Y Ddraig Goch - Mehefin 2013 by Plaid Cymru

Mehefin 2013

£1

Y Ddraig Goch Etholiadau Cyngor Ynys Môn Llwyddiant ac ysbrydoliaeth

r bod Grŵp Plaid Cymru’n siomedig nad yw eu llwyddiant yn etholiad Cyngor Sir Ynys Môn wedi arwain at reoli’r Cyngor, mae eu hymgyrch wedi gosod y nod o ran ennyn brwdfrydedd a gweithgarwch ymhlith aelodau’r Blaid. Wrth ymateb i benderfyniad y cynghorwyr annibynnol i glymbleidio gyda Llafur, dywedodd yr arweinydd grŵp Bob Parry y byddai Plaid Cymru’n dal y weinyddiaeth newydd i gyfrif er mwyn sicrhau’r gorau i bobl yr Ynys.

Hynt y pleidiau

Cyfran

Seddi

Plaid Cymru

32.4%

Llafur

17.1%

UKIP

7.3%

Ceidwadwyr 6.0%

Dem. Rhydd. 5.2%

Roedd yr ymgeiswyr wedi eu hysbrydoli gan gefnogaeth aelodau Plaid Cymru o bob rhan o’r wlad, ac mae eu hegni a’u hymroddiad hwythau wedi bod yn hwb ac yn destun balchder. Ymhlith y 12 cynghorydd a etholwyd roedd Nicola Roberts, Llinos Medi Huws ac Ann Griffith, pob un yn sefyll am y tro cyntaf fel ymgeiswyr. Beth felly oedd y sbardun dros sefyll? Mae Ann Griffith, cynghorydd Bro Aberffraw, yn dweud iddi

deimlo rheidrwydd i sicrhau bod Cyngor Môn yn cynrychioli ac yn gweithredu er budd pobl yr Ynys. “Er i fi fod yn wleidyddol ers i fi gofio, “doeddwn i erioed wedi teimlo’r awydd i ymaelodi gyda phlaid wleidyddol,” meddai. “Ond roeddwn eisiau gweld cyngor agored a fyddai’n ymateb i anghenion pobl Ynys Môn, a dyna wnaeth gynnau’r tân yn fy mol. “Ar y stepen drws ‘roedd mor galonogol cwrdd â phobl oedd yn flin ofnadwy i ddechrau, a ddim am bleidleisio o gwbl, ond yn dod i weld Plaid Cymru fel opsiwn erbyn diwedd y sgwrs, yn dod i ddeall bod dim angen i bethau aros ‘run fath.” Er ei bod yn siomedig na fydd tîm Plaid Cymru yn rheoli’r cyngor, dywed ei bod wedi sylweddoli’n gyflym bod y sefyllfa yn un ddigon positif: “Mae gwrthblaid gref unedig yn mynd i fod mor bwysig wrth sicrhau bod y Cyngor newydd yn ystyried anghenion y bobl uwch bob dim. “ Nicola, Ann a Llinos yw’r unig aelodau benywaidd ar y Cyngor. Mae Ann yn teimlo nad yw’r sefyllfa honno’n foddhaol ac mae’n

annog merched i roi eu henwau ymlaen ar gyfer etholiadau San Steffan a’r Cynulliad. “Mae’n warthus,” meddai, “o gofio mai yn Niwbwrch y cynhaliwyd un o gyfarfodydd y suffragettes ryw ganrif nôl, mai dim ond tair o’r 30 cynghorydd newydd ar Ynys Môn sy’n ferched.” Er bod ymgyrch Ynys Môn ar ben, mae’r gwaith o ymgyrchu’n effeithlon i sicrhau dyfodol gwell i Gymru yn parhau. Mae Ann yn dweud iddi gael ei syfrdanu gan y gefnogaeth a’r croeso a gafodd gan aelodau Plaid Cymru ers penderfynu sefyll: “O’r dechrau tan y diwedd roedd y gefnogaeth a’r ewyllys da mor anhygoel gan aelodau cyffredin o bob man, gan yr Aelodau Cynulliad a Seneddol - roedden nhw’n dod dros y bont bob dydd a doeddwn i erioed wedi dychmygu’r ffasiwn gymorth. Dwi mor falch i fi gymryd y cam i ymuno â Phlaid Cymru.” Rhuanedd Richards ac ymgyrch Ynys Môn. Tudalen 4

Angen eich help ar y Gymdeithas Hanes Annwyl Olygydd, A fyddech chi a’ch cangen yn barod i helpu Cymdeithas Hanes Plaid Cymru i gofnodi hanes y Blaid? Buasem yn gwerthfawrogi pe baech yn gallu trafod y llythyr hwn yn eich cyfarfod nesaf. Ar ein gwefan [www. hanesplaidcymru.org] mae taflen newydd, ‘Etholaeth’. Dyma ble ry’n ni’n postio taflenni etholiadol, posteri, cylchlythyrau, lluniau o ymgyrchoedd cyn refferendwm 1997. Mae’n ddyddiau cynnar ond mae’r broses wedi dechrau gyda 6 Etholaeth.

Gallwch sganio’r eitemau a’u postio i mi. Os yw’n haws anfonwch nhw yn y post imi i’r cyfeiriad uchod. Mae arddangosfa ar y gweill yn portreadu ‘Merched ym Mhlaid Cymru’. Unwaith eto buasem yn gwerthfawrogi unrhyw luniau, adroddiad o ferched eich cangen yn y cyswllt hwn. Mae ‘Hanes y Blaid’ a chyfarfodydd yn y Gynhadledd, Yr Ysgol Haf ac yn yr Eisteddfod Genedlaethol. Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf mae prosiect newydd o gofnodi ‘Atgofion Plaid’ wedi bod ar y gweill ble mae aelodau’r gymdeithas wedi bod yn cofnodi atgofion

aelodau. Mae pigion o’r CDd ar ein gwefan. Gobeithiwn, gyda’r cynnydd yn ein haelodaeth y gallwn weld cynnydd yn yr ystod o recordiau. Adnewyddir y wefan a’r weplyfr yn gyson. Buasai o help pe gallai eich aelodau adael inni wybod beth maen nhw’n gael yn ddiddorol am y wefan ac os hoffen nhw weld ‘tudalennau’ newydd Diolch am eich cydweithrediad,

Alan Jobbins

Ysgrifennydd Cyffredinol history@hanesplaidcymru.org

Dewch yn llu i Lan-llyn

Ysgol Haf Plaid Cymru, 19-21 Gorffennaf

welwyd brwdfrydedd newydd yn ysgolion haf Plaid Cymru yn y blynyddoedd diwethaf, yn enwedig un y llynedd yn Llangrannog. Roedd y profiad gymaint yn fwy bywiog oherwydd mwy o ymgyrchwyr newydd ac aelodau ifanc o’n chwaer bleidiau yn yr Alban a Chatalwnia - heb sôn am fuddugoliaeth brin i’r Cymry mewn gem bêl-droed yn erbyn tîm cymysg o’r ddwy wlad honno! Rydym nawr yn cynllunio i wneud Ysgol Haf 2013 yn brofiad hyd yn oed gwell i bawb fydd yno.

Y Ddraig Goch

Fe’i cynhelir yng Nglan-llyn ger y Bala rhwng 19 a 21 o Orffennaf. Er mwyn archebu’ch lle cysylltwch â Cai Jones trwy e-bostio caijones@ plaidcymru.org neu ffonio 029 20 475 928. Hon fydd yr Ysgol Haf gyntaf dan arweiniad Catrin Dafydd a Heledd Fychan, ein Cyfarwyddwyr Trefniadaeth a Pholisi. Maen nhw wedi cydweithio er mwyn paratoi amserlen fydd yn rhoi cyfle i bawb fydd yno glywed straeon i’w hysbrydoli a dysgu sgiliau newydd. Bydd y sesiynau’n cynnwys trafodaethau am drefniadaeth gymunedol, annibyniaeth, Cymru a’r Byd, refferendwm yr Alban, etholiadau Ewrop, creu’n cyfryngau cymdeithasol ein hunain, datblygu polisïau allweddol, a dysgu o’n llwyddiant ym Môn.

Caiff y sesiynau eu harwain gan wynebau cyfarwydd o fewn y Blaid, gan gynnwys ein Harweinydd Leanne Wood, yn ogystal â lleisiau diddorol o’r tu allan. Byddwn hefyd wrth gwrs yn mwynhau’r ochr gymdeithasol. Rydym yn ymdrechu i gadw costau i lawr, ac yn cynnig gostyngiadau i’r rheini sydd angen cefnogaeth. Mae’r gost yn cynnwys gwely am ddwy noson, bwyd a’r sesiynau, sy’n wir fargen. Gan y bydd y sgiliau a ddysgwch o fudd i’ch etholaethau lleol, beth am ofyn am gymorth ariannol gan yr etholaeth i helpu criw ohonoch i ddod i’r Ysgol Haf? Bydd y Blaid yn ymladd y gyfres nesaf o etholiadau gyda phendantrwydd newydd. Bwriadwn gynnal miliwn o sgyrsiau gyda phobl Cymru cyn etholiadau 2016 i’r Cynulliad Cenedlaethol. Yr Ysgol Haf fydd un o’r cyfleoedd i ddysgu sgiliau newydd a mwynhau cwmni ysbrydoledig cyn i ni fynd allan gyda’n neges bositif i bobl Cymru. Mehefin 2013

Jill ar y brig unwaith eto Mae ASE Plaid Cymru Jill Evans wedi cael ei dewis ar frig rhestr ei phlaid ar gyfer etholiadau Ewrop y flwyddyn nesaf. Cafodd Marc Jones o Wrecsam ei ethol yn ail ar y rhestr yn y pôl mewnol. Wrth longyfarch Jill am ddod ar ben y rhestr wedi wythnosau o gyfarfodydd hysting, dywedodd arweinydd y Blaid Leanne Wood y bydd traddodiad balch Plaid Cymru o roi budd Cymru yn gyntaf yn parhau os caiff Jill ei hail-ethol yn yr etholiad y flwyddyn nesaf. “Ar ôl yr holl sgorio pwyntiau pitw a welsom yn ystod y bleidlais ddiweddar yn San Steffan i leihau’r Gyllideb Ewropeaidd, a fyddai yn anochel yn bwrw Cymru’n arbennig o galed, mae’n hanfodol bod gan Gymru gynrychiolaeth yn Ewrop gan blaid a fydd wastad yn rhoi Cymru’n gyntaf,” meddai. Daeth Jill Evans, sy’n hanu o’r Rhondda, ar frig y pôl o flaen Marc Jones, Stephen Cornelius, Ioan Bellin a Gwynfor Owen. Wedi’r canlyniad dywedodd Jill: “Dyw’r Senedd Ewropeaidd ddim yn berffaith ac mae angen ei diwygio. Ond rhaid cadw mewn cof ei bod yn rhoi mwy nôl i Gymru mewn cyllid nag yw’n cymryd oddi wrthym. “Hyd nes y bydd ein perfformiad economaidd yn codi’n sylweddol a bod rhai ardaloedd yn peidio â bod ymhlith ardaloedd tlotaf Ewrop, dyma fydd y sefyllfa. Mae fy ymchwil i’n dangos bod pob person yng Nghymru yn elwa o ryw £40 y flwyddyn yn sgil y ffaith ein bod yn aelodau o’r Undeb Ewropeaidd. “Os bydd pobl Cymru yn pleidleisio dros Blaid Cymru y flwyddyn nesaf byddwn yn sicrhau y bydd Cymru yn cael y fargen orau gan Ewrop.”

Cadw’r goleuadau ynghyn [a’r teli, y gwres canolog, y ffôn lôn…] Alun Ffred Jones AC

ae gan R.Williams Parry gwestiwn ar ddiwedd ei soned Ymson Ynghylch Amser sy’n berthnasol iawn i’n dyddiau ni: “Pa hyd y pery echelydd chwil y sioe?”. Mae’r rhybuddion am gynhesu bydeang, newid hinsawdd a rhew yr Arctic yn diflannu yn amlhau gan ddod â bygythiadau go iawn i gannoedd o filiynau o bobl. Ac eto mae sgil effeithiau parti mawr yr arianwyr a’r bancwyr ar fywoliaeth gwledydd y Gorllewin wedi gwthio’r dadleuon hynny i’r cyrion tra mae pawb yn syllu i drobwll du economi Ewrop. Ynghanol hyn i gyd mae’r ddadl am wir gost ein dibyniaeth ar olew, nwy a glo yn aros. Mae’r SNP wedi gosod nod o droi’r Alban yn wlad drydan-wyrdd o fewn cenhedlaeth. Eisoes maen nhw’n cynhyrchu 27% o’u hynni yn gynaliadwy (yn bennaf wrth gwrs trwy felinau gwynt.) Mae gwledydd fel yr Almaen a Denmarc yn cadw cwmni i’r Alban. Ac er gwaetha’n hymrwymiad ni yng Nghymru i ddatblygu cynaliadwy dim ond 8% o’n hynni sy’n cael ei gynhyrchu trwy ddulliau gwyrdd. Perfformiad gwirioneddol drychinebus. A derbyn nad ydym yn mwynhau gormodedd o haul, llai nag 1% o’n hynni sy’n dod o egni’r haul. Ac un ffaith ddigon rhyfedd yw ein bod yn cynhyrchu llai o ynni o ddŵr yn 2011 nag yn 2004. Mae peth newyddion da sef ein bod yn defnyddio llai o ynni heddiw na phum mlynedd

yn ôl fel gwlad, ond y rheswm am hynny ydi’r dirwasgiad economaidd a diflaniad gweithiau fel Alwminiwm Môn a rhai gweithfeydd trwm eraill oedd yn sugno trydan i’w crombil. Dw i ddim yn credu bod yn rhaid gosod ffermydd gwynt ar bob bryn a dôl ond mae lle i wneud amaeth yn fwy cynaliadwy yn y tymor hir trwy felinau unigol; rhaid gosod amod cynllunio ar bob datblygiad ynni ar y tir sy’n dod â budd i’r gymuned. Ac mae rhaid i bob ardal feddwl o ddifri faint o ynni mae’n ei defnyddio a beth yw’r dull gorau o’i greu. Mae un peth yn saff, fedrwn ni, na’r byd, ddim cario mlaen fel yr ydyn ni. Ac mae mynd yn ddibynnol am ein hynni ar danwydd ffosil pan fo’r rhan fwyaf o’r llynnau olew mawr a’r nwy mewn nifer fach o wledydd digon simsan ac amheus yn wallgofrwydd does bosib. Ac yn olaf mae mater ynni niwclear. Dw i’n llawn ymwybodol beth yw polisi’r Blaid. Diddorol oedd darllen y cefnogwr a’r arbenigwr ar ynni niwclear, y Dr Glyn O Phillips, yn dweud pethau go hallt am y diwydiant a’i record gan gyfaddef bod gwaith mawr i’w wneud i adfer ffydd y cyhoedd. Ond o dderbyn y niwed alaethus mae llosgi glo, olew a nwy yn ei wneud i’n hamgylchfyd, a yw ynni niwclear dan gyfyngiadau llym ddim yn cynnig ateb dros dro o leiaf? Dim ond gofyn.

Gair o Dyˆ Gwynfor Gan Rhuanedd Richards, Prif Weithredwr Y

pleser mwyaf oedd gweld tîm o ymgeiswyr gwych yn gweithio ddydd a nos er mwyn mynd â’r maen i’r wal dros y Blaid Roedd hi’n bleser pur darganfod rhai o ryfeddodau Môn am y tro cyntaf yn ystod yr ymgyrch ddiweddar ar yr ynys. I swyddfa’r Blaid yn Llangefni y byddaf yn mynd gan amlaf ym Môn wrth gwrs – ond y tro hwn fe roddodd yr ymgyrch gyfle i mi ymweld â thraeth godidog Llanddwyn, Barclodiad y Gawres, Llyn Llywenan a Mynydd Parys – heb son am flasu danteithion siop chips Cemaes! Do, mi ges i fy hudo gan harddwch Mam Cymru. Mi ges i fy mhlesio hefyd wrth gwrs gan ein canlyniad cadarnhaol iawn yn yr etholiad - hyd yn oed os oeddem rai seddi yn brin o fod â mwyafrif. Serch hynny, rwy’n sicr mai’r hyn a roddodd y pleser mwyaf i mi o’r holl brofiad oedd gweld tîm o ymgeiswyr gwych yn gweithio ddydd a nos er mwyn mynd â’r maen i’r wal dros y Blaid. Yn wir, prin fy mod i erioed wedi gweld criw o bobl yn dod at ei gilydd am y tro cyntaf a chydweithio mewn ffordd a oedd mor gryf eu cymhelliad ac mor unedig eu pwrpas. Roedd eu brwdfrydedd a’u hawch i ennill yn heintus, ac am ddeufis fe lwyddon nhw i drosglwyddo’r neges gadarnhaol ar y stepen drws eu bod am wneud gwahaniaeth dros bobl Ynys Môn. Bob pnawn Sul, mi ddaethant at ei gilydd yng ngwesty’r Bull yn Llangefni i rannu syniadau a phrofiadau o’u hymgyrchoedd unigol. Hyd yn oed yn ystod wythnosau ola’r ymgyrch, roedden nhw’n bwrw eu blinder trwy ysgogi a chefnogi ei gilydd - ac mi gafwyd tipyn o hwyl a chwerthin ar hyd y ffordd hefyd. Dyma oedd cryfder pennaf ymgyrch Plaid Cymru. Dyma pam y llwyddon ni i sicrhau mwy o Y Ddraig Goch

bleidleisiau na Llafur, y Torïaid ac UKIP gyda’i gilydd yn yr etholiad hwn sef oherwydd safon ein hymgeiswyr a’u hawydd i ennill - yn ogystal â’u parodrwydd i weithio’n galed ofnadwy. Roedd ein tîm ni hefyd yn fwy cynrychiadol o bobl yr Ynys na’r grwpiau a’r pleidiau eraill. Yn eu plith roedd yna fenywod cryf a huawdl, pobl ifanc egniol a disglair yn ogystal ag wynebau cyfarwydd a gwleidyddion profiadol, hirben. Gyda’i gilydd, mi oedden nhw’n ymgorffori’r ddamcaniaeth honno mai pobl Ynys Môn yw Pobl y Medra - unigolion sy’n mynd yr ail filltir er mwyn gweithredu. Y ffactor allweddol arall oedd y technegau ymgyrchu a roddwyd ar waith. Roedd hyn yn gyfle i ni fentro o ddifri ac arloesi gyda system ganfasio fwy soffistigedig, ac mi dalodd ar ei ganfed. Yn sgil cryfder ein gwybodaeth am etholwyr yr Ynys, mi lwyddon ni i dargedu darpar gefnogwyr y Blaid yn glinigol ac yn effeithiol, a’u darbwyllo i ddod allan i bleidleisio ar ddiwrnod yr etholiad.

bleidlais yn brawf bod yna botensial aruthrol yn y ffordd yma o weithio. Y gamp nawr fydd ceisio coethi’r system honno ymhellach er mwyn ei gweithredu ar hyd a lled Cymru yn y dyfodol. Yn y cyfamser mae’n allweddol ein bod yn rhannu ymarfer da yn enwedig wrth i ni arfogi ein hymgeiswyr newydd ar gyfer y brwydrau sydd i ddod. Mi fydd yr Ysgol Haf yng Nglan-llyn rhwng y 19-21ain o Orffennaf a’r Gynhadledd Flynyddol yn Aberystwyth ym mis Hydref yn gyfleoedd gwych i wneud hynny. Felly, dewch yn llu ac mi fachwn ni ar y momentwm a grëwyd ym Môn er mwyn sicrhau mwy o lwyddiant i’r Blaid yn y dyfodol.

Doedd y drefn ddim yn berffaith wrth gwrs, a dim ond hyd at 40% o’r bobl ar ein rhestrau targed ym mhob ward lwyddon ni i’w canfasio. Serch hynny, roedd sicrhau 32% o’r Mehefin 2013

Mae’n amlwg nad yw Llywodraeth San Steffan yn ffit i lywio cyfiawnder yng Nghymru medd Elfyn Llwyd AS

ewn cyfnod pan fo’r mwyafrif o gartrefi yn teimlo effeithiau’r wasgfa ariannol, prin yw’r nifer fyddai’n dadlau y dylai hawliau sylfaenol unigolion ddibynnu ar eu hamgylchiadau economaidd neu gymdeithasol. Mewn cyfnod o galedi, mae cydraddoldeb yn llygad y gyfraith yn neilltuol o bwysig ac yn sicrhau nad ydi trigolion mwyaf bregus cymdeithas yn cael eu gadael yn ddiamddiffyn. Yn anffodus, nid pawb sy’n rhoi’r un ystyriaeth i gydraddoldeb, ac mae’r egwyddor sylfaenol hon dan fygythiad gan ddatblygiadau gofidus ym maes polisi Cyfiawnder yn Senedd Llundain. Mae cyhoeddiadau’r wythnosau diwethaf yn ymwneud â newidiadau i gymorth cyfreithiol wedi dangos yn glir fod y nifer fechan hon sy’n herio’r cysyniad o hawliau cyfartal wedi cronni ar goridorau grym San Steffan, gyda’r Gweinidog Cyfiawnder Chris Grayling yn arwain y frwydr yn erbyn dewis yr unigolyn ac o blaid elw a busnesau mawr. Gyda’r bwriad o dorri £220m o’r gyllideb cymorth cyfreithiol, mae Grayling a’i griw yn bwriadu gwadu diffynyddion yr hawl i ddewis eu cyfreithiwr, a dyfarnu cytundebau cymorth cyfreithiol ar sail tendrau cystadleuol. Prif wendid cynlluniau’r Weinyddiaeth Gyfiawnder yw’r penderfyniad i newid y ffocws o safon cynrychiolaeth i gystadleuaeth. Drwy roi pris ar gyfiawnder, mae’r Llywodraeth yn bygwth gadael ardaloedd gwledig yn yr anialwch ble mae cyngor ac arweiniad yn y cwestiwn, ac

mae hi’n anochel y bydd cwmnïau cyfreithiol yn diflannu o bron bob stryd fawr ledled y wlad. Dim ond un enghraifft sy’n peri pryder yw Dyfed Powys - ardal ddaearyddol enfawr - lle bydd disgwyl i bedwar cwmni wasanaethu holl boblogaeth y rhanbarth. Anodd yw dychmygu’r fath drefn ar waith, yn enwedig o ystyried anhawster teithio mewn rhai rhannau o Gymru wledig a phrisiau cynyddol tanwydd a thrafnidiaeth gyhoeddus. Bydd cwmniau sy’n cynnig darpariaeth Gymraeg hefyd yn dioddef ergyd drom wrth i hawl y diffynnydd i ddewis iaith eu cynrychiolaeth ddiflannu, ac wrth i gwmnïau mawr o Loegr ennill cytundebau i weithredu yng nghefn gwlad Cymru. Yn wir, mae Grayling ei hun wedi cyfaddef nad oes unrhyw ystyriaeth wedi ei roi i ddiogelu darpariaeth Gymraeg ac mae’r proffesiwn yn cadw llygad craff ar hyn yn sgil y posibilrwydd cryf fod y newidiadau’n mynd yn groes i’r Ddeddf Iaith ac felly’n torri’r gyfraith. Mae’r enghreifftiau cryno hyn yn ddigon i lunio darlun truenus o ddyfodol system cyfiawnder troseddol Prydain. Ond nid oes rhaid i ni fodloni ar y drefn bresennol. Rhwng preifateiddio’r gwasanaeth prawf, torri adnoddau’r heddlu, a’r newidiadau hyn i gymorth cyfreithiol, mae hi’n amlwg nad ydi Llywodraeth San Steffan yn ffit i fod yn llywio cyfeiriad cyfiawnder Cymru. Gyda system gyfreithiol ar wahân, a grym dros heddlu a chyfiawnder, gallai Cymru herio polisïau dinistriol San Steffan a sicrhau

mwy o atebolrwydd a chyfrifoldeb i’n sefydliadau ein hunain. Mae’r gred hon yn parhau i fod wrth galon syniadaeth Plaid Cymru a byddwn yn ymgyrchu’n ddiflino i wneud cynnydd yn y maes yn ystod y blynyddoedd nesaf. Yn y tymor byr, mae’r momentwm y tu ôl i’r rhai sy’n gwrthwynebu’r newidiadau yn tyfu o hyd, ac mae meddwl am drefn drychinebus ble nad oes gan yr unigolyn hawl i ddewis wedi sbarduno sawl un i weithredu. Bu gwrthdystiad sylweddol y tu allan i Senedd San Steffan gan Asiantaeth Cyfreithwyr Llysoedd Troseddol Llundain, ac anogwyd pobl ledled llysoedd Cymru a Lloegr gan Gymdeithas y Cyfreithwyr i stopio am funud ar Fehefin 4ydd i gynnal “a pause for unity” i ddangos gwrthwynebiad i’r hyn yr alwant yn doriadau “anymarferol” ac o bosib “anghyfreithlon.” Yn Llundain mae’r Pwyllgor Cyfiawnder wedi lansio ymchwiliad brys i sgil-effeithiau tebygol y newidiadau, ac rwyf innau wedi gwneud fy rhan drwy drefnu cynhadledd i’r wasg gyda chyfreithwyr a bargyfreithwyr o Gymru, a gosod Cynnig Bore Cynnar yn amlygu gwendidau’r newidiadau a galw ar y Llywodraeth i gael gwared arnynt. Anodd yw dwyn perswâd ar lywodraeth mor ystyfnig ac unllygeidiog, ond gyda digon o bwyso gan y proffesiwn a thu hwnt, rwy’n obeithiol fod modd diogelu cyfiawnder a rhoi terfyn ar y syniad sarhaus y dylai arbed arian fod yn fwy o flaenoriaeth na diogelu hawliau dinasyddion.

Leanne Wood Creu swyddi yw’r nod wrth i Blaid Cymru lansio Cynllun C

rawsnewid economi Cymru yw prif flaenoriaeth y Blaid ers i mi gael fy ethol yn arweinydd ychydig dros flwyddyn yn ôl.

Adeiladu Sgiliau Gwyrdd, er mwyn sicrhau fod gan bawb y sgiliau angenrheidiol ar gyfer swyddi yn y dyfodol.

Ein gweledigaeth yw Cymru a all greu a chynnal swyddi newydd a datblygu diwydiant a chyflogaeth gynaliadwy yn ogystal â bod yn wlad sy’n gallu cynnig bywyd gwell a mwy cyfartal i’w phobl.

Mae’n cynlluniau ni’n dangos fod yna atebion ar gael ar gyfer gwella economi Cymru os ydyn ni’n barod i fod yn ddigon hyderus a chreadigol.

Yn ddiweddar fe lansiwyd ein cynllun gweithredu 7-pwynt i helpu’r economi - Cynllun C. Nod ganolog Cynllun C yw creu mwy o swyddi, gan mai dyma’r ymateb gorau i lawer o’r problemau sy’n wynebu pobl Cymru. Mae’r cynllun yn cynnwys dechrau ymgyrch prynu’n lleol gyda chynigion ar gyfer deddfwriaeth i hybu caffael cyhoeddus yn ogystal â gwella cyfleoedd ar gyfer busnesau Cymreig o fewn y gadwyn caffael i greu hyd at 50,000 o swyddi newydd. Mae Plaid Cymru hefyd eisiau gweld banc busnes cyhoeddus yng Nghymru i helpu cwmnïau bach. Mae anhawster derbyn cyllid yn broblem sy’n cael ei chodi’n rheolaidd gan gwmnïau bach a micro a’r sefydliadau sy’n eu cynrychioli. Maen nhw’n awyddus i dyfu ond maen nhw angen cymorth i wneud hynny pan mae’r banciau’n gwrthod rhoi benthyciadau. Petai modd i fentrau bach a chanolig gael cymorth i gyflogi un aelod staff ychwanegol, gallem wneud tolc fawr iawn yn y ffigyrau diweithdra. Mae’n busnesau bach angen cymorth trwy ffyrdd amrywiol. Mae’r syniadau sy’n cael eu cyflwyno yn ein Cynllun C yn cynnwys gostyngiad treth fusnes, cysylltiadau rhyngrwyd cyflymach a strategaethau i hybu canol trefi. Mae Cynllun C hefyd yn cynnwys cefnogaeth ar gyfer creu swyddi ar raddfa fwy trwy brosiectau isadeiledd newydd fel gwasanaeth rheilffordd Metro y Cymoedd a gwell cysylltiadau rheilffordd a band eang yn y gogledd. Mae Cymru hefyd angen Bargen Newydd Werdd gan gynnwys Coleg Y Ddraig Goch

Mae gan Blaid Cymru’r syniadau a’r cynlluniau i godi allan o’r argyfwng ariannol a achoswyd gan y banciau. Rydym yn datblygu ateb amgen i ddelio â diffyg twf economaidd. Rydym wedi bod yn gyson yn ein gweledigaeth ar gyfer adferiad ers dechrau’r argyfwng. (Edrychwch ar Achub Adfer Adnewyddu ar wefan y Blaid). Am bum mlynedd bellach rydym wedi galw am fuddsoddi mewn swyddi a sgiliau i osgoi melltith diweithdra dwfn a hirdymor. Mae buddsoddi yn yr isadeiledd yn allweddol ar gyfer tyfu’r economi. Mae’r sector adeiladu yn cyflogi tua 100,000 o bobl yng Nghymru a byddai buddsoddi mewn cyfleusterau yn creu cyfleoedd i gyflogi llawer mwy. Rhaid darparu cyfleoedd hyfforddiant a sgiliau ansawdd uchel ym mhob sector. Dyna pam fod Plaid Cymru wedi helpu i greu 5,600 o brentisiaethau newydd fel rhan o’r fargen ar y Gyllideb gyda Llywodraeth Cymru y llynedd. Dyna pam ein bod wedi sicrhau arian ar gyfer parc gwyddoniaeth gwerth £10m i’r Gogledd Orllewin, a dyna pam ein bod yn credu y dylai Cymru gael cyfran deg o gyllid ymchwil trwy Gyngor Ymchwil Cymru. Mae Plaid Cymru hefyd yn awyddus i edrych ar fodelau busnes gwahanol ar gyfer Cymru, gan ddatblygu’r sectorau cydweithredol a mentrau cymdeithasol er mwyn tyfu busnesau a sgiliau yn ein cymunedau. Gyda syniadau arloesol gallwn wneud Cymru’n wlad well ar gyfer pawb. I ddarllen Cynllun C yn llawn, ewch i www.plaidcymru.org. Rhannwch e gyda’n cefnogwyr. Mehefin 2013

Plaid Cymru Ifanc yn edrych ymlaen yn gadarnhaol at yr heriau i ddod

rth i Gymru a Lloegr ddod at y chwiban olaf ym mhencampwriaeth y Chwe Gwlad eleni, y gwynt a’r glaw oedd y pethau olaf ar feddyliau Plaid Cymru Ifanc yn eu cyfarfod cyffredinol blynyddol. Doedd neb yn Ffreutur Undeb Myfyrwyr Prifysgol Abertawe yn meddwl am y tywydd. Roedd gwylio’r gêm a dathlu buddugoliaeth Cymru yn ddiweddglo i ddiwrnod llwyddiannus iawn. Rhag canoli’n ormodol ar Gaerdydd, lle mae llawer o aelodau’r Pwyllgor Gwaith Cenedlaethol yn byw, mae Plaid Cymru Ifanc yn gwneud pob ymdrech i gynnal ei gyfarfod blynyddol yn rhywle arall. Eleni daeth tua 20 o actifyddion at ei gilydd yn Abertawe i drafod polisïau a chynnal gweithdai. Y siaradwraig wadd oedd Arweinydd y Blaid Leanne Wood, a soniodd am bwysigrwydd Plaid Cymru Ifanc ac am sut y gall

aelodau gryfhau eu hymdrechion ar gyfer yr etholiadau sydd i ddod – Senedd Ewrop yn 2014, San Steffan yn 2015 a’r Cynulliad yn 2016. Cafwyd trafodaeth ddiddorol iawn am gyfreithloni cannabis. Roedd nifer o aelodau o blaid hynny, tra bod eraill yn poeni y gallai’r ddeddfwriaeth achosi mwy o broblemau na’r status quo. Cafodd trafodaeth arall am y diwydiant cyfryngau yng Nghymru, ei harwain gan gadeirydd y mudiad, Luke James, sydd bellach yn gweithio fel gohebydd ar y Morning Star. Cytunodd aelodau ein bod angen diwydiant cyfryngau cryfach a allai helpu Plaid Cymru i gyflwyno’i neges. Ymysg pynciau trafod eraill roedd cysylltiadau rhyngwladol, digartrefedd, a chyllido addysg bellach ac addysg uwch. Cynhaliwyd dau weithdy

Cyfarchion o’r Alban Ap Gerwyn

yda’r polau piniwn mewn rhigol a phymtheg mis eto i fynd tan y refferendwm, mae digon o amser i dro dramatig yn yr ymgyrch dros annibyniaeth. Y grŵp mwyaf ar hyn o bryd yw’r rhai sydd ddim o blaid annibyniaeth na’r statws quo, ond eisiau cryfhau pwerau Senedd yr Alban. Dyna’r union ddewis yr unodd y pleidiau unoliaethol yn ei erbyn, pan benderfynwyd mai cwestiwn “Ie” neu “Na” fydd ar y papur pleidleisio. Mae’r ffaith fod Gordon Brown wedi codi o’r anialwch i arwain ymgyrch Na y Blaid Lafur yn cadarnhau mai Llafur San Steffan yn hytrach na’r Alban sydd â’r llaw uchaf. Dyw ei honiadau na fydd gan yr Alban annibynnol ddim pensiynau, dim budd-daliadau, dim swyddi na fawr ddim byd arall, ddim wedi cynhyrfu neb. Does fawr o syndod o gofio mai dyma’r dyn, trwy ei obsesiwn gyda’r Ddinas yn Llundain a helpodd i wneud cannoedd o filoedd o bobl dlawd yr Alban yn dlotach fyth. Ychwanegwch benodiad Brown at y ffaith mai Alistair Darling sy’n arwain yr ymgyrch Better Together, a dyma ddangos faint o feddwl sydd gan Lafur o’u harweinwyr brodorol. Dros y chwe mis diwethaf cafodd ribidires o unoliaethwyr pwysig eu hanfon tua’r gogledd i

llwyddiannus. Sut i drefnu ymgyrch Gwaith i Gymru oedd thema’r cyntaf, dan arweiniad Glenn Page. Mae Plaid Cymru Ifanc yn hynod falch fod Plaid Cymru wedi llwyddo i sicrhau cyllid ar gyfer miloedd o brentisiaethau ychwanegol trwy daro bargen ar y Gyllideb. Testun yr ail weithdy, dan arweiniad Charlotte Britton, oedd sut i ennill etholiadau Undeb Myfyrwyr. Mae Charlotte yn swyddog yn Undeb y Myfyrwyr yn Abertawe. Eitem olaf y dydd, cyn y rygbi, oedd yr etholiadau. Daeth yn amser ffarwelio â rhai o swyddogion y Pwyllgor Gwaith Cenedlaethol a chroesawu rhai newydd, gyda rhai yn symud i swyddi gwahanol. Wrth i dymor Cerith Rhys Jones fel Cadeirydd ddod i ben, fe’i etholwyd yn Gyfarwyddwr y Wasg, a daeth yr Ysgrifennydd Charlotte Britton i’w olynu fel Cadeirydd Plaid Cymru Ifanc ar gyfer 2013-14.

danseilio hyder yr Albanwyr. Mae gan bob un ei bwnc: yr Alban a’r Undeb Ewropeaidd, amddiffyn, NATO, breuder y banciau, chwitchwatrwydd pris olew. Ar ôl un gynhadledd i’r wasg maen nhw’n troi tua thre. Digwyddodd, darfu. Hyd yma mae’r ymgyrch Ie wedi ymbwyllo wrth danio’n ôl. Ond ym Mai cafodd eu dogfen ar yr achos economaidd dros annibyniaeth gryn argraff, gydag Alex Salmond yn mynnu fod potensial yr Alban wedi ei fygu a’i hadnoddau wedi eu hafradu gan lywodraethau San Steffan. Ac yn yr hydref bydd llywodraeth yr SNP yn cyhoeddi papur gwyn ar annibyniaeth. Yn ddiweddar cynhaliwyd dadl deledu rhwng Nicola Sturgeon (uchod) a’r Ysgrifennydd Gwladol Michael Moore, gyda’r rhan fwyaf o feirniaid o’r farn fod mai Dirprwy Arweinydd Llywodraeth yr Alban a gafodd y llaw uchaf. Mae hwn yn gyfnod cyffrous i fod yn Gymro yn yr Alban. Gwell byth fyddai byw mewn Alban annibynnol, gyda holl oblygiadau hynny i’m gwlad fy hun.

Y Twrch Dyddiau difyr yn San Steffan, gyda’r Toriaid yng ngyddfau ei gilydd – ar fater Ewrop wrth gwrs, a hefyd ynghylch priodasau cyfartal i gyplau o’r un rhyw. Go brin fod hwn yn fater o dragwyddol bwys i’r werin bobl, ond mae’n bygwth chwalu’r blaid Geidwadol druan. Yn y bleidlais ddiwethaf roedd 136 Tori yn erbyn a 123 o blaid. Ar flaen y gad dros y gwrthwynebwyr roedd y cyn Weinidog Plant Tim Loughton. Fe’i disgrifiwyd gan un o’i ffrindiau pan gafodd y sac fel ‘lazy, incompetent narcissist’. Ond beth am Geidwadwyr Gwalia fach? Pleidleisiodd ein Hysgrifennydd Gwladol yn erbyn ei lywodraeth, fel pob Tori o Gymru heblaw Alun Cairns. Beth pe byddai David Jones yntau’n cael y sac am ei ddiffyg teyrngarwch? A fyddai Cameron yn ddigon desbret i benodi AS Bro Morgannwg yn ei le?

Perfformiad i’w gofio Mae’r Twrch wedi gweld perfformiadau go dila tua Bae Caerdydd dros y blynyddoedd ond dim un mor drychinebus â sioe y Gweinidog Gwrth Dlodi, Huw Lewis, gerbron Pwyllgor Economi’r Cynulliad yn ddiweddar. Roedd e’n atgoffa’r Twrch o hunllef lle mae rhywun yn rhewi ar lwyfan mewn drama heb y syniad lleiaf o enw’r ddrama, y cymeriad nag un llinell ohoni. Ar ôl cwestiwn digon syml a rhesymol gan yr Aelod Llafur Mick Antoniw,”Beth yw strategaeth wrth dlodi’r Llywodraeth?” dechreuodd Mr Lewis siarad… a siarad… a siarad. Dair gwaith y torrodd Mr Antoniw ar ei draws a gofyn,”Ie, ond beth yw strategaeth y Llywodraeth?” Yn y diwedd cyfaddefodd Mr Lewis nad oedd gan y Llywodraeth strategaeth, ond bod pob adran yn ymateb orau y gallai. O diar. Byddai newyddiadurwyr Llundain wedi chwalu gyrfa unrhyw wleidydd ar ôl y fath sioe.

Radicaliaeth A dyma ni’n gwybod bellach pam bod yn well gan driawd Llafur Cyngor Ynys Môn glymbleidio gyda’r annibynwyr a’r Dem Rhydd na gyda Phlaid Cymru. Poeni maen nhw, medd eu harweinydd, fod grwp y Blaid yn cynnwys elfennau radical. Mae’n fwy diogel felly closio at adar brith fel y maferic asgell dde Peter Rogers. Dyna ddweud cyfrolau am gyflwr presennol plaid Keir Hardy ac Aneurin Bevan.

Jill Evans ASE | MEP 45 Gelligaled Road, Ystrad, Rhondda, CF41 7RQ T: 01443 441395 E: jill.evans@ep.europa.eu

jillevans.net youtube.com/jillevansasemep twitter.com/jillevansmep flickr.com/jillevansasemep Y Ddraig Goch

Cofio Bert Parry, Llanberis Wedi rhai blynyddoedd o gwffio am ei iechyd, bu farw un o genedlaetholwyr mwyaf arbennig Arfon. Bert yr amldalentog, Bert y crefftwr, Bert y gitarydd clasurol, y cynganeddwr a’r pysgotwr, a’r tynnwr coes. Ie, y tynnwr coes, oherwydd doedd hwyl a chwerthin fyth ymhell pan oedd Bert o gwmpas. Yn enwedig os oeddech chi’n ifanc - roedd Bert yn ei elfen gyda’i berthnasau ifanc, a’i wyrion yn meddwl y byd ohono. Doedd hi’n rhyfedd yn y byd i Bert gael ei ddenu i’r llwyfan, dod yn un o golofnau cwmni drama Llanber, ac yn bennaf gyfrifol am droi’r hen gapel yn theatr fach. Bu’n arweinydd yr Urdd am gyfnod, ac yn gefn mawr i’w weinidog fel blaenor yn y Capel Coch wedi iddo ailgydio yn ei Gristnogaeth. Yn ôl pawb a’i hadnabu, y farn unfryd yw ei fod yn ymroi i bopeth ȃ’i holl enaid, yn llawn egni a brwdfrydedd. Ac os bu gyrrwr delfrydol ar fan llyfrgell deithiol erioed, Bert Parry oedd hwnnw. Roedd ei ddarllenwyr yn edrych ymlaen at weld Bert lawn cymaint ag oedden nhw at weld y llyfrau. Doedd dim pall ar ei ymroddiad i’r Blaid. O ddyddiau cynnar y 60au, Bert oedd cadfridog tîm Llanberis, yn ysbrydoli pawb i fwrw iddi i sicrhau’r sedd i Dafydd Wigley. Hyn wrth gwrs yng nghadarnle Llafur, lle nad oedd hi’n hawdd bod yn Bleidiwr. Yn wir, yr unig beth a’i daliai rhag cymryd rhan fwy blaenllaw oedd bod nerth ei deimladau dros Gymru a’r Blaid, a’r ffiws fer oedd ganddo yn wyneb haerllugrwydd gwrth-Gymreig, mewn peryg o ffrwydro unrhyw adeg. Felly bodlonai ar drefnu ac ysbrydoli, a llosgi’n dawel dros yr achos wrth lunio ffon neu bluen sgota, wrth dynnu tannau’r gitâr neu’r delyn, wrth lunio pennill, neu wrth fod yn ŵr i Anne, yn dad i Gwawr a Delyth, yn daid llawn direidi a straeon a chwerthin. Dafydd Iwan

Mehefin 2013