١
ﭘﻴﺮوزي ﻳﻚ ﻋﻘﻴﺪه اﺛﺮ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي ارﻣﻨﻲ: ﺳﺮﻛﻴﺲ ﻣﺒﺎﻳﺠﻴﺎن )آﺗﺮﭘﻴﺖ( ﺗﺮﺟﻤﻪي ادوارد ﻣﻴﺮزاﺧﺎﻧﻴﺎن )راﻫﺐ( ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ف.ﺑﻬﮕﺮا
ﺗﺎﻳﭗ http://nirooyejavan.blogfa.com : nirooyejavan@yahoo.com
٢
ﭘﻴﺮوزي ﻳﻚ ﻋﻘﻴﺪه اﺛﺮ :ﺳﺮﻛﻴﺲ ﻣﺒﺎﻳﺠﻴﺎن )آﺗﺮﭘﻴﺖ( ﺗﺮﺟﻤﻪي راﻫﺐ ﺑﻪ ﻛﻮﺷﺶ ف.ﺑﻬﮕﺮا ﭼﺎپ اول .1994ﭼﺎپ دوم 2007 ﻧﻘﻞ ﺗﻤﺎم ﻳﺎ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎﻳﻲ از اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ،ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻓﺘﻮﻛﭙﻲ ،ﭼﺎپ ﻳﺎ در اﻳﻨﺘﺮﻧﺖ ﺑﺮاي ﻫﻤﮕﺎن آزاد اﺳﺖ. ﺗﺎﻳﭗ و ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ http://nirooyejavan.blogfa.com :PDF
nirooyejavan@yahoo.com
ﺗﻮﺟﻪ :در اﻳﻦ ﻧﺴﺨﻪ ﻓﻘﻂ داﺳﺘﺎن »ﭘﻴﺮوزي ﻳﻚ ﻋﻘﻴﺪه« آﻣﺪهاﺳﺖ و ﺿﻤﺎﻳﻢ دﻳﮕﺮ ﻛﺘﺎب، ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﺪ.
٣
ﻓﻬﺮﺳﺖ ﻣﻨﺪرﺟﺎت ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر )(4 ﭘﻴﺮوزي ﻳﻚ ﻋﻘﻴﺪه ،داﺳﺘﺎﻧﻲ واﻗﻌﻲ )(8 ﭘﻮﻳﻨﺪﮔﺎن راه اﺑﺮاﻫﻴﻢ و ﺟﻌﻔﺮ )ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ( ﺳﺨﻨﻲ ﺑﺎ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن )ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻴﺴﺖ( ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎ )ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﻻزم در ﭘﺎورﻗﻲ ﻫﺮ ﺻﻔﺤﻪ ذﻛﺮ ﺷﺪهاﺳﺖ و ﻳﺎدداﺷﺖﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺖﻫﺎي ﻣﺤﺬوف ،ﻣﻮﺟﻮد ﻧﻤﻲﺑﺎﺷﻨﺪ(.
٤
ﭘﻴﺸﮕﻔﺘﺎر داﺳﺘﺎﻧﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻﻔﺤﺎت از ﻧﻈﺮ ﺧﻮاﻧﻨﺪﮔﺎن ﻣﻲﮔﺬرد ،ﺑﻪ ﻗﻠﻢ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي ارﻣﻨﻲ ﺳﺮﻛﻴﺲ ﻣﺒﺎﻳﺠﻴﺎن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم ﻣﺴﺘﻌﺎر »آﺗﺮﭘﻴﺖ« 1ﻣﻘﺎﻻت و داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﺧﻮد را ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮدهاﺳﺖ و اﺻﻮﻻً ﺑﺎ ﻫﻤﻴﻦ ﻧﺎم ﻣﺴﺘﻌﺎر ﻣﺸﻬﻮر اﺳﺖ و ﻧﻪ ﺑﺎ ﻧﺎم اﺻﻠﻲ ﺧﻮد. ﺑﺮاي ﻣﺎ اﻳﺮاﻧﻴﺎن آﺛﺎر ﺳﺮﻛﻴﺲ ﻣﺒﺎﻳﺠﻴﺎن از آن ﻧﻈﺮ ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ ﻛﻪ وي ﺳﺎﻟﻬﺎ در ﺗﺒﺮﻳﺰ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﺮد و در ﻫﻤﺎن ﺷﻬﺮ ﻣﺠﻠّﻪاي ﺑﻪ زﺑﺎن ارﻣﻨﻲ ﺑﻪ ﻧﺎم آﭘﺎﮔﺎ )آﻳﻨﺪه( ﻧﺸﺮ ﻧﻤﻮد .و ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در آن ﻣﺠﻠﻪ ،ﺑﻠﻜﻪ در ﺗﺄﻟﻴﻔﺎت دﻳﮕﺮ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﻫﻨﮕﺎم اﻗﺎﻣﺘﺶ در ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻧﻮﺷﺘﻪ ،ﺑﻪ زﻧﺪﮔﻲ اﻳﺮاﻧﻴﺎن و ﻣﺮدم ﻣﺸﺮق زﻣﻴﻦ ﺗﻮﺟﻪ ﻣﺨﺼﻮص ﻧﺸﺎن دادهاﺳﺖ .داﺳﺘﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﻣﺮدم ﻋﺎدي ﺗﺒﺮﻳﺰ و وﻗﺎﻳﻊ آن ﺷﻬﺮ در دوران ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ ﻧﻮﺷﺘﻪ از ﺗﺎزﮔﻲ و ﻟﻄﻒ ﺧﺎﺻﻲ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ .ﺷﺎﻳﺪ اﮔﺮ آﺛﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻓﺎرﺳﻲ ﻣﻲﻧﮕﺎﺷﺖ ،ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻴﻢ او را از ﭘﻴﺸﮕﺎﻣﺎن ادﺑﻴﺎت ﻛﻨﻮﻧﻲ اﻳﺮان –ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً در زﻣﻴﻨﻪي داﺳﺘﺎنﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه -ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورﻳﻢ .داﺳﺘﺎنﻫﺎي او اﻏﻠﺐ از واﻗﻌﻴﺖ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺳﻨﺪ زﻧﺪهاي از ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ اﻳﺮان –ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺗﺒﺮﻳﺰ و آذرﺑﺎﻳﺠﺎن -و اواﻳﻞ ﻗﺮن ﺑﻴﺴﺘﻢ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر آورد. ﺳﺮﻛﻴﺲ ﻣﺒﺎﻳﺠﻴﺎن در ﺳﺎل 1860در ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻏﺮﺑﻲ در ﺷﻬﺮ ﻗﻮس Kavsﺑﻪ دﻧﻴﺎ آﻣﺪ. ﺗﺤﺼﻴﻼت اﺑﺘﺪاﻳﻲ را در ﺷﻬﺮ ﻣﺰﺑﻮر اﻧﺠﺎم داد و ﺳﭙﺲ ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم ﺗﺤﺼﻴﻼت ﻋﺎﻟﻲ ﺑﻪ ﻗﺴﻄﻨﻄﻨﻴﻪ )اﺳﺘﺎﻧﺒﻮل ﻛﻨﻮﻧﻲ( رﻓﺖ و ﭘﺲ از ﻓﺮاﻏﺖ از ﺗﺤﺼﻴﻞ در ﺳﺎل 1877ﺑﻪ زادﮔﺎه ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺸﺖ .از ﺳﺎل 1880ﺑﻪ ﺑﻌﺪ در ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﻌﻠّﻤﻲ ﭘﺮداﺧﺖ و در ﻫﻤﺎن زﻣﺎن ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺳﻴﺎﺳﻲ روي آورد .ﺑﻪ ﺗﺤﻘﻴﻖ در ﻣﺬاﻫﺐ و ادﻳﺎن ﺷﺮق ﭘﺮداﺧﺖ .وارد ﺣﺰب ﻫﻨﭽﺎك Hancakﺷﺪ و ﺑﻪ ﻋﻀﻮﻳﺖ ﻛﻤﻴﺘﻪي ﻣﺮﻛﺰي آن ﺣﺰب رﺳﻴﺪ .ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺳﻔﺮ ﻛﺮد و ﻣﺪت ﻣﺪﻳﺪي در آن ﺷﻬﺮ اﻗﺎﻣﺖ ﻧﻤﻮد و ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻴﻢ ،ﻣﺠﻠّﻪاي ﺑﻪ ﻧﺎم آﭘﺎﮔﺎ )آﻳﻨﺪه( ﺑﻪ زﺑﺎن ارﻣﻨﻲ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺳﺎﺧﺖ ﻛﻪ
-١ ﺁﺗﺮﭘﻴﺖ Aterpetﻧﺎم ﻣﺴﺘﻌﺎرﯼ ﮐﻪ ﺳﺮﮐﻴﺲ ﻣﺒﺎیﺠﻴﺎن ﺑﺮاﯼ ﺁﺛﺎر ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻧﻤﻮدﻩ ،ﻇﺎهﺮًا هﻤﺎن ﮐﻠﻤﻪﯼ ایﺮاﻧﯽ ﺁذرﺑﺪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﭘﻬﻠﻮﯼ Aturpatﺑﻪ ﻣﻌﻨﺎﯼ ﻧﮕﻬﺒﺎن ﺁﺗﺶ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ .اﻧﺘﺨﺎب ایﻦ ﻧﺎم ﺣﺎﮐﯽ از ﻋﻼﻗﻪ و ﺗﻮﺝّﻪ ﻧﻮیﺴﻨﺪﻩ ﺑﻪ ﻓﺮهﻨﮓ و ادیﺎن ایﺮان اﺳﺖ.
٥
ﻣﺠﻠّﻪاي ادﺑﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﺑﻮد .و ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻣﻘﺎﻻت و رﺳﺎﻳﻞ و ﻛﺘﺎبﻫﺎﻳﻲ در ﺑﺎرهي ﻣﺴﺎﺋﻞ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و دﻳﻨﻲ ﻣﺸﺮقزﻣﻴﻦ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻛﺮدهاﺳﺖ. ﭘﺲ از اﻧﻘﻼب روﺳﻴﻪ ،اﺳﺘﻘﻼل ﻣﻮﻗّﺘﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻬﻮري ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﭘﻴﺪا ﻛﺮد ﻣﻮﺟﺐ ﺷﺪ ﻛﻪ وي ﺑﻪ ﻛﺸﻮر ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدد .اﻣﺎ ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﻲداﻧﻴﻢ اﻳﻦ اﺳﺘﻘﻼل دﻳﺮي ﻧﭙﺎﻳﻴﺪ و ارﻣﻨﺴﺘﺎن ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ ﺟﻤﻬﻮريﻫﺎي ﻗﻔﻘﺎز و آﺳﻴﺎي ﻣﺮﻛﺰي ،ﻣﺠﺪداً ﺗﺤﺖ ﺗﺴﻠّﻂ ﺳﻴﺎﺳﻲ و ﻧﻈﺎﻣﻲ روﺳﻴﻪ در آﻣﺪ و در ﻛﺸﻮر ﺷﻮروي ادﻏﺎم ﺷﺪ .ﺳﺮﻛﻴﺲ ﻣﺒﺎﻳﺠﻴﺎن ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎي ادﺑﻲ ﺧﻮد را ﻛﻤﺎﻛﺎن اداﻣﻪ داد و در ﻣﺠﻠّﺎت ارﻣﻨﻲ ﻛﻪ در ارﻣﻨﺴﺘﺎن و ﻳﺎ ﮔﺮﺟﺴﺘﺎن )ﺗﻔﻠﻴﺲ( ﻣﻨﺘﺸﺮ ﻣﻲﺷﺪ ،ﻣﻘﺎﻻت و داﺳﺘﺎنﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﻧﮕﺎﺷﺖ .وي در ﺳﺎل 1937در ﺷﻬﺮ ﻟﻨﻴﻨﺎﮔﺎن وﻓﺎت ﻛﺮد. داﺳﺘﺎن ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ اﺛﺮ اوﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺎرﺳﻲ ﺗﺮﺟﻤﻪ ﻣﻲﮔﺮدد .اﻳﻦ داﺳﺘﺎن در ﺷﻤﺎرهي ﭼﻬﺎرم ﺳﺎل 1911ﻣﺠﻠّﻪي ) Gekharvestﻫﻨﺮ( ﻧﺸﺮ ﮔﺮدﻳﺪه ﻛﻪ ﻋﻨﻮان آن ﺑﻪ زﺑﺎن ﻓﺮاﻧﺴﻪ در ﭘﺸﺖ ﺟﻠﺪ ﭼﻨﻴﻦ آﻣﺪهاﺳﺖ: Gekharvest (1, Art) Revue litteraire et artistique Armenienne, 1911, Nr 4. اﻳﻦ داﺳﺘﺎن ،آﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻧﻮﻳﺴﻨﺪه در ﺑﺎﻻي آن ﻣﻲﻧﻮﻳﺴﺪ ،واﻗﻌﻲ اﺳﺖ .ﻣﺎﺟﺮا در دوران اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﻴﺖ رخ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﺎزﺗﺎب ﺟﻨﮓﻫﺎي داﺧﻠﻲ ،ﻗﺤﻄﻲ و ﻛﺸﺘﺎر و وﺿﻊ ﻧﺎﺑﺴﺎﻣﺎن اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ آن زﻣﺎن اﺳﺖ .ﻗﻬﺮﻣﺎن آن ﻓﺮد ﮔﻤﻨﺎم و ﺑﻲﮔﻨﺎﻫﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻋﺘﻘﺎدات دﻳﻨﻲ ﺧﻮد اﺳﻴﺮ ﻃﻼب و ﻣﺠﺘﻬﺪ وﻗﺖ ﺷﺪه و ﺑﻪ ﻣﺮگ ﻓﺠﻴﻌﻲ ﺟﺎن ﻣﻲﺳﭙﺎرد .وي ﺑﻬﺎﻳﻲ اﺳﺖ و ﺣﺎﺿﺮ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ از اﻋﺘﻘﺎد دﻳﻨﻲ ﺧﻮد ﺑﺎزﮔﺮدد .اﻣﺎ داﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﻣﺮگ وي ﺧﺎﺗﻤﻪ ﻧﻤﻲﻳﺎﺑﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﻋﻘﻴﺪهاي ﻛﻪ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻃﻼب ﺗﺼﻮر ﻣﻲرﻓﺖ ﺑﺎ ﻗﺘﻞ و ﻛﺸﺘﺎر از ﺑﻴﻦ ﻣﻲرود ،ﺑﻪ ﻧﺤﻮ دﻳﮕﺮي اداﻣﻪ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ. داﺳﺘﺎن در واﻗﻊ ﺑﺎزﺗﺎب ﺑﺨﺶ ﻣﻬﻤﻲ از ﺗﺎرﻳﺦ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و دﻳﻨﻲ ﻣﺎ ،ﻳﻌﻨﻲ ﻇﻬﻮر دﻳﺎﻧﺖ ﺑﺎﺑﻲ و ﺑﻬﺎﻳﻲ در ﺳﺎل 1260ﻫﺠﺮي ) 1844ﻣﻴﻼدي( اﺳﺖ .ﻇﻬﻮر اﻳﻦ دﻳﺎﻧﺖ در ﺗﺎرﻳﻜﻲ و ﻋﻘﺐﻣﺎﻧﺪﮔﻲ
٦
اﻳﺮان ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺟﺮﻗﻪاي ﺑﻮد درﺧﺸﺎن ﻛﻪ ﻣﻘﺪر ﺑﻮد اﻳﺮان را از اﻧﺤﻄﺎط ﻓﻜﺮ و اﺧﻼﻗﻲ و اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ ﻛﻪ ﻗﺮنﻫﺎ ﮔﺮﻳﺒﺎنﮔﻴﺮ آن ﺑﻮد ﺑﻴﺮون آورد. اﻳﻦ آﻳﻴﻦ ﺑﺎ ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﻧﻮ و اﺻﻼحﮔﺮاي ﺧﻮد ،ﻣﻔﻬﻮم ﺗﺎزهاي از دﻳﻦ اراﺋﻪ داﺷﺘﻪ ﻛﻪ ﺷﻴﻮهي ﻧﻮﻳﻲ در ﺗﻔﻜﺮ دﻳﻨﻲ ﻃﺮح ﻧﻤﻮده ،ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﻣﻴﻠﻴﻮنﻫﺎ ﻧﻔﺮ از ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن آن را ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪاﻧﺪ. اﻳﻦ ﺷﻴﻮهي ﺗﻔﻜّﺮ دﻳﻨﻲ از ﺧﺮاﻓﻪﮔﺮاﻳﻲ و ﺗﺤﺠﺮ ﺑﻪ دور اﺳﺖ ،ﺗﻌﺎﻟﻴﻤﻲ اﺳﺖ ﺑﺮاي اﻣﺮوز و ﻓﺮداي ﺑﺸﺮ ،و ﻧﻪ واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ ﻗﺮنﻫﺎي ﺗﺎرﻳﻚ دور .ﻃﺮح ﺗﺎزهاي ﺑﺮاي ﻧﻈﻢ ﻧﻮﻳﻦ ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس وﺣﺪت ﻋﺎﻟﻢ اﻧﺴﺎﻧﻲ و ﺻﻠﺢ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﺮ اﺣﺘﺮام ﺑﻪ ﺣﻘﻮق اﻧﺴﺎنﻫﺎ اﺳﺘﻮار اﺳﺖ. ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ ﮔﺴﺘﺮدهي آن از ﺟﻨﮓ و ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﻧﻔﺮت ﻓﺮﺳﻨﮓﻫﺎ ﺑﻪ دور اﺳﺖ .ﺟﺰ ﻋﺸﻖ و ﻣﺤﺒﺖ و ﺗﻔﺎﻫﻢ ،ﺟﺰ اﻳﺠﺎد ﺗﺴﺎوي ﺣﻘﻮق ﺑﻴﻦ زن و ﻣﺮد و اﻳﺠﺎد ﺗﻔﺎﻫﻢ و دوﺳﺘﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺬاﻫﺐ و ﻧﮋادﻫﺎ ،ﺟﺰ ﺗﻌﻠﻴﻢ و ﺗﺮﺑﻴﺖ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮاي دﺧﺘﺮان و ﭘﺴﺮان ،و ﺟﺰ اﻳﺠﺎد ﻋﺪاﻟﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ راﻫﻲ ﻧﻤﻲﺷﻨﺎﺳﺪ. از آﻏﺎز ﺗﻮﻟﺪ اﻳﻦ آﻳﻴﻦ ﻫﺰاران ﻧﻔﺮ از اﻳﺮاﻧﻴﺎن از ﻃﺒﻘﺎت ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺑﻪ آن اﻳﻤﺎن آوردﻧﺪ و ﺗﻌﺎﻟﻴﻢ آن را ﻛﻪ ﺳﺮﭼﺸﻤﻪ در ﻓﺮﻫﻨﮓ ﻛﻬﻦ اﻳﺮان داﺷﺖ ،ﺑﺎ روﺣﻴﺎت و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎي ﻣﻌﻨﻮي ﺧﻮد ﻫﻤﺎﻫﻨﮓ دﻳﺪﻧﺪ. اﻳﻦ اﻗﺒﺎل دﺳﺘﻪﺟﻤﻌﻲ ،ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﻣﻠّﺎﻳﺎن و دوﻟﺘﻴﺎن اﻳﺮان را ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺖ .اﻳﻦ دو ﻗﺪرت ،ﻧﻔﻊ ﺧﻮد را در اﻧﺤﻄﺎط اﻳﺮان و در ﻣﻠّﺘﻲ ﭼﺸﻢﺑﺴﺘﻪ و اﺳﻴﺮ ﺧﺮاﻓﺎت ﻣﻲدﻳﺪﻧﺪ و ﺑﻴﺶ از آﻧﻜﻪ ﻏﻢ اﻳﺮان و ﻣﺮدم آن را داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﻨﺪ ،در ﻓﻜﺮ ﻣﻘﺎم و ﻣﻨﺼﺐ و ﻗﺪرت ﺧﻮد ﺑﻮدﻧﺪ .ﺑﺮاي آﻧﺎن دﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﻳﻲ، ﺑﺰرﮔﺘﺮﻳﻦ ﭼﺎﻟﺶ در ﺑﺮاﺑﺮ ﻗﺪرﺗﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮ ﻗﺮنﻫﺎ ﻣﺮدمﻓﺮﻳﺒﻲ و ﻇﻠﻢ ﺗﻜﻴﻪ داﺷﺖ .از اﻳﻦ رو ﺑﺎ ﻇﺎﻟﻤﺎﻧﻪﺗﺮﻳﻦ روشﻫﺎ ﺑﺮاي ﺳﺮﻛﻮﺑﻲ دﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﻳﻲ و ﺑﻪ ﻗﺼﺪ ﻧﺎﺑﻮد ﺳﺎﺧﺘﻦ آن ﻣﺠﻬﺰ ﮔﺸﺘﻨﺪ .در ﻳﻚ ﻗﺮن و ﻧﻴﻢ ﮔﺬﺷﺘﻪ ،ﻫﺰاران اﻳﺮاﻧﻲ ﺟﺎن ﺧﻮد را در راه آرﻣﺎنﻫﺎي دﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﻳﻲ ﻓﺪا ﻛﺮده و ﺑﺎ ﻣﻈﻠﻮﻣﻴﺘﻲ ﻛﻪ ﻳﺎدآور ﺷﻬﺪاي ﻗﺮنﻫﺎي اوﻟﻴﻪي ﻣﺴﻴﺤﻴﺖ اﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺟﻼدان و دژﺧﻴﻤﺎن ﻛﺸﺘﻪ ﺷﺪهاﻧﺪ.
٧
داﺳﺘﺎﻧﻲ ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺻﻔﺤﺎت ﻣﻲﺧﻮاﻧﻴﺪ ﻓﻘﻂ ﻳﻜﻲ از ﻫﺰارﻫﺎ واﻗﻌﻪاي اﺳﺖ ﻛﻪ در ﻳﻚﺻﺪ و ﺷﺼﺖ ﺳﺎل ﮔﺬﺷﺘﻪ ﺻﻔﺤﺎت ﺗﺎرﻳﺦ اﻳﺮان را ﺑﻪ ﺧﻮن اﻳﻦ دﮔﺮاﻧﺪﻳﺸﺎن رﻧﮕﻴﻦ ﻧﻤﻮدهاﺳﺖ .ﭼﻨﺎن ﻛﻪ از آﻏﺎز اﺳﻘﺮار ﺟﻤﻬﻮري اﺳﻼﻣﻲ در اﻳﺮان ﺑﻴﺶ از دوﻳﺴﺖ ﻧﻔﺮ از زﻧﺎن و ﻣﺮدان ﺑﻬﺎﻳﻲ ﻓﻘﻂ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻛﻪ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺸﺪﻧﺪ از اﻳﻤﺎن ﺧﻮد ﺑﻪ دﻳﺎﻧﺖ ﺑﻬﺎﻳﻲ دﺳﺖ ﺑﻜﺸﻨﺪ ﺗﻴﺮﺑﺎران ﺷﺪﻧﺪ و دهﻫﺎ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ دﻳﮕﺮ اﻣﻮال و ﺷﻐﻞ و ﻫﺴﺘﻲ ﺧﻮد را از دﺳﺖ دادﻧﺪ. اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﺑﻪ ﻫﻤﻪي ﺷﻬﺪاي راه ﺣﻘﻴﻘﺖ و راﺳﺘﻲ ﺗﻘﺪﻳﻢ ﻣﻲﺷﻮد.
٨
ﭘﻴﺮوزي ﻳﻚ ﻋﻘﻴﺪه ﻣﺎﺟﺮاﻳﻲ ﺣﻘﻴﻘﻲ دﻫﻢ ﺗﻴﺮﻣﺎه ﺳﺎل 1287ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ اول ژوﺋﻴﻪي ﺳﺎل 1908ﺷﻬﺮ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻏﺮق ﺧﻮن و آﺗﺶ ﺑﻮد. ﺟﻨﮕﻲ ﻛﻪ از ﭼﻨﺪ ﻣﺎه ﻗﺒﻞ ﺷﺮوع ﺷﺪهﺑﻮد ﻫﺮ روز ﺷﺪﻳﺪﺗﺮ ﻣﻲﺷﺪ .ﺷﻬﺮ ﺟﻨﮓزده در ﺗﺐ ﺑﺤﺮان دﺳﺖ و ﭘﺎ ﻣﻲزد .ﺑﻪ ﻓﺮﻣﺎن ﺷﺎه ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺸﺮوﻃﻪﻃﻠﺒﺎن ﻣﻲﺟﻨﮕﻴﺪ ﺳﻮاران اﻳﻞﻫﺎي ﺷﺮاﺑﻴﺎن و ﺷﺎﻫﺴﻮن ﺷﻬﺮ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻛﺮده و از ﺷﺮق و ﺟﻨﻮب دﺳﺖ ﺑﻪ ﺑﻤﺒﺎران زده ﺑﻮدﻧﺪ .از ﺳﻮي دﻳﮕﺮ از ﻛﻮهﻫﺎي ﻣﻐﺮب و ﺷﻤﺎل ﺳﻮاره ﻧﻈﺎم ﻏﺎرﺗﮕﺮ در ﺣﺎل ﺗﻬﺎﺟﻢ و ﭘﻴﺸﺮوي ﺑﻮد .آﺧﺮﻳﻦ ﻫﺴﺘﻲ دﻫﻘﺎﻧﺎن ﻓﻘﻴﺮ را ﭼﭙﺎول ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ .ﮔﺎو و ﺑﺰﻏﺎﻟﻪ را ﺻﺎﺣﺐ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ .ﺗﻪﻣﺎﻧﺪهي اﻧﺒﺎر ﭘﻴﺎز را ﻣﻲدزدﻳﺪﻧﺪ و ﺣﺘﻲ از ﻣﺮغ و ﺟﻮﺟﻪي ﺑﻴﻮهزن و ﻳﺘﻴﻢ ﻧﻴﺰ ﻧﻤﻲﮔﺬﺷﺘﻨﺪ. در ﺗﺒﺮﻳﺰ دود و ﺷﻌﻠﻪ از ﺧﺎﻧﻪﻫﺎي ﻏﺮق آﺗﺶ ﺑﻪ ﻫﻮا ﻣﻲرﻓﺖ .ﺷﻠﻴﻚ ﺗﻔﻨﮓ و ﻏﺮﻳﻮ ﺗﻮپ و ﺑﻮي ﺑﺎروت در ﺳﺮاﺳﺮ ﺷﻬﺮ ﭘﺨﺶ ﺑﻮد .در ﺟﻮيﻫﺎ و ﭘﻴﺎدهروﻫﺎ ﺧﻮن ﺟﺎري ﺑﻮد .از اﺟﺴﺎد اﻧﺴﺎنﻫﺎ و ﻻﺷﻪﻫﺎي ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻮي ﺗﻌﻔﻨﻲ ﻃﺎﻗﺖﻓﺮﺳﺎ ﺑﺮﻣﻲﺧﺎﺳﺖ و ﻫﻤﻪﺟﺎ را ﭘﺮ ﻛﺮده ﺑﻮد .آه و ﻧﺎﻟﻪي ﭘﺎﻳﺎنﻧﺎﭘﺬﻳﺮ ﺑﻲﭘﻨﺎﻫﺎن ﻛﻪ از ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ و درد رﻧﺞ ﻣﻲﺑﺮدﻧﺪ ﻫﻤﻪﺟﺎ ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﻲرﺳﻴﺪ ،ﺻﻮرتﻫﺎ رﻧﺞدﻳﺪه ،اﺷﻚﻫﺎ روان و ﭼﺸﻢﻫﺎ ﺧﺴﺘﻪ و ﻧﺎﺗﻮان ﺑﻮد. ﭼﻬﺮهﻫﺎي ﻫﺮاﺳﺎن و ﺗﺎرﻳﻚ ﻣﺮدم ﺷﻬﺮ ﻧﻤﺎﻳﺸﮕﺮي از ﻳﺄس و اﻧﺪوه و ﻧﺎاﻣﻴﺪي ﺑﻮد .ﭼﻴﻦ و ﭼﺮوك ﻫﺮ ﭼﻬﺮه از ﻣﺮﮔﻲ ﺣﻜﺎﻳﺖ ﻣﻲﻛﺮد .ﻫﺮ ﻧﮕﺎه داس ﻣﻮﺣﺶ ﻋﺰراﻳﻴﻞ را ﻣﻲدﻳﺪ و ﻣﺮدم ﺑﺎ ﺻﻮرتﻫﺎي اﺳﺘﺨﻮاﻧﻲ و ﭼﺸﻢﻫﺎي از ﺣﺪﻗﻪ در آﻣﺪه دﻧﺒﺎل ﭘﻨﺎﻫﮕﺎﻫﻲ ﻳﺎ زﻳﺮزﻣﻴﻨﻲ ﻳﺎ ﺳﻮراﺧﻲ ﻣﻲﮔﺸﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺧﻮد را ﭘﻨﻬﺎن ﺳﺎﺧﺘﻪ و در اﻧﺘﻈﺎر ﻣﺮگ ﺑﻨﺸﻴﻨﻨﺪ. ﺑﺮ ﺳﻨﮕﻔﺮش ﻛﻮﭼﻪﻫﺎ و روي دﻳﻮارﻫﺎي ﮔﻠﻲ و در ﮔﻮدالﻫﺎ ﺧﻮن ﺳﺮخ ﻏﻠﻴﻆ و ﻳﺎ ﺧﺸﻚﺷﺪهي ﻓﺮاوان دﻳﺪه ﻣﻲﺷﺪ ﻛﻪ روح ﻫﺮ ﺑﻴﻨﻨﺪهاي را رﻧﺞ ﻣﻲداد .ﺧﻄﺮ ﻣﺮگ ﺣﺘﻲ ﻣﺮدم ﻋﻠﻴﻞ را ﻫﻢ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻧﺠﺎت ﺟﺎن ﺧﻮد اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد .ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ در ﺷﻬﺮ ﻣﺤﺎﺻﺮه ﺷﺪهﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﺑﺪﺑﻴﻦ ،از
٩
ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺑﻴﺰار و از ﺳﺎﻳﻪي ﺧﻮد در ﻫﺮاس ﺑﻮدﻧﺪ .ﭘﺪر ﮔﺮﻓﺘﺎر ﻧﻔﺮﻳﻦ ﺳﺮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد ﺑﻮد ،ﻣﺎدر اﺳﻴﺮ ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻓﺮزﻧﺪ ﺑﺪ ﻳﻤﻨﺶ ،ﺑﺮادر ﺑﻪ ﻧﻔﺮﻳﻦ ﺧﻮاﻫﺮش ﻛﻪ ﻫﻤﻮاره او را در ﻗﻴﺪ و ﺑﻨﺪ ﻣﻲداﺷﺖ ،و داﻣﺎد ﺑﻪ ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻋﺮوس ﻣﺤﺒﻮﺑﺶ ﮔﺮﻓﺘﺎر و ﮔﻮﻳﻲ ﻫﻤﻪ از ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺳﻴﺮ و ﻣﻨﺰﺟﺮ ﺷﺪهﺑﻮدﻧﺪ .زﻧﺪﮔﻲ درﺧﺸﺶ ﺧﻮد را ،ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﺗﺒﺴﻢ ﺧﻮد را ،اﻓﻖ ﺧﻨﺪهي ﺧﻮد را و درﺧﺘﺎن ﺳﺮﺳﺒﺰ ﺗﺎزﮔﻲ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داده ﺑﻮدﻧﺪ .ﺣﺘّﻲ آب دﻳﮕﺮ دﻫﺎن و ﮔﻠﻮ را ﺧﻨﻚ ﻧﻤﻲﻛﺮد و ﻣﻴﻮه ﺑﻪ ذاﺋﻘﻪ ﺗﺎزﮔﻲ و ﺷﻴﺮﻳﻨﻲ ﻧﻤﻲداد .ﻫﺮ ﺟﺎﻧﺪاري از ﻃﻨﻴﻦ ﺷﻠﻴﻚ و ﺻﻔﻴﺮ ﮔﻠﻮﻟﻪاي ﻣﻀﻄﺮب ﻣﻲﮔﺸﺖ .وﺣﺸﺖ ﻣﺮگ و ﻧﺎﺑﻮدي ﺑﺮ ﻫﻤﻪ ﻏﻠﺒﻪ ﻛﺮدهﺑﻮد. ﺻﺒﺢ ﻓﺮا رﺳﻴﺪه و ﻧﻮر ﺳﭙﻴﺪهدم ،ﻗﻠّﻪي ﺑﺎﺷﻜﻮه ﺳﻬﻨﺪ را ﻧﻮراﻧﻲ و ﻣﺸﺘﻌﻞ ﺳﺎﺧﺘﻪﺑﻮد .ﻧﺴﻴﻤﻲ ﻛﻪ از ﻓﺮاز ﻛﻮه ﺑﻪ ﺳﻮي ﺗﺒﺮﻳﺰ ﻣﻲوزﻳﺪ ،ﻓﻘﻂ ﺑﺮاي زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻮﺗﺎه ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺷﻔﺎ دادن دلﻫﺎي ﺧﺴﺘﻪ و ﻗﻠﺐﻫﺎي ﺷﻜﺴﺘﻪ ﻛﺎراﻳﻲ داﺷﺘﻪﺑﺎﺷﺪ .ﺑﺎ ﺑﺎﻻ آﻣﺪن ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﭘﺮﺗﻮان ،و ﺑﻴﺪار ﺷﺪن ﺷﻬﺮ ،ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺻﺪاي آه و ﻧﺎﻟﻪ و ﻓﺮﻳﺎد ﺑﻲﭘﺎﻳﺎن ﻣﺮدم ﺑﻪ آﺳﻤﺎن رﻓﺖ ،ﺣﺎدﺛﻪ ﭼﻨﺎن ﻗﻠﺐ ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ وﺣﺸﺖ اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ دﻳﮕﺮ در ﭘﺎﻫﺎ ﻗﺪرت اﻳﺴﺘﺎدن و در دﺳﺖﻫﺎ ﺗﻮان ﻛﺎرﻛﺮدن ﻧﺒﻮد .ﻧﻴﺮوﻳﻲ اﻫﺮﻳﻤﻨﻲ و ﭘﻠﻴﺪ ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﺳﻮي ﺧﺸﻮﻧﺖ و ﺧﻮﻧﺮﻳﺰي و ﺟﻨﮓ ﻣﻲﻛﺸﺎﻧﻴﺪ. از ﺑﻴﻢ ﻏﺎرﺗﮕﺮاﻧﻲ ﻛﻪ ﺷﻬﺮ را ﻣﺤﺎﺻﺮه ﻧﻤﻮده ﺑﻮدﻧﺪ رﻋﻴﺖ دﻳﮕﺮ ﺧﻮارﺑﺎري ﺑﻪ ﺷﻬﺮ ﻧﻤﻲآورد. ﭼﺎروادار از آوردن ﮔﺎو و ﮔﻮﺳﻔﻨﺪ ،ﻛﻮﻫﻨﺸﻴﻦ از آوردن ﻛﺮه و ﭘﻨﻴﺮ ،دﻫﻘﺎن از آوردن ﮔﻨﺪم و ﺟﻮ ،ﻛﺎه و ﻋﻠﻒ ﻳﺎ زﻏﺎل و ﭼﻮب دﺳﺖ ﻛﺸﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ .ﺻﺎﺣﺒﺎن ﻣﺎل و اﺳﺘﺮ ﺟﺮأت داﺧﻞ ﺷﺪن ﺑﻪ ﺷﻬﺮ را ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ .ﻋﺮﺻﻪ ﺑﺮاي ﺗﺎراﺟﮕﺮان و ﺧﺮاﺑﻜﺎران ﺧﺎﻟﻲ ﺷﺪهﺑﻮد .ﺗﺠﺎر ﻣﻌﺘﺒﺮ ﻛﻪ ﺳﻮار ﺑﺮ اﻻغ و ﻗﺎﻃﺮ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ اﻛﻨﻮن ﮔﻮﻳﻲ ﺑﺮاي ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺗﺒﺮﻳﺰ را ﺗﺮك ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ! اراﺑﻪﻫﺎي دوﻟﺘﻤﻨﺪان و ﺧﺎﻧﻢﻫﺎﻳﺸﺎن دﻳﮕﺮ از ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎي ﺷﺸﻜﻼن و ﺧﻴﺎوان ﮔﺬر ﻧﻤﻲﻛﺮدﻧﺪ .داروﻏﻪﻫﺎ و ﻋﺴﺲﻫﺎ و ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن ﻣﺴﻠّﺢ دﻳﮕﺮ در ﻛﻮﭼﻪﻫﺎي ﻃﻮﻳﻞ و ﻣﺎرﭘﻴﭻ ﺗﺒﺮﻳﺰ ﮔﺸﺖ ﻧﻤﻲزدﻧﺪ .اﻛﻨﻮن ﺷﻬﺮ ﻋﺮﺻﻪي ﺟﻮﻻن ﻃﻠّﺎب ،ﺟﺎﻧﺒﺎزان ،اﻋﻀﺎي اﻧﺠﻤﻦ و ﺟﺎنﻓﺪاﻳﺎن ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺎﻻ ﻫﻤﻪﻛﺎره ﺑﻮدﻧﺪ.
١٠
ﻣﻴﺪانﻫﺎ و ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎي ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻛﻠّﻲ از ﻣﺮدم ﺧﺎﻟﻲ ﺑﻮد .ﮔﻮﻳﻲ ﻫﺮﮔﺰ در آنﻫﺎ آدﻣﻲ راه ﻧﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ .در ﻋﻮض ﺳﻨﮕﺮﻫﺎ و ﻣﺎﻧﻊﻫﺎﻳﻲ در ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ ﮔﺬارده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آنﻫﺎ را از ﻫﻤﺪﻳﮕﺮ ﺟﺪا ﻣﻲﻛﺮد. در ﺗﻘﺎﻃﻊ ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎ ﺗﻮپﻫﺎ را ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﭼﻴﺪه ،ﻧﮕﻬﺒﺎﻧﺎن و ﺟﺎﺳﻮﺳﺎن ﻛﺸﻴﻚ ﻣﻲدادﻧﺪ. ﺷﻬﺮﻧﺸﻴﻨﺎن ﺣﺎﻻ ﻣﻲﺑﺎﻳﺴﺖ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ در ﺑﺮاﺑﺮ دﺷﻤﻦ ﺧﺎرﺟﻲ ،ﻟﺸﮕﺮﻳﺎن ﺷﺎه و ﻏﺎرﺗﮕﺮان ﺷﺎﻫﺴﻮن و ﺷﺮاﺑﻴﺎن ﭘﺎﻳﺪاري و از ﺧﻮد دﻓﺎع ﻛﻨﻨﺪ ﺑﻠﻜﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻘﺎﺑﻞ اﺣﺰاب داﺧﻠﻲ ﻧﻴﺰ ﺧﻮد را ﺣﻔﻆ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ .ﺷﻬﺮ ﺑﻪ دو ﺑﺨﺶ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﺪه ﺑﻮد .ﻳﻜﻲ اﻧﻘﻼﺑﻴﻮن ﻣﺸﺮوﻃﻪﺧﻮاه و دﻳﮕﺮ ﻃﺮﻓﺪاران ﺷﺎه )اﺳﻼﻣﻴﻪ( .اﮔﺮ ﻛﺸﻤﻜﺶﻫﺎي داﺧﻠﻲ ﻣﺎﻧﻊ ﻧﻤﻲﮔﺸﺖ ﻣﺮدم ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺘﻨﺪ دﺷﻤﻦ ﺧﺎرﺟﻲ را ﺣﺪ اﻛﺜﺮ ﺗﺎ ﺳﻪ روز ﻣﺘﻔﺮّق ﺳﺎﺧﺘﻪ از ﺷﻬﺮ ﻓﺮاري ﺑﺪﻫﻨﺪ .اﻣﺎ ﻛﺎر ﺑﻪ ﺟﺎﻳﻲ رﺳﻴﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺮادر روي ﺑﺮادر ﺷﻤﺸﻴﺮ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ ،ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﺳﻼح ﺑﻪ دﺳﺖ آورده ﺑﺎ دﻳﮕﺮي در ﺟﻨﮓ و ﻧﺒﺮد ﺑﻮد ،ﺟﻨﮓ و ﺧﻮنرﻳﺰي در ﻧﺎﺣﻴﻪاي ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﻳﻚ ﻓﺮﺳﺦ ﻃﻮل ،و ﻧﻴﻢ ﻓﺮﺳﺦ ارض ،ﻳﻌﻨﻲ از ﺑﺎغ ﺻﺎﺣﺒﺪﻳﻮاﻧﻲ ﺗﺎ ﭘﻞ ﻋﻠﻲ و از داﻣﻨﻪي ﻛﻮهﻫﺎي ﻋﻴﻦاﻟﺰﻳﺘﻞ ﺗﺎ دﺷﺖ ﻻﻟﻪ اداﻣﻪ داﺷﺖ .در اﻳﻦ ﻣﻴﺎن ﻏﺎرﺗﮕﺮان از وﺿﻌﻴﺖ ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮده ﺑﻪ ﭼﭙﺎول ﭘﺮداﺧﺘﻪ دﺳﺘﺸﺎن را ﺑﻪ ﺧﻮن ﺑﻲﮔﻨﺎﻫﺎن ﻣﻲآﻟﻮدﻧﺪ. ﺑﺎ ﺑﺎﻻ آﻣﺪن آﻓﺘﺎب ،ﺧﺮسﻫﺎي ﻛﻮﻫﻲ و ﮔﺮگﻫﺎي وﺣﺸﻲ ﺗﺎزه ﭘﺎﻳﺸﺎن را از ﻛﻮﭼﻪﻫﺎ و ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎي ﺗﺒﺮﻳﺰ ﺑﻴﺮون ﻛﺸﻴﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ دو ﻧﻔﺮ ﺳﻴﺪ و ﭼﻬﺎر ﻧﻔﺮ ﻃﻠﺒﻪ از ﺧﺎﻧﻪي ﻣﺠﻠّﻞ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﻴﺮون آﻣﺪه ،از روي ﭘﻞ ﻛﻔﺘﺮ ﻛﻪ ﺑﺮ ﺳﻴﻼب ﻛﻨﺪ زده ﺷﺪه ﮔﺬﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﻮي ﻣﻨﻄﻘﻪي ﺷﺸﻜﻼن رواﻧﻪ ﺷﺪﻧﺪ .ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎي ﺳﻔﻴﺪ و ﺳﻴﺎه ﺑﺮ ﺳﺮ داﺷﺘﻨﺪ ،ﺗﻔﻨﮓﻫﺎي ﻣﺴﻴﻦ ﺑﺮ دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻪ و زﻳﺮ ﻛﻤﺮﺷﺎن ﺧﻨﺠﺮﻫﺎي ﻛﻮﺗﺎه ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ .ﻗﺪمﻫﺎﻳﺸﺎن آﻫﺴﺘﻪ و ﭘﺮاﺣﺘﻴﺎط ﺑﻮد .ﺳﺮ و ﺻﺪاﻳﻲ راه ﻧﻤﻲاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﺑﺎ ﻫﻮﺷﻴﺎري و ﻣﺮاﻗﺒﺖ راه ﻣﻲﭘﻴﻤﻮدﻧﺪ .راﻫﺸﺎن را از ﻛﻮﭼﻪﻫﺎي ﺑﺎرﻳﻚ و ﭘﺮ ﭘﻴﭻ و ﺧﻢ اﻧﺘﺨﺎب ﻛﺮدهﺑﻮدﻧﺪ ،زﻳﺮا از ﻣﺸﺮوﻃﻪﻃﻠﺒﺎن ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻨﺪ و ﻣﻲﺗﺮﺳﻴﺪﻧﺪ ﻣﺒﺎدا اﺳﻴﺮ آنﻫﺎ ﮔﺮدﻧﺪ. ﻧﺰدﻳﻚ ﻛﺎرواﻧﺴﺮاي ﻣﺠﻴﺪاﻟﻤﻠﻚ ﻳﻜﻲ از ﺳﺎدات ﻛﻪ ﺳﺮدﺳﺘﻪي ﮔﺮوه ﺑﻮد رو ﺑﻪ ﻳﻜﻲ از ﻃﻠﺒﻪﻫﺎ ﻛﺮده ﭘﺮﺳﻴﺪ: -ﺟﻌﻔﺮ ﻣﻲداﻧﻲ ﻣﻨﺰل آن ﻛﺎﻓﺮ ﻛﺠﺎﺳﺖ .آن ﻣﺮﺗﺪ ﻛﺠﺎ زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟
١١
ﻣﻦ دﻛّﺎﻧﺶ را ﺑﻠﺪم وﻟﻲ ﺧﺎﻧﻪاش را ﻧﻤﻲداﻧﻢ ﻛﺠﺎﺳﺖ .ﺳﻴﺪ دﻳﮕﺮي ﮔﻔﺖ: ﺧﺎﻧﻪاش ﺑﻪ ﭼﻪ درد ﻣﺎ ﻣﻲﺧﻮرد ،اﻵن دﻛﺎﻧﺶ را ﺑﺎز ﻛﺮده . ﺟﺮأت و ﺟﺴﺎرت اﻳﻦ ﻣﺮدﻛﻪ را ﺑﺒﻴﻦ ﻛﻪ در اﻳﻦ اوﺿﺎع و اﺣﻮال رﻓﺘﻪ دﻛﺎن را ﺑﺎز ﻛﺮده .ﺟﻌﻔﺮ در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ: او آدم ﭘﺮ دل و ﺟﺮأﺗﻲ اﺳﺖ ،ﻣﻲﮔﻮﻳﺪ از ﺑﻤﺐ و ﺧﻤﭙﺎره ﻫﺮاﺳﻲ ﻧﺪارد و ﺑﻪ ﻗﻴﻤﺖزﻧﺪﮔﻲاش ﻫﻢ ﻛﻪ ﺷﺪه دﻛﺎﻧﺶ را ﻫﺮ روز ﺑﺎز ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن درﻣﺎﻧﺪه و ﺑﻴﭽﺎرهاش ﺧﻮراك و ﺳﻮﺧﺖ ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ . ﻫﺎﺷﻢ ﻃﻠﺒﻪ وﺳﻂ ﺣﺮف او ﭘﺮﻳﺪ و ﮔﻔﺖ: ﻣﻦ ﺑﺎ ﮔﻮش ﺧﻮد ﺷﻨﻴﺪم ﻛﻪ آن ﻣﺮﺗﺪ ﺑﻲدﻳﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ از ﮔﻠﻮﻟﻪﻫﺎيﺷﺎﻫﺴﻮنﻫﺎ و ﺷﺮاﺑﻴﺎن ﮔﻠﮕﻮن دﻓﻦ ﺷﻮﻳﻢ ﺗﺎ از آه و ﻧﺎﻟﻪي ﺟﺎﻧﺴﻮز ﻫﻢﻣﻴﻬﻨﺎن دلرﻳﺶ ﮔﺮدﻳﻢ . ﭘﺲ از آﻧﻜﻪ ﻗﺪري در ﺳﻜﻮت راه رﻓﺘﻨﺪ ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪ: آﺧﺮ آﻗﺎ ﻛﺎﻇﻢ ،ﻣﮕﺮ ﻣﻲﺷﻮد اﻳﻦ ﺣﺮف ﺣﻘﻴﻘﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ؟ ﺑﺎور ﻛﻨﻴﺪ! دروغ ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻢ .ﻣﻦ ﺑﺎ ﭼﺸﻢﻫﺎي ﺧﻮد دﻳﺪم ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻔﺖ ﻫﺸﺖ زن ﻓﻘﻴﺮ،ﻣﺠﺎﻧﻲ ﻧﺎن و ﻟﭙﻪ و ﺑﺎﻗﻼ و ﻛﻠﻢ و ذﻏﺎل داد ،و ﮔﻔﺖ ﺑﺮوﻧﺪ آﺷﻲ ﺑﭙﺰﻧﺪ و ﺑﭽﻪﻫﺎي ﻣﻌﺼﻮﻣﺸﺎن را از ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﻧﺠﺎت ﺑﺪﻫﻨﺪ .ﺣﺘﻲ ﺑﻪ ﺑﭽﻪﻫﺎي ﮔﺮﺳﻨﻪ و ﻓﻘﻴﺮ ﺷﻜﺮ ﺣﻠﻮا و ﻛﺸﻤﺶ ﻣﻲداد ﺗﺎ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲﺷﺎن ﺗﺨﻔﻴﻒ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ . ﻫﺎﺷﻢ ﮔﻔﺖ:
١٢
ﺧﻴﻠﻲ ﻋﺠﻴﺒﻪ .ﭼﻄﻮر ﻣﻲﺷﻮد ﭼﻨﻴﻦ آدم از ﺧﻮدﮔﺬﺷﺘﻪاي را ﻣﺤﻜﻮم ﻛﺮد و ﺗﻮيﮔﺮﻓﺘﺎري اﻧﺪاﺧﺖ؟ ﺳﻴﺪ ﻣﻮﺳﻲ ﺟﻮاب داد: آﻗﺎ ﻫﺎﺷﻢ .ﻣﻦ ﻫﻢ درﺑﺎرهي او ﺧﻴﻠﻲ ﭼﻴﺰﻫﺎ ﺷﻨﻴﺪهام .اﻣﺎ اﻳﻨﻜﻪ اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺪ ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﻜﻪﻣﻮاﻇﺐ ﻣﻨﺎﻓﻊ ﺧﻮدش ﺑﺎﺷﺪ و ﭘﻮﻟﻲ ﺑﻪ دﺳﺖ ﺑﻴﺎورد ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺧﻮراك و ﺳﻮﺧﺖ ﻣﺠﺎﻧﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻋﻠﺘﻲ دارد .ﻋﻠﺘﺶ ﻫﻢ آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ ﺑﺎ اﻳﻦ ﻛﺎرﻫﺎ ﻣﺮدم را ﺑﻪ ﺧﻮدش و ﻋﻘﻴﺪهي ﺧﻮدش ﺟﻠﺐ ﻛﻨﺪ و آﻧﻬﺎ را از دﻳﻦ و اﻳﻤﺎﻧﺸﺎن ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ. اﻳﻦ ﻛﺎﻓﺮ ﻫﺮ ﻣﺎه ﭼﻨﺪ ﺻﺪ ﺗﻮﻣﺎﻧﻲ از ﻫﻢﻣﺴﻠﻜﺎﻧﺶ ﻣﻲﮔﻴﺮد ﺗﺎ از اﻳﻦ راه ﺑﺘﻮاﻧﺪ ﺑﺮ ﭘﻴﺮوان ﺑﺎب ﺑﻴﺎﻓﺰاﻳﺪ .ﺑﻴﻦ ﻣﺮدم ﻓﻘﻴﺮ و ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺷﺸﻜﻼن داﻣﻲ از ﺗﺰوﻳﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺗﺎ اﺑﻠﻬﺎن را از دﻳﻦ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ . ﺳﺮ در ﻧﻤﻲآورم .ﺗﺎﺟﺮﻫﺎي رﻗﻴﺐ ﻛﻪ ﭘﻴﺶ آﻗﺎ از او ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪﺳﻨﮕﺴﺎرش ﻛﻨﻨﺪ ﭼﺮا ﺧﻮدﺷﺎن ﺑﻪ ﻓﻘﺮا ﻛﻤﻚ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ .اﮔﺮ او ﺑﺎ ﻛﻤﻚ ﻣﺮدم ﻣﻲﺧﻮاﻫﺪ آنﻫﺎ را ﺑﻪ دﻳﻦ ﺧﻮد ﺑﻜﺸﺪ ﭼﺮا ﺗﺎﺟﺮﻫﺎي ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻣﺮدم را ﻛﻤﻚ ﻧﻤﻲﻛﻨﻨﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ او رو ﻧﻴﺎورد .آﻳﺎ ﺑﻲاﻧﺼﺎﻓﻲ ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ در اﻳﻦ زﻣﺎن ﺳﺮﻧﻮﺷﺖﺳﺎز ،روزﮔﺎري ﻛﻪ ﻣﺮدم ﻣﺜﻞ ﻣﮕﺲ روي ﻫﻢ ﻣﻲﻣﻴﺮﻧﺪ ﻳﻚ ﺑﻴﭽﺎرهاي را ﻛﻪ ﻛﺎر ﻧﻴﻜﻲ از دﺳﺘﺶ ﺑﺮ ﻣﻲآﻳﺪ ﻣﺤﻜﻮم ﻛﻨﻨﺪ . ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﺑﺎ ﻧﻴﺸﺨﻨﺪ ﮔﻔﺖ: ﻛﺪام ﻛﺎر ﻧﻴﻚ ،اﻳﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﻫﻤﻪاش دروغ اﺳﺖ .ﻣﮕﺮ از ﻋﺰراﻳﻴﻞ ﻣﻲﺗﻮان اﻧﺘﻈﺎرﻧﻴﻜﻮﻛﺎري و ﻛﻤﻚ داﺷﺖ؟ ﺗﺎزه ﻛﻤﻚ ﻫﻢ ﺑﻜﻨﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ آدم ﻣﺆﻣﻦ از ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﺑﻤﻴﺮد وﻟﻲ از ﺑﻬﺸﺘﻲ ﻛﻪ اﻧﺒﻴﺎء وﻋﺪه دادهاﻧﺪ ﺧﻮدش را ﻣﺤﺮوم ﻧﻜﻨﺪ ،آدم ﺳﺎلﻫﺎ ﮔﺮﺳﻨﮕﻲ ﺑﻜﺸﺪ ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻛﻤﻚ اﻳﻦ ﮔﻤﺮاهﻫﺎ اﺳﻴﺮ ﺷﻴﻄﺎن ﺑﺸﻮد . ﺷﻴﺪ ﻣﻮﺳﻲ ﮔﻔﺖ:
١٣
اﺻﻼً ﺑﻪ ﻣﺎ ﭼﻪ ﻣﺮﺑﻮط اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺴﺌﻮﻟﻴﺖ ﻗﺒﻮل ﻛﻨﻴﻢ؟ ﻣﺴﺌﻮل ﻫﻤﻪ در ﺑﺎرﮔﺎه ﻋﺪ اﻟﻬﻲﻣﺠﺘﻬﺪ ﻋﺎﻟﻴﻘﺪر ﻣﺎﺳﺖ .ﺗﺸﺨﻴﺺ ﺣﻖ و ﺑﺎﻃﻞ ﺑﺎ اوﺳﺖ .ﻓﻘﻂ آﻗﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺣﻜﻢ ﺷﺮﻋﻲ ﺑﺪﻫﺪ و ﺗﻜﻠﻴﻒ ﻫﻤﻪ را ﻣﻌﻠﻮم ﺳﺎزد .ﻣﺎ ﻫﻢ ﻛﺎري ﻛﻪ ازﻣﺎن ﺧﻮاﺳﺘﻪاﻧﺪ اﻧﺠﺎم ﻣﻲدﻫﻴﻢ . ﻛﺎﻇﻢ در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ: ﻧﻪ ،ﺑﺎ ﻫﻴﭻ ﺣﺮﻓﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮان از ﻋﻬﺪهي ﺗﻮ ﺑﺮآﻣﺪ .ﻣﻲﺑﺮﻳﻤﺶ ﺑﺒﻴﻨﻴﻢ آﻗﺎ ﭼﻪ ﻓﺮﻣﺎﻧﻲﻣﻲدﻫﺪ . دوﺑﺎره ﺳﻜﻮت ﺑﻴﻦ آنﻫﺎ ﺑﺮﻗﺮار ﺷﺪ .ﺑﻲ ﺳﺮ و ﺻﺪا ﺑﻪ راه ﺧﻮد اداﻣﻪ دادﻧﺪ .وﻗﺘﻲ از ﺑﺎزارﭼﻪ ﻣﻲﮔﺬﺷﺘﻨﺪ ﺗﻤﺎم دﻛﺎنﻫﺎ را ﺑﺴﺘﻪ ﻳﺎﻓﺘﻨﺪ .ﺣﺘّﻲ دﻛﻪاي ﺑﺎز ﻧﺒﻮد ﻛﻪ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﺗﻮﺗﻮن ﺑﺨﺮﻧﺪ و ﭼﭙﻘﺸﺎن را ﭼﺎق ﻛﻨﻨﺪ .ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪﻫﺎ ﻫﻢ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﻮد .ﺧﻴﺎﺑﺎنﻫﺎي ﺳﻮت و ﻛﻮر اﺣﺴﺎس راهرﻓﺘﻦ در ﻗﺒﺮﺳﺘﺎن را ﺑﻪ آدم ﻣﻲداد .ﺗﻨﻬﺎ ﺳﮓﻫﺎي وﻟﮕﺮد و ﮔﺮﺳﻨﻪ ﻛﻪ از ﻻﻏﺮي ﺷﻜﻤﺸﺎن ﺑﻪ ﭘﺸﺘﺸﺎن ﭼﺴﺒﻴﺪه ﺑﻮد ﺗﻨﺒﻞ و ﺑﻲﺣﺎل ﺳﺮﺷﺎن را ﺑﺎﻻ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و ﺑﺎ دﻳﺪن ﻋﻤﺎﻣﻪﻫﺎ و ﻋﺒﺎﻫﺎي ﺳﻴﺎه اﻳﻦ ﮔﺮوه دوﺑﺎره ﺑﺎ ﺑﻲﺗﻮﺟﻬﻲ و ﺗﺤﻘﻴﺮ ﺳﺮﺷﺎن را ﺑﺮ روي ﭘﺎ ﮔﺬارده ﭼﺸﻤﺸﺎن را ﻣﻲﺑﺴﺘﻨﺪ .ﮔﻮﻳﻲ آن ﺣﻴﻮانﻫﺎي زﺑﺎنﺑﺴﺘﻪ ﻧﻴﺰ اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﮔﺮوه ﭼﻴﺰي ﻃﻠﺐ ﻛﺮدن ﻛﺎري ﺑﻴﻬﻮده اﺳﺖ. ﮔﺮوه ﺳﺎدات و ﻃﻼب ﺳﺮاﻧﺠﺎم از ﺷﺎﻫﺮاه ﺷﺸﻜﻼن ﮔﺬﺷﺘﻪ و از ﻛﻮﭼﻪي ﺷﻴﺪار ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ ﭘﻴﭽﻴﺪﻧﺪ .از آﻧﺠﺎ از راﻫﻲ ﻛﺞ و ﻣﻌﻮج ﮔﺬﺷﺘﻪ و وارد ﻣﻴﺪان ﺑﺰرﮔﻲ ﺷﺪﻧﺪ .دﻛﺎن اﺑﺮاﻫﻴﻢ از دو ﭘﻴﺪا ﺑﻮد .ﻛﻢﻛﻢ ﻛﻪ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪﻧﺪ ﻣﺘﻮﺟﻪ ﮔﺮدﻳﺪﻧﺪ ﻛﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ دﻛﺎن را ﺑﺎز ﻛﺮده ،ﺟﻠﻮي آن را آب و ﺟﺎرو ﻛﺮده ،ﭘﻴﺶﺑﻨﺪي ﺟﻠﻮي ﺧﻮد آوﻳﺰان ﻧﻤﻮده و روي ﭼﺎرﭘﺎﻳﻪاي ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻣﺸﻐﻮل ﭼﭙﻖ ﻛﺸﻴﺪن اﺳﺖ. دﻳﺪن آراﻣﺸﻲ ﻛﻪ در ﺻﻮرت او ﺑﻮد و ﻧﺸﺴﺘﻨﺶ ﺑﻪ آن ﻃﺮز آرام و ﺧﻮﻧﺴﺮد ،درون ﻃﻼب و ﺳﺎدات را ﻛﻪ ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﻴﺮياش آﻣﺪه ﺑﻮدﻧﺪ دﭼﺎر آﺷﻮب ﻛﺮد .ﭼﻪ ﺑﺴﺎ ﻛﻪ در دﻟﺸﺎن رﺣﻢ اﻓﺘﺎد ،و در اﻋﻤﺎق ﻗﻠﺒﺸﺎن ﻫﺰاران ﺳﺆال و ﻣﺴﺌﻠﻪ ﮔﺬﺷﺖ ،ﻫﺰاران ﭼﺮا ﺟﻠﻮﻳﺸﺎن ﺳﺒﺰ ﺷﺪ ،ﺗﺼﻮﻳﺮﻫﺎ ،اﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎ ،ﻋﻘﻴﺪهﻫﺎ و ﺗﺮدﻳﺪﻫﺎي ﻓﺮاوان در دﻟﺸﺎن راه ﻳﺎﻓﺖ.
١٤
آﻳﺎ ﺑﺮاﺳﺘﻲ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻋﻄّﺎر ﻣﺮدي ﻧﻴﻜﻮﻛﺎر و اﻧﺴﺎﻧﺪوﺳﺖ ﺑﻮد ﻳﺎ ﻳﻚ ﻛﻼهﺑﺮدار ﺑﺪﻛﺮدار ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﺒﻠﻴﻎ ﻓﺮﻗﻪاي ﻧﻮ ،ﻣﺆﻣﻨﻴﻦ را دﭼﺎر وﺳﻮﺳﻪ ،و اﻓﻜﺎرﺷﺎن را زﻫﺮآﮔﻴﻦ و ﻣﺴﻤﻮم ﻣﻲﺳﺎﺧﺖ .آﻳﺎ آﻧﻬﺎ ﺧﻮد ﻧﻴﺰ در اﺷﺘﺒﺎه ﻧﺒﻮدﻧﺪ؟ اﮔﺮ ﺑﺎب و دﻳﻨﺶ ﺑﺮ ﺣﻖ ﺑﺎﺷﺪ ﭼﻪ؟ آﻳﺎ ﺑﺎب ﻫﻤﺎن اﻣﺎم زﻣﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ اﺳﻼم را دوﺑﺎره ﺣﻴﺎت ﺗﺎزه ﺑﺨﺸﺪ و ﺟﻬﺎن را از ﭼﻨﮓ ﻏﺎرﺗﮕﺮان و ﻣﺎلاﻧﺪوزان رﻫﺎﻳﻲ ﺑﺨﺸﺪ؟ اﻳﻨﮕﻮﻧﻪ اﻓﻜﺎر ﭼﻨﺎن ﺑﺮ ﺳﺎدات و ﻃﻼب ﺗﺄﺛﻴﺮ ﮔﺬارده ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﻣﻬﺮ ﺳﻜﻮت ﺑﺮ ﻟﺐ ﻧﻬﺎده ﺑﺎ ﻫﻢ ﺣﺮف ﻧﻤﻲزدﻧﺪ ،ﺑﻠﻜﻪ از ﻧﮕﺎه ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻧﻴﺰ ﺧﻮدداري ﻣﻲﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻣﺒﺎدا اﻓﻜﺎر ﺧﻮد را ﺑﻪ دﻳﮕﺮي ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻛﺮده و ﺑﻪ ﺧﻴﺎﻻت دروﻧﻲ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ راه ﻳﺎﺑﻨﺪ .از ﻫﻢ ﺗﺮس داﺷﺘﻨﺪ و ﻫﻴﭻ ﻛﺪام ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺖ ﻛﻪ دوﺳﺘﺶ ﺑﻪ اﻓﻜﺎر دروﻧﺶ ﭘﻲ ﺑﺮد .آﻫﺴﺘﻪ و ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر ﭘﻴﺶ ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ اﻣﺎ در دل ﻣﺮدد ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﺄﻣﻮرﻳﺘﻲ ﻛﻪ ﺑﺮ ﻋﻬﺪهﺷﺎن ﮔﺬارده ﺷﺪه درﺳﺖ اﺳﺖ ﻳﺎ ﻧﻪ .ﻧﻤﻲداﻧﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﺣﺮف ﻣﺠﺘﻬﺪ را ﺗﺎ ﭼﻘﺪر ﺑﺎﻳﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﻛﻨﻨﺪ .از ﻋﺎﻗﺒﺖ ﺗﺎرﻳﻚ و ﻧﺎﻣﻌﻠﻮم ﻛﺎري ﻛﻪ ﺷﺮوع ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ ﺑﻴﻢ داﺷﺘﻨﺪ. ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﻛﻪ ﺧﻮدش ﻧﻴﺰ دﭼﺎر اﻳﻦ اﻓﻜﺎر ﺑﻮد ،ﻧﺎﮔﻬﺎن ﺑﻪ ﺧﻮد آﻣﺪ و ﻓﻜﺮ ﻛﺮد :آﻳﺎ اﻳﻦ ﺷﻴﻄﺎن ﻧﻴﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﺎز ﻗﺼﺪ ﻓﺮﻳﺐ دادن ﻣﺮا دارد ،ﭼﺮا ﺣﺮف آﻗﺎ را ﻗﺒﻮل ﻧﻜﻨﻢ؟ ﺑﻪ ﻓﺮض ﻛﻪ دﺳﺖ ﺧﺎﻟﻲ ﺑﺮﮔﺮدم و اﺑﺮاﻫﻴﻢ را ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﻛﻤﻪ ﻧﺒﺮم ،ﺧﻮب ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ را ﺑﻪ ﺟﺎي ﻣﻦ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺪ .از ﭼﺸﻤﺶ ﻣﻲاﻓﺘﻢ و ﻣﺮا از دﺳﺘﮕﺎﻫﺶ ﻃﺮد ﻣﻲﺳﺎزد .از ﻫﻤﻪي اﻳﻦﻫﺎ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﻳﻦ ﺑﺎﺑﻲﻫﺎ ﻛﻪ ﺷﺐ و روز ﺑﺮ ﺿﺪ ﺷﺮع ﻣﻮﻋﻈﻪ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﺷﻌﺎر ﻣﻲدﻫﻨﺪ ﺣﺮﻓﺸﺎن ﺑﻲاﺳﺎس اﺳﺖ .ﻣﻬﺪي ﻣﻮﻋﻮد ﺑﺎﻳﺪ از ﺟﺎﺑﻠﻘﺎ و ﺟﺎﺑﻠﺴﺎ ﺑﻴﺎﻳﺪ ﻧﻪ اﻳﻨﻜﻪ ﭼﻮن ﺑﺎب از ﻳﻚ زن ﻣﻌﻤﻮﻟﻲ زاﻳﻴﺪه ﺷﻮد .ﻣﻬﺪي ﺑﺎﻳﺪ ﺷﻜﻮه و ﺟﻼل داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﺑﺮ دﻧﻴﺎ ﺣﻜﻮﻣﺖ ﺑﻜﻨﺪ ،اﮔﺮ ﺑﺎب ﻣﻬﺪي ﻣﻮﻋﻮد ﺑﻮد ﻛﻪ در ﻫﻤﻴﻦ ﺗﺒﺮﻳﺰ از ﺷﻴﺦاﻻﺳﻼم ﺳﻴﻠﻲ ﻧﻤﻲﺧﻮرد و ﺗﻴﺮﺑﺎران ﻧﻤﻲﺷﺪ .ﻧﻪ! اﻳﻤﺎن ﻣﻦ ﺳﺴﺖﺷﺪﻧﻲ ﻧﻴﺴﺖ .اﮔﺮ واﻗﻌﺎً ﺧﺪاﻳﻲ ﻫﺴﺖ ﻗﺎﻧﻮن و ﺷﺮﻋﺶ ﻫﻤﺎن ﻗﺎﻧﻮن و ﺷﺮع ﻣﺠﺘﻬﺪ اﺳﺖ ،اﮔﺮ ﻫﻢ ﺧﺪاﻳﻲ ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﻦ ﭼﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺣﺮفﻫﺎي ﭘﻮﭼﻲ ﻣﺜﻞ وﺟﺪان و اﻧﺴﺎﻧﻴﺖ ﺧﻮد را از ﻣﻘﺎم و ﭘﻮل ﻣﺤﺮوم ﻛﻨﻢ و زن و ﻓﺮﻧﺪم را ﺳﻴﺎهﺑﺨﺖ ﺑﺴﺎزم؟ ﺳﻴﺪ رﺿﺎ وﻗﺘﻲ از اﻳﻦ اﻓﻜﺎر ﺑﻪ ﺧﻮد آﻣﺪ ﺑﻪ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ:
١٥
رﻓﻘﺎ ﺧﻮب ﻧﮕﺎه ﻛﻨﻴﺪ ،ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ اﻳﻦ ﺷﻴﻄﺎن ﭼﻘﺪر ﻣﺮﻣﻮز و ﺑﻲﺳﺮ و ﺻﺪاﺳﺖ .آﻧﭽﻨﺎنراﺣﺖ و آرام ﻧﺸﺴﺘﻪ ﻛﻪ اﻧﮕﺎر ﻫﺮﮔﺰ در ﻋﻤﺮش ﻛﺎر ﺑﺪي ﻣﺮﺗﻜﺐ ﻧﺸﺪه .در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﭼﻬﻞ ﻧﻔﺮ ﭘﻴﺶ ﻣﺠﺘﻬﺪ از او ﺷﻜﺎﻳﺖ ﻛﺮدهاﻧﺪ ﻛﻪ او آﻧﻬﺎ را ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺑﺎب ﺧﻮاﻧﺪه و ﺑﺎ ﻛﺎرﻫﺎﻳﺶ ﻋﻘﻞ زن و ﺑﭽﻪﻫﺎﻳﺸﺎن را دزدﻳﺪه اﺳﺖ . ﺳﻴﺪ ﻣﻮﺳﻲ و ﻃﻠّﺎب ﺑﻪ دﻗﺖ ﺑﻪ ﺳﺨﻨﺎن رﺿﺎ ﮔﻮش دادﻧﺪ ،وﻟﻲ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺑﻪ او ﭘﺎﺳﺨﻲ ﻧﺪاد. ﻗﺒﻞ از رﺳﻴﺪﻧﺸﺎن ﭼﻨﺪ زن وارد دﻛﺎن ﺷﺪﻧﺪ ،ﻳﻜﻲ دو ﻃﻔﻞ ﻧﻴﺰ وﺳﻂ آنﻫﺎ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﺪ .اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻣﺸﻐﻮل وزن ﻛﺮدن اﺟﻨﺎس و دادن آﻧﻬﺎ ﺑﻪ زنﻫﺎ ﺑﻮد ،ﻧﻘﺪ و ﻧﺴﻴﻪ و ﮔﺎﻫﻲ ﻫﻢ راﻳﮕﺎن .زنﻫﺎ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻗﻴﺎﻓﻪي ﻣﺎﺗﻢزده و ﭘﺮ ﺗﺮدﻳﺪ وارد دﻛﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ اﻳﻨﻚ اﻣﻴﺪوار و ﻣﺘﺒﺴﻢ از در ﺑﻴﺮون ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ. ﮔﺮوه ﻃﻠّﺎب ﻛﻪ ﺑﻪ در دﻛﺎن رﺳﻴﺪ ،ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﻓﺮﻳﺎدزﻧﺎن ﮔﻔﺖ: اﺑﺮاﻫﻴﻢ ،ﺑﻴﺎ ﺑﻴﺮون ،ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮوﻳﻢ ﭘﻴﺶ آﻗﺎ ﺑﺎ ﺗﻮ ﻛﺎر دارﻧﺪ .ﺻﺎﺣﺐ دﻛﺎن ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ دﺳﺘﭙﺎﭼﻪ ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ: ﺧﻴﺮ ﺑﺎﺷﺪ ،ﻣﻨﻈﻮرﺗﺎن ﻛﺪام آﻗﺎﺳﺖ؟ ﺣﻀﺮت ﺣﺎج ﻣﻴﺮزا ﺣﺴﻦآﻗﺎ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻛﻪ در ﻣﺤﻜﻤﻪي ﺷﺮع ﻧﺸﺴﺘﻪ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺗﻮﺳﺖ .اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﺎ ﺻﺪاﻳﻲ آزرده و اﻧﺪوﻫﻨﺎك ﮔﻔﺖ: ﻣﻦ ﺷﺎﻛﻲ ﻧﺪام ،ﺑﻪ ﻛﺴﻲ ﻫﻢ ﻣﻐﺮوض ﻧﻴﺴﺘﻢ ،ﺑﺎ ﻛﺴﻲ ﻫﻢ دﻋﻮا ﻧﻜﺮدهام ،ارﺛﻴﻪ ﻫﻢ ﻧﺪارمﻛﻪ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺷﻮد . ﺳﻴﺪ ﻣﻮﺳﻲ ﺑﺎ ﺗﻨﺪي ﮔﻔﺖ: اﻳﻦﻫﺎ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻣﺮﺑﻮط ﻧﻴﺴﺖ ،ﺷﺎﻳﺪ ﻫﻢ ﺑﻲﮔﻨﺎه ﺑﺎﺷﻲ ،اﻣﺎ آﻗﺎ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ ﺗﻮ را ﺑﺒﻴﻨﻨﺪ . ﺧﻴﻠﻲ ﺧﻮب ،وﻟﻲ آﻗﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺑﺪون اﻳﻨﻜﻪ ﺑﻪ ﺷﻤﺎ زﺣﻤﺘﻲ ﺑﺪﻫﺪ ﻳﻜﻲ از آدمﻫﺎﻳﺶ رادﻧﺒﺎل ﻣﻦ ﻣﻲﻓﺮﺳﺘﺎد ،ﺧﻮدم ﻣﻲآﻣﺪم .
١٦
ﺟﻌﻔﺮ وارد دﻛﺎن ﺷﺪ و ﮔﻔﺖ: دﻳﺮوز ﻋﺼﺮ دﻧﺒﺎﻟﺖ ﻓﺮﺳﺘﺎدﻧﺪ ﻧﻴﺎﻣﺪي .ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺎ ﺷﺶ ﻧﻔﺮ ﻣﺠﺒﻮر ﺷﺪﻳﻢ ﺑﻴﺎﻳﻴﻢﻛﻪ اﮔﺮ ﻧﺨﻮاﻫﻲ ﺑﻴﺎﻳﻲ ﻛﺸﺎنﻛﺸﺎن ﻣﻲﺑﺮﻳﻤﺖ .ﻣﺎ ﺗﺤﺖ ﺳﻠﻄﻪي اﺳﻼم زﻧﺪﮔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻴﻢ. ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻫﺮ ﻛﺴﻲ ﻓﺮﻣﺎن آﻗﺎ را زﻣﻴﻦ ﺑﮕﺬارد ﺳﺮ و ﻛﺎرش ﺑﺎ زور ﺧﻮاﻫﺪ ﺑﻮد . اﺑﺮاﻫﻴﻢ وﻗﺘﻲ ﺗﻔﻨﮓ ﻣﺴﻴﻦ ﺟﻌﻔﺮ و آﻣﺎدﮔﻲ او را ﺑﺮاي ﺑﻴﺮون راﻧﺪﻧﺶ از دﻛﺎن دﻳﺪ ،ﺑﺎ ﻟﺮزﺷﻲ ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﺄﺳﻒ ﮔﻔﺖ: اﻟﺴﺎﻋﻪ ﻣﻲآﻳﻢ .ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪ و ﺧﻮاﺳﺖ او را ﺑﻴﺮون ﺑﻜﺸﺪ .اﺑﺮاﻫﻴﻢ روﻳﺶ را ﺑﻪ ﻃﺮف رﺿﺎ ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪ و ﮔﻔﺖ: آﻗﺎ ﺟﺎن ،ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺑﻪ اﻳﻦ ﺑﺪﺑﺨﺖﻫﺎ ﺧﻮارﺑﺎر ﺑﺪﻫﻢ ،دﻛﺎﻧﻢ را ﺑﺒﻨﺪم ،آنﮔﺎه در ﺧﺪﻣﺖ ﺷﻤﺎﻫﺴﺘﻢ ،ﺑﻪ ﭼﺸﻢ ،ﻣﻲآﻳﻢ . ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﮔﻔﺖ: ﺗﻮ از دﻛﺎن ﺑﻴﺎ ﺑﻴﺮون و راه ﺑﻴﻔﺖ ﺑﺮوﻳﻢ ،آﻗﺎ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻓﺘﻮي داده ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﻴﻦ دﻛﺎﻧﺖ راﺗﺎراج و وﻳﺮان ﻛﻨﻨﺪ . و ﺑﺎ اﻳﻦ ﺣﺮف داﺧﻞ ﺷﺪه و ﻳﻘﻪي اﺑﺮاﻫﻴﻢ را ﮔﺮﻓﺖ و ﺑﺎ ﻳﻚ ﭘﺲ ﮔﺮدﻧﻲ او را از دﻛﺎن ﺑﻴﺮون اﻧﺪاﺧﺖ .ﺟﻌﻔﺮ و دوﺳﺘﺎﻧﺶ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ زﻧﺪن ﺳﻴﻠﻲ و ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﺟﺎن اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻓﺘﺎدﻧﺪ. ﺳﻴﺪ ﻣﻮﺳﻲ دﺧﻞ دﻛﺎن را ﺑﻴﺮون ﻛﺸﻴﺪ و ﭘﻮلﻫﺎي ﺳﻔﻴﺪ و ﺳﻴﺎه را ﺑﻪ ﺟﻴﺐ رﻳﺨﺖ .ﺟﻌﻔﺮ وارد دﻛﺎن ﺷﺪ و ﺑﻪ ﺟﺴﺘﺠﻮ ﭘﺮداﺧﺖ .از ﭘﺸﺖ ﻳﻜﻲ از ﺟﻌﺒﻪﻫﺎ ﺑﺴﺘﻪي ﻛﺎﻏﺬي را ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻢ ﭘﻴﭽﻴﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد ﺑﺮداﺷﺖ .ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﻧﮕﺎﻫﻲ ﺑﻪ آن اﻧﺪاﺧﺖ ،آنﻫﺎ را در ﭘﺮِ ﺷﺎﻟﺶ ﭘﻨﻬﺎن ﻛﺮد و ﺧﻮش و ﺧﺮّم از دﻛﺎن ﺑﻴﺮون آﻣﺪ.
١٧
ﻣﺮدﻣﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻧﺒﺎل آﻣﺪن ﻃﻠّﺎب و ﺳﻴﺪﻫﺎ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺟﻠﻮي دﻛﺎن ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ،ﺑﺎ دﻳﺪن اﻳﻦ وﺿﻊ ﺟﺮأت ﭘﻴﺪا ﻛﺮده وارد دﻛﺎن ﺷﺪﻧﺪ .اﺑﺘﺪا آﻫﺴﺘﻪ و ﺳﭙﺲ ﻳﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺑﻪ اﺟﻨﺎس ﺣﻤﻠﻪور ﮔﺮﻳﺪﻳﺪه ،ﺷﺮوع ﺑﻪ ﻏﺎرت ﻛﺮدﻧﺪ .ﺧﻮد را روي اﺟﻨﺎس ﻣﻲاﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ،آﻧﻬﺎ را از دﺳﺖ ﻫﻢ ﻣﻲﻗﺎﭘﻴﺪﻧﺪ، ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﺗﻨﻪ و ﻟﮕﺪ ﻣﻲزدﻧﺪ ﺗﺎ ﺑﻠﻜﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﻴﺸﺘﺮي ﺑﻪ ﭼﻨﮓ آورده ﺑﺎ ﻋﺠﻠﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪ ﺑﺒﺮﻧﺪ ،ﺑﺎز دواندوان و ﻧﻔﺲزﻧﺎن ﺑﺮﮔﺮدﻧﺪ و ﭼﭙﺎول را اداﻣﻪ دﻫﻨﺪ. اﺑﺮاﻫﻴﻢ را ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪﻫﺎي ﻣﺸﺖ و ﻟﮕﺪ ﺑﻪ ﺟﻠﻮ ﻣﻲراﻧﺪﻧﺪ و ﻣﺮدم ،ﻣﻐﺎزهي ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ دوﺳﺘﺪار آﻧﻬﺎ ﺑﻮد ،ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ دوﺳﺘﺪار آﻧﻬﺎ ﺑﻮد ،ﻛﺴﻲ را ﻛﻪ از ﺟﺎﻧﺶ ﺑﺮاي راﺣﺘﻲ آﻧﻬﺎ درﻳﻎ ﻧﺪاﺷﺖ ﻣﻲﭼﺎﭘﻴﺪﻧﺪ .ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ ﺧﻮارﺑﺎر و ﺧﻮراﻛﻲﻫﺎ ﺑﻪ ﭼﭙﺎول رﻓﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ ﻣﻴﺰﻫﺎ و ﻛﺸﻮﻫﺎ و ﻗﻔﺴﻪﻫﺎ ،ﺣﺘّﻲ از ﺗﻴﺮﻫﺎي ﭼﻮﺑﻲ ﺳﻘﻒ ﻧﻴﺰ ﻧﮕﺬﺷﺘﻨﺪ ،ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را ﺑﻪ ﻏﺎرت ﺑﺮدﻧﺪ و ﺑﻪ زودي از آن دﻛﺎن ﺟﺰ ﭼﻬﺎر دﻳﻮار ﺧﺮاﺑﻪ و ﺗﻠﻲ از آوار ﭼﻴﺰي ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪ. اﺑﺮاﻫﻴﻢ را ﺑﻪ ﻋﻤﺎرت ﺟﺪﻳﺪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻛﻪ در ﻣﺤﻠّﻪي ﺳﺮﺧﺎب واﻗﻊ ﺑﻮد ﺑﺮدﻧﺪ .ﻋﻤﺎرت، ﭘﻨﺠﺮهﻫﺎي ﺑﺰرگ و ﭘﻬﻨﻲ داﺷﺖ و ﻣﺠﺘﻬﺪ در ﻳﻜﻲ از اﻃﺎقﻫﺎي آن ﻣﺸﻐﻮل رﺳﻴﺮﮔﻲ ﺑﻪ ﻛﺎرﻫﺎ ﺑﻮد. ﺳﻴﺪ رﺿﺎ وارد ﻋﻤﺎرت ﺷﺪ ﻛﻪ ﮔﺰارش آوردن اﺑﺮاﻫﻴﻢ را ﺑﺪﻫﺪ .ﺣﺎﺟﻲ ﺳﺮش را از ﭘﻨﺠﺮه ﺑﻴﺮون آورد و ﮔﻔﺖ: ﻛﻤﻲ ﺻﺒﺮ ﻛﻨﻴﺪ ﺗﺎ ﻛﺎرم را ﺗﻤﺎم ﻛﻨﻢ .ﺳﺎدات و ﻃﻠّﺎب ،روي ﭘﻠّﻪﻫﺎي ﺳﻨﮕﻲ ﻋﻤﺎرت ﻧﺸﺴﺘﻨﺪ ،آدمﻫﺎي ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﻗﻠﻴﺎن و ﭼﺎي و ﭼﭙﻖ آوردﻧﺪ .اﺑﺮاﻫﻴﻢ دﺳﺘﺶ را ﺑﻪ ﻛﻤﺮﺑﻨﺪ ﻓﺸﺮده ،ﻣﺘﺄﺛﺮ و اﻧﺪوﻫﻨﺎك ﻣﺘﻈﺮ ﺳﻮﻧﻮﺷﺖ ﺧﻮد اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد. ﻗﺎﺿﻲ ﺷﺮع ،ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻣﻌﺮوف ﺗﺒﺮﻳﺰ در ﻋﻤﺎرت ﺧﻮد ﻣﺸﻐﻮل رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﺎﻳﺖﻫﺎ و ﻧﻴﺰ ﺳﺮﮔﺮم ﻛﺎرﻫﺎي اﻣﻮر ﺣﺰب اﺳﻼﻣﻴﻪ ﺑﻮد .رؤﺳﺎي ﺣﺰب ﻣﺜﻞ ﻣﻴﺮﻫﺎﺷﻢ ،ﻣﻴﺮﻣﻨﺎف ،آﻗﺎ ﻛﺮﻳﻢ، ﺷﺮﻳﻒاﻟﻌﻠﻤﺎ و دﻳﮕﺮان ﻫﺮ روز ﭘﻴﺶ او آﻣﺪه و راﺟﻊ ﺑﻪ ﺟﻨﮓ و اوﺿﺎع داﺧﻠﻲ و ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ
١٨
ﻣﺸﺮوﻃﻪﺧﻮاﻫﺎن ﺑﺤﺚ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ،ﺗﻠﮕﺮافﻫﺎي ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪﻧﺪ و ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ اﻣﻮر ﺣﺰب ﻣﻲﭘﺮداﺧﺘﻨﺪ. ﻛﺠﺎﺳﺖ آن ﻣﺮﺗﺪ؟ ﺑﻴﺎرﻳﺪش ﭘﻴﺶ ﻣﻦ .اﺑﺮاﻫﻴﻢ را ﺟﻠﻮ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻛﻪ ﺣﺎﻻ از ﺧﺎﻧﻪ ﺑﻴﺮون آﻣﺪه ،روي ﭘﻠﻪﻫﺎي ورودي اﻳﺴﺘﺎده ﺑﻮد ﺑﺮدﻧﺪ. آﻗﺎ دﺳﺖﻫﺎﻳﺶ را ﺑﻪ ﺷﺎﻟﺶ زده ﺑﻮد ،ﺷﻜﻢ ﭘﻬﻦ و ﺑﺰرﮔﺶ از زﻳﺮ ﻋﺒﺎ ﺑﻴﺮون ﻣﻲزد و ﺧﺸﻢ و ﻧﻔﺮت از ﭼﺸﻤﺎﻧﺶ ﻣﻲرﻳﺨﺖ. ﺑﻪ ﭼﻪ ﻋﻠّﺖ ﺗﻮ ﺑﻪ ﻫﻤﺴﺎﻳﻪﻫﺎ و ﻣﺮدم ﺧﻮراﻛﻲ ﻣﺠﺎﻧﻲ ﻣﻲدﻫﻲ؟ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ ﻋﻘﻠﺸﺎن راﺑﺪزدي؟ ﻣﮕﺮ ﻧﻤﻲداﻧﻲ ﺧﻤﺲ و زﻛﺎت را ﺑﺎﻳﺪ اول ﺑﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﺪﻫﻲ ،و اﮔﺮ او اﺟﺎزه داد ﺑﻌﺪ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻲ اﻳﻦ ﻃﻮر در ﻣﺎل ﺧﻮدت ﺗﺼﺮف ﻛﻨﻲ؟ آﻗﺎ ﺷﻤﺎ را ﺑﻪ اﺷﺘﺒﺎه اﻧﺪاﺧﺘﻪاﻧﺪ .در ﻣﻐﺎزهي ﻣﻦ ﺟﺰ ﻣﻘﺪاري ﺧﻮارﺑﺎر ﭼﻴﺰ دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺴﺖ.ﻣﻦ ﻫﻢ آﻧﻬﺎ را ﻧﻘﺪ و ﻧﺴﻴﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ و آن ﻣﻲﻓﺮوﺷﻢ ،آن ﻫﻢ ﺧﻴﻠﻲ ارزان و اﮔﺮ ﻓﻘﻴﺮي ﺑﻴﭽﺎرهاي آﻣﺪ ﻛﻪ ﭘﻮل ﻧﺪاﺷﺖ ،ﻛﻤﻜﺶ ﻣﻲﻛﻨﻢ .اﻳﻦ ﻫﻤﻜﺎرﻫﺎي ﻣﻦ ﻛﻪ اﻓﺘﺮا ﺑﻪ ﻣﻦ زدهاﻧﺪ از ﺣﺴﺎدتﺷﺎن اﺳﺖ . ﺗﻮ ﻣﺮدم را ﺑﺮ ﺿﺪ ﻣﻦ ﺷﻮراﻧﺪهاي ،ﮔﺴﺘﺎﺧﺎﻧﻪ ﮔﻔﺘﻪاي ﻛﻪ دﻫﻜﺪهﻫﺎي ﻣﻦ ﻣﺎل ﺑﻴﺖاﻟﻤﺎلﻫﺴﺘﻨﺪ و ﻣﻦ ﺑﺎ ﺗﺎراج اﻣﻮال رﻋﻴﺖ ،ﻛﻴﺴﻪي ﺧﻮدم را ﭘﺮ ﻣﻲﻛﻨﻢ و ﺑﻪ دوﻟﺖ ﻧﻢ ﭘﺲ ﻧﻤﻲدﻫﻢ . ﻧﻪ ﺣﻀﺮت آﻗﺎ ،ﺧﻼف ﺧﺪﻣﺘﺘﺎن ﮔﻔﺘﻪاﻧﺪ .ﻣﻦ ﮔﻔﺘﻪام ﺑﺮ اﺳﺎس ﻗﺮآن و ﺣﺪﻳﺚﻫﺎ ﺗﻤﺎمﻣﻠﻚ زﻳﺮ ﺳﻠﻄﻪي اﺳﻼم ﺟﺰء ﺑﻴﺖاﻟﻤﺎل اﺳﺖ و ﻣﺎل ﻣﻠّﺖ اﺳﺖ ،درآﻣﺪش ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪي ﻣﻠّﺖ ﺑﺮود ﻧﻪ ﺑﻪ ﺧﺰاﻧﻪي دوﻟﺖ . ﭘﺲ اﻳﻦ ﻗﺒﺎﻟﻪﻫﺎ ﻛﻪ دﺳﺖ ﻣﻦ اﺳﺖ ﺣﺮف ﻣﻔﺖ اﺳﺖ .ﺗﻮ ﻣﺮدم را ﺗﺤﺮﻳﻚ ﻣﻲﻛﻨﻲ وﻣﻲﮔﻮﻳﻲ ﻛﻪ دﻫﺨﺪاﻫﺎ اﻣﻼك ﻋﻤﻮﻣﻲ را ﻣﺘﺼﺮف ﺷﺪهاﻧﺪ و ﺣﻖّ رﻧﺠﺒﺮ را ﺿﺎﻳﻊ ﻛﺮدهاﻧﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮ اﻳﻦ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻛﺴﻲ ﺑﻪ آنﻫﺎ ﻋﻀﺮ ﺑﺪﻫﺪ .
١٩
ﻣﻦ ﻫﻴﭻ ﭼﻴﺰ از ﺧﻮدم ﻧﮕﻔﺘﻪام .ﻫﺮﭼﻪ ﮔﻔﺘﻪام از ﻗﺮآن و اﺣﺎدﻳﺚ ﮔﻔﺘﻪام . ﺷﻼق ﺑﺰﻧﻴﺪ اﻳﻦ ﻣﺮدﻛﻪي ﺑﻲﺣﻴﺎ را ،دﻧﺪانﻫﺎي اﻳﻦ ﺳﮓ را ﺗﻮي دﻫﺎﻧﺶ ﺑﺮﻳﺰﻳﺪ ﺗﺎﮔﺴﺘﺎﺧﻲ ﻧﻜﻨﺪ و دﻳﮕﺮ ﺑﻪ ﻣﻦ درس ﻧﺪﻫﺪ .آﺧﺮ ﺗﻮ آﻳﻪﻫﺎي ﻗﺮآن را از ﻛﺠﺎ ﻣﻲﻓﻬﻤﻲ؟ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﺗﻮي دﻫﺎن اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺪ .ﻫﻤﻴﻦﻫﺎ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪهاﻧﺪ ﻛﻪ ﻋﻮام ﺑﺰرﮔﺎن را ﻧﺎدﻳﺪه ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ .ﻧﻪ ﺑﻪ ﺷﺎه اﺣﺘﺮام ﻣﻲﮔﺬارﻧﺪ و ﻧﻪ از ﭼﻨﺪ ﺗﺎ ﻣﺠﺘﻬﺪ اﻃﺎﻋﺖ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ . آﻗﺎ ﭼﺮا ﻣﺮا ﺑﻪ دﺳﺖ ﺷﻠّﺎقزن ﻣﻲدﻫﻴﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﺷﻤﺎ رﺣﻢ ﻧﺪارﻳﺪ؟ ﺷﻤﺎ در ﭘﻴﺸﮕﺎه ﻋﺪلاﻟﻬﻲ اﻳﻦ ﺑﻲﻋﺪاﻟﺘﻲ را ﭼﻄﻮر ﺟﻮاب ﺧﻮاﻫﻴﺪ داد؟ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﺗﻮي ﺳﺮش ،آﻧﻘﺪر ﺷﻠّﺎﻗﺶ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﺗﺎ ﺻﺪاﻳﺶ ﺑﺒﺮد .ﻣﺠﺘﻬﺪ داد ﻣﻲزد ،اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻪ اﻋﺘﺮاض ﭼﻴﺰﻫﺎﻳﻲ ﻣﻲﮔﻔﺖ اﻣﺎ ﺟﻤﻌﻴﺖ آﻧﻘﺪر ﻓﺮﻳﺎد و ﺳﺮ و ﺻﺪا راه اﻧﺪاﺧﺘﻪ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﻛﺴﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ ﺣﺮفﻫﺎي او را درﺳﺖ ﺑﺸﻨﻮد .در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﺴﺎط ﺷﻠّﺎق زدن را آﻣﺎده ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ،اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻛﻮﺷﺶ ﻣﻲﻛﺮد ﺻﺪاﻳﺶ را ﺑﻪ ﮔﻮش ﻣﺮدم ﺑﺮﺳﺎﻧﺪ» :آﺧﺮ ﻣﮕﺮ ﻧﻪ اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻠﻚ و زﻣﻴﻦ ﻣﺎل ﻫﻤﻪي ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن اﺳﺖ و ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﺮﻛﺖ آن ﻫﻤﻪ ﺑﻬﺮهﺑﺮداري ﻛﻨﻨﺪ؟ ﻣﮕﺮ ﻣﻄﺎﺑﻖ آﻳﻪي ﻗﺮآن اﻣﺮ ﻧﺸﺪه ﻛﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ اﺟﺎزهي ﺳﻮء اﺳﺘﻔﺎده از زﻣﻴﻦ رﻧﺠﺒﺮ را ﻧﺪارد ﺑﻪ ﺟﺰ ﻳﻚ ﻋﺸﺮ ﻛﻪ ﺣﻖ دوﻟﺖ اﺳﺖ؟« آي ﺑﻲدﻳﻦ .ﺑﺰﻧﻴﺪ آن ﻣﺮﺗﺪ را ﺗﺎ ﺧﻔﻪ ﺷﻮد .ﺗﻮ ﻳﻚ ﺑﺎﺑﻲ ﻫﺴﺘﻲ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻲ ﻣﺆﻣﻨﺎن را ﺑﺎدروغ و دﻏﻞ ﺑﻪ دﻳﻦ ﺧﻮدت درآوري و ﻗﻮاﻧﻴﻦ اﺳﻼم را زﻳﺮ و رو ﻛﻨﻲ .ﺑﺎ ﺧﻮاروﺑﺎر و ﺧﻮراك ،ﻓﻘﻴﺮﻫﺎ را ﮔﻤﺮاه ﻣﻲﻛﻨﻲ . ﻣﻦ ﺑﻪ ﻛﺴﻲ رﺷﻮه ﻧﺪادهام .ﻣﻦ اﺟﺎزهي دﻋﻮت ﻛﺮدن ﻛﺴﻲ را ﺑﻪ ﻣﺬﻫﺐ ﺧﻮدم ﻧﺪارم . ﭘﺲ اﻳﻦ ﻫﻤﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﻫﻤﻪ دروغ ﻣﻲﮔﻮﻳﻨﺪ .ﺗﻮ ﺑﺎﺑﻲ ﻧﻴﺴﺘﻲ؟ ﻧﻪ ﻣﻦ ﺑﺎﺑﻲ ﻧﻴﺴﺘﻢ . اﮔﺮ ﺑﺎﺑﻲ ﻧﻴﺴﺘﻲ ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻛﻦ ﺑﺎب را ،ﻧﺎﺳﺰا ﺑﮕﻮ .زود ،زود ﻓﺤﺶ ﺑﺪه و ﺧﻮدت را ﺧﻼصﻛﻦ .
٢٠
ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﻧﺎﺳﺰا ﻧﻤﻲﮔﻮﻳﻢ ،ﻣﺨﺼﻮﺻﺎً ﺑﻪ ﺑﺎب ﻛﻪ ﻳﻚ ﺳﻴﺪ ﺑﻮد ،از ﻧﺴﻞ و ﺳﻼﻟﻪيﭘﻴﻐﻤﺒﺮ ﺑﻮد . اﮔﺮ او از ﺷﺠﺮهي ﭘﻴﻐﻤﺒﺮ و اﻣﺎم ﺑﻮد از دﻳﻦ آﺑﺎ و اﺟﺪادش ﺑﺮ ﻧﻤﻲﮔﺸﺖ ،ﻣﻌﻄّﻞ ﭼﻪﻫﺴﺘﻲ ،زود ﺑﺎش ﻧﺎﺳﺰا ﺑﮕﻮ ﺑﻪ ﺑﺎب وﮔﺮﻧﻪ ﺑﺮ ﻃﺒﻖ ﺷﺮﻳﻌﺖ ﻣﺠﺎزاﺗﺖ ﻣﻲﻛﻨﻢ ،ﻣﺤﻜﻮﻣﺖ ﻣﻲﻛﻨﻢ ﺑﻪ ﻣﺮگ . ﻣﻦ ﭼﻪ ﮔﻨﺎﻫﻲ ﻛﺮدهام ﻛﻪ ﻣﺮا ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻲﻛﻨﻴﺪ؟ ﻣﻦ ﺑﻴﮕﻨﺎه ﻫﺴﺘﻢ .ﻣﻦ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ… ﺧﻔﻪ ﺷﻮ ﻻﻣﺬﻫﺐ ،دﻫﺎﻧﺖ را ﺑﺒﻨﺪ ،ﺑﻌﺪ ﺑﺎ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ: از روز ﺣﺴﺎب ﻧﻤﻲﺗﺮﺳﻲ؟ ﺧﺪا ﺧﻮدش ﻛﻴﻔﺮت را ﻣﻲدﻫﺪ .اﺑﺮاﻫﻴﻢ را روي زﻣﻴﻦ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ ،ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ ﻃﻠّﺎب و ﺳﺎدات ﺑﺎ ﺷﻼقﻫﺎي ﺑﻠﻨﺪ ﭼﺮﻣﻴﻦ ﺑﻪ ﺟﺎﻧﺶ اﻓﺘﺎدﻧﺪ و آﻧﻘﺪر ﺑﺮ ﺳﺮ و روﻳﺶ زدﻧﺪ ﻛﻪ ﻧﻔﺴﺶ ﺑﺮﻳﺪه ﺷﺪ. ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻛﻪ ﻫﻨﻮز از ﺷﺪت ﺧﺸﻢ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ در ﺟﺎي ﺧﻮد ﻗﺮار ﺑﮕﻴﺮد ﻓﺮﻳﺎد ﻛﺸﻴﺪ: ﻛﺎر ﺗﻮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻣﺮدم ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ دهﻫﺎي ﻣﻦ ﻣﺎل ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ درﺳﺖ ﻣﺜﻞ آﻧﺴﺖ ﻛﻪ ﺑﮕﻮﻳﻲزنﻫﺎي ﻣﻦ ﻣﺎل ﻣﻦ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ و ﻣﺮدم ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺮﻳﺰﻧﺪ 2و آﻧﻬﺎ را ﺗﺼﺎﺣﺐ ﻛﻨﻨﺪ .ﻗﺒﺎﻟﻪي دﻫﺎت ﻣﻦ ﻣﺜﻞ ﺻﻴﻐﻪﻧﺎﻣﻪي زنﻫﺎي ﻣﻦ ﻣﻌﺘﺒﺮﻧﺪ .ﻫﻤﻴﻦ اراﺟﻴﻒ ﺷﻤﺎ ﺑﺎﺑﻴﻪ ﺑﻮد ﻛﻪ ده روز ﭘﻴﺶ ﺟﻤﺎﻋﺖ را ﺷﻮراﻧﺪ و ﻣﺮدم ﻧﺎﺑﻜﺎر را ﺑﻪ ﻋﺼﻴﺎن ﻛﺸﺎﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺧﺎﻧﻪي ﻣﻦ ﻫﺠﻮم آوردﻧﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ﻫﺮﭼﻪ داﺷﺘﻢ ﻏﺎرت ﻛﻨﻨﺪ . ﻣﻴﺮﻫﺎﺷﻢ ﮔﻔﺖ:
-٢در ﻧﺴﺨﻪﯼ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺠﺎﯼ ﻓﻌﻞ "ﺑﺮیﺰﻧﺪ" ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩاﺳﺖ "ﺑﺮیﺰیﺪ" ﮐﻪ از ﻧﻈﺮ دﺳﺘﻮرﯼ ﺑﺎ ﻓﻌﻞ ﺑﻌﺪ از ﺁن یﻌﻨﯽ "ﮐﻨﻨﺪ" ﺝﻮر در ﻧﻤﯽﺁیﺪ .ﺑﻪ هﻤﻴﻦ دﻝﻴﻞ اﺻﻼح ﺷﺪ.
٢١
آﻗﺎ ﺑﺒﺨﺸﻴﺪ ،اﻳﻦ درﻧﺪه ﻣﺠﺮم 3اﺳﺖ ،ﭘﺲ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﭼﻲ ﻫﺴﺘﻴﺪ ،ﻓﺘﻮي ﺑﺪﻫﻴﺪ ﺗﺎ ﺑﺎﻗﻲﺗﺒﻪﻛﺎران ﻋﺒﺮت ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ . ﺑﻘﻴﻪي ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻧﻴﺰ ﻫﺮﻛﺪام ﭼﻴﺰي ﻣﻲﮔﻔﺘﻨﺪ: آﻗﺎ رﺣﻢ ﻧﻜﻦ ،ﺑﻪ اﻳﻦ آدم ﺗﺮﺣﻢ ﻧﻴﺎﻣﺪه ،رﺣﻢ ﻛﺮدن ﺑﻪ ﻧﺎﺟﻨﺲ ﮔﻨﺎه اﺳﺖ ،ﻋﺠﻠﻪ ﻛﻦ ﺗﺎﺳﻴﻪﻛﺎران ﻋﺒﺮت ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ . ﻣﺠﺘﻬﺪ ﮔﻠﻮﻳﺶ را ﺻﺎف ﻛﺮد و ﻓﺮﻳﺎد ﻛﺸﻴﺪ: آي ﻣﺮﺗﺪ! ﺗﻮﺑﻪ ﻛﻦ ،ﻋﻮدت ﻛﻦ ﺑﻪ ﺧﺪا ،از درﮔﺎه ﺧﺪا ﻃﻠﺐ ﻣﻐﻔﺮت ﻛﻦ ،ﺑﻪ ﺑﺎب ﻟﻌﻨﺖﺑﻔﺮﺳﺖ و ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻛﻦ ﺗﺎ ﻣﻦ ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ رﻳﺨﺘﻦ ﺧﻮن ﻛﺜﻴﻒ ﺗﻮ ﻧﺸﻮم . و ﺑﺎز ﻣﺮدم از ﻫﺮ ﺳﻮ ﻓﺮﻳﺎد ﻣﻲزدﻧﺪ: آﻗﺎ ﻣﺮﺗﺪ را ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺸﺖ ﺗﺎ ﺑﻘﻴﻪ را از راه ﺑﺪر ﻧﺒﺮد .ﻣﺠﺘﻬﺪ اداﻣﻪ داد: اي ﺧﺒﻴﺚ ﻣﻲﺷﻨﻮي؟ ﺑﻪ ﺑﺎب ﻧﺎﺳﺰا ﺑﮕﻮ ،ﻧﻔﺮﻳﻨﺶ ﻛﻦ .اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻪ زﺣﻤﺖ در ﺟﻮاب ﮔﻔﺖ: ﻣﻦ ﺑﺎﺑﻲ ﻧﻴﺴﺘﻢ ،واﻧﮕﻬﻲ ﻣﻦ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﺑﻪ ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺑﺪ ﻧﮕﻔﺘﻪام و ﻛﺴﻲ را ﻧﻔﺮﻳﻦﻧﻜﺮدهام ﻛﻪ ﺣﺎﻻ ﺑﺨﻮاﻫﻢ ﺑﺎب را ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻛﻨﻢ . اﮔﺮ ﺑﺎﺑﻲ ﻧﻴﺴﺘﻲ ﭘﺲ ﭼﺮا ﻓﺤﺶ ﻧﻤﻲدﻫﻲ ﺑﻪ ﺑﺎب ،ﭘﺲ ﭼﻲ ﻫﺴﺘﻲ؟ ﻣﻦ ﻳﻚ ﻣﺴﻠﻤﺎن ﻫﺴﺘﻢ ،ﻣﺴﻠﻤﺎن واﻗﻌﻲ .ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻪ ﻣﻴﺎن ﺣﺮﻓﺶ دوﻳﺪ و ﮔﻔﺖ: -٣ در ﻧﺴﺨﻪﯼ ﻣﻨﺒﻊ ﺑﺠﺎﯼ ﻋﺒﺎرت "ﻣﺠﺮم" ،ﻋﺒﺎرت "ﺝﺮم" ﺁﻣﺪﻩ ﮐﻪ ﺑﻪ ﻇﺎهﺮ ﺻﺤﻴﺢ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ.
٢٢
ﭘﺲ ﻧﺎم ﺑﻬﺎءاﷲ ﻛﻪ ﺗﻮي اﻳﻦ ورﻗﻪﻫﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﭼﻴﺴﺖ؟ اﮔﺮ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﻲ اﻳﻦ ورﻗﻪﻫﺎ ﭘﻴﺶ ﺗﻮﭼﻪ ﻣﻲﻛﻨﺪ؟ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﺴﺘﻪي ﻛﺎﻏﺬﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از ﻣﻐﺎزهي اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﺑﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻧﺸﺎن داد ،دﻳﮕﺮ ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ واﺿﺢ و آﺷﻜﺎر ﺷﺪه ﺑﻮد .اﺑﺮاﻫﻴﻢ آﺷﻔﺘﻪ و ﺧﺴﺘﻪ ﭘﺎﺳﺦ داد: ﺑﻬﺎءاﷲ آﻣﺪ دﻳﻦ اﺳﻼم را ﺳﺮ و ﺳﺎﻣﺎن ﺑﺨﺸﻴﺪ و ﺑﻪ ﻣﺎ اﻣﺮ ﻛﺮد ﻛﻪ ﻫﻤﻪي ﻣﺮدم رويزﻣﻴﻦ را دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ ،ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دوﺳﺖ ﺧﻮد ﺑﻠﻜﻪ ﺑﻪ دﺷﻤﻦ و ﻣﺨﺎﻟﻔﺎن ﺧﻮد ﻫﻢ ﺑﻪ ﺟﺎي ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻛﺮدن اﺣﺘﺮام ﺑﮕﺬارﻳﻢ . آﻳﺎ اﻳﻦ ﺑﻬﺎءاﷲ ﻫﻤﺎن ﺑﺎب ﻧﻴﺴﺖ؟ ﻧﻪ ،ﺑﺎب ﻣﻨﺎدي ﻇﻬﻮر ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﻮد ،ﺑﺎب ﻣﮋدهي آﻣﺪن روﺷﻨﮕﺮي ﺑﺰرگ و ﻣﻬﺮﺑﺨﺸﻲﻣﻬﺮﺑﺎن و ﺑﺎﻧﻲ ﺻﻠﺢ را ﺑﻪ ﻣﺮدم داد .ﻣﻦ ﺑﻬﺎﻳﻲ ﻫﺴﺘﻢ و… ﻣﺠﺘﻬﺪ ﻧﮕﺬاﺷﺖ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺣﺮﻓﺶ را ﺗﻤﺎم ﻛﻨﺪ .ﻓﺮﻳﺎد ﻛﺸﻴﺪ: ﺑﺰﻧﻴﺪ آن ﻛﺎﻓﺮ ﺑﻲدﻳﻦ را .ﺑﺒﺮﻳﺪش ،ﺑﻜﺸﻴﺪش ﺑﻴﺮون در ﻣﻼء ﻋﺎم ﻛﺘﻜﺶ ﺑﺰﻧﻴﺪ ﺗﺎ ﻫﻤﻪﻋﺒﺮت ﺑﮕﻴﺮﻧﺪ . اﺑﺮاﻫﻴﻢ را آدمﻫﺎي ﻣﺠﺘﻬﺪ ،ﻛﺸﺎنﻛﺸﺎن ﺑﻴﺮون ﺑﺮدﻧﺪ .ﻣﻴﺮﻫﺎﺷﻢ دﻧﺒﺎل ﺣﺮف ﻣﺠﺘﻬﺪ را ﮔﺮﻓﺖ: ﭘﻨﺠﺎه ﺳﺎل اﺳﺖ اﻳﻦ ﻣﺮﺗﺪ ،ﺟﻮانﻫﺎي ﻧﺎدان ﻣﺎ را ﻓﺮﻳﺐ ﻣﻲدﻫﺪ و ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮدﻣﻲﻛﺸﺪ .ﻫﺮﭼﻪ ﻣﺮدم را ﺑﺎ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﺤﻔﻞﻫﺎ و ﺟﻠﺴﻪﻫﺎ ﮔﻴﺞ و ﮔﻤﺮاه ﻛﺮد ،ﻛﺎﻓﻴﺴﺖ. اﻣﺮوز ﺑﺎﻋﺚ رﻳﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﺧﻮن ﻫﺰاران ﻣﺴﻠﻤﺎن ،ﻫﻤﺎن ﺑﻬﺎءاﷲ اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﻳﻦ ﺷﺎه ﻧﺎﻣﻪ ﻧﻮﺷﺘﻪ و دﺳﺘﻮر داده ﻛﻪ ﺷﺎه ﻧﻈﺎم اﻣﻮر ﻣﻤﻠﻜﺖ را ﺑﻪ دﺳﺖ اﻧﺠﻤﻦﻫﺎ و ﻧﻤﺎﻳﻨﺪﮔﺎن ﺧﻠﻖ ﺑﺴﭙﺎرد .در آن ﻛﺎﻏﺬ ﺑﻪ ﺷﺎه ﻣﻤﻠﻜﺖ ﺗﻬﺪﻳﺪ ﻛﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ اﮔﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﺷﻮرا درﺳﺖ
٢٣
ﻧﺸﻮد ﺗﺎج و ﺗﺨﺘﺶ از ﺑﻴﻦ ﺧﻮاﻫﺪ رﻓﺖ و دوﻟﺖ و ﭘﺎﻳﺘﺨﺖ ﺑﺎ ﺧﺎك ﻳﻜﺴﺎن ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ. ﺣﺎﻻ ﻣﺘﺄﺳﻔﺎﻧﻪ ﻫﻤﺎن ﺣﺮفﻫﺎي او ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺮدم ﻧﺎدان و ﺟﻮاﻧﺎن اﺑﻠﻪ ﻣﺎ ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻲﺷﻮد . در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻣﻴﺮﻫﺎﺷﻢ ﺑﺎ ﻣﺠﻠﺴﻴﺎن از آﻳﻴﻦ ﺑﻬﺎءاﷲ ﺳﺨﻦ ﻣﻲﮔﻔﺖ ،ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺗﻜّﻪ ﻛﺎﻏﺬي ﺑﺮداﺷﺖ و ﭼﻨﺪ ﺧﻂ ﻧﻮﺷﺖ ،ﻣﻬﺮ و اﻣﻀﺎ ﻛﺮد و ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﺳﭙﺮد ﺗﺎ ﺑﻪ وﻇﻴﻔﻪي ﺷﺮﻋﻲ ﺧﻮد ﻋﻤﻞ ﻛﻨﺪ .ﻣﻴﺮﻫﺎﺷﻢ ﻫﻴﺠﺎنزده دﻧﺒﺎل ﺣﺮفﻫﺎﻳﺶ را ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﺳﺨﻨﺮان اداﻣﻪ داد: ﻗﻮاي ﺗﺎزه و ﺟﻮان ﺑﻪ دﺷﻤﻨﺎن اﺳﻼم ﭘﻴﻮﺳﺘﻪ ،ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ دﻳﻦ ﻣﺎ را رﻳﺸﻪﻛﻦ ﻛﻨﻨﺪ .ﻣﺎاﮔﺮ واﻗﻌﺎً ﻣﺆﻣﻦ ﺑﺎﺷﻴﻢ ﺑﺎﻳﺪ در اﻃﺎﻋﺖ از اﻣﺎمﻫﺎﻳﻤﺎن ﻛﻪ ﺳﻴﺰده ﻗﺮن اﻳﻦ دﻳﻦ را ﻧﮕﺎه داﺷﺘﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﺎ ﺳﭙﺮدهاﻧﺪ ﻛﻮﺗﺎﻫﻲ ﻧﻜﺮده و ﺧﻮﻧﻤﺎن را در راه دﻳﻦ درﻳﻎ ﻧﻜﻨﻴﻢ.4 دﺷﻤﻨﺎن ﺧﺎرﺟﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﻣﺎ را ﺑﻪ زاﻧﻮ در ﺑﻴﺎورﻧﺪ اﻣﺎ دﺷﻤﻨﺎن داﺧﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﻪ ﻣﺎ ﻟﻄﻤﻪﻫﺎي ﺑﺰرگ ﺑﺰﻧﻨﺪ .اﮔﺮ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﺣﻴﺜﻴﺖ و اﻣﻦ و آﺳﺎﻳﺶ ﻣﻠﻚ و ﺧﺎﻧﻮادهي ﺧﻮد ﻫﺴﺘﻴﻢ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﺑﻪ آنﻫﺎ رﺣﻢ ﻧﻤﺎﻳﻴﻢ . ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﻌﺪ روﻳﺶ را ﺑﻪ ﻃﺮف ﻣﻴﺮﻫﺎﺷﻢ ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ: ﻣﻦ ﺣﻜﻤﻢ را دادهام ،اﮔﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻫﻴﺪ ﺑﺮوﻳﺪ ﺑﺎ ﭼﺸﻢ ﺧﻮد ﺑﺒﻴﻨﻴﺪ و ﻣﺮا راﺣﺖ ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺑﻪﻛﺎرﻫﺎي ﺧﻮدم ﺑﺮﺳﻢ . ﻣﻴﺮﻫﺎﺷﻢ و اﻫﻞ ﻣﺠﻠﺲ ﺑﻠﻨﺪ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﺳﺮ ﺑﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪ اﺣﺘﺮام ﮔﺬاﺷﺘﻪ و ﺑﻪ ﺳﻮي ﺣﻴﺎط ﺑﺰرﮔﻲ ﻛﻪ در آن ﺟﻠّﺎدان ﻣﺮد ﺑﻲﮔﻨﺎه را ﺷﻜﻨﺠﻪ داده ،آﻣﺎدهي ﻣﺮگ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ رﻓﺘﻨﺪ. ﺟﻤﻌﻴﺖ زﻳﺎدي دور ﺟﻠّﺎد ﺟﻤﻊ ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ دﻳﺪن ﻣﻴﺮﻫﺎﺷﻢ و ﺳﺎﻳﺮ ﻃﻠّﺎب راه را ﺑﺮاﻳﺸﺎن ﺑﺎز ﻛﺮدﻧﺪ .ﺟﻌﻔﺮ داﺷﺖ ﻣﻨﺼﻮر ﺟﻠّﺎد را ﻛﻤﻚ ﻣﻲﻛﺮد و دﺳﺖﻫﺎي اﺑﺮاﻫﻴﻢ زﺟﺮ ﻛﺸﻴﺪه را از ﭘﺸﺖ ﺑﺎ ﻃﻨﺎب ﻣﻲﺑﺴﺖ .ﭼﻬﺮهي اﺑﺮاﻫﻴﻢ زرد ﺷﺪهﺑﻮد ،رﻧﮕﺶ ﭘﺮﻳﺪه ﺑﻮد ،ﺑﺮق ﭼﺸﻢﻫﺎﻳﺶ ﺧﺎﻣﻮش ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺗﻤﺎم وﺟﻮد ﻣﻲﻟﺮزﻳﺪ و ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺴﺖ روي ﭘﺎي ﺧﻮد ﺑﺎﻳﺴﺘﺪ .از رﻓﺘﺎر آن ﻣﺮدم ﺗﻌﺠﺐ ﻣﻲﻛﺮد. -٤ در ﻧﺴﺨﻪﯼ ﻣﻨﺒﻊ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪﻩ "دریﻎ ﮐﻨﻴﻢ".
٢٤
ﻧﻮﻛﺮﻫﺎي آﻗﺎ از وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﺣﻜﻢ ﻗﺘﻞ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺧﻮاﻧﺪه ﺷﺪه ﺑﻮد ،ﻛﻼه ﭘﻬﻦ ﻧﻤﺪي ،ﻛﻔﺶﻫﺎ، ﺟﻮرابﻫﺎ ،ﻛﻤﺮﺑﻨﺪ ،ﻛﻴﺴﻪ ،ﺳﺎﻋﺖ ،اﻧﮕﺸﺘﺮ و ﻣﻬﺮ او را ﻏﺎرت ﻛﺮده ﺑﻮدﻧﺪ .اﻛﻨﻮن ﺟﺰ ﻳﻚ ﭘﻴﺮاﻫﻦ زﻳﺮﺟﺎﻣﻪ ،ﺷﻠﻮار ،ﺟﻠﻴﻘﻪ و ﻋﺮقﭼﻴﻦ ﺑﺮ ﺗﻦ رﻧﺠﻮر "ﺳﺮﺑﺎز ﻋﻘﻴﺪه" ﭼﻴﺰي ﺑﺎﻗﻲ ﻧﻤﺎﻧﺪه ﺑﻮد. ﺣﺎﻻ دﻳﮕﺮ ﺧﻮرﺷﻴﺪ ﻛﺎﻣﻼً ﺑﺎﻻ آﻣﺪه ﺑﻮد .در ﮔﺮﻣﺎي ﺧﻔﻘﺎنآور ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ﺗﺒﺮﻳﺰ ،ﺗﻨﻔّﺲ ﻣﺸﻜﻞ ﺑﻮد .ﻫﻮاي ﺳﻮزان ﺑﺮاي رﻳﻪي ﻣﺤﻜﻮم ﻛﻔﺎﻳﺖ ﻧﻤﻲﻛﺮد .اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﺳﺨﺖ ﻣﺤﺘﺎج ﻫﻮاي ﭘﺎك و ﻧﺴﻴﻤﻲ ﺧﻨﻚ اﺳﺖ ،وﻟﻲ اﻓﺴﻮس ﻛﻪ ﻫﻮاي ﺷﻬﺮ از ﻣﺪتﻫﺎ ﻗﺒﻞ در آﻟﻮدﮔﻲ و ﻓﺴﺎد ﺑﻮد .اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺨﺘﻲ ﻧﻔﺲ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪ و ﻫﻮاي ﺧﻔﻘﺎنآور را ﺑﺎ ﻧﺎﻟﻪﻫﺎي ﺑﺮﻳﺪه ﺑﺮﻳﺪه در داﺧﻞ ﺷﺶﻫﺎ ﻓﺮو ﻣﻲﺑﺮد .ﺑﻪ ﻧﻈﺮ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﭼﻨﻴﻦ ﻣﻲآﻣﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ زﻧﺪه ﻧﻴﺴﺖ ،ﺑﻠﻜﻪ در ﻓﺮادﻳﺪ رؤﻳﺎﻫﺎ و ﺧﻴﺎلﻫﺎي ﺟﺎوداﻧﻲ ﻗﺮار دارد .ﺳﺮ و ﺻﺪاﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ در اﻃﺮاﻓﺶ ﺑﻪ ﭘﺎ ﺷﺪهﺑﻮد ﻧﻤﻲﺷﻨﻴﺪ ،ﺑﻪ ﻧﻈﺮش ﻣﻲآﻣﺪ ﻛﻪ در ﺟﻬﺎن دﻳﮕﺮي اﺳﺖ ﭘﺮ از آراﻣﺶ و ﺧﻮﺷﻲ .ﺑﺪﻧﺶ را آﻧﻘﺪر ﺷﻜﻨﺠﻪ داده ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ دﻳﮕﺮ درد و رﻧﺞ اﺣﺴﺎس ﻧﻤﻲﻛﺮد .ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل از ﺑﺎر ﺣﻴﺎت آزاد ﺷﺪه اﺳﺖ .ﺑﻪ ﻧﻈﺮش ﻣﻲآﻣﺪ ﻛﻪ او ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ ،ﺗﻦ دردﻣﻨﺪش را ﺑﻪ دﺳﺖ ﺟﻠّﺎدان ﺳﭙﺮده و ﺧﻮد او در اوج و از ﺑﻠﻨﺪي ،دور از دﺳﺘﺮس ﺟﻠّﺎدان ،ﻧﺎﻇﺮ ﻛﺎر آنﻫﺎﺳﺖ .ﻧﻪ دﺷﻨﺎمﻫﺎ و ﺷﻤﺎﺗﺖﻫﺎ و ﭘﻮزﺧﻨﺪﻫﺎي آﻧﻬﺎ را ﻣﻲﺷﻨﻴﺪ و ﻧﻪ ﻓﺤﺶﻫﺎ، ﻧﺎﺳﺰاﻫﺎ و ﻫﻴﺎﻫﻮيﺷﺎن را .ﻣﺸﺖﻫﺎ و ﻟﮕﺪﻫﺎ دﻳﮕﺮ ﻫﻴﭻ ﻛﺪام ﺑﺮ ﺗﻦ او ﻛﺎرﮔﺮ ﻧﺒﻮد .ﺗﻦ زﻧﺪهي اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺗﺒﺪﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﺎﻟﺒﺪي ﺑﻲﺟﺎن ﺷﺪه ﺑﻮد ،ﺗﻦ از ﻫﻮشرﻓﺘﻪ ﻛﻪ اﮔﺮ رﻫﺎ ﻣﻲﺷﺪ ﻣﺜﻞ ﻳﻚ ﺗﻜﻪي ﭼﻮب ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﻣﻲاﻓﺘﺎد. وﻗﺘﻲ دﺳﺖ و ﭘﺎي ﻣﺤﻜﻮم را ﺑﺴﺘﻨﺪ ،ﺳﻴﺪ ﻣﻮﺳﻲ ﻓﺮﻳﺎدزﻧﺎن ﮔﻔﺖ: ﭘﺘﻚﻫﺎ و ﻣﻴﺦ ﺑﺰرگ ﺑﻴﺎورﻳﺪ .ﭘﺘﻚداران را ﺧﺒﺮ ﻛﻨﻴﺪ .ﻓﺮﻣﺎن ﺳﻴﺪ ﻣﻮﺳﻲ ﻓﻮراً ﻋﻤﻠﻲ ﺷﺪ .راه را ﺑﺎز ﻛﺮدﻧﺪ ﺗﺎ ﭘﺘﻚداران وارد ﺷﻮﻧﺪ .وﻗﺘﻲ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻣﻴﺦ ﺑﺰرگ ﺳﻬﻤﻨﺎك و ﭘﺘﻚﻫﺎي ﻫﺮاسآور دژﺧﻴﻤﺎن را دﻳﺪﻧﺪ ،ﻧﺎﮔﻬﺎن از ﺗﺮس ﺟﺎ ﺧﻮرده ،ﻏﺮق ﺳﻜﻮت ﺷﺪﻧﺪ .ﺑﻲرﺣﻤﻲ و ﻗﺴﺎوت ﻏﻴﺮ ﻗﺎﺑﻞ ﺗﺼﻮري ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻣﻮرد آن ﺗﻦ ﺑﻲدﻓﺎع ﻧﻴﻤﻪﺟﺎن ﻋﻤﻠﻲ ﻣﻲﺷﺪ ،ﻫﻤﻪ را در ﺳﻜﻮت ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﺗﺄﺛﻴﺮي ﺧﻔﻪ و ﻋﻤﻴﻖ ﻓﺮو ﺑﺮد.
٢٥
ﺟﻤﺎﻋﺖ ﻛﻪ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﻃﺎﻟﺐ دﻳﺪن ﻣﺎﺟﺮاﻳﻲ ﺑﻮدﻧﺪ و ﻧﺎآﮔﺎﻫﺎﻧﻪ ﻣﺠﺎزات اﺑﺮاﻫﻴﻢ را ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ ،ﺣﺎل ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﻣﺎﻗﻌﻴﺖ ،و ﺳﻬﻤﮕﻴﻦ ﺑﻮدن ﺣﺎدﺛﻪ ﺑﻪ ﺧﻮد آﻣﺪﻧﺪ .ﺑﻌﻀﻲ روﻫﺎﻳﺸﺎن را ﺑﺮﮔﺮداﻧﺪﻧﺪ ،ﺑﺮﺧﻲ ﭼﺸﻢﻫﺎ را ﺑﺴﺘﻨﺪ ﺗﺎ آن ﺻﺤﻨﻪي دﻟﺨﺮاش را ﻧﺒﻴﻨﻨﺪ ،داﻧﻪﻫﺎي اﺷﻚ از ﭼﺸﻤﺎن ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ ﺑﺮ ﭼﻬﺮهﻫﺎ ﻏﻠﺘﻴﺪ ،ﻋﺪهاي آﻫﺴﺘﻪ راه ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﻪ و رﻓﺘﻨﺪ .ﻧﻔﺲ ﺟﻤﺎﻋﺖ ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﺧﻔﻪ و ﻓﺸﺮده ﺑﻮد .ﻟﺤﻈﺎت ﻣﺮﮔﺒﺎر و وﺣﺸﺖزا ﺳﻜﻮت را ﺑﻪ ﺣﺪ و ﻧﻬﺎﻳﺖ رﺳﺎﻧﺪه ﺑﻮد .ﺻﺪا از ﻫﻴﭻ ﻛﺲ ﺑﺮ ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺖ. در اﻳﻦ ﻫﻨﮕﺎم ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﺟﻠّﺎد ،ﺣﻜﻢ ﻣﺠﺘﻬﺪ را از ﺟﻴﺐ ﻗﺒﺎﻳﺶ درآورد و ﻧﺰدﻳﻚ ﻣﺤﻜﻮم آﻣﺪه ﺑﻪ ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ ﮔﻔﺖ: ﻣﺸﺪي اﺑﺮاﻫﻴﻢ ،اﺑﺮاﻫﻴﻢ ،آي اﺑﺮاﻫﻴﻢ .و ﺑﺎز ﻟﮕﺪي ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮي او زد .اﺑﺮاﻫﻴﻢ از ﺻﺪاي ﻓﺮﻳﺎد ﺳﻴﺪ رﺿﺎ و از ﺷﺪت ﻟﮕﺪي ﻛﻪ ﺑﻪ ﭘﻬﻠﻮﻳﺶ ﺧﻮردهﺑﻮد ﺑﻪ ﻫﻮش آﻣﺪه، ﭼﺸﻢﻫﺎﻳﺶ را ﺑﺎز ﻛﺮد ،دوﺑﺎره ﺧﻮد را در ﻣﻴﺎن ﺟﻤﻌﻴﺖ ﻳﺎﻓﺖ ،ﺗﻤﺎم ﺣﻮاس ﺧﻮد را ﺟﻤﻊ ﻛﺮد .ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﻓﺮﻳﺎد زد: اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻳﻦ دﺳﺘﻮر آﻗﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي آﺧﺮﻳﻦ ﺑﺎر ﺑﻪ ﺗﻮ ﭘﻴﺸﻨﻬﺎد ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻪ ﺑﺎب ﻧﻔﺮﻳﻦ وﺗﻮﺑﻪ ﻛﻨﻲ .اﻳﻦ ﺗﻨﻬﺎ راه ﻧﺠﺎت ﺗﻮ از ﻣﺮگ اﺳﺖ .ﻟﻌﻨﺖ ﻛﻦ آن ﻣﺮﺗﺪ را و ﻧﮕﺬار ﺧﻮن راه ﺑﻴﻔﺘﺪ . اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻛﻪ ﻣﺜﻞ ﻣﺠﺴﻤﻪ ﺧﺸﻚ و ﺑﻲﺣﺮﻛﺖ اﻓﺘﺎده ﺑﻮد ﺑﻪ ﺟﺎي آﻧﻜﻪ ﺣﺮﻓﻲ ﺑﺰﻧﺪ ﻧﮕﺎه ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺳﻴﺪ رﺿﺎ اﻧﺪاﺧﺖ .ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﭘﺮﺳﻴﺪ: ﻫﺎن؟ ﭼﻪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ؟ ﻣﻨﺘﻈﺮ ﺟﻮاﺑﺖ ﻫﺴﺘﻢ .و دﻳﮕﺮ ﺣﺮﻓﻲ ﻧﺰد .دوﺑﺎره ﺳﻜﻮت ﻋﻤﻴﻘﻲ ﺣﻜﻤﻔﺮﻣﺎ ﮔﺸﺖ .ﻣﺤﻜﻮم ﺗﻮي ﭼﺸﻢﻫﺎي او ﻧﮕﺎه ﻛﺮد و ﮔﻔﺖ:
٢٦
ﭘﻴﺮو ﺑﻬﺎءاﷲ ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪ ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻛﻨﺪ .ﻗﺮآن ﻣﺠﻴﺪ ﻫﻢ ﻣﻨﻊ ﻛﺮده اﺳﺖ .ﺑﻬﺎﺋﻲ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﺪﺑﻪ ﻫﻤﻨﻮع ﺧﻮد اﻫﺎﻧﺖ ﻛﺮده او را ﻧﻔﺮﻳﻦ ﻧﻤﺎﻳﺪ .ﺧﺪاي ﻋﺸﻖ او را ﭼﻨﻴﻦ ﺗﻌﻠﻴﻢ داده اﺳﺖ. ﺑﻬﺘﺮ اﺳﺖ ﺑﻤﻴﺮم ﺗﺎ ﺑﻪ ﻋﻘﻴﺪهي ﺧﻮد ﺧﻴﺎﻧﺖ ﻛﻨﻢ ،ﻣﻦ از ﺷﻤﺎ ﻧﻤﻲﺗﺮﺳﻢ ،ﻣﻦ از ﻣﺮگ واﻫﻤﻪ ﻧﺪارم .آي ﻣﺮدم در ﺗﻤﺎم ﻋﻤﺮ ﺣﺘّﻲ ﻳﻚ ﺑﺎر ﻧﺎﺳﺰا ﻧﮕﻔﺘﻪام ،ﺑﻪ ﻳﻚ دﻳﻨﺎر ﻛﺴﻲ ﭼﺸﻢ ﻧﺪوﺧﺘﻪام ،ﻧﻪ ﺗﻨﻬﺎ دوﺳﺖ و ﻫﻤﺴﺎﻳﻪ ،ﺑﻠﻜﻪ دﺷﻤﻨﺎن ﺧﻮد را ﻫﻢ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪ و دﺳﺘﺮﻧﺞ زﻧﺪﮔﺎﻧﻲ ﺳﻲﺳﺎﻟﻪام را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺎوي ﺑﻴﻦ ﻓﺮزﻧﺪان و ﻫﻤﺴﺎﻳﮕﺎن ﻓﻘﻴﺮم ﺗﻘﺴﻴﻢ ﻛﺮدهام ﺗﺎ ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ اﻃﻔﺎﻟﺸﺎن را ﺗﻐﺬﻳﻪ ﻛﻨﻨﺪ و ﺳﻮاد ﻳﺎد ﺑﺪﻫﻨﺪ . ﻣﻦ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻳﻚ ﺟﻨﺎﻳﺘﻜﺎر ﻧﻤﻲﻣﻴﺮم .ﻣﺮا ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ اﻳﻨﻜﻪ دزد و آدﻣﻜﺶ ﻧﻴﺴﺘﻢ… ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻣﺮﺗﻜﺐ ﺷﺪن ﺟﺮم و ﺟﻨﺎﻳﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻫﻢﻧﻮع ﺧﻮﻳﺶ ﻧﻤﻲﻛﺸﻨﺪ .ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ آن ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ ﻛﻪ ﻫﻤﻪي ﻣﺮدم را ﺑﺪون اﺳﺘﺜﻨﺎ دوﺳﺖ داﺷﺘﻪام… ﺑﺮاي ﻣﻦ ﻓﺮﻗﻲ ﺑﻴﻦ ﻣﺴﻠﻤﺎن و ﮔﺒﺮ و ارﻣﻨﻲ و ﻳﻬﻮدي ﻧﻴﺴﺖ .ﻣﻦ ﻫﻤﻪ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺴﺎوي دوﺳﺖ داﺷﺘﻪام… ﻣﺮا ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﻋﺸﻖ ﺑﻲﻣﺮز و ﺣﺪم ﻣﻲﻛﺸﻨﺪ ،ﻣﻦ ﺑﻪ ﺣﻜﻢ ﻣﺠﺘﻬﺪ ﺑﺪﺳﺮﺷﺖ ﺧﻮاﻫﻢ ﻣﺮد وﻟﻲ اﮔﺮ ﺗﻤﺎم ﻣﺠﺘﻬﺪان اﻳﺮان و ﺟﻬﺎن و ﻧﻮﻛﺮاﻧﺸﺎن دﺳﺖ ﺑﻪ دﺳﺖ ﻫﻢ دﻫﻨﺪ ،ﻫﺮﮔﺰ ﻧﻤﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ اﻳﻦ ﻋﻘﻴﺪهي ﺑﺰرگ اﺧﻮت و ﺑﺮادري را ﻛﻪ ﻣﻦ از ﻓﺪاﻳﻴﺎﻧﺶ ﻫﺴﺘﻢ و اﻛﻨﻮن در راﻫﺶ ﺷﻬﻴﺪ ﻣﻲﺷﻮم از ﺑﻴﻦ ﺑﺒﺮﻧﺪ… ﻣﻦ ﺑﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪ اﻫﺎﻧﺖ ﻧﻤﻲﻛﻨﻢ ،ﭼﺸﻢ و ﻋﻘﻞ او ﻫﺮﮔﺰ ﺣﻘﻴﻘﺘﻲ را ﻛﻪ ﺑﻬﺎءاﷲ ﺑﺸﺎرت داده، ﻧﺪﻳﺪه و ﻗﺎدر ﺑﻪ درك آن ﻧﻴﺴﺖ .ﻣﻦ ﻫﻤﻪﺗﺎن را ﻣﻲﺑﺨﺸﻢ ،ﺣﺘّﻲ ﺷﻤﺎ ﻛﻪ ﻣﺮا ﺑﻪ ﻛﺸﺘﻦ دادﻳﺪ. ﻣﺮدم ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ ﻛﻪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﺎ ﺗﻤﺎم اﻳﻦ ﺣﺮفﻫﺎ ﺳﺮاﻧﺠﺎم ﺗﻮﺑﻪ ﻧﻤﻮده و ﺑﺎ ﻋﺬرﺧﻮاﻫﻲ ﺧﻮد را از ﺷﻜﻨﺠﻪ و ﻣﺮگ ﺧﻼص ﺧﻮاﻫﺪ ﻛﺮد .ﺣﺘّﻲ ﺳﺎدات و ﻃﻠّﺎب و ﺟﻠّﺎدان ﻫﻢ ﺑﻬﺖزده ﺑﻪ اﻳﻦ ﺣﺮفﻫﺎ
٢٧
ﮔﻮش ﻣﻲدادﻧﺪ و ﺑﺎ ﺑﻲﺻﺒﺮي ﻣﻨﺘﻈﺮ آﺧﺮﻳﻦ ﻛﻼم اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ .اﻣﺎ وﻗﺘﻲ او ﺑﺎ اﺻﺮار و ﺻﺪاي ﺑﻠﻨﺪ اﻋﻼم ﻛﺮد ﻛﻪ ﺗﻦ ﺑﻪ ﻛﻔﺮﮔﻮﻳﻲ ﻧﻤﻲدﻫﺪ ،ﻗﻠﺐﻫﺎ ﻣﺘﺰﻟﺰل ﺷﺪ ،ﺳﻴﺪ رﺿﺎ ﺑﻪ ﺧﻮد آﻣﺪ و ﮔﻔﺖ: ﺗﻮ را ﺑﺮاي ﻣﻮﻋﻈﻪ و ﮔﻤﺮاه ﻛﺮدن ﻣﺮدم ﺑﻪ اﻳﻨﺠﺎ ﻧﻴﺎوردهاﻧﺪ .ﺧﻼﺻﻪ ﺑﮕﻮ ،ﺑﺎب و ﺑﻬﺎءاﷲ راﻧﻔﻲ ﻣﻲﻛﻨﻲ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺑﺪ ﻣﻲﮔﻮﻳﻲ ﻳﺎ ﻧﻪ؟ ﻣﻦ ﻣﺒﺸّﺮﻳﻦ ﻋﺸﻖ و ﭘﻴﺎﻣﺒﺮان ﺻﻠﺢ و دوﺳﺘﻲ را ﻣﻲﭘﺮﺳﺘﻢ .ﻣﻦ ﭘﺪر روﺣﺎﻧﻲ ﺧﻮد راﺳﺘﺎﻳﺶ ﻣﻲﻛﻨﻢ ،ﻣﻦ ﻫﺮزهﮔﻮ ﻧﻴﺴﺘﻢ ،ﻣﻦ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺟﻼل و ﻣﺤﺒﺸﺘﺸﺎن ﺣﺎﺿﺮم… ﺧﻔﻪ ﺷﻮ اﺣﻤﻖ ،ﺻﺪاﻳﺖ را ﺑﺒﺮ .ﺳﻴﺪ رﺿﺎ اﻳﻦ را ﮔﻔﺘﻪ و ﭼﻨﺎن ﺿﺮﺑﻪي ﻣﺤﻜﻤﻲ ﺑﺮ ﭘﻬﻠﻮي اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻛﻪ اﻳﻨﻚ ﻧﻴﻤﻪﺧﻴﺰ ﺷﺪه ﺑﻮد زد ﻛﻪ ﻣﺤﻜﻮم ﻧﻘﺶ زﻣﻴﻦ ﮔﺮدﻳﺪ .ﺟﻠّﺎد ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﻧﺰدﻳﻚ آﻣﺪ ،او را روي ﻛﺘﻒ ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪ ،ﺑﺎ اﻧﺒﺮ ﻣﻴﺦ ﺑﺰرگ آﻫﻨﻲ را ﮔﺮﻓﺖ ،ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﺟﻠّﺎد دﻳﮕﺮ ﺳﻴﻨﻪي اﺑﺮاﻫﻴﻢ را ﺑﺎز ﻛﺮد و ﻟﺒﻪي ﺗﻴﺰ ﻣﻴﺦ را روي ﺳﻴﻨﻪي او ﮔﺬاﺷﺖ و ﺑﻪ ﭘﺘﻜﺪاران اﺷﺎره ﻛﺮد ﻛﻪ ﺟﻠﻮ ﺑﻴﺎﻳﻨﺪ. اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻧﮕﺎﻫﺶ را ﺑﻪ آﺳﻤﺎن دوﺧﺖ و ﮔﻔﺖ: اي ﺑﻬﺎءاﷲ ،اي ﺑﻬﺎءاﷲ ،اﻳﻦ ﻣﺰدوران را ﺑﺒﺨﺶ ،اﻳﻨﻬﺎ ﻧﻲﻓﻬﻤﻨﺪ و ﻣﻠﺘﻔﺖ ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﭼﻪﻣﻲﻛﻨﻨﺪ .ﭘﻮل ﺳﻴﺎه ﭼﺸﻤﺎﻧﺸﺎن را ﻛﻮر ﻛﺮده اﺳﺖ… ﻫﻨﻮز ﺣﺮف آﺧﺮش را ﺗﻤﺎم ﻧﻜﺮده ﺑﻮد ﻛﻪ ﺿﺮﺑﻪي ﻣﺤﻜﻢ ﭘﺘﻚ ،ﺳﺮ ﻣﻴﺦ را در ﻗﻠﺒﻲ ﻛﻪ دوﺳﺘﺪار ﺑﺸﺮﻳﺖ ﺑﻮد ﻓﺮو ﺑﺮد و ﺑﺪﻧﺶ را ﺳﻮراخ ﻛﺮد .ﺧﻮن ﻣﺜﻞ ﻓﻮاره از ﻣﺤﻞ ﻗﻠﺐ ﺑﻴﺮون ﺟﻬﻴﺪ و ﻗﻄﺮهﻫﺎي آن ﺑﺮ ﺳﺮ و ﺻﻮرت اﻃﺮاﻓﻴﺎن ﭘﺎﺷﻴﺪه ﺷﺪ .ﺑﺎ ﺿﺮﺑﻪﻫﺎي دوم و ﺳﻮم ،ﻣﻴﺦ در زﻣﻴﻦ ﻓﺮو رﻓﺖ ،وﻟﻲ آن ﻣﻮﺟﻮد ﺷﺮﻳﻒ و اﻧﺴﺎﻧﺪوﺳﺖ اﻳﻨﻚ ﭼﻴﺰي ﺣﺲ ﻧﻤﻲﻛﺮد. ﺳﺎﻋﺘﻲ ﺑﻌﺪ ،ﺟﻼد ﻫﻤﺮاه ﺑﺎ ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از ﻃﻠّﺎب ،ﺟﺴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ را از ﻛﻮﭼﻪ ﺑﻪ ﻛﻮﭼﻪ ﻛﺸﻴﺪه ﻧﺰدﻳﻚ ﺳﻴﻼﺑﻜﻨﺪ ﻛﻪ رﺳﻴﺪﻧﺪ آن را ﺑﻠﻨﺪ ﻛﺮده ،از ﭘﻞ ﻛﻔﺘﺮ ﺑﻪ رودﺧﺎﻧﻪ ﻛﻪ ﺣﺎﻻ ﺧﺸﻚ ﺑﻮد و آﺑﻲ ﻧﺪاﺷﺖ ﭘﺮﺗﺎب ﻛﺮدﻧﺪ.
٢٨
ﺟﻌﻔﺮ ﻧﻴﺰ در ﻣﻴﺎن آﻧﻬﺎ ﺑﻮد ،وﻟﻲ ﻫﺮﭼﻪ ﻛﺮد ﻧﺘﻮاﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﺟﺴﺪ دﺳﺖ ﺑﺰﻧﺪ و ﻳﺎ در ﻏﻠﺘﺎﻧﺪن آن ﺑﻪ ﭘﺎﻳﻴﻦ دﺧﺎﻟﺘﻲ ﻛﻨﺪ.
او در ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪاي ﻛﻪ روﺑﺮوي ﭘﻞ ﻗﺮار داﺷﺖ ﻧﺸﺴﺖ و ﻣﻨﺘﻈﺮ ﭘﺎﻳﺎن ﻳﺎﻓﺘﻦ اﻳﻦ وﺣﺸﻴﮕﺮي ﺑﻮد .ﺟﻤﺎﻋﺖ ﭘﺲ از اﻧﺪاﺧﺘﻦ ﺟﺴﺪ ،ﭼﻨﺪ ﺳﻨﮓ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ او ﭘﺮﺗﺎب ﻛﺮدﻧﺪ ،ﻓﺤﺶ و ﻧﻔﺮﻳﻦ ﮔﻔﺘﻨﺪ ،از ﻻﺑﻼي ﭘﻞ ﺗﻒ ﺑﻪ ﺳﻮي ﺟﺴﺪ اﻧﺪاﺧﺘﻨﺪ و ﻛﻢﻛﻢ راه ﺧﻮد را ﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﻣﺘﻔﺮّق ﺷﺪﻧﺪ .اﻣﺎ ﺟﻌﻔﺮ ﺟﻠﻮي ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪ ﻧﺸﺴﺘﻪ ﺑﻮد و اﻳﻦ ﻣﻨﻈﺮه را ﺗﻤﺎﺷﺎ ﻣﻲﻛﺮد. ﺑﻌﺪ از رﻓﺘﻦ ﻃﻠّﺎب ،ﭼﻨﺪ ﻧﻔﺮ از اﻫﻞ ﻣﺤﻞ و ﺑﭽﻪﻫﺎ روي ﭘﻞ ﺟﻤﻊ ﺷﺪﻧﺪ و ﺑﺎ ﻛﻨﺠﻜﺎوي ﺳﺮ ﻣﻲﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و ﺑﻼﻓﺎﺻﻠﻪ ﺑﺎ وﺣﺸﺖ راه ﺧﻮد را ﻣﻲﮔﺮﻓﺘﻪ ،ﻣﻲرﻓﺘﻨﺪ .ﭼﻨﺪ ﺑﺎر ﺳﮕﺎن ﮔﺮﺳﻨﻪ و وﻟﮕﺮد
٢٩
ﻧﺰدﻳﻚ ﺟﺴﺪ ﺷﺪﻧﺪ ،ﺑﻮ ﻛﺸﻴﺪﻧﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﺳﺘﻨﺪ آن را ﭘﺎرهﭘﺎره ﻛﺮده ﺑﺨﻮرﻧﺪ ،وﻟﻲ ﺟﻌﻔﺮ ﻫﺮ ﺑﺎر ﺑﺎ ﭘﺮﺗﺎب ﺳﻨﮓ ﻓﺮارﻳﺸﺎن ﻣﻲداد. ﺟﻌﻔﺮ ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ ﭼﺮا آﻧﺠﺎ ﻧﺸﺴﺘﻪ ،ﭘﺎﻫﺎﻳﺶ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺣﺮﻛﺖ ﻧﺒﻮد .ﮔﻮﻳﻲ وﻇﻴﻔﻪي ﺧﻮد ﻣﻲداﻧﺴﺖ ﻛﻪ از اﻳﻦ ﺟﺴﺪ ﻣﺤﺎﻓﻈﺖ ﻛﻨﺪ .اﻳﻨﻚ ﻛﺎﻏﺬﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ از دﻛﺎن اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﺮداﺷﺘﻪ ﺑﻮد ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ،ﻫﺮﭼﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ ،ﻋﻼﻗﻪاش ﺑﻪ ﺧﻮاﻧﺪن آﻧﻬﺎ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﻣﻲﺷﺪ .آن ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎ روح ﺗﺎزهاي ﺑﻪ ﺟﻌﻔﺮ ﻣﻲﺑﺨﺸﻴﺪ ،اﻓﻖﻫﺎي ﺗﺎزهاي ﺟﻠﻮي ﭼﺸﻤﺶ ﺑﺎز ﻣﻲﻛﺮد .ﺗﺎرﻳﻜﻲ ﻓﺮا رﺳﻴﺪ .ﺟﺴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ را ﺟﺰ ﺟﻌﻔﺮ ،دﻳﮕﺮان ﺑﻪ ﻓﺮاﻣﻮﺷﻲ ﺳﭙﺮدﻧﺪ .ﺑﺎر دﻳﮕﺮ ﺷﻠﻴﻚ ﺗﻮپ ﺑﺮ ﺳﺮ ﺷﻬﺮ ﺷﺮوع ﺷﺪ و ﺻﺪاي ﺗﻔﻨﮓﻫﺎ اﻣﺎن از ﻣﺮدم ﮔﺮﻓﺖ .ﻫﺮ ﻛﺲ ﺑﻪ ﻓﻜﺮ ﻛﺎر ﺧﻮﻳﺶ ﺑﻮد ﺟﺰ ﺟﻌﻔﺮ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﻧﻤﻲﺧﻮاﺳﺖ از ﭘﻞ دور ﺷﻮد .ﻗﻬﻮهﭼﻲ ﻫﻢ ﻗﻬﻮهﺧﺎﻧﻪ را ﺑﺴﺖ و ﺑﻪ ﻣﻨﺰل ﺧﻮد رﻓﺖ ،اﻣﺎ ﺟﻌﻔﺮ ﺳﺮﮔﺮدان ﺑﻮد و ﻧﻤﻲداﻧﺴﺖ ﺑﻪ ﻛﺠﺎ ﺑﺮود و ﻛﺪام راه را ﭘﻴﺶ ﮔﻴﺮد. ﺻﺤﻨﻪي ﺟﻬﻨّﻤﻲ ﻛﺸﺘﻦ اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﺠﻴﺒﻲ ﺑﺮ روي ﺟﻌﻔﺮ ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺑﻮد .ﮔﻮﻳﻲ ﺧﻮاﺑﻲ وﺣﺸﺘﻨﺎك دﻳﺪه ﺑﻮد ،اﻣﺎ وﺣﺸﺘﻨﺎكﺗﺮ آﻧﻜﻪ او ﺑﻴﺪار ﺑﻮد و ﻫﻤﻪ ﭼﻴﺰ را از اول ﺗﺎ آﺧﺮ دﻳﺪه ﺑﻮد .رﻓﺘﺎر اﺑﺮاﻫﻴﻢ در اﻋﻤﺎق روح ﺟﻌﻔﺮ ﻃﻮﻓﺎﻧﻲ ﺑﺮﭘﺎ ﻛﺮده ﺑﻮد .دﻟﺶ اﻛﻨﻮن ﺑﻪ ﺣﺎل آن ﻣﺤﻜﻮم ﻣﻈﻠﻮم ﻣﻲﺳﻮﺧﺖ ،آن ﻣﻴﺨﻜﻮبﺷﺪه را ﺣﺎﻻ ﺑﻪ ﺣﺪ ﭘﺮﺳﺘﺶ ﻋﺰﻳﺰ ﻣﻲﺷﻤﺮد و دوﺳﺖ ﻣﻲداﺷﺖ .ﻣﮕﺮ ﻧﻪ آﻧﻜﻪ ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻮﻛﺎري و ﻣﻬﺮﺑﺎﻧﻲ اﺑﺮاﻫﻴﻢ اﻳﻤﺎن داﺷﺖ ،ﭘﺲ ﭼﺮا در ﻛﺸﺘﻦ آن ﺑﻴﮕﻨﺎه ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮد؟ آن ﺷﺨﺺ اﻛﻨﻮن آﻧﻘﺪر ﺑﺮاﻳﺶ ﻋﺰﻳﺰ و ﮔﺮاﻣﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﺣﺎﻻ ﺣﺎﺿﺮ ﻧﺒﻮد ﻳﻚ ﻟﺤﻈﻪ از ﻛﻨﺎر ﺟﺴﺪش دور ﺷﻮد ،ﻧﻪ ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﻛﻪ ﺳﮕﺎن ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﺪن آن ﺑﻴﮕﻨﺎه را ﺗﻜّﻪﺗﻜّﻪ ﻛﻨﻨﺪ .ﭘﻴﻮﻧﺪي ﻗﻮي و ﻋﺠﻴﺐ ﺑﻴﻦ ﻗﻠﺐ ﺧﻮدش و آن ﺟﺴﺪ ﺑﻲﻗﻠﺐ اﺣﺴﺎس ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﻋﻠّﺘﺶ ﺑﺮ ﺧﻮد او ﻫﻢ ﻣﺠﻬﻮل ﺑﻮد .آﻳﺎ اﺣﺴﺎﺳﺎت و ﻋﻮاﻃﻒ اﻧﺴﺎﻧﻲ ﺑﻮد ﻛﻪ ﻧﻤﻲﮔﺬاﺷﺖ او ﺟﺴﺪ ﻣﻘﺘﻮل را رﻫﺎ ﻛﺮده و ﺑﻪ دﺳﺖ ﺳﮓﻫﺎي ﮔﺮﺳﻨﻪ ﺑﺴﭙﺎرد؟ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﺮاي ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﺑﺎر ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎي ﺑﻬﺎءاﷲ را ﻣﻲﺧﻮاﻧﺪ .ﺑﺎرﻫﺎ و ﺑﺎرﻫﺎ آﻧﻬﺎ را ﺧﻮاﻧﺪ. ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺑﺒﻴﻨﺪ ﭼﻪ ﭼﻴﺰي در آﻧﻬﺎﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﺠﺘﻬﺪ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ ﻗﺘﻞ آن ﻣﺮد ﻧﮕﻬﺒﺎن ﻛﺮده ﻛﺮده،
٣٠
ﭼﻪ ﭼﻴﺰ ﺑﺎﻋﺚ ﺷﺪه ﺑﻮد ﻛﻪ او آن ﻋﻤﻞ زﺷﺖ را اﻧﺠﺎم دﻫﺪ .ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد اﻣﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﻴﺠﻪاي ﻧﻤﻲرﺳﻴﺪ .او ﺑﻴﻨﺶ و ﺑﺮداﺷﺖ ﺧﻮدش را از دﻳﻦ ،ﺑﺎ اﻳﻤﺎن ﻧﺎﮔﺴﺴﺘﻨﻲ و ﻗﻮي اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﺮد و ﻣﻀﻄﺮب ﻣﻲﺷﺪ .وﻗﺘﻲ ﺑﺮداﺷﺖﻫﺎ و ﺧﻮاﺳﺘﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ او و ﺳﺎﻳﺮ ﻃﻠّﺎب و ﻣﺠﺘﻬﺪش داﺷﺘﻨﺪ ﺑﺎ ﻧﻮﺷﺘﻪﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ اﻳﻨﻚ ﺑﺮ ﻗﻠﺒﺶ ﻣﻲﻓﺸﺮد ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﻣﻲﻛﺮد ،ﭘﻨﺪارﻫﺎ و اﻋﺘﻘﺎدات ﺳﺴﺖﭘﺎي ﺧﻮدش را ﺣﻘﻴﺮ و اﻓﻜﺎر ﺑﻬﺎءاﷲ را ﭘﺮﺷﻜﻮه و زﻳﺒﺎ ﻣﻲﻳﺎﻓﺖ. اﻳﻨﻚ ﻫﻮا ﺗﺎرﻳﻚ ﺷﺪه و ﻇﻠﻤﺖ ﻫﻤﻪ ﺟﺎ را ﻓﺮا ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺑﻮد .ﺟﻌﻔﺮ ﺧﻮد را ﺑﻪ ﻛﻨﺎرهي ﺧﻨﺪق ﺳﻴﻼﺑﻜﻨﺪ رﺳﺎﻧﺪ ،از آن ﻓﺮود آﻣﺪ ،ﻋﺒﺎﻳﺶ را روي زﻣﻴﻦ ﭘﻬﻦ ﻛﺮد ،ﺟﺴﺪ اﺑﺮاﻫﻴﻢ را ﻛﻪ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن آن را ﻧﺠﺲ ﻣﻲﺷﻤﺮدﻧﺪ در آن ﭘﻴﭽﻴﺪ ،ﺑﻲاﺧﺘﻴﺎر ﺧﻢ ﺷﺪ ،ﭘﻴﺸﺎﻧﻲ اﺑﺮاﻫﻴﻢ را ﺑﻮﺳﻴﺪ ،آن را در آﻏﻮش ﻛﺸﻴﺪ و آﻣﺎدهي ﺑﺮدن آن ﺷﺪ. ﻣﻲﺧﻮاﺳﺖ ﺟﺴﺪ را ﺑﻠﻨﺪ ﻛﻨﺪ ﻛﻪ ﻧﺎﮔﻬﺎن ﭼﻬﺎر ﺟﻮان ﺑﻪ او ﻧﺰدﻳﻚ ﺷﺪﻧﺪ .ﺟﻌﻔﺮ ﺗﺮﺳﻴﺪ ،ﻓﻜﺮ ﻣﻲﻛﺮد ﻛﻪ ﺷﺎﻳﺪ ﻃﻠّﺎب ﺑﺎﺷﻨﺪ و ﻣﻲﺧﻮاﻫﻨﺪ او را ﻫﻢ ﻣﺤﻜﻮم ﻛﻨﻨﺪ .اﻣﺎ ﺟﻮانﻫﺎ ﺳﻼم ﻛﺮدﻧﺪ و ﺧﻮاﻫﺶ ﻧﻤﻮدﻧﺪ ﻛﻪ زﺣﻤﺖ ﺑﻪ ﺧﺎك ﺳﭙﺮدن ﺟﺴﺪ را ﺑﺮ ﻋﻬﺪهي آﻧﻬﺎ ﺑﮕﺬارد .آﻧﻬﺎ از ﺑﺴﺘﮕﺎن اﺑﺮاﻫﻴﻢ ﺑﻮدﻧﺪ ﻛﻪ در اﻧﺘﻈﺎر ﺗﺎرﻳﻚ ﺷﺪن ﻫﻮا ﺑﺮاي ﺑﺮدن ﺟﺴﺪش در ﮔﻮﺷﻪاي ﭘﻨﻬﺎن ﺷﺪه ﺑﻮدﻧﺪ .ﺟﻌﻔﺮ ﺧﻴﺎﻟﺶ راﺣﺖ ﺷﺪ .ﺟﺴﺪ را ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﺳﭙﺮد و ﺑﺎ اﺣﺘﻴﺎط ﭘﺮﺳﻴﺪ ﻛﻪ آﻳﺎ ﻣﻲﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎز آﻧﻬﺎ را ﺑﺒﻴﻨﺪ؟ ﺟﻌﻔﺮ ﺑﺎ آن اﻓﺮاد دوﺳﺖ ﺷﺪ ،در ﻣﻨﺰل و ﻣﺠﻠﺲﺷﺎن راه ﭘﻴﺪا ﻛﺮد و ﺧﻮاﻫﺶ ﻛﺮد ﻛﻪ اﺻﻮل آن دﻳﺎﻧﺖ را ﺑﺮاﻳﺶ ﺷﺮح دﻫﻨﺪ .از ﻋﺸﻖ ﺑﻪ ﻫﻤﻪي ﻣﺮدم ﺟﻬﺎن ،از ﺻﻠﺢ و راﺳﺘﻲ و از آراﻣﺶ ﺟﺎوداﻧﻲ ﺑﺮاﻳﺶ ﺑﮕﻮﻳﻨﺪ .ﺟﻌﻔﺮ ﺑﻪ زودي ﺑﻪ دﻳﺎﻧﺘﻲ ﭘﻴﻮﺳﺖ ﻛﻪ آرﻣﺎﻧﺶ ﺑﻪ وﺟﻮد آوردن ﺑﻬﺸﺖ و ﻣﻠﻜﻮت ﺧﺪا ﺑﺮ روي زﻣﻴﻦ اﺳﺖ .ﺟﻌﻔﺮ از ﻣﺒﻠّﻐﻴﻦ از ﺟﺎن ﮔﺬﺷﺘﻪي ﻣﺬﻫﺐ ﺑﻬﺎءاﷲ ﺷﺪ. ﺑﻪ اﻳﻦ ﮔﻮﻧﻪ ،ﺳﺮاﻧﺠﺎم ،ﻋﻘﻴﺪه ﭘﻴﺮوز ﮔﺸﺖ.