Y Ddraig Goch - Haf 2016 by Plaid Cymru

Haf 2016

£1

Y Ddraig Goch Refferendwm i Gymru gan Arweinydd Plaid Cymru Leanne Wood

waith Plaid Cymru nawr, fel y buodd ers ein sefydlu, yw sicrhau buddiannau cenedlaethol Cymru. Fe wnawn ni barhau i weithio’n ddiflino yn ein gorchwyl o gael y canlyniad gorau posib i’n cenedl ar adeg pan mae gymaint yn y fantol. Er yr heriau lu a’r ansicrwydd sydd wedi cael ei achosi gan ‘Brexit’, mae ein plaid mewn sefyllfa gref. Cannoedd o aelodau newydd, cefnogaeth yn cynyddu yn yr arolygon barn a thîm unedig a thalentog o gynrychiolwyr etholedig – cyfuniad gwerth chweil. Dros yr wythnosau diwethaf, rwyf wedi teithio hyd a lled y wlad yn cynnal naw cyfarfod cyhoeddus i drafod y ffordd ymlaen i Gymru. Fe wnaeth y Blaid hefyd gynnal Cynhadledd Arbennig wnaeth ganiatáu i’n haelodau gael dweud eu dweud a gosod trywydd ein plaid. Fe wnaethant hynny yn huawdl a gydag arddeliad. Aelodau Plaid Cymru yw ei phrif gaffaeliad. Wedi eu hymbweru yn sgil y cyfle i siapio gweledigaeth ein plaid, mi fydd gan ein haelodau yn awr y cyfle i ennill hunanbenderfyniaeth go iawn i’n gwlad.

Byddwn yn mynd ati i wneud hyn drwy gynnal yr ymarferiad democrataidd mwyaf o’i fath yn hanes diweddar Cymru. Bydd ein hymgyrch nesaf, Datganiad o Ddemocratiaeth, yn mynd ati i sefydlu’r egwyddor y dylai penderfyniadau am ddyfodol ein gwlad gael eu gwneud gan bobl Cymru. Pan ddaw’r diwedd i’r Deyrnas Gyfunol wedi i’r Alban sicrhau ei hannibyniaeth, Cymru fydd yn dewis pa setliad cyfansoddiadol sydd orau i’n gwlad a hynny mewn refferendwm. Fesul stryd, fesul sgwrs, fe wnawn ni ddadlau bod yr amser

wedi dod i Gymru gymryd rheolaeth o’i thynged ei hun, yn rhydd o’r rhwystrau a’r cyfyngiadau a ddaw pan mae gymaint o’r penderfyniadau dros ein bywydau yn cael eu gwneud gan wleidyddion mewn gwlad arall sydd ddim yn malio amdanom. Rwy’n gofyn i chi gyfrannu tuag at ein hymgyrch gyda’ch amser a’ch egni. Gallwch chi fel aelodau rymuso’r Blaid drwy fod yn benderfynol o’i gweld yn llwyddo. Mae’n rhaid i ni gyd yn awr weithio gyda’n gilydd i rymuso ein cenedl hefyd a chyflawni ein nod o sicrhau mai Cymru fydd yn dewis.

Ymrwymwch heddiw i wneud rhywbeth dros Gymru a’r Blaid! Mae cannoedd o aelodau newydd wedi ymuno â ni yn ddiweddar ond mae angen i ni gael llawer mwy er mwyn ein helpu i gyflawni ein huchelgais dros Gymru. Allwch chi ymrwymo heddiw i gofrestru o leiaf un aelod newydd i Blaid Cymru? Gofynnwch i’r teulu,

eich ffrindiau a’ch cydweithwyr. Beth arall allwch chi ei wneud? Allwch chi sefyll fel ymgeisydd i’r etholiad cyngor neu gynnal digwyddiad i godi arian? Ymrwymwch heddiw i wneud rhywbeth dros Gymru a’r Blaid!

Cabinet Cysgodol Plaid Cymru

ae Leanne Wood, fel Arweinydd yr Wrthblaid, wedi enwi ei Chabinet Cysgodol ar gyfer tymor nesaf y Cynulliad. Dywedodd:

Dyma yw cyfrifoldebau’r aelodau yn y tîm ar ei newydd wedd:

Steffan Lewis: Materion Allanol, Materion Nas Datganolwyd, yr Heddlu, y System Cyfiawnder Troseddol a Nawdd Cymdeithasol

“Mae hwn yn dîm cryf a rhagorol i gyflawni dros bobl a chymunedau yng Nghymru. Rwyf wedi tyngu i wneud yn siŵr mai Plaid Cymru fydd yr wrthblaid fwyaf effeithiol yn hanes Cynulliad Cenedlaethol Cymru. Mae gan y tîm hwn y gallu, y grym a’r profiad i gadw at yr addewid hwnnw.

Dafydd Elis-Thomas: Mesur Cymru a’r Cyfansoddiad a Chysylltu â’r Llywodraeth

Bethan Jenkins: Tai, Tlodi, Cymunedau a Materion Dur

“Gyda’n gilydd, rydym yn edrych ymlaen at ddal y llywodraeth i gyfrif ac at wneud y mwyaf o’r cyfleoedd fydd yn codi dros y pum mlynedd nesaf.”

Undeb Credyd

Plaid Cymru Aelodau yn ei rhedeg Y Ddraig Goch aelodau er budd

Neil McEvoy: Chwaraeon a Thwristiaeth Adam Price: Busnes, Economi a Chyllid Rhun ap Iorwerth: Iechyd a Gofal Cymdeithasol Llŷr Huws Gruffydd: Addysg, Plant, Sgiliau a Dysgu Gydol Oes

Siân Gwenllian: Llywodraeth Leol, yr Iaith Gymraeg, Cydraddoldeb a Chynllunio Leanne Wood: Arweinydd Dai Lloyd: Diwylliant, Seilwaith a Chadeirydd a Chomisiynydd Grŵp y Cynulliad Elin Jones: Wedi ei hethol yn Llywydd y Cynulliad

Simon Thomas: Ynni, Newid Hinsawdd a Materion Gwledig Mae Undeb Credyd Plaid Cymru (UCPCCU) yn dyst ymarferol i athroniaeth gydweithredol y Blaid o adeiladu Cymru newydd annibynol, hyderus.

Mae cynilo arian yn golygu bod gennych chi rywbeth i edrych ymlaen ato ac i syrthio’n ôl arno.Talwyd difidend o 2% ar gynilion yn 2011/12.

Yr aelodau sy’n berchen ar UCPCCU ac ers 20 mlynedd mae UCPCCU wedi gweithio dros aelodau’r Blaid a’u teuluoedd, yn cefnogi eu busnesau teuluol bychain a Changhennau’r Blaid.

Yn ddibynnol ar statws mae’n bosib benthyg hyd at £5,000 trwy benthyciad isel ei gost, heb unrhyw daliadau cudd.

Ymunwch ag Undeb Credyd Plaid Cymru ein sefydliad ariannol cenedlaethol ni. Am fwy o fanylion, ewch at www.ucpccu.org Cliciwch ar ‘Ffurflenni’ er mwyn dadlwytho’r Ffurflenni Cais am Aelodaeth ac Archeb Banc. Printiwch a chwblhau y ffurflennni a’u postio i Swyddfa’r Undeb Credyd. Undeb Credyd Plaid Cymru (UCPCCU) Tŷ’r Cymry, 11 Heol Gordon, Caerdydd, CF24 3AJ Haf 2016 T: 029 2049 1888 www.ucpccu.org E: post@ucpccu.org

‘Ein dyletswydd yw brwydro dros Gymru’ gan Hywel Williams, Arweinydd y Grwˆp Seneddol

ae canlyniad y refferendwm yn ergyd arall i’n gwlad. Mae rhan helaeth o’n heconomi’n dibynnu ar allforio. Mae ein hardaloedd tlotaf wedi derbyn cyllid sylweddol gan yr Undeb Ewropeaidd am flynyddoedd. Mae gan sectorau megis cynhyrchu, amaeth a’r prifysgolion bryderon dwys, fel y gwasanaethau iechyd a gofal sydd mor ddibynnol ar waith pobl o wledydd eraill. Rwy’n difaru’n enwedig yr ergyd i’n gweledigaeth i gyfnewid rhydd gyda’n cyfandir, cydweithio gyda phobl o bob cenedl, cred ac iaith, a chynnal yr heddwch ar ôl canrif o ryfeloedd gwaedlyd. Ac rwy’n ofni beth all fod o’n blaen, Little Britainiaeth cul sy’n dyheu am ogoniant tybiedig y gorffennol, o nerth yr Ymerodraeth i Gwpan y Byd 1966. Ond pleidleisiodd Cymru i adael yr UE. Gwrthododd ein cymunedau tlotaf drefniant oedd yn amlwg yn fuddiol. Mae’r cymunedau hynny wedi eu hesgeuluso, eu hanwybyddu a’u cymryd yn ganiataol gan glic parhaus sy’n honni mai nhw yw plaid y bobl. Roedd y canlyniad nid yn unig yn drychineb dros nos, ond hefyd yn gynnyrch methiant hanesyddol Llafur i ad-dalu cefnogaeth ac ymddiriedaeth cenedlaethau o weithwyr Cymreig. Wrth gwrs, roedd yr ymgyrch i ‘Aros’ yn sobor o wael. O’r lansiad Llundeinig tila gan amaturiaid o’r byd busnes ac un Jac yr Undeb ar ôl y llall, i fethiant y Blaid Lafur i afael ynddi. Ac er gwaethaf ymdrechion arwrol Dafydd Wigley, roedd yr ymgyrch Gymreig i ‘Aros’ hyd yn oed yn waeth ac yn fwy di-glem na’r ymgyrch ‘genedlaethol’. Pleidleisiodd ein hetholaethau seneddol ni i aros. Yn Arfon, roedd yr ymgyrch yn fach ond trefnus. A ni ysgwyddodd y rhan fwyaf o’r baich.

Felly, dim gwyrth. Dim ond gwneud y pethau arferol yn dda. Mae’r ymateb o San Steffan nawr yn glir. Mae nifer o’r prif ‘Brexiteers’ wedi dianc i ymddeoliad braf. Mae Boris Johnson yn arwain Swyddfa Dramor fethedig (rwy’n rhoi 6 mis iddo). Cafodd David Davis a Liam Fox (ac ein prif ‘Frexiteer’ David Jones) y cyfrifoldeb o negodi ein hymadawiad. Dim llawer fyddai eisiau bod yn eu hesgidiau nhw. Mae’r Ceidwadwyr yn unedig dan May. Mae Llafur ar chwâl am byth.

Unwaith eto, mae dyletswydd ar Blaid Cymru i frwydro dros Gymru. Mae hi’n frwydr yr ydym wedi hen gael blas arni. Fe wnawn ni fwrw ‘mlaen drwy gyflwyno cynllun i warchod economi Cymru, gwneud popeth o fewn ein gallu i orfodi’r Brexiteers i gadw eu haddewidion a rhedeg ymgyrch gref i amddiffyn statws Cymru fel gwlad gan fynnu mai pobl Cymru fydd yn gwneud y penderfyniad ar ddyfodol ein cenedl pan ddaw’r amser.

£10

£2

£9.99

Mae rhestr o holl lyfrau’r Lolfa ar www.ylolfa.com

‘Mae’n rhaid i’r Senedd ddadwneud ei chamgymeriad dros Ryfel Irac’ gan Adam Price AC

ydd 2.6 miliwn gair Chilcot – pump neu lai ar gyfer pob bywyd gafodd ei golli o ganlyniad i’r rhyfel – yn cymryd peth amser i’w treulio. Er mwyn deall yr adroddiad, mae angen deall ei darddiad. Daeth yr ymrwymiad i gynnal ymchwiliad newydd i Ryfel Irac ar noson Hydref 31ain 2006. Fe wnaeth cynnig gan Blaid Cymru / SNP oedd yn galw am ymchwiliad newydd ennill cefnogaeth annisgwyl gan yr Wrthblaid Swyddogol yn ogystal â 12 rebel o’r Blaid Lafur, gan gynnwys unigolyn o’r enw Jeremy Corbyn. Roedd cynnwys y cynnig y noson honno wnaeth sicrhau consesiwn Chilcot o’r Llywodraeth yn seiliedig ar gynnig uchelgyhuddo oedd wedi dechrau fel menter trawsbleidiol yn 2004, oedd yn galw am ymchwiliad seneddol i asesu’r prif gyhuddiadau yn erbyn Blair. Ei fod wedi camarwain y Senedd. Ei fod wedi taro bargen gyfrinachol i gefnogi’r rhyfel. Ei fod wedi bod yn fyrbwyll wrth weithredu ei ddyletswyddau.

Roedd casgliad Chilcot yn gondemniol a’r cwestiwn o dwyll sydd wrth galon yr achos yn erbyn y cyn Brif Weinidog. Mae’n glir fod Blair wedi cam-gynrychioli’r gudd-wybodaeth gan wneud datganiadau yn ei gylch oedd ddim yn wir. Mae’r patrwm hwn o gelwyddau cyson yn awgrymu nad oedd hyn yn ddamweiniol ond yn cael ei yrru gan gymhelliant cudd – i geisio ennill hyder bregus y cyhoedd a’r Senedd dros ei bolisi rhyfel cyfrinachol. Gan na allwn ni adeiladu ffenestr i feddwl Blair, llai fyth ei enaid, mae hyn o leiaf yn dangos fod ei dwyll yn cyrraedd diffiniad o ddiystyru’r gwir y mae cyfraith Lloegr a Chymru yn ei ddefnyddio fel sail ar gyfer anwiredd maleisus. Mae’r ymchwiliad gafodd ei ragweld gan y cynnig uchelgyhuddo gwreiddiol bellach wedi cael ei gwblhau. Mae’r ffeil wedi cael ei gyrru i’r erlynydd cyhoeddus, sef, yn yr achos hwn, y Senedd ei hun. Cafodd Tŷ’r Cyffredin ei dwyllo i gefnogi rhyfel diangen, oedd o bosib yn anghyfreithlon, ar gynsail anwir. Fel mae Chilcot yn dadlau, mae hyn wedi gadael staen ar ein democratiaeth sef cwymp llwyr yn hyder y cyhoedd mewn Llywodraeth. Mae’n bosib mai gwaddol chwerwaf Irac yw’r cyfnod ôl-wirionedd hwn o wrth-wleidyddiaeth, lle mae pob gwleidydd a phob arbenigwr yn cael ei ystyried i fod yn gelwyddgi. Pwy all ddweud os wnaeth y llwybr tuag at Brexit ddechrau i rai yn rwbel a llanast Basra a Baghdad. Ond os yw arwain a chamarwain yn dod i olygu’r un fath ym meddwl ein dinasyddion, dyna ddechrau lawr y ffordd i uffern. Mi fydd mwy o dwyll, gwirioneddol neu canfyddiedig, fydd yn bwydo fflamau angerdd cyhoeddus i’r fath raddau nes bod perygl i ddemocratiaeth ei hun gael ei losgi’n ulw. Mae’r Senedd a wnaeth y camgymeriad hwn angen ei ddadwneud gan ddefnyddio’r arfau sydd ganddi. Mae camarwain Tŷ’r Cyffredin yn gyfystyr â bod yn euog o ddirmyg tuag at y senedd. Byddai’r fersiwn modern hwn o uchelgyhuddo, petai’n cael ei basio fel cynnig Seneddol, yn golygu y byddai rhaid i’r cyn Brif Weinidog sefyll ger Bar y Tŷ wrth i’r cyhuddiad gael ei ddarllen mas. I lawer fe ddaw heddwch wrth ei weld yn dychwelyd i leoliad y drosedd. Nid i ailadrodd ymddiheuriad hunangeisiol a’i dynnu nôl ddarn wrth ddarn dros gyfnod o ddwy awr mewn cynhadledd i’r wasg, ond i sefyll yn fud ac ar ben ei hun wrth i hanes gyflwyno ei ddyfarniad. Arwyddwch y ddeiseb sy’n galw ar y Senedd i ddwyn Tony Blair i gyfrif am y rhyfel yn Irac: https://petition.parliament.uk/petitions/159996

Y Ddraig Goch

Haf 2016

Cynhadledd Arbennig Daeth cannoedd o aelodau i Gaerfyrddin ar Orffennaf 16eg ar gyfer Cynhadledd Arbennig Plaid Cymru a Gŵyl Gwynfor, i ddathlu 50 mlynedd ers ethol Gwynfor Evans fel AS cyntaf Plaid Cymru.

Arwres Plaid Cymru Cynhaliwyd dathliad yn ddiweddar i nodi achlysur 40 mlwyddiant o gynghora gan Pauline Jarman, Arweinydd Grŵp Plaid Cymru ar gyngor y Rhondda. Cafodd Pauline ei hethol ar y 6ed o Fai 1976 ac mae wedi gwasanaethu ei chymuned yng Nghwm Cynon yn ddi-dor ers hynny. Cafodd y parti syrpreis ei gynnal yng Nghlwb Bowls Aberpennar ym mis Mehefin i ddiolch iddi.

Dyddiadau i’w rhoi yn y dyddiadur: Medi 10-11: Ysgol Haf ym Mlaenau Gwent Hydref 21-22: Cynhadledd Flynyddol yn Llangollen Mawrth 3-4: Cynhadledd Wanwyn yng Nghasnewydd

Diolch!

Llongyfarchiadau!

Hoffai holl staff Plaid Cymru ddiolch o galon i Rhuanedd Richards am ei holl waith caled dros y blynyddoedd fel Cynghorydd Arbennig yn ystod llywodraeth Cymru’n Un ac yna fel Prif Weithredwr. Mae hi wedi addo peidio mynd yn bell felly gallwch ddisgwyl ei gweld yn cnocio ar ddrysau yn eich cymuned chi yn y dyfodol agos!

Mi fuodd Neil McEvoy AC briodi yn ddiweddar gyda’i gymar, Ceri. Pob dymuniad da i’r ddau yn eu bywyd priodasol.

Cynllun Triban Mae’r rhifyn arbennig hwn o’r Ddraig Goch wedi cael ei yrru i bob aelod ond fel rheol dim ond aelodau sydd ar y cynllun Triban (cyfrannu tâl aelodaeth o £5 y mis neu fwy) sydd yn ei dderbyn. Os nad ydych chi eisoes ar y cynllun Triban ac eisiau parhau i dderbyn y Ddraig Goch, cysylltwch ag Emyr o’n tîm aelodaeth heddiw i uwchraddio eich cynllun aelodaeth (02920 472930 | emyrwilliams@plaid.cymru).

Yr etholiadau cyngor yw’ch cyfle chi i wneud gwahaniaeth gan Carl Harris, pennaeth ymgyrchoedd gweithredol • Beth yr hoffech chi ei newid neu ei wella o fewn eich cymuned chi? • Beth yw’r un cam y gallai’ch cyngor chi ei gymryd i wneud gwahaniaeth, mawr neu fach, i’ch bywydau chi a’ch cymdogion?

ae’n teimlo fel ein bod ni yng nghanol ymgyrch etholiadol dragwyddol. Cyn i ni hyd yn oed orffen gyda dibriffio’r ymgyrch ddiwethaf rydym eisoes yn cynllunio’r nesaf. Dyw’r flwyddyn hon ddim yn eithriad wrth i ni edrych ymlaen at etholiadau llywodraeth leol yn dilyn brwydr ffyrnig yn yr etholiad Cynulliad a refferendwm caled. Gyda 158 o aelodau etholedig, Plaid Cymru sy’n ail o ran y nifer mwyaf o gynghorwyr yn y wlad ar hyn o bryd. Mae’n hollbwysig ein bod ni’n achub ar y cyfle a ddaw fis Mai i adeiladu ar y lefel hwn o gynrychiolaeth. Gall bod yn gynghorydd fod yn brofiad gwerth chweil. Mae’n cynnig heriau ar adegau, ond mae wastad yn brofiad buddiol. O wneud yn siŵr fod tyllau ar y ffordd yn cael eu llenwi i lunio cynllun economaidd deng mlynedd ar gyfer dyfodol y sir, mae cael eich ethol i gynrychioli’ch cymuned leol yn cynnig cyfle i chi sicrhau newid go iawn.

• A hoffech chi weld y nifer uchaf erioed o ymgeisyddion cyngor Plaid Cymru yn sefyll ledled Cymru? Cysylltwch â’ch swyddogion etholaethol heddiw i ofyn sut y gallwch chi chwarae’ch rhan drwy fod yn bencampwr dros eich cymuned. Mae’r daith tuag at Lywodraeth Cymru wedi ei arwain gan Blaid Cymru yn dechrau gyda’r sgyrsiau rydych chi yn eu cael gyda’ch cymdogion a’r gwaith rydym yn ei wneud yn ein cymunedau. Felly rhowch eich enw fel ymgeisydd i’r etholiadau cyngor er mwyn chwarae’ch rhan mewn sicrhau dyfodol llewyrchus i’n plaid.

Os nad ydyn nhw wedi gwneud yn barod, bydd eich pwyllgor etholaeth yn fuan yn dechrau ar y broses o ddewis ymgeisyddion lleol. Mi fydd y gystadleuaeth yn frwd ar gyfer ambell i ward, gyda sawl aelod yn ceisio amdani. Mewn wardiau eraill hwn fydd y tro cyntaf i ymgeisydd Plaid Cymru ymddangos ar y papur pleidleisio.

Y Ddraig Goch

Haf 2016

Mae pobl ifanc wrth galon penderfyniadau ym Mhlaid Cymru gan Angharad Lewis

welodd Gynhadledd Arbennig Plaid Cymru gyfraniadau cryf gan actifyddion Plaid Ifanc a gafodd y cyfle i ddweud eu dweud ar y camau nesaf i Gymru yn dilyn refferendwm yr UE. Roedd gwahaniaeth sylweddol yn ystod ymgyrch y refferendwm rhwng safbwyntiau pobl ifanc a phobl hŷn. Mae’n debyg fod oddeutu 75% o bobl rhwng 18 a 24 oed wedi pleidleisio i aros, tra bod mwyafrif llethol o bobl dros 50 oed wedi pleidleisio i adael. Mae nifer o bobl ifanc wedi mynegi eu dicter a’r teimlad o frad wedi i’r genhedlaeth hŷn wneud penderfyniad fydd yn cael effaith mor anferth ar ein dyfodol ni. Yn groes i hyn, roedd hi’n braf gweld aelodau o fudiad ieuenctid

Plaid Cymru’n defnyddio’r Gynhadledd Arbennig i wneud safiad ac ail-lunio’r cynnig. Teimlodd sawl aelod o Plaid Ifanc fod y drafft gwreiddiol yn cyflwyno delwedd o ddyfodol Cymru oedd yn tynnu’n groes i’r hinsawdd wleidyddol bresennol. Nid oedd cyfeiriadau at gonffederaliaeth, ac absenoldeb unrhyw fanylder o ran beth y gall hynny ei olygu, yn teimlo fel rhywbeth y gallem ei gefnogi na chwaith rhywbeth oedd yn adlewyrchu ein safbwyntiau. Mae Plaid Ifanc yn fwy na changen ieuenctid o blaid wleidyddol, mae’n fudiad yn ei hun sydd wedi bod yn cynnal ein hymgyrchoedd ein hunain am flynyddoedd, gan apelio at bobl

ifanc a gwerthu’r syniad o Gymru rydd iddynt. Fe wnaethom gyflwyno gwelliant i gynnig y Gynhadledd Arbennig oedd yn dileu unrhyw gyfeiriad at gonffederaliaeth ac yn adfer y ffocws ar frwydro dros Gymru annibynnol o fewn yr UE. Pan ddaeth y cyfle i ddadlau’r achos i aelodau o bob oed, dysgom fod gennym gefnogaeth sylweddol a phasiwyd y gwelliant. Dengys hyn fod Plaid Cymru’n blaid ble y gall pobl ifanc fod wrth galon y broses benderfynu. Wrth amlinellu gweledigaeth ar gyfer dyfodol ein cenedl, mae’n hanfodol fod y rhai fydd yn cael eu heffeithio fwyaf yn gallu codi ein lleisiau.

Plaid Ifanc Yn ogystal â gosod strwythurau cenedlaethol er mwyn gwneud y mudiad cenedlaethol yn berthnasol i bobl ifanc, yn ystod y flwyddyn ddiwethaf mae Plaid Ifanc wedi bod yn cynyddu ein presenoldeb ar lawr gwlad. Oes diddordeb gen ti i sefydlu cangen leol yn dy ardal ac dod i adnabod mwy o bobl ifanc fyddai â diddordeb

mewn cymryd rhan? Dim ond tri aelod gweithgar sydd angen arnoch i greu cangen Plaid Ifanc yn eich ardal leol – cysyllta â ni ar info@plaidifanc.org am becyn dechrau cangen ac i gael rhestr o aelodau lleol. Bydd ein Swyddog Aelodaeth, Rhydian Fitter yn gallu dy rhoi ar ben ffordd!

‘Dyn o egwyddor ac urddas’ Teyrnged gan Jim Criddle i Aneurin Richards

neurin oedd William Aneurin Richards i bawb, heblaw ei wraig. Bill oedd e iddi hi. Roedd yn Uwch-beiriannydd gyda’r Bwrdd Glo Cenedlaethol gan dreulio’r rhan fwyaf o’i oes yng Ngwent, er mai brodor o Gapel Hendre oedd e’n wreiddiol. Roedd yn Gynghorydd Sir yn Islwyn rhwng 1973 a 1996 ac yng Ngwent rhwng 1977 a 1981. Fe wnaeth e sefyll fel ymgeisydd Seneddol yn Abertyleri yn y ddau etholiad cyffredinol a ddigwyddodd yn 1974, a hefyd yn Islwyn ar gyfer 1983 a 1987. Ni all y ffeithiau moel roi darlun clir o’r dyn ei hun. Fe oedd y dyn ddaeth a Helen Mary Jones a Jocelyn Davies mewn i’r Blaid ac ef a ‘berswadiodd’ Allan Pritchard i sefyll mewn etholiad. Roedd yn ddyn o egwyddor, dyn galluog a dyn urddasol tu hwnt. Roedd yn uchel ei barch ymysg y swyddogion a’r aelodau ar y ddau gyngor y buodd yn gwasanaethu iddynt. Fe wnaeth oruchwylio’r gwaith o sefydlu cangen Islwyn

Swyddfa Plaid Cymru: Tŷ Gwynfor, Marine Chambers, Cwrt Anson, Glanfa’r Iwerydd, Caerdydd, CF10 4AL Ffôn: 02920 472272 E-bost: post@plaid.cymru Gwefan: www.plaid.cymru Golygydd: Math Wiliam Dylunio: Rhys Llwyd

Y Ddraig Goch

o Blaid Cymru pan wnaeth wardiau Abercarn ac Abertyleri uno â wardiau Bedwellte, gan sicrhau fod seiliau ariannol yr etholaeth yn gadarn yn sgil ei waith fel Trysorydd. Fe oedd yr arweinydd grŵp drwy gydol ei yrfa o 20 mlynedd mewn llywodraeth leol ac roedd yn dangos y ffordd gyda’i egwyddorion cryf a’i esiampl gadarn gan ennyn parch ac edmygedd ei gyfoedion. Roeddem i gyd yn gweld ein hunain fel ‘plant ein tad’ – roeddem yn ei alw’n Dad, gan edmygu ei allu deallusol a’i arbenigedd mewn polisi tai. Cafodd ei wneud yn llefarydd y Blaid ar y mater yn sgil ei arbenigedd ar y pwnc. Fe ddywedom erioed mai ei foto oedd ‘teimlwch yn rhydd i anghytuno â mi’ ond doedd e ddim yn unben o unrhyw ddisgrifiad, gan ei fod yn dadlau ei safbwynt mewn modd rhesymegol a theg. Roedd yn eithriadol o hael gyda’r Blaid ac fe lwyddodd i gynnal ei ddiddordeb tan y diwedd un. Ei waddol yw etholaeth weithredol, hunangynhaliol yn ogystal ag atgofion a pharch y rheini mae wedi eu gadael ar ei ôl.

Cyhoeddwr: Plaid Cymru Argraffwr: Gwasg Morgannwg, Uned 28, Ystad Ddiwydiannol Mynachlog Nedd Castell-nedd, SA10 7DR. Yn ogystal â’r cyfranwyr hoffai Blaid Cymru ddiolch i’r canlynol am eu cymorth gyda’r rhifyn hwn: Ioan Bellin, Emyr Gruffydd, Luke Nicholas ac Elin Roberts.

Haf 2016