhiểurằng,đứacongáinàocũngthèmkhátái tình ? Ngày xưa ba má sống giữa lúc ái tình còn bị đóng khung trong một công thức hay một điịnh luật luân lý, chứ ngày nay vấn đề nam nữ luyến ái là cả một nghệ thuật. Em nói luyến ái nam nữ là một nghệ thuật - nghệ

thếnầy?Nạnnhânđáng thươngnhất củangườicongáihômnaykhôngmaysinh trưởng trong một gia đình còn quá tin vào những định luậtsốngcủangườixưa chínhlàem.Emtựnhậncóbổn phận phải lên tiếng kêu gào ở đây để cho những bạn gái đisauemtìmcáchtránhđượcbướcđườngcũ. Bây giờ thì em đã dứt khoát rời bỏ hiện thực, đã trả nợ xong. Chính lúc còn mang nặng bé Thư - vâng, con chúngtatênlàThư-emđãnguyệntrướcnhưvậysaukhi béđãđãrađờibiếtkhôn.Trướcsaugìbécũnggặpđược chanó,nướcphảichảyvềnguồn.Khibéđãgặpđượccha rồi, em xin anh hãy ban cho con đầy đủ tình thương mà bé đã thiếu thốn. Anh hãy xoa dịu cho con những vết thương do mẹ nó để lại. Anh hãy tìm cách làm mờ trong tríconhìnhảnhngườimẹđãsớmbỏbéđixa.Bélớnlên anhhãyhướngdẫnđầyđủchocontrongvấnđềluyếnái. Emkhôngmuốnconchúngtadẫmlênmộtlầnnữabước đicủamẹnó.Đốivớiem,trướcsaucũngmộtkiếpngười.

Cái kiếp nầy cơ duyên ngắn ngủi thì anh hãy yên tâm để cho em an phận xa lìa. Anh đừng mất công tìm kiếm, đừng ân hận trách mình. Em bằng lòng nhận chịu định mệnh,khôngbaogiờthantráchgìanhcả.

Cuối thư, em cầu nguyện cho con chúng ta sớm gặp đượcchanó.Emmonganhyênlòngvềemvàanhnêntin rằng em sẽ tìm được một chân trời sáng sủa hơn cái thế giớitabà đầytangtócnầy. ***

Căn nhà tôi ở là một cái đầu của một con hẽm chạy ngoằn nghoèo như một con suối. Trước mặt nhà là một công viên có nhiều hoa đẹp và cỏ xanh. Những con gió nào điquacôngviênnhàtôiđềuđónnhậnmộtsứcmát

lính tập thể dục trở về, cánh cửa đồn lại mở ra đón họ trong lúc cuộc sống ở khu phố đã tưng bừng khởi sắc. Những người dân lao động lần lượt đi kiếm áo cơm và cănnhàhọlạiimlìm nhưcánhcửađồnkhépkín.Bắtđầu từ thờiđiểmđó,tôimớithựcsựsống.Tôilàmviệcdưới những con gió chạy qua công viên và chính tôi, tôi cũng thíchbuồncôđộcnhưchiếcghếđátôingồi.Tôithíchcái trầm lặng và nhiều gợi cảm ở đây nên cố viết cho được những câu văn êm đềm như bồn cỏ gợn sóng khi có gió lướ

trêncông viên nầy. Tôi không còn phải cười gượng như nhiều lần đã cười giữa giữa cái thế giới xả giao nầy. Từ tấm bé, do sự ngẫu nhiên của tình cảm, tôi đã yêu thương tha thiết đôi mắt trẻ thơ. Và khi biết khôn , nghĩ đến những viễn ảnh đen tối mà cuộc đời sắp đổ lên đầu chúng , tôi nghĩ đến mình một mà chua xót cho chúng gấp trăm lần hơn. Tôichorằngđứabélàhiệnthâncủanhữngđaukhổchưa thành hình. Tôi thường ôm sát đứa bé vào lòng khi nó đứng khóc một mình và dỗ nó bằng những lời dịu ngọt chân tình. Nó sẽ bỏ những trò chơi nghịch ngợm ở đằng sauđểđau khổnhưtôi - mộtđứa trẻ mớilớn.Nhiềukhi muốnbiểulộlòngnhânáicủamình,tôimuốncómộtđứa béluônluônởcạnhtôiđểtôisẳnsàngbanpháttìnhcảm củamìnhbằngnhữngcửchỉthậtêmáivàđộlượng.Cũng vìthế,tôi

Dũng cũng thứ ánh sáng đục lừ và buồn hiu của những ngọn đèn nằm cheo leo trên những chiếc cột gỗ với những bó dâyđiệnchằngchịtvắtngang.vàolúcnầykhuphốđãtrở nênyêntĩnhsaubuổichiềunáođộng.Cánhcửađồnnằm imthinthítdướingọnđèntỏamộtthứánhsáng hờnhờ vàngvọt.Ngườilínhgáccửađồnbồngsúnglênvaiđiqua lạichậmrảitrướccỗng.Từmườimộtgiờkhuya,cứmười lămphútlạicóbatiếngkẽngrunglênchátchúabáohiệu cho những phiên gác khuya. Trong thời khắc ấy, tôi thường tập tễnh độc hành dưới những ngọn đèn đường trong khu phố hay trên hè đại lộ vắng người, phong thái giống như một người đi tìm nguồn thơ hoặc đúc kết nhữngýnghĩ.Khiquaytrởvề,khu xómđóntôinhưđón m

ôm nhiều

o mộng như hai đứa tôi. Từ ngày

ông thư ký tòa báo đề nghị tôi viết một bài gì đó thuộc lãnh vực văn chương (vì trước đó tôi hay nhào vô các diễnđàntranhluậnvớiđámtrẻtuổi,viếtnhữngbàiđâm hông xóc nách) , tôi mới biết được mình có thể làm văn làmbáonhưthiênhạ,rồiđammêhồinàonhữngcâuvăn tưởng chừng như không thể thiếu chúng trong đời sống. Tôicảmnhậnsâuxađịnhnghĩaviếtvăncủamộtnhàvăn lão thành " viết văn là khi cảm thấy không viết không được". Tính tình tôi tự nhiên đổi hẳn, mà nổi bậc là tính bừa bãi trong những công việc vụn vặt đời thườngnhững mãnh giấy vụn quăng vứt vung vãi trên sàn nhà, áoquầndơngổnngangtrêngiui72ngngủ,đầutócrốibù khôngcắtchãi,cókhiđôidépđangmangdướichânmột chiếctrắngmộtchiếcđen.Đếncởnầy,tôimớicảmnhận rõ có những bạn trẻ dám sống chết vì nghệ thuật mà người ngoài cuộc không thể hiểu nổi. Có một đam mê nghệ thuật chẳng khác nào có những bông hoa tô điểm chođờisốngtinhthần,nócũngcầnthiếtchohơithởcuộc sống. Người ta thường nói những ai làm văn nghệ thường không quan tâm đến thực tế và hay bướng bĩnh trong cuộc sống. Điều đó vẫn thường thấp thoáng xu

ọngvừađủhaiđứanghe: -Bìnhnhầmrồi.Mìnhđanglo.Chẳngbiếtcóđạtđược mụcđíchkhông?

- Thì thanh niên ai lại chẳng ôm mộng, không có nó thìđâucòngọilàthanhniên. -Đãđànhlàvậy,nhưngtrongýmuốnmình,mìnhchỉ thíchpilotthôi.Làmphicôngthìtuyệtnhưngkhóquá. Tôi trảlờitrướcnétmặtâulocủaDũng: - Thích pilot là thích giang hồ đấy. Tôi cũng thích, nhưngkhôngđủđiềukiện,ngaycáichiềucaođãthuarồi. Cònanhthìlogì,điề

Dũngnhìnvàomắttôichờđợi. -Muốncómộtđứaconnuôi... -Làmộnglàmchanuôimộtđứabé? -Thậtđó!Khôngbiếtsao,nhưngchắctôikhôngthích ngườilớn,vàhìnhnhưđôilúctôibịámảnhbởimộtđôi mắttrẻthơ...

Thấy cách nói của tôi không phải là "chuyện giởn chơi", Dũng im lặng. Tôi đứng dậy cố đánh tan một câu chuyệnbuồn: -Thôi,đừngnóinữa.Tôiđangđợibạntừngoạiquốc láiconchimsắtvềkểlạicuộcđờiphicôngchomìnhnghe . Nếu viết lai rai được, mình sẽ nhờ bạn làm cố vấn để mìnhviếtcuốn"ĐờiPhiCông"chobạnxem... Sau lần tâm sự đó,hai đứ tôi cứ sống trong nỗi thất vọng lớn dần, lớn dần. Những người cảm thông tôi như

hòa đồng , bị tranh tối tranh sáng. Vết nào đậm nhất là mộthìnhảnhcủathầntượngvềngựtrị.Tôithườngmang theo những vương vấn dọc đườngvào tận đáy hồn nên lắm lúc tôi làm những bài thơ tặng các cô em không tên tuổi, lắm lúc tôi thốt lên những câu có gọng điệu rất cải lươngnhư:"emơi,bâygiờemởđâu?"

Trái lại lòng Dũng thì bao la như mộng mơ anh a61pu3. Cái màu hồng trong tâm tưởng anh nhàn nhạt như đám mây hồng nhẹ lúc rạng đông đang lơ lững và hiênngangởmộtgóctrờixatít.Cũngnhưlúcnào,khinổi buồn trở về đục khoét trí óc, Dũng thường dạo hồn vào mộtphươngtrờivôđịnh. Hai đứa tôi cứ thế mà lớn dần bên cạnh cái cửa đồn, cuộc đời chúng tôi cứ thế mà chìm

sắtcủaanhcólơlữnggiữa một bầu trời xanh rộng mát, anh hãy nhớ vẫy tay chào consáođấtkhôngmọccánhtạiđây,nghe Dũng... Nói thế mà tôi thấy mình tủi hỗ quá. Một thằng con traiưa gianghồ,thíchnhữngcáigì hùngdũngnhưtiếng giày đinh giục giả của một đoàn quân lên đường, nay lại mangmộtbiệtdanhconsáođấtkhôngmọccánh,chỉbiết giang hồ bằng những con chữ chạy dài trên giấy, hùng dũng triong mộng mơ, thật là mỉa mai với ý nghĩa con trai. Nhiều khi tôi nghĩ , con sáo đất nầy đã bị đứt hơi, thần nghệ thuật không cho nó có cái lưỡi dài và một đôi cánh rộng...Sau cùng tôi đã nói với Dũng về chuyện xin mộtđứaconnuôi.Dũngkhôngnghingờgìvềýmuốncủa tôi, tìm đấn Viện Dục Anh. Người ta bằng lòng

khóccủabékhôngbậtraâmthanhnhưtiếng khóc của lũ trẻ giành nhau một món đồ chơi trên công viên.Đôimắtbéđentrònnhưhaihạtnhãn,luônluônươn ướtlệcơhồnhưchứacảmộtkhoảngtrờitămtối.Những đứatrẻsớmkhôthườngthôngminhvàcóđủtiếngnóicử chỉ làm cho mọi người thương mình. Có khi tôi chưa nói béđãhiểu.Chỉmộtcáinhìncủachúngtôicũnglàmchobé cảm động. Bé không dám làm một điều gì để chúng tôi buồn. Mỗisángbưnglênhailycà-phesửa,đôimábầubĩnh của bé lại ửng hồng lên một vẻ ngây thơ khó tả. Bé đặt xuốngbànmónđồuống,vừacườivừanóivớihaiđứatôi : - Ly nầy đậm và đặc nè, dành cho cậu Dũng... Ly nầy lợtvàloãngnè.dànhchocậuBình.

Dũngđùa

chúng tôi không thể nào biến bé Vân giống như những đứa trẻ may mắn khác. Trước mặt mọi người, bé là con mèo con có dư nét ngây thơ dễ mến. Nhưng khi ở riêng trong một thế giới cô độc của bé, bé lại biết gói kín một tâmsự u buồn,không ai có thể hiểu được. Một lần, xem xongcuốnphimdoChristineKaufmanđóng,tôihỏibé:

-Cháuthíchcảnhnàonhấttrongphim? Bétrảlời:

-Cháuchỉthíchđôimắtcủachịấy. Tôi im lặng nhìn bé rồi so sánh. Hai hạt nhãn của bé thìngâythơnhưđôimắtChristineKaufman,nhưngcáiu buồnthìbécónhiềuhơn.Mộtlầnkháctôihỏi: -Cháuthíchphimnàonhất? Béđápngay: -Cháuchỉthíchphim"Embéđánhgiày"màhồitrước bàdì,emmẹ,dẫnđixem. Qua những lần tìm hiểu bé theo kiểu đó, tôi chỉ biết béđangcómộtuẩntronglòng.Bénhấtquyếtkhôngcho niềmtâmsựkialộrõrangoài.Cáiđaukhổcủabéđốivới tôichỉlờmờhiệnratrongtối. Rồi ngày tháng nối đuôi nhau lướt qua cho đến khi Dũng khăn gói từ bỏ căn nhà tù túng nầy. Dũng đi vào mộtcuộcsốngmớitronglúctôivàbéVâncònđangsoạn lại bổn cũ. Hôm tiển Dũng, mọi người buồn muốn khóc. Lời từ biệt của Dũng vẫn còn vang lên một giọng trầm trầmtrongtrítôi:

Sao cháu không ngồi bệt xuống lại quỳ làm gì chomõigối... Nghe tôi hỏi, bé Vân ngững đầu lên rồi lại cúi nhanh xuốngnhưtrốn.Tôinângnhẹcầmbélên,hỏikhẻmộtlần nữa: -SaocháuthíchquỳgốidướiđấtthếhởVân? Bé vẫn cúi mặt và hai giòng nước mắt từ từ lăn tròn trên má. Tôi biết tôi đã vô tình làm khuấy động nỗi lòng bé đã chôn chặt từ lâu . Nỗi lòng đó thật tình tôi chưa hiểu.TừkhiDũngđiđểlạikhoảngtrốngvắnglặngtrong nhà nầy , tôi nối tiếp cuộc sống bằng những gần gủi bé Vân.Tôithườngđểtâmtheodỏicáchsốngcủabé.Chiều chiều tôi thường dẫn bé ra dạo chơi trên công viên. Bé quen lối sống nầy nên chiều nào không có tôi, bé cũng mộtmìnhrađónhậpbọnvớilũtrẻ.Lúcnàotôingồisau bàn học viết lách bé thường đến nép vào lòng tôi , nhắc lại những mẩu chuyện xẩy ra ở dọc đường bắt tôi giải thích.Khibànhọcbỏtrống,béthườnglẽnvàođósaukhi kéo kín tấm màng che cửa. Nhiều lần thấy vậy tôi không đểýbélàmgìtrongđó.Lầnnầybấtngờtôikéonhẹtấm

nhưngnay đãngượclạirồi.Tuylàchanuôinó,nhưngtôi đãcốgắng hết sức trong cách đối xử. Tôi lo lắng chăm sóc bé như nhữngđứabécóchacómẹkhác.Tôikhôngmuốnbétủi thânvìthiếuchathiếumẹ. Với những mộng ước khác, khi đã thành hiện thực, chúng sẽ tầm thường như trăm ngàn cái tầm thường khác. Người ta sẽ chán nản mà lao vào những mộng ước khácmớilạhơnđểchạytheogiỡnbắt.Cònmộnglàmcha nuôi của tôi nó ít đẹp , ít màu sắc rực rỡ, ít sức hấp dẫn. Nhưngkhinóđãthấmvàomáuthịt,sẽdẹplêntheothời gianvàđilầnvàothiêngliêng...Chỉởđứatrẻtôi mớitìm thấy những đức tính đáng quý trong lúc những đức tính nầyđãbịhoenốởngườilớn. Trước kia tôi bằng

Cháusợcậu...buồn. Tôidỗbé:

Không,cậukhôngbuồnđâu.Cháucứchocậubiếtrõ gốctíchcủacháuđi.Bamẹcháuđâu,Vân? BéVânòalênkhócvànhấtđịnhkhôngnói.Bésợphải nói ra sự thật phủ phàng ? Tôi chỉ còn nhìn bé im lặng...CháuVân,cháulàconaimàbơvơlạclõngthếVân

Bamẹcháuđâu?Saocháukhôngchocậubiết?

SaulầnthấtbạitrongviệctìmhiểubéVân,mộtcáigì thật chua xót bắt tôi phải suy nghĩ. Rồi đến cái tin Dũng khôngmaybịtửnạntrongmộtchuyếnbaytập.Mộtphần buồn cho Dũng, một phần buồn cho thân phận với mớ tuổi chồng chất đang lướt qua gần hết quãng đời xuân tronglúcmìnhchưalàmđượcgìđángkể,tôiđâmrachán nảntuyệtvọng... Chiềunay,béVânđimộtmìnhranhậpbọnvớilũtrẻ trên công viên. Tôi ngồi ở bàn học, trong lòng bức rức nghĩngợixaxôi.Bấ

i c

đôi mươi như Di

tôi rời Huế, Diệu đã liều lĩnh đoe61n với tôi , trao cho tôi tất cả những gì quý giá nhấtcủađời con gái...Về quê,tôi đã gởihàngchục láthư cho Diệu, nhưng tuyệt nhiên không một hồi âm. Tôi cho rằngnhữngláthưtìnháilăngnhăngnhưvậykhilọtvào mộtgiađìnhnhophongnềnnếpnhưgiađìnhDiệu,chắc nhắnsẽbịtiêuhủytru71ckhiđếntaynàng,chưakểDiệu còn có thể bị những trận đòn gia phong ác liệt tấn vào. Ngày tháng xóa d

Tôiđitìmôngmấynămnayđểchuyểnlạinhữnggì ôngđãbỏlạichoDiệu... Tôivẫncònsữngsờ:

Xincônóirõhơn...Thậttìnhtôichưahiểu... Hiềnbuồnbảkể:

Lúc trước, sau khi ông về quê thì Diệu mang thai. ChínhvìcáithaiđómàDiệuđã...bỏđời...Diệukhôngcòn nữ

Hiềnsụpmặtkhóc.Tôibiếtnàngđãquáchuachátnói rasựthậtấy.Chântaytôimềmnhũn.Tôikhôngdámnghi ngờ lờiHiền nói,vìchínhnàngđãkhócthànhthậttrước mặttôi.Hậuquảđãbàyrađó,HiềncóthaymặtDiệuđể chửitôithậmtệđếnmấy,tôicũngsẳnsàngđónnhận. Tôinhưtêntộiphạmtỏlờiănnăn: -CôHiền,tôikhôngngờchỉvìmộtphútbồngbộtcủa tuổitrẻ lại cóthểđưađếnmộthậuquảđauđớnnhưvậy. Tôi đau lòng lắm... Hiện giờ con tôi đâu ? Nó ở với ai ? ...Tôinhờcôcứugiúp...Chắccontôicũngsớmkhổnhưmẹ nó...

Hiềnđãbớtcămgiậntôi,tỏrathôngcảm: -Tôibiếtngheđượcôngsẽbuồn,nhưngchínhtôi

muốn nói ra.Tôi nôn nao chờ đợi tin con tôi. Nhìn tôi, Hiềnnóiyếuđuối: -Bâygiờ,cháubécũngkhôngcònnữa... Thếlàhết.Mộtphútbồngbộttuổitrẻ.Contôiđãchết. Con tôi chết vì thiếu tình thương bao dung của mẹ và thiếuđôitay cứngrắncủatôi.Chínhtôilàthủphạmcủa hai mạng người. Lúc nầy không phải là lúc tôi đứng đó màthankhócđaubuồnnữa.Tôithởdàituyệtvọng,mộtý nghĩdạidộtbắtđầukhuấyđộngđầuóctôi.Tôimuốnnói vàilờiđểvơibớtnỗiuấtức,nhưngkhôngbiếtphảinóigì. Mắttôihoalên,vàngấtlịmđi... Chờ một lúc xúc động dịu bớt, Hiền yếu ớt lôi trong túi ra mãnh giấy đã đầy màu thời gian , rồi cũng một giọngyếuớtHiềnnóiquatôi: -Đây!Ônghãygiữbứcthưnầylàmkỷniệm.Tôiđã mangnótheomìnhmấynămnay,đikiếmông... Tôiuểoãicầmlấythư,mởrađọc... Anh yêu quý. Hôm nay trên trang nhật ký anh, anh phải... * -DìHiền!DìHiền!... Mộttrànglathấtthanhvanglênngoàicửa.Đangđọc thư, tôi vụt đứng

i xả trào ra, trào ra tội nghiệp. Bé Vân lại òa khóc theo...Tôibiếthaidìcháuđangkhócvìhạnhphúc.Tôiim lặngxúcđộngnhìntheo... Hiềnngẫngđầulênlấykhănlaunướcmắttrên ngực áo, trên mặt mình và bé Vân. Nhìn sâu vào mắt bé, Hiền âuyếmhỏi:

Thư !Aiđưaconlạiđây? Nghethế,tôichụpngaylờiHiền:

CôHiền!CháulàVân,connuôitôi...

Không.Không.CháulàThưconruộtông. Một lần nữa tôi nghe mình tê dại. Bốn khung tường xung quanh chao động trong một không gian nghẹt thở rồilạiimlìmnhưnghĩađịa.HiềnvàbéThưvẫn còntấm tứcvàngẩnngườiranhưmộtmôhình.Phútthiêngliêng hiệnra.Tôinhắmmắtcúiphụctrướcsựhiệunghiệmcủa mộtsứcmạnhvôhình... Khi hết xúc động, tôi ngồi yên nghe Hiền hỏi chuyện béThư: - Thư! Sao con bỏ dì mà đi ? Hơn một năm nay dì đi tìm

-Khôngphảithế,thưadì!Cháumấtcha...vàmẹ

khôngcó... Hiềnhiểubénênkhônghỏigìthêm.Tôixíchnhẹđến gầnbéhỏi: - Nhưng khi ở trong nhà nầy tại sao con không bỏ trốn? Bémânmêchéoáotrongtay:

- Nhiềulầnconmuốntrốn,nhưng... Bébỏlữngcâunói.Nhưngtôihiểubémuốnnóithêm rằng,muốntrốnnhưngcảmthấynhưcóainíuchânlạivà hơn thế nữa, ở đây , bé đã tìm thấy đầy đủ tình thương nênyêntâmvuisống...Bénóitiếp:

-Concứcầunguyệntheolờimádặn...

-Mádặnconsao?Tôihỏibé.

-MádặnmuốngặpBaconphảicầunguyện... Đếnđâybéngừnglạinhìnmặtmọingười.Nhữnghơi thởnhẹnhõmtỏaragiữakhôngkhí. HiềndạybéThư:

-Thư!Từnaytrởđi,conđãcócharồi.BaBìnhlàba ruộtconchứkhôngphảilàchanuôinhưtừlâucontưởng đâu...

Bé Thưn đang ở trong tayHiền, tự nhiên vung mạnh mộtcái, chạyxộctớiômtôikêulên:

-Ba!Ba! Tôi quá sung sướng , dang tay đón con tôi trong lúc hai giọt nước mắt tôi rớt trúng vào hai bờ má bầu bĩnh

a nó. Một cái gì cứng chắc vĩnh cửu gắn chặt cha con tôi...Hiềnnhìnchúngtôi,khócvàkhóc...

EmDiệu ! Trận mưa đôngcuối cùng đãdứt, nước đã chảyvềnguồn.Anhvàconđangchờmộttianắngmới... SÀIGÒNBÁO (25-3-1967)

Trênphicơ,nhìnratấmmâybạctrảidàitrênnhững chóp núi Trường sơn, tôi mang nổi lòng riêng của một thằng con trai bỏ xóm bỏ làng. Từ lâu khối thâm tình to lớn của thân nhân đã chết mòn trong ý nghĩ tôi như dãy Trường sơn kia bị chôn vùi dưới tấm mây. Chiếc DC-6 đang chun mình qua lớp mây để đưa tôi về sưởi ấm mẹ, thămmộba. Tôi rời phi trường. Chuyến xe hàng chở theo những nhung nhớ mung lung mà tôi đang ghì chặt. Tôi nghĩ nhiềuđếnmẹ,đếnchị,đếnnhữngbiếnđổicủamộtdòng đời…

Lúc tôi còn nhỏ lắm ,mẹ đã một mình xuôi ngược lo lắngvìtôichođếnkhiđôichântôiđãcứngcõi,tríóctôi đã hiểu khổ đau. Bên cạnh mẹ, tôi còn có chị và những cơn gió đồng nội nuôi lớn ấu thơ. Những buổi chiều da trời xanh và ánh mặt trời làm méo lệch hình tôi trên bãi cỏhoang,tôiômcondiềugiấyvàlồngchimconranôđùa ở đó. Có lần sơ ý , tôi không kịp đóng kín cửa lồng, con chim vụt bay ra… bay lên rồi đâm đầu về phía da trời xanh ngắt…Tôi quên hết cả công khó đã nuôi nấng con chim, đứng vỗ tay cười thích thú theo những vùng vẫy củanó giữa mộtbầutrời tựdo. Nóbayđi,bỏlại chotôi chiếc lồng trống trải và một buổi chiều cô độc. Tôi lại mangniềmcôđộcđóvềnhàlàmnũngvớichị.Chịchẳng hềrầytôi,cònhứasẽbắtchimkhácchotôi. Tôi thương chị bằng một tấm lòng ngây thơ. Chị đã cho tôi những nụ hôn trìu mến , những bộ quần áo mới hay những chiếc bong bóng lợn…Những lần chị thay mẹ dỗgiấcngủ trẻthơcủatôi,tôiđónnhậntìnhthương ấy bằngmộtvòngtayômkínchị.Tôingoanngoảnnằmyên, mắt mơ màng bên những cái vuốt dịu dàng của chị trên mình tôi. Chị quạt đều đều, tiếng quạt kêu xành xạch ru tôi vào giấc mộng. Mỗi khi tôi đòi ba , những ngón tay trắngmuốthìnhbútlôngcủachịthườngxoalênmá,chãi lên tóc tôi. Mắt chị long lanh sau hàng lệ mỏng nhìn vào tôi âu yếm khuyên lơn. Chị đã ra công che giấu đau thương, không cho những chuyện mủi lòng bày ra trước mắt.

lộnhaichữvợchồng. Cólẻ chị đã biết trướcnhư vậy nên mớidể dànglừa tôi màđi.Chịđirồi,tôilạingherờirạcởchungquanhtiếng pháo mừng xuân len lỏi giữa màn đêm với màu đen dầu hắcdàyđặc .Cóthểđó cũng là nhữngtiếngsúng phá vỡ xómlàng,nhưngtrongđầuócnonnớttôichưatừngbiết oán thù nó. Tuy thế,tôi vẫn thích những xác pháo đầu năm hơn những chiếc vỏ đạn carbin của bọn lê-dương rơi vải trên các nẽo đường …Những lời chị giảng tôi chỉ hiểu một cách hời hợt như hiểu lời giáo huấn trong mấy trangsáchtiểuhọc. Sau đêm chị đi , tôi đã bỏ rơi thương nhớ trong ba năm.Nhữngtràngliênthanhcủabọnlê-dương vẫncòn ngựtrịtrênmiếngđấtquê.Vàcũngtừđó,tôithấy

bên

m

đi lầ

tronglòngđấ

vào kho

ng đơncôi.Nhữnggìmẹđãchônchặt,bâygiờtôilạimuốn moira.Tôibắt đầuýthứcđượcrằng,tôikhôngcóquyền đểchomẹtiếpnốinhữngđớnđauâmthầmnầy nữa.Một lần,cũngvàolúccontàurúcngangtrướcnhàtôi,tôihỏi mẹ: - Chịconđâu,saoconkhôngnghemánhắctớilầnnàocả ? Mẹvẫnxemtôicònconnítkhônghơnkhôngkém: - Câu hỏi con làm mẹ tức cười. Chị con lấy chồng thì đi theochồngchứởđâu. Tôikhôngbằnglòngvềlốitrảlờicủamẹ: - Conkhôngmuốnmẹgiấumãiconnhưvậy.Conlớnrồi mà ! Má phải tập cho con làm người lớn với chứ . Má tưởngconcòn

ng tr

ở và có thể nguy hiểm. Má chịu khó một thời gian nữa. Con hứa chắc với má ngày về củaconsẽlàmmáthỏamãn… Taymẹcầmvạtáobưngmặtkhóc:

- Mẹcũngmuốnthế,nhưngchânconđangcònyếuchưa thểbướcvữnggiữaxảhộikhókhănphảichenlấnnầy. Málonhiềuchocon.Concòndạilắm. Tôi tỏracươngquyếtchomẹanlòng:

- Khôngđâu.Mácứyêntâmvềcon.Chânconyếuxãhội sẽ uốn thành mạnh. Con dại , xã hội sẽ dạy cho con khôn . Con sẽ trưởng thành trên những nguy nan cuộc đời… - Nhưngmávẫnkhônghếtlo,conơi… - Má cứ tin tưởng ở con. Không một thanh niên nào làm đượcviệcmàkhôngbị

như họ

cho

Lúc

thì

chim bay

, nay đến

con

Tôiđãđểl

ichom

m

căn nhà

i chiều tái tê. Dù rằng lúc đóchưaphảilàlúcchotôivùngvẫygiữamộtbầutrờitự donhưconchimkia,nhưngtôiđãhànhđộngnhưnó. Tôi đi vào một cuộc sống mới bằng những vui buồn xáo trộn trong lòng . Sau khi đã mang vào những vết thươngtêbuốtdonhữngchônggaicủaxãhộigiăngrađể thửthách,tôiđãđitớiđíchmộtphầnnào… Chuyến về quê nầy ở trong tôi là một mớ cảm nghĩ nhẹnhàngmớilạ.Mẹ sẽcườitrướcnụcườikhônlớncủa tôi.Mẹsẽđọcđượcnhữngnétưutưtrênvầngtrángcuả thằng con trai mình để chứng nhận cho nó đã trưởng thành . Mẹ ơi ! Mẹ hãy vui lên và tiêu hũy đi tâm trạng li

Translated by PTU

Ontheplane,lookingatthesilvercloudsstretchingon the Truong Son mountain tops, I brought the personal heart of a boy who left the old beloved village. For a

long time, the family's great affection had died in my mind like that Truong Son mountain range was buried under a cloud. The DC-6 is crouching through the clouds to take me home to warm my mother, visit my father'sgrave. I left the airport. The bus trip carried my vague memories that I was holding onto. I think a lot of my mother,mysister,thechangesofalifeline... When I was very young, my mother was alone and worried about me until my legs were stiff, my mind understoodsuffering.Besidesmymother,Ialsohavea sister and domestic winds that raise my childhood. Blue sky afternoons and sunlight distorted my image onthewildgrass,Iheldapaperkiteandbabybirdcage played there. Once inadvertently, I could not close the cage door, the bird flew away ... soared and then stabbeditsheadtowardsthebluesky...Iforgotallthe hard work of raising the bird, clapping and laughing withitsstrugglesamidafreesky.Itflewaway,leaving me an empty cage and a lonely afternoon. I brought that loneliness back home to notify my sister . She never nagged me, and promised to catch another bird forme.

I love her with an innocent heart. She gave me affectionatekisses,newclothesorpigballoons...Every time she replaced my mother to slumber my baby, I acceptedthatlovewithanembraceofher.Iobediently

liestill,dreamyeyes besidehergentlecaressesonme. Herfanedmecoolsteady,thefanrattledandlulledme into my dream. Whenever I asked for my father, her white brush-shaped fingers would be rubbed on my cheeks and on my hair. Her eyes glittering behind thin tearsstaredatmelovinglyandadmonishingly.Shehid her grief, not to let the sad things unfold before her eyes. Then she left. She went on one night during the Tet season. The parting session did not have a cry, did not bring a sad tone. I paid her with a cute smile like the sound of New Year's Eve. The remaining winter chills still made the skin much cold. She told me to get married, I believed so, even though the husband who took her away at night was a woman and before she followed her husband, my mother did not get married. Actually at that time I was still as dumb as any other child - often mixed up with the words husband and wife. Maybe she already knew that so she could easily deceived me. She was gone, and I heard sporadic sounds in the surroundings of spring firecrackers creeping in the middle of the dark night like a black layeroftar.Maybethoseweregunshotsthatbrokethe village, but in my immature mind I never knew resentment against it. However, I still prefer the firecrackers of the year to the carbin shells of the legionnaires that fall on the roads ... The words she

taught me only superficially, like understanding the teachingsintheprimaryschoolpamphlets.

After the night of her departure, I abandoned my nostalgia for three years. The machine gun straings of legionnaire still reside on the country land, and since then, I see my mother beginning to stumble, she often sitsandsighslookingoutthewindow.Everyafternoon, when darkness swallows most of the purple rays of sunlight,Isadlyfollowmymother'ssunseteyes.Iread thattherewassomethingmiserablewithanimageinit. Mom often hid from me to cry alone. I did not understandwhathergriefisforthereason,justseeher sad and deep sad. Every midnight, the train whistle whistles, pulling my head up and sitting beside my mother. Mom quickly stroked the tears rolling down hercheeksandleaneddowntokissme...Onenight,she drove me to sleep as the train tucked in front of my house.Thetrainwhistlestillwhistlesinthecoldnight.I keptgrowingupbesidemymother,inthecountryside. And my life just went into that lonely void. What my mother buried, I want to extract it now. I began to realize that I did not have the right to let her continue thesesilentpain.

8/26/2020:HOMETRIP(continue) TranslatedbyPhanTanUan

Once,atthesametimeasthetrainpassedbyinfrontof myhouse,Iaskedmymother:

-Where'smysister,whydon'tIhearmommentionit? Momstillconsidersmetobenomoreorlessachild:

- The question makes me laugh. If your sister gets married,shewillfollowherhusband. Iwasnotsatisfiedwithmymother'sresponse: -Idon'twantyoutokeephidingmelikethat.Iamold! Mommyhastotrainmetobeanadult.DoyouthinkI’m stillasfoolishasbefore? But then the sad story was still closed. Mom still believed that time will help her forget all her worries. And I didn’t want my mother to prolong my inner life forever. I have to create things to make her sad becoming less miserable. The thought of leaving occupiedalargepartofmymind.Iturnedtoremember responsibility,duty.Athome,therewasnothingforme to exploit to bring smiles to everyone. I asked my mother's permission to leave the villageto progress in theguestland.Itoldmymother:

-Mum...Isaidaboutit,youwouldsuffer,butIthought. Icannotconfine myselfthisyouth's lifein the rangeof those destitude bamboo hedges. Mum lets me go. Staying here forever will suffocate and can be dangerous.Mom,pleasetakeiteasy.Ipromiseyouthat myreturndaywillsatisfyyou... Mother'shandheldthelapofhershirtandcried:

-Iwanttodothattoo,butyourfeetarestillweakand can not step steadily in the midst of this difficult meeting. Mum cares a lot for you. You are still very stupid.

Iproveddeterminedtogivemymotherpeaceofmind: - No.Mom,feelsecureaboutme.Afoolishboy,society willteachhim wiser.Iwillgrowuponlife'sdangers... -Butmomstilldoesn'tstopworrying,baby...

- You just believe in me. No young man can do a job withoutbeing"bestowed"bysocietywithgruff,thorny branches. I already knew that the traps were filling on theway... Hearing that, my mother agreeded to let me go, but in the mood to risk losing a son. Even though my heart was like being pricked by needles, I still bit my teeth and wiped my tears away, bringing along the image of my mother's dark eyes. But here is nothing while we weresurroundedbydeadsouls.Ihadtofindawayout or else I would become like them. I was very sad before, because the bird flew away leaving me empty afternoons, now it is my mother's turn to cry a son. I have left my mother a deserted house and a pale afternoon of life. Although it wasn't the time for me to struggle in the midst of a free sky like that bird, but I actedlikeit.

I entered a new life with ups and downs in my heart. After bringing in the numb wounds caused by

thethornsofsocietytotest,Ihavepartiallyreachedmy destination...

Myhometripwasanewsetofgentlefeelings.Mom will laugh at my great pleasure. She will read the concerns on her son's halo to confirm his maturity. Mommy ! Please cheer up and destroy the mood of riskinglosingason...

*

Thesirensounded,endingmewithallsortsofflashbacks.I got off the bus and hurried back home with a rickshaw. My homelandwelcomesmewithanewbrightface.There'sabig reformchangehere.Momwillcrywithjoy... I entered thehouse beforeeveryone's surprised eyes . Mom thenexclaimed:

-God...Thong...Whydidnotyougivemeyour information? Didyoureceiveyoursister'stelegram?

In amazement, I directed all my emotions toward the image of my beloved sister from the previous day, urging my mother:

-Whichsister?Whichsister? Mother'sfaceappearedwithmanysatisfaction:

- Your sister, who else ! Your sister came home yesterday. Waitafewminutes... I hugged my mother crying because of happiness. Mother alsocriedbecauseofhappiness.Shesaid,emotionallysoftly:

- You wait a few more minutes ... Your sister went to the Buddhisttemple…Shewillcomebackrightnow...Wehavea lottosay...(TheEnd)

Tôiđánhcanhbạccuốicùnglúchaigiờsáng.Bọnkia vẫn còn ngồi cúi đầu sát phạt nhau. Trong bọn chỉ một mìnhtôicháytúi.Tôiđịnhngồiđánhnốtkhoảnggiờcòn lạiđểmongcứuvãnsốbạcbịthua.Tôixinbọnsòngđược kýgiấynợ,nhưngkhôngđứanàobằnglòng. Sángmaitôiđịnhvềthămgiađình .Nhưngđêmnay gặp cái nạn nầy có lẽ tôi phải gác chuyện hồi hương. Từ lúc bỏ nhà đi tiến thân đến nay tôi không nhận được tin tức gì ở quê cả. Tôi ưa sống đơn độc để được tự do làm thằngcontrai.Trongkhoảngthờigianđó,tôithấymình

thỏa mãn . Cũng như phần đông những người trai mớ

lớnkhác,tôiítkhicótiềntrongtúi. Nghĩ đến số bạc mới lãnh đầu tháng bị thua - mà tôi địnhmangtheovềquêlàmquàcho mẹ-tôithấyânhận và đâm tiếc của khi nhớ đến mẹ. Tôi đứng dậy bỏ sòng , thởdàilêngiườngngủ.Saukhihútcạnliêntiếpmấyđiếu thuốc để khõa lấp những phút đầu thao thức , tôi bước vàogiấcmộng... * Quê hương buồn thảm nằm sau một màn mưa đông dày. Tôi chậmchạp tến sâu vào màn mưatrênđườngvề quê . Một tay tôi xách giày , tay kia xách va-li. Hai ống quần vo tròn lên khỏi đầu gối. Tôi bỏ những bước chân nặng nề xuống những lối bùn lầy lội. Mỗi lần kéo ống chânlên,tôinghemộttiếng"ọc"bêndưới.Nhữngnguồn bănggiáấyliêntiếptruyềnlêntimtôi.Bẳngđigầnmười năm , nay những thớ thịt mình đụng phải nguồn lạnh ở quê nhà , tôi muốn trở lui tiếp tục đi lang thang . Nhưng hình

utrụiláđứngchịulạnhlàm biểuhiệuchonhữngkiếpsốngsầuthảmcôđộc.Tôinghĩ rằng , có rét như trời mùa đông Paris cũng chỉ bằng cái lạnhởquêtôilàcùng. Bắttừngõ,mắttôidạosâuvàonhà.Mộtcảnhtượng hoang phế bày la liệt ra đó. Một hàng chè tàu trước kia thẳnghàngrấtđẹp,naytrưởngthànhra,caohơncảđầu tôi. Một giàn mướp nằm bẹp xuống, đưa những khúc tre mục chỗng lên trời . Cái sân cỏ mọ

y. Một niềm đau xót xát mạnh trong lòng tôi. Từ căn bếp, chân tôi run rẫy bước lên ngôi nhà chính. Tôi dáo dát nhìn khắp cả, nhưng tuyệt nhiên không thấy một bóng ngườinào,trừcáicảnhtànphếmàtôiđãđoánbiếtngay khivàongõ. Chiếcdivan tôithườngngủ vớianhtôitrướckia vẫn còn đó. Cái bảng đen tôi học ngày nào đã thành màu chàm. Bức màn treo cạnh bàn thờ bị phân làm nhiều mãnhnhỏmụcnátđangtơitảbaytheogiótừphíangoài đánhvào.ChồngsáchchữHánvàcáikínhđeomắtcủaba đãbayđâmất,chỉcònbộxoáycautrầubằngđồngcủamẹ đangnằmtrênngăntủ.Chiếchộpnhỏxinhxắncủacôem gáithườnghayômtheotrướckiacũngmất.Và...đâurồi cây đàn guitar cùng với chồngsách học của anh tôi ngày nào. Trong nầy còn r

? Bàtrảlờibằngmộtgiọngngáingủ: -Cậulàaimàhỏibamáởđây?

Tôinóilớnchobànghe: -CháulàThông,conBácHọcđây! Bà bỗng vung mạnh một cái rồi ôm chầm lấy tôi vừa mếumáokhócvừanói: - Bác là ...bàHọc...mẹ của cậu Thôngđây! Con ơi ! Saoconkhôngđithẳngchorồicònvềlàmchinữacon... Tôichỉkịpkêulênmộttiếng"trờiơi"rồiômlấymẹ mà khóc . Miệng tôi liên tiếp gọi nhỏ ... Má... Má.. Tôi chỉ nghe ở mẹ những tiếng

nhờ m

giải thích , nhưng thấy mẹ yếu quá lại thôi. Tôi buôngmẹra,đứngdậytiếngầntớiđốngvậtấy.Mộtcái gìcựaquậyởtrongđó.Tôithậntrọngdỡnhẹmanhchiếu . Một cô gái - hình như không buông được được một nụ cười héo hắt trên môi để chào khách - quay nhìn tôi với vẻmặtrầurầuthảmđạm.Tựnhiêncôtakêulên: - Anh Thông... Anh Thông... Anh chết rồi sao còn về đâylàmgì ? ...Tôi vỗ nhẹ an ủi em tôi và không có một lời nào tráchcứ.Nhữnggiọtnướcmắtemtôithinhauxốilênhai cánh tay cứng rắn của tôi. Tôi ngồi sát em trong lúc đôi môi tôi mấ

útkhôngđủsứcsưởiấm cuộcđờibamá.Tôibắtđầubịmộttráchnhiệmtróichặt lạiởđây.Tôithởdài,thềvớiemtôi: - Anh ân hận quá Thương ạ ! Chỉ vì anh sống ích kỷ nênmớisinhranôngnổinầy.Anhsẽkhôngbaogiờrời khỏi căn nhà nầy kể từ giờ phút hôm nay. Anh sẽ luôn luônởcạnhbamávàemđểxâydựnglạinhữnggìđổvỡ vừa qua... Chúng ta phải tìm anh An về cho ba má thấy mặttrướckhisongthânnhắmm

mai...

Tuần Báo NGÀY MỚI (IX-1963)

Translated by Phan Tan Uan

Imademylastgambleattwointhemorning.Theothers are still sitting down to punish each other. I am alone loseramongthem,.Iintendtoplaytherestofthehourto hopetotakebackmoney.Iaskedthegamblerstosignthe debitnote,butnoneofthemagreed. TomorrowmorningIplantovisitmyfamily.Buttonight, maybe I have to put aside the return home story. Since leaving home to move forward until now, I have not received any news in the countryside. I like to live alone in order to be free as a son. During that time, I found myself satisfied. Like most teenagers, I rarely have any moneyinmypocket. Thinkingofthesalarymoneylostatthebeginningofthe month-whichI’llintendtobringbackhomeasagiftfor mymother-Ifeelregretfulandsorrytorememberher.I stood up to leave the table, sighed into bed. After smokingafewcigarettestofillupthefirstfewminutesof awakening,Ienteredadream... * The sad homeland lies behind a thick winter rain. I slowlyfellintotherainonthewayhome.Icarryshoesin onehandandsuitcasesintheother.Twoleggingscurled upfromtheknees.Iputheavyfootstepsdownthemuddy

paths. Every time I pulled up my shin, I heard a "gurg" sound below. Those icy sources of frost flowed through myheartoneafteranother.Fornearlytenyears,nowmy musclestouchthecoldsourceathome,Iwanttogoback and continue to wander. But the shadows of my loved onesseemstocomeclosereverytimetodrawmebackto my original roots. Previously, also recently, every morningwhenIwenttoschoolIhadtopressthepédale very hard so that the bike could withstand the rain and the wind in the opposite direction. My raincoat was winded up against each other gurgled and stretched out like a parachute lying on its side. I kept my head down and pushed my ass out hard, though the wind and rain stress increased very rapidly with the speed of my bike. ManytimesIwenttoclasswithwetclothes.Bythetime whenIgothomefromschool,Ialsothrewmyselfintothe rain and wind like that. Too tired from the cold, I was lazy with everything. I found myself wanting to escape the cold. Perhaps that was the main reason why I had dreamsofgoingwildlater.Ithoughtthatthereasonwas narrow-minded and short-sighted . But that's true, becausewhenIaskedforpermissionfrommymotherto wander, I could only say: " Mom let me go to another province to hope for progress, but in my hometown it is too cold, I will fail anything . " Hearing that, Mom immediatelynodded rightaway

Since leaving the original point, I have only turned my head for the first time. The road leading into my house wascoveredinmudblack.Thebareleafcastcastortrees stood to withstand the cold as symbols of sad, lonely lives. I thought, as cold as the winter weather in Paris wasjustequaltothecoldinmyhometown. Startingfromthealley,myeyeslookedintothehouse.A wildscenewasdisplayedthere.Ahedgerowusedtoline upbeautifully,nowmature,tallerthanmyhead.Aframe ofloofahsbrokenandcrusheddown,bringingtherotting bamboo pieces to the sky. The grass was growing green intheyard.Arowofwallswasevenlysweptwithalayer of new moss. Then I entered the house. The thatched kitchen has many small holes. Looking up , I saw a sky patchedinsevenpieces.Thethreepigsinthestablethat were exposed to the rain could not run wild and screamed incessantly. A flock of sick chickens stood somber in dead hoops. When didn’t the three leg stove smoke?...Completelycollapsed.Whathadbeengathered before, is now scattered. A more tragic scene than hell appeared.Iforgotthecold,stoodlookingaround.Finally, myeyesstoppedonthesturdyroofofmyancestorsfrom three generationsago.It seemsthatonlythatside ofthe house is eternal, despite all changes, I didn’t find the owner of this house. A intense pain attacked my heart. Fromthekitchen,myfeettrembledintothemainhouse.I lookedallover,buttherewasabsolutelynofigure,except

for abandoned scene I had guessed as soon as I entered thehome.

ThedivanIusedtosleepwithmybrotherwasstillthere. The blackboard I studied every day turned indigo. The curtain hanging next to the altar was divided into many rottingpiecesthatwereblownbythewindfromoutside. The stack of Chinese books and my father's eyeglasses flew away, only her mother's copper tool used to crush dried betel-nut that was lying on the drawer. The lovely little box of the little sister who used to hug it often was also lost. And ... where was the guitar with my brother's stackofbooks.?Therewasalotmoretoloseinhere...I didn't think this was my home. I came back to visit my family,butIhavenooneleftandnothingtovisit!Idon't knowwhatrelativesarelikenow!

PTU(Continue) FRAYEDMATSINADREAM(Continued)

TranslatedbyPhanTanUan ….Iwasshockedanddepressed,heartbroken.Outsidethe wind was still howling. The dark clouds grew darker, lowered, soared over the treetops and overcast in my garden.Theleaveshittingthehouseletoutacryforhelp in the bitter wind. In front of my eyes I gathered all the saddestthingsofwinter. Suddenly,Isawapileofprotrudingobjectscoveredwith torn pieces of mats cut in half. I walked over and lightly flickedmyhandtotoywiththefirstpileofobjects.Anold

womanwithwrinkledskin,foldedherselvetosleep.The knees were curled up to the neck. All of her body collapsedjustenoughforcoldcover.Whenapieceofmat left her, the cold forced her to turn. I bent down and askedaloud: -Dear!whereismyparents? Sherepliedinasleepyvoice: -Whoareyoutoaskyourparentshere? Isaidaloudtoher: -I'mThong,hereis Mr.Hoc’sson! Shesuddenlyswungithardandhuggedmewhilecrying andsaying: - I’m... Mrs. Hoc ... mother of Thong Here! My son ! Why don'tyougostraightandgohomeforanything... I only had time to say "oh my god" and then hugged my motherandcried.Mymouthkeptcallingsmall...Mum... Mum .. I just heard her crying without tears, maybe her tears were empty. Mother's life has wilted. Her mother's eyesweredarkandshewasstaredatdusk.Mother'shair has shed a lot, only a silver beam left on her head. Mother's hands were so weak that they were paralyzed. Mother's old noble features are now gone. Time has snatched away what she had. Mom is too old. I thought mymother'scriestodaywereherlastwordsintheendof thelife...

Momheldmewearilyforamoment,thenreachedupand touched my face and hair. Mom did not say anything more.Iasked: -Where'sourfather? Motherdidnotanswer,andheldupherindexfingerand pointedtoapileofobjectscoveredwithhalf-tornmatsin a corner of the room. I didn't understand what my mother wanted to say, I intended to ask her more to explain, but I thought she were so weak. I let go of my mother, stood up and approached the pile of objects. Somethingstirredinthere.Igentlyunloadthemat.Agirl - barely able to let go of a wilting smile on her face to greet her guest - turned to look at me with a gloomy expression.Suddenlysheexclaimed: - Mr. Thong ... Mr. Thong ... You are dead, why are you here? ... I patted my brother gently and without a word of blame.Thetearsofmyyoungersistersliddownmyhard arms. I sat next to her while my lips moved, trying to keep my throat from crying. Over there, mom was still sitting still, unable to reach us. I choked to see the dark clouds that surrounded me. A heavy rain was about to pour. The sound of the wind screamed to hear someone moreresentful ... My younger sister absorbed tears from hisshirt.Iasked: Where'shusbandofThuong? Thươngrecountedthesituation:

-Afteryouleftforaboutoneyear,Mr.Analsoaskedour parents to find a way to progress elsewhere. Mum and Dad fell in love with him, so they let An go. Seeing that therewasnooneinthefamilytotakecareof,ourparents were too old, I determined to stay after my husband's familyrefusedhimlivinginourhome. Old parents were the end! Two boys left both deserted. The youngest daughter alone couldn’t warm up her parents' lives. I began to be tied up with a responsibility here.Isighed,swearingtomyyoungersister:

-Iregretsomuch,dear!OnlybecauseIlivedselfishlydid wegive birthtothissuperficiality. I willneverleavethis house from now on. I will always be by my parents and side to rebuild the last broken things ... We have to find Mr.Antoshowthembeforeourparentscloseoureyes... Atthis point,I got up sadly and wentto look aroundthe house. I stop in front of a bunch of other objects also covered withhalf torn mats. Ijerkedup, thenoh!An old mandeadbody.Icriedoutinpanic: -Whoisthis?...Who?...Who?... Thương roseuppainfullyscreamingbitterly: - Dad just died yesterday ... It's so cold, Dad can't live. Maybe Mom will die now ... Oh my God! I alone cannot affordtowarmmyparentsandlive... *

I was startled to wake up. Sweat drenched all over the body.Myheartpoundedwithfear.Isatupandlookedat

my clock: it was almost four o'clock in the morning. The otherswerestillsittingtopunisheachother.Idecidedto immediatelyreturntovisitmymother...

NEW DATES WEEKLY (IX-1963)

bên kia trong lúc nó bàng hoàng

hămdọac

aôngta.Nhịptimđậpdồn d

hai tai

đỏ b

bừng . Nó tức muốn trào máu họng.Chẳngphải lần nầynó mới"bị"như thế. Đãnhiều lần rồi, hình như mỗi khi có điện thoại là nó gặp ngay toànchuyệnkhônghay. Nó thường sửa soạn thái độ , có lúc muốn bạo động đậpvỡ mặt viênsếpháchdịch,cókhimuốnchơiôngta một vài câu móc họng . Nhưng rồi những thái độ đó lại đượcnócânlườnghậuquả trướckhiramắt,thànhthử chúngthườngbịloạibỏ vàophútcuối.Sau

nầy, tiếp tục quẹt lửa châm điếu khác , nó vừa cúi gầm mặt xuốngvừakéotừngbướcchânnặngnềquanhphòngvừa nhã khóithuốc,lắcđầu,cứthếnóvẫnlúngtúng... Buổitrưavềnhà,bữaănđãchờsẳntrênbàn.Nócảm thấy không thể nào nuốt trôi được thứ gì, cổ họng đắng chát. Thay áoquần ,cỡi giày , xỏ dép như máy,nónghỉ trưa cũng nhanh gấp như máy. Nó tưởng chừng não bộ khôngcònđiềukhiểnhànhđộngcủanónữa.Ôngsếpvẫn còn "hăm dọa" nặng nề bên tai nó ngay trong giấc ngủ trưachậpchờn... Thờitiếtthậtoibứckhóthở,áplựcđènặnglênngực nó. Tiếng máy bay buổi trưa kéo rít nhức óc ở một góc trời, những tấm kính của rung chuyển . Càng trăn trở càngnónggắt.Lănqua

giờrưỡicònphảiđilàm.

Haycóchuyệngìbênsởrồi? Nó lắc đầu không nói . Người mẹ nhìn nó dò xét. Nó giả vờ nhắm mắt . Người mẹ lui ra , nó ngủ luôn lúc nào không hay. Lúc trở dậy nó mới biết giấc ngủ đã trôi qua một cách khó nhọc , vừa mệt mỏi vừa mê sản. Một bên thân thể nó như gắn chặt vào giường, nó không thể cựa quậy gì được . Nó rên rĩ , thân xác đau nhức khó chịu. Trongcơnmêsãn,nónghenhưcósựđổvỡcủatường, đálàmxâyxátthịtda... Những ngày tiếp sau , nó không nói không cười, như một vật vô tri , không cảm xúc, không tình

ianhnhớ.Chúngtalàmột loạicôngbộc,khônglàmtrònnhiệmvụlàđiềubấtlương nhất . Anh nghĩ lại xem anh đã làm đầy đủ trách nhiệm của anh chưa ? Thật không có hình phạt nào xứng đáng dànhchoanhhơnnữa... Nótrảlời: - Thưa ông , đúng ra ông chưa nên nặng lời với tôi nhưthế.Côngviệcứđọnghơnhaingàykhôngphảidotôi chịuhết hoàn toàntrách nhiệm màcòntùy thuộc vàotư cáchbáocáo... Ôngta nhấtquyếtlắcđầu,khôngchịunhậnlậpluận của nó . Ông còn tỏ ra bực mình tức giận hơn. Nó chẳng biết nói gì thêm , nhìn ông như muốn ngầm bảo : thôi , sao cũng đượ

ệplớntuổinóinhẹvớinónhưkhuyên lơn: - Anh thử nhớ lại anh có làm điều gì phật lòng ông không, nhiềukhi vì vôtình sơ hở túti cũngcó thểlàm ônghiểulầmanh... Nónghĩlại,cólẽnhữnglờiôngchửirũanóhômnay là kết quả của nhữngcái cau mày, dángđi của nó "trình bày"

ắt.Ôngtahỏi:

Sao?Cóviệcgìkhông? Lạ quá , trái với những cơn giận sôi máu trên đường đến đây , bây giờ tự dưng chẳng biết sao , nó sững sốt đứngimnhưtrờitrồng.Cảmột"kếhoạch"tỉmĩtừngchi tiết cử chỉ, lời nói đã sắp đặt sẳn , nay như hơi khói tản mạn đâu cả , như một lâu đài đổ nhào trong chốc lát. Đứngimmộtchốc,rấtnhỏnhẹ,nóhỏiôngta: - Thưa ông , tôi chẳng hiểu tại sao tôi đã làm phiền ôngnhiềuquá! Ôngtacười,nhỏnhẹhơnvớinó: -AnhBình!Kểraanhcòntrẻquá.Anhchẳngcóđiều gì làm phiền tôi cả , ngoài việ

Tôi cho anh hay , mấy tờ biên bản và khiển trách củaanh,sếptacócholệnhtôiđemđốtrồi.Dọaanhchơi đó,gởicấptrênmàđượccáiquáigì... TIN SÁNG (11-7-1969)

Ngườicảnhsátghinhữngdữliệuliênquantớivụán mạng. Ông nghiêng mình qua phía cửa sổ có ánh sáng ngoáyngoáycâyviếttrênmộtcuốnsổtay,nétmặtngay thẳng và cứng rắn. Thỉnh thoảng những tia nhìn bí mật xẹtquakhắpphòng.

Hàng cây gòn bên ngoài phủ kín lối ngõ, ở đó có sự ấm cúng mongmanhtoátra,nhưngmùamưathìvôcùngảmđạm .Quakhỏilốingõ,cănnhàtrởnêncôđộchẳnvớinhững vạtcỏtiêuđiềuhoangsơ,vớinhữngbứctườngphủrêu, những cánh cửa khép kín. Ông già sáu lăm là người đến chứngkiếnsớmnhấtcảnhnạnnhânđànbàgụcxuốngkê trêncánhtayduỗithẳngcủanạnnhânđànôngkhinghe tiếng khóc thét man dại của thằng bé. Cũng dòng máu rỉ từ ngực, nhưng vết thương của người đàn bà nhẹ hơn , xíchgầnxuốngrốn,cóthểcứuthoátdễdàng.Khuônmặt nhợt nhạt , đôi mắt ướt dưới hàng lông mi đen và cong hình như người ta cũng tìm thấy ở đó có điều mù quáng vàsựthiếuthốnnàođó - đànbàsớ

dậy , nước mắt ràn rụa chảy lên lớp da mặt già nuaphúchậu. Chính ông là người thứ nhất đi vào tâm sự của nó , vạch ra từng căn do thúc đẫy thằng bé làm loạn , điên cuồng . Mới sáng sớm nay , nó còn ngồi bên ông vui đùa kểchuyệntrẻconchoôngnghe.Ôngđãgiảithíchlạicho nó hiểu việc làm của mẹ nó bằng những lý lẽ con trẻ , trưngbàytrướcmắtnócácchứngcớvềtìnhmẩutữđậm đà của mẹ nó đối với nó . Nó đã ngoan ngoản tiếp nhận lòngtốtcủaôngsaukhiđãnhậnmấytờbạcôngcholàm quà. Chiều đến , mẹ nó và người tình đã khơi dậy mãnh liệt lòng thù oán , tức giận trong người nó. Án mạng xẩy đếnquábấtngờđốivớiông. Là người đầu tiên chứng kiến , ông già sáu lăm thấy tận mắt nhữngdòng máu tươi từthânthể hai nạn nhân tươmrĩratronglúcthằngbéđanggàothétcuồngnộ.Nó lănmìnhqualạikhócngấttứct

thế để làm gì ? Bỏ tù thằngbé?Tìmcáchgiáodụcđểkhôngchonógiếtngười mộtlầnnữa? Ngườicảnhsátgấpcuốnsổtay,bướctớiphíaônggià vànhàsưMinhTrí:

gạtphápluậtrangoài? -Bởivìthằngbéphạmtộigiếtngười. - Nó giết người , ôngbiết thế , tại sao ôngcòn ẫm nó vàolòngmàkhóc? -Tôitráchnhiệmvềhànhđộnggiếtngườiấy. -Ônglàgìcủanó?Chú?Bác?Ôngngoại? -Tôilàngườithứnhấtđượcnghetâmsựnó. -Bâygiờôngânhận? Nghe người cảnh sát nói thế, thầy Minh Trí bắt đầu lêntiếng:

-Chínhtôiânhận... Ônggiàcảichính :

-Thậtrachẳngcógìânhận,nhưngchúngtôiđãkhổ tâmtừlâu.Trướcsaugìánmạngcũngxẩyra.Tôiđãcố tìmcách ngănchặn nhưng bất lực. Thấy mìnhkhôngđủ sức,tôiđãtìm đếthầyMinh Tricáchđâymấyngàynhờ thầygiúp,nhưngsựthậtlìlợmđãxẩyraquábấtngờvà quá nhanh chóng . Nếu phải ân hận , có lẽ thấy Minh Trí ânhậnvìlẽđó... NgườicảnhsátquaysangthầyMinhTrí:

,mọidựtínhcònởtrongchươngtrình,tôitin cóthểthànhcôngkhimangrathựchiện.Ngaybâygiờ, tôicầunguyệnchomẹđứabésốnglại,đólàânhuệcuối cùngtrongcuộcsốngtươnglainó.Bổnphậntôicũngnhư những người có mặt hôm nay là phải tạo những hoàn cảnhthuậntiệnchomỗingườidễgầngủinhauhơn... Bên ngoài ngõ vẫn còn tiếng xôn xao. Trong lúc câu chuyện giữa bangườiđangtiếp diễn ,hai nhânviêncứu thươngđãnânghainạnnhânđưavàobăng-ca,khiênra xe chở vào bệnh viện từ lúc nào. Thằng bé cũng được mangtheocùngchuyếnxenầy.Nhữngngườicómặtlần lượtravềmangtheohìnhảnhmáuvànướcmắt...Người cảnhsátchàonhàsưMinhTrí vàônggiàsáulăm,bước racửa.Ônggiàcúixuống,nướcmắtlạituônratronglúc thầyMinhTrícũngcúixuống,imlặngsuynghĩ...

Thằngbé ngồilết ở góc sâncuốc cỏ. Câycỏ nàolớn, rễănsâudướiđất,nódùngtaynhổlên.Rũsạchđấtbám vào rễ cỏ nó quăng cỏ trên lối cũ vừa nhổ. Mồ hôi nhể nhại trên hai cánh tay dính đất . Mặt nó nóng rát , nắng chiều liếm vào rất khó chịu. Nó đưa tay gãi mặt , hai má dần dần bám bùn lem luốt. Khổ nhất là nhổ cỏ cú , một thứ

bình thường vô tư không thắcmắc. Nhữnglầnnhổcỏcúmỏitay,thằngbégáccuốc ngồithởdốc,nhìngócsânbênkiacỏlạinhúlênmộtmàu xanhlấmtấmrồithởdàingaongán.Nóđâmrathùóanlũ cỏcúthậmtệ.Nótựhỏitạisaocứpháinhổcỏcúmãithế nầy ? Câu hỏi tuy ngây thơ đơn gián , nhưng càng biết khônnócàngcảmthấychuaxótvàgâyđủthứtìvíttrong đời nó . Mỗi lần nhắc đến , thằng bé hiểu ngay rằng nó nhổcỏcúvìmẹđãkhổsởtừngàybanóđixa.Ngườicha nghenóirấthiềnlànhthươngcon,nhưngbỏmẹconnó rađimộtcáchkhóhiểu.Nóchỉcònnhớmangmáng,mỗi chiều bãi việc từ sở về , ông thường kê giừơng tre trứơc sâncạnhhàngchètàu,gọtnhữngtráibưỡingọtchiađều cho hai anh em nó ăn. Nó và bé Liên, em út, nhìn tay ba vụng về gọt bưỡi , đưa tay chờ lấy những miếng vỏ khoanhtròn,chụplênđầulàmnón.Nhữnglúcđó,mẹlàm cơm trong bếp . Và bữa ăn tối gia đình bày ra đầm ấm hạnhphúcgiữasânvườnmátrượi.Nhữngngàyđó,đêm đông đẹp lắm, đẹp như bức tranh vẽ của một bài học trong sách Quốc Văn Giáo Khoa Thư...Trông ra ngòai tối

đen như mực, thật là một cảnh tiêu điều buồn bã. Nhưng buồn mà vẫn có cái vui. Trong gian nhà kín đáo, dưới ngọn đèn sáng tỏ .. . Mẹ ngồi khâu áo, cha thì xem báo , các em thì học hành hay xúm quanh bà để nghe câu chuyện cổ tích .. . Và suốt đêm ,sau khi mẹ bế vào giường, thằng bé đã ngủ say bên những cái vuốt dịu dàng và lời hát ru ngọt ngàocủamẹ... Một đêm , nó tung mền bò dậy hỉ hỉ gọi mẹ . Ngọn đèn dầu le lói trong bàn thờ những đêm trước , bây giờ tỏa ánhsángvàngvọtngaycănnhàgiữa.Bamẹnóđangngồi đối diện nhau qua ngọn đèn . Lưng ba cong xuổng ,mặt ngữngvềphíamẹthìthầmgìđónóchẳnghiểu.Mẹbuồn lắm ,chừng muốn úp mặt mãi xuống bàn. Dù nhỏ dại, thằngbécũngđóanđược,cóđiềugìđótốitămlắmđang xẫyragiữabamẹnó.Nghetiếngconhihỉgọimình,mẹ nólauvộinướcmắt,đứngdậyđếnẫmnóvàolòngrồidỗ nóngủtrởlại.Vànóđãngủsaysuốtđêmđóđểsánghôm saukhôngcònthấybasửasọanlênphốlàmviệcnữa.Mẹ nó bắt đầu mang theo khỏang đen buồn thảm, khỏang đenbámsátgiađìnhnónhưmộtthứđĩahútmáungười. Mẹnóchắngcònmộtđồngxudínhtúi,nhưngvừalúcba nóđi,bàđãtứckhắcxoaytrở,chạyđônđáongượcxuôi vay tiền làm vốn mở một quán nhỏ đầu làng. Bà chẳng biết một nghề gì, chỉ còn trông cậy vào cái quán vắng khách và nghèo nàn nầy. Ngôi quán không đủ sức nuôi sốnganhemchúngnó,bàđếncầucứungườichú,không được,hỏiôngbác,cũngchẳngragì..."Thímcứchochúng

đủcanđảmnóitiếp.Anhnócònnhỏnhưngvẫncảm nhận được nh

ng bức xúc khẩn thiết từ giòng lệ của mẹ tuônra,đãsốtsắnlàmtheolờimẹ.Cậubétừđóđếntiệm côTưtronglànghọcmay,ănởluôntạinhàchủ.Nóvàbé Liênvôtưômvởđếntrườnglàng,vàchỉbiếthàngtuần ngồi nhổ cỏ ởgóc sân. Mỗi lần bắt gặp mẹ khóc, nó khóc theobằngnướcmắttrẻthơ,thứnướcmắtkhôngchiaxẽ đượcchútnàokhốđaucúangườimẹ,tráilạicònlàmcái khóccủabàcàngáonãohơn... Một chiều cuối thu như thường lệ , nó ngồi lếtở góc sânnhổc

bắt đầ

khóc theo. Buồn quá ...Cơm tốì chưacó,mìnhmẩybùnđấtchưatắm ,đói... Nóbựcmình hết sức, càng khóc mạnh hơn... Chẳng biết sao , mẹ nó nhétngaycáithưvàotúiáobàbarồicườilênmộttràng man dại, tiếng cười ghê rợn như chưa bao giờ nó được nghethấy.Tiếngcườirélênbấtngờvàcũngđộtngộtim bặtkỳdị. Mẹ nólại quàyquả vàonhà,thắpđènsángtrưngphòng trên bếp dưới. Giữa ánh sáng , hình như bà mẹ cố tình không cho các con nhìn rõ mặt. Chỉ trong bóng tối, nó nghe tiếng mẹ nói rất vui ." Ra má tắm cho con , còn bé Liênngồiyênđómáthươngnghecon!"

ihết sức , vậy là hết ngồi học may trong quán cô Tư. Rồi mỗi đứa giữ lấy phần mình, nhảy lên sung sướng , khoe với mẹ món nầy đẹp, món kia tổt ... Các con ơi , làm sao các conbiếtđượcmẹđãnghĩgìkhicácconđónnhậnnhững hysinhcaocảnầy...Mộtnămsau,vàomộtbuổitrưacuối thu, mẹ nó về nhà trên tay xách giỏ chợ đầy ắp dồ vật .Anh em nó đon đã ra ngõ đón mẹ đòi quà.Chẳng hiểu vì đâu giỏ chợ mẹ mua hôm nay nhiều quá , mà tòan cả đồ ngonvậtlạcả.Mãitớichiềutốithằngbémớibiếtnhàcó giỗ.Nóhỏimẹ:

Ngày2-6 Thúythân, Viết thư cho mầy, tao nhớ ngày chúng mình học ở Đồng Khánh quá. Mầy nhớ không, một nữ gáo sư bị ung thư vú, nhờ kịp thời chữa trị đã may mắn lành bệnh, nhưngphảicái"đồi"vútráibịbácsĩxẻoráotrọi,cáiđồi nhưbịmộttrậnbomoanhtạcpháhủyđãtrởthànhbình

a. Suốt đời cô giáo sư yêu quý của chúng mình đã mất mộtthânthểcânđối.Saukhicôlànhlặn,cáiđồiđólàmột đề tài mà chúng mình đã bàn luận sôi nổi trong suốt ba tháng cuối của niên học năm đó. Tao chẳng hiểu tâm trạngcôlúcấyrasao,chỉthấynétmặtcôcàngngàycàng đáng thương và thảm sầu hơn. Cô ít nói và lúc nào cũng chochúngmìnhđiểmsốcao,dùcónhữngđứahọcdởẹt nhưmầyvàconLinhchẳnghạn. Tao nghĩ chúng mình thật đã quá ác độc đối với cô. Trường hợp cô bây giờ phải được các nhà văn dùng làm đềtàikhaithác,đàosâunhữngýnghĩthầmkín,độcđáo đãghithànhấntượngtrongtâmkhảmcô,nhấtlànhững năm tiếp sau đó, cô còn mang theo những chứng tích kháctrongtâmhồnsontrẻ.Ngườitìnhcủacô,chẳngbiết vìlýdogì,đãbỏrơicômộtcáchthảmthươngsaukhicô khỏibệnhungthưvú.Taotựhỏi,khônglẽchỉvìcôbịxéo mấtcáivútráimàôngấy, người tình của cô,phảixacô hay sao ? Một giáo sư như ông ấy thì quá tầm thường phải không Thúy? Hay ông ấy sợ di truyền cho các con ông,nếucứtiếntớihônnhânvớicôgiáochúngmình?Và nếu mầy biết thêm sự bất hạnh khi cô lập gia đình với mộtngườiđànôngkhácsaunầy,chắcmầysẽcònthương cô nhiều hơn. Người chồng cô

sănđón.Mầylàmsaohiểuđượcnhữngthảm cảnh yêu đơn phương của một số con gái thời nay. Cuộc chiến tranh tàn khốc đã giết chết hàng vạn đàn ông, cái sống của người đàn bà hậu phương thiếu hẵn không khí để thở. Giữa thị trường tình ái, những người con trai đã khanhiếm.Nhưnhữngđứaconcưngcủakháchhàng,số con trai còn lại đã vùng vẫy một cách tự do. Từ những thảmtrạng yêuđơnphương mànhữngcô gáiđã hư mất không mấy khó khăn trước lũ đàn ông sư tử đói mồi. Ngàytrước,chỗtiếttrinhcongáilàvùngcấmđịa,làcáitủ kétchứađầychâubáu,ngườicontraimuốnmởcáitủkét đóphảilàmlễkhánhthànhlongtrọngvớiđầyđủhaibên bà con thân thích chứng kiến, sau khi đã chịu đủ thử tháchcamgo.Khicáitủkétchưaaimở,ngườicongáicó dủ lý do hùng hồn bắt buộc người khác phải bồi thường nếuhắncảganxâmphạm"biêngiới". Ngàynay,nhưmầy biết,cáitiếttrinhcongáiđâucònđắtgiánhưngàytrước nữa. Trước kia, đó là một ân huệ vĩ đại mà Thượng đế ban cho người con gái, nhưng bây giờ ... còn gì nữa đâu.. Đốivớitao,điềuquantrọnghômnaylàgiảiquyếtsựối đọngcủakhôiđànbàtuổitìnhyẽuxếbóng...

Ngày21-6- ... Thúythân, Cảnhàtaođichơihết,chỉmộtmìnhtaongồiviếtthưcho mầy. Thật ra, tao đã rãnh rang và trống trải như chiều nay kể cũng trên muời năm rồi. Tao muốn nói với mầy nhữnggìthậttrẻtrungvàvuitươi,nhưngtaođâucóvui vẻ trẻ trung gì như mầy biết. Bây giờ mầy gắng nghe chuyệncủatao.Taogiàrồi,bamươimấytuổirồicòngì, nhắcđếnmàphátsợphảikhôngmầy?Bamươimấytuổi mà vẫn còn "nguyên", mầy có thể tưởng tượng được không?Cáithời"tiếttrinhđánggiángànvàng"dãquarồi phảikhôngmầy?Phảichibamátaosinhtaolàmcontrai có đáng sống hơn không. Con trai bây giờ đứa nào cũng ngánngạiđilính,chúngnócócáilýcủachúngnó,nhưng taođãhailầnnộpđơnđinữquânnhânđềubịbamátao khám phá và ngăn cản hết. Mầy có nghĩ rằng con gái mà đilínhthìđãquá"chì"rồikhông ?Taokhôngnghĩgìhếtkhicóquyếtđịnhđó.Theotao,thà đi lính, rủi có trúng một viên đạn cũng còn có mùi có vị hơnởnhàkéolêchuỗingàyxếbóngnầy.Mátaocứgiục đibácsĩhòai,nhưngtaođâucóbệnhhọangìmàdi.Nội cái vụ uống thuốc ngủ không thôi cũng đã ngán rồi. Tao mấtngủrồ

hànhtrangcủamộtngườicongáiđể chờđợimộtcáigì. Vừa bỏ học tao đã nghĩ ngay đến việc sửa soạn đó. tao dọnmộtcănphòngnhỏphíasaunhàlàmchỗtậpthểdục. Bụng lớn tao tập bụng. cái cổ không tròn lẳn tao tập cổ, bước đi xấu tao tập dáng đi minh tinh màn bạc (tao có sắm một cái máy K-2). Tao tập bơi mỗi buổi sáng để tập cáingựclép,muanhữngmỹphẩmđắctiềntẩynhữngvết nhăntrênmặt.Kếtquảcũngcónhiềuđứacontraingắm nghénầynọ,nhưngtaothấychưađếnlúcphảichọnmột dứa nào cả. Cuối cùng , câu chuyện gái trai vẫn không đi tớiđâu,nhữngchờđợinhưsươngnhưkhói,chẳngđitới đâucả...Thỉnhthỏangnhữnglờithiênhạtrêuchọcđãgây nhiều căm tức tủi hổ tronglòngtao. Nhiều lần tao muốn khóat áo nhà tu quá mầy ạ ! Nhưng tu cái nỗi gì khi tâm hồntaođangráchrướivàmụcrãnhưvậy,làmsaochứng ngộđược.Hơnnữa,aiđitucũngthấtvọngvìtình,màcó nhiều người hướngđến những cõi miền thanh cao trong mụcđíchnầy. Thúyơi,mầycócáchgìgiúptaokhông?Dùsaomầy

nhưvậylàkhôn...

Ngày4-7... Thúythân, Trong một lúc không thể chịu đựng nổi những buồn nãn thúc bách, tao đã quyết định bỏ nhà ra đi vào ngày mai, buổi sáng. Tối nay ngồi viết cho mầy những giòng nầy với nhiều hồi hộp, âu lo. Thôi thì, nhắm mắt đưa chân...Taođiđâuchưatiệnnóingaychomầybiết.Cóthể tao sẽ viết thư tin mầy rõ sau, nhưng cũng có thể mầy chẳng nhận được tăm tích gì về tao cả. Mầy đừng trông chờ làm gì. Đã nghĩ rằng có một cánh cửa mở ra, là tao tuônchạykhôngcầnbiếtphíatrướccòncógìvàđằngsau cánhcửamìnhbỏlạigì.Ainóigìmặchọ,mìnhchịutrách nhiệm về cuộc đời của mình. Ra đi tao vẫn đau buồn mang theo hình ảnh ba má tao mấy chục năm nuông chiều,giáohuấncongáiđểsaucùngchẳngnhậnđượcgì hết. Tao lại còn đem đến tai tiếng cho nhiều người khác. Biếtvậy,nhưngtaovẫnnghĩtaođãtựépxáctukhổhạnh cả chục nãm rồi, nay hết chịu nổi. Đã đến lúc tao phải vùngvẫythóatramộtlần-lầnđầuvàcũnglàlầncuối! Nhưmầyhiểu,nhữngmụcnátxáotrộnởxãhộihôm

nay nhiều khi đã là ngõ thóat cho những đứa không có vốn mà vẫn đánh được canh bạc lớn của cuộc đời. Có lẽ chỉmộtmìnhmầyhiểutaokhitaonóinhưthế...Bâygiờ, mộtlà...,mộtlà... Nếu có dịp ghé nhà tao, mầy giải oan hộ cho tao với bamátaovàchoôngbàbiết,mộtngàynàođó,taosẽtrở vềquỳgốichịutộitrướcmặtôngbà... NhậtkýcủaThúyngày12tháng 8... Nhận được thư con bạn hơn tháng nay, không biết địa chỉ hắn để viết trả lời, buồn ghê. Chẳng hiểu hắn đã lêu đêu ở đâu rồi. Kịp đến chiều nay trên đường về nhà, mình vui mừng gặp lại cô giáo sư dạy mình kỳ trước ở Huế. Bất ngờ cô cho biết có thấy hắn đang cặp tay một thằng ngọai kiều đi nghênh ngang ở một khúc đường vắng.Côgiáođãlắcđầu...Gáinhàlành!Mìnhđãnghinghi, nay lại đúng phóc ! À, mà chắc gì hắn đã bất hạnh bằng cô...Hắnlàmmìnhsuynghĩnhiều...

Lão xáo từng miếng gổ trong đống cây ngồn ngang dưới gốcbụichuôi.Ánhnắngbựctứckhôngchiếurõbónglão xuống mặt vườn. Lão lầm lì , yên lặng xáo hết miếng gổ nầydếnmiếnggô’khác.Quăng mấy miếng gổchồnglên

thành đống,lão vươn người đứng thắng dậy, nắm chặt hai nắm tay nện phình phịch sau lưng . Một vệt mồ hôi từ chân tóc chảy tràn xuống trán, đọng lại trên hàng mi mắt , giỏ xuống khủyu tay xương xẩu. Lão huơ tay lên quệt mồ hồi rồi dứng thở thật mạnh. Lão chỏng nạnhlơ đễnhnhìnquanhbốn gócvườn.Từmộtgóctrời, tiếng máy bay phản lực gầm rú dữ dội xé nát khỏang không yên tĩnh. Lão ngẫng đầu lên, rồi lại cúi xuống , lôi góithuốclálậntronglưngquần,quấnmột điếu.Lãoung dung thè lưỡi quệt nước miếng lên đuôi điếu thuốc nhỏ bằng ngón tay út. Điếu thuốc dán tòng teng ở môi dưó'i, lão bắt dầu châm lứa ,hút. Lão hút thật ngon lành và say sưa ,hìnhnhưlãoxem đó làphẩnthưởngsaucơnmệt nhọc.Lãongồidựavàomộtgốccây,tiếptụcnhãkhỏi.Cô gáicondâulãobưó'cratừphíabếp:

-Chaxáogổchivậy? -Đóngbànthờ...

- Cha điên rồi há ? Cha không nhớ kỳ bác Tháo ớ Ruộngngòaisao?Khikhôngchạymuabátnhang về,kế bịchếtmộtthằngcon...Xuithiệtlàxui...

- Bậymi...

Lão chắng đếm xĩa gì dến nỗi nghi ngại cúa cỏ dâu. Cô dâuthấylãophớttĩnh,cũngchẳngcầnthắc mắcgìthêm. Cô trở vào sửa sọan bữa ăn tối Lão ném khúc tàn thuốc

xuốngđất,phũiđítdứngdậy,vào nhà,bỏmặccôngviệc lởdỡgiữasân.

Cô dâu chính là vợ người con trai độc nhất của lão. Anh ta đang là thành phần hiện dịch trong quân đội. Đănglínhtừthờichiếntranh ĐôngDươnggiữanămmột ngànchín trăm nămba,sau địnhxinxuấtngũvàonăm nămchínsáumươigìdóthìlạivỡracáichiếntranhViệt Namthê thảmnhưhiệnnay,thànhthửanhvẫntiếptục làmlính.

Sau bữa cơm tốì, cô dâu thường ngồi kế lão nghe mấy vụ chữi lộn lăng nhăng trong làng. Những chuyện nầy cỏ đều học lóm từ những bà bạn xómngòai.Lãongồinghe,thínhthỏanggậtdầuthíchthú vàchẳngcómộtlòinàođáplạicôdâu.Cókhilãocắtđứt câu chuyện một cách ngang xương bằng cách đứng dậy mở cữa ra ngòai. Vào giờ nầy thường khi bầu trời đen om. Lão nghe rõ trên thịt da cơn gió lạnh thổi từ cánh đồng mênh mông trên xóm. Hỏa châu phíanúiliêntiếptreolơlữnggiữakhôngtrungsángrực một khỏang lớn. Từng lọat súng nổi lên từng hồi đâu dó xua đuổi nhau qua màn đêm dày đặc, báo hiệu cho thấy dườngnhưdêmnàocũngcóphụckíchhaycônghãmdồn .Ngọnđènphathật lớnở phíaTâytừđàiradarMỹquét những vòng tròn bao trùm qua mấy ngôi làng xung quanh, ánh sáng chớp lóe từng hồiquamắtlão.Lão

láchmìnhkhói đámláthấymộtmản đènđiện rực sáng hàng trăm ngọn chi chít nhau giốngnhưmộtthành phố nổi trên đại dương hay một con tàu vĩ đại bó neo giữa ban đêm. Đài radarMỹnằmgiữamộtvùngruộng rộng lớn. Như một điểm chiến lược then chốt, nó kiểm sóattòanbộvùngnầy.Chínhngọnđènnầyđãpháthiện nhừng xê dịch bất thường của các tóan quân ma trong những đêm tối mịt , sau đó là những lọat súng nổ dòn đồngthờivớihànglọattrái sáng bắn tung lên. Đến khi im tiếng súng vànhữngtráisángphụttắthẳn,lão đinhninhngườitađãgiảiquyếtxongmộtcơngiậndử. Lão vòng xuống hè phía sau, tiểu, rồi dòm quanh quất. Khi trở vào, lão lẩm bẫm vài batiếng chửithềtụctĩu,đóngậpcửalềngiườngngú.

Một buổi chiều, chiếc trực thăng bay vù vù quanhquấttrênmáinhàlão.Mộtngườilínhđãđứngsẳn giữa sân vườn, cầm khăn tay vẫy làm hiệu. Chiếc trực thăng lượn nhiều vòng và saucùng đáp xuốngngay giữa khỏang sân lớn trước nhà lão. Hình như chiếctrựcthăngđãnhiềulầntảilínhhànhquânvàorừng rậm hay tham gia những trận đánh đẫm máu. Chínhcáithânmáybayloanglốnhữngchứngtíchsaukhi lâm trận đã tố cáo những kết luận nầy của lão. Người lĩnh đến mở cứa máy bay. Một chiếcbăng-ca dựng cái xác chết lạnh ngắt dược bao phú bằng lớp

poncho Khi chiếc băng-ca được hạ xuốngđất, một lọat tiếng khóc xé ruột bỗng nhiên òa vỡ.Tiếng khóclãonhưbịmộtcondaocắtđứttừngkhúcruột. Lào quờ quạng bước tới ngồi cạnh chiếc băng ca. Lão dưa tay lần mò kéo lệch tấm poncho đế nhìn mặt người con lầncuối.Bàntaylãorunruntronglúctiếngkhóclãodồn dập, dồn dập ngất lên từng hồi ghê rợn. Lão vuốt ve cái xác lạnh giá , cùng một lúc với đôi mắt âu yếm nhìn khuôn mặt bất dộng trắng dẽ cúa con. Lão lay động xác con.Lão muốndánh thứccái xác dậy.Lãomuốnnó phái cứ động mở mắt nhìn lão. Nó phái nhìn thấu trong tận cùng tâm can tan nát của lão để hiểu thế nào là nỗi đauđớntộtcùngkhingườichabịmất đingườicontrai yêu quý độc nhất. Bàn tay lão cứ run rẩy sờ sọang vô hồn.

Ngangmộtlỗthũngtrênbụngxáccon,lãongưngtay lại. Bây giờ lão khóc lớn hơn. Tiếng khóc lão kéo dài lê thê áonảobằngnhữngtràngkể lể đámma... Đạilọai, lãonhắclạitìnhchaconhămmấynămnaycủalãothiêng liêngnhưthế nào,lãocưngconkhônggìdiễn tá dược, thế mà trước mắt lão bây giờ , mộtthằngchó đẻ nào đó đãtogan dámbắnthũngruộtcontrailão.Nó đã vinh viễn bó lão ra đi...Lão càng kế lế thì tiếng khóc cúa những ngươi thân sơ càng bi thám hơn , nhất là cô dâu lão.Côngồigục đầukhócngất, hai tay bưng vạt áo lau

nưó'c mắt không dám nhìn vào cái xác bất động của chồng.Cô cũngkể lểđauthươngkhôngkémlão...

Chiếc trực thăng lại vùn vụt lao đi sau khi một người lính ngỏlờianúilãovàcôdâu.Xómgiềnggóptaygiúplăochôncất ngườicon.Chừngthángsau,lãochophépcôdâuvềnhàchamẹ đẻ, muốn tục huyền thì tục, như lời lão nói. Lão tức giận bán đứtcănnhàvà sở vườn. Người ta không hiếu lão sửa sọan điđâu...

Chú Năm giàu có bậc nhất trong cái làng nằm giữa đồng hoangcỏcháynầy.Ôngchađể lạichochúmộtcơnghiệp khá lớn . Gia đình chú sống yên ổn và điều hòa như con đường xe lửa - con đường thẳng tắp nằm cô độc trên luống đất cao và ngự trị một cánh đồng lúa bao la, vắng vẻ. Người bạn trung thành nhất của chú là con Nghé , một con trâu giúp chú kiếm lợi từ nhiều năm nay. Con Nghé sống ngoan ngỏan với gia đinh chú Năm và ý chừng tâm hồn nó cũng ưa yên ổn như tâm hồn của những người dânquêViệtNam.Nócómộtsứcmạnhtiềmtàngẩn giấu trongcáilớpdakhônắngvàchỉbiểulộsứcmạnhấykhi cóaitấncôngmình. ĐiềuchắcchắnlàconNghécótìnhcảm.Chínhnóđã biếtbuồnkhivắngchủvàtừngkhóckhi đồnglọaibịgiết. Khôngphảitiếngkhócnóbậtnãyâmthanhgâyxúcđộng lòng người. Nó đứng một mình, đôi mắt đỏ ngầu không nhấpnháyvàtựnhiênmộtgiòngnướcmắttừtừchảyra một cách êm dịu và rất buồn. Ngày mà người bạn đồng chuồngvềtaylãoChắc,Nghécũngbuồnnhưthếgầnmột thángtrời.Hơnaihết,chỉmộtmìnhchúNămhiểuNghé.

Muốn nó làm những công việc nặng nhọc, chú Năm không bao giờ đánh đập hất hủi và khinh bạc nó. Nghe mệt,chúcho nónghỉngay.Nghéđangthởdốcgiữanắng cháy, chú Năm tát ngay vào mình nó những gàu nước mát.Chúcònbiếtrõnócótínhliềulĩnhbạtmạng.Nếuđã quá mệt sức mà vẫn buộc nó làm việc, Nghé sẵn sàng nằm lăn ngữa ra, chỗng bốn chân lên trời như kêu gào năn nĩ. Không bao giờ chú Năm lại ngớ ngẫn đẩy Nghé vào một tình huống nổi điên lên như vậy. Chú đã từng dịudàngdỗngọtNghébằngnhữngcáivuốtnuôngchiều, cảmthôngthươngmến.Nhờđó,con NghéđãmanghếtkhảnăngragiúpđỡchúNămnhưmột lờiđềnđáp "...MìnhítruộnghơnthằngNăm,conMộtcủamìnhmạnh hơn , lại cày ít hơn con Nghé cuả hắn... Mình khai thác chưahếtkhảnăngconMột...Pháikiếmthêmruộng.Mùa nầytrờitốtcó mòiănlàm..." Lão Chắc ngồi suy tính thiệt hơn . Điếu thuốc cẩm-Iệ lãocầmtrêntayhồilâu chưađượcchâmlửa.Bộrâulão khẻrungtheonhữngcáigậtđầuưngýcủalão.Hìnhnhư lãođã tìmraphươngkếlấyruộngchúNăm. Trước kia lão Chắc nghèo "mạt rệp" làm thuê làm mướn để nuôi thân. Lão cam chịu sô" phận và bằng lòng sống như thế trong một thời gian dài, nhưng trong thâm tâm lão lúc nào cũng mang theo cái giấc mộng điền chủ. Lão kiênnhẫn,hyvọngchờsựthànhhìnhcủagiấcmộngkia.

Lão chỉ mongcó vài ba sàođấtlàm của và một contrâu khỏeđểcày.Nhữngaoướcnhỏbélãodần dầnthựchiện dược.Quanhiềubiếncốxãhộixẫyra,giữalúcmọingười chạy giặc lánh thân, lão Chắc dững dưng xông pha giữa lànmưađạnđểhôicủa,chụpgiậtcủarơicònsótcúahọ. Lãođitừlàngnầyđếnlàngkháckiếmđàonhữnghủbạc nénngườitachôngiấu,gomgóp nhữngvậtdụngbỏrơi. Một thời gian sau, khi đứa con lớn của lão lên hai mươi lãođãcósẵn trongtaymộtcơnghiệpkhávữngđưalão lên hàng trung nông. Từ một người làm thuê, không có cục đất quăng chó, lão trở thành một người giàu có thứ haisauchúNămởlàngnầy. Lòng tham của lão càng lúc càng lớn mạnh theo cái mớ tuổichồngchấttrênđầulão.Lãotintưởnglãocóthểlàm đượcnhữnggìlãomơước.Bâygiờướcmơcủalãocứnở lớnra.Lãomuốncóthậtnhiềuruộngvàtrâukhỏe.Không ai đáng cho lão dòm ngó hơn chú Năm. Chú Năm nhiều trâuruộng,nhưngđãđếnhồisuysụp.Chínhchú đãbán conMộtcholãoChắccáchđâykhônglâu.Nhiềulầnlãogạ mua hết trâu ruộng chú có, nhưng bao giờ chú cũng từ chốikhéođểkhônglàmmấtlònglão.Tuyđanghồixuống dốc,chúNămvẫnnghĩđếnmộtngàynàođóchú vẫn có thể chiếm được phần đất lão Chắc hiện có, phần đất lão đã mua lại của những người sa cơ thất thế trong làng.BánconMộtcholão,chúNămtừđómangtheomột nỗibuồnquálớn.

SứcmạnhconMộtđứnghàngvôđịch,đánhrấthăng và lẩn nào cũng thắng. Chỉ một lần sơ ý trong đòi, nó bị đốĩthủ"húc"sừngvàomắttrái.CáibiệtdanhMộtámchỉ con mắt lộn tròng của nó. Nó bắt dầu trở nên nóng nảy nguyhiểmhơntừđó. CũngnhưNghé,daconMộtđenlángvàcăngđầynhờ mộtkhốithịtbéobỡngonlànhchứaởbêntrong.Lúccòn ở chung chuồng , Một và Nghé tỏ ra rất thương yêu và quýmếnnhau.Nhữngbuổichiềurađồnggậmcỏ,lũmục đồngvẫnthườngnghetiếngconMộtgọiđàncon Nghé khi cả hai cách nhau một khỏang xa. Vào lúc chiều xuống,dướiánhmặttrờiđỏchóinhuộmkhắpcánhđồng rộngvànhữngcơngióchiềulàmrungđềunhữngngọncỏ đan nhau trên các nấm mộ, con Nghé và con Một nhảy lồnglộnđuổinhauđùagiỡnnhưhaianhem.Mỗilẩnđi đâu,thằngbéchăntrâucũngngồitrênmìnhconMộttay cầm dây thừng dẫn con Nghé theo sau.Con Nghé đưa mõm"cà"nhẹsauhaibờmôngconMộtrachiềuâuyếm thươngyêu.Chúngsốngvớinhaubằngmộtthứtìnhruột thịt . Chúng từng thay phiên nhau làm việc, tạo cho chú Nămnhữngmẫulúanặnghạt,nhữngniềmvuiđượcmùa. Một ngày kia nễ tình lão Chắc , chú Năm bán lại con Một vớiđịnhýsẽnhờlãogiúpmộtvàiviệcnhỏsaunẩy.Con Một theo lão Chắc ra đi, bỏ lại con Nghé sống với chuỗi ngày buồn tủi. Từ đó, tuy cả hai cùng ăn chung trên một cánhđồng,cảhaicùngdomộtmáuhuyếtsinhra,nhưng

vì cả hai đã thuộc về hai chủ , nên khi thấy nhau chúng nhưđuimù,thươngnhaumàvẫnnhưthùnhưghétnhau. Thậtra,khôngdễgìtrongtâmtưởngconMộtconNghé có thể thay đổi mau chóng như thế. Chúng hờ hững vói nhauvìchủ củachúng muônthế.Chínhlão Chắc đãngồi hànggiờbênkhóithuốccấm-lệ,nghĩđủphươngkếlàm giàu... Lão Chắc sắp sẵn một ý định và chỉ chờ cơ hội thực hiện. Trước hết, lão tìm cách ngăn chặn sự gần gủi thương yêucủahaicontrâu.LãoluyệntậpconMộtđến hồithuầnthục.BâygiờlãocóthểsaikhiếnconMộthành độngbấtcứđiềugìlãomuốn.

Lão Chắc đứngdậy,trầm ngâm mộtlúc, lạiungdung châmlửahútthuốc.Lãogậtđầucườikhóaitrámộtmình và lầm bầm : con Một sẽ "tán" tan xương con Nghé. Mùa nầy coi chừng ruộng thằng Năm bỏ hoang. Thôi , con ơi, hãynhườnggấpcho"qua"mộtmẫuđấtđi... *

Một cuộc "trâu đánh" diễn ra ác liệt giữa con Một và con Nghé vốn là hai anh em chung chuồng với nhau. Chính lão Chắc đã gây ra cuộc chiến nầy. Vắng Nghé đã quá lâu, Một không còn nhận ra được ai là bạn ai là thù. VừakhithấyconNghé,lãoChắcthảconMộtra.Lãovừa hạ lệnh vừa kích thích con Một khai chiến. Từ công phu khổluyện,conMộtđãthihànhđúngtheolờixúibiểucủa

chủ... Con Nghé đang chôn bốn chân dưới vũng bùn, miệngthongdonggậmcỏtrênbờvũng. Bịmộtvốbấtthầngiángmạnhlênđầu,conNghénghiêng mìnhchóangváng.Nókéochântrướclênlấythếtrảđũa đúngvàolúcconMộtdùngsừngtántúibụivàomìnhnó. Đã thất thế, còn gặp địch thủ tấn công tới tấp, con Nghé mấtthăngbằngnằmlăngiữavũngbùn.ConMộtlấytrớn, hạ những đòn độc hiểm vào mình con Nghé. Con Nghé chỗng bốn chân lên trời, lăn mình qua lại đau đớn trên vũng bùn nhầy nhụa. Những tiếng ọt...ọt... phát ra từ cổ họngnónghephátsợ. Thằng bé chăn trâu cho chú Năm sợ quá, khóc thét lên. Nó hỏang hồn chạy băng qua cánh ruộng về báo tin nhanh cho chú Năm. Thọat đầu lão Chắc cười thỏa mãn, đến khi con Nghé mình mẫy mang dầy thương tích, lão khôngdámkéodàitìnhtrạngđó,sợcóchuyệnnguyhiểm hơnxẫyravớichúNăm... Cái cán tre dài có một bó rơm cột chặt trên đầu cán hồi lâu vẫn còn bất động trên tay lão. Lão nghĩ, những vết thương trên mình Nghé cũng đủ cho lão thực hiện ý muốnmình.Lãohạcáicántredàixuồng,móctúilấyhộp quẹt châm lửa đốt rơm, ngọn lửa bắt cháy phừng phực trênđầucán.Lãocầmđầucánkiađưanhẹbólửavàođít conMộtđểgiảiquyếttrậnchiến.ConMộtgiậtmìnhquay lui nhảy ra xa khi bị ngọn lửa nung vào đít. Hình như khôngchịuđượcnhụcnhả,conNghécốvùngdậytìmđối

thủtrảthù.Nóchậpchữngbướctừngbướcnặngnề.Lớp bùnbámquanhnhuộmkhắpmìnhnómộtmàuvàngướt sũng. Cái vũng bùn dùng làm chiến trường đã bị vấy nát tantànhnhưmộthìnhảnhđauthươngtangtócnhất. Sau khi thở được vài hơi lấy sức, con Nghé mở mắt nhảychồmđếnphíaconMột.Cuộcchiếnbâygiờdiễnra trênđấtbằng.Nghecótiếngchânđuổisátmình,conMột quay lưng thủ thế. Con mắt lộn tròng của nó lúc nầy không có gì trông khủng khiếp hơn. Con Nghé đang đà xáp chiến, gặp phải con Một sẳn sàng ứng chiến, nên khi vừa đụng nhau, một tiếng " choang" vang lên ghê rợn tưởng như cả hai đều tan xương nát thịt. Rồi một chuỗi âmthanhlỏangxõangnổilêntiếptheo...Chúngquậtnhau điêncuồngkhôngkểgìthươngtíchđaubuốttrênmình... Tiếng sừng chạm nhau lỏang xỏang, tiếng chân trâu đạp túibụixuốngđất,tiếngnguờilahétkinhhãi,tấtcảlàmột cảnh hỗn lọan dữ dằn nhất. Lão Chắc không còn dám nung lửa vào đít con Một, có lẽ lão sợ con Nghé đạp bấy thịt. Vừa lúc đó chú Năm cũng từ nhà hớt hãi chạy ra, đứng gần lão Chắc. Chú nghẹn ngào nhìn trận chiến, khôngnóiđược lờinàovớilão.Một cáigìđósôi sụccồn càotrongbụngchú... Đánh nhau chừng mười phút, con Nghé yếu thế mở mộtđườngmáuthóatthân.LậptứcconMộtbồingaynó một vố như trời giáng xuồng gần hai mắt. Gặp phải một sức nạy và tán quá mạnh, cái sừng trái con Nghé lìa ra

khỏiđầu...Nóthuhếttànlựccònlại,"quật"mộtđònsấm sét trúng ngay vào mắt phải địch thủ rồi nằm lăn ra đau đớn. Vậy là, thêm một mắt nữa lộn tròng, con Một điên cuồng nhảy quờ quạng tìm con Nghé. Nó dập bốn chân nặng nề lỏang chõang trên một lộ trình mù. Thấy thế, người ta chạy tránh con trâu điên như tránh giặc, người talacứuomsòmnhưcảnhtànphácủađạnbom… Chú Năm đau lòng nhìn con Nghé thoi thóp trong từnghơithở.ChúquaysanglãoChắctáóan.Lãoimlặng và cũng đau buồn khổng kém chú Năm . Lão nhìn bóng conMộtđangnhảykhuấtđằngxa...Cảhailạinghẹnngào nhìnnhauthởdáingaongán...

TRẮNGĐEN (3-12-1969)

GởicôDụcÁi, tácgiả"NhữngNgọnLửa", Đầutiên,chúngtôixingởinhữngmếnmộnầyđếnvăntài cô. Chúng tôi chỉ là những sinh viên được may mắn đọc tác phẩm cô. Cùng mang một chí hướng, một ước mơ và một đau xót, khi nghĩ đến những người bạn đang thay nhau nằm xuống vì cuộc chiến, một thế hệ trẻ thành thị đang đua nhau tìm những mới lạ trong nếp sống băng họai, nguy cơ tan rã của khối dân tộc nầy đang tới gần, chúngtôigởithưnầyđếncô.Tháiđộchúngtôikểracũng bấtcôngđốivớicô,nhưngbiếtsaohơnkhinhữngngười có trách nhiệm đã thành ra vô trách nhiệm. Cái gì giữ đượctruyềnthôngdântộc,vunbồi đờisốngdântộc,nếu khôngphảilàvănhóa. Người làm văn hóa có ảnh hưởng lớn nhất đến số đôngquầnchúnglàai,nếukhôngphảilàvănnghệsĩnhư cô? Lực lượng cốt cán tạo nên sức mạnh một quốc gia ngày mai,thế hệthanhniên hômnayđangbịthứvũkhí rungủtinhthầnxôđẩyxuốnghốacideđólàthứsángtác theokiểucôviết Cô cho phép chúng tôi khỏi phải tóm tắt dẫn chứng nhữngchitiếtđồibạitrongtácphẩmcô.Chẳnghạncảnh mộttênMỹdađenởtrầntrùngtrụcđanghànhđộngsinh

lý trên mình một cô gái Việt, hoặc tình yêu của một cô giáo từng trải yêu đương ngang ngữa với một thằng học tròmấtdạy... Bởivìđókhôngphảilà nhữngthứcầntiêuhóatrong xã hội chúng ta. Xã hội chúng ta còn thiếu quá nhiều những nhu yếu tối thiểu của một đời sống trung bình về mọimặtvậtchẩtlẫntinhthần.Vớivăntàinhưcô,chúng tôirấttiếccôđãphụcvụchonhữngngườiănnorữngmỡ trongcácmôitrườngtốitămbẫnthỉu.Sángtácphẩmcủa côtòanlàthứxaxỉphẩmcungcấpnhữngmónănđộchại cho mọi lứa tuổi rất cần môi trường lành mạnh. Cô uốn nắn ngòi bút thật bay bướm, khắc chạm những thú tính con người bằng lá bùa văn nghệ, thử hỏi đó có phải là nghệ thuật hay không? Dù cô có quan niệm nghệ thuật thế nào đi nữa, nghệ thuật muôn đời vẫn dẫn dắt quần chúnghướngtớicáiđẹp,mộtcáiđẹpviếthoa.Chúngtôi rấtnghingờcáiđẹptheoquanniệmcô. HiệngiờtácgiảDụcÁiđangnổitiếng.Mặttráixãhội nào cũng có thứ cặn bã đục ngầu sẵn sàng cuốn trôi nhữngconngườiưangụplặntrongđó.CôDụcÁiđãvinh quang, đã nổi tiếng, khinh bạc bất cần đời ở trong đó. Chúngtôithấykhóchậnđứngnhữngviệclàmđãđưamột ngườiđến"vinhquang". Tại sao chúng tôi phải viết thư nặc danh? Chúng tôi khôngcóchínhdanhvìchúngtôikhôngmuốnkêugàocô

vấnxétlươngtâm.Chúngtôichỉmuônralệnhcôphảilên tiếng tự kiểm và thu hồi những sáng tác cô viết, không được mang ra phổ biến trong quần chúng. Chúng tôi không dại gì nói nặng nói nhẹ tác phẩm cô trên mặt báo như nhiều người có "tâm huyết" thường làm, vì đó là những hành vi có tính cách pháp lý, nhưng không hiệu quả, một hành vi quảng cáo không công cho cô. Bằng chứnglàsaumỗibàibáolêntiếngkêugào,xỉvãmộtvăn phẩmđồibạicủacô,chúngtôilạinhậnracôsửasọancho tái bản cuốn sách bị xỉ vã. Tác giả bài báo đã nhận được mộtkếtquảtráingược,phảntácdụng:thayvìchậnđứng một tác phẩm có nội dung xấu, tác giả đã vô tình hô hào quảngbánó.Rõràngkhôngdễ gìlàmchocôtừbỏnhững "vinh quang" đang tiến bước. Những người có lương tri tin chắc cô cũng như họ, nên có thể dùng lời lẽ trình bàyđể làm rung lên những âm thanh trong sáng trong tâm hồn cô. Nhưng, như một nhân vật trong Những Ngọn Lửa đã phátbiểuthaycô“Tôiđãnói,ôichẳngcầnaidạydỗ hết, biếtrồi,khổlắm... Đừnglàmthầytôinữa.Tôisốngchotôi,cáigìtráivới ý muốn tôi sẽ không thể làm lay chuyển con người tôi được." Vâng, chẳng có gì lay chuyển được cô. Chúng tôi mong rằng cô sẽ giữ lập luận nầy mãi, ngay cả khi hậu quả xẫy đến cho cô thật "đáng tiếc". Chúng tôi sẽ hành động, hành động của chúng tôi có thể thiếu tính pháp lý.

Đây cũng là lý do khiến chúng tôi không muốn dùng chính danh. Chúng tôi chỉ nhân danh một lý tưởng văn nghệtrongsáng,ratayhànhđộngbằngbạolựcnếucần. Côđừngnghĩrằngchúngtôihènnhátchỉdámratayđối vớimộtnữvănsĩsứcyếuthếcônhưcô.Không,côlàmột trong những mầm mống phát xuất dơ bẩn độc hại nhất trongcáixãhộikhốnnạnnầy.Nhấtđịnhphảilọaitrừ.Cô xứng danh là chứng nhân thời đại để cố tình khai thác cuộc sống đĩ điếm dưới mọi hình thức và ở mọi nơi, còn xem đó như một phương tiện giải thóat tốt đẹp cho nhữngbà,nhữngcônàomuốnsốngchoraÂuMỹ.Tụinó "làmtình"mạnhlắmhãcô?Côđãdiễntảhànhđộngđó của thằng Mỹ đen, mới nghe qua như là vũ phu, nhưng thậtralàmột hành động đã đem đến thỏa mãn hòan tòan cho những bà,nhữngcônàođượchắn"mần"nhưvậy. Vì sao ? vì cô cũng muốn được như vậy. Rồi sau đó, bọn cô chán mứa, khinh đời... Cô dụ luôn độc giả cô vào cái loạncuồngpháhọaiđó.Côđãthấytáchạinhưthếnàodo sáng tác phẩm của cô chưa? Chúng tôi xin kể lại sự thật dưới đây để chứng minh cái gọi là "giá trị thật" do cuốn Những Ngọn Lửa của cô tạo ra. Lúc còn học trung học, chúng tôi được biết một thằng đầu sỏ du đảng Xóm Lò HeoGiađịnh,đãcónhiềuthànhtíchbấthảo.Saunầyhắn làmviệcchomộtsởMỹvàlàmquenvớimộtnữsinhcon nhà có giáo dục mà chúng tôi biết rõ. Lần đầu hắn bắt

chuyên với cô bé bằng cách mượn cuốn truyện cô bé đangcầmtrêntay.CuốntruyênnầychínhlàNhữngNgọn Lửa củatác giảDụcÁi. Côbéchắccũngđãđọckỹcuốn truyệnvìbìasáchđãnhầunát.Nơilàmviệccủathằngdu đảng là một phòng kín đáo có gắn máy lạnh sạch sẽ. Mượnđượccuốntruyệnhắnbảocôbémộttuầnsaughé chỗlàmviệc,hắnsẽtrảlại. Một tuần sau, cô bé đến hắn tiếp đón rất niềm nở và dần dần khơi dậy cốt truyện sôi nổi vừa đọc xong trong Những Ngọn Lửa. Cô bé từ vẻ rụt rè e lệ,được thằng du đảng đưa lần vào không khí "cởi mở" , "đợt sóng mới" giống hệt trong truyện cô. Và cũng do cô bé đã hấp thụ mộtcáchsâuxatưtưởnglãngmạnphóngtúng(vàbỉổi) củatácgiảDụcÁithểhiệntrongtácphẩm,màlâunaytư tưởngđóbị dồnnénngộtngạtchưa cólốithoát,bâygiờ gặp thằng du đảng mở lối, hai đứa đã thực hành rất "cởi mở" và dữ dội ngay tại phòng làm việc giống như hành động của cô Tuyết do nhà văn Dục Ái phác họa trong truyện.Thằngduđảngmấtdạyđãoangoangkểlạichiến tíchchothiênhạbiết,thậtlàkhốnkhổkhốnnạnchocon bé.Thếmàconbévẫnlìlợmđilại khôngbiếtbaonhiêu lần với thằng du đảng, "chì" đến nỗi với sức vóc Việt nam không còn đủ kích thích nó nữa. Thằng nầy cũng chán luôn, không ngần ngại giao con bé cho một người Mỹ đồng hành. Thế là con bé có dịp thực hành đọantìnhdâmlọangiữaMỹkiềugáiViệttrongtruyệncô.

Từđó,conbésinhrachánngấycuộcsống,liềulĩnhtrong gia đình, bừa bãi ngòai xã hội. Và bây giờ “cô nữ sinh" đanglàmgìcôDụcÁibiếtkhông?Nóvẫncòncắpcặpđến trường,trờiạ.Conbéđãthayđổitrangphục,trátsontrát phấn,đinghênhnganggiữaphố,nócònlàmthêmnghềgì nữachắcaicũngbiết...Vànókhinhngười,bấtcầnđời,coi dư luận là một thứ nọc rắn y hệt như nhân vật Tuyết trong Những Ngọn Lửa. Chúng tôi được biết người nữ sinh nầy con nhà khá giả say mê đọc sách. Nếu trên thị trườngkhôngcólọaisángtácmấtgốcđồibạikiểuNhững NgọnLửacủatácgiảDụcÁi,chúngtôitinchắcngườinữ sinh kia không thể nào là nạn nhần đau đớn của xã hội nầyđược.Côsẽbảonhữnggìthốithaphânhóahỗnlọan hôm naychỉlàhậuquảcủamộtđấtnướcchiếntranhvớitrăm ngàn thứ lai căng dơ bẩn xâm nhập vào xương tủy quê hương. Chúng tôi không phủ nhận điều đó, nhưng với ai kia, chứ với nữ sinh mười lăm mười bảy như cô bé kia, đâu dễ dàng bị xô đẩy xuống hố nhanh chóng như thế được. Mà bị xô đẩy bởi ngòi bút vẽ vời dẫn dụ hấp dẫn của nữ văn sĩ Dục Ái là điều quá tàn nhẫn... Phim ảnh và hòancảnhchungquanhkhêugợivàkhíchđộnglạiđược trangbịthêmtưtưởngsônglụnbạiphóngtúngthìkhông gì có thể ngăn chặn một cô bé "vượt rào". Hơn nữa, con bé kia làm sao thấy được cảnh "làm tình mạnh quá" của một thằng Mỹ rừng rú với một con điếm thúi là Tuyết

trong Những Ngọn Lửa. Rõ ràng cô Dục Ái đã trợ lực mạnh mẽ, vẽ đường cho hưu chạy với một hiệu suất cao như vậy! Con bé kia làm sao mtưởng tượng ra mối tình của một cô giáo đạo hạnh với thằng học trò mất dạy của mìnhnếukhôngcónữvãnsĩDụcÁiđãtừngphântíchchi tiếttrong một tác phẩm trước đây? Những gì người có lương tri muônchônkhuấtđểtránhlâynhiễm,thìcôDụcÁilạiđào xớilêndiễntảthậtkỹđểcâukhách,tronglúccóbiếtbao điềuđángnóiđángviếtthìcôlạilờđi(vìthiếucảmhứng chắc?).Chúngtôiyêucầucôphảitiêuhũyngaynhữngtác phẩm cô đã gieo rắc nọc độc ra ngòai. Muộn còn hơn không,đểlàmgìcôbiếtkhông?Đểlàmgươngchonhững ngườikhácrắptâmtheobướcchâncô. Đâycũnglàmộtyêucầucủachúngtôimuốnlọaitrừ hiện tượng khai thác đến cùng những khóai lạc đam mê củatuổitrẻmàkhôngcầnbiếtđếnhậuquảcủanó. Thứ nhàvănvôtráchnhiệmnhưcô,theochúngtôibiết,hiện cóđầyrẫychungquanhchúngta.Nhưchúngtôiđãnóitừ đầu,chỉmạnhtayvớicô DụcÁicólẽ khôngchínhđáng. Chúng tôi biết rõ điều đó. Nhưng biết đâu cô sẽ trở nên nổi tiếng hơn và được người khác kính trọng ở một tư cách ngược hẳn trước kia sau khi cô nhận được bức thư nầy...Chúngtôiđangchờcôtrảlời.

TRẦNPHONG

Đăng trên báo Tiếng Nói Dân Tộc ngày 12-5- 1969. Lưu ý bối cảnh viết truyện ngắn nầy vào thời điểm 1969

ổtbảytám thángdàimongkịpngàyvềnước. Dollar sẵn sàng tặng không cho Simone Tuyết miễn sao bắtđượccôbồháchrarít,thếlàđủchoBoplắmrồi.Thật tình mà nói Simone Tuyết chẳng thua kém ai. Người yêu ởnướcmẹcủaBopsovềsắcvócdángđiệuvàcảtrìnhđộ văn hóa dều kém xa Simone Tuyết một trời một vực. Cô nàngnầydadẻsầnsùitrêntừnglỗchânlông,sắcvócthì thô kệch xấu xí không thể so sánh gì với Tuyết. Miss Tuyết vừa kín đáo thùy mị, nhưng cũng không kém dữ d

tbàiânáinồngnànđánggiábạctriệu.Không trách gì Bop hấp tấp sung sướng mỗi lần đến thăm mẹ conTuyết. Thực sự chỉ có trời mới biết Bop có thật lòng yêu Tuyết đúng nghĩa một tình yêu hay không, nhưng chắc chắn bước đi lổm xỗm vội vàng của Bop cũng nói lên được một điều rất chân thành: Bop thương thằng bé lai, conanhvớitấtcảlòngmình.Nhưthếđủrồi.RiêngTuyết, ngườitavẫnnghingờ(khôngbiếtBopcóởtrongtrường hợpnầy?)nhữngcâunóiđãibôichớtnhả,mềmngọtcủa nàng.Bằngchứngrõràngnhấtlàkhỏantiềnphảichitiêu vào vụsinh nỡ

cái rất đáng yêu: sinh dưới nầy phòng hạng hai em còn khôngmuốnnữalà!Yêuanh,emrấtngạitiêuphítiềncủa anh! Đó là giọng điệu của quỷ sa tăng. Phòng hạng hai trong một nhà hộ sinh sang trọng nhất Saigon đối với Tuyết cũng thơm quá rồi. Tuyết nghĩ, nằm sinh hạng hai như vậy mỗi ngày nàng có thể móc hầu bao anh chàng Bop nhiều lắm rồi. Nằm chung dãy phòng với các phu nhân ông tướng nầy ông tổng nọ chỉ tổ làm tên Bop nầy đểýrồisinhratínhtóanchắtbóphạchxáchlợilộcgì. Khi Bop mở cứa vào phòng, Simone Tuyết đang ôm thằng con của anh ngủ. Bop mĩm cười sung sướng, ồ mẹ connóngủngonquá.Anhkéonhẹchiếcghế,ngồichờvẻ nôn nả. Tuyết trở mình yếu đuối và từ từ mở mắt. Hai ngươi nhìn nhau, cười. Bop cúi xuông hôn nhẹ lên má Tuyết.Tuyếthỏi: - Anhvàohồinàovậy? Khôngtrảlời,

- Emđặtchứ!

Tuyếtnóichoquachuyện: - Anh đặt đúng hơn . Nhưng nhớ kèm theo một chữViệtsaucáitênMỹcủanó!Bopgậtđầu,bắtquamột chặng suy nghĩ mơ hồ khá lâu. Khi đứa bé dụi mắt o oe, Bop chăm chú chờ nó trở dậy. Anh nhíu nhẹ mắt chừng như muôn nói với Tuyết để anh được phép ẵm thằng bé trêntay. Tuyết vẫn nằm yênkhi Bop cúixuốngbưngnổi đứa bé lên cao. Nó ré lên một đợt rồi nằm yên như đất trong vòng tay Bop. Bop hạ đứa bé xuống sát mặt, nựng nó thật thiết tha. Thằng bé tóc vàng óng , mũi lõ, da vẫn cònđỏhồngtrongsuốt,hứahẹnmộtvócdángđẹptraisố dách. Bop cảm nhận một sợi dây hạnh phúc nối liền hai cuộcđờigiữaBopvàTuyết.Anhcũngcảmnhậnsựkhác biệt giữa thời khắc nầy với giây phút mà cơn nóng dục tình đốt cháy cơ thể anh khi đứng gần Tuyết trước đây. Trướcmặtanh,thờigianđãcấtgiấuvẻđẹpphầnsonrực rỡ kèm theo nét kích động thân xác của Tuyết trong lúc sinhnở,thayvàođólàmộtngườimẹdịuhiềndễchịu. Cái duyên ngầm đậm đà cộng với vẻ tinh quái đáng yêu trên khuôn mặt Tuyết vẫn chưa

tứ,tiếptheolàmộtcáihônnồngấmlêntránTuyết. Tuyếtcóvẻxúcđộng,mộtniềmxúcđộngthậtđầmthắm. Trướckhirờikhỏiphòng,BopâncầnhỏiTuyết: - Khinàoemrakhỏiđây? - Chừngnămngàynữa. - Emcóthểnằmluônmộttháng.Anhsẽlohết. TuyếtlạinhíchnhẹmôilườmngúytBopkhiếnanh chàngkhôngcáchgìrờiTuyếtđược.Gặpnhữngdịp nhưthế,TuyếtthườngbàychuyệnlắctúiBop, nhưngbâygiờTuyếtkhôngđểýtới,imlặng.Bopra dấutạmbiệt,bướcnhanhrakhỏiphòng. - Khinàoemrakhỏiđây? - Chừngnămngàynữa. - Emcóthểnằmluônmộttháng.Anhsẽlohết. Tuyết lại nhích nhẹ môi lườm ngúyt Bop khiến anh chàngkhôngcách gìrời Tuyếtđược. Gặpnhữngdịpnhư thế,TuyếtthườngbàychuyệnlắctúiBop,nhưngbâygiờ

vàngthậtlớn,mộtchiếcnónvàmộtđôi guốc mộc. Nhìn những thứ nầy ai cũng tưởng anh mang tặng cho người nào đó bên Mỹ, nhung không ngờ chính anh đã đem xài ngay lúc đó. Anh mặc chúng vào, di nghênh ngang giữa phố đông người ra chiều khóai trá. Những cặp mắt nhìn anh quái lạ không thể tưởng. Bon connítgiữađườngchạybusauBop,đuanhaucườingặt nghẽo. Anh thì sẵn sàng cười đáp trả vô tư với chúng hoặc bất cứ ai trên dường phố. Người ta không hiểu tại saoanhchàngBopnầylạivuimừngnhảymuátưngtưng lênnhưmộtthằngkhùng.Chỉmộtmìnhanhvàđồngbạn anhhiểuđiềunầy.

bạn em theo chồng qua Mỹ (chồng người Mỹ) gởi thư về khuyênemtuyệtđôikhôngnênđi.Bọnnókhóclócđòivề VN, nhưng không có vé máy bay... Chắc anh thông

chủ:hãycầunguyênchokẻthù. Những ngày nằm trong sự an nghỉ tuyệt vời nơi dưỡngđường,Thảođãhọcđượcđiềuđó.Chàngbìnhtĩnh và cố gắng vận dụng can đảm phác họa một sự bắt đầu trở lại cho đời sống. Đời sống của thằng một chân què quặt hẳn phải khác xa một đứa lành lặn sẵn tiền no say rỡnmỡ. Có lúc chàng khóc, khóc như một đứa trẻ, rồi chợt nghĩ lại,Thảoimbặt(khóccũngbằngthừa,vìnếutiếngkhóc có một hiệu lực nào đó, chàng phải khóc đến suốt dời trongtừngkhắcgiâyđồnghồ).Thảotựbảo,phảicanđảm bước vào đời lần thứ hai. Cuộc tái tạo nầy sẽ què quặt theochiếcchâncưangắnđuđưabấtđộngnếuThingười yêuchàngquaymặtnhìnhướngkhác. Mộtcáchnươnggởivữngchắcnhấtcủađờimìnhgắn vào xã hội, theo Thảo nghĩ , là bám chặt vào những gì chàng đã có sẵn. Sợi dây nào cột Thảo và Thi vào nhau trước kia, nay Thảo phải ôm giữ lấy nó, đứng lên đó, dù mộtchân,đểnhìnrõhơnvàmayracònđượcmộtbàntay

ng thiếu hụt rỗng không trên bình diện tình cảm, nhưng trên cái phần riêng tư thân thể mỗi người, khoa họcvẫncòn lắcđầu bấtlựctrướcnhiềutrườnghợp.Nói thế nhưng em không bao giờ tin tưởng một điều gì khác có thật ngòai tình yêu chúng ta hiện tại. Em vẫn mong nhận được những bức thư sống thực chân thành viết từ một lần dừng quân anh ngồi dưới tán cây im mát khom lưngkểtừnggiòngtâmtưthậtđẹpgởivềtặngem.Emsẽ đọc thư anh như được nếm từng giọt mồ hôi thấm ướt trangthưnhầunát,cólẽđólàchấtkeobềnchặtnhấtdán chặthaitâmhồnchúngta.Emkhôngthóatkhỏibảntính ca tụng tình yêu, một bản tính bất biến của con người, nhưng em vẫn muôn yêu một cách khác người, ca tụng cũngmộtcáchkhácngười.Emthườngnghĩđếnmộtđiều thậtthâmsâuvàcũngrấtýnghĩa,đólàgì,anhThảobiết không? Chắc anh vẫn chưa biết "cô bé" anh định nói gì. Thôi,emnóinghe...đólàthử thách.Thờigian,hòancảnh vàlòngngườilànhữngthửtháchghêgớmnhất.Khôngai dám thề thốt một điều gì dứt khóat phải không anh ?

Riêngem,emchỉcầumongđừngxẫyrachuyệngìcóthể làmanhnghingờem... Thảo mãi miết nghĩ đến một sự đổi thay lớn lao chung quanh mình, nhưng luôn luôn chàng vẫn coi Thi như một giòng sông lịch sử ngàn đời vẫn chảy ra biển. Giòngnước dùgặpsóng togiólớn vẫnmộtchiều hướng chảyvềthủychung.ThảonhớhômThihớthãiđếnphòng bệnh thăm chàng. Gặp Thi, Thảo cười. Chàng cười bình tĩnhtronglúcThingạcnhiêndớndácnhìnchiếcchâncụt treolủnglẳngsátthànhgiường. ThikhôngthểhiểunỗiởThảomộtsựchấpnhậnđến độ tàn nhẫn một định mệnh đã an bài vào đời chàng. NángcúixuốngkhócmộtchốcmớihỏiThảo: - Anhkhôngmuốnnóigìvớiemsao,anhThảo? Thảongậpngừng: - Emhãynóitrướcđi...Anhbởngỡnhưmộtđứa bé mới tập đi. Chưa biết phản ứ

Thi cúi lưng kéo sát chiếc ghế ngồi lên phía đầu giườngThảo: - Anh Thảo , em đã nghĩ đến điều đó, nếu không em đã không đến đây... Giọng Thi có vẻ bình thản làm Thảo ngại.Mộtlờiđónđưaxoadịunàocómấtmátgì? Thảonhìnxaxămmơhồ:

Cònlạigìchoanhhômnaycũngchỉlàbiếnthể. Thinóivẻtráchmóc:

AnhquênphứtkẻkháctronglúcemvẫnlàThi.

Anhsẽkhôngdạidộtđểvuộtmấtniềmtin. Thi không muốn giải bày gì trong lúc nầy, nàng cần Thảonghỉdưỡng: - Anh không nên bận tâm điều gì hết, cần phục hồi sứckhỏetrướcđã.Emsẽthườngxuyênvôrathămanh. Đúng như nàng nói, sau đó Thi đều đặn đến phòng bệnh thăm Thảo mỗi ngày. Niềm an ủi lớn lao đã vổ về chữa lành vết thương Thảo rất hiệu nghiệm. Nhiều lúc nhắmmắtquênhẳnmặccảmtậtnguyền,Thảođãanbình sống lại những ngày tròn lành trước kia. Người yêu, với đôi mắt, nụ cười, dáng đi cũ, Thảo được quyền chiêm ngưỡ

xa vời những gì chàng thấy e ngại vượt khỏi tầm tay. Chàng nghĩ, tương lai chỉ thật sự nói đến khi nó được chứng nghiệm bằng những hành động, cảm nghĩ của chínhmìnhvàthanhân,đặcbiệtđốivớiThi.

hôn n

chàng đã được phép gắn lên môi

m mại cài răng lược của Thi vẫn vuố

i yêu, bàn tay m

mái tóc chàng d

u dàng âu yếm. Thảo nhìn rõ tận mắt mình tình yêu không bị sứt mòn từ phía Thi, trái lại chàng còn cảm thấy một thứ hương nào đó ngọt ngào, thươngmếnkhácthờigiancũ. Những cảm tình tốt đẹp nầy Thảo vẫn mang theo tròn trĩnh đến ngày chàng xuất viện, tập tành những bướcđimới.ThiđãdìuThảoracôngviên,cùngThảolên xe về nhà dưỡng nghỉ...Thảo khó nhọc bước lên bậc cấp cửa ngõ nhà Thi. Lũ trẻ đang chụm đầu chơi ô quan ở hàng hiên nhìn thấy Thảo, dừng chơi ngay. Chúng có vẻ sợ hãi trước cái chân mới của chàng. Một thằng bé láu lĩnh nhất trong đám quay lưng cắm đầu chạy một nước vòngraphíasaunhà,miệnglalớn: Thảocụt...Thảocụt... Thảo được một người thứ nhất chú ý dến mình từ

thằng bé trêu chọc chàng. Thảo cố không nghe, nhưng mộtítđauxótvẫnùatrànvàotâmhồn. Thảogõnhẹtừngbướctiếnvàohànghiên.Lũtrẻvẫn nhìnchàngngạcnhiênvàsợsệt.Đúngrachúngkhônglạ gì Thảo, nhưng bây giờ cách nhìn của chúng rõ ràng đã thayđổi. Khôngđứa nào mở miệngnói gì. Thảo đứnglại chồmvềphíatrướchỏi: - ChịThiđâu? Một bé gái không trả lời câu hỏi của Thảo, rụt rè cúi đầugọirấtkhẻ: - AnhThảo... Nó quay lui, lẹ làng vào nhà gọi Thi. Lũ trẻ tự động kéo nhau bỏ đi, một mình Thảo giữa sân bắt đầu thấy mình trở nên xa lạ. Khung cảnh quen thuộc cũ với cửa ngõ, mái hiên, hàng dâm bụt, ngôi nhà gạch, bộ bàn ghế, tủkính...ởgiađìnhThinayđãhòantòanđổimàu,mộtcái nhìn rất lạnh nhạt từ đó ném vào chân tay mình mẫy Thảo, cái nhìn trân tráo thách thức trừng trừng dán sát vàođôimắtThảo. Thảo cảm thấy không thể nuốt trôi được chút cảm tìnhnàocònsótlạinếuquảthậtởđâycòndànhchoThảo chút cảm tình đó. Thảo không lồng Thi vào khung cảnh nầy, bởi nếu thế, Thảo đã không dẫn xác đến đây. Thảo nghĩ về song thân Thi, người cha rất khó khăn, tính tóan từngcấpbậctươnglaisựnghiệpthằngrễquý.Chắcchắn ông ta sẽ không chấp nhận Thảo nếu Thảo có ý định xin

làmconcáitronggiađìnhông. Thảo chống chân đứng im như một tượng đất. Ông thân Thi bất ngờ bước ra, thấy Thảo hỏi tự nhiên đến lạnhlùng: - ChàoanhThảo.Cưachânhồinàovậy? Rồi,mộtcáchvôtình,ônglặnglẽtrởvàonhà.Thậtra ôngvẫncótínhvôtìnhácliệtnhưthế.Thảocoiôngtaxử sựnhưvậylàtheothóiquencósẵntừtrướcnênkhitìm đếnThiôngvẫnđượctựdothỏaimái,ôngkhôngnóigì. Cưa chân hồi nào vậy ? Bây giờ lối xử sự trước kia phảiđượcđặtlại.Ôngkhôngthểvôtìnhđếnđộtànnhẫn nhưthế.Thảomuốnvăngtụcvàomặtôngtaliềnngayđó. Ítnhấtôngphảitôntrọngkẻtậtnguyền,kẻđólạilàThảo đã từng là người ra vào nhà ông như hàng thân thích, cũnglàngườicóhọcđànghòang.ĐiềunầyThihiểuThảo rất rõ nên việc đổì xử giữa hai người diễn ra rất tế nhị, đầyđủtưcáchhiểubiết. Thivồnvảbướcra,hốilỗi: - EmxinlổianhThảo,đểanhchờlâuquá... - Vàođâymìnhnóinhiềuchuyệnhơn... Thảo im lặng, linh cảm có điều gì đó không bình thường sẽ xẫy đến cho mình. Có thể là lần gặp cuối cùng, Thảo nghĩ.ChàngvàongồitrênmộtchiếcghếđốidiệnvớiThi. Thi bật sáng ngọn đèn trên trần nhà , vào ngay câu chuyện:

tuyệtgiaogiữahaiđứa... Tiếnggọitrêuchọcanhdođứaemtraingổngáo củaem kêu lên hồi nãy chính do ba anh nói, nó bắt chước. Ông rầy la chửi mắng em thậm tệ dai dẳng từ ngày nầy qua ngày khác, em khổ quá chưa tiện nói anh biết. Kịp chiều nayanhđến... Thảonghẹncứnghọng,đưataylàmdấuThingừngnói: - Thikhôngcầnnóithêmnữa,nhưnganhhiểuhếtrồi. Anh có thể không tin lòng tốt của bất cứ ai, nhưng anh phảitinlờiemnói,tinđiềuemnghĩ,tintìnhcảmemdành choanh.Thảmkịchmộtđờingườitrongtrườnghợpanh, dùsaocũngkhôngđếnnỗiquáphủphàng,bởivìngàyvề của anh thật khốn nạn nhưng còn được nằm trong tình yêu nguyên vẹn của em, còn được em dìu dắt ấp ủ. Anh cũng không ngờ trong thời buổi nầy còn gặp được một người của muôn năm cũ. Anh đến đây tất cả đều vì tình yêucủachúngta,vìmộtniềmtinmãnhliệt...Nhưnganh quên một điều, đáng lý ra anh không được quyền quên. Ngòaira,khôngcòn ai,kểcả nhữngngườithânruộtliên hệcủaem,cóthểchấpnhậnanh...

Thi tức tửi muốn nói gì thêm, nhưng Thảo đưa tay lên chậnlại: -Anhhiểurồi.Chúngtakhôngthểnàođủsứcchống trảvớinhữngmũikimácnghiệtcủathựctại.Vĩnhbiệtvà giữriêngnhaunhữngkỷniệmvàngsoncũ,anhnghĩcũng làphầnthưởngquýgiádànhchoanhrồi.Emnênthưarõ vớihaibácđiềuđó...Thảođứngdậy,bìnhthảnmạnphép Thicáotừ.Chànglọangchọangbướctừngbướcrờirạc, mòmẫmtìmlốiđigiữabóngđêmđãùatrànphủkínmọi ngõngáchtâmhồn...

TIN SÁNG (15-7-1969)

tưởngmấychục năm hao hụt máu xương tất phải suy đồi ý chí, quần chúng n

y s

c

răng nhận chịu kiếp heo trâu. Những khi họ tưởng như thế, những cuộc biểu tình rung rinh phốxá,nhữngsinhviênhọcsinhbỏhọcdấnthân,những bà mẹ hiền nuôi cơm chiến sĩ, những người mất chân chống nạn chửi thề đái trên phố đẹp. Không có thứ chi mạnh hơn quần chúng. Chẳng có tình chi cao cả hơn nghĩarộngđồngbào.Chúngtatừngbướcđứngsátnhau phậpphồnghơiấm,mộtngườinằmxuông,trămcánhtay thương xót nâng lên, vạn bước chân rầm rập chồm tới, đạptungcánhcửa ngục tùhãmkín. Nhữngtráitimthổn thứctrànđầynhiệthuyếtvẫncósẵnđây,xinanhemnhìn rõ mặt nhau, niềm tự ái là điều không nên có. Anh tự ái khi người Tây hĩnh mũi

nầy nữa : bọn ma đầu cũng thương dân khóc nước vô cùng,anhemphảinhớ.Chúngtachỉmộttấmlòng,trắng hơnmặtgiấy,khôngdanhkhônglợi,chẳngcóaitinđược lờibọnchúngnóivuxuyêntạcđặtđiều,bôibẩn.Anhem coichừng,chiến thắngcámdỗ cam gohơn chịu đựnghy sinhbắnTâydiệtđế,nhữnggiàusangrạngrỡdângmời, những túi đô la đổi chát lương tri , không khéo chúng ta cũngtheobèbộibạc... Người mẹ ôm kỹ đứa bé vào lòng, lặng điếng cả tâm hồnngheônglánggiềngthuậtchuyệnvềngườiđànông. Côgáiconbà:cáinhìnnổirựccảmxúctộtcùng.Ôngláng giềng quay sang tự thuật: lâu quá rồi chị quên tôi là phải,trên ba chục năm giong ruỗi, tham dự hàng ngàn chiếndịchquêhươngđằngsautôilànỗinhớmịtmù.Tôi gặpanhnhưmộtđịnhmệnh.Mộtcuộcmit-tinghừnghực sắt lửa nỗ tung trên một công viên thành phố. Tôi chen lẫn trong khối đông nhi nhúc phía dưới, anh ở trên bục cao thức tỉnh ngàn vạn tấm lòng, nung sôi nhiệt huyết. Tôi thấy tận mắt con người thật của anh, lòng trĩu nặng một sự kính phục mến yêu tràn trề. Anh nói thì quần chúng phải tin, tôi nghĩ thế, ví anh là hiện thân của một cơn sóng cách mạng thỏa mãn khát vọng đồng bào. Sau cuộc mit-ting , tôi xông xáo tìm gặp anh tận mặt. Anh mừngrỡthămhỏitintứcgiađình,làngxóm,tôibùingùi nói, tôi cũng bỏ làng bỏ xóm phiêu bạt như anh. Khi từ biệt ,anh dúi vào tay tôi một xấp bạc để tiêu pha dọc

lánggi

nhớ

ngquaythêm

nchi

nkhutrong

ng dậy nói, khuya rồi, xin phép chịbữakhác...Côgáicóvẻtiếcuổngkhiônglánggiềngra cửa. Ngọn đèn dầu hắt mờ ánh sáng qua dãy cửa bàng khoa, ngụm khói đen luốc bốc lên khỏi miệng bóng đèn, kéolùatảnmạnracửa.Ngườimẹbếconvàogiường.Qua ánh sáng mờ vàng, bà chợt thấy những dại khờ của đứa bé còn quá tươi non. Bà đặt đứa bé xuống giường, ban mộtnụhôntrìumếnvàogiấcngủtrẻthơ... ... Con cưng của mẹ...tiếng nựng nhẹ đưa hắt cảm động âmthanhtrongngầngiữacõitìnhthiênthumầunhiệm. .. Tình thương theo đất nước dẫn ba con biền biệt góc trời. Con chưa bịt trắng vành khăn tang, nhưng cha con không còn nữa. Con mồ côi nên dễ tủi hờn. Trong mắt con một hồ nước mắt ngập ngụa. Má

trờitươnglaicủacon... Cô gái vặn ngược chiếc tim ngọn đèn, ánh sáng mờ dầnrồiimlìmhiuhắt.Giấcngủbắtđầu...Hìnhảnhngười cha quanh quất đâu đây. Người mẹ thì thầm bên tai con gái: ngày cha con đi hai bàn tay nhẹ bỗng, tầm áo mỏng lướttrênlớpdachaisươnglạnhsầutủysống.Bướcchân ngườithênhthanglủibụilủibờ,khôngmũinhọncâygai nào ngăn được bước chân ba. Một thân ba đi thật nhẹ nhàng. Nhẹ trên tay hành lý vật thực . Thế nhưng khối hành trang lý tưởng trong ba một đời thao thức thâu đêm. Khối hành trang trì nặng trong đầu óc tư tưởng , một đời cha không thể nào buông bỏ. Kiên chí kiên gan, mộtlờinguyềnnặngngàncântrênthânphận,chađicảm độngđấtđai,cỏcâykhônướcmắt.Giólồnglộngthổithốc ngang hông giục giã hô hào... Nhập cuộc... Lời sông , hẹn biển... Những ngày địa chấn long vỡ không gian ngậm ngùi.Bóngđêmlàbạn,hysinhlànguồn.Chiếcruộttượng quấnnganglưngquần.Mộtbăngđạnsúngcolt.Mộtxấp giấy bồi nhấp nhem kín chữ. Vài trái ớt cay lận trong túi áo.Sởthíchđạmbạchơiđất.Chacon ở đâu,vớitấtcảđều mỉn

không gì phải ngạc nhiên. Chính cha con đã dẫn dắt mẹ bayquabaovưcthẳm.Nhữngnhậnthức,phêphán,phản tỉnh từ cha con đã mỗi phút mỗi ngày hướng dẫn ý thức mẹ,trangbịchomẹnhữngkiếnthứcxãhội.Luônluônlời chaconlànổiámảnhlớntrongđờimẹ... Ngườimẹvàcôgáixoaymìnhtrăntrở.Tiếngsúngnổ xaxangòaigóctrờiphíaNam,bayvútvàođêmkhông... ★

Cô gái ẵm đứa em út vào lòng, ngồi trước hiên nhà trông về phía chân trời , lòng cô rung động theo những đổi dời hư ảo vút cánh vươn lên. Mẹ nói ba không còn nữa,nhưngcôvẫnmơmộtngàybavềhọpmặt,bakểđủ trăm chuyện nắng dãi mưa dầm, để thấy vuông mặt ba giăng nếp chập chùng kinh qua những gian khổ trùng trùngtrênđồinúi,biểnrừng,xómquê,đồngruộng...Các conmuốngặpmặtba...Cácconlýgiảithếnàokhimỗiý nghĩ, hành vi, cách thế ứng xữ , mỗi mỗi đều hướng về bónghìnhbanhưngọnhảiđăngdẫnbước.Bónghìnhba bao phủ bàng bạc trong tâm tưởng các con. Các con có niềm kiêu hãnh thầm kín sâu xa, khác với những kiêu hãnhsángnởđờithường,phùphiếm...Làmsaobacóthế bỏcácconlạigiữađờinầy,baơi... Mộttiếngđộnglạ ở mộtgócvườnđánhthứcthằngbé dụi mắt trở mình . Cô gái nghĩ về một chân trời mù mịt .Cái nhìn thiết tha chùng xuống. Niềm thương dấy động

dâng lên. Khuôn mặt vô tư tội tình của bé thấp thóang dáng ba ủ kín rộn ràng câu chuyện núi sông. Mười lăm, mười sáu, chưa chừng cả mười một mười hai, tuổi của giaoliêndukíchđặtmìn,hayhippyduđảng,rồiđâyem làm gì?Mườitámtuổithâncaosứclớn,emlàm gì?Hay rồicũngtấmmànkéora,thirớtbằngnầybằngnọ,động viênnhậpngũ,súngốngchiếntrường,mộtvùnghiểmác xa lắc một năm không thấy tăm hơi, kẹt nơi ngọn đồi tử chiến, phơi thây trên đường kích đêm, cái điện báo tin nằmxuống,mộtngàyemvềquêtrênmảnhgiấychếtcho tổ quốc vinh quang, cho ai sống, đứa nào reo vui nhảy múa ồn ào khuấy đục mặt mũi phù sa sông nước cửa nhà...Không...Khôngphảithế...Emcònnguyêngiasảncủa ba,giòngmáurậpràngchuaxóttrướctủihỗquanhđây, không thể thóang chốc cất bước đã yếu hèn cúi mặt, không thể thóang chốc đứng lên đã ào ào theo gió bạt cuốntrôi,nhemnhuốcmặtmày-nhữngrâuriahoalávẽ đầy, ngụy trang nhãn hiệu... Hãy mơ đi, giấc ngủ trẻ thơ. Hãytìmvềtuổithơcủaba,bóngđụchaytrong,hãynhìn vào mặt gương phản chiếu hình bóng của ba trên con đường cũ

chuôngkêulahụthẫng.Chúngtaxôngxáođốiđầu:chết nhát,íchkỷ,tranhgiành,hiềmkhíchvụnvặt...Khôngphải viễnvôngbấtlực.Bađãđi,conđườngbaquavẫncòndấu vết rõ ràng chứng nghiệm. Những lúc ba dẫm đạp phía nầy,nhữnglúclenlénphíakia,nắmtaynhiềulúcbópnát cămhờn,nhiềulúcvuốtvekhuyêndỗ,batuthân,basửa mình,bađàoluyệncốttũytâmlinhthếhệđồnghànhvà những đàn những lớp theo sau. Mặt gương phản chiếu bóng hình ba trên góc cạnh mặt mày em. Ba đã thành công đâu đó qua ngọn gió hiền đưa tin từ đồng hoang nước ngọt. Nhiều người đã thành công sắp trở về tụ hội giữa đám đông lập đàn chay nguyện cầu cho sinh linh triệungànxươngcốtvùidậpđấtđen-thànhcôngnàomà không phải hy sinh, nhưng hy sinh cho những gì xứng đáng đánh đổi. Còn một mình em dó. Chị trông vào em đó! Mai sau, dù em dù chị có còn ba hay không, vẫn còn mẹđóđểngọtngàotìnhthươngnếp mật,cònbónghình ba lấp lóang trước mắt. Những gò dấu chân nổi cao trên mặtđườngvẫnngànnămvữngtrơnhưlờiruấmcadao, mẹmỗingàynhắcnhở,chúngmìnhmỗiđứatâmnguyện sẽlàmgìđểthấybacườithỏathuêkhigặpmặthayvong linhbađượcnhẹnhàngbaythóatthinhkhôngnếungười khôngcònnữatrênđời.Chịvừanghetừthỏangxanhững ngọngiómớilùaquađồngnộihútsạchbụi,khóisúnghơi bom lửa đạn, dẹp lấp bãi mìn hầm hố chông gai. Trong đám đông rì rào, một vài người cùng chị nhỏ to, cảm

ững u uẩn của cáccongiăngmắctrùngtrùngcựaquậytrongýnghĩgiục thúchiênngang. .. Ra đi... Đứa em ngọng giọng tập nói. Khỏang trống bủa đầy quanh mẹ tuổi già.. Đầu làng, trên thôn dưới xóm, những tên chỉ điểm chó săn dòm ngó, tay sai...Nhữngđêmbứchạ,nhữngkhuyatrăngbạcchiếuđầy sân, các con vẫn thường giật mình run lên trong những giấcmơaoướchảihồ.Hìnhbóngbavớinhữngthaothức hòaibảoámảnhnặngnề

nhân hậu hình thành một mẫu người đức độ dễ gây uy tín chung quanh... Các con muốn vượt ra khỏi thực tại, tiếp nối bước đi của ba cho những ngày mai rộn rã tiếng cười... Nhưng rồi nhữngđổ nát băngrãđưa cáccon đến những đổithaylạlùng. Lầmlìbímậtkhóhiểu,dễdàngxảthânchođámđông cô thế, các con sống theo từng chuyển động của quê hương.Thônxómbắtđầunghetiếnggọitrongđêm,tiếng thầm thì bí mật tụ họp kín đáo, những nắm tay ghì chặt nhau kéo về một hướng đi lặng lẻ ... Các con nhập đòan làmgìkhôngairõ... Đứa bé ú ớ dụi mắt lè nhè trở dậy. Cô gái nhanh tay vẫyquạt,hơimátlìrìmềmlướtđongđưa... ★ Cô gái bỗng nhiên mất tích hai tháng nay. Người mẹ trắng mắt nguyện cầu, đứng lên ngồi xuống với dòng

xa.Cựcnhọctừbuổichợđôngđếncơnnắnghạ, cô gái băng rừng lội suối bán từng chuyến hàng , nặng nghiệp với cái điệp khúc miếng cơm manh áo chán chường. Nhớ những ngày Đàlạt loạn cuồng, ba hối hả đánh thức mẹ và các con tản cư về Huế. Súng Tây bom Nhật, cả nhà tơi tả chạy giặc, tái xanh trong vùng Trại Mát. Những ngày máy bay mữa thét hú hồn, đứa bé như vầng trăng non đứng khóc lì lợm giữa đường bom rơi. Trên chuyến tàu xuyên Việt, khói than mịt mù vắt vẽo trên rừng cây, lan tỏa trên không phận núi đèo, tản mạn trôi lềnh bềnh về biển, tiếng còi tàu

Nh

ng chuy

n ghe chở nồi đồng nồi đất, áo quần, mền chiếu, hì hục x

nước băng sông về miệt dưới miệt trên.Nhữnghũbạcnénchôngiấusauhèbếp,gốcổi...Trẻ conkhócnhốnnháo.Nhữngngườiđànbàtócrốibơphờ

Niềm đau nổi khổ

Những người ra đi, những kẻ không quayvề.Mưasụtsùinhữngcơnlụtbìbõm.Nắnglàmkhô queo những cây mận, cây đa ...Chiều chiều ra dứng ngõ sau. Trông về quê mẹ ruột đau. .. Quê mẹ còng lưng gánh chiếntranh.Biếtcòngìnơiquêmẹđểluivề.Cònchiđâu, nhưng mẹ và các con vẫn men theo bước chân đám tản cưlụctụcvềlàng.Xâydựng,tìmsống.Mẹvàcáccontập tànhbánbuôn.Côgáingượcxuôiquanhiềukhuchợxa, rồi mất tích. Từ ngày vắng con gái, cứ vào khuya mẹ nổi gai ốc cùng mình khi bưng chiếc bàn khấn vái giữa sân vàonhà.Vàtiếngkhócbàbấtchợtòalên.Congáibàhiện về đứng sừng sững trên bậc gạch mái hiên. Mẹ ở trong mơ...Có thật con về đó chưa? Con đã gặp cha con trên giòngsồngnướclũ?Mẹđâucógìphiềntráchcon.Conlà chị đầu đàn, là con của mẹ giữa lòng quê hương nghèo xác xơ... Thật tình mẹ quá chua xót, nhưngrồi niềm kiêu hãnhlóelêntrongtâmtưởngthầmkíncủamẹ.Côgáigần gủimẹnhưmộtlẽsốngthườngtình,rồicũngmangtheo hòaibảocủacha.Cứngỡcongáikhônghỏihangìvềcha mình,bàmẹđinhninhtríócnóđãtậptrungvàolẽsống đời thường. Không ngờ, từng khắc giây mỗi người vẫn nuôi giữ bóng hình trong trí tưởng người đàn ông hào

tới xốc nỗi đứabé.Đứabé,quathóangchốc,khócrốnglên,cólẽnó e sợ sự vồ vập của chị hơn là nỗi cảm động khi gặp lại. Người mẹ vùng trở dậy, thấy con gái hiện rõ trước mắt nhưng vẫn bán tín bán nghi. Bà ngơ ngác một hồi lâu khôngnóiđượclờinào,chừngtĩnhlại,nướcmắttràodài. Câuchuyệnmấttíchhaithángqua,theolờicôgái,liênhệ mạnhvớitămtíchngườicha.Hômđóbuổichợxakhông họp.Khicôgáimanghàngngangquamộtgòđấtcáchchợ một cánh đồng, tóan lính án ngữ ở đó chận lại. Trên bầu trời xuất hiện đòan máy bay ném bom gầm rú vang rền. Cánhđồnglúachínvàng,trãirộngmênhmôngtrướcgò. Lũ máy bay đồng lọat bỗ nhào xuống oanh tạc gần khu chợ. Bọn lính kéo cô gái chạy lũi

sốngcùngchết...Thảhếtbom,lũmáybayquayđítlộnvề căncứ.Tênlínhkéotaycôgáilênbờ,hỏihanđủchuyện. Đến khi hắn hỏi về ngừơi cha, cô nói mất tích. Cau mày, mộtthóang suynghĩ,hắnhỏi aibắt.Côgáinói tôikhông biết. Cô đâu nói rõ cho hắn nghe ba cô đã bỏ đi lúc cô mườimộttuổi.Mộtđêmthậtyênlành,sángdậycôkhông cònthấymặtba.Chuyếnđicủabaquánhẹnhàng.Chừng sáu năm sau, mẹ nhận một tin chẳng lành, ba không còn hy vọngtrở về.Nhưngcô gái vẫn tin cha cô còn sống,cô vẫn cho rằng các nguồn tin cũ không chính xác. Rồi cô chờ đợi, hy vọng, nhưng cha cô vẫn biệt vô âm tín. Gia đìnhcònlạicôbêncạnhmẹchămsócđànemnhỏ.Vàcô gái từ dó , xem như cha đã mất tích, nhưng vẫn cứ hy vọng...Tên lính không nghe cô gái nói gì về người cha, nhưnghắnlinhcảmcóđiềuđóbíẫntrongđôimắtbuồn rầu lo lắng của cô. Hắn bảo cô còn nhớ tên cha không : " Côbéđừngngại,tôicóthểgiúpcôbétìmratungtíchông già".Côgáinghehắnnói,ngẫngmặtlêndòmsátvàomặt hắn: "Thằngnầyâmmưugìđây?"Hắnvẫnchờđợitháiđộcô gái:"Tôigiúpđược.Tôiđãgiúpnhiều

gian lao tìm vào những vùng đất kín hay những trạm đường nguy hiểm với những bí ẩn rình rập, cô gái vẫn không gặp được cha. Những lần dò hỏi, cô tìm gặp hàng chục vóc dáng khác nhau có tên trùng với mật danh của chanàng.Chỉcómộthìnhbóngthậthàohùngtrong số đó cũng lên bụccao đăngđàndiễn thuyết,hô hào.Cũngvới khuôn mặt đạo đức, một nhiệt tình đỏ rực chuyện non sông, và cái tên âm vang quen thuộc như lời mẹ nói, nhưng cô gái vẫn chưa tin đó là cha mình. Khi kể lại cho mẹnghe,bàmẹđãkếtluận:“Đóđúnglàchacon,nhưng khi con đến tìm thì cha không còn nữa, và người ta từ chốidẫnconđếngặpba.Chỉcóthếthôi...Còntênlínhchỉ dẫn con đi tìm cha chính là một người của bên kia cài vào..."

Niềm tin cha cô còn sống tan thành mây khói. Người mẹ thở nhẹ nhìn kỹ con gái, bà đã giấu con nhiều năm, nay không thể giấu được nữa : " Thôi, con...Má đã trôngchờ mòn mõibacon gần cảchụcnămnay...hãycoi nhưbađãxãthânchođạicuộc..."

★

Bữa cơm thân mật có ông láng giềng kể chuyện say sưa.Côgáithuậtlạichuyếnđikỳdịchoôngnghe.Tucạn một ly rượu , ông láng giềng cất tiếng rộn ràng:" Hai tháng ngất ngư của cháu so với một chuỗi dài xông pha củabacháuvàchúđây,thậtchẳngkhácnàomộthạtmưa

tan trong biển mặn. Cháu hãy vui lên, khi nào thấy một chântrờivĩnhcữunhấtđemlạibìnhanthịnhvượng,thì cháuhướngtớiđóchắcchắnsẽgặpbacháuoaihùngtrở về.Phảikhôngchị?Tôimộtđờivẫntinnhưthế."Người mẹcầmchairưựutáoróttiếpvàolyônglánggiềng:"Chú nóihợpýtôi.Hãyhãnhdiệncóngườichahàodũngnhư thếđểtựvạchraconđườngsángchomình. Bữa cơm chấm dứt. Không khí ngôi nhà vui vẻ, nhẹ nhỏmhẳn.Ônglánggiềngrakhỏicửasaukhiđưatặngcô gái một tấm ảnh quý nhất trong đời ông. Tấm ảnh chụp người cha và ông láng giềng đội mũ lát đứng bên mé rừng.

PHAN TẤN UẨN X-1970

Thánggiênglàtháng...MớingheTuyểnphátthèm,ăn chơiđếnmộtthángthìcòngìtrờiđất.QuamấyngàyTết cổbànêhề,gặpmặtbàconbạnbèbằngthích,làmlễhạ nêuxong,ôngchachứngtadámănchơỉluônmộttháng. Ba món ăn chơỉ nầy chắc chắn không phải là kéo đào lôi képchụmđầuvàomộttổquỹnàođóđểnhảynhótvivu haylịtlịtcáimặtcôhồnrúcđầ

bônghoatươithắm,nhữngnụcườihyvọng...

Trong số lớn trò chơi giải trí ba ngày xuân, những cuộc vui quanh"bộ bài tới" làm Tuyển nhớ mãi mỗi bận ăn Tết quê nhà. Những thứ vui nầy hiện vẫn tồn tại đều đều vào những ngày đầu xuân trong các vùng quê thanh bìnhởHuế.Mỗinăm,cứvàosángmồngmộtTết,khỏang chíngiờ,TuyểndiệnbộcánhmớivềlàngchúcTết,nhưng trongthâmtâm,chàngmuốnthamdựmộtcáchsớmsủa nhất cuộc chơi quanh bộ bài tới. Chàng có thể ngồi thu mình một góc trên tấm phản nhà cậu Hưng để đánh những ván "bài tới". Hoặc ngồi trên một băng ghế trên đường làng đánh "bài ghế" - một hình thức thu nhỏ của bàichòi.Nhưngcũngcóthểchàngngồixếpbàntròntrên bộván"trămnăm"

chuyến xe đò đầu năm vắng khách ,về làng. Chàng thích thả bộ qua những con xóm nhỏ đã từng nuôi chàng lớn lêntừnhữngngàythơấu.Chiếcxeđòcổlổngàynàovẫn cònx

tkhóiđendọctheođườngđi,vẫnbáctàicủamười m

chànglênphốv

quê không bi

bao nhiêu b

n

y mà chàng v

n thấy thânyêunhưngàynào.Nụcườibáctàivàhàngcâychạy lùi ngòai cửa xe Tuyển thấy như mới mẻ hơn, có lẻ do cảmgiáccủangàyđầunămmanglại.Xuốngxe,Tuyểnthả bộ vào làng. Giờ nầy, sương mù xám trắng đã bàng bạc giăngmờtrêncácxómquê,đườnglàng,hạthấptrêncác ngọntrenonmơnmởn.Mưaphùnbaylấtphấtbámnhẹ trên bộ áo thẳng nếp , những hạt mưa lấm tấm như nhữnglànbụimỏng.Tuyểnbúngtayphủisạchmànmưa mỏng trên áo nghe lành lạnh một cảm giác thích thú . Chàng thủ sẳn mọi thứ gói gọn trong hai túi áo vét : những bao giấy đỏ lì xì, một cọc tiền thử thời vận đầu năm. Chàng sẽ gặp mặt một lố anh em ruột thịt ,bà con chúbác,mộtbầycháunộingọai,nhữngôngtrùmôngbộ lánggiềngđãgắ

thu

l

ichocảđôibên,mộtniềmvuih

nămrấtđángtrântrọng.ChonênvềquêchúcTết, ngôi nhà đầu tiên chàng bước vào là nhà mụ Xó, ít nhất chàngcũng đượcthưởngthức một niềm vuitrànngập ... Đúngnhưchàngnghĩ,mụXóthấymặtTuyểnđonđảchào mừng: - ChàocậuTuyểnnămmới.Hênquá... - Chàobácđầunăm.Cháuvềmừngtuổibác... Tuyển nhanh nhẩu đáp lại niềm vui mụ Xó. Chàng nhậnracănnhàđãsơnquétsángsủa,mangmộtbộmặt mớithíchhợpvớikhungcảnhnônnaolòngdạđầunăm. M

i kích mở như vậy. Tuyển nhìn ra ngõ. Lác đác đã có những người hàng xóm nhà mụ Xó lò dò vào nhà mừng tuổi mụ. Họ vào ngồi đứng lộn xộn trong ngôi nhà ngói một căn hai chái suông đuột không ngăn phòngchiachỗgìcả.Nhữnglờichúcthămhỏimừngtuổi đầu năm của người nầy người khác nổ ra đôm đốp như bắprang,khuấyđộngcănnhàtrởnênvuinhộnhếtcở.Bộ xalôngkêtrướcbànthờ,haibộbànghếmộckêhai

c mụ Xó chomụvuithậtlàvui: - Phảikêumụbằngmệmớidúng... - Người trong hòang phái mới gọi là mệ .. Một ngườicóýkiến.Tuyểnnóitiếp: -Thờibuổi nầy màhòangphái gìnữa.Mình gọi bà bằng mệ để tỏ ra tôn kính bà, chứ gọi bằng mụ nghe nó nặngnềthiếulễdộ,phảikhôngbác? -Quenchigọinấy,hơiđâu....Theomụ,thìaisaomụ cũng biết rồi, quý là quý tấm lòng người ta, câu chấp chi ba cái tiểu tiết. Rốt cuộc, chàng nghĩ, gọi bằng bác như chàng,cólẻổnhơncả. Thăm hỏi nhau giữa đám người vui vẻ lộn xộn nầy một hồi , Tuyển chào mọi người

",bầucuacá,nhứtlục...Mộtnhómkhácthơthẩnđứng nhìn ông Viên Dĩnh và hai người đàn ông phụ tá sắp dặt nhữngchiếcghếbănggiữamộtkhúcđườngrộng.Tuyển chú ý vào chiếc ống tre đựng ba mươi cặp thẻ bài, mười cái cờ phướng hình tam giác đủ màu sắc cắm phập trên một khúc cây chuối mềm. Bộ bài dùng trong cuộc chơi, dân Huế như Tuyển gọi là "bộ bài tới", gồm ba chục cặp mangbamươicáitênkỳcục:rún,đỏmõ,tử,ầm,sáutiền ,giống...Tuyểncũngđãnhiềulầnngồichơi"bàitới"mỗi dịpTếttrongnhàcậuHưng.Cuộcchơicósáutaybàichia haiphe,mộtphebatay,mỗitaymườiconbài.Thọatđầu, mộtphelôibỏramộtconbàiđể"đichợ".Phebênkia,tay nàocóconbàitrùngvớiconbài"đichợ"thìlấyravàlôi bỏrađitiếpmộtconbàikhác.Cứ nhưthếhaipheđitrả qua về đến hồi nào có một người chỉ còn hai con "bài chực" (hoặc một con nếu là người "đi chợ") mà gặp phe đốiphươngđitrúngmộtconthì"tới",nghĩalàthắngván bàiđó.Mộthộibàicósáuvánchosáutaychơi,nếungười nào luôn cả sáu ván không "tới" ván nào , thì bị "hỏng

ẳng"phảimấttiềnđặttiếphộikhác.Chơibàitớirấtvui, nhấtlàgặplúccạnbài.Haiphedọdẫm,phỏngđóantừng conbàitrênmỗitayđểđisaocho"ác",tránhđượcnhững con bài "chực". Mỗi bận thóat hiểm như thế, không sao khỏi có tiếng la làng khóai trá , tiếng vỗ đùi đen đét, chẳngkhácchimấytayghiềnTamQuốcChíđọcđếnđọan TàoTháotrổtài.Cuộcvuicàngthúvịhơnnếuhaiphelà hai phái thanh niên nam nữ độc thân. Đã có nhiều mối tình nẩy nỡ thơ mộng từ ván bài tới. Bạn có thể tưởng tượngtrongbộbàitớicóhaiconbàiđượcgánchohaicái têntụctĩunhấtthếgiới.Đólàconnọcđượngvàconbạch tuyết. Con nọc đượng chính là con c. Còn con bạch tuyết,mớinghetênthìthanhnhãraphết,nhưngkhôngai gọinólàbạchtuyếtmàhétlênnàolàcáibĩm,chùmlông, cái o (cô), mụ đàn bà...Vậy thì con bạch tuyết, như bạn thấy, đối lập ác liệt với con nọc đượng. Những cậu trai tinh nghịch cứ đeo riết hai con bài ác ôn đó mà chực. Quenmánhnhau,phenữkhôngdámđithànhrabị"bể", chờ hòai chẳng "tới". Rồi bất ngờ, gặp vài ba nàng thuộc hạngdữ, quaymũi phản kích, chực luôn cả

sáu tay chơi, nhưng ván bài ghế phải có mười một tay. Haiphe,nămngườimộtphe,ngồitrênhaibăngghếđối diện,cọngthêmmộttaybàirời,vịchilàmườimột.Nhóm Viên Dĩnh sắp ghế xong, dòm loanh quanh chọn khách. Đámthanhniênvẫncònchúiđầutrongcácsòngnhứtlục, bầucuacá.Tuyểnthửthờivậnhênxuivóisòngnhứtlục. Tay cái lắt lách cách ba hột nhứt lục trong cái chén úp chụp lên chiếc dĩa rộng. Một hồi sau mở chén, chàng vỗ taylahên,hên.Haitammộtngũ.Chàngtrúnghaitam,tay cáiphảichungtiền.Đặtxongmộtmẽhênxui,Tuyểnquay rađếnsòngViênDĩnh.Lúcnầyđãcógầnmườitaybàilắp đầytrênhaibăngghế.ViênDĩnhđanggiơcaocáiốngtre đựngmấychụccặpthẻbàilắcụmụm,thấyTuyển,mởi:-CậuTuyển,mờivô... - Thiếumấytay,chúViên?- Hai Tuyển đến lôi một tên bạn trong sòng nhứt lục trám vào chỗ tay trống. Hai người ngồi vào sòng. Viên Dĩnh cườimộtphátlấyhên: - Đủbộrồibàconơi. - Bắtđầuđi,chúViên. Hai người đàn ông nhóm Viên Dĩnh đứng chuẩn bị nghiêm túc cạnh chiếc bàn cái. Một người đến cầm ống bài từ tay Viên Dĩnh, xỗ ào xuống mặt bàn lựa bỏ ra bốn thẻ bài gồm một cặp liễu và một cặp trường ba. Xong , ông ta chia số thẻ còn lại thành hai nhóm, mỗi nhóm hai

mươi tám thẻ bỏ vào hai ống tre. Những thẻ bài hết sức tiểu công nghệ, mỗi thẻ là một miếng tre mỏng lép, vót theo hình chiếc đũa bếp rồi dán con bài tới lên một mặt thẻ, trông rất vui mắt. Viên Dĩnh xách mười cây cờ phướn,giongcaolên,cẩnthậngiãibày: - Thưabàcon!Mườingọncờnầychungchomười ván.Ban tổ chức chúng tôi, như thường lệ, lấy xâu mộthộimộtván... Tuyển nhẩm tính: mười một tay, mỗi tay năm con bài, vị chi là năm mươi lăm, còn lại năm con vứt bỏ hai cặpthêmmộtcon"đichợ",thếlàđủsáuchụccon. Mười một người đã ngồi sẳn đợi sòng. Họ chăm chú theo dõi nhóm Viên Dĩnh chuẩn bị. Mấy người đàn bà ngồi sòng vẫn tay bế tay mang con nhỏ lóng ngóng chờ cuộc vui. Hai người phụ tá Viên Dĩnh cười hớn hở, cầm hai ống bài rẽ dọc theo hai băng ghế lắt lắt trước mặt từng tay bài để mỗi người tự do chọn lấy năm thẻ. Qua khỏihaibăngghế,mỗiốngbàicònbathẻ,haingườiđàn ônggộplạirồiđưachotaybàirờinămthẻ,vàgiữlạimột thẻđể"đichợ".Nhưvậytaybàirờikhôngthuộcphenào cả,yngồiởgiữaphíađầuhaibăngghếđốidiệnvớichiếc bàn cái, luôn luôn chờ đợi hai phe đi trúng bài trên tay. Như thế tay bài rời lợi hại thất thường. Dám xẩy ra trường hợp , sau khi chia bài xong, hai phe gộp lại, sáu conbàibắtcặpnhauthànhbacặpbàitrùng,ychẳngcần đi một lá nào cũng "tới" ngay khi người rao bài trình ra

con bài " đi chợ". Nhưng điều nầy khó như trúng số độc đắc,nếucó,ngườitacóthểhũybỏkếtquảđểchiabàilại. Cóthểtaybàirờisẽgặpngaymộthoặchaicặpbàitrùng khimớichia,nhưngchờmãi,chờhòaicũngchẳngthấyai đitrúngconbài"chực"củamình,vìconbàinầyrấtdễbị neo lại trên muời tay khác. Những người nhập cuộc ít ai thíchngồivàocáichỗnửađựcnửacáiđó.Yngồilẻloi,lóc ngóc một mình giữa hai phe, không bàn tán phỏng đóan gìđượcnhưmườitaykia,mấthếtthíchthú. Cuộc vui bắt đầu. Viên Dĩnh cầm thẻ bài "đi chợ" từ tayngườiphụtá,đưacaoqúamắt,raobàimởđầu: - Haiphelẳnglặngmànghecongốiđichợ - Con...gối... - Đây...TiếngmộtngườiởpheTuyển. Viên Dĩnh cầm con gối đến đổi lấy một con khác từ taybàikia.Ôngraotiếp,giọngrungcaovàkéodài ở tiếng cuối: - Támgiây... Chưa nghe ai lên tiếng. Viên Dĩnh rao lại có biến tấu chobaybướmhơn: - Contámgiunggiăng... - Đây... Tiếng người con gái vừa nhìn trộm Tuyển bênpheđốiphương,ngheẻolã.ViênDĩnhlạiđếnđổilấy conbàitừtaycôgái,raotiếp: - Convoi... Tuyển giật mình , chà , cô bé thấy bài mình, sao đi

trúngphócvậyta?Chàngkhóaichírútmộtthẻbàicô'đi một phát trúng đích nàng mới thôi. Tuyển cầm thẻ bài huơhuơnhưlàmhiệu"thôngđồng"trướcmặtnàng - VoiđâychúViên.Đilạiconnầydínhluôn! Thấy Tuyển ma mãnh, cô gái bẻn lẽn cúi xuống cười chúm chím. Cả sòng bài thích thú cười theo , hướng về phíaViênDĩnhchờkếtquả.ViênDĩnhrao: - OBồng... Vẫn imlặng.Tuyểncómòinaonức,chếtcha,OBồng cótrêntaynàngrồi.ViênDĩnhthúchốitrướcmặtcôgái: - O Bồng,cô? Cô gái làm bộ giấu kín tay bài mình, dồng thời nũng nịu cầm thẻ bài O Bồng từ tay Viên Dĩnh. Tuyển càng khóai trá , nhưng cô" nén lại tiếng cười... Có tiếng vỗ tay tánthưởngcủamấyngườicontrai.ViênDĩnhcầmthẻbài côgáitrao,

Tới rồi...Ăn một lá Con Xe, một lá con Tám Giây tớiConGà... MộttaybàibênpheTuyểnthắngvánđầu.ViênDĩnh đến nhỗ một cây cờ phướn giao cho người thắng cuộc cắm phập xuống đất, ngay dưới chân. Tuyển nhìn qua người con gái, một bông hoa lạ khiến chàng muốn cầm nắmmơnmantrêntay. Hai người đàn ông nhóm Viên Dĩnh tiếp tục lắt hai ống bài dọc theo hai dãy ghế của mười tay bài. Giữa lúc đó, mụ Xó từ nhà đến nhập sòng. Tuyển nhường tay bài chobácXó. - CậuTuyển,đầunămrăngđó? - Cóngườihớphồn,khôngtới.Cháunhường bác. - Cậutiếptụcđi… Chàngradấungoắtmụtớigần,hỏigìđó,mụXócười hìhì: - Khôngphảimô(chắclàTuyểnhỏimụcóphải côgái ở tỉnhkhácmớivềkhông?)... ViênDĩnhraotrởlạivánthứhai.Sòngbàilúcnầyđã cóđôngngười

- Mạđặp(mẹđánh)... - ChúViênthiệtquỹchorồi,mạđặplàconchi? - Ngủtrưabịmạđặp...- Đây... - CongáimụThợ(tứclàconGiống,mụThợ tronglàngcómộtngườicongáitênGiống) - LàmchicóbàicongáimụThợ? O Giống...

Trời,đây... CứthếViênDĩnhmặcsức"sángtạo"têndanhcủaba chụcconbài. Đánh xong một hội bài, cô gái đối diện Tuyển đứng dậynhườngngườikhácvàocuộc.TuyểnngồicạnhmụXó thậmthụthỏitungtíchngườicongái.MụXóchobiết: - CongáicưngôngtrưởnghọNguyễnđó!

- Trốnhaysao,khôngaithấy? - Cửacaotườngkínmà!Muốnà? - Aicũngmuốnnhảycòcò... - Khóchi.Chútnữatheotui.Bàconcảmà... KhiViênDĩnhraoxongváncuốihộibàithứ

ng thanh bình ở nông thôn mà người viết đã từng mục kích ở quê làng mình . ĐốcSơ,quênộitôilàmộtngôilàngởThừaThiên, quê ngọai là Đức Bưu , nằm cạnh đó. Hai ngôi làng giáp ranh nhau, cùng đứng trên bờ một con hói mang nuớc từ sông An Hòa đổ về. Giòng nước đổi thay theo từng mùa từng tháng với màu vàng đục hay màu xanh trong.Sựchảyđổchiađều,khôngphảichỉcóhai,màđến chínmườingôilàngkhácchạydọctrênbờhói.Mộtgiòng nước đó, mười làng cùng tắm rữa. Dưới lòng đất, một mạchnướcđó,dântòanvùngcùngđàogiếnguốngchung. Nói cùng một giọng nửa quê nửa tình. Những lề thói tập tục có sẳn từ những đời tổ tiên xa vẫn còn nguyên vẹn. Hàngnămchạpmảlàng,cáiđầuheovẫn

màu sắc hình thể đã từnglúc ám ảnh tôi những ngày xa quê. Không thể quên tiếng hò xuấtthầncủacôHà,mộtgiọnghòkỳbíănsâuvàotrínhớ người nghe. Giọng hò cô Hà mở đầu câu chuyện, tôi dã được tận nghe vào một đêm trăng rằm - đúng y đêm trăngrằmtrungthuthángtámâmlịch. Chiềuhômđó,ánhnắngnghiêngxúônghiềnlành.Tôi thả bước, theothông lệ, từ xóm một lên đình làng. Đứng dưới bóng mát hàng tre quanh đình, bộ Thanh hấp tấp băngquahếthaigiườngruộng,đitắtvàoxómcôHà.Mặt bộThanhhớnhởvuivẻquáchừng.ÔngBộ,tôigọilớn,có gìchạygấpvậy?BộThanhchânvẫnbướcđều,vừabước vừaquayđầului,nhìntôicườihìhì:Tốianhnhớxuống quán chị Giáo nghe hò. Tôi hỏ

làngtrênbờhói,racốngchợTôm,theomộtđọanquốclộ một, quẹo vòng xuống đường nhà thờ thiên chúa, ngang đường làng Đốc sơ và vòng lên phía đường đồng để trở về nơi xuất phát. Hết một vòng lộ trình, đòan múa lân phảiquaítnhấtbagiờhòhéttùngxòe.Biếtnhư vậy,tối nay tôi sẽ không theo đòan múa lân cổ động bọn nhóc như những năm trứơc, mà quyết chắc sẽ đến quán chị Giáonghehò,mặcdùchưabiếtaihòvàhògì? Bảy giờ tối, tôi đã có mặt ở sân chùa làng và nhập đòanmúalânđếnngangquánchịGiáo.Dừngtạiđây,tôi muôn biết bộ Thanh chuẩn bị gì để tôi "nghe hò " . Bộ Thanh từ phía đồng trên đang đi lần xuống xóm cô Hà. Nhàcôtanằmtạikhỏanghaiphầnbaxómtínhtừđường bờhóilên.Đứngnghếchcaotrêngốclũytrexómbảy,tôi có thể thấy cỗng nhà cô Hà. Tồi bước ngược lên phía bộ Thanh , khi đến cỗng nhà cô Hà, tôi gặp ông ta từ trong nhàbướcra.Ôngvồnvảkểlạicôngviệcchuẩnbị

hãycònquánhỏ.Kểđếnnaycũngtrênmườimấynămrồi không ai tổ chức trò chơi nầy. Rồi chiến tranh súng đạn mãi, hồn ma bóng quế cũng sợ luôn, đâu có ai dòm ngó tới.Lứa tụi tuingày còn traitráng, nhằm lúc thanh bình, cứmỗimùatrăng,vàomườibốnrằmmỗitháng,đêmnào cũng nghe hò đồng vung. Lâu quá quên hết. Kịp hồi hôm lão Bờ ngồi với tụi tui trong đình nhắc lại mấy chuyên "mọi lần", tui thấy nhột. Tui tự hỏi ,sao không bắt tay tổ chức ngay vào tối nay. Đâu có chi khó, chỉ cần lòng thành...Vàtuinhấtquyếtthựchiện.Đểanhcoi.Hồisáng bà Lách bánh bèo đã "ăn cắp" được cái vung đất rồi. Cô Hà cũng đã chuẩn bị ngồi đồng... Còn thiếu thằng Đa thằngNghịthòđốiđáp... Trongtròchơihươngkhóinầy,bằngmọicáchphảicó chiếc vung đất. Vung đất ? Dễ kiếm quá,

làcôgáiđẹp nhấtlàng.Chưachồng,hẳncòntrinhtrắng,bộThanhvẫn tin nẫm như vậy. Đây là các điều kiện quan trọng bảo đảm thành công, bởi lẻ một người đàn bà có chồng ô uế mà ngồi đồng thì "Nàng Vung" chẳng bao giờ nhập! Hơn nữa, nếu chưa chồng nhưng đã không còn trong trắng , "NàngVung"cũngrấtngạinhập.Khôngcầntìmhiểusâu xa, bộ Thanh chỉ cần sao lại "nguyên văn" cách làm của các bậc tiên sư bửu bối thời trước. Riêng chúng ta cũng không nên căn vặn bộ Thanh mấy tiểu tiết ly kỳ đó, vì người đàn ông trung niên nầy cũng mù tịt như chúng ta thôi. Nhưng bộ Thanh hơn chúng ta ở chỗ đã thuộc nằm lòng

vía,đồngkhôngnhập,hailà...(bộThanhkêmiệngvàotai tôi nói nhỏ)...dám bị đá lọt "gôn" quá anh, cái nầy kỵ dữ đa... Tôi mỉm cười trước mấy nhận xét trứ danh của ông bộ , đồng thời liên tưởng đến một lần cô Hà được vong nhập. Chính tôi tận mắt thấy kết quả kỳ diệu hôm đó và đâm ra tin luôn. Chắc hẳn bạn nói tôi mê tín, đành chịu vậy. Nếu quả thật tôi mê tín, làm ơn lên án mấy tay phù thủy trong làng đã tìm cách "mà" đôi mắt tôi. Nhưng tôi lạikhôngnghĩrằng,đámdânhiềnlànhmộcmạccủalàng tôi lại có thể chơi trò buôn thần bán thánh như thế. Với bảnchấtsẵncó,đámdânquêlàngtôi,cũngnhưhếtthảy những người dân quê Việt Nam, đều rất sợ phải xâm phạmđếnvonglinhngườichết.Chonênđếntậnhômnay tôi vẫn tin cô Hà đã một lần thay mặt người chết trả lời chongườisống...

ánh trăng muôn đời vẫn chứa đựng vẽ thiên thần dịu ngọt của nó. Vẽđẹpnhiệmmầucủaánhtrăngrằmđêmtrungthucàng nổi bật góc cạnh tinh khiết khi mặt trăng hiện ra lồ lộ ở miền quê. Phải miền quê mới cảm nhận hết. Mặt trăng, làngmạc,hàngtrevàmộtđêmtrungthu,bứctranhdựng lên từ những thứ đó đủ tuyên dương một tuổi thơ chói rạng lắm rồi. Đó chính là tuổi thơ tôi, nói mãi cũng vô cùng... Trở lại buổi tối trung thu, tôi đã theo đòan múa lân đến dừng trước quán chị Giáo tìm hiểu bộ Thanh chuẩn bịcuộcvui.BộThanhkéotôitrởvềchùa.Contrăngmới lúmặtởhướngbiểnđông,khuấtbóngsaumộthàngcây, ánhtrăngnghiêngchếchgiữamặtsânchùa.Hồsentrước cỗngtamquanvớinhữngtàngláxòe

sân chùa, nơi đám thanh niên tụ hội. Vui không nói đủ.Trong dãy nhà tiền đường, bộ Thanh vẻ mặt nghiêm trangđangtraođổicâuchuyệnvớichúĐa,chúBổng.Hai ông nầy trạc tuổi hăm lăm ba mươi, làm nông, nghe đâu có giọng hò tốt lắm. Tôi chưa được nghe lần nào, nhưng bộ Thanh khẳng định đó là những anh chàng vô địch về hòmáinhì.Hòmáinhìtiếngcaovút,xốcngượcbắtxuôi, lên giọng xuống giọng nghe "mùi"không thua gì ca vọng cổ trong Nam. Hò đến mức thượng thừa không phải dễ. Trên một tấm phãn gần dó, cô Hà ngồi cười chúm chím giữa đám đàn bà đang sửa tóc , tô môi cho cô . Thỉnh thỏangnhómnữcườirélênmộtlọathảhênghiêngngữa ,layđộngluôncảmâytấmván.ChúĐachúBổngcứtrông chừngmãivềphíađámnữ,hứahẹnmộtcuộchòđốiđáp chưabiếtchủđềrasao.Tôinhậnranhữngvaichínhcủa cuộc vui đang chuẩn bị gắt gao tư thế, tiến về phía họ. Thấytôi,bộThanhhỏi:

Nghệsĩtânnhạcthôi,ôngbộơi. Trả lời như vậy, cô Hà muốn giáng một đòn đau vào hai chú Đa, chú Bổng . Thái độ cô phản ánh những đổi thay của nếp sống thôn quê, luôn hướng về thành phố trongcơnsốtvănminhvậtchất.Mỗibậncóviệclênphố, bọncontrailẻođẽotheosau,lảinhãimâycâu"đợtsóng mới"họclõmđâuđó,khiếnHàtinrằngmìnhchẳngthua kém ai. Bở ngỡ lúc đầu, dần dần Hà vẫn ăn miếng trả miếng ra trò với lũ con trai phố thị. Có điều là Hà rất khoái nghe hò mái nhì. Mặc dù có chất giọng cao vút, cô Hàvẫnchưalầnnàohòmáinhì,côchỉâmthầmháttheo radiobắtchướcnhữngbàitânnhạc,đểmộthômbấtngờ giữasânđìnhlàng,côHàtrởthành nữcasĩđệnhấttrong làng.Từ đó mấy mụ đồng bóng trong vùng bắt đầu mon mentớithămnàng.Họnóigìkhôngaibiết,nhưngcôHà dứtkhóattừchốigianhậpgiới"xậpxòe".Chỉmộtlầndo hamthíchcáimới,muốnthửbiếtcólinhhồnhaykhông, côđồngýngồiđồngđể hồnmộtôngtrungsĩbảo ancon mụRớtnhậpvào.Đồnglên,hômđótậnmắtchứngkiến, tôingherõ nhữngcâutrảlờ

dậy, xếp tờgiâylàmtư,dúivàotúiáonóitrỗng: - Sửa sọanxuống quánchịGiáo.Còn vụ rướcđèn múa lân, phải cắt bớt chương trình. Chỉ rước đèn một vòng quanh làng, không phải quành ra chợ Tôm vô nhà thờquaĐốcSơ,tuiđãdặntụimúalânphảivềchùatrước chíngiờtối... Bộ Thanh vẫn có uy tín lớn trong làng. Lời ông nói chẳngcầnralệnhnhưmấytênquanănlươngnhànước, đượcrămrắptuântheonhưtừtrướctớinay.BộThânđã thayxongbộcánhmới:khănđóng,áothùngtềchỉnh.Tất cảtheobộThanh,vớibónhangtrêntay,xuốngđịađiểm hầuvung. Quán chị Giáo nằm một góc ở giao điểm ngã ba của conđườnghóivàconxómthứtư.Vịtrínầycoinhưmột caođiểmlýtưởngnhấtđểmặttrăng

cchiếuhoatrongquánra,trãirộng ngaygiữangãbakhõangđấttrống.ChúĐathủsẵnchiếc vung hồi nào, bây giờ cầm đặt úp giữa mặt chiếu. Bộ Thanhcanlui,bảochờ,chúĐachuyềnquachocôHàgiữ đợiđếngiờkhởidiển.Đúngchíngiờ,ánhtrăngđãhộiđủ sức sáng rợn người và độ tinh khiết cao nhất. Tôi có thể tưởngtượng,màkhôngxavớihiệnthựcbaonhiêu,rằng vẻlồlộcủathânthể,nétnhìnchằmchằmcủađôimắtchị Hằnghìnhnhưđãsẳnsàngbantặngchotráiđấtmộtđêm tươitrẻnhấttrongnăm.Dânlàngtừhướngcácconxóm đãkéođếnbaoquanhvuôngchiếuhoađôngnghịtthành mấylớp.Tuythếngườingườiđềugiữimlặngtuyệtđối. Quảthậtconngườiđãesợvàtônsùngánhsánglinh diệucủađêmtrungthu.Sautiếngtrốngmúalândứtnhịp cuối phía chùa làng, ngôi làng thực sự đã nằm dưới sự chế ngự hiển hách của vầng ánh sáng.

thẳng lên chị Hằng như một cánh cửa đón rước "nàng vung". Chú Đa cầm chiếc vung đất từ tay cô Hà đặt úp giữa mặtchiếu.BộThanhcầmnắmnhangbướcra.CôHàvẫn mộtđiệudángimlìm,hơicườimỉm,khôngaiđóanđược cô đang nghĩ gì. Giữa đám đông nghẹt cứng, cô cũng muốn giấu hẳn tung tích, đứng thu mình trong bóng tôi, nép sau lưng mấy bà hàng xóm đang dựa lưng vào bức tườngngôiquánnhỏ.ThấybộThanhđanghướngvềphía mặt trăng chiêm ngưỡng ánh sáng tinh khiết, cô Hà len lénbướcra,khommìnhngồihướngvềphíaĐông.Trước mặtcôtađãúpsẵnchiếcvungđấtcũ.ChúĐanhanhnhẹn phủlênđầu côchiếckhăntrắngtinhkhôi.BộThanhsửa lạithế ngồi côHà rất kỹ. Ông nắm bàntayphảicôta đặt chụp lên chiếc vung đất. Cô Hà ngồi bất động như một photượng.BộThanhbậtlửađố

ChúĐacấtgiọngmởđầubàicầuđồngvung: Sai... Đồng Vung...Trống đánh lung tung... Ba hồn chín vía Nường Vung thì về... Dẩu mẹ đi chợ xa quê... Cũng xin Nường về mà nhập vô vung...(1)

Nhữngngườicómặtaibiếtđầuđượckhuyếnkhíchgóp tiếng cầu đồng. Tiếng cầu chập vào nhau rập đều, lên xuốngthổnthức,thúcgiụcthấmvàobóngtrăngngherờn rợntrongtừngthớthịt.Hátxongmộtlọatlờicầu,chúĐa bắttrởlạilầnthứhai,ba....BộThanhchămchúnhìnbàn tay cô đồng úp lên chiếc vung. Theo bản hợp xướng cầu đồng vang lên giục giả, chiếc vung bắt đầu nhúc nhích, một dấu hiệu cho biết "Nường" sắp hội nhập.Khi chiếc vung đã "cà" đều giữa chiếu, bộ Thanh giơ cao tay làm hiệu ngừng xướng. Tiếng cầu im bặt. Những con mắt đổ dồn vào chiếc vung đang cà đều giữa chiếu. "Nường"

câu hò đầy ý nghĩa, những câu hò sáng tác theo ngẫu hứng,đôikhixuấtthần,tựanhưxuấtkhẩuthànhthơ,kết thànhmộtchuỗiliêntụckhôngngưngnghỉ.Đếnhồithấm mệt, chú Bổng nối tiếp chú Đa đón tiếp "nường" , cứ thế chođếnhồimãncuộcbằngmộtcâuhòchiatay... NÀNG VUNG đãđi...CôHàtĩnhtáongay.Côkéochiếc khăntrắngtrênđầuxuống,mồhôiđẫmướttrênhaimá, hai vai, chảy thành giòng thẩm ướt cả lớp son đỏ trên môi. Hơi thở mệt, dồn dập nhanh hơn, cô Hà vẫn tươi cười,hìnhnhưcôýthứcđượcvaitròchínhcủạmộtcuộc vuihiếmcó.Dânlànglụctụckéonhauvề,mộtkỷniệmđể đời.Cuộcvuichấmdứtkhỏangmườimộtrưởikhuya. Tôivừaquaylạiđọanphimhòđồngvung.Vàxinnói thêm, cuộc vui chỉ thực hiện được vào mùa trăng, trăng phải sáng nhất trong tháng. Như vậy, tốt nhất là những ngàymườibốn,rằmâmlịchcácthánghạ,thumỗinăm. Người ta tin rằng sai đồng vung là gọi hồn hai kỷ nữ lên hò mái nhì. Hai kỷ nữ lúc còn sinh tiền là hai chị em ruột,tàisắcvẹntòan,nứcdanhtronggiớicầmca.Chếtđi lúccònxuânsắc,linhhồnhaikỷnữbaylơvơlấtvấtgiữa thinh không. Nếu nàng vung về mà hò không hay hoặc ít lờicuộcvuitànnhanh,thôndântinrằnghọdãgặpcôem kỷ nữ, bởi lẽ, theo họ cô chị kỳ tài hơn. Có đêm không cách nào mời được "nường" về, họ bảo hai nàng đã bận nhậphộiởmộtcuộcvuikhác... Truyện kể xẫy ra khỏang năm năm bảy năm tám

động chờ chực nổ bùng trong mỗi khắc giây, tiếng hét to theo những cánh tay giơ cao cào cấu hối hả vô vọng giữa thinh không tan loãnglạnhlùng. KhôngphảitựdưngmàmùađôngHuếmưalạnhdầm dề run cóng liên miên suốt mấy tháng dài đất đai thúi mục.Khôngphảitựdưngmànhữngngườicon gáitrung trinh của Huế e ấp thẹn thùa nghiêng nón che mắt lặng căm đằm thắm gợi tình. Tôi muốn xốc xả tuôn mau về HuếCoilại.Nhữngdựtínhthụtlùi,nhữngcơnhứngchìm xuống, những tình cảm dành yêu thương nó tạm xếp lại. Xếplạivìphảikéoranhữngngănhộcbonchenbắtépvùi

chẳngthểhiểuđượcnhữngcơnsóngnàoởngoàixakhơi mùloãngsẽdạtvàobờnhữngngàysắptớiđây. Hắnlàvănsĩ,thisĩgìđó.hắnưathíchHuếtrongcơn mộng du về con sông Hương trử ti2nhuo61ng rượu ngủ đò bí tỉ giai nhân, ngọn núi Ngự Bình ôm vai người nữ giấudiếmgốccâytưtìnhlảngmạn,hắnưaHuếphớtchợt bênngoàinhưthế.TôikhônggầnHuế,nóbâygiờrasao, nhưng chắc chắn nó không bao giờ làm con đĩ huênh hoanghậmhọevênhváomặtmàynhưnhữngconđĩthập thành vinh danh quyền thế tiền tài khắp những tỉnh thị tôi đã đi qua , đã sống, đang sống bây giờ. Còn nhớ cái mùa xuân con khỉ năm nào, những người tự mang danh giải phóng tràn ngập vào nó, làm chủ nó, đi tìm bắt bọn con gái đàn bà sở Mỹ me Mỹ bán bar, tiêu hũy trong những mồ chôn lớp lớp, tôi bắt rùng mình tưởng tượng đếnlúcnàođócónhữngphebầygãycánh,vàcảnhtượng kia diễn bày từ Nam vĩ tuyến chia cắt xuống hết miền Nam. Sẽ ra sao cái khối người đông đảo nhi nhúc theo đuôinầynọ. Huếkhôngthuầnkhiếtcóthế,nhưngườithisĩvănsĩ gìđóđãnghĩ.Nógiẩynẫycu

những chuyểnđộnglịchsử.Sẽkhôngđếmxĩagì tớinhữngSông Hương, Núi Ngự , Trường Tiền trong những huyền thoại thi ca ru người đô thị ăn chơi phè phởn. Chắc bây giờ những lăng tẩm miếu đường vua quan cũng phập phồng ngápmõnépkínsauđámcỏhoang,dukháchthiếubóng. Tấm lòng Huế thì đã rách nát thảm thương từ những nămnào.Hướngvềnólànhớnhữngnhịptimrungđộng của mệnh nước nổi trôi thảm sầu, một đời mở mắt nhìn mặt trời tới giờ, tôi đã nhớ đã thấy những cơn sóng xé nước xé sông trên dòng lịch sử. Viết đến một cơn sóng kinh

truyền phổ biến giải thích kích động lòng dân trong những ngày giờ sâu kín đâu ngoài sân đình làng, trong máihậukínđáocủangôichùa,trongnhàthônấptrưởng, vàchắcnhắnnhữngtấmlòngtinhkhiếtcủađồngbàođã chânthànhnônnảchờđónluồnggiómới,hânhoanphớ phớivôvàn.Cáikhôngkhí ngôilàngbuổisángđónônức vùngdậy,lớpsóngngườiàoàocờxíkéolênphố,hớnhở hiênngangvuiniềmvuiđộclậpđầutiênkểtừbuổinôlệ nhọc nhằn. Những giải áo bà con vắt vẻo vội vàng từng lớp, từng lớp tràn đi chen chúc chật lấn đường làng, tôi còn nghe rõ những bước chân đi như những nhịp trống thôithúc,đánhthứcámmuộiumê,cảtrẻgiàtraigáimột lòngtrongniềmkiêuhãnhvôbiêncủanhữngbàntaygóp chungnhaulàmlịchsử. Khi anh tôi trở về, mồ hôi đẫm ướt hai vạt áo, chảy nhồm nhoàm xuống ngực xuống lưng, cặp mắt trông dại khờhẳn.Cậutôithìhíhửngtotiếngbàntánquavềcùng toánngườiquanhquẩnđứngđó.Anhtôipháthứngcũng chenvàocâuchuyện:

Cậu...CháuthấymặtôngBảoĐạirồi. Ôngcậucườiầmlên:

Trạngcóc.Minóitrạng... Giọngđiệuđóngayđếnbâygiờcậutôivẫncònnóilai rainhưthửmộtđờiđãquenthói.Cậutôisaysưaquaylại cuộn phim chuyển biến lịch sử cho mẹ tôi nghe. Người nhiều thiên ức vô vạn,chật cứng từ Thương Bạc lên quá

ọ Môn. Những tràng tiếng hoan hô hoan hôdữdộivàcậutôithấyôngBảoĐạilớnbằngcáicổtay đứngtrênđó.KhiôngBảoĐạiđọcmấylờitâmhuyêt,cậu tôi chỉ nghe lao xao không rõ. Tuy nhiên, ông còn nhớ được những tiếng trẩm, trẩm, đồng bào, đồng bào, rồi là chính phủ Việt Nam Dân Chủ Cọng Hòa. Và ông Bảo Đại đãtraochongườiđạibiểumộtchiếchộpđựnggìđócậu tôiquênkhôngnhớ.Meetingtan,cậutôinghemấyngười đứng gần Cửa Ngọ Môn lúc đó nói rằng , lúc trao chiếc hộp ông Bảo Đại rưng rưng xúc động mạnh, và cậu tôi mớibiếtchắcôngBảoĐạitừđókhôngcònlàmvuanước ta nữa. Ca65uto6i có vẻ bùi ngùi cho tình cảnh một ông vua lúc phải xách gói ra đi. Đại khái biến chuyển được cậutôikểlạinhưthế vàokhoảngsaunầytuổitôiđãlớn khôn.Nhữngngàyôngthamdựbiếncố đốivớitôithậtlu mờ sương khói. Anh tôi, dù bé bỏng, cũng góp được bàn tay cầm phất ngọn cờ , nhưng chú bé kia hiểu chi trong đócáiýnghĩađộclậptựdo.Cơnkhốnkhổcủavòngxích trói buộc từ những đời nào, từ những ngàn năm nào do bọn Tàu , bọn Pháp rồi bây giờ có thể do bọn da đỏ da

trắngkhổnglồcủanhững vùngxabănggiánămchâmãi hoài lăm le thay nhau bíu chặt bằng những hình thức thực dân thương mại, thực dân kỹ nghệ, thực dân đô la, giờ đây điều gì đã xẩy ra, các người thấy không ? các người thấy không . Ta la khan chửi rũa kêu cầu mỗi giờ theo những người thân ruột đồng bào đã ngã gục qua mấy mươi năm , rốt lại, được gì...Nhân đạo tình thương thân hữu đồng minh viện trợ phát triển tiến bộ tự do, chao ôi những thứ mềm loa mép giải cũ mèm ấu trĩ lắm tồi,bịpbợmlàmchikhimỗiphút mỗingàynhữngnghĩa địa oán hờn ngút ngập xương rơi, đất chật mã mồ. Hãy giải thích cho ta cuộc chiến nầy có hào hùng như người áo vải Lam Sơn, có đáng hảnh diện khua chuông gióng mõ cho lịch sử con người biết như một chính nghĩa QuangTrung,hãygiảithích.Giảithíchđi.tađanghãhọng héttokêugàohụthơigiữabầyquỹdữ... Ông bảo Đại đứng trên lầu Ngọ Môn, khi cậu tôi kể, ngherachỉbằngcáicổtay.Saunầylớnlênhọchành,tôi bắt gặp bài học đó trong một trang sách sử ký.Ngày 25 tháng 8 năm 1945, vua Bảo Đại đã trao ấn kiếm tượng trưngngôibáuchosứgiảMặtTrậnViệtMinhlàTrầnHuy Liệu. Ông Bảo Đại rưng rưng hai hàng nước mắt khi đọc lờitừgiảđồngbào,đọcnhữngnổiniềmgởitớihoàngtộc, hoàngtộctriềuđạimởmàntiênđếGiaLongcó buồntủi không khi con cháu nối ngôi bất kham gìn giữ cơ đồ. Có vài quyển sách chê trách ông Bảo Đại ăn chơi đàn điếm,

vài quyển sách khác biện minh bênh vực cho cái thế kẹt bị vây tõa nặng nề của ông, đúng ra , ông chẳng phải là người không thông minh. Tôi chưa lần nào tìm hiểu sâu rộng điều đó. Ông Bảo Đại, dù ông có chi đi nữa, câu nói cuối cùng từ giả ngai vàng vẫn còn vang vọng một điệu nhạc thân tình dân tộc dài suốt mai sau : Làm dân một nước độc lập, còn hơn làm vua một nước nô lệ... Lịch sử sẽphánxétconngườiông.Tôiđãđọcnhữngnỗiniềncựu hoàng gởi những người trong hoàng tộc, lời tâm huyết sau cùng gởi đến quốc dân, lắng nghe lời ông nói và tìm ramộtýđẹpngậmngùitrongnỗilòng củamộtôngvua giữathờimạtvận,mộtchútbùingùinhưcậutôiđãcóvề ông. Những ngày lưu vong ẩn tích, lịch sử nhi nhô lật úp lậtngữamấymươilầnthảmnão,ôngBảoĐại,ôngchẳng mộtlầnchạyngượcchạyxuôiđônđáotìmđủcáchníuáo thằng ngoại bang nầy đứa ngoại bang nọ xin xỏ khôi phụccơđồ.hayôngđãtìmralýdoanphậncủamình:đã cónhữngngườitàiđứckhácxứngđáng lãnhđạodântộc hơn ông, thay ông, và ông hy sinh ngồi yên để những người kia dễ dàng phục vụ tổ quốc (!?) Có điều ngay chính ông , ông chưa là đứa phản động một lần đối với quê hương, bởi một

muốnaixâmchiếmbấtđộngsảncủamìnhvàôngcóthể làmbấtcứđiềugìmiễnômgiữđượcnó.Nhưnglịchsửcó lúc chợt kết án nhà Nguyễn đã mở đường cho thực dân Pháp đô hộ nước ta bằng cửa ngõ giúp đỡ tận tình của ông giám mục Pigneau de Be1haine đối với Nguyễn Ánh khiôngcốđạonầymấylầndẫnhoàngtửCảnhquaPháp cầuviện,cáimúinhợbắtnguồntừnôngnổiđó, ôngBảo Đại bây giờ : một cái bóng chính trị gia bất đắc dĩ không tham vọng, cái bóng đã lu mờ mất loãng lặng im. Ông có thể là con cờ quý giá đối với bọn ngoại xâm, nhưng ông đãkhônglàm,mộtchútcảmtìnhdànhchoông(!).Vàrồi đây, nếu thế tình đưa đẫy, ông lại phải đứng ra làm một cuộc hòa hợp hòa giải gì đó đưa tới hòa bình, có lẽ khối ngườinhândânnầychẳngaicòncốchấpkhôngđứngsau lưngông.Hòabình.Hòabìnhxong,ôngcóthểluivềởẩn, mộtvòngsonsẽkhoanhtênông. Ngày ông vua cuối cùng của Việt Nam bỏ ngôi kể tới nay(1970) đãtrênhămlămnăm.LâulâucầmcuốnViệt Sửxuấtbảnnhiềulầnkhácnhauvớicùngmộttácgiả,tôi đọc thấy những trang sách ghi các biến cố cận đại, kiêu hãnhanhhùngcủadântộc,đãnhưmộthàmsốcủabiến sốchínhtrị.trướcđâytôithườngthíchthúngắmcoitấm hìnhtàiliệuintrongcuốnViệtSửkia,tấmhìnhchụpông Bảo Đại đứng trên cửa Ngọ Môn tuyên bố thoái vị, bên dưới thần dân cũ của ông chen chúc nô nức reo hò. tấm ảnh chắc cũng chụp luôn hình cậu tôi, anh tôi, cậu trên

ngọn cháu dưới gốc mờ nhòa trong đám đông thiên ức nghìnlớpđanglàmlịchsử.KhônghiểubởiđâucuốnViệt Sử in trong những năm gần đây, tấm hình đã không còn lồngngangtrangsách...

(Ý Thức 21 số đặc biệt viết về Huế, chủ đề HUẾ, HOÀI NIỆM ngày 15-9-1971.)

Người nhạc sĩ chết đi, ta nằm đây để tang. Ta đợi những đứaconbiếtyêuthươngtanhưngườinhạcsĩ.Hởinhững đứa con của âm ba dịu ngọt ! Hãy về đây quay quần bên ta, tấu lên khúc trường ca bở dở. Ta chỉ biết yêu thương các con,hy sinh cho các con. Những lúc đáy lòng ta quặn đau,tacốsứcđènéncămtức.Tacămtứcnhữngngóntay vũ bão đánh lên phiếm ngà bắt ta phải thét lên tiếng uất nghẹn khô khan. Ta thét lên cho vũ trụ biết rằng có những đứa làm người không-nghệ-thuật đang đụng đến thânta.Takhôngphảilàmónđồchơiđểcholũvôlương giảitrí,bắttaphảirunglêntiếngcahoangloạn.Tasốngở đây để nói những câu hiền hòa, đem khúc nhạc tình thươngđixoadịunhữngtâmhồnlạclỏngcôđơn.Những

kẻkhôngnhà,nhữngngườiđóikhổthườnglănlócbênta, nương nhờ âm thanh huyền diệu san sẻ đau thương. Nhiều đêm rảnh trí nằm trên nền gạch bông bóng loáng, ta nghe những tiếng than não nùng, tiếng trở mình khắc khoải vì lạnh vọng từ một vĩa phố không đèn. Ta mở toang cửa đêm nhìn ra hè phố, Trên hiên tầng trệt của dãy building ngạo nghễ, đám người bất hạnh thiếu áo quầnđangcorúttaychân,đeovàonhaunằmngủ.Tađau lòng gọi tên người nhạc sĩ , cùng người nhạc sĩ đem cõi long chân thành chia xẻ cuộc sống vô phúc kia. Trong khoảngtrốngcôquạnhtừngngười,,bàicatâmsựcủata chảy xuống như một cơn mưa xối vào ruộng vườn ran nóng.Nghetiếngđàn,đámngườiđókhổbỏhiênphố,bò đến áp tai sát vách tường, im lặng và ứa nước mắt. Ta cảmđộng,họkhóc.Chắchẳntavàngườinhạcsĩđãhiểu họ?Suốtđêmđóvànghìnđêmsaunữa,họđãnằmbênta với giấc ngủ yên lành. Ta cũng muốn họ khóc trước mắt tanhư5tie61ngđànyểumệnhcủangườinhạcsĩ… Hởi những đứa con bất hạnh không nhà ! Hãy lấy thântalàmgiường,hãyngủtrênthânta,hãychuyềnhơi ấm cho nhau. Ta sẽ ngàn năm bao bọc các người. Ta sẽ chặnnhữngngọngióchướngtráimùa liếmmạnhlênda thịtđángthươngcủacácngười.Cácngướihãyantâm,có nghèo khổ đói rách thì cũng vài ba đêmtrông chờ nữa thôi.Cáikhổ-vật-chấtnầydễphá.Tachỉsợtinhthầncác người khổ mãi qua cháu con nghìn kiếp. Các người chửi

c giải quyết, những sinh vật lạ ẩn nấp trong rừng và hồ, có người mất tích vàkhông bao giờ được tìm thấy, văn bản lịchsửbịnghingờ.Mộtsốbíẩnchắcchắnkhóthểđược giảiđáp.Cólờinhắcnhởcácthếhệmớidùngnhữngcông nghệtiêntiếnđểtìmracâutrảlời... Tại sao những người sung sướng hạnh phúc từ bỏ quê hương của họ? Người đàn ông bướm đêm là gì ? Tại sao một lãnh t

tiếp tục duy trì từ sự thiếu hiểu biết. Lão ngấp nghé sau cánh cửa, nhìn vào một phòng xử án, hai tên tội phạm trốnthoátthànhcôngngaytrướcmặtngàichánhán.Lão không hiểu nổi. Từ cánh cửa tòa án, lão bay đến một trung tâm thành phố. Một tên giết người đã bắt cóc và giết chết ba đứa trẻ . Hắn tẩy sạch vệt máu trên quần áo trẻ em, sắp xếp thi thể ba nạn nhân rồi cho phóng lên màn hình kích thước lớn trên đường phố. Đến nay vẫn chưa tìm ra tung tích tên loạn trí. Lão bay đến một tam giáctậptrungquanhngọnnúilửađãtừngbịdânbảnxứ nguyềnrủavớinhữngtruyềnthuyết.Tạiđóxuấthiệnvết củamột bànchân khổng lồvớiâmthanh vàánhsángkỳ lạ.Đâycũnglàđịađiểmcóchínngườibiếnmấttrongthời khoảng từ 1945 đến 1950, kỳ bí hơn nữa, đây là điểm nóng về sự xuất hiệncủanhữngvật baykhông xácđịnh (UFO). Từ một mãnh lực vô hình thôi thúc lão tìm đến con tàu ma trên một bãi cạn phía Bắc Carolina. Cuộc đời ngắn ngủi của cô gái xinh đẹp trên con tàu nầy bị bỏ rơi hoàn toàn là một bí ẩn của câu chuyện con tàu ma nổi tiếngnhấttronglịch

hương ,được dịpnóichuyệncởimở.Quachuyệntròtôibiết,trước75 bà làm việc trong cơ quan DAO (*), ông chồng trước khi gặpbàlàmtrong MACV(**)sau nầy cũnglàm trongDAO và gặp bà. Trước khi ra về, ông bà Mike không quên ghi địa chỉ để chúng tôi có dịp gặp lại. Ông Mike , người chồng, đã tặng tôi cuốn truyện viễn tưởng (fiction book) nóivềmộtlãophùthủy… Điềuđặcbiệttôiphảihỏirỏhọ,tạisaolạichochúng tôiđịachỉlàmộtngôiquánvàgiờgặp,làmộtsángsớm5 giờ.Bàvợcườixởilỡi,nóirằngbanngàyôngbàsốngbất định,giàvềhưu,vuiđâuchúcđókhôngcó

ốn sách kể về một lão phù thủy bay qua nhữnghiệntượngbíẩncóthậtxẩyramàkhoahọcchưa giảithíchđược… Khi lão cảm thấy không còn đủ sức bay tiếp,một nguồnnănglượngmạnh từđâuđộtnhiênxâmnhậpvào cơ thể. Lão nhìn thấy hàng trăm hiện tượng bí ẩn xuất hiệncùngmộtlúc.Mộtngườiđànôngkhôngrỏdanhtính đánh cướp chiếc máy bay Boeing , tống tiền hành khách ba trăm ngàn dollar - tiền chuộc mạng - rồi nhảy dù xuống một hốc núi mất dạng. Một tên giết người không bao giờ bị bắt. Tên nầy đã sát hại một nữ diển viên nổi tiếnggiữađườngphốmàkhôngaibiết.Thithểngườiphụ nữtrẻ,bịcắtlàmđôingangthắtlưng,bịrúthếtmáu.Nạn nhân còn bị tên nầy tạo dáng

ngang khu vực gần nhà ở của mình tự nhiên biến mất, ngườitanêulýdobầukhôngkhírấtloãnglúcđó.Miệng núilửa Josephbỗngnhiên mấtdấu. Đài phun nướctrên sa mạc phía Nam New Mexico cũng không còn dấu vết, mộtbíẩnđếnnaykhoahọcvẫncònbốirốikhôngtìmra nguyên nhân trong hơn một thế kỷ. Thi thể tám phụ nữ đượctìmthấytrongmộtđầmlầykhôngtìmramanhmối vụ án... Tên điên giết người hàng loạt khét tiếng nhất trong lịch sử với mười bốn nạn nhân của hắn bị cắt đầu, mấtchânđượctìmthấytrongmộtlạchnước.Ngaycảcái chếtcủamộtcâyđạithụtrongvănhọcthếgiớithếkỷ19, cũng không tìm ra nguyên nhân.Một nhà báo ,nhà văn biên tập viên theo chân đoàn quân nổi dậy trong một cuộccáchmạngbỗngdưngmấttích.Ngườiđànôngchết vì bị đánh vào hộp sọ một thế kỷ sau vẫn không tìm ra danhtính... Bầu trời phía tây lóe lên một tia chớp màu đỏ. Cùng lúc, xuất hiệnnhữngluồng ánhsángbí ẩntại nhiềunơikhác nhau. Có những ngọn đèn ma quái chập chờn không giải thích được.Có một vùng diện tích chừng ba trăm dặm

ngbứctranhchạm khắc tinh vi trên đá có nguồn gốc thời thái cổ, bên cạnh đó là một bản chữ cái nguyên thủy...Kinh dị hơn, một thành phố ẩn giấu trong thung lũng chết với hang động ngầm , xác ướp, người khổng lồ minh chứng một tộc ngườiđãbịdiệtchủng.NgọnnúicổShastrađượcgọitên làđịađiểmcủanănglượngvũtrụ,chứađầynhữngbíẩn: UFO ,hangđộngphalê, cácquốc giatựpháttự diệt,căn cứ quân sự dưới lòng đất, thậm chí được đồn đại là nhà củamộttộcngườitốicổhậuduệcủamộtsiêunhânhơn mườingànnăm

Đâykhôngphảilà cỏi ...,khôngphảilà...,khôngphảilà... Khôngphảilàảocũngkhôngphảilàthật...

Xe quặt vào khu Cracker Barret giữa bóng đêm.Một hàng quán đã mở cửa đón khách.Ngọn đèn vàng chiếu ánhsángtùmùlênnềnbãiđậuxetrướcquán.Mộthàng ghế gỗ, loại ghế thư giản, đặt trước hiên quán hướng ra sân.Khônggiantĩnhmịchvàokhuya,thờigiannhưchìm xuống,trôichậmlại.Khácvớiphốchợbanngày khótìm đượcnơiyêntĩnhnhưtạiđây. Bước vào , quanh chúng tôi là hàng quán kiến trúc toàn gỗ đủ loại, trông rất lạ mắt. Bức tường cắt ngang chiahàngquánlàmhai,mộtbênquánăn,cửahàngthực phẩm ở phía bên kia. Tôi phải lách khỏi mấy quầy hàng đểbướcquaquánăn.Nhữngbộbànghếmàuvàngnhạt dướiánhsángtrắngkhiếncănphòngvuihẳn.Haibànđã cókháchngồi.Bàngiữa,haiôngrâurậmđangtròchuyện lớn tiếng .Ông bà Mike trên bàn thứ hai. Ông Mike đang đọcsách,trênbàncòncóvàicuốnkhác.Bắtthấycâyđèn dầutrênmộtbànăn,tôinhìnquanhnhậnratrênmỗibàn ăn đều đặt sẳn một cây đèn tương tự. Ngạc nhiên và vô cùngthíchthú.Nhìncáichụpthủytinhúplêncâyđèn,tôi nhớngaycáichụpđènxưatừngxuấthiệntrongnhàtôiở làngquêcáchđâyhơnsáuchụcnăm.Ngọnđèndầuthắp giữa đêm đông trong căn nhà đầu làng, bên ngoài mưa nhưtrútnước,giótạtmạnhlênnhữngtàulávađậpphát

ranhữngtràngâmthanhnhưréogọikêucứu.Ngọnđèn mờthắplênbữaăntốiđạmbạc.Làmsaotrongcáiquán khuya nầy lại có những ngọn đèn dầu kia. Lúc nào thì chúng được thắp lên ? Hình ảnh chúng đã đánh thức cả một đoạn đời của tôi. Tôi nhớ những đêm tối chập chờn trong ngôi làng cũ, nơi mẹ tôi và anh em chúng tôi trải qua mười lăm năm thầm lặng chờ đợi những ngày nắng ấm. Thấy tôi , bà vợ cho biết , ông Mike thườngđến đây một mình lúc năm giờ sáng, ra ngồi trước quán và thắp lên ngọn đèn dầu. Ông có thói quen hẹn gặp người khác vào giờnầy... TôikéoghếngồicạnhôngMike.ÔngnóirànhtiếngViệt không kém gì chúng tôi. Ông kể lại cái thú ngồi cà-phê đèn mờ do những người bạn Việt Nam rủ rê trước kia. Nhưng tôi lại nói với ông ta , bên trong quán nầy thấp thoáng hình ảnh một quán nhỏ nằm heo hút giữa vùng quêcáttrắngdướichânnúiđá.Tôinói,nếucómộtcôgái đứng sau quầy rượu ở đây, tôi tưởng tượng một tiếng độngnhẹvangxatừcánhcửabímật,côgáingướcnhìnvề phía tiếng động, và một chàng cao bồi mang súng ngắn lủng lẳng bước vào. Như

Nghe tôi nói thế, ông Mike cười to sãng khoái và bảo tôi rành phim cao bồi Mỹ. Tôi hứng chí nói thêm hoạt cảnh tiếp theo : hoặc chàng trai lẳng lặng bước ra cửa leo lên lưng ngựa lao nhanh về một phương trời vô định giữa đêmđen,hoặccùngđồngbọnrataytrongmộttrậnđánh đấ

điên cuồng. Ông Mike lại cười lớn hơn, lần nầycòn

tôithíchthú.Tôihỏiôngtacókhinàođọc truyện Thủy Hử của Tàu ? Ông lắc đầu, tôi kể lại câu chuyệnmộtquántrạmtrongThủyHữ.Tôinói,đâylàmột quán trạm trung chuyển, đưa đón những tay phiêu bạt giang hồ trong Thủy Hử của một trăm lẻ tám anh hùng hảo hán Lương Sơn Bạc. Quán trạm nằm dưới chân núi , đưađónthảokhấulênxuốngnúi.Mộtlần,cóngườikhách lỡ độ đường vào quán trọ ngủ qua đêm, giật mình nghe cuộcđốiđápthìthầmtraođổiphíasauquánmuốn“làm thịt” tên khách mập đang ngủ trước quán. "Thịt thằng mập ngon lắm".Ngangđây,tôinhìn ôngta, vàhạ giọng: thưở ấy, người ăn thịt người…Ông Mike lè lưỡi, bây giờ ông mới biết lịch sử Trung Hoa có chuyện người ăn thịt người... “Ôngbạn,tôicóđọ

nướcbạn.”

Bạnmuốnnhắcđếnhiểmhọadavàngmànhiềuhọc giảphươngTâytừngtiênđoántừthếkỷ19?“

Đólàvấnđềlịchsử. Phương Tâycũngđãtừngtiêu diệt bọn khủng bố nhân danh đạo Hồi ngay từ trứng nước.Sởdĩnhưvậyvìchúngnódámxâmnhậplảnhthổ phương

c, xác nhậnlờinhậnxétcủatôi.Bànói,chúngtôilànhữngngười Jacksonian của thành phố Jacksonville, city đặt tên theo Tổng Thống Andrew Jackson. Với nụ cười khuyến khích của ông Mike, bà vợ được dịp nói về lịch sử thành phố Jacksonville. Tôi thật sự chăm chú lắng nghe,có ý tìm hiểu. Tôi nói, tôi cũng muốn cô cho chúng tôi biết nhiều chuyệnliênquanđếnnướcMỹ,chẳnghạnvềlịchsử,văn hóa, xã hội, vì chúng tôi đến Florida chưa lâu. Nghe vậy, bà Mike càng phấn khích.Những kiến thức tích tụ trong nhiềunămbàtựhọchoặcnhậntừcácĐạihọckhiquaMỹ sauthángtưbảylăm,đượcdịptuônra.Bàquayquanhà tôi,chỉtayvàomấymónăngiữabànvàgiảithích,bữaăn sáng truyền thống của những người nói tiếng Anh chủ yếu là bột yến mạch, trứ

tôi nghĩ đến vẻ cổ kính mới được phục hồi trong ngôi quán. Những cây đèn dầu trên những bàn ăn lạicuốnhúttôi. Phòngănđãcónhiềukháchravào.Họvàothẳngquầy nhậnhộpthứcănhoặclycàphêrồithoăngthoắtbướcra, vộivảláixeđếnnơilàmviệc.Khôngthấybọntrẻconxinh đẹp nắm tay các bà mẹ đài các đứng chờ như hoạt cảnh trướcquầyhàngcácsiêuthịhoặcphòngbánvéđâuđó. Câu chuyện trao đổi giữa bà Mike và chúng tôi xoay quanh cách sống và thái độ của người nhập cư phải thế nàođểngườibảnxứkhôngxemthường.Bàtathườngcó những câu h

plờibàvợ,ôngMikelại nhắcđếntínhtìnhcởimở của người SaiGon, những món ăn đã quyến rủ ông, một đất nước luôn luôn sẳn sàng chiến đấu để sống còn, để độc lập. Những gì ông biết về Việt Nam không làm tôi ngạc nhiên, vì nhu cầu công việc ông phải tìm hiểu chuyên môn. Rồi yêu thích nó. Tôi hỏi ông về dự tính tươnglai,ôngbảođangnghiêncứuvềAI.Ôngcũngthích đọccáclo

ckhỏengănchặnsựlâylancủadịchbệnh.Đãcócâutrả lờichocâuhỏicủabạn! Chúngtađãngherấtnhiềuvề triệuchứng,tiếntriển vàảnhhưởngcủaCOVID-19 đốivớinềnkinhtếtoàncầu , nhưng chúng ta cũng nghe thế giới tập trung vào các phươngtiệncóthểgiúpchốnglạivirusbaogồmcáccông nghệ tiên tiến như AI.Vì vậy, với tư cách là một công cụ phi truyền thống, AI giúp chống lại đại dịch. Nhưng vì công nghệ này hoàn toàn mới, chúng ta cần thời gian để kiểm chứng hiệu quả của nó. Bây giờ, hãy xem AI giúp chốnglạivirusnhưthếnào. Trước hết,người ta trang bị AI cho

của AInàylàđểpháthiệnxembạncóvirúttrongcơthểcủa mìnhhaykhông. Máy chụp X quang được trang bị AI giúp giải quyết tình trạng thiếu nhân viên và lượng bệnh nhân quá tải. Phần mềm hỗ trợ AI có khả năng diễn giải hình ảnh và chẩnđoánbệnhgầnnhưchínhxác.Chỉcầnmở

với sự hỗ trợ của AI đã hoànthành vắc-xin với thời gian phát triển nhanh đến khó ngờ. Cách tiếp cận này liên quan đến việc triển khai công nghệ AI dùng phân tích khối lượng lớn dữ liệu và phân biệt các mẫu cụ thể của các phân đoạn coronavirus để tìm ra loại vắc xin hiệu quả…

TôiđọctiếpthưôngMike.Đoạncuối,ôngbàntrởlại các hiện tượng bí ẩn mà tôi đã hỏi ông lúc ngồi trong quán. Tôi đặc biệt chú ý khi ông nói về một loại trí tuệ khác là spiritual intelligence ( S-intelligence : trí tuệ tâm linh). Trí tuệ tâm linh có thể được sử dụngđể giải quyết cácvấnđềvềtrítuệnhântạo(AI).Vìmụcđíchnày,người ta đề xuất một định nghĩa mới về giải quyết vấn đề phù hợpvớiyêucầu,điềukiệnvànănglựccủaS-Intelligence. Ởđâytôikhôngnhắcđếnnhữnggiảithíchdàidòngtrong thư ông Mike bàn về trí tuệ tâm linh, các vấn đề của SIntelligence,hoặcphươngphápgiảiquyếtvấnđề.Màsuy nghĩvềnhữnghiệntượngbíẩntrongsáchôngMiketặng. Ông ta dùng S-Intelligence được AI hỗ trợ để giải thích như sau : bộ não của con người có một vùng hoạt động đặc biệt dành cho lãnh vực tâm linh, vùng nầ

ĐốmSángQuaĐồngKhông

ĐónXuânTrênĐường

HòĐồngVung

NhịpTimVềHuế

Tâmsựcâyđànbỏquên