Raam en Deur editie 2-2014 by Plancommunicatie

design | techniek | toepassing | productnieuws | regelgeving

jaargang 16, 2014

Vakblad voor gevelopeningen, beveiliging, raamen deurtechniek

Cover.indd 1

01-04-14 12:23

be inspired by glass.indd 1 Adv_AGC.indd 1

18-04-13 15:06 16:27 24-03-14

VO O R WO O R D RD 2014-2_Voorwoord.indd 3

Markt in beweging Een bezoek aan de Neurenbergse Fensterbau-beurs doet je duizelen van de mogelijkheden die de raamen deurindustrie biedt. Of beter gezegd, kan bieden. De bouw in Nederland zou wel wat kunnen aantrekken en sommige raamen deurfabrikanten zitten vaker stil dan hen belieft. Voor hun internationale toeleveranciers geldt dat ze zeker niet met de armen over elkaar zitten. Integendeel: zij ontwikkelen voortdurend allerlei nieuwe oplossingen. Van sloten, cilinders en scharnieren tot raamen deurbeslag en van kaderdichtingen tot de profielsystemen zelf. Soms zijn het echt heel nieuwe ontwikkelingen, vaker noviteiten voor die ene fabrikant (die je al eerder bij een ander zag). Ons viel op dat fabrikanten verschillende wegen bewandelen. De ene biedt lang niet alleen meer raambeslag maar ook dorpelsystemen en sloten. Een ander blijft bij zijn hang-en sluitwerkkern maar zoekt het in specials/extremiteiten. En weer anderen verdiepen zich juist in brandwerendheid, vluchten, domotica, kleur, isolatie, verwerkingsgemak of andere proposities. Al het productnieuws dat we oppikten, brengen we u in de volgende editie van Raam en Deur of al eerder via www.raamendeuronline.nl/fensterbau. In deze editie besteden we ondertussen aandacht aan de nieuwe BRL voor houten buitendeuren, geluidwerende deuren, bouwfysische doâ&#x20AC;&#x2122;s en dontâ&#x20AC;&#x2122;s van en keuzecriteria voor passiefkozijnen in de Stroomversnelling (3 x kunststof, 1 x hout) en high-speed kozijnvervanging door Portaal. In de serie Gevel van de toekomst tekende Louis Jongeleen de visie van Jos Lichtenberg op. Voldoende om je raamen deurhart mee op te halen, lijkt mij.

desi gn | tech niek | toep assi ng | prod uctn Vakb lad voor ieuw s | rege geve lope ning lgev ing en, beve iligin g, raam - en deur tech niek

jaargang 16, 2014

Marc Nelissen Hoofdredactie Raam en Deur

Tips voor de redactie? Mail ze naar raamendeur@mixpress.nl.

Cover.indd 1

01-04-14 10:00

raam en deur

2 / 2014

01-04-14 10:01

Raam en Deur Vakmagazine voor raam-, deuren geveltechniek, van ontwerper tot verwerker.

Redactie Hans Fuchs Louis Jongeleen Johan van Leipsig Marc Nelissen Hein Stienstra Joop Wilschut

Uitgever Marc Nelissen

Inhoudsopgave Markt buitenkozijnen woningnieuwbouw bereikt dieptepunt In 2013 werden er in totaal 40.000 nieuwe woningen opgeleverd. Hiermee daalt het aantal gereedmeldingen naar een nieuw dieptepunt. De dalende woningnieuwbouwproductie laat de markt voor buitenkozijnen niet ongemoeid. Waar er in 2012 iets meer dan 1,32 miljoen m² aan buitenkozijnen werd verwerkt in nieuwe woningen, komt de omvang in 2013 uit op iets minder dan 1,12 miljoen m². Dit blijkt uit BouwKennis’ Marketing Scorecard Marktomvang.

Vormgeving

Inpladi, Cuijk

Uitgave MIXpress BV Rosmalen

Transparantie biedt panoramisch uitzicht

Redactie-adres Raam en Deur postbus 55, 5240 AB Rosmalen tel. 073.503.43.47 fax 073.503.81.53 e-mail: raamendeur@mixpress.nl

Abonnementen losse nummers E 12,50 jaarabonnement E 68 buitenland E 83 MIXpress BV (zie redactie-adres)

Abonnementsvoorwaarden

check www.mixpress.nl/abo

Stopzetten abonnement Opzeggingen (uitsluitend schriftelijk) dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn.

Advertenties Molijn Sales Support, Edgar Molijn postbus 61, 5258 ZH Berlicum tel. 073.503.35.44 fax 073.503.11.95 e-mail: raamendeur@molijnsalessupport.nl

Omslagfoto

Hotel Wageningse Berg Reportage op pagina 12

Close-Up Advertorial

Hoe inbraakveilig wonen we in Nederland?

Copyrights Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, op welke wijze dan ook of worden opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

Op zoek naar antwoord blijkt dat informatie over omvang en gevolgen van woninginbraak onduidelijk is. Dat komt vooral door gebrek aan definiëring. Zo kan bijvoorbeeld het aantal inbraken in woningen variëren tussen de 92.000 en 525.000 per jaar. Raam en Deur zet ter oriëntatie een aantal zaken rond dit onderwerp op een rij.

ISSN 1389-6873

2 / 2014

RD 2014-2-colofon-inhoud.indd 4

raam en deur 01-04-14 12:14

Jos Lichtenberg: “Slimme gevel regelt functies voor prettig binnenklimaat”

Postbox

Al bijna veertig jaar is Jos Lichtenberg actief als bouw-

Vaktueel

innovator. Als productontwikkelaar, als theoreticus van een filosofie voor efficiënter, flexibeler en duurzamer bouwen,

Gevelarchitectuur

Op basis van zijn scherpe waarneming en analyse van de Nederlandse bouw geeft hij een gefundeerde

Deur in Deur uit Nieuwe BRL buitendeuren

Geluidwerende deuren

Productinformatie

Inside

We kunnen nu kozijnen maken in alle soorten en maten die warmteverliezen

Inbraakcijfers

door ramen en deuren tot een minimum beperken. Passiefkozijnen dus, waarmee je, in

Vaktueel

combinatie met triple glas en een warm-edge afstandhouder Uw-waarden van 0,8 W/m2 K of nog kleiner kunt realiseren. Als eenmaal aan die scherpe energetische eis is voldaan, volgt de logische vraag: hoe staat het eigenlijk met de andere bouwfysische kwaliteiten van een passiefkozijn? Welke zijn de sterke en zwakke punten van dit wapen tegen energieverspilling?

Gevel van de toekomst

Kleine bouwfysica: passiefkozijnen 28

Raamwerk Kozijnen in Stroomversnelling

Productinformatie

Up-tempo kozijnrenovatie

Sluitstuk

Kozijnen in De Stroomversnelling

Productinformatie

Melick, Stadskanaal, Heerhugowaard en Arnhem: daar staan de eerste vier prototypes van De Stroomversnelling. In dit experiment ontwikkelen vier grote bouwbedrijven renovatieconcepten die rijtjeshuizen uit de jaren zestig en zeventig transformeren tot nul-opde-meter woningen. In drie van de vier prototypes zijn de kozijnen uit kunststof. Eén bouwer koos voor hout.

Goed Beslagen Uitzicht

Bouwbedrijf Vios verving in Maarssenbroek 780 kozijnen van 264 corporatiewoningen. En dat uptempo, binnen drie maanden tijd. Vios verwijderde per dag vijftien oude PH schuiframen en plaatste nieuwe houten kozijnen, Concept III. Bedrijfsleider Len Ringenaldus: “Als het oude kozijn gesloopt was, zat er dertig minuten later een nieuw kozijn in.”

raam en deur

Productinformatie

Uptempo kozijnen vervangen

RD 2014-2-colofon-inhoud.indd 5

Hotel op Wageningse Berg

Passiefkozijn, het ultieme wapen tegen energielekkage

Marktomvang kozijnen

als initiatiefnemer, ontwerper en opdrachtgever van experimentele bouwprojecten, als publicist en als hoogleraar.

visie op wat ons te wachten staat.

Berichten uit de markt

Productinformatie

Brandwerend glas in kozijnwerk

Branchepagina’s VKG

VMRG

VKG

Vaktueel 48

Websites

Buiten de Deur 49

Beurzen en evenementen

Op de Mat 50

Vakboeken, catalogi

2 / 2014

01-04-14 12:14

DucoFit 50 ‘ZR’ / Supersnelle plaatsing

0,07 Cwinst

esystem

system

0,07 Cwinst

0,06 F CO CIX C C

0,06

omfort system

winst system

F C

T C

ronic

glasaftrek

omfort system

glasaftrek

is prachtig

Brandwerend

TW T 80 W79 ronic

system is prachtig

systemmin.

Brandwerend

4 P79

lassic system 0,28 IX De DucoFit 50winst ‘ZR’ is een zelfregelend ventilatierooster voor ‘onzichtbare’ system

winst

min.

compacte kalfplaatsing. Het rooster kan bijzonder snel vastgeschroefd

P4 C Dit maakt het gebruik van zwelband overbodig. Het

of -geniet worden. Voor de afdichting werd een nieuwe coëxtrusietechniek

0,28

winst ontwikkeld.

lassic

system

fraai afgeronde binnenrooster en de bediening vormen één geheel en

een nette afwerking rond het ventilatierooster mogelijk.

DUCO OP ‘RENOVATIE’ 2014 Bezoek ons in hal 3, stand A060 9 tot 11 april 2014

We inspire at www.duco.eu

26062009_DUCO_RaamEnDeur.indd 12 Adv_Duco.indd 1

HOME OF OXYGEN

kunnen dus eenvoudig afgenomen en teruggeplaatst worden. Dit maakt

info@duco.eu - Handelsstraat 19 - 8630 Veurne - Belgium - tel +32 58 33 00 33 - fax +32 58 33 00 44

7/03/14 09:58 24-03-14 15:06

Postbox Directiewissel Deventer Profielen Patty van Broekhoven is algemeen directeur geworden van Deventer Profielen. Van Broekhoven werkt sinds 2008 bij de firma en heeft het huidige ondernemingsbeleid mee ontwikkeld. Ze kent de onderneming en haar kracht en bouwt als algemeen directeur voort op de huidige strategische koers. “We opereren al jaren in een complexe markt. De strategie van Deventer Profielen is succesvol, ondanks de negatieve dynamiek van de crisis in een aantal product/marktcombinaties. We investeren in het machinepark en in onze mensen in Breda. Die investeringen maken ons tot een goede en deskundige gesprekspartner voor onze klanten.” Om het team verder te versterken, trok Deventer Kees Verweel (ex-Buva) aan als manager marketing & sales.

GevelNet online Fetim Professional heeft haar nieuwe website www.GevelNet.nl gelanceerd. GevelNet vervangt de website www.FrontAndFronts.nl. GevelNet biedt een compleet programma duurzame gevelbekleding met een oplossing voor elke gevelsmaak en gevelsituatie. Op de site kan de bezoeker terecht om een juiste keuze te maken voor de gevelbekleding.

Duco voortrekker in stichting Active House Nederland

Velux concept voor klimaatrenovatie De Velux Groep werkt aan de bouw van het allereerste schaalbare klimaatrenovatieproject. Een klimaatrenovatie is een uniek concept waarbij gezondheid en welzijn gecombineerd worden met een hoge energie-efficiëntie. De daglichtspecialist experimenteerde al eerder met verschillende demonstratiewoningen door heel Europa en zal nu een woning in de tuinwijk Goede Lucht in Brussel onder handen nemen. Wat dit klimaatrenovatieproject van de Velux Groep zo uniek maakt, is de reproduceerbaarheid ervan, zowel op financieel als op technisch vlak, zo laat het bedrijf weten. Vandaag de dag draait het niet meer om de vraag hoe je energiebesparend bouwt of renoveert, maar de uitdaging ligt in hoe je dat doet tegen een betaalbare prijs. Het experiment heeft als doel een betaalbare en schaalbare oplossing te bieden, die over heel Europa kan worden toegepast. De start van de klimaatrenovatie staat gepland voor eind 2014.

Onlangs werd de Nederlandse stichting Active House aan het grote publiek voorgesteld. Als trouwe partner en voortrekker wil Duco graag zijn steentje bijdragen om de visie achter het concept te verspreiden. Duco koppelt al sinds haar ontstaan in 1991 gezondheid aan energiezuinigheid met natuurlijke ventilatie- en zonweringsystemen, zo laat het bedrijf weten. Het uitgangspunt in alle ontwikkelingen is dat de bewoner steeds centraal staat. Daarmee sluit het bedrijf perfect aan op de principes van Active House. De mens wordt bij deze bouwwijze steeds als vertrekpunt gehanteerd en vanzelfsprekend gekoppeld aan begrippen als energie, daglicht, duurzame materialen en een gezond binnenklimaat. Om dat laatste te garanderen, wordt er steeds natuurlijk geventileerd als dat kan. Zestien marktpartijen, waaronder Duco, hebben nu hun expertise gebundeld in een stichting om deze visie kracht bij te zetten.

Fabrikantenindex Stabu Stichting Stabu heeft onlangs haar Fabrikantenindex gelanceerd. Jarenlang heeft Stabu haar fabrikantenindex uitgebracht op cd en de laatste jaren, in samenwerking met derden, online. De wens van Stabu om in eigen beheer alle Fabrikantgebonden Product Specificaties (FPS) uit te brengen in een vrij toegankelijke website is nu uitgekomen en is te vinden op www.producten.bwbrd.nl.

raam en deur Postbox.indd 7

2 / 2014

01-04-14 09:56

Postbox Nieuwe gezichten bij Van Leeuwen Van Leeuwen International heeft zich versterkt met 2 nieuwe mensen. Het sales team is versterkt met Marc Pastoors. Pastoors is per 1 februari 2014 in dienst getreden. Met zijn ruime ervaring in het vakgebied is hij een welkome aanvulling in het team, zo laat het bedrijf weten. Hij krijgt in de functie van key-accountmanager de verantwoordelijkheid om Intersteel breder onder de aandacht te brengen bij de dealers en de beslissers om de dealers heen. Ook nieuw is Peter Akkerman in de functie van hoofd inkoop en logistiek. Akkerman is per 1 januari 2014 in dienst getreden en heeft een ruime staat van dienst. Met de aanstelling van Akkerman in deze functie is het managementteam compleet en kan verder worden gebouwd aan het Intersteel-merk.

Morgo-App Nedinscofabriek wint publieksprijs Het publiek heeft de Nedinscofabriek in Venlo gekozen als winnaar van de publieksprijs van Reynaers’ Projectprijs 2013. De renovatie van het voormalige fabriekscomplex, een ontwerp van diederendirrix architecten, gerealiseerd door gevelbouwer Aluminiumbouw D’n Boeij, kreeg de hoogste waardering van het publiek: een 8,6. Namens diederendirrix architecten namen project-architect Remco Mulder, projectleider Tom Kuipers en bouwkundige Coen de Swart de prijs in ontvangst. Zij ontvingen uit handen van Hans van der Looij van Reynaers, een cheque ter waarde van € 2.500. Eenzelfde prijs werd uitgereikt aan Peter en Nellie Boeijen, de eigenaren van gevelbouwer Aluminiumbouw D’n Boeij uit Schaijk. Reynaers doneert bovendien een zelfde bedrag aan een goed architectuurdoel dat in overleg met de winnaars wordt bepaald. Locatie van de prijsuitreiking was heel toepasselijk de Yagua Skybar op de 6de verdieping van de Nedinscofabriek.

Het Zutphense Morgo Aluminium lanceert de Morgo App voor zowel iOS (Apple) alsook voor Android smartphones en tablets. Met de App is het mogelijk real-time de uitgebreide documentatie door te bladeren, snel te zoeken en de bestekservice te gebruiken. De bezoeker is volgens Morgo altijd direct op de hoogte van de nieuwste ontwikkelingen in de toepassing van aluminium en magnesium. Projectfoto’s geven een compleet beeld van de diverse productgroepen en illustreren de technische mogelijkheden. Verder biedt de applicatie toegang tot een overzicht van alle mogelijke bewerkingen en informatie over montagewerkzaamheden.

Bundeling gevelspecialisten Onder de noemer ‘Samen op z’n sterkst’ hebben 3 gevelbouwers hun samenwerking nu officieel bekrachtigd. Aluminium gevelspecialist Kolf & Molijn en de kunststofgevelspecialisten Alpro en Kiba werken voortaan samen onder de naam K&A Gevelgroep. Daarmee beschikken opdrachtgevers over alle gevelexpertise in één hand. Dit stelt de K&A Gevelgroep in staat nog hoger in te zetten op innovatie, kwaliteitsbewaking en maatwerk in totaalproducten vanuit een duurzame gedachte.

2 / 2014

Postbox.indd 8

raam en deur 01-04-14 09:56

Ten Hulscher trekt projectadviseur aan

Buva en Duco BIM-klaar

Paul Stiemer is het team van Ten Hulscher in de functie van projectadviseur komen versterken. Met deze stap focust het familiebedrijf zich op bestaande en nieuwe projecten in de utiliteit- en woningbouw, zo laat het weten. De doelstelling is het creëren van een betere dealersamenwerking om de producten en concepten van Ten Hulscher ook projectmatig toe te passen. Stiemer is 41 jaar en heeft bij diverse vooraanstaande leveranciers jarenlange projectervaring opgedaan.

Winnaars Aluminium Award Op de beurs Gevel 2014 ontvingen vertegenwoordigers van 3 renovatieprojecten de Benelux Aluminium Award voor Duurzaam Renoveren 2013. De winnaars kregen de trofee met bijbehorend certificaat uit handen van Fred Schoorl, directeur van de Bond van Nederlandse Architecten BNA. “Er is veel degelijk werk afgeleverd door de architecten die een renovatieproject hebben ingezonden. Gezien de documentatie die we moesten bekijken, was de jurering dan ook een flinke klus. Maar de winnaars mogen er zijn!”, zegt juryvoorzitter Jan Brouwer. Zo is de winnaar in de categorie woningen, het voormalig GAK kantoor in Amsterdam, gerenoveerd in nauw overleg tussen architect en gevelbouwer, een schoolvoorbeeld hoe je een totaal versleten kantoor kunt omvormen tot De Studio, een sieraad om in te wonen, aldus Jan Brouwer. Twee Awards werden uitgereikt in de categorie Bedrijfsgebouwen: Kenniscentrum in het Belgische Roeselare en Dreamhouse in Rotterdam wonnen beide de eerste prijs.

Buva heeft een eigen BIM bibliotheek gelanceerd binnen de kennisbank op de website http://www.buva.nl. Als eerste zijn alle ventilatieroosters, suskasten en woonhuisventilatoren uitgewerkt. Daarnaast zijn ook de meeste modellen van de BUVA IsoStone onderdorpel uitgewerkt. Andere BIM modellen zullen volgen. De modellen zijn op LOD 300 niveau uitgewerkt, waarbij de 3B werkmethodiek gevolgd wordt. Alle relevante bestekgegevens zijn opgenomen in de BIM modellen. Ook Duco Ventilation & Sun Control is BIMklaar. Het bedrijf heeft samen met 2 gespecialiseerde partijen invulling gegeven aan de ontwikkeling van een BIM-bibliotheek van haar producten, conform de Dutch Revit Standards (DRS). Deze bibliotheek, terug te vinden onder downloads bij de rubriek ‘BIM’ op www.duco.eu, omvat alle producten uit het gamma raamventilatie, geluiddempende ventilatie, muur- en raamroosters, ventilatie én zonwering en de Vraaggestuurde Natuurlijke Ventilatiesystemen (VNV).

HMB wordt 25 jaar Een enthousiast familiebedrijf bereikt in oktober zijn 25-jarig jubileum. Op een feestelijke wijze wordt het hele jaar door aandacht geschonken aan deze bijzondere mijlpaal van HMB. Sinds oktober 1989 is HMB profit locks & tools actief binnen de hangen sluitwerkbranche. “De eerste ideeën ontstonden aan de keukentafel bij mijn vader en nu, bijna 25 jaar later, zijn we uitgegroeid tot een gezond bedrijf en werken we nog steeds dagelijks met alle plezier aan de ontwikkeling en verkoop van hangen sluitwerk en kwalitatief hoogwaardige gereedschappen voor het compleet afhangen van deuren en ramen in kozijnen”, aldus Jeroen Boumans. HMB is haar klanten zeer dankbaar voor de jarenlange steun en het vertrouwen, zo laat het weten. Daarom geeft HMB in mei een jubileumfeest en worden het hele jaar door diverse acties opgezet en activiteiten georganiseerd.

raam en deur Postbox.indd 9

Norm milieuverklaringen bouwproducten herzien De eerste generatie Europese normen voor de bepaling van duurzaamheid van bouwwerken zijn eind 2011 en begin 2012 verschenen. Vooruitlopend op een grotere herzieningsslag is één van deze normen onlangs herzien. NEN-EN 15804 “Duurzaamheid van bouwwerken –Milieuverklaringen van producten– Basisregels” voor de productgroep bouwproducten is nu inclusief wijzigingsblad A1 gepubliceerd.

2 / 2014

01-04-14 09:56

Vaktueel

Markt buitenkozijnen woningnieuwbouw bereikt dieptepunt In 2013 werden er in totaal 40.000 nieuwe woningen opgeleverd. Hiermee daalt het aantal gereedmeldingen naar een nieuw dieptepunt. De dalende woningnieuwbouwproductie laat de markt voor buitenkozijnen niet ongemoeid. Waar er in 2012 iets meer dan 1,32 miljoen m² aan buitenkozijnen werd verwerkt in nieuwe woningen, komt de omvang in 2013 uit op iets minder dan 1,12 miljoen m². Dit blijkt uit BouwKennis’ Marketing Scorecard Marktomvang. Dit artikel gaat in op relevante ontwikkelingen die de markt voor buitenkozijnen op de woningnieuwbouwmarkt beïnvloeden. De in dit artikel beschreven marktomvang voor buitenkozijnen is gebaseerd op het werk van professionele verwerkers. De werkzaamheden die professionals in hun eigen tijd uitvoeren (grijze/zwarte circuit) en de werkzaamheden die particulieren zelf uitvoeren of uitbesteden aan bekenden zijn niet in deze omvang meegenomen. Ook de toegepaste hoeveelheid materiaal voor garages en bergingen en schuren en stallen is niet meegenomen.

40.000 nieuwe woningen De woningnieuwbouwmarkt is een belangrijk afzetgebied voor kozijnen. In 2013 werd iets minder dan 18% van het totaal aantal toegepaste vierkante meters buitenkozijnen geplaatst bij de bouw van nieuwe woningen. Het aantal gereedgemelde woningen staat al geruime tijd onder druk en daalde in 2013 voor het zesde jaar op rij. De genoteerde marktomvang van 1,12 miljoen m² kozijnen werd gerealiseerd in een nieuw laagterecord van 40.000 nieuwe woningen. Ter illustratie: in 2007 werden er iets meer dan 80.000 woningen opgeleverd en werd er ruim 2,0 miljoen m² aan buitenkozijnen verwerkt. Naar verwachting zakt het aantal gereedmeldingen in 2014 nog verder terug naar 35.000. Voor 2015 wordt een lichte stijging verwacht naar 40.000. Ook de komende twee jaar zal het toegepaste aantal vierkante meters buitenkozijnen geen enorme groei laten zien.

Dieptepunt vergunningverlening Deze prognosecijfers zijn neerwaarts bijgesteld ten opzichte van de septemberraming van 2013. Waar eerst werd verwacht dat de vergunningverlening voor nieuwbouwwoningen zou herstellen, werd in de loop van 2013 duidelijker dat de vergunningverlening in plaats daarvan in een dalende trend zou blijven hangen. Het aantal woningen waarvoor een vergunning is verleend, is in 2013 uiteindelijk uitkomen op 26.184. Dit is een historisch laag aantal en een daling van 30% ten opzichte van 2012. Tussen 2006 en 2013 is de jaarlijkse vergunningverlening inmiddels met bijna 75% gedaald.

2 / 2014

Vaktueel-Kozijncijfers_2pag.indd 10

Vergunningverlening blijft achter De Nederlandse economie toont inmiddels steeds meer positieve cijfers. Uiteraard is er nog een lange weg te gaan maar er zijn diverse tekenen van herstel. Ook op de woningmarkt lijkt het dal bereikt. De verkoopcijfers van zowel bestaande als nieuwe woningen tonen zelfs een heel voorzichtige opwaartse ontwikkeling. Ondanks deze positieve tekenen, ligt er nog geen duidelijke positieve kentering in de vergunningverlening in het verschiet. BouwKennis verwacht wel dat het aantal woningen waarvoor een vergunning wordt verleend in 2014 iets aantrekt. De vergunningverlening zal zich echter nog steeds onder het niveau van 2012 bevinden.

Er is meer aan de hand Uiteraard zit er tijd tussen het aantrekken van de economie en het aantrekken van de vraag naar vastgoed. Bovendien is het herstel van de economie nog altijd broos. Er is echter meer aan de hand. De aanvraag van nieuwe woningen wordt sterk beïnvloed door het stuwmeer aan bouwplannen dat momenteel nog op een koper ligt te wachten. Tussen 2003 en 2008 is er voor ruim 80.000 meer woningen een vergunning aangevraagd dan er woningen zijn opgeleverd. Juist doordat er in deze periode zoveel bouwplannen zijn gemaakt, stort de vergunningverlening extra hard in. De reden is simpel: bouwers en ontwikkelaars hebben genoeg vergunningen op de plank liggen. Er moet alleen nog een koper bij gevonden worden. De vergunningverlening wordt ook dit jaar nog negatief beïnvloed doordat veel plannen waarvoor een vergunning is aangevraagd nog niet zijn uitgevoerd. Bovendien is ook de vraag naar nieuwbouwwoningen nog altijd laag en is er dus weinig behoefte aan nieuwe vergunningen.

2015: plannen tot wasdom Er zit anderhalf à twee jaar tijd tussen een nieuw vergunde woning en gereedmelding. Herstel van het aantal gereedmeldingen komt tot en

raam en deur 01-04-14 08:56

Prognoses gereedmeldingen 2006 t/m 2015 naar soort woning (aantallen) Totaal

In %

Aantallen

Egz

Mgz

vrijst.

2-o-1 kap

rijtjes

Egz vrijst.

2-o-1 kap

Mgz rijtjes

2006

72.382

16,3%

11,7%

37,0%

35,0%

11.769

8.440

26.810

25.363

2007

80.193

14,9%

10,9%

35,8%

38,3%

11.957

8.749

28.747

30.740

2008

78.885

14,1%

10,3%

36,5%

39,0%

11.146

8.157

28.809

30.773

2009**

75.000

12,7%

9,9%

35,6%

41,8%

9.510

7.433

26.722

31.336

2010**

64.000

12,3%

8,3%

33,5%

45,9%

7.846

5.318

21.448

29.387

2011

57.703

12,0%

9,5%

36,7%

41,8%

6.924

5.482

21.177

24.121

2012***

48.000

11,0%

9,0%

36,3%

43,8%

5.300

4.300

17.400

21.000

2013*

40.000

10,0%

30,0%

50,0%

4.000

12.000

20.000

2014*

35.000

8,6%

31,4%

51,4%

3.000

11.000

18.000

2015*

40.000

8,8%

11,3%

30,0%

50,0%

3.500

4.500

12.000

20.000

Bron: BouwKennis, december 2013 *Prognose, ** Herberekening BouwKennis, ***Schatting BouwKennis

met 2015 niet voort uit een herstellende vergunningverlening aangezien ook in 2014 een laag aantal vergunningen verleend zal worden. In plaats daarvan denkt BouwKennis dat de genoemde productiestijging in 2015 komt doordat de verkoop van nieuwbouwwoningen aantrekt gedurende 2014. Dit zijn plannen waarvoor al een vergunning is aangevraagd, die in 2015 eindelijk tot wasdom komen.

die zorgen voor een oplopend aandeel van huurwoningen in het aantal gereedmeldingen. Hierdoor neemt het aandeel meergezinswoningen in de productie toe. In aantallen daalt het aantal nieuwe meergezinswoningen zowel in 2013 als in 2014. Door zijn aandeel in de totale productie is de meergezinswoning ook voor de markt voor buitenkozijnen van groot belang. Van het totaal aan verwerkte vierkante meter buitenkozijnen in 2013 werd 53% geplaatst in een meergezinswoning.

2014: hoogtepunt aandeel meergezinswoning Het is relevant om te kijken hoe de productie van de verschillende woningtypen zich de komende jaren ontwikkelt. Niet alle woningtypen dalen de komende jaren namelijk even sterk. Bovendien verschilt de potentiële afzetmarkt voor buitenkozijnen sterk per woningtype. Meergezinswoningen en rijtjeswoningen hebben traditioneel het grootste aandeel in de woningnieuwbouwproductie. Waar rijtjeswoningen in 2013 procentueel de grootste daling noteren ten opzichte van 2012 (31%), is de daling bij meergezinswoningen het kleinst (5%). Het aandeel meergezinswoningen neemt al geruime tijd toe. De afname van grote projecten ‘in de wei’ en de focus op binnenstedelijk bouwen speelt hierin een rol. In 2013 is het aandeel meergezinswoningen in de nieuwbouwproductie zelfs gegroeid tot de helft. Naar verwachting zal het aandeel in 2014 zelfs nog iets hoger komen te liggen. Dit heeft vooral te maken met de problemen op de koopwoningmarkt

Productie eengezinswoningen daalt sterk De rijtjeswoning noteert zoals gezegd de grootste productiedaling in 2013. Gezien de omvang in de totale productie is dit woningtype uiteraard ook van groot belang voor de afzet van buitenkozijnen. Dit zijn echter wel minder interessante woningtypen als het gaat om het gemiddeld aantal kozijnen per woning. 2-onder-1-kap woningen en vrijstaande woningen zijn in dit opzicht interessanter. Van deze woningtypen worden traditioneel minder woningen gebouwd. Het zijn woningtypen die zich voor een groot deel in het koopsegment bevinden. Vooral de marktomvang van vrijstaande woningen is vanaf 2008 sterk gedaald. Ook in 2013 daalde het aantal nieuw gebouwde vrijstaande woningen weer met bijna een kwart.

Conclusie 2013 was een jaar waarin de marktomvang voor buitenkozijnen op de woningnieuwbouwmarkt wederom daalde. Zoals uit dit artikel blijkt zijn ook 2014 en 2015 naar verwachting nog magere jaren, waarbij voor 2014 geldt dat het dieptepunt wordt genoteerd. Voor een aanhoudend herstel van het aantal gereedmeldingen na 2015, is het een vereiste dat de vergunningverlening de komende jaren aantrekt.

BouwKennis maakt vier keer per jaar ramingen voor de woningnieuwbouw- en utiltieitsnieuwbouwproductie. Totaalabonnees van BouwKennis hebben direct inzicht in deze ramingen en de achterliggende factoren. Bovenstaand artikel is gebaseerd op de decemberraming van BouwKennis.

raam en deur Vaktueel-Kozijncijfers_2pag.indd 11

2 / 2014

01-04-14 08:56

Gevelarchitectuur

Door Joop Wilschut

Nieuwbouw hotel De Wageningsche Berg

Transparantie biedt panoramisch uitzicht

Vliesgevels op de begane grond en kamerbrede puien op de verdiepingen maken dat hotelgasten een onbelemmerd beeld hebben op de Neder-Rijn en op de bossen die het nieuwe hotel omgeven. Van buitenaf bezien bieden de licht golvende zuid- en westgevel met de luifels van witte, 1,50 meter diepe, prefab betonnen elementen evenzo een fascinerend aanzien. En met het bruingemêleerde metselwerk rond de conferentiezaal past het hotel op een natuurlijke wijze in haar omgeving. Nog maar kort geleden is de nieuwbouw van het hotel De Wageningsche Berg opgeleverd. Het gebouw staat in de lommerrijke omgeving bovenop de heuvel met dezelfde naam, op de plaats waar enkele jaren geleden het oude hotel stond. Dat is gesloopt hoewel het in eerste instantie de bedoeling was dit te behouden, maar dat bleek kostentechnisch niet haalbaar. De nieuwbouw is in opdracht van Green Properties ontworpen door Kolpa Architecten uit Rotterdam en gebouwd door Bouwonderneming Stout uit Hardinxveld-Giessendam. Het hotel staat op een kelderverdieping, waarin zich een wellness centre, de centrale keuken, opslagruimten en enkele technische ruimten bevinden. Op de begane grond bevinden zich de entree, de lobby/lounge en de receptie, een bar, een restaurant, drie kleine vergaderzalen en een grote conferentieruimte voor maximaal 600 personen. De drie verdiepingen zijn exact gelijk en bevatten elk 36 kamers, 24 identieke kamers in de langgerekte vleugel en 12 wat grotere en luxere kamers boven de lobby en de bar. Het casco bestaat in grote lijnen uit betonnen wanden en kolommen, kalkzandsteen wanden en breedplaat- en kanaalplaatvloeren.

2 / 2014

RD 2014-2_Gevelarchitectuur_3pag.indd 12

De golvende zuid- en westgevel van het hotel. Dit deel van het hotel kijkt onder andere uit op de Neder-Rijn.

Aluminium vliesgevels Voor de kozijnen in alle gevels zijn aluminium profielen van Alcoa gebruikt, die door Kolf en Molijn uit Emmeloord zijn gefabriceerd en gemonteerd. Hoewel het ogenschijnlijk lijkt alsof er weinig variatie in zit, is dat toch wel het geval. Zo zijn de kozijnen van de hotelkamer aan de zuid- en westzijde duidelijk anders dan die in de noordgevel. En zitten er op de zuidwesthoek van het gebouw enkele gebogen puien. De gevel van de keuken annex conferentiezaal aan de oostkant bevat totaal afwijkende kozijnen en zelfs een aluminium pui met stalen lamellen. Op de begane grond komen uitsluitend vliesgevelconstructies met slanke profileringen voor, die tussen de ronde kolommen geplaatst zijn. In de breedte meten de puien ongeveer 7,80 meter en zijn ze middels drie stijlen opgedeeld in vier gelijke vlakken. De puien hebben een hoogte van 4,50 meter met op circa drie meter hoogte een tussenregel, waarboven vaste beglazing zit. De meeste vliesgevelconstructies in de zuidgevel en één in de westgevel hebben over twee traveeën een schuifpui en in de andere hoek van de pui een enkele loopdeur. De ronde gesegmenteerde pui op de zuidwesthoek en de resterende puien in de westgevel hebben uitsluitend vaste beglazing, net als de puien aan weerszijde van de entreetourniquet. De vliesgevels in de noordgevel, grenzend aan de vergaderzalen, hebben dezelfde afmetingen, indelingen en samenstelling, maar hier zijn de schuifpuien vervangen door een dubbele openslaande deur in een van de buitenste traveeën.

raam en deur 01-04-14 12:16

De hotelkamers op de verdieping aan de zuid-, westen gedeelte aan de noordgevel hebben kamerbrede schuifpuien geplaatst op een betonnen borstwering.

Een hotelkamer aan de noordzijde heeft twee verdiepinghoge kozijnen, waarvan er één is uitgevoerd als draaikiepraam, die evenwel alleen in de kiepstand is te zetten.

Een gedeelte van de noordgevel met de entree en daarboven uitkragend de drie verdiepingen met hotelkamers.

Het andere deel van de noordgevel met in baksteen de conferentiezaal. Aan deze zijde zijn geen witbetonnen luifels toegepast.

Verdiept

De hotelkamers aan de noordzijde hebben een andere gevelindeling. Daar geen kamerbrede pui met een borstwering maar twee verdiepinghoge kozijnen met metselwerkpenanten. Eén van de kozijnen is 700 mm breed en heeft vaste beglazing. De andere van circa

De gevels van de keuken in de kelder en de erboven gelegen conferentiezaal, het binnenterrein voor de keuken ligt verdiept, zijn opgetrokken uit bruingemêleerde baksteen met voegwerk op kleur. In het onderste gedeelte van deze gevels, bij de keuken en de wellnessruimte zit een aantal afwijkende kozijnen, waarvan sommigen zijn uitgevoerd als dubbele naar buitendraaiende deuren en andere met vaste beglazing. Ter plaatse van de aangrenzende technische ruimten bevindt zich de doorlopende stalen lamellenpui over een breedte van ruim dertien meter met daarin opgenomen vier naar buitendraaiende deuren. In de gevels van conferentiezaal zitten zes smalle kozijnen, 600 mm breed en 4,50 meter hoog, met vaste beglazing, één enkele loopdeur en een dubbel naar buitendraaiend deel. De deuren komen uit op het voorterrein van het hotel.

Bijzonder concept “Het gebouw is op een bijzondere manier tot stand gekomen, namelijk zonder bestek”, laat bedrijfsleider Martin Nederveen van Bouwonderneming Stout weten. “Op basis van gesprekken tussen de opdrachtgever, wij als bouwer, de architect, de constructeur en een installatieadviseur zijn er in eerste instantie uitgangspunten bepaald. Vervolgens is er een taakstellend budget vastgesteld en zijn er in nauwe samenwerking met

Puien hotelkamers

alle partijen afspraken gemaakt om tot een optimaal gebouw

Waar de puien van het hotel op de begane grond aan de zuid-, westen noordgevel nauwelijks verschillen, is dat bij de puien van de hotelkamers wel het geval. Aan de zuid- en westzijde en in het geveldeel boven de entree zijn kamerbrede schuifpuien van 3,48 meter breed en 2,00 meter hoog toegepast. Deze kozijnen staan op een betonnen borstwering van ongeveer 1,00 meter en als uitvalbeveiliging is daarboven een doorvalbeugel geplaatst, bevestigd aan de borstwering en de kamerscheidende wanden. De enige afwijking van dit concept bevindt zich op de ronde zuidwesthoek. Daar zijn twee kamers met een balkon dat te bereiken is via een pui met een naar buitendraaiende loopdeur.

te komen. De uitdaging was: hoe geven we het hotel een vier-

raam en deur RD 2014-2_Gevelarchitectuur_3pag.indd 13

sterren-uitstraling zonder het budget te overschrijden? De voorwaarden om op deze manier te kunnen werken, is dat de samenwerkende partijen goede partners moeten zijn, dat men zich kwetsbaar durft op te stellen, dat je alles vanuit het bouwproces moet bekijken en dat je niet te angstig moet zijn om kennis in te brengen en dat je moet geven en nemen. Het belangrijkste voordeel is dat je als bouwpartner meer vrijheid krijgt en achteraf gezamenlijk trots kunt zijn op wat je hebt gerealiseerd.”

2 / 2014

01-04-14 12:16

WETEN WAT CORPORATIES WETEN? ABONNEER U OP CORPORATIEBOUW CO BO RPO UW RA T

RPORATIE UW

ducten

bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

Top Ren -5 Ce n ted ekk traal ing F Slo als onds p gra Por en o adm tiek f re ete wo r nin nover gen e pas n? sief gem aak t

Havensteder en Ballast Nedam: Zes jaar continu samenwerken Buildsight en Koolraad: “Aanbesteden moet anders”

CORPORATIE BOUW

bou

w, r e

nov

Prij

swin

Blik

Corporaties en gemeente Samenwerking in Haarlem

nen

Lan

gste

cove

r.in

erh

oud

voo r

alle

cor

por

atie

mste

rda m

“A

geb

ouw

van

sbe incent D wa stsan eckers, W t tr eri o effe ng, nen Zui d nw ea an? ”

bew one

001

ond

bouw

Woonbron en WZsolutions Strijden tegen vandalisme

Karin Priem, De Goede Woning: bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

CORPOR BOUW

bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

CORPORATIE “Wij bouwen nog. BOUW Conceptueel”

atie

Centrada in Lelystad Uitgekiend slopen Ymere en Stadgenoot Samenwerken in Oostpoort

Samenwerking met liftindustrie

Wonen in de brouwerij

Smits en Staedion: Prestatiegericht samenwerken

jaar

gan

num

Eric Smu

- no vem

ber

1e jaargang - nummer 1 - juni 2012

‘D

201

Keuken en corporatie: Een intieme tango

‘Passiefbouw in ijskast’ Blik op bewoner

Ditmer Salverda, OFW Woondiensten

“Niet renoveren, maar moderniseren” Leren van lean bouwen

1e jaargang - nummer 3 - oktober 2012

Omgaan met asbest

001 cover.indd 1

17-10-12 11:53

12-1

1-12

13:4

€ 25

Nu tijd voor herbestemming?

1e jaargang - nummer 5 - d 001 cover.indd 1

voor een halfjaar

Zonnestroom in Hoek van Holland

Gerard Anderiesen, Stadgenoot:

“Wij zijn geen grijze muis” Op pad met de projectmanager

1e jaargang - nummer 2 - september 2012 001 cover.indd 1

19-09-12 10:58

www.corporatiebouw.nl/proefabo

Gevelarchitectuur

De grotendeels uit metselwerk bestaande oostgevel met bovenaan de conferentiezaal en onderaan de lamellenwand voor de technische ruimte en verderop de toegangen tot de keuken.

Het hotel gezien vanuit de zuidoostzijde. Hier is goed te zien dat de keuken en wellnessruimte (vooraan) verdiept liggen.

Eén van de vliesgevelconstructies op de begane grond tussen de kolommen met links de schuifpui en rechts de loopdeur.

Deze opname geeft enigszins een beeld van de transparantie van de begane grondverdieping met de vliesgevels rondom lounge, bar en restaurant.

1,50 meter is uitgevoerd als een draaikiepdeur met een zijlicht met vaste beglazing. Van de draaikiepdeur werkt overigens alleen de kiepstand voor ventilatie, de draaistand is buiten werking gesteld in verband met de geledende doorvaleisen.

rende coating geplaatst. Deze beglazing heeft een U-waarde van 1,0, een LTA waarde van 60% en een ZTA van 0,88.

Goede ervaring

Witte luifels Als zonwering op de zuid- en westgevel en gedeeltelijk ook de noordgevel boven de entree zijn op de verdieping luifels aangebracht die ruim 1,50 meter uitsteken. Deze luifels zijn opgebouwd uit prefab betonnen elementen, 7,80 meter lang, die zijn verankerd aan de achterliggende betonnen cascoconstructie. Het opmerkelijke van deze luifels, en tevens een kenmerkend aspect binnen het gevelaanzicht, is dat ze gemaakt zijn van wit schoonwerk-beton. Om de witte kleur voor langere tijd te kunnen garanderen, zijn de elementen nabehandeld met een speciale coating. Deze bindt de vrije cement in de toplaag die daardoor praktisch volledig poriëndicht wordt. De elementen hebben een afschot naar de buitenrand toe, dus van de gevel af. Vlak achter de buitenrand zit een afvoergoot en via een geïntegreerde leiding wordt het water afgevoerd naar de HWA-standleiding langs de gevel. Deze standleidingen zijn uitgevoerd in een gemoffelde aluminium uitvoering waarvan de kleur aansluit op die van het metselwerk en de aluminium kozijnen. Door de luifelconstructies waren geen extra zonwerende voorzieningen bij de hotelkamers nodig. In de kozijnen is isolerende beglazing geplaatst met een U-waarde van 1,1, een LTA waarde van 80% en een ZTA van 0,63. In de vliesgevels op de begane grond waar de luifel niet volledig dekt, is letselwerende, isolerende beglazing met een zonwe-

Ondanks de grote transparantie en het min of meer ontbreken van zonwering in de lounge, de bar en het restaurant valt de warmte en sterkte van de lichtinval enorm mee. Dat zal door de geringere verdiepinghoogte bij de hotelkamers en de schaduwwerking van de luifels daar wellicht nog beter zijn. Maar zou dat anders geweest zijn, dan zou een zonwerende voorziening aan die zijde van het hotel, het fascinerende uitzicht bedorven hebben. En dat is toch beslist één van de sterke punten van dit nieuwe Hotel De Wageningsche Berg.

raam en deur RD 2014-2_Gevelarchitectuur_3pag.indd 15

Projectgegevens Opdrachtgever Architect Bouwmanagement Constructeur Aannemer

: Green Properties, Alphen a/d Rijn : Kolpa Architecten, Rotterdam : Ravenstein Bouwmanagement, Stolwijk : De Vries Constructies, Gouda : Bouwonderneming Stout, HardinxveldGiessendam Kozijnleverancier : Kolf en Molijn Gevelbouw, Emmeloord Betonelementen luifels : Bruil Prefab Beton, Weert Gevelsteen : Das Baksteen Zeddam, Azewijn Installatieadviseur : Klimaatservice Holland, HardinxveldGiessendam

2 / 2014

01-04-14 12:16

Deur in Deur uit

Door Joop Wilschut en Henk Breel

Gewijzigde BRL voor houten buitendeuren

Aangepaste eisen aan kromtrekken deuren Dit jaar wordt de nieuwe versie van BRL 0803 voor Houten buitendeuren van kracht. De belangrijkste aanpassing betreft de vormstabiliteit van een deur ofwel de mate waarin een deur aan de sluitzijde krom of scheluw mag zijn conform de bepaling volgens NEN-EN 1121. Een nieuwe klassenindeling overeenkomstig de eisen volgens NEN EN 12219 moet meer duidelijkheid bieden. Houten buitendeuren zijn de laatste jaren aan de nodige wijzigingen onderhevig geweest. Zo hebben nieuwe, ook chemisch en thermisch gemodificeerde, houtsoorten hun intrede gedaan. Buitendeuren zijn breder, groter en hoger geworden en er heeft zich het een en ander afgespeeld in de coating en het toegepaste kleurenpalet. Bovendien zijn er vanuit aangescherpte regelgeving de nodige aanpassingen doorgevoerd. Onder andere als gevolg van de aangescherpte EPN en de hierdoor verlangde U-waarde van buitendeuren.

Vormstabiel Al deze uitbreidingen, veranderingen en aanpassingen hebben invloed op de vormstabiliteit van houten buitendeuren, op het kromtrekken of scheluw worden en daarmee op de werking van een deur/kozijn combinatie. De markt blijft evenwel vragen om degelijke wind- en waterdichte combinaties, die makkelijk te bedienen zijn. Klanten blijven vragen om gebruikerscomfort. De bestaande eis van 4 mm blijkt volgens de deurenfabrikanten niet altijd even makkelijk te realiseren. Bij buitendeuren met een beperkte afmetingen of lichte afwerkingen is het goed mogelijk om aan deze eis te voldoen. Maar zodra de afmetingen groter worden, de afwerkingen donkerder van kleur en op de zonbelaste zijde gesitueerd zijn, wordt het al moeilijker om deze waarde te halen. Hier ligt ook niet de oplossing voor het beoogde gebruikscomfort. De combinatie van tolerant en goed te stellen sloten, het type kaderprofielen en de mate waarin het kozijn te lood staat, ondervangen samen met de deur het probleem en zorgen gezamenlijk voor het bedieningsgemak.

Nieuwe classificatie Vanuit de deurenbranche is daarom de terechte wens geuit om de bestaande BRL 0803 van 2006 te wijzingen of uit te breiden. Een

2 / 2014

RD 2014-2_DiDu BRL_2pag.indd 16

nieuwe classificatie op te stellen voor de mate van kromtrekken van houten buitendeuren aan de sluitzijde. Aan deze wens gaat nu tegemoetgekomen worden. In de BRL 0803W14 wordt qua vormstabiliteit een nieuwe indeling in drie klassen opgenomen. In klasse I moet volgens NEN-EN 12219 voldaan worden aan de eis 0–8 mm. Voor klasse II ligt dat op 0–4 mm en voor klasse III op 0–2 mm. De praktische waarde van te verwachten maximale kromming in millimeters bepaald overeenkomstig NEN-EN 952 bedraagt respectievelijk 8 mm, 6 mm en 4 mm. Voor deuren die qua afmetingen afwijken van de geteste deur, zijn aanvullende regels voor classificatie opgesteld. De bepaling van de vormstabiliteit moet gebeuren volgens NEN-EN 1121 bij tenminste klimaat type C en zoals is beschreven in paragraaf 9.1.2 van de nieuwe BRL.

Wind- en waterdicht BRL 0803-W14 is nog meer toegespitst op wind- en waterdichting. Een deur valt in klasse I (8 millimeter), mits met hulp van het hangen sluitwerk en de kaderprofielen de deur goed te sluiten is en goed functioneert. GND wil dat aspect in haar garantie laten terugkomen. Een andere aanpassing in de nieuwe BRL betreft de U-waarde. Vanuit het aangescherpte Bouwbesluit en de Europese regelgeving zijn de U-waarden bijgesteld. Vanuit het CE-keurmerk en KOMO wordt ver-

raam en deur 31-03-14 15:06

Deur in Deur uit

langd bij iedere deur een Ud-waarde af te geven. Dat is volgens de deurenfabrikanten niet mogelijk, de deuren worden tenslotte geregeld zonder vakvulling geleverd. Wel kan men afhankelijk van de deurafmetingen en de glaswaarde een Upaneel afgeven en van daaruit is de Ud-waarde te berekenen. Deze werkwijze is ook in de nieuwe BRLversie opgenomen.

Nieuwe houtsoorten Verdere aanpassingen betreffen de nieuwe houtsoorten. Gemodificeerde houtsoorten zijn nu geïntegreerd in de nieuwe BRL, maar daarbij moet worden opgemerkt, dat niet alle houtsoorten voldoen aan de eigen BRL om te kunnen worden opgenomen. En tenslotte: randhout van vlakke samengestelde deuren, bedoeld om vochtoptrekking en rotting uit te bannen, zijn niet meer in klasse IV toe te passen.

Drie nieuwe klassen Klasse I:

0–8 mm.

Klasse II:

0–4 mm

Klasse III: 0–2 mm.

raam en deur RD 2014-2_DiDu BRL_2pag.indd 17

2 / 2014

31-03-14 15:06

ASSA ABLOY Deurdrangers Het complete assortiment voor het openen en sluiten van deuren

Cam-Motion® technologie Optimaal bedieningsgemak, eenvoudige montage en lagere voorraden. www.assaabloy.nl/deurdrangers

ASSA ABLOY Deurdrangers; complete serie met één uniforme vormgeving De veelzijdige serie deurdrangers en deurautomaten

draaideurautomaten. Alle producten voldoen aan

van ASSA ABLOY is geschikt voor alle draaideurfuncties

nationale en internationale weten regelgeving voor rook-

in openbare, particuliere en commerciële gebouwen.

en brandwerende deuren. Naast uitstekende functionali-

Het assortiment bestaat uit hoogwaardige inbouw- en

teiten en slimme installatiemogelijkheden, onderscheiden

opbouwdeurdrangers, diverse geleiderailsystemen en

de deurdrangers zich door hun moderne design.

T: 088 639 46 00 | WWW.ASSAABLOY.NL

18-adv.indd 1

ASSA ABLOY, the global leader in door opening solutions

01-04-14 11:09

Deur in Deur uit

Zwaar = geluiddicht?

Sound Pressure Level

Hoe zit het precies met geluid en ruimteakoestiek, welke rol speelt de deur daarin en hoe kun je dat testen? Is een zware deur uit meerdere lagen de beste oplossing? Deurenspecialist Joost Baerselman gaat dieper in op deze complexe materie.

140 dB

Threshold of Pain

120 100 80

Limit of Damage Risk Music

Mogelijke oplossingen

Speech

40 20 0 20

Threshold in Quiet 50

100

waar de deurset tussen twee ruimten wordt gemonteerd of in een bouwwerk waarbij de deurset tussen twee ruimten geplaatst wordt. Bij de laboratoriumtest kijk je puur naar de prestatie van de deurset, terwijl in een bouwwerk allerlei factoren meespelen die niet direct met de deurset te maken hebben (wanden, vloeren, plafonds, afmetingen of geometrie van een ruimte). Ook kun je tijdens de metingen de invloed van de functionele kierdichtingen uitsluiten door de naden dicht te kitten of af te plakken. Het resultaat van die test noemen we de deurbladwaarde. Die geeft met name in de laboratoriumtest - het best weer wat de betreffende deur maximaal en theoretisch haalt.

200

500

10k

20k

Wanneer wordt een deurset beter in geluidprestatie? • Een zware deur presteert beter dan een lichte deur • Een deur die uit meerdere lagen bestaat, presteert beter dan een deur uit een enkele laag. • Hoe beter de kierdichting (meerdere na elkaar) hoe beter de prestatie. Hierbij is 1 dichting goed, 2 dichtingen beter en 3 dichtingen best (meer dan 3 voegt niets meer toe).

Frequency [Hz]

Al jaren bestaan er normen en voorschriften rondom het reduceren van geluid in gebouwen.

De deur Geluid verplaatst zich vaak van een ruimte waar de bron zich bevindt naar een andere ruimte (dit kan ook de buitenruimte zijn). Hierbij passeert het dan een inwendige of uitwendige scheidingsconstructie. Deze constructie houdt vervolgens een deel van het geluid tegen. En zo komen we terecht bij de geluidwerende functie van de deur. Omdat we hier te maken hebben met een beweegbaar element, gaat het niet alleen over het deurblad, maar ook over de afdichting van de deur in zijn kozijn.

Bladwaarde en praktijkomgeving De prestatie van de deur wordt uiteindelijk aangegeven als Rw waarde (Rw,p is hetzelfde, maar dan afkomstig uit de DIN) of R’w . Hierbij geeft de Rw (Rw,p) het resultaat weer in een laboratorium. Er dient dan wel te worden toegevoegd of de set functioneel is of de set is afgekit (bladwaarde). De R’w geeft het resultaat weer van een situatie getest in een gebouw. Ook hier kun je kiezen voor een functionele set of een afgekit exemplaar. De eisen die het Bouwbesluit qua geluid stelt, gaan over het resultaat van een functioneel gebouw: een functionele deurset in de praktijkomgeving. Het toepassen van een combinatie die afgekit in een laboratorium is getest, zal deze waarde in de praktijk dan ook niet halen.

De deurset

Luchthamer Lawaaierige fabriekshal Harde radiomuziek Verkeer op de weg

80dB 70dB

2 / 2014

Pijnlijk

Onverdraagbaar

Uitermate hard

Onverdraagbaar

0dB

Heel hard

10dB

Hard

20dB

Heel hard

30dB

Nogal zacht

40dB

Kantoorgeluid Normale conversatie Een televisieprogramma Een rustige tuin Een tikkende klok Ruisend papier

Zacht

50dB

Heel zacht

60dB

Haast niet hoorbaar

Gemiddeld gehoorbereik

90dB

Niet erg hard

Pijndrempel

Rockconcert

110dB 100dB

raam en deur RD 2014-2_Didu_Geluidwerende deuren_1pag.indd 19

Vliegtuig (50 meter afstand)

120dB

Bijna hoorbaar

Om een deur(set) te kunnen waarderen qua geluidreductie, zijn er diverse methoden. Daarin zijn drie hoofdniveaus te herkennen die elk op zich een getal opleveren uitgedrukt in dB (decibel). Metingen kunnen worden uitgevoerd in een akoestisch laboratorium

130dB

Geluidloos

Diverse metingen

Geluidsbron en perceptie

Gehoorlimiet

Aangezien geluid zich het gemakkelijkst verplaatst door de lucht, is het zeer belangrijk om in de functionele deuroplossing (draai- of schuifbaar) alle luchtopeningen af te sluiten. Hierbij kun je werken met rubberen kierdichtingen die geplaatst zijn in de deur, in het kozijn of in zowel deur als kozijn. Het resultaat van de totale geluidsreductie die de ‘deurset’ kan halen is afhankelijk van alle factoren samen. Wil je de ene factor opwaarderen, dan werkt dat pas als de combinatie op elkaar is afgestemd. Pas je een veel beter deurblad toe, maar behoud je een matige kierdichting, dan verbetert de geluidwerendheid van de deur nauwelijks.

I 19

01-04-14 09:31

Deur in Deur uit Brandwerende panelen

Aluminium kader

Nieuw bij Agentor: de brandwerende plaat Quicktect, op basis van de Promatect H -10 mm. Een brandwerende plaat van 10 mm, speciaal ontwikkeld voor de metalen raam-, deuren gevelindustrie. De plaat is voorzien van een speciale lijmfolie waardoor je eenvoudig, snel en makkelijk brandwerende panelen maakt. Zowel in geïsoleerde als niet geïsoleerde uitvoering. De plaat is bij Efectis Nederland getest op vuurbelasting van binnen naar buiten en van buiten naar binnen. Hij is bewezen brandveilig tot zelfs 90 minuten. Agentor, Gastel, 0165.51.11.55, www.agentor.nl

Argent Alu breidt het succesvol invisidoor gamma uit met de invisidoor AX, een onzichtbaar aluminium kader voor pivoterende binnendeuren dat eenvoudig, snel en onzichtbaar geïnstalleerd en ingepleisterd kan worden. De AX is standaard uitgerust met de geïntegreerde pivotica (pivotsysteem) en magnotica (contactloze magneetsluiter). Renson, Waregem (B), +32(0)56.62.71.11, www.renson.eu

Binnendraaiende kierstandhouder Dipanox heeft de Tzunali SKG kierstandhouder op de markt gebracht. Een kierstandhouder voor naar binnen draaiende deuren. Natuurlijk heeft de kierstandhouder het SKGkeurmerk. Hij kent een onderscheidend ontwerp, een goede en pragmatische vormgeving, is vervaardigd uit RVS 304 en heeft een robuust aanzien. Het product weegt maar liefst 470 gram en is eenvoudig te monteren: meer dan 3 minuten kost dat niet. Dipanox, Obdam, 0226.45.21.00, www.dipanox.eu

Slimme zijdelingse deur Een garagedeur die niet naar boven, maar zijdelings opent, heeft tal van voordelen, bewijst Hörmann met zijn revolutionaire sectionaaldeur HST. U wilt uw fiets pakken voor een snelle boodschap? De zijdelingse sectionaaldeur HST hoeft maar een klein eindje open en u bent weg. Die snelheid is gemakkelijk, maar belangrijker nog is de bescheiden ruimte die de HST inneemt. Ideaal voor garages met een beperkte hoogte. Hörmann, Barneveld, 0342.42.94.00, www.hormann.nl

2 / 2014

DiDu pi_2pag.indd 20

ThermoCarbon voordeur Deurenfabrikant Hörmann komt met een nieuwe aluminium voordeur, de ThermoCarbon. De innovatie van Hörmann geeft ruimschoots gehoor aan de roep uit de markt om zuinigheid en efficiency als het op energie aankomt. De ThermoCarbon gooit op dat vlak hoge ogen. Metingen laten een zeer lage warmtedoorgangscoëfficiënt (U-waarde) van 0,47 W/m2K zien. De ThermoCarbon is dan ook de ideale deur voor passiefhuizen. Deze ultrazuinige woningen mogen per jaar maximaal 15 Kilowattuur verbruiken voor ruimteverwarming. Hörmann, Barneveld, 0342.42.94.00, www.hormann.nl

raam en deur 01-04-14 09:45

Deur in Deur uit Meetinstrument van Prodim

Inbouwdeurdranger

Het meten van deuren en ramen is vaak een tijdrovende klus die om een hoge nauwkeurigheid vraagt. Met Prodims Proliner kunnen nauwkeurigheidsfouten worden voorkomen. Dit draagbaar meetapparaat is zeer accuraat, maar ook snel en gebruiksvriendelijk. De Proliner kan eenvoudig door één persoon worden gebruikt. Een kleine training is voldoende. De software begeleidt de uitvoerder stap voor stap in het meetproces. Informatie als hoogte, breedte en hoeken worden direct in een digitaal DXF CAD-bestand opgeslagen. Zelfs gegevens als de positie van het slot en de scharnieren worden zonder problemen in de digitale tekening weergegeven. Prodim, Helmond, 0492.57.90.50, www.prodim-systems.com

De Buva PowerMatic inbouwdeurdranger biedt deurbediening zonder concessies aan de uitstraling van de deur. Onzichtbare en krachtige functionaliteit met 2 instelbare functies: de sluitsnelheid en de eindslag. Het twinpower mechanisme genereert voldoende kracht om de deuren tot 80 kg met een breedte van 950 mm gecontroleerd te sluiten. Buva, Barendrecht, 0180.69.75.00, www.buva.nl

Nieuwe kerncollectie Weekamp De kerncollectie van Weekamp Deuren omvat alle populaire binnenen buitendeuren. De kerncollectie voordeuren van Weekamp Deuren bestaat uit populaire modellen zoals mooie roosterdeuren met verschillende soorten roosters in diverse kleuren. Nieuw is het assortiment unieke duurzame deurmodellen op basis van de nieuwe TriComfort deurtechnologie. Deze deuren worden standaard geleverd met een hoogwaardig geïsoleerde kern, toplagen van extreem duurzaam Tricoya en zijn standaard FSC-gecertificeerd. De kerncollectie binnendeuren van Weekamp is uitgebreid met meer voorraadmaten, nieuwe deurmodellen en mat gelaagd glas. Weekamp Deuren, Dedemsvaart, 0523.62.53.00, www.weekamp-deuren.nl

Scharnieren voor profielenmarkt

Sterke onderdorpel

Dr. Hahn komt met de Hahn KT-RN en KT-RF, 2 nieuwe scharnieren voor de kunststof-profielenmarkt. Beide hebben een slanke rollenbandvorm en zijn eenvoudig onzichtbaar verstelbaar. Deze 2 producten zijn klasse 14 CE gecertificeerd en kunnen dus probleemloos ingezet worden voor zware, grote en vaak gebruikte deuren. Het KT-RN scharnier is in 6 richtingen verstelbaar, KT-RF heeft geen aandrukverstelling aangezien deze profielgebonden is. Dr. Hahn, Monchengladbach, 00.49.2166.954.513, www.dr-hahn.eu

Op recente beurzen toonde Buva onder andere de Isostone onderdorpel. Dit is een glasvezelversterkte kunststof dorpel met grote sterkte en breukvastheid, laag eigen gewicht en minimale uitzettingscoëfficiënt. De dorpel is geschikt voor alle systeemhuizen en toepasbaar onder zowel kunststof als aluminium gevelelementen. Buva, Barendrecht, 0180.69.75.00, www.buva.nl

raam en deur DiDu pi_2pag.indd 21

2 / 2014

01-04-14 09:45

Inside

Door Hein Stienstra

Cijfers, bronnen, trends en trauma’s

Hoe inbraakveilig wonen we in Nederland? Op zoek naar antwoord blijkt dat informatie over omvang en gevolgen van woninginbraak onduidelijk is. Dat komt vooral door gebrek aan definiëring. Zo kan bijvoorbeeld het aantal inbraken in woningen variëren tussen de 92.000 en 525.000 per jaar. Raam en Deur zet ter oriëntatie een aantal zaken rond dit onderwerp op een rij.

Veiligheidsmonitor CBS In de Veiligheidsmonitor van het CBS worden de ervaringen van de inwoners van Nederland beschreven rond de leefbaarheid van de woonbuurt, de beleving van buurtproblemen, onveiligheidsgevoelens, aangiftegedrag, ervaringen met veel voorkomende criminaliteit, het oordeel van de bevolking over het optreden van de politie en preventiegedrag. Een belangrijk pluspunt van de slachtofferenquêtes is dat ze uitgaan van de ervaringen van burgers, en niet van aangiftes bij de politie (processen-verbaal). Omdat van veel criminele voorvallen geen aangifte wordt gedaan onderschatten de politieregistraties de omvang van de criminaliteit. Overigens kan een politieregistratie een probleem als woninginbraak ook overschatten als er sprake is van veel valse aangiftes. Het gaat dan om een type verzekeringsfraude dat zich in tijden van crisis nog wel eens voordoet. Het effect van de onderschatting of overschatting is moeilijk hard aan te geven. Uit de in maart 2013 verschenen Veiligheidsmonitor 2012 blijkt dat 3 procent van de Nederlanders in 2012 slachtoffer was van woninginbraak of een poging daartoe. Dat slachtofferpercentage is daarmee ongeveer

2 / 2014

RD 2014-1_Inside-Inbraak.indd 22

“Wie verhuist van Groningen naar Noord-Brabant, ziet het inbraakrisico met 262 procent stijgen.” gelijk aan 2011. Ten opzichte van 2010 en 2008 is wel sprake van een lichte stijging van het aantal slachtoffers en dat is opvallend, want inbraak leek een delict dat we in Nederland onder controle hadden: zo vanaf de top in medio jaren negentig nam het aantal inbraken jaar na jaar af, maar aan die jarenlange daling lijkt nu een einde gekomen te zijn.

Ministerie van V en J Het ministerie van Veiligheid en Justitie laat weten dat het aantal woninginbraken in 2012 met 3 procent toenam tot 91.583. In bijna 3 op de 10 gevallen in 2012 slaagden inbrekers niet en bleef het beperkt tot een poging. De hoeveelheid geslaagde woninginbraken nam in 2012 minder sterk toe dan het aantal pogingen tot woninginbraak. Woninginbraken stijgen de laatste jaren weer. Uit CBS-cijfers blijkt dat in 2012 de hoeveelheid woninginbraken 32 procent hoger lag dan in 2005. In

raam en deur

" "

Alhoewel de criminaliteit in Nederland de laatste jaren daalt, maakt woninginbraak op dat laatste een uitzondering. Op een doorsnee dag worden er in Nederland gemiddeld 250 inbraken gepleegd, aldus de Nationale Politie. Dat zijn er bijna 92.000 per jaar in de 7,25 miljoen Nederlandse woningen. Verzekeraar Interpolis vermeldt op z’n website dat er iedere minuut ergens in Nederland wel een woning door een inbreker wordt bezocht. Dat zijn er 525.000 per jaar, waarbij onvermeld blijft of dat inclusief inbraakpogingen is. Het Verbond van Verzekeraars constateert uit de cijfers van haar leden dat jaarlijks in Noord Brabant 6,3 inbraken per 1000 huishoudens plaatsvinden, terwijl de kans in Groningen maar 1,7 is. Wat heb je aan al die cijfers? Belangrijker is eigenlijk het niet direct in cijfers uit te drukken veiligheidsgevoel in woningen, maar laten we eerst een blik werpen op de cijfers.

01-04-14 09:04

2012 werden per 1000 inwoners 5,5 woninginbraken geregistreerd, tegenover 4,3 in 2005. Uit cijfers van de Nationale Politie blijkt dat het aantal woninginbraken in het eerste half jaar van 2013 nagenoeg gelijk is aan het eerste half jaar in 2012.

KLPD Er zijn geen aanwijzingen dat het aantal woninginbraken de komende jaren zal afnemen, aldus het Korps Landelijke Politie Diensten (KLPD) in het Nationaal Dreigingsbeeld 2012. Met een oplopende (jeugd)werkloosheid vindt het KLPD het aannemelijk dat het aantal woninginbraken de komende jaren zal stijgen. Blijvende welvaartsverschillen tussen Oost- en WestEuropa zorgen er daarnaast voor dat Nederland een aantrekkelijk land blijft voor mobiele bendes die zich bezighouden met onder meer woninginbraak. Ook volgens onderzoekers van de Politieacademie is woninginbraak in Nederland weer een groeiend probleem. Ondanks dat gelegenheidsdaders nog steeds verantwoordelijk zijn voor het grootste aantal inbraken, verschijnen er volgens deze onderzoekers ook steeds vaker georganiseerde dadergroepen op het toneel. Er zou verder minder sprake zijn van hot times (’s avonds en/of in de winter), maar wel steeds vaker van hot spots. Positief is volgens de KLPD dat de politie in 2012 ruim een kwart meer woninginbrekers arresteerde dan twee jaar ervoor. Het ophelderingspercentage bleef in 2012 met 9 procent wel nagenoeg gelijk aan dat van 2011. Ten opzichte van 2010 is de pakkans licht gestegen. Omdat het ophelderingspercentage over langere periode laag is en de politie dus een beperkt aantal inbrekers oppakt, is het lastig uitspraken te doen over dadergroepen.

Verzekeraars Het Verbond van Verzekeraars meldt een forse stijging van inbraakclaims. In 5 jaar tijd van gemiddeld 2.500 per maand in 2008 naar ruim 3.500 per maand in 2012; een toename van 40 procent. Het inbraakrisico ligt het hoogst in de provincie NoordBrabant en het laagst in de provincie Groningen. Van de grote steden komt Groningen als veiligste stad uit de bus. In Breda, Almere en Nijmegen liggen de inbraakkansen tot vier keer zo hoog. Verzekeraars baseren zich op een analyse over 5 jaar geregistreerde claims in hun Centraal Informatie Systeem (CIS) en publiceren dat voortaan jaarlijks in hun Risicomonitor. Uit de analyse van inbraakclaims (gemiddeld 115 per dag) blijkt dat inbrekers het actiefst zijn in de donkere maanden van oktober tot en met maart – met een duidelijke piek tijdens de beide kerstdagen. In Groningen en Friesland zijn inbrekers veel minder actief. Wie verhuist van Groningen naar Noord-Brabant, ziet het inbraakrisico met 262 procent stijgen.

Inbraaktrauma

" "

Hoeveel inbraken er ook mogen zijn, inbraak blijft een delict met een enorme impact; een inbreuk met gevolgen. Hoe reageert men daarop? Het huis wordt, aldus psychologen, beschouwd als iets intiems, als een privé domein. Na een inbraak blijkt die gedachte een illusie en dat kan zwaar aankomen. Het veilig-

RD 2014-1_Inside-Inbraak.indd 23

raam en deur

heidsgevoel maakt deel uit van levensnoodzakelijke behoeften zoals eten, drinken en slapen. Als aan de basisbehoeften niet wordt voldaan wordt, kan men zich slecht voelen of angstig zijn. Ook ontbreekt het vaak aan de energie die nodig is om na een inbraak de draad weer op te pakken. Een inbraak kan veel betekenen voor kinderen en het is heel belangrijk om ook hun gevoelens serieus te nemen. Belangrijk blijkt om hen goed uit te leggen wat er aan de hand is. Zo nodig biedt Slachtofferhulp Nederland na inbraak hulp in het oplossen van de materiële en immateriële schade.

Tenslotte Of het nu om inbraakpreventie of verzekeren gaat, voor iedereen die beroepshalve betrokken is met die onderwerpen bieden genoemde bronnen een weinig helder totaalbeeld. Eén onafhankelijke integrale bron waarin landelijke, regionale en lokale informatie over inbraken, methoden, schade in en aan de woningen, getroffen preventiemaatregelen etcetera is daarom wenselijk. Iets vergelijkbaars speelt zich af bij preventie-advisering; ook hier zijn verschillende partijen actief en is een eenduidige analyse en een daarop gebaseerde advisering van groot belang. Na een jarenlange daling zit woninginbraak weer in de lift en dat vereist centrale regie over cijfers en preventie en die lijkt te ontbreken. Bronnen: CBS, CCV, DSP-groep, Verzekeraars

2 / 2014

01-04-14 09:04

Vaktueel

Tekst: Louis Jongeleen | Beeld: Marcus Peters

â&#x20AC;&#x153;

3 / 2014

RD2014-2_Vaktueel_GevelvdToekomst_JosLichtenberg_3pag.indd 24

raam en deur 01-04-14 09:06

De gevel van de toekomst (2)

Jos Lichtenberg: “De slimme gevel regelt alle functies voor een prettig binnenklimaat” Al bijna veertig jaar is Jos Lichtenberg actief als bouw-innovator. Als productontwikkelaar, als theoreticus van een filosofie voor efficiënter, flexibeler en duurzamer bouwen, als initiatiefnemer, ontwerper en opdrachtgever van experimentele bouwprojecten, als publicist en als hoogleraar. Op basis van zijn scherpe waarneming en analyse van de Nederlandse bouw geeft hij een gefundeerde visie op wat ons te wachten staat.

Waar komt uw gedrevenheid vandaan om de bouwwereld zo fundamenteel en aanhoudend op de schop te nemen? Jos Lichtenberg: “Toen ik aan de TU Eindhoven bouwkunde-colleges volgde, werd studeren ineens leuk. Ik raakte geboeid door de ideeën van de toenmalig hoogleraar Moshe Zwarts. Hij was actief als industrieel ontwerper en werd tegelijkertijd gerekend tot de school van ‘Het Nieuwe Bouwen’. In de jaren ‘70 stelde hij zijn studenten bijvoorbeeld de vraag: ‘Wat zou het opleveren als we de 100.000 woningen die we jaarlijks bouwen, in een fabriek zouden produceren? Na mijn studie heb ik twintig jaar gewerkt als productontwikkelaar in de bouwindustrie onder andere bij Rockwool en bij de bouwpoot van DSM.”

Al tien jaar geleden heeft u vastgesteld dat het hoog tijd wordt dat de bouw zichzelf opnieuw uitvindt en meer gaat kijken naar wat de klant wil. U stelde dat de industrie de natuurlijke vernieuwer is en dat we het bouwproces slimmer moeten inrichten. Wat is er sindsdien veranderd? “In mijn werk als productontwikkelaar werd me steeds duidelijker dat je de echte problemen in de bouw niet oplost met uitsluitend verbetering van bouwproducten. Ik zag dat dat er tussen de partijen in het bouwproces geen sprake was van ketensamenwerking, maar van ketentegenwerking. Niemand voelde zich verantwoordelijk voor het eindproduct, elk bouwproject begon vanaf het nulpunt en vaklieden kwamen maar voor 40% toe aan hun kerntaak. De laatste tien jaar is er wel iets veranderd. Zo’n vijf of zes jaar geleden zagen we een gebouw nog voornamelijk als een beleggingsobject. Tegenwoordig beseffen we al meer dat

gebouwen en woningen er zijn voor mensen. Sinds kort is de bouwmarkt gekanteld, van een aanbod- naar een vraagmarkt. We realiseren ons nu dat industrieel en met name ook flexibel bouwen noodzaak is.” “De laatste jaren neemt de toegevoegde waarde van het werk op bouwplaatsen af. Er wordt meer-en-meer waarde toegevoegd door toepassing van prefab-bouwdelen. Architecten en aannemers raken hun traditionele rollen kwijt. Ontwerpen wordt meer industrieel ontwerpen en bouwen wordt meer assemblage en montage. Een mooi voorbeeld van een innovatief bouwproces is de bouw van de Venco Campus in het Brabantse Eersel. Dat multifunctionele, demontabele en duurzaamste bedrijfsgebouw in Nederland, is gerealiseerd volgens mijn filosofie van Slimbouwen, zonder een traditionele aannemer. De opdrachtgever heeft het met een beperkt aantal onderaannemers in eigen beheer gebouwd. Ruimschoots binnen de bouwtijd en tegen aanzienlijk lagere kosten dan begroot.”

Met het Slimbouwen-concept heeft u laten zien hoe we efficiënter en flexibeler kunnen bouwen. Kunt u aangeven hoe we volgens die opvatting ‘slimme gevels’ kunnen bouwen? Lichtenberg: “Een gevel is de scheiding tussen binnen en buiten. Als je nu vaststelt dat de klimaatomstandigheden buiten voortdurend veranderen en dat ook het binnenklimaat constant wordt aangepast aan onze wisselende behoeften, waarom zijn gevels dan zo statisch? In de gevel van de toekomst is een som van functies samengebracht. Toevoer van frisse lucht en afvoer van gebruikte lucht horen thuis aan de gevel. Waarom zou je lucht via zo’n kanalenstelsel leiden terwijl die bij de gevel direct aanwezig is? Die spaghetti frustreert de flexibiliteit van het gebouw. Temperatuur, CO2-gehalte en vochtigheidsgraad wor-

Industrie is natuurlijke vernieuwer den intern gedetecteerd en indien nodig aangepast. Verschillende soorten fijnstof en verontreinigingen zoals pollen, kunnen worden gefilterd. De gevel regelt ook de daglichttoetreding en de inval van het zonlicht. Zo kun je door aanpassing van het contrast van de lichtinval voorkomen dat je hinder ondervindt van het licht. Daarvoor is speciaal

raam en deur RD2014-2_Vaktueel_GevelvdToekomst_JosLichtenberg_3pag.indd 25

3 / 2014

01-04-14 09:06

U wilt faalkosten voorkomen. Wij bieden PreSets. Professionele hangen sluitwerkproducten voor ramen en deuren, in drie voorselecties: Basic: het bekende BUVA hangen sluitwerk dat zijn waarde in de bouwpraktijk heeft bewezen. Total Control: voor blijvende en volledige nastelbaarheid van hangen sluitwerk van ramen en deuren. Full Proof: Zelfstellend en corrigerend hangen sluitwerk, voor het opvangen van nagenoeg alle in de praktijk voorkomende bouwtoleranties. Meer informatie? Bel BUVA, vraag de brochure aan of download deze op buva.nl

0180 - 69 75 00 | buva.nl

PERFECTIE... ...tot in de kleinste details!

UPGRADE

Met afgeschuinde nok

UPGRADE

Met druksluiting

Sluitkast in dezelfde finish

NIEUW

Naar binnendraaiende ramen en deuren

Smalle kozijnen

P R O D U C T I N F O

De RBM 1200, 1250 en 1300-serie raamboompjes maken het DX raambeslag af! Een volwassen programma qua toepassing en design. De DX raamboompjes kunnen nu voor bijna iedere raam - en deursituatie ingezet worden. Bezoek onze website voor meer informatie!

w w w. d u l i m e x . n l

Overbrugging van tochtstri p

Eén lijn, Eén uitstraling, Eén design door de perfecte combinatie met het overige DX raambeslag. f f

F1 alu finish (nieuw!) RVS finish

f f

Wit epoxy coating Antraciet epoxy coating

RAAM-& DEURBESLAG - HANGSLOTEN & OVERVALLEN - SCHARNIEREN & PAUMELLES - ANTIPANIEKBESLAG - DEURSLUITERS - SCHUIVEN & GRENDELS - MEUBELBESLAG - DRAGERS - KETTING - STAALKABEL - TOUW - TOEBEHOREN

Naamloos-3 1

01-04-14 16:47

Vaktueel glas ontwikkeld. Bovenlangs de gevel kun je ook reflecterende gevelplanken installeren die het daglicht dieper het gebouw in brengen. De gevel kan ook bijdragen aan het opvangen van energie.”

Op dit moment nadert in het Brabantse Sterksel de voltooiing van uw eigen House of Tomorrow Today ofwel HoTT House. U heeft dat ontwikkeld volgens de principes van Slimbouwen, het Activ Houseconcept en de Cradle-to-Cradle-filosofie. Het huis zal meer energie produceren dan het verbruikt en een comfortabel, regelbaar binnenklimaat hebben. Wat kunt u zeggen over de gevel van uw woning van morgen? “Het bouwproces van HoTT is - volgens het Slimbouwen-principe opgeknipt in het werk aan het casco, de omhulling, de installaties en de afbouw. Het casco bestaat uit een staalskelet en een constructie van zelfdragende panelen bestaande uit stijlen en liggers van koudgewalst staal, aan weerszijden voorzien van beplating. De omhulling, dak en gevel, maakt deel uit van diezelfde basisconstructie, voorzien van wind- en waterdichte, geïsoleerde daken gevelpanelen. De buitenzijden krijgen een extra laag isolatielaag. Voor kozijnen, ramen en deuren hebben we een aparte gevelbouwer ingeschakeld. Net als alle andere kernleveranciers hoort de gevelbouwer ook bij het team dat in de beginfase van de bouw meepraat over het bouwontwerp. Bij Slimbouwen houdt de relatie met de opdrachtgever niet op bij de oplevering. De gevelbouwer neemt binnen Slimbouwen in dit geval ook verantwoordelijkheid voor het

Waarom zijn gevels zo statisch? onderhoud en het inregelen van de intelligente gevel. De software van de gevel voor HoTT moet worden afgestemd op de weersvoorspelling en op het gebruikspatroon en de wensen van de bewoners. Het energieconcept van HoTT is gebaseerd op het Active House-principe. Daarin staat het comfort in de woning voorop en niet de energieprestatie. Rigoureuze isolatie is niet nodig als je met energiezuinige installaties en door middel van PV-panelen méér energie produceert dan je opmaakt. Uitgangspunt voor HoTT is een maximale dikte van de gevel van veertig centimeter. Gevelmetselwerk wordt opgetrokken van smalle baksteen, zodat er extra ruimte is voor isolatiemateriaal. Ook het skeletbouw-binnenblad is in de kern al ro-yaal geïsoleerd. Door het creëren van al deze extra isolatieruimte is het mogelijk om binnen de aangegeven beperkte geveldikte een Rc-waarde van 6,37 m2k/W te bereiken.”

innovatieve bouwtechniek inclusief het productie- en assemblage proces. We staan ook voor de enorme bouwopgave om onze bestaande woningvoorraad ingrijpend te renoveren. We hebben ‘nieuwe bouwtechnologen’ dus hard nodig. Des te merkwaardiger is het dat de TU/e vorig jaar de opleiding ‘Building Technology’ heeft beëindigd. Daar studeerden jaarlijks 45 á 50 studenten af. Om die schade te beperken, ontwikkel ik nu een postgraduate-opleiding ‘Bouwtechniek’ voor naar schatting een tiental studenten.”

Dat de bouw nu razendsnel verandert, is voor een belangrijk deel het werk van enkele gangmakers. Zij ontwikkelen

De bouw wordt nu meer een industrieel proces, gericht op het creëren van ‘waarde voor de klant’. Welk soort gekwalificeerde vakmensen en technici hebben we daarbij nodig?

nieuwe methoden voor het maken van gebouwen die goed

“In de bouwindustrie en bij de grotere aannemers bestaat al enige jaren een groeiende vraag naar bouwtechnologen die deskundigheid op het gebied van de bouwfysica kunnen combineren met kennis van

de gebruikers. Raam & Deur vraagt zes koplopers in bou-

raam en deur RD2014-2_Vaktueel_GevelvdToekomst_JosLichtenberg_3pag.indd 27

zijn voor mensen in plaats van het omgekeerde. In de toekomst zal de gevel een technologisch hoogwaardig onderdeel zijn van elk gebouw, afgestemd op de behoeften van winnovatie naar hun visie op ‘De Gevel van de Toekomst’.

3 / 2014

I 27

01-04-14 09:07

Vaktueel

Door Louis Jongeleen

Kleine bouwfysica van het Passiefhuiskozijn (3)

Passiefkozijn, het ultieme wapen tegen energielekkage We kunnen nu kozijnen maken in alle soorten en maten die warmteverliezen door ramen en deuren tot een minimum beperken. Passiefkozijnen dus, waarmee je, in combinatie met triple glas en een warm-edge afstandhouder Uw-waarden van 0,8 W/m2 K of nog kleiner kunt realiseren. Als eenmaal aan die scherpe energetische eis is voldaan, volgt de logische vraag: hoe staat het eigenlijk met de andere bouwfysische kwaliteiten van een passiefkozijn? Welke zijn de sterke en zwakke punten van dit wapen tegen energieverspilling?

(foto: Verweij Houttechniek) Passiefkozijnen: renovatie naar A++ label in Jan Lelsstraat, Hoek van Holland (2013)

verkeerd is ingemeten, de kierdichting is niet zorgvuldig uitgevoerd of vervorming treedt op doordat een stelkozijn teveel doorbuigt onder het gewicht van het passiefkozijn. Producenten van passiefkozijnen nemen de montage steeds meer in eigen hand om dit soort teleurstellingen te voorkomen. Ze hebben eigen montageploegen of ze geven gerichte instructies op de bouwplaats aan monteurs van hun vaste dealers.

Loodzwaar Wie zich voor het eerst in een gebouw bevindt dat is gebouwd volgens de principes van PassiefBouwen, merkt vrij snel dat er iets niet is. Er is bijna geen geluid van buiten. Stadslawaai of vogelzang dringen niet of nauwelijks binnen. Een direct gevolg van rigoureuze isolatie van een gevel en toepassing van passiefkozijnen is de uitstekende geluidwering. De kaderdichting in ramen en deuren en middendichting van passiefkozijnprofielen zorgen niet alleen voor lucht- en waterdichtheid, maar fungeren ook als doeltreffende geluidwering. Luchtdicht bouwen is per saldo ook geluidwerend bouwen. Hoewel triple glas niet per definitie beter geluidsisolerend is dan dubbel glas, kun je wel zeggen dat de drievoudige glaspakketten in passiefkozijnen een flinke geluidwerende massa vormen. Slechte geluidwering en onvoldoende luchtdichtheid kunnen ook samengaan. Dat geldt bijvoorbeeld voor aansluitingen van kozijn op gevel. Bij montage van een passiefkozijn vragen die aansluitingen om een vakkundige aanpak. Daar zijn kennis van speciale schuimen, banden, tapes en andere afdichtingsmiddelen voor nodig. Plus de specifieke vaardigheden van de vakkundige isoleerder.

Met name in de hoogbouw doen zich problemen voor met montage van kozijnen. Soms is nauwkeurige plaatsing bijna niet uitvoerbaar vanwege lastige overstekken of slechte bereikbaarheid van een gevelopening. Passiefkozijnen leveren een extra moeilijkheid op omdat ze vanwege het drievoudige glaspakket loodzwaar zijn. Handmatig manoeuvreren met een passiefkozijn is meestal niet meer te doen. Voor montage en onderhoud van kozijnen en gevelelementen zijn steeds vaker de specialisten in horizontaal en verticaal transport nodig. Zij hebben de expertise en de hulpmiddelen om deze werkzaamheden snel en kundig uit te voeren. Maar het gebruik van een bouwkraan is niet altijd mogelijk. Op een parkeerkelder naast een woongebouw kan meestal geen zware bouwkraan geplaatst worden. Deze logistieke problemen zijn in de toekomst te voorkomen als in de ontwerpfase van een bouwproject ook de kozijnproducent wordt betrokken. De fabrikanten zijn in dit geval de aangewezen deskundigen die kunnen aangeven hoe hun kostbare passiefkozijnen behandeld moeten worden bij montage en onderhoud.

Levensloop Luchtlekken Met de verbetering van de thermische isolatie neemt het belang van de luchtdichtheid van de gebouwschil toe. Sterker nog: als er één reden is waarom beoogde energieprestaties van duurzame nieuwbouw- of renovatieprojecten niet worden gehaald, dan is dat de gebrekkige luchtdichtheid. Luchtlekken zijn gemakkelijk op te sporen met de zogeheten blowerdoortest. Daarbij blijkt meestal dat er met de industrieel geproduceerde passiefkozijnen niet veel mis is. Kaders en dichtingen zijn in de regel in orde. De praktijk wijst uit dat, áls zich bij de gevelopeningen al luchtlekken bevinden, de meeste worden gevonden bij de aansluitingen van kozijn op de gevel . Er is bijvoorbeeld een kozijn gemonteerd dat feitelijk

2 / 2014

RD 2014-2_Vaktueel_Kleine Bouwfysica_2pag.indd 28

Duurzaamheid betekent veel méér dan ‘dat iets lang meegaat’. Het begrip zegt ook iets over hoe we omgaan met onze grondstoffen, over hoe we produceren, over hoe we ons verbonden voelen met de natuur en welk belang we hechten aan de luchtkwaliteit, energiezuinigheid en een gezond binnenklimaat. Passiefkozijnen zijn zeer duurzame bouwelementen omdat ze een aanzienlijke bijdrage leveren aan de isolatie van gebouwen. Daarmee dringen we warmteverlies terug en verminderen we het energieverbruik. Dat draagt weer bij aan de afname van het gebruik van fossiele brandstoffen. Als terugdringen van het gebruik van fossiele brandstoffen het meest urgente probleem van vandaag is, dan is de toenemende schaarste van andere grondstoffen het probleem van morgen. Die weten-

raam en deur 01-04-14 09:28

schap geeft het belang aan van toepassing van vernieuwbare en recyclebare grondstoffen. Passiefkozijnen worden geproduceerd van hout, kunststof, aluminium en van combinaties van deze grondstoffen. Willen we deze materialen blijven toepassen dan zullen we de hele levensloop van het product, van grondstofwinning, tot fabricage en van gebruik naar demontage en hergebruik, onder de loep moeten nemen, om te kijken hoe het nog duurzamer kan. De laatste tijd leggen producenten van passiefkozijnen meer nadruk op onderhoudsvriendelijkheid van hun producten en op de verlenging van de levensduur. Bij toepassing van combinaties van grondstoffen is er nu meer aandacht voor het demontabele product dat na gebruik zonder veel bewerking geschikt is voor hergebruik.

Wanhopig Alle bedrijven die lid zijn van de drie grote brancheorganisaties voor de gevelindustrie (VMRG, VKG en NBvT) hebben zich verplicht om zich te houden aan de kwaliteitseisen van hun vereniging. Vanaf de aanvang van het lidmaatschap blijven de kwaliteitseisen en regelmatige toetsing van de kwaliteit van hun producten van kracht. Zo garanderen de leden hun afnemers de getoetste kwaliteit. Dat geldt ook voor de inbraakwerendheid. Met het bewijs van lidmaatschap van de NBvT, het VMRGkeurmerk of het VKG-keurmerk laten bedrijven zien dat ze gevelelementen produceren en leveren die voldoen aan de prestatie-eisen van het Bouwbesluit 2012, dus aan inbraakwerendheidsklasse 2 (volgens NEN 5096). Uit de verplichte inbraakwerendheidstesten komen passiefkozijnen uitstekend tevoorschijn. Natuurlijk hebben de verschillende materialen waaruit passiefkozijnen zijn vervaardigd uiteenlopende eigenschappen, ook wat inbraakveiligheid betreft. Maar met hun kennis van de materiaaleigenschappen als basis hebben de verschillende producenten effectieve inbraakwerende constructies en voorzieningen toegepast. Zo fungeert bijvoorbeeld de middendichting van een kunststof passiefkozijn ook als een belemmering bij een inbraakpoging. Bovendien zien de deskundige technici bij SKG die de gevelproducten testen al vrij snel waar de mogelijke zwakke punten zitten. Schroeven worden bij nader inzien afgedekt en te zwakke borgingen voor sluitwerk worden vervangen door sterkere. Passsiefkozijnen maken inbrekers gemakkelijker wanhopig vanwege het drievoudige glaspakket. Ze proberen zelden om binnen te dringen via een raam voorzien van triple glas. Daarbij komt nog dat het middenpaneel van het drievoudige glas meestal bestaat uit ‘gewoon’ floatglas’. Dat geeft een verhoogde kans op lichamelijk letsel en herrie bij het kapotslaan. Wellicht heeft dat feit ook een preventieve uitwerking.

(foto: Knipping) Passiefkozijn in klassieke ‘Hollandse stijl’

dag worden geplaatst. Op sommige punten gaat de esthetiek de concurrentie aan met gewenste U-waarde. Overdreven veel roeden en latjes of toepassingen van een groot aantal kleine kozijntjes veroorzaken gemakkelijk warmteverliezen en zijn daarom ongunstig voor de energieprestatie. Passiefkozijnen kunnen nu ook fraai zijn. Zoals een voorstander van PassiefBouwen zei: ‘Zonder dierbaarheid geen duurzaamheid’.

Kleine Bouwfysica: een serie In de serie ‘Kleine bouwfysica van…’ bespreken we bouwfysische aspecten van een specifiek bouwdeel of bouwdetail. Vaste medewerkers aan deze reeks zijn: Peter Kuindersma (Nieman-Kettlitz) en Gerton Starink (Nieman Raadgevende Ingenieurs). Voor deze aflevering over het passiefkozijn bracht een drietal personen hun deskundigheid in. Dank aan Marco Turchet, Ruud Verweij en Marcel van der Linden.

Knelpunten: ervaringen uit de adviespraktijk • Vormgeving en constructie van een gevel kunnen een belemmering vormen voor nauwkeurige plaatsing, montage, onderhoud of vervanging van passiefkozijnen. Geringe draagkracht van de ondergrond sluit het gebruik van bouwkranen bij montage van passiefkozijnen soms uit. • Door onvoldoende aandacht voor randdetails ontstaan problemen als oppervlaktecondensatie, schimmel en thermisch zwakke schakels. Ter plaatse van de aansluiting gaat het vaak mis.

Dierbaarheid Wie de keuze heeft tussen een uitstekend isolerend kozijn of een ander kozijn, kiest meestal voor het eerste. En het beste wat er tegenwoordig op dat gebied gemaakt wordt, is het passiefkozijn. De techniek en uitvoering van een Passiefhuis zijn oorspronkelijk van Duits, Oostenrijks of Scandinavisch ontwerp. De uitvoering was gekenmerkt door een zekere robuustheid. Ook vroege toepassingen van het passiefkozijn in Nederland hadden een nogal degelijk uiterlijk. Die vormgeving zien we de laatste jaren sterk veranderen. De snelle ontwikkeling van de duurzame techniek van passiefkozijnen maakt het nu mogelijk dat er een steeds grotere variatie ontstaat in verschillende typen, stijlen en uitvoeringen. Er zijn nu typisch Nederlandse ramen die naar buiten draaien en kozijnen die in de

raam en deur RD 2014-2_Vaktueel_Kleine Bouwfysica_2pag.indd 29

Aandachtspunten: hoe het beter kan • Door het zeer goed isolerende glaspakket van het passiefkozijn zal vaker en langduriger condens op de buitenzijde aanwezig zijn. Oorzaak: de nachtelijke onderkoeling of uitstraling. Informeer de gebruiker of eigenaar van het gebouw over de onschadelijkheid van dit fysische fenomeen. • Zorg voor een thermisch zeer goed geïsoleerd aansluitdetail. Dit voorkomt koudebruggen en thermische verliezen. • Ook passiefkozijnen hebben periodiek onderhoud nodig. Het gaat hier om schoonmaak, onderhoud, preventief onderhoud en controle van het hangen sluitwerk.

2 / 2014

01-04-14 09:28

Raamwerk

Door Hans Fuchs

Vier prototypes: drie keer kunststof, één keer hout

Kozijnen in De Stroomversnelling Melick, Stadskanaal, Heerhugowaard en Arnhem: daar staan de eerste vier prototypes van De Stroomversnelling. In dit experiment ontwikkelen vier grote bouwbedrijven renovatieconcepten die rijtjeshuizen uit de jaren zestig en zeventig transformeren tot nul-op-de-meter woningen. In drie van de vier prototypes zijn de kozijnen uit kunststof. Eén bouwer koos voor hout. De vier prototypes, opgeleverd in december 2013, zijn gebouwd door VolkerWessels (Melick), Ballast Nedam (Stadskanaal), BAM Woningbouw (Heerhugowaard) en Dura Vermeer (Arnhem), steeds in samenwerking met een woningcorporatie. De vier bouwers ontwikkelen in één jaar tijd elk een eigen, marktrijp renovatieconcept voor rijtjeshuizen uit de jaren zestig en zeventig. Woningen die voor corporaties een groot deel van de woningvoorraad uitmaken. Deze voorraad leent zich dankzij een hoge repetitiegraad voor een systeemaanpak. Insteek van de concepten: de gerenoveerde woning moet comfortabel zijn en over een jaar genomen gemiddeld geen energie meer verbruiken: nul-op-de-meter. Bij de ontwikkeling van hun renovatieconcept maken de bouwers gebruik van prototyping. Men werkt in een jaar tijd naar een eindconcept toe, door in steeds grotere series prototypen te bouwen. Op die manier is men in staat op almaar grotere schaal nieuwe producten, technieken en processen in de praktijk te testen en te toetsen. Dat leidt in relatief korte tijd tot uitgewerkte seriematige en herhaalbare oplossingen met een prijs-kwaliteitverhouding die volgens De Stroomversnelling beter is dan bij een conventionele aanbesteding. Eind 2014 presenteren de bouwbedrijven hun marktrijpe renovatiesystemen.

Weinig slopen, weinig overlast: de woning van Portaal en Dura Vermeer, Arnhem.

3D ingemeten: de woning van woningcorporatie Lefier en Ballast Nedam, Stadskanaal.

Kunststof en hout Kozijnen spelen in die renovatiesystemen een belangrijke rol, stelt Werner Schultink, projectmanager bij VolkerWessels: “Kozijnen en ramen zijn van groot belang voor het slagen van het concept achter De Stroomversnelling, vanwege de lucht- en kierdichtheid. Er gaat veel energie verloren bij de aansluitingen tussen kozijn en raam.” Sjoerd Klijn Velderman, Hoofd Business Development van BAM, kan het alleen maar beamen: “De meeste warmteverliezen, en dat is soms toch nog wel een ondergeschoven kindje in de discussie, hebben we aan het kozijn en aan de deur.”

“De beslissing draaide om total-cost-of-ownership.” In december 2013 leverden de bouwers hun eerste prototype op; een individuele woning die met een concept-systeemrenovatie werd aangepakt. In drie van de vier prototypes kozen de bouwbedrijven voor kozijnen van kunststof. Daaronder de woning in Melick van VolkerWessels. Schultink: “Wij hebben in Melick Topline NL VEKA kozijnen toegepast van leverancier Aarnink in Deventer. De kozijnen hebben triple glas met een opbouw van 4 millimeter buitenruit, 12 millimeter spouw, 4 millimeter tussenruit, 12 millimeter spouw en 4 millimeter binnenruit. De kozijnen scoren een Uglas van 0,7 W/m²K.” Ook Ballast Nedam paste in Stadskanaal kunststof kozijnen toe. Herman Boerma begeleidt de Stroomversnelling-activiteiten van Ballast Nedam: “Wij hebben in Stadskanaal gekozen voor kunststof kozijnen, geïsoleerd en met triple glas, geleverd door Schipper Kozijnen, met een Uglas van 0,6 W/m²K en een Uframe van 1,0 W/m²K. De opbouw van het triple glas is 4 millimeter buitenruit, 15 millimeter spouw, 4 millimeter tussenruit, 15 millimeter spouw en 4 millimeter binnenruit.”

Standaard-producten

Volker Wessels, Melick.

I 2 / 2014

RD2014-2_Stroomversnelling_kozijnkeuze_3pag.indd 30

De corporatiewoning van Woonwaard in Heerhugowaard kreeg van BAM Woningbouw eveneens kunststof kozijnen, afkomstig van Kumij. Klijn Velderman: “Wij hebben in Heerhugowaard standaard Kumij-

raam en deur 01-04-14 09:12

Raamwerk

Leven op gelijkstroom: de woning van Woonwaard en BAM, Heerhugowaard.

Alle installaties aan de buitengevel: de woning van WonenLimburg en Volker Wessels, Melick.

producten toegepast; de K-vision en de type Trend. De kozijnen hebben een triple beglazing met een opbouw van 6 mm buitenruit, 12 mm spouw, 4 mm tussenruit, 12 mm spouw en een 4 mm binnenruit. Deze ruiten zijn zonwerend en hebben een U-waarde van 0,7 W/ m²K. De Uframe is 1,1 W/m²K.” In het kozijn is een nieuw soort rubber toegepast, waardoor de hechting van de kit van het drielaags glas veel langer meegaat, aldus Klijn Velderman: “Dan hebben we het over vijftig jaar levensduur, in plaats van twintig tot 25 jaar. Dat is natuurlijk kostbaarder, maar als de tests bevestigen dat dit werkt, komen we in de exploitatie weer goedkoper uit.” Dura Vermeer koos in Arnhem voor hout, als enige van de vier bouwers. De kozijnen in het Arnhemse prototype zijn uit FSC gecertificeerd Oregon Pine, afkomstig van Vianen Kozijntechniek in Montfoort. Vianen Kozijntechniek leverde de complete gevelelementen (Rc 7+), inclusief buitenbekleding. De houten kozijnen werden bij Vianen Kozijntechniek afgelakt, voorzien van triple glas en in de elementen geplaatst. Ronald Haafkes, directeur Onderhoud en Renovatie Hengelo van Dura Vermeer: “Vianen leverde ons kozijnen met een Uwindow rond de 0,9 W/m²K, binnen de maximaal gestelde waarde van 1 W/m²K. Het triple glas heeft een Uglas van 0,6 W/m²K. De opbouw van het triple glas is 5 millimeter buitenruit, 14 millimeter spouw met een kunststof afstandhouder, 4 millimeter tussenruit, 14 millimeter spouw en 4 millimeter binnenruit.”

milieubelasting is hoger. PVC is recyclebaar. De total-cost-of-ownwership valt voor kunststof beter uit.” Ook bij BAM Woningbouw draaide de beslissing om de total-cost-ofownership, aldus Klijn Velderman: “In Heerhugowaard hebben we gekeken naar de kosten van de hele levenscyclus, dus de kosten van aanschaf en onderhoud, en naar de prestatie. De kunststof kozijnen hebben een levensduur van vijftig jaar. Op onderhoud scoren ze beter dan houten kozijnen, die weer beter scoren op de energetische prestaties. Ook de esthetiek speelde een rol, in de zin dat we niet een product kunnen ontwikkelen voor de markt en dan aanbieden wat mensen niet willen. We gebruiken daarom een kunststof profiel met houtnerf.”

Total-cost-of-ownership Vokker Wessels koos in Melick voor kunststof vanwege de levensduur en het onderhoud. Schultink: “VolkerWessels is verantwoordelijk voor het onderhoud, dus moeten deze kosten zo beperkt en laag mogelijk te zijn. Als de klant andere kozijnen wenst, is dat mogelijk, zolang die voorkeur past binnen het renovatieconcept.” Boerma legt uit waarom ook Ballast Nedam in Stadskanaal opteerde voor kunststof: “We hebben een vergelijking gemaakt tussen kunststof en hout, waarbij we keken naar de isolerende eigenschappen en naar de aanschaf- en onderhoudskosten. Een aanvullend criterium was de esthetiek. Hout is mooier, maar het is, in de geïsoleerde uitvoering, duurder in aanschaf, en het heeft hogere onderhoudskosten. Ook de

“Bij elke evaluatie kijken we naar techniek en prijs.” Bij Dura Vermeer viel de keuze op hout. Haafkes: “De Uframe die Vianen in hout realiseerde, hebben we in kunststof nog niet voorbij zien komen. De total-cost-of-ownership viel ook beter uit voor hout, omdat we van Vianen de toezegging kregen dat het onderhoud pas na tien jaar hoeft plaats te vinden, in plaats van zes jaar.”

Evaluatie Alle bouwers evalueerden hun eerste prototype, inclusief de kozijnen. Bij BAM Woningbouw kwamen ze uit op 134 verbeterpunten voor het eerste prototype. Klijn Velderman: “Wat betreft het kozijn, konden we in het prototype de kozijnen niet compleet beglaasd in de gevelelementen krijgen. Dat is nu opgelost, in prototype twee kunnen we dat wel.” In Stadskanaal houdt men na de eerste evaluatie alle opties nog open wat betreft de kozijnen. Boerma: “Bij elke evaluatie kijken we naar techniek en prijs. In het tweede prototype gaan we naar Uglas 0,5 W/ m²K en een Uwindow van 0,77 W/m²K. Wat we uiteindelijk gaan gebruiken in prototype drie, weten we nog niet. Het zou kunnen dat we toch kiezen voor bijvoorbeeld hout met alumium, of kunststof met aluminium. Dat hangt af van de prestaties en de kosten van aanschaf en onderhoud, dat bekijken we steeds opnieuw.”

raam en deur RD2014-2_Stroomversnelling_kozijnkeuze_3pag.indd 31

2 / 2014 I 31

01-04-14 09:12

Raamwerk Ook in Melick houden ze na de evaluatie van het eerste prototype nog een slag om de arm. Schultink: “Op dit moment is het nog te vroeg om te zeggen of het huidige kozijn ook het ideale kozijn is. Zeker gezien enkele problemen die er zijn wat betreft de kier- en luchtdichtheid. Dat moet eerst verder onderzocht worden.” Bij Dura Vermeer klinkt een vergelijkbaar geluid. Haafkes: “Vianen is al bezig met houtsoorten waarmee ze een lagere Uframe kunnen realiseren en met detailleringen om de onderhoudsintervallen te verlengen. Maar kunststof zou een alternatief kunnen zijn, als de kosten en de Uwaarde omlaag zouden gaan.”

Kansen In De Stroomversnelling ontwikkelen de bouwbedrijven concepten voor de markt, als alternatief voor een klassieke aanbesteding. Wat moeten kozijnenfabrikanten aan kwaliteiten meebrengen om hierin te kunnen meedraaien? En welke kansen ligger er voor de kozijnenbranche? Boerma ziet om te beginnen een kans in het aanpassen van het aanbod: “De zeer energiezuinige renovaties, dat is nu nog een kleine markt. De producten voor die markt zitten niet bij iedereen in het assortiment.” Ook kunnen de fabrikanten nog een slag slaan als het gaat om gegarandeerde prestaties, stelt Boerma: “Wij gaan prestatiegaranties afgeven op ons renovatiesysteem, wat betreft energie en comfort. Alle elementen van dat systeem moeten ook in de praktijk voldoen aan de gestelde eisen, bijvoorbeeld wat betreft isolatiewaarde. Ik heb niet de indruk dat men in de praktijk altijd aan die prestaties voldoet. Daar zal de branche toch in mee moeten.” Klijn Velderman ziet in een groter aanbod van complete prefab producten een kans voor de kozijnenbranche: “Waarom moeten we steeds alles nog ter plekke in elkaar zetten, in plaats van alles op één locatie aan één productielijn te vervaardigen?”

Volker Wessels, Melick.

niet gebeuren, vanwege de techniek, maar ook vanwege de esthetiek. Onze smaak wat betreft woningbouw is heel traditioneel. De meest gewilde woning is altijd nog een woning met baksteen aan de gevels, pannen op het dak en Hollandse, diep liggende kozijnen.” Maar: innovatie is wel degelijk belangrijk, stelt Boerma. En ook Klijn Velderman onderstreept het belang van innoveren: “Hebben we in de toekomst nog wel kozijnen nodig? Dat is een vraag die wij ons stellen en die ook de branche zich stellen moet. Kan het glas niet direct in het gevelelement? Soms moet je out-of-the-box denken om tot vernieuwing te komen.”

“Waarom zetten we alles nog ter plekke in elkaar en niet op één locatie aan één productielijn?”

Vier renovatieconcepten In de vier prototypen van De Stroomversnelling zijn bekende technieken en processen gecombineerd met verregaande innovaties zoals 3D-inmeting, een extern installatieportaal, gelijkstroom, kant-en-klare-gevels en daken, en een huuraanbod van A+++ witgoed. Niet heel verrassend: de bouwers kozen vaak voor prefab-oplossingen. Ballast Nedam liet de woning in Stadskanaal compleet 3D inmeten en de uitkomsten omzetten in tekeningen. Zo onderving de aannemer maatafwijkingen in de bestaande bouw en konden prefab-elementen voor montage passend worden gemaakt. Ballast Nedam introduceerde ook een innovatief dakconcept: de warmte tussen dak en zonnepanelen wordt afgezogen en opgeslagen in de bodem. In de winter wordt die warmte gebruikt voor de woning. Bijkomend voordeel: de zonnepanelen worden gekoeld, dat verhoogt de opbrengst. Bij Volker Wessels in Melick zit de noviteit in de plaatsing van

Volgens Schultink moeten kozijnenfabrikanten ook conceptmatig gaan werken en denken: “De branche dient zich goed te verdiepen in de vraagstukken die worden opgeworpen. Alleen dan kun je een optimaal product leveren, met toegevoegde waarde voor een concept.” Haafkes ziet onder andere kansen als het gaat om industrialisatie: “Droog en prefab, dat is in de context van De Stroomversnelling de werkwijze. Daar moeten we slimmer in worden. De kostprijs en het aantal handelingen moeten naar beneden. Industrialisatie is de basis; we gaan straks opschalen, en dan moet de industrialisatie bijdragen aan een aantrekkelijk product.”

de installaties. Het prototype heeft aan de buitengevel (sandwichpanelen) een “Slim Portaal” met daarin alle installaties. Makkelijk bereikbaar voor de installateur, eenvoudig uit te wisselen voor een upgrade met modernere installaties. De bijbehorende leidingen en kanalen lopen door de gevel- en dakelementen. Ook Dura Vermeer ziet de installaties graag geïntegreerd in de buitengevel: de woning in Arnhem kreeg prefab sandwichpanelen, eigenlijk ontwikkeld voor toepassing op het dak. Dura Vermeer koos voor de filosofie ‘weinig slopen, weinig overlast’’: de woning werd vooral van buitenaf aangepakt. Dat was

Kozijnloze toekomst

ook de aanpak van BAM in Heerhugowaard. De woning werd

Een ander thema is volgens Boerma, dat kozijnen een te groot deel van de kostprijs van een renovatie uitmaken: “Daardoor ontstond binnen De Stroomversnelling een discussie: kozijn of niet? Waarom bedenken we in de bouw niet een oplossing die vergelijkbaar is met die in de auto-industrie, waar ook geen kozijn nodig is? Ik zie dat zelf zo snel

voorzien van een DC-netwerk (gelijkstroom), als alternatief

I 2 / 2014

RD2014-2_Stroomversnelling_kozijnkeuze_3pag.indd 32

voor wisselstroom. BAM leverde ook de bijpassende huishoudelijke apparaten op gelijkstroom, in een leaseconstructie voor de bewoners.

raam en deur 01-04-14 09:12

Raamwerk Winbag montagekussen De Winbag is een Deens product dat nu in Nederland door Tilmar wordt gedistribueerd naar de bouwmaterialen- en ijzerwaren-groothandel. Het plaatsen van deuren raamkozijnen gebeurt met dit montagekussen op een snelle, gemakkelijke en precieze manier. De Winbag werkt als een extra persoon op de werkplek omdat de montagewerkzaamheden nu door 1 persoon gedaan kunnen worden (ook bij grote kozijnen). Hiermee bespaar je kostbare tijd. De Winbag is zowel te gebrui-ken bij nieuwbouw als bij renovatiewerkzaamheden. Tilmar, Meppen, 0591.37.16.68, www.tilmar.nl

Fensterbaunieuws? Check www.raamendeuronline.nl/ fensterbau

raam en deur Slanke schuifpuien Metaglas innoveert binnen de themaâ&#x20AC;&#x2122;s: Renovatie, Transformatie, Transparantie en Normen. Centraal binnen het thema Transparantie staat de vernieuwde Methermo schuifpui in groot formaat. Door de verbeterde bediening schuift dit slanke systeem nog lichter en zijn zeer grote glaspanelen mogelijk. Ook is het nu mogelijk de schuifpui te leveren met een hoek die volledig geopend kan worden. Metaglas, Tiel, 0344.75.04.00, www.metaglas.nl

www.vekakozijn.nl

Kwaliteit, vertrouwen en zekerheid

Raamwerk_2pag.indd 33

01-04-14 13:31

Raamwerk Kunststof renovatieprofielen

Gezonde en gefilterde lucht

Elton introduceert een assortiment renovatieprofielen voor kunststof ramen en deuren, namelijk de Universeal+ en de Siliconen Renovatie dichtingen. Universeal+ is een universele oplossing gemakt van TPE ter vervanging van afdichtingen bij kunststof ramen en deuren. Omdat het profiel uit meerdere afpelbare lagen is opgebouwd, is er altijd een geschikte oplossing binnen handbereik, dit profiel vervangt namelijk meer dan 100 standaard profielen. Ook nieuw is de serie siliconen renovatiedichtingen, gemaakt van siliconen voor kunststof ramen en deuren. De serie bevat 6 typen ter vervanging en verbetering van de meest voorkomende kunststof profielsystemen. Elton, Roden, 050.502.11.99, www.elton.nl

Hoogwaardige raamen deurprofielen Zendow#neo is de naam van de serie raamen deurprofielen waarin Deceuninck de ‘Linktrusiontechnologie’ voor het eerst toepast. Bij Zendow#neo wordt niet langer gebruik gemaakt van standaardgegalvaniseerde versterkingen binnen de profielen. Bij de Standaard-oplossing worden zowel kader als vleugel voorzien van een thermische versterking. De kern bestaat uit schuim van gerecycleerd pvc en staaldraad. De Premium-oplossing gaat een stap verder met het gebruik van thermische versterkingen in het kaderprofiel enerzijds en van continue structurele glasvezels in het 6-kamervleugelprofiel anderzijds. Deceuninck, (B) Hooglede-Gits, 076.561.78.34, www.deceuninck.nl

Slimme ramen Een onderzoeksteam van 3 Europese fabrikanten en leveranciers van raamen ventilatiesystemen uit het MKB heeft een nieuwe technologie voor ramen in woningen en bedrijfspanden ontwikkeld die moet zorgen voor energiebesparing en zelfs warmteterugwinning: Climawin. Met het systeem verkoelen de ramen ’s zomers ook, zodat dure airconditioning vaker uitgeschakeld kan worden. Het systeem kan daardoor in alle soorten klimaten worden gebruikt en is interessant bij zowel renovaties als nieuwbouw. Voor de werking van het systeem is geen elektriciteitsbedrading nodig want de ramen worden aangedreven door zonnecellen en draadloos aangestuurd door sensoren in de kamer. Cohn & Wolfe, Amsterdam, 020.67.68.666. www.cohnwolfe.com

2 / 2014

Raamwerk_2pag.indd 34

Movair komt met een nieuwe onderdorpel. Door verdere innovatie en het gebruik van de Convect luchtgeleider is het mogelijk om eenvoudig alle kozijnen van een gebouw uit te voeren met de Movair+ onderdorpel met én zonder de koppeling aan een WTW-wisselaar. Hierdoor kan elke gewenste ruimte worden voorzien van gezonde, gefilterde, verse lucht zonder dat daarbij tocht of koudeval ervaren wordt. De Movair Convect is beschikbaar voor houten en kunststof kozijnen. ISC, Schijndel, 073.611.06.14, www.isc-nl.com

Nieuw draai-kiepraambeslag Buva komt met een nieuwe variant van het activPilot draai-kiepraambeslag voor kunststof kozijnen: de Confort PADK. De Comfort PADK heeft een unieke extra mogelijkheid om het raam parallel rondom open te zetten. Via de 6 mm ventilatiespleet in deze stand stroomt lucht op een comfortabele wijze binnen, zonder kans op dichtslaande ramen. Bovendien dringt er veel minder geluid naar binnen dan bij een gekanteld raam. De Comfort PADK is ook traditioneel te openen -in draai- of kiepstand- en voldoet aan inbraakwerendheidsklasse 2 (NEN5096) in ventilatiestand. Buva, Barendrecht, 0180.69.75.00, www.buva.nl

raam en deur 01-04-14 13:31

Raamwerk Hoogwaardige isoleersystemen Alcoa Architectuursystemen toonde onlangs het hoogwaardig isolerende systeem voor passiefhuis gecertificeerde ramen, deuren en gevels. Zo toont het bedrijf de energie-efficiënte vliesgevel: AA 100 Q HI+. Het passiefhuis-gecertificeerde vliesgevelsysteem is op grond van de extra isolatie en de opheffing van koudebruggen geschikt voor energieefficiënte en sterk warmte-isolerende gebouwomhullingen. De gepatenteerde glasondersteuning maakt grote glasoppervlakken tot een gewicht van maar liefst 700 kg mogelijk waarmee optimale transparantie gecreëerd wordt. Alcoa Architectuursystemen, Harderwijk, 0341.46.46.11, www.alcoaarchitectuursystemen.nl

Brandwerende kozijnen? Check www.raamendeuronline.nl/ brandtest

raam en deur Fakro lichtstraat Fakro breidt zijn assortiment uit met de introductie van de lichtstraat. Dit product combineert de vertrouwde kwaliteit van Fakro’s dakramen in een compleet pakket voor het platte dak. Het product garandeert daarmee een grote daglichtopbrengst, flexibiliteit en verschillende bedie-ningsmogelijkheden. De lichtstraat wordt geleverd als complete oplossing voor daken met een dakhelling tussen de 0 en 15 graden. Het standaardpakket bestaat uit vier dakramen, een houten opstand voorzien van EPS isolatie en aluminium afwerkprofielen. De aluminium afwerkprofielen zorgen voor een waterdichte aansluiting tussen raam en opstand. Er kunnen verschillende typen ramen toegepast worden. Dit biedt de eindgebruiker de mogelijkheid te combineren en ramen te kiezen die bij zijn woonwensen past. Fakro, Groesbeek, 024.39.78.095, www.fakro.nl

www.vekakozijn.nl

Kwaliteit, vertrouwen en zekerheid

Raamwerk_2pag.indd 35

01-04-14 13:31

Raamwerk

Door Hans Fuchs

PH schuiframen maken plaats voor Concept III

Uptempo kozijnen vervangen Bouwbedrijf Vios verving in Maarssenbroek 780 kozijnen van 264 corporatiewoningen. En dat uptempo, binnen drie maanden tijd. Vios verwijderde per dag vijftien oude PH schuiframen en plaatste nieuwe houten kozijnen, Concept III. Bedrijfsleider Len Ringenaldus: “Als het oude kozijn gesloopt was, zat er dertig minuten later een nieuw kozijn in.” Niet alleen Sinterklaas had op 5 december 2013 zijn handen vol aan de harde wind. Ook het Utrechtse bouwbedrijf Vios had op die dag heel wat te stellen met de stormachtige weersomstandigheden. Uitgerekend op die vijfde december ging aan het Bisonspoor in Maarssenbroek de vervanging van start van 780 kozijnen in 264 woningen van woningbouwvereniging Portaal. Wapperend in de wind, hees bouwbedijf Vios met een kraan de eerste nieuwe houten kozijnen langs de buitengevel omhoog: het startschot van de bijna drie maanden durende operatie waarin de aannemer, samen met montagebedrijf Dekker uit Noordeloos, de bijna dertig jaar oude schuiframen in de Portaalwoningen verving, als onderdeel van een groot onderhoudstraject. Doel van de kozijnvervanging: een betere daglichttoetreding in de woningen, een optimalisering van de isolatie en de ventilatie, betere geluidwering en meer gebruiksgemak voor de bewoners.

met die nieuwe kozijnen de daglichttoetreding te optimaliseren. In de nieuwe kozijnen hebben we, met veel gepuzzel, de daglichttoetreding naar het vereiste wettelijke niveau gekregen. Met voldoende glasoppervlak, ondanks dat we in deze kozijnen nog een rooster hebben aangebracht voor de ventilatie. Bovendien scoort het kozijn, met HR++ glas, ook op alle andere aspecten nu binnen de formeel gestelde eisen en het binnendraaiende kozijn is voor de bewoners vele malen gebruiksvriendelijker en makkelijker schoon te houden.”

Planning achterstevoren Btw-voordeel Wat het bouwbedrijf drie maanden lang langs de buitengevels omhoog hees, waren kozijnen in Concept III; afgelakt, beglaasd en voorzien van hangen sluitwerk. Vios plaatste voor Portaal elke dag vijftien nieuwe kozijnen. Dat is best veel, beaamt bedrijfsleider Len Ringenaldus van het Utrechtse bouwen onderhoudsbedrijf: “Als het oude kozijn gesloopt was, zat er dertig minuten later een nieuw kozijn in, in de bestaande spouwlatten, want die waren nog van goede kwaliteit. De aftimmerlatten en de vensterbanken werden een dag later geplaatst. En in de planning was het zo geregeld, dat niet één bewoner kozijnloos de nacht door hoefde.” Portaal had goede redenen voor een uptempo aanpak van de kozijnen en voor Concept III, vertelt Erwin Schut, Projectleider Vastgoed bij Portaal: “We moesten een snelle planning realiseren. Ons streven was om op 28 februari 2014 met deze klus klaar te zijn, om het btw-voordeel te pakken dat, op het moment van aanbesteden, tot aan die 28e februari zou gelden. Die deadline was het best te halen met Concept III. Daarnaast wilden we minimale overlast voor de bewoners. Ook dan kom je al snel uit op dat concept.” Portaal koos voor houten draaikiepkozijnen, binnendraaiend, van FSC-mahonie, geleverd door Timmerfabriek Doornenbal in Veenendaal. Schut: “Die keuze werd ingegeven door de garantie op de nieuwe kozijnen, de leversnelheid en vanwege de mogelijkheid om

2 / 2014

RD2014-2_Raamwerk_Bisonspoor_Maarssenbroek_2pag.indd 36

De complete planning van de kozijnrenovatie werd wat Ringenaldus noemt ‘achterstevoren’ opgezet: “De laatste dag van het btw-voordeel stond als harde deadline. Vandaar werd teruggeteld naar de startdatum en werd berekend hoeveel kozijnen we per dag moesten vervangen om de opleverdatum te halen.” Daarna ging het rap, licht Ringenaldus toe: “Het aanbesteden was op een woensdag. De dinsdag erop waren in de directiewoning, waar wij tijdens de renovatie kantoor hielden, de kozijnen er al uit, zodat we konden kijken naar de detailleringen. Twee weken later hadden we vier nieuwe houten kozijnen voor de directiewoning. Drie weken daarna, op 5 december, ging het kozijnrenovatietraject van start.” In het eerste blok had Vios de eerste twee dagen nog wat kinderziektes in de planning. Ringenaldus: “Je moet in ieder project weer het wiel uitvinden voordat de trein gaat rijden. De eerste dag, die winderige vijfde december, haalden we geen vijftien kozijnen, maar kwamen we uit op acht. Twee dagen later zaten we op schema.” Overigens werden de kozijnen na de aanbesteding nog op punten aangepast. Waar de eerstgeplande kozijnen aan de binnenzijde nog een profiel uit aluminium aan de onderzijde hadden, kregen de definitieve kozijnen een houten lijst. Ook kregen de kozijnen aan de buitenzijde nog een extra afdeklijst van accoya, met klittenband, ter bescherming van het kozijn. Schut: “Dan heb je dus geen schroeflat in je kozijn, een pluspunt bij het onderhoud. En het hangen sluitwerk werd aange-

raam en deur 31-03-14 13:31

past: de nieuwe kozijnen kregen kierstandhouders en raamsluitingen zonder sleutels.”

Geen Concept IV Portaal en Vios kregen gaandeweg de renovatie ook nog een meevallertje in de schoot geworpen, aldus Schut: “De btw-regeling werd verlengd. Zodoende konden we ook het onderhoud wat naar achteren uitrollen, elf dagen in totaal.” Ringenaldus: “De 28e februari was haalbaar geweest, als we de laatste twee van de zes blokken tegelijkertijd hadden aangepakt. Maar met de rek op de deadline hebben we gekozen voor rust in de uitvoering, rust voor de bewoners en rust op de bouwplaats.” In de planning van Vios zat steeds zo min mogelijk tijd tussen het verwijderen van het PH schuifraam en het plaatsen van de Concept III kozijnen. Ringenaldus: “We dekten de woningvloer desgewenst een meter uit de gevel af en zetten een stofscherm op, als bewoners daarom vroegen. In de praktijk was dat niet altijd nodig. Vervolgens werden de kozijnen ingesneden, om schade in de woning, aan behang of stucwerk, te beperken, en losgehaald.” Daarna werden meteen de nieuwe kozijnen aangeleverd. Ringenaldus: “Alles buitenom, want de liften in de bouwblokken waren net gerenoveerd. We hebben alle nieuwe kozijnen met een kraan van buitenaf aangeleverd en met grote glaszuigers naar de gevel toe getrokken, voor de bestaande sparing. Daarna werden de nieuwe kozijnen van binnenuit bevestigd, vastgezet en afgetimmerd.” Portaal gaf op het Bisonspoor de voorkeur aan Concept III, en niet aan Concept IV. Dat was een weloverwogen, strategische keuze, licht Schut toe: “We hebben afgezien van een oplossing waar we vanuit de aannemer ook nog eens 25 jaar onderhoud op de kozijnen zouden krijgen, omdat we ons niet wilden binden aan een extra partij in de

bouwkolom waar we verder geen prestatiegerichte afspraken mee hebben. Dergelijke afspraken hebben we al met vijf andere aannemers die voor Portaal werkzaamheden verrichten. Als bij de aanbesteding nou één van deze vijf partijen had gewonnen, dan hadden we misschien wèl overwogen om Concept IV te nemen.”

raam en deur RD2014-2_Raamwerk_Bisonspoor_Maarssenbroek_2pag.indd 37

PH schuiframen De woningen van Portaal aan het Bisonspoor in Maarssenbroek werden in de jaren tachtig gebouwd en kregen PH schuiframen. De van oorsprong Canadese ramen werden vooral in sociale woningbouw toegepast en gezien als passend antwoord op de vraag naar goede daglichttoetreding en flexibiliteit in de ventilatie. Het PH systeem is rank en heeft twee, soms vier glaspanelen die vrij kunnen schuiven in een sleuf in het kozijn. Zodoende kan het venster in allerlei standen geopend worden: traploze ventilatie op maat. Maar de PH schuiframen in Bisonspoor voldeden niet meer. Er was een sterke wens vanuit de bewonerscommissie om iets te verbeteren aan de kozijnen. De bewoners, allemaal senioren, hadden problemen met de stroef schuivende glaspanelen. Ook het schoonhouden van de kozijnen was niet eenvoudig. Bovendien verouderden de kunststofdelen in het kozijn onder invloed van het zonlicht. Ook binnen Portaal leefden bedenkingen tegen de PH schuiframen. Ze voldeden niet meer aan de eisen wat betreft isolatie, geluid- en inbraakwering en daglichttoetreding. Ventileren door middel van het schuiven van de ramen, vond Portaal niet meer van deze tijd.

2 / 2014

31-03-14 13:31

Sluitstuk Automatisch dichtrekkende sloten

Uw nieuws in Raam en Deur?

De ML400 en ML800 van de Maasland Groep zijn motoraangedreven laagspanningssloten voor vaste en doorzwaaiende deuren met een houdkracht van 10.000 N (ongeveer 1.000 kg). Beide sloten detecteren een ongesloten deur tot 8 mm en trekken deze vervolgens automatisch dicht. Het slot kan tot een zijdelingse druk van 100 kg worden geopend. Vanzelfsprekend zijn deze sloten voorzien van deur - en schootsignalering. De sloten zijn als inbouw- of opbouwuitvoering leverbaar en geschikt voor glazen deuren. Maasland Groep, Sleeuwijk, 088.50.02.800, www.maaslandgroep.nl

Mail naar raamendeur@mixpress.nl 6 jaarga

3 13 01 20 5,, 2 15 ng 1

jaargang 16, 2014

raam en deur

Toegangscontrole glazen deuren 13:22 12-13

03-

21-01-14

.indd

Cover

.indd

-1_Cover

RD 2014

11:53

01-04-14 10:00

Cover.indd 1

Glazen deuren in bedrijven of commerciële instellingen kunnen nu uitgerust worden met Aperio draadloze toegangscontrole van Assa Abloy. Dit lukt door toepassing van een nieuwe, eenvoudig te monteren roestvrijstalen montageplaat. De glazen deur wordt vervolgens geïntegreerd in het draadloze toegangsysteem van het gebouw en werkt samen met diverse RFID-technologieën. Aperio is volledig compatibel met Assa Abloy’s deurbeslagoplossingen voor glazen deuren. Assa Abloy, Raamsdonksveer, 088.63.94.761, www.assaabloy.nl

www.vekakozijn.nl

Kwaliteit, vertrouwen en zekerheid

RD 2014-2_Sluitstuk pi_0.5pag.indd 38

01-04-14 10:16

Goed beslagen Buitenrozet met kerntrekbeveiliging Polytec Nederland introduceert een nieuw veiligheidsrozet met kerntrekbeveiliging. In combinatie met het binnenschild van Polytec voldoet het aan de laatste eisen van het PKVW en is tevens voorzien van het SKG ***-keurmerk. Met een PC van 92 mm en een algemeen boorbeeld is de combinatie toepasbaar op elk kunststof- en aluminium profiel. Het buitenrozet is te combineren met elk gewenste buitengreep van Polytec. Dit nieuwe rozet is vervaardigd uit het hoogwaardige geborstelde RVS AISI 316 en daardoor bijpassend bij het overige deurbeslag uit het programma van Polytec. Polytec, Assen, 0592.377.406 , www.polytec.nl

VARIANT® VX Stijl en techniek in één. Voor projectdeuren.

Modulair deurbeslag Het designteam van Intersteel heeft een nieuw programma modulair deurbeslag ontwikkeld: Intersteel M. Het speciale aspect zit in de vele mogelijkheden die er zijn om een eigen identiteit en uitstraling te laten terugkomen in de manier waarop de configuraties worden samengesteld. Dit modulaire veiligheidsbeslag biedt de kans om tot 600 unieke combinaties te maken. Van Leeuwen International, Rhenen, 0318.47.77.77, www.intersteel.nl

Fraai en trendy bouwbeslag Modern en kwalitatief hoogwaardig bouwbeslag, van de Spaanse fabrikant Groël, wordt door haar actuele en ergonomische vormgeving veel toegepast in luxe villa’s en herenhuizen in mediterrane streken. Alle modellen worden gesmeed uit het beste messing. Een ultradikke toplaag in chroom of nikkel geeft dit bouwbeslag een unieke en chique uitstraling. De designers van deze topfabrikant zijn creatief en trendsettend door verschillende kleuren beslagcombinaties op de markt te introduceren. Met name de nieuwe kleuren matzwart en wit worden door architecten en interieurontwerpers zeer goed ontvangen. Sales in Style, Beverwijk, 0251.21.54.76, www.salesinstyle.nl

Goed beslagen_0,5pag.indd 39

optimale draaieigenschappen, belastbaarheid en elegantie maken het variant vX scharnier een scharnier van een hoogwaardige kwaliteit. inzetbaar voor extreme toepassingen in b.v. brandwerende deuren tot 300 kg.

Project scharnier voor hoge belasting • Tot 300 kg belastbaar • Comfortabele 3 D verstelbaarheid • Onderhoudsvrij • Inzetbaar voor houten, stalen en aluminium kozijnen • Ook voor brand en inbraakwerende deuren • Verschillende oppervlakte uitvoeringen

Fon + 49 (0)5242 / 413- 0

simonswerk.nl

01-04-14 09:59

Uitzicht Brandwerende dakbeglazing getest AGC Glass testte onlangs met succes zijn Pyropane glassoort bij laboratorium Peutz in Molenhoek op brandwerendheid. De test slaagde, wat betekent dat deze glassoort 30 minuten brandwerend is. Daarbij opgeteld het heldere doorzicht, de identieke uitstraling in vergelijking met andere beglazingen én een goede bescherming tegen wind, water, zon, kou en Uv-straling, maken Pyropane tot het perfecte glas voor gebruik als onder andere dakbeglazing. Naast de huidige positieve testresultaten, bezit Pyropane ook nog een aantal andere eigenschappen die het uitstekend bruikbaar maken voor uiteenlopende toepassingen: het is licht van gewicht en is incidenteel beloopbaar. AGC Glass, Tiel, 0344.67.97.09, www.agc-glass.eu

Hoge schuifpuien Speciaal voor New Babylon, een gebouw naast het Haagse centraal station, ontwikkelde Metaglas een aantal unieke oplossingen. Naast de glazen wanden plaatste ze onder andere al het aluminium zetwerk bij de verdiepingsvloeren. Ook ontwikkelde Metaglas glazen schuifwanden van maar liefst 5000 mm hoog. Deze hangen aan een ingenieuze constructie 75 cm voor de achterwand. Achter de glaswanden bevindt zich natuurlijk ogende begroeiing. Die kan worden onderhouden, doordat de wanden open kunnen. Glazen schuifwanden in openbare ruimtes moeten voldoen aam strenge veiligheidseisen. Metaglas testte daarom de stevigheid van de constructie uitgebreid. Metaglas, Tiel, 0344.75.04.00, www.metaglas.nl

Vergunningsvrije dakkapel Velux introduceert een dakkapeloplossing van dakramen die in de meeste gevallen vergunningsvrij is, ook aan de voorzijde van de woning. De dakkapel heeft een opstand waarmee de standaard dakramen uit het dak worden getild. Hierdoor ontstaat meer loopruimte. Omdat de ramen iets hellend in het dak liggen, zorgt dit tevens voor meer daglichttoetreding dan bij een traditionele dakkapel. Een andere mogelijkheid is een vergunningsvrije dakserre. Dankzij de zowel horizontaal als verticaal geplaatste Velux dakramen geeft de dakserre een geweldig uitzicht, valt er nog meer daglicht de ruimte binnen en kan optimaal worden geventileerd. Het aluminium lijstwerk is onderhoudsarm. Velux Nederland, De Meern, 030-6629679, www.velux.nl

2 / 2014

Uitzicht-pi 1pag.indd 40

Breed assortiment Stolker Glas uit Nieuwegein presenteert het breedste assortiment op het gebied van zonwering en raamdecoratie tussen glas onder de naam Inblindz. Als één van de weinige glasproducenten biedt Stolker Glas naast jaloezieën en duetten ook plissés tussen glas. De leveranciers van deze jaloezieën zijn In2Glass, H2H Omnika en sinds kort ook Screenline. Inblindz biedt tevens een divers aanbod aan bedieningsmechanismen (koord-, magneetbediening of elektrisch) en kleuren. Uit deze Inblindz- productgroep heeft Stolker Glas onlangs 809 aluminium jaloezieën tussen glas geleverd voor het Alfa-college, een school direct naast stadion Euroborg in Groningen. Met een unieke smalle spouwbreedte van 18 millimeter sloot het glas perfect aan op de slanke kozijnen. Stolker Glas, Nieuwegein, 030.28.55.400, www.stolkerglas.com

Brandwerende test Vetrotech SaintGobain heeft voor de nieuwe gevel van Residence Palace in Brussel, een transparant geheel van koud gebogen brandwerend glas, brandtesten gedaan om de brandveiligheid van het gebouw te waarborgen. De test heeft tot resultaat dat de beoogde architectuur waargemaakt kan worden. De architectuur is uniek vanwege haar vorm, een ellipsvormige glasbel, die dit gebouw van de Europese Raad tot een opvallend geheel zal maken. Er wordt ongeveer 1200m² brandwerende beglazing ingezet van Vetrotech Saint-Gobain. En geen enkele ruit is hetzelfde; noch qua maat, vorm of buigstraal. De brandwerende classificatie voor deze beglazing is E30 / E60 en EI60. Vetrotech Saint-Gobain, Nederweert, 0495.57.44.23, www.saint-gobain.com

raam en deur 01-04-14 09:44

Uitzicht

Sterk als de zwakste schakel Wil je een kozijn brandwerend maken, dan zijn glas en ventilatierooster natuurlijk medebepalend. De NBvT toonde eerder al aan dat standaard KVTkozijnen met 17 mm hoge sponningen 30 minuten brandwerend zijn. Met AGC Flat Glass’ Pyrobelite en de Firecatch van Aralco lukt dat eveneens met een sponninghoogte van 17 mm en overschilderbare kit. Men ging er van uit dat houten gevelelementen met sponningen van 25 mm 30 minuten brandwerend zijn. Maar hoe slank kun je gevelelementen nu precies construeren om ze 30 minuten brandwerend te maken? Dat is de vraag die Gerrit Buitenhuis van de NBvT beantwoordde op een serie kennissessies van AGC Flat Glass en Aralco. Samen met de Nederlandse Branchevereniging van de Timmerindustrie construeerden zij namelijk gevelelementen die bewezen brandwerend zijn.

Einde aannames “Tegenwoordig moet alles aantoonbaar presteren en moet je bijbehorende certificaten kunnen overleggen als bewijs.” De leden van de NBvT hadden tot voor kort geen testresultaten beschikbaar, maar bepaalden de brandwerendheid op basis van de certificaten van componenten. Daar zocht de branchevereniging een alternatief voor: aantoonbare brandwerendheid bepaald door het afgemonteerde element, inclusief bouwkundige aansluitingen.

Goede voortests Buitenhuis: “We zijn uitgegaan van standaard KVT-details en hebben de meest kritische punten aangepakt.” Toen dat geklaard was, werden de kozijnen in een voortest beproefd. Het ging om een draaivalraam met zijlicht, een buitendraaiend raam met zijlicht. Allebei uit hardhout van 550 kg/m3, met standaard draaivalbeslag, brandwerend glas, brandwerende kaders en voor de draaival-variant minimaal opschuimend materiaal op een kritische plaats. Beide vensters haalden in de voortest een brandwerendheid van binnen naar buiten van 36 minuten. Bij een test van buiten naar binnen was zelfs bij 45 minuten nog geen zicht op branddoorslag.

Met brandwerend glas en een speciaal ventilatierooster lukt het om houten kozijnen met een sponninghoogte van 17 mm 30 minuten brandwerend te maken.

Glas én rooster De ketting is zo sterk als de zwakste schakel en zo is het ook met de brandwerendheid van een gevelelement. En zoals het hout tenminste 550 kg/m3 zwaar moet zijn, moeten ook het glas en het ventilatierooster aan brandwerende eisen voldoen. Want een kozijn kan dan wel brandwerend zijn, je wilt ook ventileren. En brandwerende kit is wel een oplossing, maar in Nederland willen we de kit kunnen overschilderen. Kun je het dan toch zo maken dat het wel werkt? AGC en Aralco beproefden het gezamenlijk in een kozijn met een sponning van 17 mm en een aluminium binnenbeglazingsprofiel.

Samen stabiel Het Aralco-rooster (met zelfregelende klep) werd op een breedte van 170 mm geplaatst, op het glas én op het kalf en beide situaties bleken brandwerend tot 30 minuten. Doordat het element het in de test zelfs 38 minuten uithield (20% boven de norm), geldt er een conformiteit op grotere lengtes. AGC heeft met Pyrobelite zeer transparant glas in het pakket dat vrijwel niet vertekent met een opschuimende Pyrobellaag die zeer goed isoleert. Een voorproef in de ovens van Promat toonde aan dat het glas inderdaad voldoende isoleert, de overschilderbare kit niet te heet wordt, schroeven het glas stabiliseren, de neuslat en het aluminium profiel in het vuur kunnen en het rooster en glas samen stabiel blijven. Ook bij grote ruiten (tot 2.200 mm).

Zelfs 60 minuten Dat de voortest geen toeval was, bleek bij Efectis. Daar haalden de draaivalkozijnen met zijlicht certificaten voor E30 en EW30 voor branddoorslag van binnen naar buiten (test werd na 43 minuten beëindigd) en E45ef en EW30-ef voor branddoorslag van buiten naar binnen. Het buitendraaiende raam met zijlicht haalde dezelfde waarde voor brand van binnen naar buiten en zelfs E60-ef en EW60-ef voor doorslag van buiten naar binnen. Conclusie: KVT-kozijnen zijn standaard brandwerend, mits ze uit hardhout van >550 kg/m3 zijn en met brandwerend glas, geschroefde glaslatten en minimaal opschuimend materiaal zijn uitgevoerd.

raam en deur RD 2014-2_Uitzicht_Brandwerendheid_1pag.indd 41

Samen sterk Dit artikel kwam tot stand op basis van presentaties van NBvT, AGC en Aralco. De drie organisaties werkten nauw samen en nodigden- samen met Efectis - veel marktpartijen uit om deze testresultaten te aanschouwen bij Efectis. Verdeeld over meerdere sessie namen meer dan 100 stakeholders er nota van. De presentaties kun je downloaden op www.raamendeuronline.nl/brandwerend.

2 / 2014

01-04-14 09:53

Bett Be tteer tt resuults res through Knowled edgge Sinds 1974 gespecialiseerd in het produceren van kwalitatief hoogstaande afdichtingsproducten voor de bouw, industrie en doe-het-zelf sector. ®

Merknamen Den Braven , Zwaluw , Hercuseal , Tectane

Sterk groeiende, dynamische en toonaangevende multinational 23 vestigingen en 8 productiefaciliteiten Wereldwijd netwerk van verkooppunten

www.denbraven.com

Uniek in deursluittechniek, sinds 1932 fabrikant van geruisloze deursluitoplossingen

HAWGOOD deurveerscharnieren de ideale oplossing voor het mechanisch zelfsluitend maken van dubbelwerkende deuren     

Licht in gebruik, sterk in sluiten Geruisloze werking Met vastzetting op 90° naar beide richtingen Deur pendelt na gebruik maar kort door Minimale hangnaad tussen deur en kozijn HAWGOOD 4241

HAWGOOD 4000/4500

HAWGOOD 4140K

deurdikte 40 mm

deurdikte 19-30 mm

deurdikte 35 of 40 mm

DICTATOR Productie B.V. Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www.dictator.nl

42-adv.indd 1

01-04-14 16:50

VKG Nieuws Postbus 5086, 2000 GB in Haarlem T: 023.551.84.44, F: 023.551.00.83, E: info@vkgkozijn.nl, I: www.vkgkozijn.nl

De informatie op deze pagina is afkomstig van VKG en kwam tot stand buiten de verantwoordelijkheid van de Raam en Deur-redactie

Vkg Architectuurprijs, Nieuwbouw 2014/2015

Wie wint de VKGArchitectuurprijs, nieuwbouw 2014/2015? De kunststof gevelelementenindustrie staat niet stil. Met de nieuwste ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid en esthetiek kiezen architecten steeds vaker voor kunststof. De winnaars van de laatste edities van de VKGArchitectuurprijs, nieuwbouw tonen aan dat de mogelijkheden met kunststof vrijwel onuitputtelijk zijn. Heeft u dat ook ontdekt en heeft u als architect onlangs een project gerealiseerd waarbij kunststof gevelelementen op een duurzame en creatieve wijze het ontwerp vervolmaken, dan maakt u kans op de VKG Architectuurprijs, nieuwbouw 2014/2015. Schrijf in of meld u vast aan via www.vkgkozijn.nl

VKG Architectuurprijs, Renovatie 2014/2015 Wie wint de VKG-Architectuurprijs, renovatie 2014/2015? Er wordt massaal gerenoveerd in Nederland. Steeds vaker zien we hoogwaardig kunststofoplossingen terug in voor- en naoorlogsewoonwijken en industrieel erfgoed. Om deze ontwikkeling een platform te geven is er de VKG Architectuurprijs, renovatie. Anders dan de VKG Architectuurprijs, nieuwbouw mogen ook projectontwikkelaars, woningbouwcorporaties en aannemers projecten insturen. Bent u bij een renovatieproject betrokken geweest waar kunststof een duurzame en esthetische bijdrage heeft geleverd aan het geheel, dan maakt u kans op de VKG-architectuurprijs, renovatie 2014/2015.

VKG Architectuurprijs, Publiek 2014/2015 De VKG-Architectuurprijs, publiek 2014/2015. Wat vindt het publiek? Alle energie die we stoppen in het realiseren van een mooi project dient uiteindelijk één doel: hoe ervaart de eindgebruiker het resultaat? Het leek de VKG leuk en leerzaam om te weten. Voor deze prijs hoeft

u niets te doen. Uit de ingezonden projecten voor de VKG-Architectuurprijs, nieuwbouw en renovatie worden er door de vakjury 5 genomineerd, waarna het publiek vanaf begin oktober op de VKG-site kan stemmen op haar favorieten.

Schrijf nu in In samenwerking met ‘de Architect’ wordt in december voor de tiende maal de VKG Architectuurprijs uitgereikt. De prijs wordt toegekend aan bouwprojecten waar kunststof gevelelementen (kozijnen, ramen en deuren) op een duurzame en esthetische wijze onderdeel uitmaken van zowel nieuwbouw- als renovatieprojecten. U kunt uw project(en) nu al eenvoudig digitaal insturen. Is uw project nog niet opgeleverd, of heeft u meer tijd nodig om het project te documenteren? Meld u zich dan alvast aan via www.vkgkozijn.nl Binnenkort kunt u op de site www.vkgkozijn.nl meer informatie vinden over het programma en reserveringen voor het evenement in december. Insturen van projecten kan tot medio september.

raam en deur RD 2014-2_Branchepag_VKG_1pag.indd 43

3 / 2014

01-04-14 14:01

Wat gebeurt er in dhz en ijzerwaren? vakblad voor de doe-het-zelf- en ijzerwarenhandel

ONVERWOESTBAAR

vakblad voor de doe-het-zelf- en ijzerwarenhandel

ONVERWOESTBAAR

Baanbrekende 3-in-1 accutechnologie!

101e jaargang, nummer 9 - september 2013

SKANDIA Mix cover 215x285-09-2013_2708.indd 1 COVER.indd 1

vakblad voor de doe-het-zelf- en ijzerwarenhandel

Een waterdichte oplossing

101e jaargang, nummer 10 - oktober 2013

27-08-13 14:09 09-09-13 17:18

vakblad voor de doe-het-zelf- en ijzerwarenhandel

101e jaargang, nummer 11 - november 2013

COVER.indd 1

08-10-13 18:03

COVER.indd 1

101e jaargang, nummer 12 - december 2013

05-11-13 10:27

MIX-Cover-Dec.indd 1 COVER.indd 1

04-12 05-12

Branchenieuws Formulevisies Collega’s in beeld GfK-statistieken Productnieuws

e oor de do vakblad v

renhan en ijzerwa -het-zelf-

Neem nu een proefabonnement voor

del

€ 25

al een eeuw lang hét vakblad voor de ijzerwarenhandel en de doe-hetzelfsector gang, 102e jaar

COVER.indd

- 2014 nummer 2 05-03-14 14:37

Kijk op www.mixonline.nl/proefabo EA_Mix_A4_Staand.indd 1

01-04-14 11:24

VMRG Nieuws

Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche Einsteinbaan 1, Postbus 1496, 3430 BL Nieuwegein T: 030.605.36.44, F: 030.605.32.60, E: info@vmrg.nl, I: www.vmrg.nl De informatie op deze pagina is afkomstig van de VMRG en kwam tot stand buiten de verantwoordelijkheid van de Raam en Deur-redactie

Renovatie De aluminium renovatie-award is weer uitgereikt. In diverse categorieën werd er gestreden om de eer als winnaar uitgeroepen te worden. Het initiatief past om meerdere redenen precies in de werkelijkheid van nu. Namelijk renovatie is een veelbelovend marktsegment, aluminium gevels, ramen en deuren passen daar prima in en verhogen de architectonische, technische en functionele kwaliteit. Ook is het een feit dat de renovatieprojecten voor de aluminium gevelindustrie eigenlijk gewoon nieuwbouw projecten zijn. Alhoewel het skelet en de ruwbouw van een gebouw er al staan, worden er gewoon nieuwe industriële gevelelementen toegepast. Dit feit toont aan dat het dragerinbouwprincipe van Slimbouwen geen onnatuurlijk en theoretisch fenomeen is, maar pure en actuele praktijk. Op 25 maart mag ik op een congres van ADMS een presentatie geven over rollen in de bouw. Natuurlijk komt daarbij aan de orde wie wat doet, maar misschien leert het bovenstaande ons wel dat we het decor te bepalend laten zijn voor de industriële bedrijfstak. Als gevelbouw kunnen we ook vrij onafhankelijk ons productieproces uitvoeren, ongeacht het bouwtoneel. En omdat renovatie en upgrading van bestaand vastgoed een groeimarkt is, immers circa 40.000 nieuwe woningen per jaar tegenover circa 7.000.000 bestaande woningen zegt genoeg. Misschien moeten we onze marketing en acquisitie hier ook wel op inrichten.

2 / 2014

RD 2014-2_Branchepag_VMRG_1pag.indd 45

VMRG bedrijven vallen in de prijzen bij de Benelux Aluminium Awards Blitta, Schüco Nederland, Reynaers Aluminium, Interdam Projects, Alcoa Architectuursystemen, Kolf & Molijn, Brakel Atmos en Vorsselmans zijn de VMRG bedrijven die meegewerkt hebben aan de prijswinnende projecten van de Benelux Aluminium Award voor Renovatie.

Actueel Onderstaand de winnaars in de verschillende categorieën:

Winnaar Benelux Aluminium Award 2013 – Categorie Woningbouw Studio Amsterdam (voormalig GAK-kantoor)

Winnaar 1 Benelux Aluminium Award 2013 – Categorie Bedrijfsgebouwen

De VMRG verwelkomt onderstaande bedrijven als partner: Bovema Daklicht B.V. Achterbroek 15, 6596 MP MILSBEEK Tel.: 0485 - 522 010 www.bovemadaklicht.nl

Kenniscentrum, Roeselare (B)

Winnaar 2 Benelux Aluminium Award 2013 – Categorie Bedrijfsgebouwen Dreamhouse, Rotterdam

Winnaar extra prijs voor Energie Efficiency GasTerra – Groningen

Winnaar extra prijs voor Gevels en Daken Rijksmuseum – Amsterdam

Winnaar extra prijs voor Ramen en Deuren Categorie Woningbouw Woonhuis - Brugge (B)

Winnaar extra prijs voor Ramen en Deuren Historische gebouwen / Monumenten TETUM II – Enschede Voor meer informatie: http://www.aluminium-award.eu/2013/

Rahe Buigwerken Hogeweg 10, 4561 RA HULST Tel.: 0114 - 31 30 25 www.rahebuigwerken.com Compri Aluminium Aambeeld 20, 1671 NT MEDEMBLIK Tel.: 0227 - 60 67 00 www.compri-aluminium.nl Roto Frank SA Rue de Bosquet 1, B-1400 NIVELLES (België) Tel.: 0032 - 67 89 41 40 www.roto.de Per 1 januari 2014 is Orgadata Benelux BV verhuisd naar: Zuiderplein 4, 8911 AJ te Leeuwarden

raam en deur 31-03-14 13:34

Collectors item Collectors item of... of...

origineel relatiegeschenk

Het ligt in inhet hetverleden. verleden. Dat speelt alleen Het heden ligt Dat speelt nietniet alleen bij restauratie, maar vele nieuwe details bijrenovatie renovatie en restauratie, maar vele nieuwe details rondom en deur deurstoelen stoelen- eigentijds - eigentijds - op ervarondom raam raam en - op dede erva ringen eertijds.De Deredactie redactie van Raam & Deur deed ringen van eertijds. van Raam & Deur deed enenkele unieke vondsten prachtig in collectie uw collectie kele unieke vondsten diedie prachtig in uw passen alsbijzonder bijzonderrelatiegeschenk relatiegeschenk bewondering passen of als bewondering oogsten. oogsten.

5700 bouwbegrippen 5700(historische) (historische) bouwbegrippen Das DieDie gesamte Schreinerei DasSchreinerbuch/ Schreinerbuch/ gesamte

Verklarend Verklarendwoordenboek. woordenboek.Dat Datbetekent betekentvoor voorde deliefhebber liefhebbervan van

Een facsimiledruk van de eerste uitgave uit Schreinerei

--historische historische--bouwmaterialen, bouwmaterialen,constructies, constructies,gereedschappen gereedschappenen en

1899, dat (Duits) begint een uitgave verhandeling Een facsimiledruk van demet eerste uit

beslag s smullen. beslagzo’n zo’n640 640pagina’ pagina’s smullen.Want Wantdedenieuwste nieuwstedruk drukomvat omvat

over hout gereedschap sluit met 82 1899, daten(Duits) begint en met eenafverhandeling

5740 5740bouwkundige bouwkundigebegrippen begrippendie dieuitvoerig, uitvoerig,vaak vaakook ookmet metteketeke-

pagina’ s ontwerptekeningen poorten, over hout en gereedschap envan sluit af met 82

ningen, Dikwijls met historische citaten enen ningen,worden wordentoegelicht. to§egelicht. Dikwijls met historische citaten

binnenbuitendeuren, of niet beglaasd pagina’s en ontwerp tekeningenal van poorten,

bronvermeldingen. bronvermeldingen.Weet Weetuuwat wateen eencafcoen cafcoenis,is,een eenvermetguts, vermetguts,

en met sierlijke bovenlichten, in allerlei binnenen buitendeuren, al oframen niet beglaasd

een eenpersienne, persienne,een eenslof slofen eneen eenhaarstuk, haarstuk,een eendagge daggeen enen envlagvlag-

versies lambrizeringen. en meten sier lijke bovenlichten, ramen in allerlei

fits? fits?De Deauteur auteurwas wasdan danook ook33 33jaar jaararchitect architectbij bijde deRijksdienst Rijksdienst

Hoe dat en allemaal gemaakt moest worden, versies lambrizeringen.

Monumentenzorg. s met Monumentenzorg.Bijzonder: Bijzonder:achterin achterinruim ruim100 100pagina’ pagina’s met

toont het allemaal handboek op verdere 237 bladzijden Hoe dat gemaakt moest worden,

Franse, van al die bouwkundige Franse,Duitse Duitseen enEngelse Engelsevertalingen verta-

met talloze illustratiesopenverdere technieken, met detailsmet vantalloze luik- en raamconstructies, toont het handboek 237 bladzijden illustraties en

termen. Ookalvanuit de vreemde lingen van die bouwkundige

architraven, en van het benodigde hangen sluitwerk. Voor restauratiewerk technieken, bossings met details luik- en raamconstructies, architraven, bossings

taal naar Ook het Nederlands. termen. vanuit de vreemde

zelfs vandaag nog zeer interessant. en het benodigde hangen sluitwerk. Voor restauratiewerk zelfs vandaag nog

Door dr. E.hetHaslinghuis en taal naar Nederlands.

In harde gouddruk kaft E 27,zeer interessant.

dr. ir. H. Door dr.Janse. E. Haslinghuis en In E 57,dr.harde ir. H.kaft Janse.

In harde gouddruk kaft E 27,-

In harde kaft E 57,-

Klinken Klinkenund undGriffe Griffe Een Eenschitterend schitterendDuitstalig Duitstaligboekwerk, boekwerk,samengesteld samengesteldonder onderItaliaanse Italiaanse redactie redactievan vanMichele MicheleColombo Colombo(ja, (ja,van vandie diedeurkrukken) deurkrukken)en enCarlo Carlo Bartoli. s voert Bartoli. In In 181 181 rijk rijk geïllustreerde geïllustreerde pagina’ pagina’s voerthet hetboek boekuudoor doorde de eeuwen eeuwenheen heenlangs langsde deontwikkeling ontwikkelingvan vansloten, sloten,grepen, grepen,deurkrukken deurkrukken en en-kloppers. -kloppers.Van Vanhet hetbrons bronsen enijzer ijzeruit uit1500 1500 via via Franse Franse en en Italiaanse Italiaanse barok barok tot tot Bauhaus Bauhaus van van begin begin vorige vorige eeuw. eeuw. In In harde harde kaft kaft gebonden gebonden kunstdruk-uitgave kunstdruk-uitgave EE 51,51,-

raam en deur

FaxFax deze bestelbon naar Raam enenDeur deze bestelbon naar Raam Deur 073.503.81.53 073.503.81.53 Ja, Ja, hiermee bestel ik

Bedrijfsnaam Bedrijfsnaam

(aankruisen) (aankruisen)

T.a.v. T.a.v.

Bouwkundige Bouwkundigetermen termen

EE 57,57,-

Adres Adres

Das Das Schreinerbuch Schreinerbuch

EE 27,27,-

Postcode Postcode

Klinken Klinkenund undGriffe Griffe

EE 51,51,-

Plaats Plaats Datum Datum

Tel. Tel.

Handtekening Handtekening

Prijzen Prijzenzijn zijnexclusief exclusiefporti, porti,inclusief inclusiefbtw btw Levering Leveringkan kaneventueel eventueelenkele enkeleweken wekenduren duren

Naamloos-9 44

01-06-11 16:48

NBvT Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie Nieuwe ’s Gravelandseweg 16 | Postbus 24 | 1400 AA BUSSUM t: 035.694.70.14 | w: www.nbvt.nl De informatie op deze pagina is afkomstig van de NBvT en kwam tot stand buiten de verantwoordelijkheid van de Raam en Deur-redactie

Kozijnen strak, VvE ontspannen Nooit meer onderhoudsoffertes aanvragen en vergelijken. Geen drukte en geen zorgen, terwijl de houten ramen en kozijnen altijd de beste behandeling krijgen en optimaal presteren. Dat is wat de leveranciers van houten geveltimmerwerk, aangesloten bij de NBvT, hun klanten in onderhoudscontracten bij nieuw geveltimmerwerk aanbieden. Houten geveltimmerwerk is mooi, duurzaam, en aan de (kleur)smaak van de moderne tijd aan te passen. Het heeft een hoge isolatiewaarde en heeft bij planmatig onderhoud zomaar een levensduur van vijftig jaar. Vreemd genoeg worden deze pluspunten door sommigen ook als een nadeel ervaren. Want veel huiseigenaren klagen dat een gedeelte van het weekend of de zomervakantie opgaat aan het doorvlooien van offertes van schilderbedrijven voor klein en groot onderhoud of aan het zelf hanteren van de kwast.

Goede fabrikantenzorg Bij de NBvT aangesloten fabrikanten van kozijnen, ramen en deuren ontwikkelen zich meer en meer van toeleverancier aan de aannemer, tot eindverantwoordelijke voor fabricage, installatie en afwerking van geveltimmerwerk. Gefabriceerd en afgewerkt in de beschermde omgeving van de timmerfabriek en niet in weer-en-wind van de bouwplaats, hebben de kozijnen en ramen een hoge beginkwaliteit met een verzekerde garantie op de levensduur. Als ze dan ook nog regelmatig onderhoud ontvangen van een gespecialiseerde partij, dan scheelt dat de huiseigenaar/eindgebruiker veel tijd, stress en rompslomp. En wie kan er beter voor zijn eigen product zorgen dan de fabrikant?

Totaalplan De timmerindustrie biedt de ramen en kozijnen aan op basis van de BRL 0801, Concept IV (Totaalplan). Naast de levering, afmontage en plaatsing van een volledig afgelakt en beglaasd hoogwaardig houten eindproduct, wordt in samenspraak met de eigenaar/gebruiker van het gebouw een meerjarig prestatiecontract opgesteld, waaraan een onderhoudscyclus op maat wordt gehangen waarvoor de timmerfabriek eindverantwoordelijk is. Dit contract wordt voor ondertekening getoetst door de onafhankelijke keuringsinstantie SKH te Wageningen. Die begeleidt tevens de uitvoering ervan.

Kostenbesparing Concept IV betekent dat de eindgebruiker volledig wordt ontzorgd, dat het geveltimmerwerk optimaal wordt onderhouden, maar ook dat er maatwerk wordt geleverd voor elke specifieke woning- of gebouwsituatie. Een uitvloeisel kan zijn dat aan de ene kant van het gebouw (met de meeste wind- en zonbelasting) vaker wordt geschilderd dan aan de zijde waar dit niet zo’n vaart loopt. Ook is het mogelijk voor kleuren te kiezen die een lagere onderhoudscyclus vergen (donkere kleuren moeten over het algemeen vaker bijgewerkt worden dan lichtere). Zo worden tijdens de bouwen gebruiksfase kosten bespaard, wordt er optimaal voor het geveltimmerwerk gezorgd en kunnen vergaande afspraken worden gemaakt met betrekking tot de exploitatiekosten. En dat allemaal met garanties die kunnen oplopen tot 25 jaar. En dat zijn toch 25 zomers die niet onderbroken hoeven te worden door het navlooien van onderhoudsoffertes of het zelf hanteren van de schilderskwast.

Concept IV Dat is de reden dat een steeds groter aantal timmerfabrikanten hun afnemers de keus geeft, naast de productie en montage ook het onderhoud van het geveltimmerwerk in beheer te geven. Bert Kattenbroek van de NBvT zegt: “Bij Concept-IV-kozijnen overleggen opdrachtgever, timmerfabrikant/onderhoudsbedrijf vooraf over ontwerp, esthetica, functionaliteit en niet te vergeten onderhoud en levensduur. Juist omdat de verschillende partijen in een vroeg stadium met elkaar om tafel zitten en detailafspraken maken. Zo liggen afspraken en uitwerking vast en worden verrassingen en faalkosten voorkomen. En dat maakt het bijvoorbeeld mogelijk harde afspraken te maken over de resultaten voor de ‘total cost of ownership’.”

WBO Wonen deed ervaring op met Concept IV bij het renovatieproject 48 woningen ‘De Glinde’ te Oldenzaal.

raam en deur RD 2014-2_Branchepagina_NBVT_1pag.indd 47

2 / 2014

31-03-14 13:33

Vaktueel

Door Hein Stienstra

Raam en Deur scant interessante websites

Online op de hoogte Internet biedt informatie in alle soorten en maten. Maar je moet het wel weten te vinden. Raam en Deur selecteert regelmatig interessante websites. Speciaal om u te helpen bij uw werk.

www.bwtinfo.nl

Vergunningvrij bouwen

Al enige tijd circuleren berichten over verbetering in het vergunningvrij bouwen en snellere procedures in 2014. De website van Vereniging BWT Nederland (Bouw- en Woningtoezicht van gemeenten) maakt duidelijk dat de wijzigingen waarschijnlijk eerst halverwege dit jaar in werking zullen treden. Na het zoeken op de BWT-website met ‘vergunningvrij bouwen’ zien we een gedetailleerd overzicht met achtergronden van de als verbeteringen aan te merken wijzigingen. In groter verband betekent dit het permanent maken van de Crisis- en Herstelwet, een voorstel van minister Schultz. Kort samengevat komt het erop neer dat het voor burgers en bedrijven gemakkelijker wordt aan of uit te bouwen, bijgebouwen te plaatsen of andere kleine bouwwerken aan de achterkant van een hoofdgebouw te bouwen. Ook wordt het eenvoudiger tot een duur van 10 jaar af te wijken van een bestemmingsplan en leegstaande gebouwen voor een ander doel te gebruiken. Met een vlotte transformatie hoopt men het tekort aan woningen en het overschot aan kantoren aan te pakken.

www.uneto-vni.nl

Concrete actiepunten

De ondernemersorganisatie UNETO-VNI staat voor de installatiebranche en de elektrotechnische detailhandel, twee grote sectoren die essentieel zijn voor de Nederlandse economie. Met de kop “De techniek waarop Nederland draait” geeft deze website interessant zakelijk nieuws over de vele activiteiten van deze vereniging. Onder Actueel/Laatste nieuws zien we dat men continu in gesprek is met de overheid en de politiek, het onderwijs, de media, vakbonden en fabrikanten- en consumentenorganisaties. Zo is UNETO-VNI voorstander van promotie-acties, maar waarschuwt men gemeenten op de marktverstorende effecten wanneer één partij op basis van uitsluitend de laagste prijs als partner van een gemeente een actie mag uitvoeren. In relatie tot de begroting 2014 voor Wonen en Rijksdienst brengt men bij de landelijke overheid 3 concrete actiepunten onder de aandacht: het levensloopbestendig maken van woningen, verbetering van de luchtkwaliteit in klaslokalen en het wegnemen van bureaucratie bij het verlenen van vergunningen bij herbestemming.

www.nen.nl

Vernieuwde glasnorm

In december 2013 verscheen bij NEN de vernieuwde glasnorm NEN 2608:2013 Ontw. nl - Vlakglas voor gebouwen (commentaar tot 15 maart a.s.). Deze norm geeft de eisen en bepalingsmethode van het draagvermogen en de vervormingen van overwegend statisch belast natronkalkvlakglas dat bestaat uit enkel glas, gelaagd glas of isolatieglas. Wanneer je op de website van NEN zoekt naar de hiervoor genoemde glas norm, kun je op de betreffende pagina een gratis preview van de norm downloaden. Ook de website Kenniscentrumglas.nl biedt informatie over de vernieuwde NEN 2608, met onder meer de uitgebreide gratis te downloaden documentatie Brancherichtlijn betrouwbaarheid glasconstructies, incl bijlage 1 (nov. 2013), tot stand gekomen met het Centraal Overleg Bouwconstructies (COB), de Glas Branche Organisatie (GBO) en de Vereniging Metalen Ramen en Gevelbranche (VMRG). Met de NEN 2608 – aangewezen door het Bouwbesluit – moet een inschatting worden gemaakt van de risico’s op mogelijke gevolgen als een glasconstructie bezwijkt.

I 2 / 2014

RD 2014-1_Websites.indd 48

raam en deur 01-04-14 09:30

Buiten de deur Mekka in Neurenberg De Neurenbergse beurs Fensterbau is intussen het mekka van de internationale raamen deurindustrie. Ook Nederlandse handelaren en verwerkers vinden intussen de weg naar de hallen vol hangen sluitwerk, kozijnsystemen, en toebehoren. Begrijpelijk, want het evenement zet – met alle respect - de Bouwbeurs, Polyclose, Gevel en andere beurzen in zijn schaduw. Raam en Deur bezocht de beurs en pikte er allerlei nieuwe producten op. Die presenteren we u in de volgende editie of alvast online op www.raamendeuronline.nl/fensterbau. Onze redactie kijkt alweer uit naar de editie van 2016.

Vakbeurs voor gebouwenbeheer Op 4, 5 en 6 juni vindt de vakbeurs Gebouwbeheer plaats in de Jaarbeurs Utrecht. Op deze beurs vinden professionals een zeer breed aanbod aan allerlei onderwerpen die met gebouwenbeheer te maken hebben. Denk aan gebouwbeheersystemen maar ook aan gevelsystemen en brandpreventie. www.vakbeursgebouwbeheer.nl

Dag van Bouw Geïnteres seerden kunnen op 24 mei weer een kijke achter de hekken van een bouwlocatie nemen. Leden van Bouwend Nederland stellen kleine en grote bouwen infraprojecten open voor het publiek. Zoals wegen, spoor- en vaarwegen, woningen en woonwijken, winkelcentra, kantoorpanden, zorgen sport accommodaties en scholen. De diversiteit laat zien hoe belangrijk de sector is rond kernwaarden als wonen, werken, mobiliteit, recreatie en milieu. Elke locatie is gratis te bezoeken. www.dagvandebouw.nl

Glasstec 2014 Glasstec is het ontmoetingspunt voor de wereld van glas. Het betreft niet alleen de grootste handelsbeurs voor de glasindustrie en zijn toeleveranciers, maar ook het meest internationale evenement. Volgens de organisatie wordt de editie van 2014, gehouden op 21-24 oktober in Düsseldorf, een baanbrekende. Er is geen enkel ander evenement dat het complete spectrum van de wereld van glas beslaat, vanaf de productie tot aan recycling. De thema’s die aan bod komen, beslaan dan ook alle facetten van glas: Dun en gebogen glas, glas bedrukken en coatings, display glas, maar ook het integreren van solar glas in gebouwen komt aan bod. www.glasstec.de

raam en deur RD 2014-2_Buiten de deur_1pag.indd 49

Agenda Cursus Luchtdicht bouwen 17 april Comfortabel, energiezuinig en duurzaam bouwen zijn de kernbegrippen in de huidige bouw. Luchtdicht bouwen speelt een belangrijke rol bij het comfort van het gebouw, de energiezuinigheid daarvan en het voorkomen van bouwfysische problemen. www.bouwforum.nl Restauratiebeurs 18-20 april Zo’n 170 exposanten vertegenwoordigen op de aanstaande Nederlandse Restauratiebeurs in Den Bosch (van 18 tot en met 20 april) meer dan 500 organisaties, bedrijven en instellingen. Onder de deelnemers bevinden zich, meer dan voorheen, exposanten uit Frankrijk, België en Duitsland. www.restauratiebeurs.nl Building Holland 6-8 mei Tijdens dit vakevenement in de Amsterdamse RAI komen alle schakels in de keten bijeen om de toekomst van de bouwen vastgoedsector mede vorm te geven. www.buildingholland.nl Bouwbesluit in de praktijk 3 en 4 juni Deze tweedaagse basiscursus is bedoeld voor de beginnende gebruiker van het Bouwbesluit en die kort en bondig geïnformeerd wil worden over het gebruik en de toepassing van het Bouwbesluit. www.bouwforum.nl Dag van de Architectuur 21 juni Ook eens een kijkje nemen in een bijzonder gebouw? Dat kan. De Dag van de Architectuur is op zaterdag 21 juni. www.bna.nl R+T 2015 24-28 februari 2015 Nog ver weg, maar toch alvast aandacht voor R+T 2015. De internationale vakbeurs voor zonweringen, rolluiken en poorten. www.messe-stuttgart.de

2 / 2014

01-04-14 09:49

Op de mat Regels en productinfo

Van ‘kan nie’ naar passie

Dulimex heeft haar assortiment verrijkt met technische en commerciële informatie en die samengevoegd in een 560 pagina’s tellend naslagwerk. Naast artikelnummers en productomschrijvingen is de catalogus gevuld met regelgeving en normeringen, technische lijntekeningen, toepassingsadviezen, helder en duidelijk beeldmateriaal en montage-instructies en commerciële informatie op te vragen via QR-codes. Kort samengevat een handzame en overzichtelijke vraagbaak als het gaat om ijzerwaren en hangen sluitwerk. Een exemplaar van de catalogus is op www.dulimex.nl aan te vragen of te downloaden.

Er gebeurt momenteel veel in en om de bouw-, installatie- en vastgoedsector. Veel organisaties zijn er wel van doordrongen dat deze ontwikkelingen ook aan hen niet ongemerkt voorbij gaan. Dat betekent: stappen maken om op deze constante veranderingen in te kunnen spelen. Maar hoe pak je dat aan? Hoe maak je je organisatie klaar voor de nieuwe werkelijkheid? En hoe krijg je je collega’s daarin mee? Voor € 39,00 leest u dit in het boek “Van ‘kan nie’ naar passie; succesvol vernieuwen in de bouw-, installatie- en vastgoedsector”. Dit boek duikt echt de praktijk in en is bijna een soort handleiding. Het is makkelijk leesbaar, aantrekkelijk voor iedereen en bevat veel voorbeelden en ervaringen uit de sector.

Programma en ruimtegebruik van de stad In Het programma en ruimtegebruik van de stad worden de wisselende ambities in de discipline van het stedenbouwkundig ontwerpen beschreven en geanalyseerd en worden actuele ontwikkelingen op dit gebied aan de orde gesteld. Dit boek is het 4de en laatste deel in de reeks ‘De kern van de stedenbouw in het perspectief van de eenentwintigste eeuw’. De auteurs hopen hiermee een vruchtbare bijdrage te leveren aan de huidige en toekomstige praktijk en theorievorming op het gebied van stedenbouw en ruimtelijke ordening. Het boek kost € 32,50 en is te koop bij Sun Architecture.

Warmtewet regelgeving en toelichting Per 1 januari 2014 is de Warmtewet een feit en vormt hij een belangrijke aanvulling op het reguleringskader voor energie. Het boek Warmte – wet, regelgeving en toelichting, is handig voor onder meer juristen, onder wie advocaten en adviseurs in de duurzame energiesector, energie-, bouwen installatiebedrijven, woningcorporaties, energiecoöperaties, VVE’s, financiers en afnemers bij de toepassing en uitleg van de Warmtewet en de onderliggende regelgeving. Het boek geeft een artikelsgewijze toelichting op basis van de kamerstukken en bevat de integrale tekst van de Warmtewet en regelgeving. Het boek is te bestellen bij uitgeverij Aeneas en kost € 39,00.

2 / 2014

RD 2014-2_Op de Mat_1pag.indd 50

raam en deur 31-03-14 15:02

Wij verwerken HAUTAU ATRIUM SP® komfort omdat...

„

...het beslag absoluut gebruiksvriendelijk is en aan alle eisen voldoet uit de passiefhuisbouw! Jean-Pierre Denys, Technisch directeur, Winsol

“

De voordelen van het parallel-schuifbeslag in één oogopslag: • uiterst makkelijke en intuïtieve bediening door de unieke comfortsluiting • inbraakveilige kierventilatie die van buiten niet zichtbaar is, waardoor • schimmelvorming vermeden wordt en er een gezond leefklimaat ontstaat door de natuurlijk luchtverversing • voor alle kozijnmaterialen en -elementen tot 200 kg • zeer voordelig, een raamleven lang!

Meer informatie vindt u op www.HAUTAU.de U zult het merken wanneer het HAUTAU is.

Anz_Empf_deny_210x297_NL2.indd 2 Adv_Hautau.indd 1

01.04.14 14:40 01-04-14 16:44

Altijd een uitweg! Vluchtwegoplossingen van Themans:

- Voor enkele en dubbele deurtoepassing - Zowel opbouw als inbouw - Zelfsluitend - Paniekfunctie aan de binnenzijde - Zeer snelle montage door gebruik van kabels (opbouw) - Modulair - Voldoen aan NEN-EN1125 | NEN-EN179 - CE gekeurd

Benieuwd naar de mogelijkheden? Scan de QR code of ga naar www.themans.nl/assortiment

Hunneperkade 62, 7418 BT Deventer +31(0)570 662 580 i n f o @ t h e m a n s . n l | w w w. t h e m a n s . n l

Adv_Themans.indd 1

24-03-14 15:08