Chương 19 VĂN CẦM Trên VCV, Chuyện Viễn Mơ Thời Chiến ghi là chương 14 (Số người đọc là 337 , đăng ngày 03/01/2022) Học giả Nguyễn Hiến trông coi Tạp chí Văn Cầm, nhưng Trác Bạt chưa có dịp nói về ông ta. Nguyễn Hiến là nhà văn, dịchgiả,nhàngônngữhọc,nhàgiáodụcvàhoạtđộngvănhóa độclập,cóhơn150tácphẩmsángtác,biênsoạnvàdịchthuật thuộc nhiều lãnh vực khác nhau như giáo dục, văn học, ngữ học,triếthọc,lịchsử,duký,gươngdanhnhân,chínhtrị,kinhtế ...Viện Trưởng Chinh Văn đã từng mất công thuyết phục, ông mớinhậnlời… CHUYỆN VIỄN MƠ PHẦN IV VĂN HỌC
ChinhVăn sắplênđườngthamdựmộtcuộchộithảoquốc tếcầngặpbanbiêntậpVănCầmtrướckhiđi. Ban biên tập đến phòng làm việc của viện trưởng Chinh Văn trên lầu một để bàn về tương lai của tờ tạp chí. Bốn năm trước, Nghi ông từ Hóa Châu vào Thủ Phủ gặp ông chủ báo nhưng không biết chủ báo nầy chính là viện trưởng có tên Chinh Văn. Ông có cảm giác lạ lẫm khi gặp một ChinhVăn rất khácvớichủbáotrướcđây,cólẻdovịtrícôngviệcthayđổi. Những người đoạt giải Nobel Văn học Pearl S. Buck, George Bernard Shaw, Rabindranath Tagore, Ernest Hemingway, William Faulkner và Winston S. Churchill “ Mời ngồi…” Chinh Văn vào ngay vấnđề. “ Tôi có bàn với cụ Hiến cách đây mấy hôm, vẫn để Văn Cầm hoạt động bình thường. Có thay đổi gì , có lẻ phải đến ngày chúng tôi trở về. Nhưng hiện giờ có một công việc quan trọng và khẩn cấp nhờ Ban Biên Tập Văn Cầm tổ chức một buổi họp bàn ,để chọn ra một danh sách chừng 5 nhà văn có tiếng vang nhất với ngoại
n bị cho.” Viện trưởng nói tiếp. “Như các bác biết Trường Hạo Nhiên vừa vượt qua bước khó khănđầutiênlàkinhphíxâycấttrườngmới.Chúngtađãchọn đượcđốitácđónggópkinhphíxâydựng,nêncơsởmớihoàn thành được như hiện nay (đây là cách nói đặc biệt của người lãnhđạo.ThậtramọichiphíđềudomộttayTríViễnloliệutất cả). Chúngtathuêđấtcủakhuônviênhơn90hectanầytrong 50năm.NhưngchúngtachỉmớithànhcôngvềmộtphíaNam Thường.PhíaBắcThườngđanggâyáplựcbuộcchúngtaphải làm theo điều kiện họ đưa ra. Sở dĩ họ làm khó dễ chúng ta vì phần đất phía tây của khuôn viên trước đây là một ngôi làng xôi đậu được phía Nam Thường đền bù giải tõa và giao cho HạoNhiên.Phíabênkiachorằnghọlàchủnhâncủangôilàng cũ.Họlénlútchongườiđếnhămdọachúngta…” Tiếp theo, Chinh Văn cho biết : “ Vấn đề không phải là họ đòi đền bù bao nhiêu, mà họ không muốn Trường chúng ta hiệndiệntạiđây.Chúngtasẽphảigiảiquyếthaivấnđềrắcrối liênquanđếnchínhtrịgiữahaiphíađốiđịch.Đólàtrườngphải
quốcvàgởingaychoỦyBanTừĐiểnVănHọcQuốcTế.Họsẽ duyệtxétđểchọnđưatênnhàvănViệtThườngMiềnNamvào TừĐiển.VìhiệngiờTừĐiểnVănHọcthếgiớikhôngcótênnào của Việt Thường . Ủy Ban Từ Điển Văn Học Quốc Tế không có niềm tin với các Hội Văn Bút của nước nầy, nên họ không gởi giấybáo.NgườitađãcólòngtinvớiTrườngHạoNhiên,mong báccùnganhemsẽhếtsứccôngminh,đánhgiáđúngtàinăng vàảnhhưởngtừngnhàvănởđâyđểhọxứngđángcótêntrong TừĐiểnVănHọcQuốcTế…” Chinh Văn trao cho cụ Hiến bức thư của Ủy Ban Từ Điển QuốcTếgởichoHạoNhiên. “ Cũng xin các bác chuẩ
cóđượcquychếtrunglậphoàntoànvàchủnhânpháplýcũng phảilàtổchứcquốctếtrunglập.Chúngtôichuẩnbịchuyếnđi nầy với một đoàn chuyên gia luật quốc tế để tìm
ểu và tìm
giảiquyết,ngoàichuyệnhộithảo…Tương
m thế nào chúng tôi đã bàn sơ qua với cụ
ến,
ắt Văn Cầm vẫn hoạt động bình thường.” Viện trưởng kết thúc. “ Có thể vài ngày nữa sẽ có bộ phận văn học, truyền thông quốc tế đến sắp xếp chuẩn bị hoạt động. Bộ phận nầy thuộc Khoa Báo Chí Truyền Thông của Đại Học Hạo Nhiên, Văn Cầm không có liên quan gì .” Nói xong, Chinh Văn im lặng chờ cụ Hiến lên tiếng. “Dịpnầy.”CụHiếnnói.“VănCầmđịnhtổchức,ngoàiviệc bầuchọndanhnhân,cònsoạnthảomôhìnhtạpchímớivàcác vănbảnphụthuộc.Vàbànvềtìnhhìnhvănhọchiệnnay.“ “ Có phải Văn Cầm muốn đề cập đến vấn đề khủng hoảng vănhọc?”ChinhVănhỏi. “Đúngvậy.”CụHiến xácnhận. “Chúngtôiđãchuẩnbị.”Nghiôngnói.
hi
cách
laicủaVănCầ
Hi
trước m
ấp Thủ Phủ để dự họp. Hai năm trước, Lê văn Hanh bị bãi chức hiệu trưởng do quá trực tính đến gần như cực đoan. Ông đã thẳngthắnđứngdậyphảnđốitrongmộtbuổihọpvớiđạidiện chínhquyềnyêucầucáctrườnghọc,trongmỗilớpphảitreocờ lãnh tụ quốcgia,nóirằngkhông đượcdùng giáodụcđểtuyên truyềnchínhtrị.TriếtlýNhânBản,Dântộc,KhaiPhóngcủanền giáo dục phải là định hướng cho con em chúng ta. Con người trựcngônđóbịbãichức.CósựlạlàsaukhiLêvănHanhkhông cònlàm hiệutrưởng QuốcHữu,ngườitalạilàmtheo lờiphản đốicủaông,nghĩalàkhôngcóchuyệntreocờlãnhtụtronglớp học. Câu chuyện Lê Văn Hanh trở thành chuyện anh em trong nhà“nóithậtmấtlòng”,chỉthếthôi.Nghiông,hơnaihết,hiểu rõconngườinầy,nênmuốnôngấycómặttrongbuổihọpbàn vềtưcáchcácnhàvănViệtThườngMiềnNam. Chương trìnhlàm việc của Ban Biên Tập Văn Cầm sẽ diển ratronghaingày.Ngàythứnhất họpbàntạiphòngkhánhtiết củatạpchíVănCầmđểlậpdanhsáchnhàvănđưavàotừđiển
ViệntrưởngChinhVănđứngdậybắttayBanbiêntập.Trác Bạtchàokínhviệntrưởngvàđónnhậnnụcướithânthiệncủa ông.Chính viện trưởng Chinh Vănđề nghịchàng hành nghề ký giảviếtbàithườngxuyênchotạpchíVănCầm.Mọihoạtđộng lớn nhỏ tại Đại Học Hạo Nhiên, văn phòng đều báo chàng biết trước.Côngviệcrấtnặngnhọcnhưngcónhiềuhứngthú… Rakhỏiphòngviệntrưởng,họngạcnhiêntrướcmộthành langđầyngườiđứnglốnhố,tráihẳnkhivàovắngkhách.Nhiều pháiđoànđangchờgặpviệntrưởng… *** ChinhVănlênđường,NghiônggọingaycựuHiệuTrưởng trường Quốc Hữu Lê văn Hanh ở Hóa Châu , bảo cần vào g
ảygiáosưĐạiHọcvăn khoa,cònlạihầuhếtlànhàvăn,nhàthơ sángtác. Saukhigiớithiệumộtsốnhânvậtđượcgởigiấymời,Tổng BiênTập (Editor - in-chef)Nguy
danhnhânvănhọcthếgiới.Ngàythứhaitổchứcbuổihộithảo bànvềkhủnghoảngvănhọc. Tranh sơn dầu cuộc gặp gỡ văn học Ba Tư Hôm nay bầu chọn danh nhân. Hơn ba chục người dự họp,baogồmsáukýgiảkỳcựuhiệnlàchủnhiệmcácnhậtbáo lớncủaThủ Phủ,năm nhànghiêncứuphêbìnhvăn họcđang hợptácvớicáccáctạpchíliênquanvàb
ễnHiến,nóivềmụcđích buổi họp . Sau đó ông cám ơn các vị đến dự họp , nhường lời cho Nghi ông và xin rút lui vì bận việc. Nghi ông tiếp lời Nguyễn Hiến,khôngquêngiớithiệutênLêVănHanh…
thànhviêndựhọp hôm nay sẽ cho ý kiến trên một mẫu in gồm các đề mục : thứ nhất,chobiếttênnămnhàthơhoặcnhàvăncủaNamThường xứngđángcótêntrongTừĐiểnQuốcTế.Xinlưuý,Bantuyển chọntác giả Nobel văn học sẽ căn cứ vào Từ Điển nầy để xem xétđánhgiátraogiải;thứhai,ghinhậnxétcủangườiđềxuấtlý dochọnnămtêntuổinầy.Cóthểkèmtheotiểuluậnbànvềcác tácgiảđượcđềbạt…”
TrácBạtlàthưkýbuổihọp,phânphát cácmẫugiấyincho họ.Mộtcánhtaygiơlênmuốnphátbiểu.Nghiôngradấuđồng ý.
“Tôicóthắcmắc.“ Ngườiấynói.“Nếuchỉghivàomẫuin làxongviệc,cầngìphảimờichúngtôiđếnđây.Banbiêntậpchỉ cần cho người mang đến giao cho từng thành viên, hoặc bận lắmthìnhờBưuĐiệngởitrướcmộttuầnlễ.”
“ Anh nói đúng”. Nghi ông trả lời. “ Nhưng chúng ta muốn giải quy
“ Thưa các bạn, có mặt hôm nay tại đây là người bạn đặc biệt của tôi, cựu hiệu trưởng Quốc Hữu Lê văn Hanh ở Hóa Châu, người đã vài lần gây sóng gió trên văn - thi giới Việt ThườngMiềnNam…” Nghiôngnóichưahếtlời,cảphònghọp đứng dậy người thì vỗ tay thích thú, người thì la ó phản đối. Nghiông radấungănlại. “Điềunầycũngdễhiểu
ấy
ại. Bây giờ chúng ta đi vào nôi dung
ị.“Chúngtôiđãchuẩnbịnộidungđểcác
thôi.M
câuchuyệncũđóxingác l
buổihọp…” Nghiông đề ngh
ết ngay tại đây. Ban chủ biên dự định, sau khi nhận được kết quả của tất cả thành viên dự họp, chúng tôi sẽ lập ngaybảntổngkếtvàrútgọnđểcónămvịuytínnhấtđượcđề bạt.” Hơn ba mươi con người tai mắt của văn học Việt Thường Miền Nam bắt đầulàm việc. Có những khuôn mặt nôn nóng.
diếm điều gì. Có ngườinhanhtríbảocóthểtấmbảngghisẳnnhữngtêntuổinổi tiếngtrênvănđànđượcđềxuất. Nghi ông từ canteen bước vào, tiêp tục hướng dẫn cuộc họp.
“ Lưu ý các bạn” Nghi ông lên tiếng và cầm phấn viết lên tấmbảngxanhhaibúthiệunhàthơnổitiếngnhất…Cả phòng hộiồlênloạnxạ.“Đâylàhainhàthơđượcđềxuấtnhiềunhất. ÔngLêvănHanhđãtừnggâysónggióvìchorằnghainhàthơ nầylànhữngngườiđiên.” Lê văn Hanh lên tiếng xác nhận lại không ủng hộ hai nhà thơkia.Mộtcuộctranhcãinổilên.Nghiôngphảicanthiệp.Hội trườngimlặng.Nghiôngđếnkéomànvảitrắngchetrướctấm bảnglớn.TấmbảngghitêngầnmộttrămnhàvănnhàthơNam Thường
Nhữngbàntayrunrẫymuốnviết
ữngý
đãấpủ
trở
ằn
ữ
ữ
ệ
ế
mẫ
ỏra
ấ
Ban
ủ
không ra thờ
ạ
ộ
ả
ế
ả,
ảngbagiờng
nhanhnh
nghĩ
lâu nay. Những trăn
h
lên trên nh
ng nếp nhăn của nh
nglãophêbìnhgia,nghiêncứuvănhọc.Nhữngkhuônmặt kênh ki
u coi ta là cái rốn vũ trụ. Lác đác ,có vài người chẳng biếtvi
tgìtrên
uin,vàt
r
tkhótìmchọn…
ch
biên
i h
n n
p b
n k
t qu
nhưng kho
ồiviết,hơnbamươithànhviênđềuhoàntất côngviệc.Họđượcmờirangồinhâmnhicà-phêhoặcănuống miễn phí tại căn-tin dành cho khách. Họ chờ kết quả làm việc củabanchủbiên… Lúc trở vào phòng họp họ thấy một tấm bảng lớn có màn vải trắng che kín không biết người ta giấu
được đề xuất hiện ra như chồng lên, đạp thẳng vào nhau.Khôngcóbấtcứmộttêntuổinàođủsốđềbạttuyệtđối. Ai cũng có phần, không ai thua ai. Tiếng xầm xì trong hội trường cứ râm ran mãi đến khi có tiếng cười lớn của một lão nhân,tiếngồnmớiimhẳn.
“Đềnghịcủatôilà…” Lãonhânhạgiọng.“Khônglậpdanh sách gởi cho ban biên soạn từ điển văn
c thế giới, bởi vì khôngcóaicóảnh
ngồ
ng
ỏ
ngườigởichobanSoạn
năm vịđó.Tên NguyễnHiếnđứngđầu–khôngcótênhai nhàthơđiên.Phònghọpimlặnghẳn.Đâylàdấuhiệuchothấy tấtcảđềucôngnhậncáinhìnkháchquancủabanchủbiêntạp chíVănCầm… Tranh vẽ Literary meeting (Hội nghị văn học) *** Ngày thứ hai của chương trình, học giả Nguyễn Hiến chủ trì, bàn về khủng hoảng văn học. Ông trực tiếp gọi điện thoại mời hai nhân vật có tiếng nói quan trọng trong giới học thuật tham dự hội thảo là tiến sĩ triết học Uyên Nam đang dạy Đại HọcvàgiáosưhàngđầuVươngBậtvềnghiêncứuvănhọc. Trác Bạt tường trình nội dung buổi hội thảo quan trọng nầy. Mở đầu, học giả Nguyễn Hiến điểm lại các khái niệm phê
họ
hưởngđếnvănchươngthếgiới” Lão nhân
ixuố
th
a mãn.Nghiông bảo rằng,dùkết quả thế nào, ban chủ biên cũng cần có bản danh sách đề nghị tênnăm
ThảoTừĐiển.Vàôngđãnêu tên
nghĩ
SvetlanaAlexievichvàcanhạcsĩBobDylan.Hiện tượng nầy cho thấy văn học thế giới rỏ ràng đang bị khủng hoảng. Bob Dylan nghe tin được giải Nobel văn chương cảm thấy mình như người từ một hành tinh khác, ngẩn ngơ không hiểurasaocả.Ôngtasuốtđờichỉlocahátcóliênquangìđến vănchương.CònnhàbáoSvetlanaAlexievichthìnhậngiảibằng tác phẩm là một phóng sự. Đúng là văn chương thế giới đang thời khủng hoảng. Ngược với quan điểm vừa kể, người ta tôn vinhcatừBobDylanlànhữngbàithơtuyệttáctuyênxưngcác thông điệp nhân văn, còn văn phóng sự của Svetlana Alexievichlạimởramộtthểloạimớilàthểvăndunghòagiữa văn chương và báo chí. Thể văn nầy hiện đang phổ biến trên thế giới. Tóm tắt, theo quan điểm thứ hai, việc trao giải
bình,nghiêncứuhaylýluậnvănhọc.Sauđónóivềlịchsửcủa ngànhhọcnầyquacácthờikỳ: cổđiểnvàtrungcổ,phụchưng, thờikhaisáng,lãngmạnthếkỷ19,tânphêbình. Vềtìnhtrạngphêbìnhhiệnnay,họcgiảNguyễnHiếncũng đề cập đến, cuối cùng, nhấn mạnh giá trị của phê bình học thuật.Đếnphầnthamgiathảoluận,ônggiớithiệulầnlượthai nhânvậtchínhdoôngtrựctiếpmờithamdựhộithảolênđọc tham luận.Nội dung các bản tham luận nầy sẽ gợi mở các vấn đềchocáctranhluậntronghộitrường. Thamluậnthứnhất,giáosưVươngBậtbànvềvănchương Việt Thường có hay không có khủng hoảng.
ết luận văn
Việt
ng
ủ
Nobel văn học cho báo chí và âm nhạc là cách mở rộng phạm vi văn chươngrakhỏiranhgiớitruyềnthống. NhànghiêncứuvănhọcVươngBậtcókếtluậncủamộthọc giả thuộc phái “ba phải” :nói văn học khủng hoảng cũng đúng
Theo Vương Bật trước khi k
học
Thườ
kh
ng hoảng ta phải
thế nào về hai trường hợp Nobel văn chương được trao chonhàbáo
mà không khủng hoảng cũng không sai. Người ta nhận ra Vương Bật không dám đụng vào câu chuyện khủng hoảng văn họccủaViệt Thường. TrênđâyTrácBạtchỉtómtắtphầnchínhtrongthamluận thứ nhất. Vương Bật phải đọc hơn một giờ,với nhiều giải thích,thídụdàidòng…Tiếptheo,tiếnsĩtriếtUyênNamlênđọc thamluậnthứhai,mấthơnmộtgiờrưỡi. Uyên Nam am tường triết học – dĩ nhiên – đã dùng Friedrich Nietzsche (1844-1900) làm điểm tựa cho đòn bẫy phê bình đánh giá văn học Việt Thường. Các luận điểm của Uyên Nam xem ra không có gì mới , các bậc thức giả đàn anh nhiều người đã nói từ mười năm trước. Luận điểm thứ nhất cho rằng văn chương Việt Thường trước sau vẫn núp bóng nàngKiềucủaNguyễnDu,bằngchứnglàchưacónhàthơViệt Thường nào qua mặt thơ nôm lục bát của thi hào Nguyễn Du. Từđó,UyênNamnêuluậnđiểmthứhai,chorằngvănchương Việt Thườngthiếusángtạo,khôngcóchiềusâutưtưởng. Nhà văn Việt Thường ít người có khả năng viết truyện dài hay , quanh quẩn chỉ làm có ba việc là làm thơ, viết truyện ngắn và dịchsáchngoạingữ.Luậnđiểmthứba,vìkhôngtìmranguyên
nhân tạisaovănhọcViệt Thường quá yếukémso vớicác nền vănhọctrênthếgiới,UyênNamtathán:phảichăngđâylàmột định mệnh văn hóa ? Nhận xét sau cùng của Uyên Nam nhắm vào căn bệnh cá nhân của nhà văn Việt Thường : chỉ biết đắm sayđọcvăncủachínhmình… BảnthamluậncủaUyênNamchấmdứtbằngnhữngtràng pháotayhoanhô,tánthưởng.UyênNamtrởvềchỗngồi,được học giả Nguyễn Hiến đến bắt tay trước khi lên bục giảng đón nhậnýkiếncủađộcgiả... Biểu tượng sách thuộc đủ thể loại văn học Một cánh tay giơ cao muốn lên tiếng. Đây là một độc giả, đượcgọilà“mọtsách”.Anhtahăngháiphátbiểu: “ Tôi chờ đợi buổi hội thảo nầy đã lâu.Đáng lý ra, học giả Nguyễn Hiến cần tổ chức sớm hơn, không phải đợi đến hôm nay.Trướckhinêuýkiếncánhân,tôixincámơngiáosưUyên Nam đã can đảm nói lên những luận điểm mà người khác
khôngdámnói.Sauđây,tôixincóýkiến.Tôikhẳngđịnhkhủng hoảng văn học Việt Thường là có thật với hai chứng cứ. Thứ nhật,hiệnnayvănchươngViệtThườngkhôngcótácgiảlớnvà tácphẩmlớn.Thứhai,trongđờitôi,chỉcóthởibuổinầymớicó hiện tượng, một tạp chí gọi là văn học nghệ thuật mà có đến hơn hai trăm tên tác giả trong một số báo. Điều nầy đã trở thành bình thường khi người cầm đầu một tạp chí nọ dám quảng cáo, nếu ai muốn có bài đăng báo điều kiện đầu tiên là phảimuabáocủaôngta.Ngườitatrắngtrợnkhaithácthóihư danhcủaconngười…Xinhết… ÔngNguyễnHiếntrảlờiđộcgiả“mọtsách”: “ Tôi nghĩ đâychỉ là hiện tượng nhất thời. Cái gì đi ngược lạivớitruyềnthốngnghệthuậttrướcsaurồicũngbịđàothải. Giá trị văn chương chân chính sẽ trở lại khi một tài năng lớn xuất hiện. Lúc đó mọi chuyện sẽ khác bây giờ. Tôi chỉ ngại tài năng đó không nằm trong quỹ đạo của ngôn ngữ văn chương ViệtThường…” Cánhtaycủamộtđộcgiảkhácgiơcaovàđượcphépnêuý kiến: “ Tôi không phải là nhà văn, mà chỉ là người trong giới thưởng ngoạn. Theo ý kiến tôi,sự non kém của văn học Việt Thường bắt nguồn từ dân trí và ngôn ngữ của người Việt Thường,nóinhưtriếtgiaUyênNam,đólàmộtđịnhmệnhvăn hóa.Nóivề cáchviếtcủanhàvănta,tôicónhậnxétlàhọdùng quánhiềuchữđểdiểntảmàthiếuýtưởng.Tôithửchuyểndịch một đoạn văn của một tác giả nổi tiếng từ tiếng Việt-Thường quatiếngAnh,tiếngPháp,đãphảimệtmỏivớinhữngcâuvăn dài lê thê toàn cả tính từ có nghĩa gần giống nhau ,không biết phảichuyểndịchthếnào...Xinhết”.
