Chuong 11

CHUYỆN VIỄN MƠ

Truyện dài : Phan Tấn Uẩn Phần II

Chương 11 HỌC BÁO

11.1 ĐIỀU TRA THẨM VẤN

Loại nhà gỗ bungalow có xu hướng phát triển mạnh theothờigian.CănnhàRondựnglêntronglàngTrungChâu thuộc loại siêu nhỏ mười sáu mét vuông. Dự tính ban đầu chỉ một mình Ron vô ra học tập và làm việc. Bạn hửu thân thiết đến chơi sẳn sàng kéo giường bố ngủ tạm qua đêm. Ron không có dự tính gì về tương lai của căn nhà. Đến lúc nhucầuđòihỏibuộcRonphảinớirộngdiệntíchthànhhai mườibốnmétvuông.Nhờđặcđiểmdễđiềuchỉnhtrongxây

dựngnhàgỗ,RonthuêthợthủcôngNamThườngnớirộng phíasaucănnhàthêmtámmétvuôngnữa.Phầnnầychính là phòng làm việc.Căn phòng nhỏ cách âm kín đáo kê một bàn viết và ba chiếc ghế, không có gì trên các tường gỗ.Trong một góc phòng, một bàn khác đặt đủ các loại máy.Trác Bạt bước chậm, nhìn khắp phòng thấy không thoải mái chút nào. Trên bàn đặt máy,chàng nhận ra hai mẫumáylạmắt.Đọctêninchìmngaytrênnhãnmáy,Trác Bạtlêntiếng: Hai kiểu máy phát hiện nói dối

“ Ron ! Làm thế nào bạn có hai máy phát hiện nói dốiởđây.Theotôibiết,chỉcảnhsátmớiđượctrang bịloại máy nầy. Chưa nói đến phòng làm việc của bạn không hấp dẫn…”Nhậnxétcủachàngbấtngờtrởthànhdịpmayhiếm

có để Ron đóng vai một giảng viên về điều tra, thẩm vấn . Anhtacườilớnravẻđắcthắng: “ Ngành báo chí chúng ta cũng có điều tra, thẩm vấn vậy. Phòng nầy là phòng thực tập thẩm vấn dành cho sinh viên, khác với nghiệp vụ của cảnh sát phỏng vấn điều tra (PoliceInvestigativeInterviews)” “ Vâng,tôimuốnbạnnhấnmạnhđếnđặcđiểmcủađiều traphỏngvấntrongbáochí.”TrácBạtđềnghị. Rongiảithích: “Phỏngvấnđiềutrabáochíthườngliênquanđếnviệc khaiquậtbímật,xửdụngnhiềuhồsơvàdữliệucôngkhai, tập trung vào công bằng xã hội và trách nhiệm giải trình. MagnifyerStory-BasedInquiry,mộtcuốncẩmnangbáochí điềutradoUNESCOxuấtbản,địnhnghĩa:“Báochíđiềutra liênquanđếnviệcphơibàytrướccôngchúngnhữngvấnđề được che giấu - do một người nào đó có quyền lực cố ý, hoặc vôtình -đằngsaumộtkhốisựkiệnhỗnloạnvàhoàn cảnh che khuất sự hiểu biết. Nó đòi hỏi phải xử dụng các nguồn tàiliệubímậtvàmở”.Điềutracóhệthốngphảikỹ lưỡng, đòi hỏi thời gian, có thể mất nhiều năm mới thành thạo.Báo chí điều tra còn là một tập hợp các phương pháp luận, phụ thuộc nhiều vào các nguồn chính, hình thành và kiểm tra một giả thuyết cũng như kiểm tra thực tế nghiêm ngặt.Khôngnênnhầmlẫnbáochíđiềutravớithứđượcgọi là “báo chí rò rỉ” (thường là của những người nắm chính quyền).”

“Tôikhôngthấybạnnhắcđếnmáypháthiệnnóidối?” TrácBạtnêuýkiến

“ Máy phát hiện nói dối trong báo cáo điều tra thuộc dạngkỹthuậtmới, gópphầnnângcaotiêuchuẩnchotoàn bộnghềnghiệp."

Rongiảithíchvềcáchbốtrívậtlýcủaphòngthẩmvấn. TrácBạtlấygiấybútraghichép.XinnhắclạicâybútParker Wilson tặng chàng trở thành vật bất ly thân cùng với cuốn sổtaygiúpchànglàmviệcnăngnỗhơn…TrácBạtghichép hứngthú…

“Thiếtkếphòngthẩmvấnsaochotácdụngcủanólàm tăng tối đa sự khó chịu và cảm giác bất lực của nghi phạm ngay từ khi hắn bước vào bên trong.Theo sách hướng dẫn, người ta đề xuất một căn phòng nhỏ, cách âm chỉ có ba chiếc ghế - hai cho người phỏng vấn, một cho nghi phạmvàmộtbànlàmviệc,khôngcógìtrêntường.Điềunàytạora cảmgiáckháclạvàbịcôlậpkhiếnnghicanchỉmuốn"đưa tôi ra khỏi đây" trong suốt cuộc thẩm vấn.Sách hướng dẫn cũng gợi ý cho nghi phạm ngồi trên một chiếc ghế không thoải mái,ngoài tầm với của hắn đến bất kỳ vật điều khiển nàonhưcôngtắcđènhoặcbảnđiềuchỉnhnhiệtđộ…khiến hắn càng khó chịu và trong hắn hình thành cảm giác phụ thuộc…Phòngnầycònthiếuloạigươngmộtchiềulàmtăng sựlolắngcủanghiphạmvàchophépngườiphỏngvấntheo dõiquátrìnhthaotúngtâmlýnghiphạm.”

“TrácBạthànhnghềđếnlúccóuytínvàđượctincậy, ngườitasẽcấpphépchohọccácnghiệpvụnầy.”Rongópý vềnghềbáo.

“Tưnhâncóđượcphépdạykhông?”Chànghỏi.

“ Ở Bắc Mỹ, tư nhân vẫn được phép dạy, tôi không rỏ Nam,BắcThườngthếnào…” “ Tôi biết những ký giả đặc phái viên của một tờ báo cũngcókhả năngđiềutra,thẩm vấn.Chương trìnhbáochí khôngcóphầnnầy…” Chuyên gia đọc đồ thị để phát hiện nói dối. Ronđềcậpđếnmáypháthiệnnóidối.Nólàmộtchủđề thường xuyêngâytranh cãi. Một cỗ máycó thể nói sự thật từ sự lừa dối ? Có phải mọingười đều có phản ứng sinh lý giốngnhaukhinóidối?Ronkểmộtcâuchuyện: “ Một cựu chiến binh 25 năm làm việc cho cơ quan an ninh quốc gia. Thế rồi anh ta bị cáo buộc là gián điệp cho ngoạiquốc.Sựlừadốicủaanh cuốicùngbịpháthiện.Anh ta bị bắt và sau đó phải nhận mười bốn tội danh liên quan đếngiánđiệp.Giánđiệpcólẽlànhữngkẻnóidốigiỏinhất thế giới, bởi vì họ là …gián điệp.Nhưng hầu hết chúng ta

trongcuộcsốnghàngngàyđềuthựchiệnhànhvilừadốiở mộtmứcđộnàođó.Ngườitanóidốivàlừadốingườikhác vìnhiềulýdo.Nóidốilàmộtcơchếphòngvệdùngđểtránh rắc rối với luật pháp, hoặc các nhân vật có thẩm quyền. Ta cóthểbiếtmộtvàitrườnghợpnóidối,nhưngrấtkhóbiếtai đócónóidốihaykhông.”

TrácBạthỏiRonvềmáyđopolygraph dùngpháthiện nóidối.Rongiảithích: “ Đó là một công cụ theo dõi các phản ứng sinh lý của con người.Là một thiết bịđiện tử đa đồ thị,nó kết hợp các thiếtbịytếkhácnhaudùngđểtheodõinhữngthayđổixảy ra trong cơ thể. Khi một người được thẩm vấn về một sự kiệnrắcrối,ngườitasẽxemnhịptim,huyếtáp,nhịphôhấp và hoạt động điện trở da (skin resistance) của người đó thayđổinhưthếnàosovớimứcbìnhthường.Sựdaođộng có thể cho thấy người đó đang lừa dối.Để đọc đúng các đồ thịphảicầnđếncácchuyêngiađượcđàotạobàibản.Đâylà nhữngchuyêngiagiámđịnhđồthị.Họthíchđượcgọilàbác sĩtâmsinhlýphápyFB(FB:forensicpsychophysiologist) ”.

“Nhưvậy,bạncũnglàmộtFP?”Tôiđặtcâuhỏi.

“ Chưa nghe ai gọi tôi như thế. Nhưng trước đây tôi là sinh viên của Học viện Socrates trước khi trở thành nhà sinhlýphápyđượccấpphép.Trướckhighidanh,sinhviên phải có tú tài hai hoặc có năm năm kinh nghiệm điều tra kèm theo bằng cấp liên hệ.Sinh viên phải tham dự và vượt qua khóa học cấp tốc kéo dài 10 tuần. Chương trình giảng dạy bao gồm tâm lý học, sinh lý học, đạo đức học, lịch sử, xây dựng câu hỏi, phân tích tâm lý của lời nói, phân tích

biểu đồ và phân tích dữ liệu thử nghiệm. Sau đó, sinh viên phải tham gia một chương trình thực tập và thực hiện tối thiểu25bàikiểmtrachocáctrườnghợpthựctế.Cáckỳthi nàyđượcgiảngviênđánhgiákỹ..Thờigianthựctậpcóthể kéo dài từ tám tháng đến một năm.Sau khi hoàn thành các yêu cầu đề ra, sinh viên có thể nhận được giấy phép hành nghềvớitưcáchlàmộtgiámđịnhviênđađồthị.”

“HànhnghềđọcPolygraphcũngđâucótrởngạigì,phải không?”

“ Phải biết ai được phép xử dụng polygraph ? Trước hết, polygraph dànhcho các cơ quanchính quyền là chính, tư nhân bị hạn chế. Thường người ta dùng nó trong các trường hợp : điều tra tội phạm, chọn lọc nhân viên các nghànhnhạycảm trướckhithunhận,điềutranộibộhoặc ápdụngvàonghiệpvụngânhàng.Nhiềutổchứcchínhphủ vàmộtsốnhàtuyểndụngtưnhâncóthểyêucầubạnvượt quamộtkỳkiểmtrapolygraphtrướckhinhậnviệc.Cóđiều polygraphhiếmkhiđượcchấpnhậntạitòaán.” “ Kiểm tra polygraph là gì, nghe lạ quá.” Trác Bạt thắc mắc.Rongiảithích: “ Người ta thiết kế các bài kiểm tra để tìm kiếm các phảnứngtựđộngdiễnratrongcơthểmộtngườikhingười đó bị căng thẳng, chẳng hạn như căng thẳng liên quan đến lừadối.Nhữ

thểxácđịnh xemhành vilừa đảocó đượcchứngminhhay không.”

“ Phạm nhân phản ứng thế nào khi áp dụng máy phát hiệnnóidối?”TrácBạthỏi.

“Kiểmtrabằngmáypháthiệnnóidốicóthểlàmộttrải nghiệm đáng sợ. Nó thách thức thần kinh ngay cả của những người cứng cỏi nhất. Phạm nhân đang ngồi với dây nhợvàốngthôngđượcgắnvàovàquấnquanhngười.Ngay cảkhikhôngcógìđểchegiấu,hắnvẫnsợhãitrướccácvật vôtri…"

“Theotôibiết,nhữngtênphạmphápgiàđờirấtcókinh nghiệmđểđốiphóvớipháplývàcácđiềutra,thẩmvấn…”

“ Đúng. Chúng tìm cách đánh bại các công cụ kiểm tra như máy phát hiện nói dối. Chúng có nhiều cách đánh lừa polygraph,nhưdùngthuốcanthần,dùngchấtchốngmồhôi rĩ ra trên đầu ngón tay khi bị thẩm vấn.Có khi chúng dùng mộtcâyđinhđặttrongchiếcgiày,khinàonghemộtcâuhỏi

thìấnchânlênđó.Đâylàcáchchếngựphảnứngsinhlýđối vớicâuhỏilàmchobấtcứcâutrảlờinàodườngnhưcũng giốnghệtnhau.Cuốicùngkhôngchokếtquảchínhxác…” LờiRonchothấymộtkýgiảnhànghềcầncóthêmtrình độnghiệpvụgìngoàinhữngđiềuđãhọcvàhànhnghề: “ Tôi có cảm giác bạn là một thám tử.” Trác Bạt nhìn Ronvớicảmgiácmớilạ.. Nghecólờikhentặng,Ronlạihỏi:

“TạisaoTrácBạtkhônggọitôilàkýgiảmànóilàthám tử?”

“ Ron thám tử chính xác hơn Ron ký giả. Thám tử là ngườilàmcôngviệcdòxétsựthật.”

HìnhnhưthấyTrácBạtcónhậnxétsắcbén,Ronkhông ngạichobiếtthêmcáckiếnthứcquantrọng: “ Công nhận Trác Bạt có năng khiếu nghề nghiệp. Tôi muốnbổtúcthêmvàikiếnthứcchuyênmôndànhriêngcho bạn.Bạnkhông nênphổ biếncho bấtcứai.Sẽcó ngàybạn ápdụngnhữnggìtôinóihômnay.”

“Cámơn.”TrácBạtvòngtayquacổRon,siếtchặt.Ron cườithíchthú:

“ Lúc học tại học viện Socrates tôi đặc biệt thích mục Thẩm vấn và Nhận tội trong đó Kỹ Thuật Capcat (Capture Catch)lànềntảngđượcdùngrộngrãi.Nólàkỹthuậthướng dẫn thẩm vấn gồm chin bước. Nhiều bước trong số này chồngchéolênnhau,vàkhôngcócáigọilàthẩmvấn"điển hình";nhưngkỹthuậtCapcatcungcấpmộtbảnthiếtkếvề cáchmộtcuộcthẩmvấnthànhcôngcóthểdiễnra.”

“ Nghenầy… Đốiđầu.Pháttriểnchủ đề.Ngưng từ chối. Vượt qua phản đối. Thu hút sự chú ý của nghi phạm. Nghi phạm tự đánh mất quyết tâm.Giải pháp thay thế.Đưa nghi phạmvàocuộctròchuyện.Thúnhận.” Chờ Trác Bạt ghi xong chín tiêu đề của kỹ thuật thẩm vấn Capcat, Ron nói về nó như muốn đóng sập cánh cửa, khôngchochàngbiếtthêmchitiếtcủakỹthuậtnầy: “ Nghiệp vụ thẩm vấn phức tạp, tinh tế, không thể nói hết.Thấy Trác Bạt hứng thú ghi chép, tôi cũng bị cuốn hút.Chờ có dịp thuận tiện, tôi sẽ cung cấp tài liệu kỹ thuật nầychobạn.”

“Tôithấycũngchưacónhucầuvềnó.”TrácBạttrảlời, “ nhưng nếu Ron thấy không có gì bất tiện, có thể ‘bật mí’ một vàibíquyết,vídụ nhưnhìnsắc diệnhay chuyểnđộng củacơthểnghiphạmđểđoánbiếtsuynghĩcủahắn?” “ OK. Không sao…Dấu vân tay hoặc một cái trừng mắt cũngcóthểkểlạitộiáccủanghiphạm…Khihắnnóinhiều đólàbiểuhiệncủanỗisợhãi.Màkhihắnđãnóirasựthật, thì việc bắt đầu nói dối sẽ khó hơn. Nhìn vào đôi mắt nghi phạm,ngườithẩmvấncóthểlấyranhiềuthôngtincóích. Khi nghi phạm đang nhớ điều gì đó, tròng mắt hắnthường sẽdichuyểnsangbênphải;đâylàbiểuhiệnbênngoàicủa việc não hắn đang kích hoạt trung tâm bộ nhớ. Nếu hắn đangsuynghĩvềđiềugìđó,tròngmắthắncóthểdichuyển lên trên hoặc sang trái, phản ánh việc kích hoạt của trung tâmnhậnthức.Nếungườithẩmvấnhỏinghiphạmđãởđâu vàođêmgâyánmàhắntrảlờithànhthật,thìmắthắncóthể di chuyển sang bên phải; nếu hắn bịa ra bằng chứng ngoại phạm,mắt hắncóthểdi chuyểnsang trái.Nếungườithẩm

igiúpviệcnhàhàngđãmangđếnbữaăntrưachohai người… ***

MộttinchấnđộngxẫyraởrestauranttrongtrườngĐại Học Hạo Nhiên liên quan đến bà Lành (tên là Lành nhưng dữ hơn cọp.) Người đàn bà nầy không đủ tiêu chuẩn vào làm việc trong nhà hàng. Nhưng miệng lưỡi bà đã vô tình đượcviệntrưởngChinhVăn chấpthuận.Bàtaviệncớhoàn cảnhmẹquáconcôi,nếukhôngcóviệc làm, haimẹconsẽ ômnhaunhảyxuốngcầuBìnhTriệu.BàmấtviệclàmsởMỹ vìthóiăncắpvàlườnggạt…

TinvềbégáihaituổitênMi,conbàLànhgầnchếtđược đưa vào phòng cấp cứu với những dấu hiệu rõ ràng của hànhvingượcđãitrẻemcấpđộcaonhất.Nghetinnầy,Ron kéoTrácBạtđếnngayphòngcấpcứu.Ronquansátvếtbầm ởlưng,cổbégáivàlậptứcvềgặpChinhVăn.Ronđềnghị việntrưởngđưabàLànhvềphòngthẩmvấn. “ Bác sĩ bệnh viện khám vết thương có thể kết luận để báocáovớicảnhsát.Cứđểhọlàmviệc.” ChinhVănnói.

Mrs. Lành : Hừm…tôi nghĩ là tôi... khá ổn. Ý tôi muốn nóilàtôi...hơinghiêmkhắc.Nhưngôngbiếtđấy,bệnhviện họgiảiquyếtmọiviệccảrồi.

Ron:Bàlànhânviênởđây.TrườngHạoNhiêncũngcó trách nhiệm riêng phải làm khi cảnh sát đến điều tra… Bà nhậnxétbégáiconbànhưthếnào?

Mrs.Lành:Nólàmộtđứatrẻrấtkhódạy.Nókhócmọi lúcmọinơi,luônluônmuốnđượcbồngẵm...Tôimuốnnói thêmlàtrôngnóaicũngtưởngnhưnóbịđánhđậpvậy.Nó lạithíchleotrèo.Vànhưôngcóthểthấy,lúcnàotrênlưng, cổ nó cũng xuất hiện vết bầm tím hoặc vết xước. Ống chân nócũngbịbầmtím.

KểtừthờiđiểmbàLànhcóýbàochữachovếtthương của béMivà ngụybiện -" nó là mộtđứabérất khó dạy"–trong lúc chính bà ta chăm sóc vết thương xảy ra với Mi, Ronđãđoántrướcđượctộilỗicủabàvàbắtđầuthẩmvấn thật sự. Ron tiến hành một cuộc đối đầu tinh tế, cho bà Lànhbiếtbàsẽbịbắtnhưthếnào: Ron : Bà biết không, cảnh sát có thể xác định thương tích và đặc điểm của vết thương mới xẩy ra hay đã có từ trước...

Mrs. Lành : ...Làm sao chúng ta có thể biết chính xác chuyệngìđãxẩyra,bởivìngườiduynhấtthựcsựbiếtđược là con gái tôi. Còn khó hơn nữa nếu bắt nó nói ra khi có chuyện gì xẩy đến…Tôi không muốn nói thêm bất cứ điều gì,chỉtựhỏikhôngbiếtchuyệnnàysẽkéodàibaolâu…

Ron:Nhưtôiđãnói,tôicóthểxácđịnhvếtbầmđómới xuấthiệnhayytếchữalànhnó.Bàcũngbiết,cácbácsĩ,nhà

khoahọcphápyhaynhànghiêncứubệnhhọcđềurấtrành vềviệcxácđịnhnầy…...

Mrs.Lành: Đượcrồi…

Ron:Bàcóbiếtlýdonàogiúphọxácđịnhcácvếtbầm tímđódochínhbàgâyravàcóngườicũngnghingờbàgây ra…?

Mrs. Lành : (ngập ngừng)…Tôi không biết, tôi chỉ biết tôiđãởđó…

Ron:Vậy,bàcónghingờailàmviệcnàykhông?

Mrs. Lành: Không…Tôi không tin có người nào đó đã gâyravếtthươngchocongáitôi…

Ron : Trong số những người có mặt vào đêm qua tại nhà bà trước khi đưa bé Mi vào phòng cấp cứu,chúng tôi muốn bà liệt kê những người mà bà tin tuyệt đối họ sẽ khônglàmgìgâytổnthươngchocháubé…

Mrs. Lành : ... Tôi nghĩ tất cả nhân viên nhà hàng sẽ khôngcóailàmđiềuđó… Ron:Aicóthểbảođảmlờixácquyếtcủabà?

Mrs. Lành: (ngập ngừng)…Bất cứ ai trong nhà hàng.Nhưng ông Ron cần ghi nhận rằng,tôi thật sự không tinnhữnggìbácsĩnóivàcáchhọđãlàm…

Ron,ngườithẩmvấn,bắtđầupháttriểnchủđềvềmột tình huống mất kiểm soát – bà Lành đã không tính trước việclạmdụnghoặcbàchưasuynghĩkỹ.Nhưngbàlạikhông thíchchủđềđó.BàhỏiRontạisaokhôngtincâuchuyệncủa bà.Sauđó,Ronđánhvàokhoảnhkhắcmấtkiểmsoát-trong đóbàLành đãlàmtổnthươngbéMi,conbà.Rongiảithích rằng vết thương của cháu bé chắc chắn không phải do ngã

té.Phảicóngườigâytổnthươngchobé,nhưngviệcgâytổn thươngdongườiđóởtrong“khoảnhkhắcmấttựchủ”..Bà Lành chăm chú lắng nghe, có vẻ như đang bám vào cái phao“khoảnhkhắcmấttựchủ”.Thấyvậy,Rontiếptụcphát triểnchủđềbằngcáchnêulênbảnchấtkhókhăncủabéMi và cách bà Lành khó chăm sóc con – một cách đổ lỗi cho nạn nhân, điều mà bà Lành đã thể hiện trước đó.Vậy là bà bắt đầu “chuyển biến”. Thấy vậy, Ron chuyển qua thiết lập một giải pháp thay thế. Ronnói với bà rằng "nếu không có lời giải thích về những gì đã xảy ra, mọi người sẽ cho rằng điềutồitệnhấtđãbịphơibày". Kiểm tra tội phạ

Ronđãchỉrađiềusơsótnày,nhưngbàcốthuyếtphụcRon tinrằngbàđãhỏivàilầnvềvếtthươngcủacongái.Sauđó bà yêu cầu Ron cập nhật tình trạng của bé Mi. Ron nói với bàLành,béMiđãchếtnãovàcólẽsẽkhôngquakhỏi.Nghe thế,bàthốtlên"ÔiChúaơi.Tôilàkẻgiếtngười!"

Ron dành thêm 45 phút với các chủ đề khác nhau để monglấythêmthôngtin từbàLành.Saunhiềulầncốgắng phủnhậnbấtkỳđiềugìthêmhoặcliênquanđếnviệcgâyra vếtthươngchocháubé,bàLànhthừanhậnbàđangrunsợ. Thừa nhậnnầyđãkhiếnbàsuysụp vàbậtkhóc.Cuốicùng ,bàthúnhận:“Trờiơi!Tôiđãgiếtcontôi!!!” Buổi thực tập phỏng vấn chấm dứt. Khi cảnh sát đến Trường Hạo Nhiên, Ron đã trao đổi gì đó với họ Trác Bạt không để ý .Nhưng chàng biết tin cháu bé đã chết vì vết thươngởlưngvàcổ…RonchobiếtbàLànhsẽhầutòavìtội giết người ở mức độ trọng phạm,có thể bị kết án tù chung thân,khôngcókhảnăngđượcânxá…

11.2 THỰC TẬP PHỎNG VẤN

Láthưcủamộtngườinàođógởi choRon,khiđọcxong, Trác Bạt không tin những gì y viết trong thư là có thật. Có chăng

của mình. Phong khẳng định y được Tình báo Trung ương Bắc Thường tuyển dụng trong một khu rừng rậm để thực hiệncác nhiệm vụ bímật,baogồmpháhủymộtkhonhiên liệu vàmộtkhovũkhí.Phongkểchitiếtvềlịchsửgiađình mình,môtảmìnhlàmộtđiệp viênthếhệthứ hai,nóirằng chacủayđãbắnbịthươngmộtĐạiTáQuânĐộiĐôngPháp, và bắn chết tên cò ác ôn trong thời Chiến Tranh Đông Dương.NhânviêntìnhbáoBắcThườngbấtngờgặpPhong dưới một gốc cây trong rừng già, tự giới thiệu mình là "ngườiđứngđầuCụmtìnhbáoKhuGiảiPhóngK."vàtuyển dụng Phong làm đặc vụ bí mật. Phong cho biết đó cũng là người quảnlýcá nhâncủay và không aikhác trong phòng Mật Vụ biết y đang làm việc cho cơ quan nầy. Phong cung cấpchitiếtvềmộtsốnhiệmvụmàyđãthựchiệnchoCụm tình báo Khu K. trong sáu năm, bao gồm phá hủy một kho nhiên liệu,một sân bay, và điều tra vụ rò rỉ cái chết bí mật củaviêntướngBắcThườngbịđầuđộcchếttrongchiếnkhu. Phong mô tả viên tướng nầy là người có liên quan đến chiến dịch Phượng Hoàng của Nam Thường, và nói rằng viên tướng đã làm việc với một "Đô đốc Kenny nào đó" để chuyển các báo cáo tình báo cho Đồng Minh của Nam Thường. Sau đó, một nhân vật bí mật móc nối Phong làm việc cho tình báo Đồng Minh phía Nam Thường. Y cho biết đãchuyểngiaochotìnhbáoĐồngMinhnhữngbímậtquân sự, chính trị thu thập được trong thời gian làm việc với Cụm tình báo Khu Giải Phóng K. Phong cũng nói rằng đã từng gặp lãnh đạo của nhóm nghiên cứu và quan sát tình hình quân sự chính trị của cuộc chiến Việt Thường, từng gặpđôđôcKennynàođóvànhiềunhânvậtkhácnữa.Ycòn

cho biết đã từng viết sách tiết lộ những bí mật nhưng khôngđưarangàythángvàđịađiểmcủamộtsốsựkiệnđể cóthểgiúpxácminhcâuchuyện…

. Phác hiện nói dối

Láthưchỉchobiếtchừngđóvàyhứasẽcungcấpnhiều thông tin bí mật quan trọng hơn nếu Ron đồng ý gặp y và thảoluậncácchitiết… TrácBạtđưatrảlạiláthư.Roncầmlấyvàmởlờingay: “Tôinhớđãđọcmộtbàibáocónộidungtươngtựnhư láthưnầy.Khibàibáoxuấthiện,nổilênlànsóngchỉtrích. Dư luận bàn tán xôn xao. Một độc giả cho rằng, đây là câu chuyệntưởngtượngtrongmộttiểuthuyếttrinhthám.Một độcgiảkhácnóirằngPhongchínhlàJamesBond,Rambovà Karate Kit hòa làm một, hoặc như một câu chuyện viễn tưởngđượcraobán.Đángchúýnhấtlàmộtsốnhânvậtcủa cả hai phía bác bỏ tuyên bố của Phong . Họ nói rằng chưa baogiờnghenóicómộtđôđốcKennyhoặcmộtngườinào đóđãthihànhnhữngcôngtácnhưPhongđãlàmchocảhai phíavớivaitròmộtđiệpviênhaimang.MộtvịtướngĐồng

Minhchorằng"nộidungbàibáohoàntoànbịađặt",là"một sựxúcphạm"đốivớitríthôngminhcủađộcgiả.Ôngtađã nhờluậtsưcủamìnhviếtthưchotờbáoyêucầuthuhồisố báođăngbàinóivềhoạtđôngcủatênPhong…” TrácBạtnêuthắcmắc: “Tạisaotòabáokhôngpháinhânviênđiđiềutra?” “HọđãpháithámtửliênhệvớicácviênchứctrongBộ ThôngTinChiêuHồicủaNamThườngđểđiềutrahồichánh viêntênPhongnàođó.Kếtquả,ngườitatìmthấytronghồ sơcủamộtngườitênPhongcómộtláthưtừmộttrungúy chỉhuytênlàDunca,ngườituyênbốrằngPhonglàmộtđặc nhiệmbímật,mặcdùsựtồntạicủaDuncan vẫncònlàdấu hỏi lớn. Thám tử nói rằng những tuyên bố của Phong về lịch sử gia đình của y không có bằng chứng xác đáng và ngườichalàmộtnôngdândốtnátrấtkhólàngườibiếtrõ đườngđinướcbướccủamộtĐạiTáĐôngPhápđểthihành lệnhámsát,cũngnhưbắnchếtmộttêngọilàcòácôn.Một trung úy chỉ huy tên Gideon nói rằng sau khi đọc bài báo , anhtabiếtrằngmìnhđã"bịlừadốikhichomộtkẻlừađảo vay uy tín". Nguyên nhân vụ nầy do Gideon có chụp chung với Phong một tấm ảnh trên đó Phong viết một câu “đang nói chuyệntại cửa hàng” với trung úy Gideon. Gideon phủ nhận "nói chuyện trong tiệm" với Phong và thêm rằng “ Phongkhông phảilàchiếnbinh,ylàmộttênlừađảo".Phần cuối câu chuyện, Phong từ chối cung cấp bất kỳ chi tiết bổ sungnàovềcácnhiệmvụcủaychotìnhbáoĐồngMinhvới lýdoyvàgiađìnhsẽphảiđốimặtvớiquảbáonếulàmnhư vậy.Việc nầy được mô tả như "sự trốn tránh khập khiễng", vì trước đó Phong từng cho biết đã viết một cuốnsách tiết

lộ những bí mật nhưng không đưa ra ngày tháng và địa điểm của một số sự kiện có thể giúp xác minh câu chuyện .Lợi dụng tự do ngôn luận, Phong đã kiện tờ báo tội phỉ bángsaunhữnglờichỉtríchcủahọvềhoạtđộngbímậtcủa y,mặcdùtòaánđãraphánquyếtcólợichotạpchí. Cuối cùng,phát ngôn viên của tình báo Đồng Minh nói rằngbàibáolàhoàntoàntưởngtượngvàphilý”.

Kể lại từng chi tiết cụ thể trong bài báo, Ron cho thấy mìnhđãquantâm thếnàođếnnó.TrácBạthỏi: “Đãbiếtnhưvậy,bâygiờbạnnghĩthếnàovềláthư?”

Ronbìnhthảntrảlời:

“Vớitôi,khôngcóvấnđềgì.DoTrácBạtthôi.”

“Nóigìtôikhônghiểu.”

“ Tôi sẽ im lặng, không bàn gì đến lá thư. Bận tâm làm gì.Vôích.NhưngnếuTrácBạtmuốnbiếtcổmáytrangbịtrí tuệ nhân tạo hoạt động chính xác thế nào, tôi sẽ tìm cách đưa người viết lá thư nầy đến phòng máy tính của Hạo Nhiên!”

“TôichỉbiếtrấtmùmờvềAIlàmsaohiểurõhoạtđộng củanó?” “ Trước hết phải hiểu các khái niệm Artificial Intelligence (trí tuệ nhân tạo),Neuron (tế bào thần kinh), MachineLearning(họcmáy),DeepLearning(họcsâu)”(*)

các thôngtinchínhxácvàoláthư,sauđónạpláthưđãbổ sung vàomáytínhđãcàisẳnphầnmềmAI.Câutrả lờicủa nghiphạmkhithẩmvấn,máysẽnhậnvàoquamicrovàAI sẽsosánhcâutrảlờivớithôngtintrongláthưhoànchỉnh đểchorakếtquảYESorNO.” ***

Vớibíquyếtsăntinchuyênnghiệp,RonmờiPhongđến làng Trung Châu. Trác Bạt không lạ gì, một trong những bí quyếtđólàlợithếcủaphongbìdollar.Thuậntiệnhơnnữa: Phong là hồi chánh viên đang làm việc trong Bộ Chiêu Hồi củachínhphủNamThường.QuasắpxếpgiữaRonvàngười trunggian,họvàodựthánhlễtrongNhàThờChúaCứuThế ,nơimỗisángchủnhậtPhongthườngxuyêncómặtnhưđể bàytỏlòngsámhốimộtđiềugìđó. Sáng chủ nhật ấy sẽ đi vào ký ức Trác Bạt như một trong những ngày đáng ngạc nhiên nhất.Buổi sáng lặng lẽ bắt đầu với những lời giải tội trong Nhà thờ, sau đó là Thánh lễ riêng được cử hành và hát thánh ca với ba chủng sinh đang lưu trú tại đây. Họ là những người tốt và đã hỗ trợ Phong rất nhiều trong những lúc cần thiết. Đến mười một giờ sáng, các Soeur từ Tu viện tham gia cuộc rước lễ nhỏ với sáu chị em, ba chủng sinh mang theo ảnh Đức Mẹ. Chúng tôi quay trở lại sân bên cạnh nhà thờ . Người trung gian dẫn Phong đến giới thiệu với Ron. Phong bắt tay Ron niềmnởnhưnhữngngườiđãtừngquentừlâu.Ngườitrung gianxongnhiệmvụ,xinphépcáotừ.Nhữngngườikháclên xe chạy thẳng đến Trung Châu. Buổi gặp mặt chuyện trò trong căn nhà riêng của Ron tỏ ra thân tình không khách sáo.

“ Bạn có thể nói tiếng Anh được không ?” Ron mở lời nóivớiPhong.

“Cũngtạmđược.”Phongtrảlời.

“Tốt.Giớithiệuvớibạn”Ronchỉvàochàng. “Trác Bạt,kýgiảcủaHạoNhiên.”

“ Tôi rất thích cách làm việc của anh em trong Hạo Nhiên.” Phongnói.

“Cámơn.Cáchlàmviệccủachúngtôi?” TrácBạtnghĩ Phongđãtừnglàmviệcvớiaiđótrongtrường.

“ Các bạn có cách tiếp cận nhẹ nhàng và thoải mái.” Phong đưa ra nhận xét, nhưng không cho biết đã từng làm việcvớibộphậnnào. Rongậtgậtđầuvàđivàovấnđề:

“ Tôi đã chuẩn bị những gì anh đòi hỏi.” Ron cầm một phongbìđặttrướcmặt.“Nhưnganhphảiđápứngđúngcác đòihỏicủachúngtôi.” “Đòihỏigì?”Phonglêntiếng. “ Đòi hỏi sự thật. Anh phải trung thực, nếu nói sai, chúngtachiataynhau,coinhưbuổigặpthấtbại.” “Vâng.Biếtthếnàotôisẽnói.”

Ron đứng dậy ra hiệu mời tất cả qua phòng máy tính của Đại Học Hạo Nhiên.Họ cuốc bộ băng qua đoạn đường ngắn từ làng Trung Châu đến trường. Căn phòng rộng với hàng trăm máy tính sắp thành nhiều hàng cho sinh viên thựctập.Đặcbiệt,mộtphòngkínđáonằmcuốicùng,đặtcổ máyđãcàiđặtthôngtinvềtrítue65unhântạo(AI). Để tạo không khí thoải mái,Trác Bạt ra cateen mang vàomộtkhaybalygiảikhát…RonvàocuộcnóivớiPhong:

“ Anh trả lời câu nào , hệ thống AI của chúng tôi (ArtificialIntelligenceAudioSystem:hệthốngaudiotrítuệ nhân tạo) sẽ ghi âm trung thực lời anh nói để so sánh với thôngtinnóthuthậpđượctrướcđó,saucùngnóđưarakết quả “Yes or No”. Nếu kết quả YES từ chin mươi phần trăm trởlêncoinhưbuổigặpthànhcôngvàphongbìnầythuộc vềanh…” Kiểm tra người nói dối Ron đưa cao phong bì,vui vẻ nhìn qua người đối diện , thoángnhậnravẻbốirốihiệnrỏtrênmặtPhong. “MờianhvàophòngAI.KhitôikhởiđộnghệthốngAI, nóhỏianhcâunào,xinanhtrảlờicâuđó.Chỉcótôilàngười ngồibênngoàiđọcđượckếtquảdoAIxửlý.” Trác Bạt kéo tấm màn của phòng đặt máy “thẩm vấn” AI.VàradấumờiPhongvào.Phongcóvẻedèsợsệtnhưng chànglêntiếngcườiđùakhíchlệPhong: “ Anh cứ xem đây như một trò chơi xổ số, trúng thì nhậnphongbì,khôngtrúngthìchiatay.Vậythôi.”

Phong bình tĩnh ngồi vào bàn. Trác Bạt kéo bộ headphone mắc ở một góc bàn đeo vào hai tai Phong và bấm nút ra hiệu cho Ron ngồi bên ngoài biết. Ron điều khiển hệ thống AI Audio để lấy kết quả từng câu hỏi (hàng trămcâuhỏitôiđãcàisẳnvàohệthống.)

Cuối cùng,Ron điều khiển nút Result cho Trác Bạt xem mộtsốtronghàngtrămresults...

“ Anhcó phảilà hồichánhviêntênPhongkhông?” Hệ thốngAIhỏi.

“Đúngvậy.”Phongtrảlời.

“ Neither NO nor YES.” AI kết luận , không đúng cũng khôngsai,vìcónhiềutênPhonghồichánhviên.

“ Anh cho biết ký giả phương Tây tên gì đã phỏng vấn anhđểđăngtrênbáonàovàongàynào…?”

“……..(khôngcótiếngtrảlời)”

“NO.Void.”AIkếtluận,khôngcógiátrị,vôdụng

“ Anh nói rằng cha anh đã bắn bị thương một Đại Tá quânđộiĐôngPhápvàbắnchếtmộttêncòácôn.Chaanh tên gì, có được ghi tên trong quân sử Bắc Thường không ? QuânđộiĐôngPháplàquânđộinào?ĐạiTábịthươngtên gì ? Tên cò ác ôn là ai ? Và những điều anh nói xẫy ra vào thánghoặcnămnào?”

“QuânĐộiĐôngPháplàquânđộicủathựcdânPhápở Đông Dương. Những câu hỏi khác tôi quên không nhớ hết, vìchatôicórấtnhiềubídanh…”

“NO.Vagueanswersarenotvaluable.”AIkếtluận,câu trảlờimơhồkhôngcógiátrị.

“BáoWashingtonPostviết :Phongcungcấpchitiếtvề một số nhiệm vụ mà anh đã thực hiện cho Cụm tình báo Khu K. trong sáu năm, bao gồm phá hủy một kho nhiên liệu,mộtsânbay,vàđiềutravụròrỉcáichếtbímậtcủaviên tướng Bắc Thường bị đầu độc . Phong mô tả viên tướng nầy là người có liên quan đến một chiến dịch của Nam Thường?Anhgiảithíchthếnàovềthôngtinnhạycảmnầy củabáochíngoạiquốcviếtvềanh?”

“ Không nên tin những gì họ nói. Toàn bịa đặt để câu khách.”

“ YES . No one knows what the truth is.” AI kết luận, khôngthểtinbáochí,vìhọkhôngnóirỏđịadanhhoặctên củaviêntướngBắcThường.

“Anhcòngiữtấmảnhchụpchungvớimộttrungúytên là Gideon phải không ? Gideon quen biết anh trong trường hợpnào?”

“Tôichưabaogiờchụpảnhchungvớingườinàotênlà Gideonvàcũngkhôngquenbiếtaicótênnhưvậy.”

“ NO. The person taking the photo together is not Phong."AIkếtluận,Phongkhôngphảilàngườiđứngtrong bứcảnh.

Chỉ cho Trác Bạt biết một số result,Ron kết luận trong hàngtrămcâuhỏi,tênPhongnầy trảlờichưađúnghaichục phầntrăm..

RonvàTrácBạtgiảithíchchotênPhongbiết.Cuộcgặp đãthấtbại.Y nói:

“Tôibâygiờlàmộtconchiênngoanđạo.” Chỉnóithế.YthảnnhiênchàoRonvàbướcracửa.Ron gọi y trở lại và tặng cho y một ít tiền làm quà như phần thưởnganủitrongmộttròchơigiảitrí. “Một tên lừa đảo hạng bét.” Trác Bạt nói với Ron. RonaldDicksonWoodroof cườivôtư…

----------------------------

(*) Neuron là tế bào thần kinh, thực chất là tế bào cấu tạo nên não và hệ thần kinh ; đó là đơn vị xử lý thông tin của não có trách nhiệm gởi, nhận và truyền các tín hiệu đến khắp cơ thể. Não người có 86 tỉ (86 billion) tế bào thần kinh. Mạng thần kinh trong máy điện toán bắt chước cách bộ não của con người hoạt động để xử lý thông tin. Trí tuệ nhân tạo (AI) là một công cụ phi thường của khoa học máy tính .Định nghĩa AI của Wikipedia được chấp nhận rộng rãi hơn hết : AI là trí thông minh do máy móc thực hiện. Như vậy AI đối lập với trí thông minh tự nhiên của con người và động vật, liên quan đến ý thức và cảm xúc. Khi tìm hiểu Machine Learning bắt buộc phải làm quen với khái niệm thuật toán. Giáo sư nói với bạn : Muốn giải quyết một vấn đề đôi khi người ta nghĩ ra một thuật toán nào đó, có nghĩa là dùng toán học làm công cụ. Nhà khoa học máy tính Tom Mitchell, người đã viết cuốn sách về học máy theo đúng nghĩa đen cho biết “ học máy là nghiên cứu các thuật toán máy tính cải tiến tự động thông qua trải nghiệm ” Học sâu là một hình thức học máy được thực hiện phần lớn thông qua mạng nơ-ron sâu (DNN : Deep Neural Networks). Có nhiều cách khác để thực hiện học sâu, nhưng DNN ngày nay là cách phổ biến nhất trong thực tế xử dụng.

Với những định nghĩa này, chúng ta có thể đặt câu hỏi : Quan hệ giữa học máy, học sâu và AI là gì ? Học sâu là một tập con của học máy và học máy là một tập con của AI. Tuy nhiên, học sâu đã trở nên thống trị trong giới AI đến nỗi, khi ai đó đề cập đến AI, rất có thể họ cũng đang nói về học sâu; bạn có thể cho rằng bất kỳ cuộc thảo luận nào về AI cũng là một cuộc thảo luận về học sâu (và do đó cũng là học máy).