Philippine Collegian Issue 18

1 in every 10 STFAP applicants in UPD appeal for lower bracketing — Page 3 Philippine Collegian Opisyal na lingguhang pahayagan ng mga mag-aaral ng Unibersidad ng Pilipinas - Diliman 29 Nobyembre 2011 Taon 89, Blg. 18

Entropy* Terminal Cases Delfin Mercado

E D ni R ho bu Di a Alipos

Mga Leksyon sa Rebolusyon at Pagbabago Hindi maikakaila ang mga signos. Sawa na ang mga tao sa kasalukuyan nilang kalagayan. Palagian na ang paggiit sa mga karapatang ipinagkakait, panay ang reklamo sa mga pagdaramot ng sistemang matagal na nilang tinitiis. Kali-kaliwa ang protesta, at dumarahas ang banggaan ng

mga mamamayan at ng mga nakapangyayari sa lipunan.

Kultura Niyayanig ngayon ang buong mundo ng mga panawagan para sa pagbabago. Subalit ang tanong ng lahat ng nagmamasid at nangangamba: paano at tungo saan?

Mahigit na apat na dekada na ang lumipas nang sagutin ng librong Lipunan at Rebolusyong Pilipino (LRP) ang mga katanungang ito. Ngayon, marahil akma ang pagkakataon upang balikan ang mga aral ng LRP, at timbangin ang alternatibong hatid ng radikal ng pagbabago.

Dibuho ni RD Aliposa

6

Reshaping narratives Editorial Page 2

Date a girl who writes for the Collegian

Pagbalik-tanaw sa trahedya sa Maguindanao

Opinyon Page 10

Features Page 9

ach day, we move closer to destruction.

For thus is the law of the universe – for everything to descend towards chaos with the passing of time.

Each day, we age and become less and less of who we once were. Less content.

Less noble. We degenerate, we age, we die.

Every passing day is an added shove towards the pool of disorder.

We exert effort, we strive to organize our lives in the hope of improving our situation, and yet we are aware that in the end, nothing of the order we established will remain.

And yet we continue to struggle.

We create to defy entropy. We try to achieve greater heights, for we value progress. For in creation, we destroy chaos. Such is the nature and contradiction of life.

Can we defy destruction? Can we battle chaos? For a time, I think we could.

For you came and made me realize I can do more, achieve more. Together, we planned for a shared future of creativity and passion. And soon, we were living our dreams.

We were together in each step, scheming and thinking of innovative ways to combat life’s perennial woes.

We managed to sustain our dreams of transformations. We told ourselves we succeeded. And yet we yearned for more.

And the things we yearned for …

Oh boy!

Until that day when you told me you wanted leave. You said you were becoming stagnant, and development is not possible anymore – for we reached the summit that we wanted to climb. And so, you said, we needed to part ways and weave new narratives.

I was devastated, but I agreed. For we need to move forward. Such is the law of the universe. Staying put is not an option. Sooner or later we have to make our moves. Move towards what?

Destruction, I guess.

I was devastated. I wanted to tell you that you should stay and we should continue creating. But I knew it will be a lie. For we have stopped creating for some time now. We were stuck in a standstill, unmoving, unflinching, trying to be content of what we have. We were living a lie. We were not creating – this standstill is called preservation.

We struggle. And we dive into chaos. For we cannot remain motionless. What goes around comes around. So onward we go.

Today, we managed to put things aside. But tomorrow, my friend, we will destroy to create anew.● *For my best friend Gino, and for all the times and lives we created to destroy.

2 • Kulê Opinyon

Martes 29 Nobyembre 2011

Reshaping narratives

“We respect the Supreme Court, we survived even when they took everything from us, including our Dad’s life -and we will survive even this.”

“The edicts of social justice, the extraordinary national experience, and the prevailing national consciousness, all command the great departments of government to tilt the balance in favor of the poor and underprivileged …in the interpretation of the law…”

—Philippine Supreme Court, in Hacienda Luisita Incorporated (HLI) vs Alyansa ng mga Manggagawang Bukid ng Hacienda Luisita (AMBALA), et al.

For decades, the story of Hacienda Luisita has been one of exploitation and suffering.

Farmers told of “stocks” amounting to wages of P9 per week; of debt passed down through generations; of attempts to organize and protest, only to be met with gunfire and violence. A community of over 10,000 families spread out across a vast sugar plantation, all tilling land they would never own, because the 6,400-hectare spread was already owned by a single family: the Cojuangcos, among the wealthiest and most powerful clans in the Philippines.

One farmer put it succinctly: “Buong buhay ko, ito lang ang lupang masasabi kong akin,” he said, holding up his hands to show the dirt under his fingernails. Hallmarks of a lifetime of hard labor.

More blood has been spilled in the name of Hacienda Luisita than we, as a nation, can ever forget. Government troops opened fire on unarmed farmers marching to Malacañang in the Mendiola massacre of 1987. Farmers on strike were brutally dispersed in the Hacienda Luisita massacre of 2004.

And countless others have died one by one over the years, gunned down or tortured and killed for joining unions or participating in protests.

Last week, the narrative was altered forever.

In a landmark case concerning the distribution of HLI, the Supreme Court ruled overwhelmingly, 14-0, in favor of the HLI farmers’ union AMBALA and other respondents. The junking of the Stock Distribution Option

QUOTED

—Kris Aquino, on the

5.5 x 3.5 in

Supreme Court decision to distribute the Cojuangcoowned Hacienda Luisita, gmanews.tv, November 26

James Liwanagan (SDO), a gaping loophole in agrarian reform law, is hard-won validation for farmers everywhere fighting to gain ownership of the land they till. It proves, at last, that the land they have tilled for generations belong to them, morally and legally.

While the decision is a victory, however, there are a few points yet to be resolved.

The SC asserts that landowners should receive compensation for the property that will be distributed to farmerbeneficiaries. This interpretation of the law is backed by President Benigno “Noynoy” Aquino III, who claims that his opinion is objective, since he has already sold his shares in HLI — but in fact, Aquino remains a top shareholder in the manufacturing arm of HLI, the Central Azucarera de Tarlac.

Certainly, Aquino’s interest in HLI cannot be denied. Some analysts even argue that the SC ruling is a by-product of deepening fissions among the ruling elite, and the Arroyo-

Editoryal

appointed SC is merely hitting back for the criminal charges filed by the Aquino administration against former president Gloria Arroyo.

Such drama aside, however, the issue is simple. If the distribution of land to farmer-beneficiaries is just, then the long decades they spent as underpaid laborers of HLI was unjust.

Shouldn’t that be compensation enough? How much has been reaped in profits from HLI since the 1950s, when the Cojuangcos first availed of government aid to take over the land, with the promise that they would “distribut[e] the hacienda to small farmers”?

Also, if the HLI case sets a precedent of compensation, landlords can make land redistribution impossible by demanding unaffordable payment for their land.

These problems highlight the flaws of existing land reform law, primarily the Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP) and its current extension, CARPER. This SC decision does not validate CARP; in fact, it is a testament to the failure

of the law, since it was the provisions of CARP (including the SDO) which allowed the Cojuangcos to evade land reform for so long. It is also CARP which the President invokes in asking for compensation for landowners.

Thus, this latest development in the HLI issue is a pivotal moment, but not a conclusive victory. At the heart of the enduring call for genuine agrarian reform — a cause for which countless have died, and countless more continue to fight for — is the question of justice. It has been delayed long enough; we call on the President and his family to immediately take steps to begin distributing the land.

And as HLI farmers move forward, let their triumph pave the way for other peasants to continue in their own struggle for land reform. ●

Philippine Collegian www.philippinecollegian.org Philippine Collegian www.philippinecollegian.org Punong Patnugot Marjohara S. Tucay Kapatnugot Pauline Gidget R. Estella Tagapamahalang Patnugot Dianne Marah E. Sayaman Panauhing Patnugot Glenn Diaz, Larissa Mae A. Suarez Patnugot sa Lathalain Mila Ana Estrella S. Polinar Patnugot sa Grapiks Chris Martin T. Imperial, Ruth Danielle R. Aliposa Tagapamahala ng Pinansya Richard Jacob N. Dy Mga kawani Ma. Katherine Elona, Kevin Mark Gomez, Marianne Rios Pinansiya Amelyn J. Daga Tagapamahala sa Sirkulasyon Paul John Alix Sirkulasyon Gary Gabales, Ricky Kawat, Amelito Jaena, Glenario Ommalin Mga Katuwang na Kawani Trinidad Gabales, Gina Villas Pamuhatan Silid 401 Bulwagang Vinzons, Unibersidad ng Plipinas Diliman, Lungsod Quezon Telefax 981-8500 lokal 4522 Email kule1112@gmail.com Website philippinecollegian.org Kasapi Solidaridad: UP Systemwide Alliance of Student Publications and Writers Organizations, College Editors Guild of the Philippines

“Kris, this is not political persecution. Your brother is the president, right? It’s not Marcos who’s pitted against you now; it’s the farmers of Luisita and the Filipino people. If you really take to heart your Lolo Pepe’s advice to “fight for what is right,” then you should have distributed the land to farmers long ago. You remember your family’s suffering very well but seem to not know the suffering of your tenants.”

–Kilusang Mayo Uno in their official Facebook account, November 27

“Siguro nag-fail din ako dahil hindi ako ‘yung kailangan niya sa buhay niya. Or, hindi ako ‘yung hinahanap niya sa buhay niya. And hindi... hindi ko maibigay sa kanya ‘yung kailangan niya.”

—KC Concepcion, on break-up with Piolo Pascual, The Buzz interview, November 27

“…[Howie] Severino had no business demanding, during a non-journalistic event, compliance with the ethics and professional standards of journalism of a student journalist who knew better than to behave like a fawning colonial.”

—Prof. Luis Teodoro, on Howie Severino’s interview with the Kulê EIC, Business World Online column, November 24

3 • Kulê Balita

Martes 29 Nobyembre 2011

1 in every 10 STFAP applicants in UPD appeal for lower bracketing Isabella Patricia H. Borlaza One in every ten applicants for the Socialized Tuition and Financial Assistance Program (STFAP) in UP Diliman filed an appeal for lower bracketing this year, according to data recently obtained from the Office of Student Scholarships and Services (OSSS).

Data showed that 287 out of the total 3,421 STFAP applicants in UP Diliman (UPD) this year filed an appeal for lower bracketing. However, eight of the 139 deliberated appeals were retained in their original brackets. The remaining 148 appeals have yet to be decided, pending deliberation.

These results clearly indicate that the 14-page STFAP application form “cannot really quantify” the student’s capacity to pay, said Student Regent Ma. Kristina Conti. The formula used in the STFAP cannot calculate all factors of poverty indicators, she added.

“Pero bakit nga ba marami ang nag-a-appeal o bakit ba kailangan pang mag-appeal? Ibig sabihin, may mali talaga sa sistema ng STFAP,” said Liezyl Anne Gomez, UP Cebu Student Council Chairperson.

Data also showed that in UPD, only one in every 100 students is granted free tuition while one in every five STFAP applicants actually applied for bracketing. One in every 100 students is under bracket A. STFAP is a bracketing system that categorizes students based on their capacity to pay. First instituted in 1989, students were classified into nine numeric income brackets of the

Numerical Bracketing System and it was revised in 2006 into the present six income brackets of the present Alphabetic Bracketing Scheme (ABS).

Upon enrolment to UP, students are first assigned to either bracket A or B. Those who belong to a lower bracket apply for STFAP. Those who are unsatisfied with their bracket assignment, submit an appeal, according to the OSSS.

Millionaire filter

Students under bracket A or ‘the millionaire bracket’ have an annual family income above one million and pay the full matriculation of P1,500 per unit. Students under bracket B have a

Bicam to pass P1.8T nat’l budget today Keith Richard D. Mariano After reconciling differences in their respective versions of the 2012 national budget through a bicameral conference (bicam), thae Senate and House of Representatives (HOR) are set to approve today the proposed P1.816 trillion national budget for 2012.

While the consolidated version of House Bill No. 5023 or the General Appropriations Bill for 2012 has yet been released as of press time, the Senate’s amendments to the bill is “more likely to prevail,” said Senator Edgardo Angara, one of the upper chamber’s representatives to the bicam.

The Senate has approved on third and final reading its version of the appropriations bill on November 22..

Under the Senate’s version of the bill, state universities and colleges (SUCs) will receive P22.41 billion, which is P322 million higher than the P22.09 billion originally approved by the HOR.

The Senate increased the budget of SUCs by realigning P322 million from the budget of other government agencies including the Department of Science and Technology, Department of Agriculture and the Commission on Higher Education (CHEd).

The additional funding may have increased the budget of SUCs nominally but there was actually no “substantial” increase for maintenance and other operating expenses (MOOE) that covers the costs of utilities such as electricity and water, and for capital outlay (CO) or the fund for construction and renovation of infrastructures, said UP Diliman Student Council Chairperson Jemimah Grace Garcia.

‘Innovation clusters’

The increase in the aggregate budget of 112 SUCs across the country, including UP System, was actually earmarked for research and development in five areas of

family income from above P500,000 to one million, and pay P1,000 per unit.

Meanwhile, bracket C and D students pay P600 and P300 per unit, respectively. On the other hand, bracket E1 students whose family income ranges from P80,000 to P135,000 enjoy free matriculation, while bracket E2 students whose family income is below P80,000 also enjoy free tuition plus a semestral stipend of P12,000.

The current system “assumes” that everybody is a millionaire until proven otherwise, said Conti.

Also, the STFAP policy review conducted by the Office of the Student Regent in July revealed that

90 percent of UPD students were assigned to brackets higher than what they actually applied for.

Five out of the 15 bracket A students who filed for appeal were ‘rebracketted’ into bracket D, after the deliberations of the Diliman Committee on Scholarships and Financial Assistance. Meanwhile, forty of the 50 appeals of UPD students who were initially in bracket D were ‘rebracketted’ to bracket E2.

“Kung tunay na pinagsisilbihan ang mga estudyante ng STFAP, mas marami sana ang nakikinabang nito.

Ngunit ang naidudulot lamang nito ay ang pagdarami ng mga estudyante na nag-aapply para sa student loans.

Mahirap din kasi na nasa estudyante yung burden na i-prove na mahirap ka talaga,” said Gomez.

The rising number of students who avail of tuition loans to pay for their matriculation is another indication that students are not getting into their appropriate brackets, said Conti.

During the first semester, the number of students who applied for tuition loans summed up to almost 2,300, the highest recorded number in UP in the two last decades. Though the data is yet to be finalized, an estimate of over 2,100 has been estimated for the second semester, according to the OSSS. Continued in page 4>>

PAGDAGSA. Habang tinatalakay ang 2012 Budget sa Philippine Coconut Authority (Philcoa) noong Nobyembre 25, pinasok ng mga estudyante mula sa iba’t ibang kolehiyo ang gusali ng Philcoa upang kundenahin ang pagbibigay ng pamahalaan ng mas maliit na prayoridad sa mga batayang serbisyo. Chris Martin Imperial at Diana Ampuan

specialization dubbed as “innovation clusters,” said Angara.

The allocation of the budget will be “expertise-based” where only SUCs specializing in agriculture and precision farming, mining technology, algae research, information and communications technology (ICT), or disaster science and management will be supported, explained Angara.

The Senate maintained the House-approved budget of SUCs which allocated P18.9 billion for personal service (PS) or the fund for the salaries of faculty and other employees and almost P3 billion for MOOE. For UP, the Senate approved the P5.74 billion budget passed by the HOR. Of the approved budget, around P4.85 billion was allocated for PS and P698 million for MOOE. Meanwhile, for the third consecutive year, SUCs including UP will not receive a budget for CO. The Senate, however, upheld the P200

million allocated by the House for acquisition of medical equipment for the Philippine General Hospital.

Despite the increases introduced by the House and Senate, the approved budget of SUCs is far from the P45.8 billion budget that SUCs need next year, said UP Student Regent Ma. Kristina Conti.

‘Occupy Philcoa’

In protest of the “meagre” budget allocation to SUCs and other social services, students and members of several progressive youth groups barged in the Philippine Coconut Authority (Philcoa) Building in Quezon City last November 25, where the bicameral conference was being held.

“Hindi pwedeng basta bastang ipasa ang 2012 budget nang hindi nagdadagdag ng significant amount for SUCs and other basic social services. Nakahanda tayong ipaglaban ang isang budget na magagamit para sa pagbibigay serbisyo sa

ating mga kababayan,” said National Union of Students of the Philippines Chairperson Einstein Recedes.

The protesters criticized the government allocation to social services szzuch as the health sector.

The Senate decreased the 2012 budget of the Department of Health by P200 million from this year’s P42.28 billion to about P42 billion next year.

On the other hand, the Senate approved a P39-billion budget allocation for President Benigno Aquino III’s conditional cash transfer program dubbed as Pantawid Pamilyang Pilipino Program (4Ps), which has been widely criticized as a dole-out program.

The Department of Defense also got one of the biggest shares in the 2012 budget with P106.9 billion.

The government has prioritized funding “band-aid solutions” such as the 4Ps at the expense of funds for basic social services such as education and health, said Recedes. ●

4 • Kulê Balita

Martes 29 Nobyembre 2011

BOR defers Avila case verdict anew Isabella Patricia H. Borlaza After postponing the verdict for administrative cases lodged against UP Cebu Dean Enrique Avila during its October 27 meeting, the Board of Regents (BOR) elected to again defer making a decision on the case during its November 24 meeting.

The decision for the Avila case has been rescheduled to a special meeting on January 18 for the BOR to set “proper rules, guidelines, and precedents” to answer Avila’s appeal.

The BOR wants to be “careful” in handling the cases since there are no clear rules with which to decide

on the new points raised in Avila’s appeal, Student Regent Ma. Kristina Conti said. At present, the BOR only follows the procedures under the UP System Code and the Uniform Rules on Administrative Cases in the Civil Service (URACCS), she explained.

In March 16, several UP Cebu faculty and staff filed a complaint against Avila, Ernesto Pineda and budget officer Alsidry Sharif for acts of “gross negligence and grave misconduct.” In the Administrative Disciplinary Tribunal (ADT)’s findings, Avila, Pineda and Sharif were found guilty of three charges of “gross

neglect of duty and grave misconduct.”

The three respondents, however, filed an appeal to the BOR on September 28 for the reversal of the “dismissal from office” verdict approved by UP President Alfredo Pascual on August 26.

According to Section 52 of the URACCS, “penalty for grave offenses of gross neglect of duty and grave misconduct is dismissal.” However, the ADT notice only stated “dismissal from office” and did not clarify if this included the appointment of Avila as permanent faculty member, according to Avila’s appeal.

Avila did not commit any of the grounds for removal or suspension as faculty stipulated in the UP System Code, according to the appeal. The embattled dean also raised the issue of whether his and Pineda’s combined 63 years of service to the university could mitigate the penalty.

The appeal also asked for UP President Alfredo Pascual and another member of the BOR to inhibit from voting on the case after complainants and respondents raised issues on Pascual’s “hasty and premature” decision on the case.

Pascual has already inhibited

himself from participating in the discussion on the Avila case in the BOR since the September meeting.

However, Vice President for Legal Affairs Hector Danny Uy has yet to confirm if there is enough jurisprudence and precedent for members to be inhibited from the case.

The BOR is still exploring the possibility of “raising or lowering penalties” for Avila, Pineda and Sharif, Staff Regent Jossel Ebesate said.

Meanwhile, complainants can submit their comments on Avila’s appeal to the BOR until December 3.●

Kagyat na pagsampa ng kaso sa mga dumukot kina Karen at She, ipinananawagan Mary Joy T. Capistrano

ALMOST EVEN. UP Fighting Maroon Mico Lucindo executes a spike against the UST Growling Tigers in the men’s volleyball tournament held at FilOil Flying V Arena at San Juan on November 27. The Tigers proved to be a tough match for the Maroons but the Diliman team eventually clinched their first victory in the season after five sets, 3-2. Chris Martin Imperial

1 in every 10 STFAP applicants in UPD appeal for lower bracketing << from page 3 In response to these complaints, UP President Alfredo Pascual has assigned Vice President for Academic Affairs Gisela Concepcion to head a STFAP policy review which aims to simplify and streamline the application process and bracketing scheme.

The UP administration plans to implement the changes by June next

year.

Deceptive quantifier

The recent number of STFAP applicants who were classified under bracket E1 and E2 total to 369 or 11 percent of the total number of STFAP applicants, according to the OSSS. The OUR, however, registered that only 338 or only one percent of the E1 and E2 students enrolled this second

Muling nanawagan ang mga magulang ng dalawang nawawalang estudyante ng UP na sina Karen Empeño at Sherlyn Cadapan sa Department of Justice (DOJ) na pabilisin ang pagsampa ng kasong kriminal kina Ret. Maj. Gen. Jovito Palparan at iba pang hinihinalang sangkot sa sapilitang pagdukot sa mga mag-aaral.

“As of now, maayos naman ang takbo ng kaso, pero may pangamba pa rin kaming hindi maparusahan ang mga nagkasala,” ani Concepcion Empeño, ina ni Karen.

Simula Hulyo 8, nagsagawa ng sunod-sunod na pagdinig ang DOJ investigation panel upang imbestigahan ang pagkakasangkot nina Palparan at iba pang miyembro ng Armed Forces of the Philippines (AFP) sa pagdukot sa dalawang estudyante.

Nagtapos ang mga pagdinig ng DOJ noong Setyembre 23.

Ayon kay Atty. Julian Oliva, legal counsel ng mga kaanak ng biktima, 30 araw lamang ang palugit na ibinigay ng DOJ sa investigation panel nito upang makapaglabas ng resolusyon.

Gayunman, wala pa ring inilalabas na resolusyon ang DOJ hinggil sa kaso

semester.

The small discrepancy, however, still follow the trend that the number of UP students granted free tuition is declining to one in every 100 students since its over two decades of implementation when one in every five students received free tuition.

Since the first semester, the number of bracket A students surged to over 3,000 percent after the UP administration imposed stricter measures for bracket B certification to “strengthen a weak rule and ensure the integrity of the STFAP implementation,” Pascual said in an earlier statement.

However, feedback from the

hanggang sa ngayon.

Ang pagkaantala ng pagpapalabas ng resolusyon ng DOJ ay maaaring bunsod ng huling pagpapasa ng mga kinakailangang dokumento ng ilan sa mga akusado at dami ng kasong isasampa, ani Oliva.

Dawit sa pagkawala nina Empeño at Cadapan sina Palparan, Lt. Col. Rogelio Boac ng 56th Infantry Battalion, Col. Felipe Anotado ng 24th Infantry Battalion, M/Sgt. Donald Caigas, M/Sgt. Rizal Hilario, Lt. Francis Mirabelle Samson at isang Arnel Enriquez.

Mahigit limang taon na nang dukutin ng hinihinalang mga elemento ng AFP sina Empeño at Cadapan sa Hagonoy, Bulacan noong Hunyo, 2006 habang nagsasagawa ng pagsasaliksik ang dalawa hinggil sa kalagayan ng mga magsasaka sa nasabing bayan.

Sa mga nagdaang pagdinig ng DOJ investigation panel, positibong itinuro ni Raymond Manalo, isang magsasaka sa Bulacan at pangunahing testigo sa kaso sina Palparan at ang iba pang akusadong sundalo bilang utak sa naganap na pagdukot.

Posibleng harapin ng mga akusado ang mga kasong rape, serious physical injuries, arbitrary detention, maltreatment of prisoners, grave threats, grave coercion, at paglabag

OSR policy review revealed that the more stringent requirements only discouraged more students to actually apply for STFAP. UPD University Student Council Chairperson Jemimah Grace Garcia said that STFAP only makes tuition increases palatable to students when in fact, “hinahayaan nating mapunta ang budget natin sa military and debt servicing.”

“Kaakibat kasi ng tuition increase ang STFAP. Pag tiningnan mo nang mabuti, kaunti lang talaga ang naaabot ng STFAP. Ang panawagan pa rin natin ay ang bigyan ng sapat na badyet ang UP, i-rollback ang tuition at i-scrap ang STFAP,” said Gomez. ●

sa Republic Act 7438 o batas na naglalayong protektahan ang mga taong nakapiit.

“Given the strength of the evidence against Palparan and his cohorts, the context and the circumstances of the case and related incidents, we trust that there is sufficient ground to bring the respondents to trial and that the corresponding charges will be filed soon,” ani Edre Olalia, secretary general ng National Union of People’s Lawyers sa isang pahayag.

Sakaling pabor sa mga kaanak ng mga biktima ang maging resolusyon ng DOJ, hihilingin umano ng mga magulang ng dalawang estudyante na Office of the Ombudsman na mismo ang magsampa ng mga kasong kriminal sa mga akusado sa Sandiganbayan, ani Erlinda Cadapan, ina ni Sherlyn.

Samantala, may posibilidad namang itaon umano ng DOJ ang paglalabas ng resolusyon hinggil sa kaso sa Human Rights Week na ipinagdidiriwang tuwing unang linggo ng Disyembre, ani Oliva.

“Dahil buhay ng anak ko ang nakasalalay sa kaso, sana bigyan din ng pansin ang agarang paglilitis dito at sana ipasok na sa kulungan at pagbayarin ang mga militar na may kagagawan nito,” ani Erlinda. ●

MAHILIG KA BANG SUMILIP?.. ...SA VIEWFINDER? Mag-exam na para sa Photogs section. Akyat na sa Vinzons 401 at magdala ng portfolio, bluebook at ballpen.

5 • Kulê Balita

Martes 29 Nobyembre 2011

Luisita farmers doubt HLI action on SC ruling Keith Richard D. Mariano and Kevin Mark Gomez Despite the Supreme Court’s (SC) directive to distribute to the farmers the land housing the country’s largest sugar plantation, farmer-beneficiaries expressed reservations on the sincerity of Hacienda Luisita Inc. (HLI) to execute the SC ruling.

“Tuluy-tuloy ang panawagan na tuluyang ipamahagi ang mga lupa sa mga magsasaka dahil alam naming nakasanayan na [ng mga Cojuangco] ang manlinlang ng mga tao,” said Alyansa ng mga Manggagawang Bukid sa Asyenda Luisita (AMBALA) Spokesperson Rodel Mesa.

In a 56-page resolution, the SC unanimously ruled on the “compulsory” distribution of the 4,916

hectares of land classified under HLI’s 1989 Stock Distribution Plan (SDP) to all 6, 296 qualified beneficiaries on November 23. The 4,206 non-qualified Luisita workers, however, will remain as stockholders of HLI. The HLI has fifteen days until the second week of December to appeal the SC decision.

The SC revoked the SDP, where farmer-beneficiaries become “stockholders” of the corporation, because “control [of the HLI] can never be attained” by the farmers under such scheme.

Under SDP, only 118 million shares were subjected for distribution.

However, based on the computation of the SC, majority or more than 295 million shares of the corporation must

REENACTMENT. In commemoration of the second anniversary of the Maguindanao Massacre, representatives from various media groups lie in what appears to be a crime scene during a protest held at Mendiola on November 23. The group called for justice for the victims of the massacre and for the immediate prosecution of the Ampatuans, who were allegedly responsible for the mass murder. Chris Martin Imperial

be distributed to the farmers.

“The policy on agrarian reform is that control over the agricultural land must always be in the hands of the farmers,” according to the SC.

Decades of deceit

The Cojuangco-Aquino owned HLI, extending through ten barangays in Tarlac, is subject for distribution under the government’s Comprehensive Agrarian Reform Program (CARP).

However, HLI came up with an SDP in 1989, wherein farmers chose to become “stockholders” in a referendum.

In 2005, the Philippine Agrarian Reform Council (PARC) revoked the SDP after finding the plan inconsistent with some provisions of CARP including the distribution of home lots to farmers.

In a July 5 ruling, the SC affirmed the PARC decision while ruling that another referendum shall take place to let farmers choose between stocks and lands. “While we affirm the revocation of the SDP on Hacienda Luisita, the Court cannot close its eyes to certain operative facts that had occurred in the interim,” the decision read.

The AMBALA and government agencies PARC and Department of Agrarian Reform (DAR) filed a motion for the High Court to reconsider the conduct of a referendum. In its latest decision, the SC ruled in favor of the

farmer-beneficiaries.

Loopholes in SC ruling

However, the SC refused to tackle several points raised by AMBALA in their motion for reconsideration, including the constitutionality of Sec. 31 of the Comprehensive Agrarian Reform Law of 1988 that allows for an SDP. “We maintain that this Court is not compelled to rule on the constitutionality of Sec. 31 of RA 6657,” according to the latest SC resolution.

“The [SDP] has been abused by big landlords who wanted to evade land reform and actual land distribution.

Instead of actual land distribution, farmers are swindled through shares of stock,” said Bagong Alyansang Makabayan Secretary General Renato Reyes in a statement.

AMBALA also denounced the payment of amortization to Land Bank of the Philippines by the farmerbeneficiaries as stipulated in Section 2 of the 1988 CARP law.

“They will use this to protect their large estate for distribution for it is impossible for the [farmers] to pay up amortization. Majority of the farmworkers are landless and poor.

What happens now if we cannot pay up?” said Mesa in a statement.

Mesa added that the CARP allows the position of President Benigno Aquino III, a stockholder of HLI’s manufacturing arm Central

Azucarera de Tarlac, to demand ‘just compensation’ for the HLI owners.

Just compensation?

During the course of his administration, Aquino has inhibited himself from commenting on the land dispute. With the high court’s decision, however, Aquino said the HLI owners must be justly compensated.

“In agrarian reform, there are two objectives: number one, empower the farmers so that they could have their own land to till. Second, don’t exhaust the capital. There should be just compensation for the land owner,” Aquino added.

However, Mesa said “morally [and] historically, sa amin ang asyenda at bakit mo naman babayaran ang isang landlord kung siya ang may utang sa mga magsasaka, na halos limang dekada na nangsamantala, nang-api at nangloko?”

The Cojuangcos acquired Hacienda Luisita in 1958 through government loan assistance from the Central Bank and the Government Service Insurance System with the condition that after ten years, the lands shall be distributed to the farmers.

Decades have already passed but the lands have yet to be distributed. In a November 16, 2004 protest action in Mendiola, at least 13 Hacienda Luisita farmers were killed. ● With reports from Mary Joy Capistrano

nangangailangan ng higit pa sa husay ng memorya.

Sa isang buong malinis na papel, na tinupi sa gitna, nilinis ko ang paghahanay at pagsusunod-sunod ng mga pangyayari.

1896: Simula ng rebolusyon.

1898: Deklarasyon ng Kalayaan ng Pilipinas sa Kawit, Cavite.

1935: Pamahalaang Komonwelt.

1942: Pagbagsak ng Corregidor at pananakop ng mga Hapon.

1944: Pagbabalik ni McArthur at ang pagsuko ng mga Hapon.

1946: Iginawad ng EU ang kasarinlan sa Pilipinas.

Walang puwang para sa mga bagay na hindi dudulo sa mataas na marka: Bakit mas malawak at mas matagumpay ang paglahok ng masang Pilipino sa himagsikan kaysa kilusang propaganda? Paano napasakamay at naipanatili ng Estados Unidos ang pamamahala sa Pilipinas? Paano ito nilabanan ng mga Pilipino?

Titigil ang masinsing pag-aaral

ang kanyang asawa upang matiyak na may mag-aalaga at magbabantay sa kanilang tatlong anak.

Tamang diskarte raw ang kailangan sa buhay, ani Mang Ronnie. Napansin ko ang tinatago niyang pag-aalala sa mga kunot ng kanyang noo, ang pagod sa kalyo at paltos ng kanyang mga kamay at ang hirap sa lumalabo nang mga marka ng mga paso’t sugat na nakuha niya sa trabaho.

Araw-araw, hinaharap niya ang mga peligro sa pagawaan ng bakal— ang paghubog ng asero at pagharap sa iba’t ibang usok at kemikal nang walang proteksyon bukod sa manipis na sando at shorts. Sa mahigit 10 taon niyang serbisyo, tiniis ni Mang Ronnie ang biglaang suspensyon, mababang pasahod, walang bayad na overtime, at kawalan ng benipisyo.

Ngunit pagkatapos ng mahabang panahon ng pananahimik, nag-alsa ang mga manggagawa sa Pentagon.

Nagsimula ang protesta laban sa pang-aabuso noong Enero ng taong ito. Sa pamamagitan ng mga noise barrage at pagmamartsa, binigyan nila ng boses ang kanilang mga hinanakit

Isa’t kalahating oras ng kasaysayan

Kamay na bakal

pagkarating sa unang republika ng Pilipinas. Babagal ang kaluskos ng lapis sa papel, dadalang ang pagtaas ng mga kamay, tatamlay ang pagbuklat sa mga libro. Mapapadalas ang pagbaling sa mga bintana.

Mistulang usok ang mga tanong, nakabitin sa hangin. Ano nga ba ang nagbago mula nang naitatag ang Unang Republika? Anong kaibahan ng buhay noon sa ngayon liban sa kalayaan? Bakit nagpapatuloy ang mga suliranin ng lipunan noon sa ngayon: paghihirap ng mga magsasaka at manggagawa, pakikialam ng Estados Unidos sa pulitika, pamamayani ng mga multinasyonal na korporasyon sa ekonomiya ng Pilipinas?

Ito ang panganib sa pag-aaral ng kasaysayan: ang malinis at payak na pagsasalansan sa nakaraan, ang pag-ipon ng kaalamang hindi dumudulo sa mas malawak at mas matalas na pagsusuri sa mga bagay na nagpapausad sa kasaysayan.

at daing. Sumama si Mang Ronnie sa mga pagkilos na ito, kasama ang 180 pang kapwa empleyado.

“Ang lakas namin sa numero at ang banta ng mas malaking protesta ang nagpapatibay dito,” sabi ni Mang Ronnie.

Kahit na pilit silang binubuwag ng korporasyon sa pamamagitan ng pagsususpinde sa mga aktibo sa strike, hindi napawi ang kanilang pag-aaklas. Nagpatuloy ang mga sigaw laban sa diskriminasyon at harassment sa harap ng kanilang opisina. Lubha itong nakaapekto sa negosyo, nawalan ng tiwala ang mga kliyente at bumaba ang kita nang mahigit 30 porsyento.

Dito lamang nila nakuha ang atensyon ng mga may-ari ng kumpanya. Ngayong Nobyembre, nagkaroon ang pamunuan at unyon ng kasunduan upang bigyan sila ng kalayaan na magsumite ng kanilang mga hinaing. Ngunit walang naging inisyatiba mula sa kumpanya upang isapapel ang pangakong ito.

Hanggang ngayon, patuloy na kumikita ng malaki ang korporasyon

Higit sa anupaman, ang kasaysayan ng Pilipinas ay nabuo at binubuo ng mga pagkilos ng sambayanang Pilipino laban sa mga dayuhan at lokal na mapang-api at mapagsamantala, sa mga sistemang nagpapanatili ng ganitong kalagayan—mula sa himgasikan laban sa kolonyalismo ng Espanya at imperyalismo ng Estados Unidos, hanggang sa patuloy na pagkilos laban sa mga bagong porma nito sa kasalukuyan.

Ngunit ilang taon pa bago ko narating ang ganitong pagunawa. Samantala, sa araw na iyon, pagkatapos ng isa’t kalahating oras ng paglalagom sa kasaysayan ng Pilipinas, panginoon ang linis ng ayos at porma. Lalabas kami ng silid pagpatak ng alas-kwatro ng hapon, hapo sa mga kuwentong isiniksik sa papel at kukote, nangangambang baka may nalimutang memoryahin. Dahil maaari nga naman bang matiyak ng pagsasaulo ang pag-unawa? ●

habang nananatiling maliit ang sahod ng mga manggagawa. Ang yaman ng bakal, na pangunahing sangkap sa ginagawang mga pako ni Mang Ronnie, ay napakikinabangan lamang ng maliit na porsyento ng populasyon.

Si Mang Ronnie ay isa lamang sa milyon-milyong Pilipinongmanggagawang sinasamantala ng malalaking negosyo.

Kabilang ang pag-aaklas nila sa 768 kaso ng labor dispute na isinumite sa DOLE sa taong ito. Karamihan ng mga kasong ito ay may magkakatulad na reklamo: mababang sweldo, mahirap na kondisyon sa pagawaan, diskriminasyon at underemployment.

Sa kasalukuyan, 19.4 porsyento ng pwersa ng paggawa ay underemployed, at 7.4 persyento ang nananatiling walang trabaho.

“Siyempre positibo naman kami magisip,” wari ni Mang Ronnie nang tanungin siya tungkol sa hinaharap. Ngayon, kasama na sa kanyang diskarte sa buhay ang aktibong pakikilahok sa laban para sa karapatan ng mga manggagawa, at ang pag-aasam na baliktarin ang ayos ng lipunan. ●

Martes 29 Nobyembre 2011

Magandang umaga, mga kasama, anang radyo sa tabi ng kanyang higaan. Katulad ng iba pang mga araw, isang pagbati ang bumungad sa kanyang umaga.

Tulog pa ang mga anak at apong kasama niya sa bahay nang lumabas siya sa kuwarto. Kapag matanda na, higit na nagiging mahalaga ang bawat oras na gising ka, naisip niya.

Sinindihan niya ang kalan upang ihanda ang kapeng barakong ibinigay ng kooperatiba noong nakaraang linggo. Katulad ng nakagawian, sumilip siya sa bintana sa kusina’t pinagmasdan ang paborito niyang tanawin—ang pagsasanib ng liwanag at dilim tuwing bukang-liwayway.

Bagamat husto na ang gulang, nagtatrabaho pa rin siya sa pagawaan ng bakal. Mabilis na siyang hingalin at hirap nang magbuhat ng mabibigat, ngunit tuloy pa rin siya sa paggawa.

Bukod sa pagtitig sa umaga, ang pagtatrabaho’t pag-ambag sa gawain ang nagbibigay-kasiyahan sa kanya.

Ngunit paminsan-minsa’y pinipili din niyang lumihis sa nakagawian.

Nang kumulo ang kape’t nakaubos siya ng isang tasa, naisip niyang maglakad-

Kat Elona

Noong bata pa ako, simple lang naman ang aking mga kaligayahan: ang gumuhit at maglaro.

Ang pinakaunang larawan na iginuhit ko para sa aking klase ay isang malawak na palayan na pinagigitnaan ng dalawang malaking bundok at sinisikatan ng isang dilaw na araw.

Kapag sinipag pa ako, dinadagdagan ko ito ng isang nakangiting magsasaka, kasama ang kanyang guyito, sa tabi ng isang buhaghag na bahay kubo, lahat sila nakalilim sa isang mayabong na puno.

Naaalala ko pa minsan, habang abala kami ng aking mga kaklase sa pagguhit, biglang bumisita sa aming paaralan si Mayor. Sakay ng kanyang makintab at itim na kotse, inikot niya ang aming barangay. Pinapila pa kami ng kanyang security personnel para lang magmano sa kanya. Isa-isa niyang tiningnan ang aming mga ginuhit, at binigyan niya kaming lahat ng bente pesos. Bago umalis, pinaalala pa niya sa amin na banggitin sa aming mga magulang kung saan nanggaling ang

Romina Arroceros

lakad sa labas upang magbanat ng buto’t mag-ehersisyo.

Ilang metro pa lamang ang layo niya sa tarangkahan ng bahay nang marinig niya ang sigaw ng isang bata.

“Ka Julio!”

Nilingon niya ito at nginitian.

“O, ang aga-aga pa. Saan ka pupunta?” tanong niya sa bata.

“Papasok na ko sa eskwela, Ka Julio. Unang araw kaya kailangang maaga,” anang bata na nasa unang baitang pa lamang.

Nakita niya ang sarili sa bata— bibo at sabik matuto.

“Gusto mo bang sumama sa ‘kin, ‘nak? Maglalakad-lakad lang ako.

Ihatid na kita sa eskwela,” sabi niya.

“Tara!”

Hindi maiwasan ni Ka Julio na magbalik-tanaw habang nilalakad nila ang kahabaan ng kalyeng pinaliliwanag ng nagtatalik na sinag ng araw at mga nakasinding streetlight.

Noong kabataan niya, walang batang hahayaang gumala sa kalye sa madaling araw, lalo pa’t kasama ang kapitbahay na hindi naman nito lubusang kilala. At kung siya’y pinalaking nagmamano’t gumagamit ng po at opo sa nakatatatanda, ngayo’y

munting biyayang aming natanggap.

Kung hindi man ako gumuguhit, pinaglalaruan ko na lang ang aking Barbie doll, na daig pa ako sa pagpapalit ng anyo. Sa loob ng isang linggo, siya ay magiging nurse, businesswoman, housewife o astronaut. Pagdating ng gabi, hihilera siya sa tabi ni G.I. Joe na napapaligiran ng mga fighter jets, Japanese robots at ilan pang maliliit na sundalo.

Habang tinuturuan kaming gumuhit, ipinapaliwanag pa ni Titser na ang Pilipinas ay isang mayaman na agrikultural na bansa. Dahil sa angking kulay at sigla ng aking mga iginuguhit, lumaki ako sa paniniwalang masaya at masagana ang mga magsasaka sa kanayunan at may malalawak silang lupaing sinasaka. Hindi ko namamalayan na sa aking pagguhit ng isang masaganang kanayunan, unti-unti kong binubura sa aking isipan ang materyal na realidad ng mga magsasaka.

Walang lupa ang karamihan ng mga magsasaka kaya’t napipilitang mangupahan sa mga may-ari ng lupain upang magkaroon ng kabuhayan. Sa

Minsan isang umaga

Mistulang alaala

hindi na nasusukat sa pagdaop ng likod ng palad sa noo ang paggalang.

Marami na nga ang nagbago, naisip niya.

Lumiko sila sa bahagi ng kalsada kung saan natatanaw ang isang malaking gusali sa likod ng sala-salabid na kable ng kuryenteng gumuguhit sa kahel na langit.

“Nakikita mo ba ‘yang gusaling ‘yan, ‘nak?” tanong ni Ka Julio sa bata. “’Yang bahay? D’yan nakatira ang ilang katrabaho ni Tatay,” sagot nito.

“Hindi ‘yan bahay dati, ‘nak. Mall ‘yan noon, malaking tindahan kung saan makikita lahat ng kailangan at gusto ng mga tao. Pero hindi mo sila makukuha nang libre—kailangan mong magbayad,” sabi ni Ka Julio.

Napakunot ang noo nang bata, tila hindi masundan ang kuwento ng kausap.

“E ‘yan mga poster, napapansin mo ba?” tanong ng matanda habang tinuturo ang mga naninilaw na papel na nakapaskil sa bawat pader sa daan. Binabati ng mga paskil na ito ang tagumpay ng gera ilang dekada ang nakalipas, at ipinaalala sa mga tao ang kahalagahan ng sama-sama’t nagkakaisang pamumuhay.

kalakarang ito, katiting na bahagi lang ng ani ang napupunta sa mga magsasaka.

Bukod sa nababaon sila sa utang, higit silang nasasadlak sa kahirapan.

Mula pa noong panahon ng Kastila, naibahagi na ang mga lupaing pansaka ng Pilipinas sa iilang makapangyarihang pamilya sa bansa.

Si Mayor, nagmula siya sa ganoong uri ng pamilya, kaya siguro tinatrato niya ang kanyang pamumuno bilang pangangasiwa ng lupain, kung hindi man isang malaking negosyo.

Sa aking pagtanda, nawalan na ng halaga sa akin ang mga laruan. Ang mga laruan naman, bagama’t may panimulang layon na magbigay saya sa kabataan, ay may mas maigting na layong magpalaganap ng kultura. Kung papapiliin nga naman, mas gugustuhin ni Totoy makipaglaro kay G.I. Joe at sa kanyang pulutong dahil kaya nilang ipagtanggol ang bansa at manakop ng mga bagong teritoryo. At sa araw-araw na pakikipaglaro din ni Nene kay Barbie, lumaki siyang naghahangad maging maputi, matangkad, blonde-haired at blue-eyed. Kaya naman sa kanilang

“Siyempre,” sagot ng bata. “Ba’t n’yo naitanong, Ka Julio?”

“Akala ko kasi hindi tayo darating sa ganito,” sabi niya.

“Sa alin?”

“Sa ganitong lagay, ‘nak. Pumapasok ang mga tulad mo para matuto, pwede kayong mag-aral ng kahit anong gusto ninyo. Ako naman, wala nang problema sa trabaho, sa kita, sa kakainin arawaraw,” paliwanag niya.

“Hindi ba ganoon dati?” nagtaka ang bata.

“Bago ang gera, ‘nak, hindi lahat ng tao may trabaho, may sariling bahay. At ‘yung bigas na pinapamahagi ng kooperatiba? Kailangang mong bayaran ‘yun para makakuha ka. At hindi lahat, ‘nak, may pambayad,” paliwanag ni Ka Julio.

“Ay oo, nakukuwento nga ‘yan sa ‘kin,” sabi ng bata.

Bago pa man maituloy ni Ka Julio ang kanyang kuwento, namataan ng bata ang isang kakilala sa kabilang kalsada.

“Ka Mark!” tawag nito sabay takbo’t mabilis na paalam kay Ka Julio.

Napangiti si Ka Julio. Sa halip na dumiretso, sinimulan na niya ang paglalakad pabalik. ●

pagtanda, mamamayani ang kanilang pagnanais na manirahan sa isang bansa kung saan umuulan ng nyebe.

Ang pagiging tali ng ating kultura sa Kanluraning kaisipan ay maiuugat sa pagiging tali ng ating ekonomiya.

Patuloy na pinapanatili ng Estados Unidos na nakaasa sa kanila ang ating ekonomiya sa pamamagitan ng paghawak sa mga estratehikong industriya ng Pilipinas at pagsandig ng katatagan ng piso sa dolyar.

Ang mga industriyang katanggaptanggap sa ekonomiya ay mababanaag sa pabagu-bagong bihis ni Barbie: medisina, pagnenegosyo, siyensiya, komunikasyon atbp. Si G.I. Joe naman ang simbolo ng puwersang militar ng Estados Unidos—at lagi, sa dulo ng mga laro at pelikula, G.I. Joe will save the day.

Sa mahigpit ng ugnayan ng ekonomya’t kultura, madaling naiguguhit at napaglalaruan ng Estados Unidos at ng mga namamayaning uri ang kapalaran ng mga Pilipino. Ang kasaganaan at kapayapaang iginuguhit ko noon, mistulang mito at ilusyon pa rin hanggang ngayon. ●

Dibuho ni RD Aliposa Disenyo ng pahina ni Kel Almazan

Mga Leksyon sa Rebolusyon at Pagbabago

Huling araw ng klase bago ang pagsusulit. Naaalala kong nasa likod ako ng klasrum, sa may sulok.

Nababalot ng alikabok ang mga dahon ng puno ng mangga sa labas ng bintana.

Mabibilis ang lipad ng mga pahina ng libro, may sapi ang mga lapis at bolpen, malutong ang ingay ng pagsalansan sa mga papel na pinuno ng mga pangalan, lugar, petsa. Tanging sa propesor lamang walang bisa ang kakapusan ng oras: nakahimpil sa kanyang lamesa sa harap ng klase, nag-aabang ng mga huling tanong.

Ano ang mga dahilan ng pagkatalo ni Magellan sa digmaan niya kay Lapu-Lapu? Ang pangalang Las Islas Filipinas ay agad bang ibinansag sa buong kapuluan o sa mga unang isla lamang muna na dinaungan ng mga Espanyol? Sino at kailan nagtatag ng kabisera sa Maynila? Bihira ang mga tanong na bakit, o kaya paano, o mga bagay na masalimuot at

Victor Gregor Limon

Sa kahabaan ng Mother Ignacia Avenue ay matatagpuan ang prominenteng punong himpilan ng ABS-CBN. Labas-pasok ang mga empleyadong naka-slacks at polo, sunod-sunod na dumarating at umaalis ang magagarang sasakyan.

Sa tabi nito nakahilera ang mga matataas at komersyal na gusali.

Ngunit mayroong espasyong tila wala sa lugar sa modernong kalyeng ito—isang kubol ng pinagkabit-kabit na yero, plywood at mga tarpaulin na nananawagan na “Ibalik ang 100 na empleyado!” o “Itigil ang illegal na suspensyon!”

Dito ko nakilala si Mang Ronnie, 40 taong gulang, isang manggagawa ng Pentagon Steel Corporation at miyembro ng Pentagon Union Group.

Ang trabaho niya sa kumpanya ang tanging pinagmumulan niya ng kabuhayan.

Pinagkakasya niya ang P404 na kita kada araw upang mabigyan ng maayos na tirahan at kinabukasan ang kanyang mag-iina. Hindi niya pinagtratrabaho

Elizabeth Shie

6-7 • Kulê Kultura

nangangailangan ng higit pa sa husay ng memorya.

Sa isang buong malinis na papel, na tinupi sa gitna, nilinis ko ang paghahanay at pagsusunod-sunod ng mga pangyayari.

1896: Simula ng rebolusyon.

1898: Deklarasyon ng Kalayaan ng Pilipinas sa Kawit, Cavite.

1935: Pamahalaang Komonwelt.

1942: Pagbagsak ng Corregidor at pananakop ng mga Hapon.

1944: Pagbabalik ni McArthur at ang pagsuko ng mga Hapon.

1946: Iginawad ng EU ang kasarinlan sa Pilipinas.

Walang puwang para sa mga bagay na hindi dudulo sa mataas na marka: Bakit mas malawak at mas matagumpay ang paglahok ng masang Pilipino sa himagsikan kaysa kilusang propaganda? Paano napasakamay at naipanatili ng Estados Unidos ang pamamahala sa Pilipinas? Paano ito nilabanan ng mga Pilipino?

Titigil ang masinsing pag-aaral

ang kanyang asawa upang matiyak na may mag-aalaga at magbabantay sa kanilang tatlong anak.

Tamang diskarte raw ang kailangan sa buhay, ani Mang Ronnie. Napansin ko ang tinatago niyang pag-aalala sa mga kunot ng kanyang noo, ang pagod sa kalyo at paltos ng kanyang mga kamay at ang hirap sa lumalabo nang mga marka ng mga paso’t sugat na nakuha niya sa trabaho.

Araw-araw, hinaharap niya ang mga peligro sa pagawaan ng bakal— ang paghubog ng asero at pagharap sa iba’t ibang usok at kemikal nang walang proteksyon bukod sa manipis na sando at shorts. Sa mahigit 10 taon niyang serbisyo, tiniis ni Mang Ronnie ang biglaang suspensyon, mababang pasahod, walang bayad na overtime, at kawalan ng benipisyo.

Ngunit pagkatapos ng mahabang panahon ng pananahimik, nag-alsa ang mga manggagawa sa Pentagon.

Nagsimula ang protesta laban sa pang-aabuso noong Enero ng taong ito. Sa pamamagitan ng mga noise barrage at pagmamartsa, binigyan nila ng boses ang kanilang mga hinanakit

Isa’t kalahating oras ng kasaysayan

Kamay na bakal

pagkarating sa unang republika ng Pilipinas. Babagal ang kaluskos ng lapis sa papel, dadalang ang pagtaas ng mga kamay, tatamlay ang pagbuklat sa mga libro. Mapapadalas ang pagbaling sa mga bintana.

Mistulang usok ang mga tanong, nakabitin sa hangin. Ano nga ba ang nagbago mula nang naitatag ang Unang Republika? Anong kaibahan ng buhay noon sa ngayon liban sa kalayaan? Bakit nagpapatuloy ang mga suliranin ng lipunan noon sa ngayon: paghihirap ng mga magsasaka at manggagawa, pakikialam ng Estados Unidos sa pulitika, pamamayani ng mga multinasyonal na korporasyon sa ekonomiya ng Pilipinas?

Ito ang panganib sa pag-aaral ng kasaysayan: ang malinis at payak na pagsasalansan sa nakaraan, ang pag-ipon ng kaalamang hindi dumudulo sa mas malawak at mas matalas na pagsusuri sa mga bagay na nagpapausad sa kasaysayan.

at daing. Sumama si Mang Ronnie sa mga pagkilos na ito, kasama ang 180 pang kapwa empleyado.

“Ang lakas namin sa numero at ang banta ng mas malaking protesta ang nagpapatibay dito,” sabi ni Mang Ronnie.

Kahit na pilit silang binubuwag ng korporasyon sa pamamagitan ng pagsususpinde sa mga aktibo sa strike, hindi napawi ang kanilang pag-aaklas. Nagpatuloy ang mga sigaw laban sa diskriminasyon at harassment sa harap ng kanilang opisina. Lubha itong nakaapekto sa negosyo, nawalan ng tiwala ang mga kliyente at bumaba ang kita nang mahigit 30 porsyento.

Dito lamang nila nakuha ang atensyon ng mga may-ari ng kumpanya. Ngayong Nobyembre, nagkaroon ang pamunuan at unyon ng kasunduan upang bigyan sila ng kalayaan na magsumite ng kanilang mga hinaing. Ngunit walang naging inisyatiba mula sa kumpanya upang isapapel ang pangakong ito.

Hanggang ngayon, patuloy na kumikita ng malaki ang korporasyon

Higit sa anupaman, ang kasaysayan ng Pilipinas ay nabuo at binubuo ng mga pagkilos ng sambayanang Pilipino laban sa mga dayuhan at lokal na mapang-api at mapagsamantala, sa mga sistemang nagpapanatili ng ganitong kalagayan—mula sa himgasikan laban sa kolonyalismo ng Espanya at imperyalismo ng Estados Unidos, hanggang sa patuloy na pagkilos laban sa mga bagong porma nito sa kasalukuyan.

Ngunit ilang taon pa bago ko narating ang ganitong pagunawa. Samantala, sa araw na iyon, pagkatapos ng isa’t kalahating oras ng paglalagom sa kasaysayan ng Pilipinas, panginoon ang linis ng ayos at porma. Lalabas kami ng silid pagpatak ng alas-kwatro ng hapon, hapo sa mga kuwentong isiniksik sa papel at kukote, nangangambang baka may nalimutang memoryahin. Dahil maaari nga naman bang matiyak ng pagsasaulo ang pag-unawa? ●

habang nananatiling maliit ang sahod ng mga manggagawa. Ang yaman ng bakal, na pangunahing sangkap sa ginagawang mga pako ni Mang Ronnie, ay napakikinabangan lamang ng maliit na porsyento ng populasyon.

Si Mang Ronnie ay isa lamang sa milyon-milyong Pilipinongmanggagawang sinasamantala ng malalaking negosyo.

Kabilang ang pag-aaklas nila sa 768 kaso ng labor dispute na isinumite sa DOLE sa taong ito. Karamihan ng mga kasong ito ay may magkakatulad na reklamo: mababang sweldo, mahirap na kondisyon sa pagawaan, diskriminasyon at underemployment.

Sa kasalukuyan, 19.4 porsyento ng pwersa ng paggawa ay underemployed, at 7.4 persyento ang nananatiling walang trabaho.

“Siyempre positibo naman kami magisip,” wari ni Mang Ronnie nang tanungin siya tungkol sa hinaharap. Ngayon, kasama na sa kanyang diskarte sa buhay ang aktibong pakikilahok sa laban para sa karapatan ng mga manggagawa, at ang pag-aasam na baliktarin ang ayos ng lipunan. ●

Martes 29 Nobyembre 2011

Magandang umaga, mga kasama, anang radyo sa tabi ng kanyang higaan. Katulad ng iba pang mga araw, isang pagbati ang bumungad sa kanyang umaga.

Tulog pa ang mga anak at apong kasama niya sa bahay nang lumabas siya sa kuwarto. Kapag matanda na, higit na nagiging mahalaga ang bawat oras na gising ka, naisip niya.

Sinindihan niya ang kalan upang ihanda ang kapeng barakong ibinigay ng kooperatiba noong nakaraang linggo. Katulad ng nakagawian, sumilip siya sa bintana sa kusina’t pinagmasdan ang paborito niyang tanawin—ang pagsasanib ng liwanag at dilim tuwing bukang-liwayway.

Bagamat husto na ang gulang, nagtatrabaho pa rin siya sa pagawaan ng bakal. Mabilis na siyang hingalin at hirap nang magbuhat ng mabibigat, ngunit tuloy pa rin siya sa paggawa.

Bukod sa pagtitig sa umaga, ang pagtatrabaho’t pag-ambag sa gawain ang nagbibigay-kasiyahan sa kanya.

Ngunit paminsan-minsa’y pinipili din niyang lumihis sa nakagawian.

Nang kumulo ang kape’t nakaubos siya ng isang tasa, naisip niyang maglakad-

Kat Elona

Noong bata pa ako, simple lang naman ang aking mga kaligayahan: ang gumuhit at maglaro.

Ang pinakaunang larawan na iginuhit ko para sa aking klase ay isang malawak na palayan na pinagigitnaan ng dalawang malaking bundok at sinisikatan ng isang dilaw na araw.

Kapag sinipag pa ako, dinadagdagan ko ito ng isang nakangiting magsasaka, kasama ang kanyang guyito, sa tabi ng isang buhaghag na bahay kubo, lahat sila nakalilim sa isang mayabong na puno.

Naaalala ko pa minsan, habang abala kami ng aking mga kaklase sa pagguhit, biglang bumisita sa aming paaralan si Mayor. Sakay ng kanyang makintab at itim na kotse, inikot niya ang aming barangay. Pinapila pa kami ng kanyang security personnel para lang magmano sa kanya. Isa-isa niyang tiningnan ang aming mga ginuhit, at binigyan niya kaming lahat ng bente pesos. Bago umalis, pinaalala pa niya sa amin na banggitin sa aming mga magulang kung saan nanggaling ang

Romina Arroceros

lakad sa labas upang magbanat ng buto’t mag-ehersisyo.

Ilang metro pa lamang ang layo niya sa tarangkahan ng bahay nang marinig niya ang sigaw ng isang bata.

“Ka Julio!”

Nilingon niya ito at nginitian.

“O, ang aga-aga pa. Saan ka pupunta?” tanong niya sa bata.

“Papasok na ko sa eskwela, Ka Julio. Unang araw kaya kailangang maaga,” anang bata na nasa unang baitang pa lamang.

Nakita niya ang sarili sa bata— bibo at sabik matuto.

“Gusto mo bang sumama sa ‘kin, ‘nak? Maglalakad-lakad lang ako.

Ihatid na kita sa eskwela,” sabi niya.

“Tara!”

Hindi maiwasan ni Ka Julio na magbalik-tanaw habang nilalakad nila ang kahabaan ng kalyeng pinaliliwanag ng nagtatalik na sinag ng araw at mga nakasinding streetlight.

Noong kabataan niya, walang batang hahayaang gumala sa kalye sa madaling araw, lalo pa’t kasama ang kapitbahay na hindi naman nito lubusang kilala. At kung siya’y pinalaking nagmamano’t gumagamit ng po at opo sa nakatatatanda, ngayo’y

munting biyayang aming natanggap.

Kung hindi man ako gumuguhit, pinaglalaruan ko na lang ang aking Barbie doll, na daig pa ako sa pagpapalit ng anyo. Sa loob ng isang linggo, siya ay magiging nurse, businesswoman, housewife o astronaut. Pagdating ng gabi, hihilera siya sa tabi ni G.I. Joe na napapaligiran ng mga fighter jets, Japanese robots at ilan pang maliliit na sundalo.

Habang tinuturuan kaming gumuhit, ipinapaliwanag pa ni Titser na ang Pilipinas ay isang mayaman na agrikultural na bansa. Dahil sa angking kulay at sigla ng aking mga iginuguhit, lumaki ako sa paniniwalang masaya at masagana ang mga magsasaka sa kanayunan at may malalawak silang lupaing sinasaka. Hindi ko namamalayan na sa aking pagguhit ng isang masaganang kanayunan, unti-unti kong binubura sa aking isipan ang materyal na realidad ng mga magsasaka.

Walang lupa ang karamihan ng mga magsasaka kaya’t napipilitang mangupahan sa mga may-ari ng lupain upang magkaroon ng kabuhayan. Sa

Minsan isang umaga

Mistulang alaala

hindi na nasusukat sa pagdaop ng likod ng palad sa noo ang paggalang.

Marami na nga ang nagbago, naisip niya.

Lumiko sila sa bahagi ng kalsada kung saan natatanaw ang isang malaking gusali sa likod ng sala-salabid na kable ng kuryenteng gumuguhit sa kahel na langit.

“Nakikita mo ba ‘yang gusaling ‘yan, ‘nak?” tanong ni Ka Julio sa bata. “’Yang bahay? D’yan nakatira ang ilang katrabaho ni Tatay,” sagot nito.

“Hindi ‘yan bahay dati, ‘nak. Mall ‘yan noon, malaking tindahan kung saan makikita lahat ng kailangan at gusto ng mga tao. Pero hindi mo sila makukuha nang libre—kailangan mong magbayad,” sabi ni Ka Julio.

Napakunot ang noo nang bata, tila hindi masundan ang kuwento ng kausap.

“E ‘yan mga poster, napapansin mo ba?” tanong ng matanda habang tinuturo ang mga naninilaw na papel na nakapaskil sa bawat pader sa daan. Binabati ng mga paskil na ito ang tagumpay ng gera ilang dekada ang nakalipas, at ipinaalala sa mga tao ang kahalagahan ng sama-sama’t nagkakaisang pamumuhay.

kalakarang ito, katiting na bahagi lang ng ani ang napupunta sa mga magsasaka.

Bukod sa nababaon sila sa utang, higit silang nasasadlak sa kahirapan.

Mula pa noong panahon ng Kastila, naibahagi na ang mga lupaing pansaka ng Pilipinas sa iilang makapangyarihang pamilya sa bansa.

Si Mayor, nagmula siya sa ganoong uri ng pamilya, kaya siguro tinatrato niya ang kanyang pamumuno bilang pangangasiwa ng lupain, kung hindi man isang malaking negosyo.

Sa aking pagtanda, nawalan na ng halaga sa akin ang mga laruan. Ang mga laruan naman, bagama’t may panimulang layon na magbigay saya sa kabataan, ay may mas maigting na layong magpalaganap ng kultura. Kung papapiliin nga naman, mas gugustuhin ni Totoy makipaglaro kay G.I. Joe at sa kanyang pulutong dahil kaya nilang ipagtanggol ang bansa at manakop ng mga bagong teritoryo. At sa araw-araw na pakikipaglaro din ni Nene kay Barbie, lumaki siyang naghahangad maging maputi, matangkad, blonde-haired at blue-eyed. Kaya naman sa kanilang

“Siyempre,” sagot ng bata. “Ba’t n’yo naitanong, Ka Julio?”

“Akala ko kasi hindi tayo darating sa ganito,” sabi niya.

“Sa alin?”

“Sa ganitong lagay, ‘nak. Pumapasok ang mga tulad mo para matuto, pwede kayong mag-aral ng kahit anong gusto ninyo. Ako naman, wala nang problema sa trabaho, sa kita, sa kakainin arawaraw,” paliwanag niya.

“Hindi ba ganoon dati?” nagtaka ang bata.

“Bago ang gera, ‘nak, hindi lahat ng tao may trabaho, may sariling bahay. At ‘yung bigas na pinapamahagi ng kooperatiba? Kailangang mong bayaran ‘yun para makakuha ka. At hindi lahat, ‘nak, may pambayad,” paliwanag ni Ka Julio.

“Ay oo, nakukuwento nga ‘yan sa ‘kin,” sabi ng bata.

Bago pa man maituloy ni Ka Julio ang kanyang kuwento, namataan ng bata ang isang kakilala sa kabilang kalsada.

“Ka Mark!” tawag nito sabay takbo’t mabilis na paalam kay Ka Julio.

Napangiti si Ka Julio. Sa halip na dumiretso, sinimulan na niya ang paglalakad pabalik. ●

pagtanda, mamamayani ang kanilang pagnanais na manirahan sa isang bansa kung saan umuulan ng nyebe.

Ang pagiging tali ng ating kultura sa Kanluraning kaisipan ay maiuugat sa pagiging tali ng ating ekonomiya.

Patuloy na pinapanatili ng Estados Unidos na nakaasa sa kanila ang ating ekonomiya sa pamamagitan ng paghawak sa mga estratehikong industriya ng Pilipinas at pagsandig ng katatagan ng piso sa dolyar.

Ang mga industriyang katanggaptanggap sa ekonomiya ay mababanaag sa pabagu-bagong bihis ni Barbie: medisina, pagnenegosyo, siyensiya, komunikasyon atbp. Si G.I. Joe naman ang simbolo ng puwersang militar ng Estados Unidos—at lagi, sa dulo ng mga laro at pelikula, G.I. Joe will save the day.

Sa mahigpit ng ugnayan ng ekonomya’t kultura, madaling naiguguhit at napaglalaruan ng Estados Unidos at ng mga namamayaning uri ang kapalaran ng mga Pilipino. Ang kasaganaan at kapayapaang iginuguhit ko noon, mistulang mito at ilusyon pa rin hanggang ngayon. ●

Dibuho ni RD Aliposa Disenyo ng pahina ni Kel Almazan

Mga Leksyon sa Rebolusyon at Pagbabago

Huling araw ng klase bago ang pagsusulit. Naaalala kong nasa likod ako ng klasrum, sa may sulok.

Nababalot ng alikabok ang mga dahon ng puno ng mangga sa labas ng bintana.

Mabibilis ang lipad ng mga pahina ng libro, may sapi ang mga lapis at bolpen, malutong ang ingay ng pagsalansan sa mga papel na pinuno ng mga pangalan, lugar, petsa. Tanging sa propesor lamang walang bisa ang kakapusan ng oras: nakahimpil sa kanyang lamesa sa harap ng klase, nag-aabang ng mga huling tanong.

Ano ang mga dahilan ng pagkatalo ni Magellan sa digmaan niya kay Lapu-Lapu? Ang pangalang Las Islas Filipinas ay agad bang ibinansag sa buong kapuluan o sa mga unang isla lamang muna na dinaungan ng mga Espanyol? Sino at kailan nagtatag ng kabisera sa Maynila? Bihira ang mga tanong na bakit, o kaya paano, o mga bagay na masalimuot at

Victor Gregor Limon

Sa kahabaan ng Mother Ignacia Avenue ay matatagpuan ang prominenteng punong himpilan ng ABS-CBN. Labas-pasok ang mga empleyadong naka-slacks at polo, sunod-sunod na dumarating at umaalis ang magagarang sasakyan.

Sa tabi nito nakahilera ang mga matataas at komersyal na gusali.

Ngunit mayroong espasyong tila wala sa lugar sa modernong kalyeng ito—isang kubol ng pinagkabit-kabit na yero, plywood at mga tarpaulin na nananawagan na “Ibalik ang 100 na empleyado!” o “Itigil ang illegal na suspensyon!”

Dito ko nakilala si Mang Ronnie, 40 taong gulang, isang manggagawa ng Pentagon Steel Corporation at miyembro ng Pentagon Union Group.

Ang trabaho niya sa kumpanya ang tanging pinagmumulan niya ng kabuhayan.

Pinagkakasya niya ang P404 na kita kada araw upang mabigyan ng maayos na tirahan at kinabukasan ang kanyang mag-iina. Hindi niya pinagtratrabaho

Elizabeth Shie

6-7 • Kulê Kultura

8 • Kulê Lathalain

Di bu ho ni Ys aC ali na wa nD ise ny on gp ah ina

ni Ke lA lm az an

Martes 29 Nobyembre 2011

STRATEGIC OFFENSIVE Confronting the threat of US interests in the Philippines

John Toledo It was business as usual for United States (US) Secretary of State Hillary Clinton.

In the morning, she signed the “Partnership for Growth” (PFG) Framework on the US Navy destroyer USS Fitzgerald before meeting with Philippine (PH) President Noynoy Aquino in Malacañang.

That afternoon, as she travelled to the National Museum, some fifty protesters hurled red paint and eggs at her convoy’s windows. Later, in an interview on national television, a protester in the audience shouted, “There is nothing mutual in the Mutual Defense Treaty [MDT]!”

Clinton was impervious to the protests. “I obviously disagree…

I think there’s a real benefit to mutual solidarity… but it goes with that rhinoceros skin, you have to get used to it.”

The PH-US relationship has been characterized by imbalance, not the least in the staggering indifference of the US to the impact of its aggressive pursuit of its interests on the Filipino people. In events of diplomacy such as Clinton’s visit, US reaffirmed its vow to maintain dominance amidst growing political instability and financial turmoil.

Control

The five-year PFG framework Clinton signed last November 16, the latest in a century-long string of skewed agreements between the

two countries, is intended to increase “trade [relations] and exports with other nations” to ensure a more “competitive” open market in the Philippines. With the PFG, America reassures the Pacific that they “are here to stay” as economic superpower of the Pacific.

The PFG could not have come at a more strategic time for the US. The numerous unproductive wars of aggression in Iraq and Afghanistan had wasted almost $3 trillion with no returns, according to American economist Joseph Stiglitz. This state of financial turmoil has pushed US to bargain with other nations, where support for the ailing free market is secured with military and political aid.

Obama notes that the Asia Pacific is “vital” to America’s economic future.

“This is where we sell most of our exports, supporting some five million American jobs. And since this is the world’s fastest growing region, the Asia Pacific is key to achieving my goal of doubling US exports [by $39 billion] – a goal by the way on which we are [on track],” he explains.

Online whistleblower Wikileaks reveals US interest in the PH as strategic “defense ring against China” and interest in “Mindanao’s petroleum and natural gas resources” worth $840 million or P36 billion to $1 trillion or P43.8 trillion.

“The Philippines has gained even more importance as a strategic base because US wants to counter the rise of China in the region and pay close attention to a region where a great

part of the world’s economic activity and trade occur,” says International League of People’s Struggle Chair Jose Ma. Sison. Sison.

If China surpasses US as superpower, PH will sacrifice again its sovereignty, adds geopolitics expert Roland Simbulan.

Covert attack

The PH-US economic and military cooperation, renewed every change of term by each PH and US president, has been used by American forces to justify their indefinite stay in the country. This setup was established five years after the superpower granted the developing nation its independence in 1946, when the “Cold War relic” MDT was enacted. MDT ensures the long-lasting “self-help and mutual aid” between US and PH in instances of sudden “armed attacks.”

The signing of the Visiting Forces Agreement (VFA) in 1999 reinforced the terms of the MDT, allowing the US military to conduct operations without notice and barring PH laws to prosecute and convict US military personnel.

US-PH transactions for aid often come with harsh consequences. In 2001, when Former President Gloria Arroyo pledged support for the Bush administration’s War on Terror, the writ of habeas corpus was suspended in Mindanao. Such a decision produced 185 wrongly accused detainees in Camp Bagong Diwa, 27 in Basilan Provincial Jail, 24 in Saranggani, Cotabato and Zamboanga, 9 in Camp

Crame, and 3 in General Santos City, according to the Moro Christian People’s Alliance(MCPA).

Later on, when the existence of insurgent groups in Mindanao proved to be a huge obstacle to the superpower’s vested economic interests, US brought in more troops, adds MCPA. “We can expect more US military intervention in the Philippines. It has used for sometime the CIAcreated Abu Sayyaf as the pretext for introducing military forces via VFA not only in Mindanao but in the entire country,” says Sison.

Checkmate

The history of US-PH relations reveals that there is no partnership between the two; rather, there is only US domination on PH affairs.

“Mananatiling pre-eminent ang posisyon [ng US] especially in this economic crisis. It wants to be top dog in this region through economic and military means,” says Bagong Alyansang Makabayan (Bayan) Secretary General Renato Reyes.

Such intervention mocks the national sovereignty and territorial claim of PH, says Simbulan.

Therefore, the VFA and MDT, both one-sided agreements, must be “comprehensively” assessed and abolished, adds Reyes.

Only the abrogation of the VFA and MDT can end other oppressive military agreements in Mindanao such as Mutual Logistics Support Arrangement, which justifies the

permanence of US bases here in PH. Such agreements allow US to meddle in the negotiations between the PH and the MILF, aside from its interests to grab oil and other major natural resources from the Moro land, says Sison.

The termination of military contracts with US will also end the plethora of human-rights violations brought by the contentious counterinsurgency and anti-poverty missions such as the Balikatan exercises in Mindanao and the 50-year US Agency for International Development program, stated Bayan. “[PH] must engage in all possible and necessary forms of struggle in order to achieve national liberation and democracy and establish a people’s democratic government which can act best to resist the impositions of imperialism,” says Sison.

Clinton reacts well to criticisms and protests because history has taught her to be calm. After all, PH has followed the US lead for more than six decades now, and often even at the expense of the Filipino people.

There is a need, then, to prove her and the US powers wrong. After decades of subjugation, the reclamation of our national sovereignty is long overdue. ●

9• Kulê Lathalain

Bungkos ng gunita

Martes 29 Nobyembre 2011

Mga kwento ng pangungulila’t pagbangon dalawang taon matapos ang Ampatuan Massacre Kevin Mark R. Gomez

Mahaba at masalimuot ang kalbaryo nina Nanay Catherine at Erlyn kasama ang libo-libo pang nagluluksang mga kaanak at kaibigan.

At habang patuloy na naaantala ang pagkamit ng hustisya, handa silang manindigan at ipagpatuloy ang nasimulang laban—sa mga hukuman man o lansangan—hangga’t wala nang mga pangakong kailangang maipit sa nagbabanggaang interes ng iilan. ●

Di

bu Lu ig i A lm

uena Disenyo ng pahina ni Kel Almazan

-- Victor Nuñez, 24 UNTV General Santos Anchor, isa mga mamamahayag na pinaslang Enero 1, 2007—Pag-asa at panibagong buhay umano ang hatid ng bawat bagong taon. At para kay Victor, ang okasyong ito rin ang nagsisilbing pagkakataon upang makasama niya ang kanyang pamilya. Bilang mamamahayag para sa UNTV General Santos, laging abala’t malayo sa pamilya si Victor kaya naman umaasa siya sa mga tawag at text upang mangamusta. Masayang ipinagdiwang ni Victor ang pagsalubong sa 2007 kasama ang pamilya. Hindi inakala ni Nanay Catherine Nuñez, 49, ina ni Victor, na iyon na pala ang huling pagkakataong masisilayan niya ang palangiting mukha ng anak. “’Yun yung masakit… ‘yun yung masakit,” ani Nanay Catherine, 49, ina ni Victor, habang umiiling.

Kalmado at tiyak sa bawat detalyeng binabanggit si Nanay Catherine habang nagkukuwento tungkol sa anak.

Pangalawa sa tatlong magkakapatid si

-- Erlyn Umpad, 22 Kinakasama ng napaslang na si Mac-mac Arriola, UNTV General Santos cameraman Madaling-araw pa lamang ngunit hindi alintana ni Mac-mac na ipagtimpla ng gatas ang 13-araw gulang na anak, si Japhet. Maya-maya kasi’y kailangan na niyang lisanin ang tahanan, upang puntahan ang sunod niyang assignment bilang cameraman ng UNTV General Santos.

Sanay na si Erlyn Umpad sa ganitong on-the-go na pamumuhay ni Mac-mac. Walang kaso kay Erlyn na alagaan si Japhet sa tuwing wala ang asawa, kahit na hindi lubusang nanumbalik ang kanyang lakas matapos manganak. Subalit para kay Erlyn, wala nang mas hahapdi kaysa malamang kasama si Mac-mac sa mga napaslang sa masaker.

“Mula nang may dumating na van ng UNTV sa labas ng bahay, alam ko nang may iba,” ani Erlyn. Patumpiktumpik pa ang mga katrabaho ng kanyang asawa, ngunit alam niya sa sariling masamang balita ang hatid ng mga ito—kumpirmado, wala na si Mac-mac.

Dalawang linggo siyang naghintay sa UNTV office upang muling masilayan ang kanyang asawa. At nang dumating na ang pagkakataong iyon, buong tapang niyang hinarap ang malamig na bangkay ni Mac-mac na nakasilid sa isang kabaong gawa sa kahoy.

Nakatakda sanang magpakasal ang dalawa noong Disyembre 2009 sa kasalang-bayan sa General Santos. Subalit hindi na nila nagawang magpalitan ng pangakong magsasama habang buhay, sa hirap man o ginhawa. At ang musmos na si Japhet ay lalaking walang ni isang alaala ng kanyang ama.

-Erlyn Umpad Bagaman binansagang isa sa mga pinakamalagim na trahedya sa bansa, naging mabagal pa rin ang pag-usad ng hustisya para sa mga biktima ng Ampatuan Massacre. Sa kasalukuyan, tanging 93 lamang sa 196 na hinihinalang suspek ang may kaso habang dalawa pa lamang sa mga pangunahing suspek ang nakukulong, ayon sa National Union of Journalists of the Philippines, samahan ng mamamahayag.

Kabilang ang mga biktima ng Ampatuan Massacre sa malalang talaan ng mga paglabag sa karapatang pantao sa bansa. Sa ilalim ni Dating Pangulong Gloria Arroyo, may 1,206 biktima ng pulitikal na pamamaslang, 226 biktima ng pagdukot at libo-libong dumanas ng tortyur, militarisasyon, at iba pang uri ng paglabag sa karapatang pantao, ayon sa grupong Karapatan Human Rights Alliance.

Ngunit patuloy pa rin ang mga paglabag sa karapatang pantao

hanggang sa kasalukuyan. Sa ilalim ng administrasyon ni Pangulong Benigno Aquino III, nakapagtala ang Karapatan ng 55 biktima ng pulitikal na pamamaslang, 8 kaso ng pagdukot at libo-libo pang biktima ng pagyurak sa karapatang pantao.

Sa ikalawang anibersaryo ng masaker, nagsindi ng kandila’t nangalampag sa Mendiola sina Nanay Catherine at Erlyn kasama ang iba pang naulila bilang paggunita sa alaala ng mga biktima’t pagpapaalala kay Aquino na silang mga naulila’t nawalan ay patuloy na nagmamatyag at naghihintay ng hustisya.

ni

“Promise Ma, sa December uuwi ako”

“Ayos na lahat ng papeles, kami na lang kulang”

“Aabutin pa ng ilang taon ang kaso, buhay pa kaya kami kapag natapos ito?”

ho

Mga lumang dilaw na police line at maliliit na piraso ng kahoy ang nagsisilbing palatandaan sa eksaktong lugar na pinangyarihan ng trahedya dalawang taon na ang nakararaan.

Bahagyang naikukubli ng malagong talahib ang malawak na espasyong nagsilbing huling hantungan ng mga biktima ng isa sa pinakamalagim na masaker sa kasaysayan ng bansa.

Dito sa bayan ng Ampatuan, Maguindanao, naganap ang walangawang pagpaslang sa hindi bababa sa 57 kataong kinabibilangan ng mga sibilyan, abogado at mamamahayag.

Kalakhan ng mga biktima ng masaker sa Ampatuan ay bahagi ng convoy ni Esmael Mangudadatu, na nakatakdang magsumite ng certificate of candidacy sa pagka-gobernador sa tanggapan ng Commission on Elections noong Nobyembre 23, 2009 kasama ng kanyang mga kaanak. Malay sila sa panganib na kaakibat ng biyaheng iyon, ngunit sa puntong iyon, walang sinumang nakabatid na patungo sila sa kanilang huling hantungan.

Kabilangsakanilaangmagkatrabahong sina Victor Nuñez at Mac-mac Arriola, kapwa mamamahayag na pinaslang sa gitna ng tungkulin. Dalawang taon matapos ang malagim na trahedya, sinisikap pa ring punan ng kanilang mga naulilang pamilya ang puwang na kanilang iniwan at igiit ang hustisyang hanggang sa kasalukuya’y hindi pa rin nakakamtan.

Victor, binata at 24 anyos lamang nang naganap ang masaker.

Tungkol sa pag-uwi sana ni Victor ang huling pag-uusap ng mag-ina noong Oktubre 31, 2009, isang araw bago ang Kalag-kalag, o araw ng mga patay sa Cebuano. Bagaman nais niya sanang makasama ang anak noong araw na iyon, hindi nakauwi si Victor dahil sa pagiging abala sa mga gawain.

Nangako na lamang daw ang kanyang anak na babawi siya pagsapit ng Pasko — isang pangakong hindi na natupad.

10 • Kulê Opinyon

Martes 29 Nobyembre 2011

PAUL TIMOTHY ESCUETA

NEWSCAN

Sa Kyusinero I can drink a case of you, and still be on my feet.

- Joni Mitchell, A Case of You Pag-inom ng alak ang paborito nating libangan. Sa Kyusinero sa Matalino St., kabisado na ng mga kuya ang hilatsa ng pagmumukha natin at paboritong pwesto. Kasabay ng pagsayad ng puwit sa upuan kung ilapag nila sa mesa ang bucket ng Pale Pilsen. Tapos ash tray. Tapos tissue. Tapos Pulutan Platter A, na may sarisaring pika-pika, gaya ng French fries, calamares, nachos, chicken lollipop, at pipinong lumalangoy sa suka.

“Kamusta love life?” tanong mo.

“Um, kamusta ka ba?”

“OK naman.”

“Edi OK ang love life ko.”

Pero syempre sa kalagitnaan pa ng inuman uusbong ang ganitong mga usapan. Kailangan munang paspasan ang ilang bagay sa simula: ang pag-aaral, ang Kulê, ang Peyups, ang girlfriend mo.

Ang dami na ring babae sa buhay mo ang mas natagalan ko, banggit mo minsan, habang nakangisi. Wala ka naman talagang ibig sabihin dito; may mga sandali lang talagang dinadapuan ka ng lambing, at

ako ang nasa iyong tabi. Punongpuno ka kasi ng pag-ibig; kaya minsan, kahit hindi mo sinasadya, may mga napapadpad sa aking direksyon.

These things that are pleasin’ you can hurt you somehow.

- Eagles, Desperado Naaalala mo ba noong nasobrahan tayo ng inom minsan – tig-siyam na bote ‘ata – at sa pag-ba-bike mo pauwi ay bigla kang nasuka? Grabe pa rin ang balance mo at tuloy-tuloy ka lang sa pagpepedal, kahit minumura ka na ng mga tambay sa tabi ng daan na natalsikan ng suka mong may pira-pirasong patatas at pipino.

Ako, hindi marunong magbike, at sa una’t huling beses na sinubukan mo ‘kong turuan, ang una mong paalala ay, “Kailangan mong mag-let go, Paul.” Literal ang ibig mong sabihin, pero hawak mo kasi ang likod ko at hinihipo ng amihan ang ating mga pisngi, kaya iba ang sumagi sa aking isip. Lalo na nung kinagabihan sa Kyusinero’t sinabi mong, “Siguro, kung babae ka, mag-se-sex tayo mamaya.”

Puta naman.

Walang ganyanan. Lasing na lasing ka na nga marahil. Sinabi mo rin kasing maganda ang gupit ko, at bagay sa ‘kin ang maikling buhok.

Punong-puno ka kasi ng pag-ibig; kaya minsan, kahit hindi mo sinasadya, may mga napapadpad sa aking direksyon

Kulang na lang, sabihin mong ang cute ko, at “Pa-kiss nga.” Sa kasamaang palad, nawalan na ng malisya para sa akin ang mga ganitong tagpo’t palitan. Hindi ba sabay nga nating pinanuod ang video ni Hayden Kho at panay ang batikos mo sa performance niya?

“Guess she gave you things I didn’t give to you.”

- Adele, Someone Like You Like what? A vagina?

Biro lang. Alam mo namang hindi ako rah-rah sa gay cause, pero noong gabing iyon, naisip ko sa kauna-unahang pagkakataon kung papaanong humahadlang sa mga gusto natin ang ilang bagay na dala lang ng simpleng pagkakataon, gaya ng gender.

Sabi nga ni Chokoleit, “Para ‘yun lang?”

Pero sinabi mo dati na naniniwala ka sa reincarnation at past lives, at baka nga magsyota tayo sa dating buhay natin, o sa susunod. Ewan. Marahil naaalala ko lang ang isang lumang pagnanais na maging higit pa sa kaibigan mo. Pero para saan pa ba ang alak kung hindi sa panandaliang paglimot sa mumunting kirot? Hanggang sa susunod na inuman. ●

VICTOR GREGOR LIMON

Date a girl who writes for the Collegian* Date a girl who writes. Better yet, date a girl who writes for the Collegian.

Date a girl who writes for the Collegian because she will never be dull. She can start and sustain a conversation on a wide spectrum of topics: university athletics, the Twilight saga, the national budget, student activism, Facebook, the plight of farmers and workers.

She will problematize everything.

For instance, when you watch Hollywood apocalyptic or disaster movies, she would notice how the US is portrayed always as the messiah of mankind.

A girl who writes for the Collegian will know the right questions. When some famous political figure visits the Philippines, she will not think about asking insane things such as what’s in her purse or what kind of smartphone she uses. She will also know if you’re lying and you will be

forced to always stick to the truth.

She will not be easily fooled.

She is careful with what she writes or says. “Like” is not her favorite word. She will always say what she means, even if it takes her a thousand words to get her point across. She will not be afraid to express her opinions and will not apologize for having them.

It is also easy to date her. She will have free tickets to the UP Fair. Or you can visit her during presswork at the Collegian office and bring her dinner and a pack of cigarettes. She will introduce you to her colleagues who are never boring and could make you laugh.

She will also not date other guys. She will be so busy in juggling studies, the Collegian, and her relationship with you, that she would find it extremely impossible to entertain other suitors. She also believes in not giving up. Week by

“She will always say what she means, even if it takes her a thousand words to get her point across

week, she would write draft after draft until she comes up with a brilliant article. You will read it published the next day and you won’t wonder how she does it every single time because you know she never settles for mediocrity.

Date a girl who writes for the Collegian because it’s worth it. Of course, you wouldn’t know at first, but then again, who ever does with girls in general, right? ● *This is a public service for Ninalyn Uy and company. Interested parties, please drop by at 401 Vinzon’s Hall. Terms and conditions apply.

Ka Oryang at Cine Adarna

CinemaOne Originals, together with UP Cineastes’ Studio and UP Film Institute, presents KA ORYANG, a film

by Sari Dalena. Winner of Best Picture, Best Director, Best Cinematography, and Best Music in the CinemaOne Originals Film Festival. Starring Alessandra de Rossi, Joem Bascon, and Emilio Garcia. Ka Oryang is about a young woman who witnesses the beginnings of a revolution during Martial Law, giving a glimpse of female political detainees, and their struggles. Catch this on December 2 (Friday), 7:30pm at the Cine Adarna, UP Diliman. Tickets at P100. Contact Absie at 09264647353. Part of the proceeds will be given to TASK FORCE FREEDOM, a movement for the release of Maricon Montajes, a UP Film student and political detainee.

UP Praxis applicants’ orientation

Ready for a hat party this first day of December? Come and join the fun in the UP Praxis Applicants’ Orientation to start your December right!

December 1, 4pm at Palma Hall 116 118. Be there! Be aware!

UP Cinema’s 8th Piling Obrang Vidyo

UP Cinema invites you to Piling Obrang Vidyo (POV), an annual intercollegiate short film competition (in video) where students from various universities and colleges will compete and showcase their best short films. Now on its eighth year, the POV has proven to be a worthy grassroots venue for our country’s budding filmmakers. This year, we are expecting various schools from around the country to join in our event, which will be held on December 9, 2011, Friday at the UP Cine Adarna (formerly UP Film Center). Tickets are at P80.

Contact Rizza (09167526356) or Lei (09158830679) for reservations.

This year,

Gawad Bayani ng Kalikasan (GBK)

salutes three environmental heroes: ethnobotanist Leonard Co, wildlife veterinarian Dr. Gerardo Ortega and indigenous people’s leader Datu Tomas Ito. GBK is an initiative of civil society organizations which seek to promote and build public awareness of contemporary hero/heroines of the environment. The GBK awards will be supplemented by a three-day discussion series featuring the story of the GBK awardees. December 7 UP Diliman, 9 am; December 8 PUP Sta. Mesa, 9 am; December 10 Ateneo de Manila University, 9 am. For inquiries, contact 0905.497.1124 or (02)920.9099.

11 • Kulê Opinyon

Martes 29 Nobyembre 2011

EKSENANG PEYUPS

TEXTBACK

1. Anong masasabi mo sa mabagal na pag-usad ng hustisya para sa mga biktima ng Maguindanao Massacre?

Naaasar ako. Gaano ba kalakas ang inertia ng mga mayayaman para walang mangyari sa kaso ni Ampatuan? Naaawa ako sa mga biktima at naiinis sa mga may kapangyarihan. Para kasing tumigil na sila sa imbestigasyon at umaasa na lang na makalimutan ng tao ang nangyari para mapalaya na nila si #gd?r!c* Ampatuan. 1109280 non maj kakaiba talaga ang pagusad ng hustisya dito sa pilipinas. Biruin mo, 2nd anniv na ng maguindanao massacre, nagtu2ruan pa rin ung mgkakapatid. No doubt, power and politics are behind this. They always are..

2011-33170 Veeerry sssloooww...singbagal ng mga serbisyo ng pamahalaan at pag-angat ng ekonomiya ng ating bansa 08-79444 nkakainis ang mbgal na pagres0lba sa kaso. Wala pa sa kalahati ang nahuhuling suspect at hnd pa nbbshn ng sakdal ang mga prime suspek! Nkkainis! 2011-11783 Kasing bagal ng hustisya ang mga laptop na bnebenta sa tabi-tabi. Naku namn. Pag may gusto nga ipakulong ang dali dali nila magawan ng paraan para maipakulong. Pero pag hndi sa kanila ngkasala ang bagaaaaal ng hustisya! 1171207 UPDEPP BABE mataas po ata ang value ng Ea [powerful “sila”] kaya mababa ang value ng k [justice], kaya un, mabagal ang reaction [usad ng hustisya]. chos! 1111317 Ang hustisya kasi dito sa pinas, parang bracket a. Pang-mayaman. 2010-30801

2. Kung dadalawin mo si GMA, anong dadalhin mo para sa kanya?

ang dadalhin ko kay GMA pag dinalaw ko siya ay yung photos ng mugshots nya. Papa-autograph ako. Tsaka food supplement na rin. Mineral deficiency lang yang sakit mo, madam president. 10-68904 dadalhan k0 xa ng c0kefl0at, para lumala ung skit nya xa lalamunan,tp0s massage k0 xa sa batok,para masakit lalo.. haha..hell0 kay clarkey at renz! uten15521 2nd geodengg..

Bulaklak... Kape at isang malaking lata ng biscuits. 2011-11765 freshie bs-hrim Kung dadalawin ko si GMA ang dadalhin ko para sa kanya ay bulaklak ng patay. Hahaha:-DxD kasi tapos na ang maliligayang araw nya. LOL 2011-78931 Dadalhan k sya ng nag-uumapaw na gatas.ang gatas ay mayaman sa calcium at ang calcium ay mainam para s buto 0879444 kung dadalawin ko sya,dadalhan ko sya ng toy airplane na may nakasulat na ‘asa ka pa airline’. :) 0930625 bse Dadalhan ko si ex-PGMA ng The Mirror na Clow Card.syempre,peke lang.Baka kc magala-Cardcaptor Sakura siya.baka lalong magkabali-bali ung spine niya. 1101517 Kung akong dadalaw kay GMA, dadalhan ko sya ng bible at ipagbabasa ko pa sya.. Para naman mabago na yung buhay nya at marealize nya yung mga kapalpakan na ginawa nya sa gobyerno natin. 201149371 :) Kung dadalawin ko si gma, dadalan ko siya ng glitters pang design sa braces niya :) shinyy! 201033614

magdadla lng nmn ako ng marming latest newsPapr,l0ts of tV,chanNels ay pangnews lng,nd radio n rin,ewan ko lng kung hndi talga sya mastresS! -h0ney Cecilia Dadalhan ko si GMA ng Bible. Para ma realize niya kung ano yung mga gnawa niya noon at ngyn ay kanyang hinaharap. Yun din ang magging guide niya para matuwid niya lahat ng pagkkamali niya. 2011-71207 UPDEPP BABE Bibigyan ko siya ng Bible para mbasa niya yung Romans 6:23, ‘For the wages of sin is death..’. Haha. tsaka para ma-save siya bago pa mahuli ang lahat. 201004467 kung dadalawin ko siya, magdadala ako ng hula hoop. Tapos paiikutin ko yung hula hoop sa leeg ko sa harap niya. Inggit you? :)) 2010-10243 2nd yr-MetE Bibigyan ko sya ng ALAXAN FR >:)) Hi Trisha, Jireh, Hannah and Aizel!!!

201120886 Bsft

Comments

ung x tulak ng bibig na artikul0 ni mary j0y capistran0...hndi po ‘salita ng mga h0m0sexual’ ang tamang termin0 dun... dati swardspeak ang tawag dun eh ngaun bekim0n o gay ling0 na ang tawag x wika ng mga beki o bakla..201179103 Havey ung ‘Break-up blues’! Super nkarelate ako. And i find the article comforting somehow. :”> We should look for the bright side na nga lang tlga. It’s either mggng kayo dn sa huli or may better na pparating. :) Thumbs up tlga ko sa Kulê.

Keep it up po :) 2011-42793 Re the article about frat-related violence: The rumble between APB and

Masig started last September, not August. Moreover, Llyod Cunanan is already an alumnus of Masig. 08-12800 grabe!super havey ng ‘break-up blues’ ni marites reyes.go girl power!and for kevin mark gomez ‘escape plan’,you may get sick and tired of what you’re doing in kule,but you never leave(though you attempted),that’s because you love what you’re doing.[thanks to ate joyce] -0930625 bse kay delfin mercado - astig talaga column mo! sinusubaybayan ko talaga. xD kaso, may napansin lang ako dun sa huli mong sinulat, ung “progress”. “these acts of violence, as some are won’t to call them, ...”, “wont” yata dapat yun, as in “accustomed”, kaysa “will not”? pakiclarify lang. salamat! 201145341 BA JOURN Panawagan hi kule people,saan po pwede makakuha or makabasa(if may online) ng mga previous kule issues this sem?lagi naman ako nadadaan ng AS or other bldg pero wala ko nakikitang kule:( salamat -0930625 bse Sa sinuman pong may mabuting puso na nakakuha ng isang ITIM na USB na may keychain na VIOLET “LETTER D”, makipagugnayan po sa lalong madaling panahon sa numerong 09062541490 at hanapin si Dessa. Salamat po. :-( Pabati hi 2 all my eng11 classm8s last sem under ma’am aquino.Kna pao, pam, abbey, eunice, viktor, mau, leica, aileen, roovette, victoria, anna, julie, alyssa, marc, cj, jose, rafael, ryan, mia, jay han & ileene.<3 0878853 CHK

Waging-wagi edishun!

Kamusta na kayo, mga teh? I am back! Sa wakas, WAGI! From Papa Piolo to our friendly HLI farmers, my gosh, super wagi ang weekend ko. Ngunit hindi pa rin nakatakas sa aking malalaki at wagas na ibon ang mga naglipanang tralala across the campus.

WAGI #1: Sinong bio prof na itey ang naglabas ng init sa kanyang afternoon class. The prof asked: “Yung mga bacteria, mag-wiggle wiggle lang for ilang minutes nagrereproduce na. For humans how long does it take?” Suddenly, koyang from the audience answered with conviction: “Sir, 15 minutes!” In fairnez, singbilis ng cum-spilling action ang pagsagot mo koyang!

Hmm, tells much? Hihi.

WAGI #2: Siyempre naman ang ating yummylicious Papa P, lantad na across the universe ang kanyang waging lihim (lihim daw o?) dahil kay crying KraZy! In fair naman, dahil sa sobrang buzz craze across the net ang moda ng pag-reveal ng kanyang identity, napasagot tuloy si Papa P ng “Ang akin lang, hayaan muna kami.”

Ambisyosa!

WAGI #3: Sinong koyang na itey na poised to the max ang pagkamasculine while walking along KALandian steps. Nang bigla siyang nadapa, tumili to the max si koyang ng “Aray! Aray! Aray!” Hmmm koya, kaw ah, repressed! Hayaan mong ako ang magpalaya sa’yo.

Well, I’m so happy I’m back! Hay nakow, mag-rejoice na mga teh dahil next week warla na naman tayo to the max. Advance Merry Christmas!

Mwahmwah! ●

Next week’s questions 1. Ano sa tingin mo ang nararapat na matanggap na “just compensation” ng mga cojuanco?

2.Ano ang sanhi ng hiwalayang KCPiolo?

Send in your opinions and feedback via SMS! type KULE <space> MESSAGE <space> STUDENT NUMBER (required) YEAR AND COURSE (optional) and send to:

09175312630

The Back Page

KulĂŞ

BREADWINNER. Panandaliang naglaro ng mga starfish si Mik Ramos, 12, sa baybayin ng Panglao Island sa Bohol matapos manghuli ng mga talangka para sa kanilang pananghalian. Naging matipid man si Mik sa salita, hindi siya naging madamot sa kanyang huli. Chris Martin Imperial