CMK Noord-Holland 4 jaar vooruit!

Vier jaar vooruit!

Cultuureducatie met Kwaliteit In Noord-Holland

Vier jaar vooruit!

Cultuureducatie met Kwaliteit in Noord-Holland

haarlem maart 2017

Inhoud Voorwoord

4

Inleiding

5

Noord-Holland in beeld

6

i leren van én over cultuur

8

Tool 1: Zicht op cultuuronderwijs

14

ii deskundig voor de klas

16

Tool 2: Nascholing in cultuuronderwijs

22

iii samen kom je verder

24

Tool 3: Co-creëren in cultuuronderwijs

30

iv vier jaar vooruit

32

Projectinfo en websites

38

Jack van der Hoek Gedeputeerde Duurzaamheid, Bestuur en Cultuur

‘Als kind uit de Schilderswijk in Den Haag is het niet gebruikelijk om een museum te bezoeken. Toen we met school naar het Gemeentemuseum gingen was dat iets bijzonders. Het was apart en nieuw en je leerde dat er geen hoge drempel is. Alleen al het kennismaken met cultuur is zo waardevol.

Goed cultuuronderwijs is primair de verantwoordelijkheid van de school.

Daarbij is het wel nodig dat scholen samenwerken met de culturele instellingen. Cultuuronderwijs hoort een integraal onderdeel te zijn in de scholen als deel van de algemene ontwikkeling. Cultuur laat zien waar je vandaan komt en welke waarden belangrijk zijn. Het vormt op deze manier een tegenwicht tegen het individualisme en de verharding.

4

Alle overheidslagen kunnen bijdragen leveren aan goed cultuuronderwijs.

Als gemeenten hun culturele infrastructuur in stand houden kunnen kinderen in hun eigen omgeving kennismaken met cultuur en is inbedding van cultuur in de schoolprogramma’s makkelijker.

Ik ben er trots op dat ondanks de onzekerheid en de roerige tijden het Plein C gelukt is om de eerste vier jaar van Cultuureducatie met Kwaliteit af te ronden en opnieuw een gedegen plan heeft kunnen maken voor de komende vier jaar. Een plan waarin nieuwe gemeenten, scholen en culturele instellingen meedoen. Een groeimodel dus.

Daarmee hoop ik dat scholen overtuigd raken van het belang van goed cultuuronderwijs en dat zij ook na 2020 daarop blijven inzetten.’

Cultuureducatie met Kwaliteit In 2012 kondigde het ministerie van ocw de regeling ‘Cultuureducatie met Kwaliteit’ aan. Een programma van vier jaar dat inzette op goed cultuuronderwijs. Ontwikkeling van het schoolcurriculum, deskundigheid van de mensen voor de klas, en samenwerking tussen scholen en hun cultuurpartners waren de speerpunten. ocw stelde een budget beschikbaar – ruim 7 ton per jaar – op voorwaarde dat de provincie hetzelfde bedrag zou bijleggen. De provincie nodigde gemeenten uit om mee te doen. Een buitenkans voor met name de kleine en middelgrote gemeenten, die in groten getale gehoor gaven aan de oproep.

Het Noord-Hollandse programma bestond uit 18 lokale en regionale

projecten, en een aanvullend provinciaal programma. 27 gemeenten, ruim 300 scholen en ruim 200 cultuurpartners deden mee.

Zo divers als onze provincie is, zo divers waren ook de projecten. Terugkijkend op vier jaar Cultuureducatie met Kwaliteit, valt vooral op hoeveel er door alle betrokkenen geleerd is. En er zijn stappen gezet: soms voorzichtige, en soms reusachtige.

In 2017 staan we aan de vooravond van nóg eens vier jaar investeren in de kwaliteit van cultuuronderwijs. Het ideale moment om terug én vooruit te kijken.

Wat hebben we tot nu toe geleerd?

Waar willen we in 2020 zijn? Dat vertelt dit boekje.

Veel leesplezier!

Wie heeft wat betaald?

Totaal: € 1.516.000 per jaar Scholen: € 90.000

Gemeenten: € 463.000

Provincie: € 250.000

Fonds voor Cultuurparticipatie: € 713.000 5

Noord-Holland in beeld Van 2013 tot 2016 deden deze gemeenten en regio’s mee aan Cultuureducatie met Kwaliteit in Noord-Holland. gemeente/regio

Texel Den Helder Schagen Langedijk Heerhugowaard West-Friesland Heiloo Castricum Heemskerk Beverwijk Velsen Zeevang Beemster Waterland Edam-Volendam Purmerend Amstelland Hilversum

6

aantal scholen

9

project

pagina’s

kunst in de klas

9, 20, 35

11

cultuurpartners.dh

28, 33

20

reflectie in de hoofdrol

12, 35

8

de culturele rugzak

5

kunsts’cool

9, 26, 33

81

cultuleren

17, 37

10

cultuur in samenhang

27, 35

18

het resultaat telt

28, 33

2

de taal van muziek

25, 33

6

abc cultuur

10, 33

kunst en leren

18, 35

5

cmk zeevang

18, 33

3

cmk beemster

18, 35

6

cmk waterland

18, 35

4

focus op taal en muziek

27, 33

16

samen leren

25, 35

35

cmk amstelland

10, 33

20

kwaliteit in leerlijnen

11, 33

13

11

7

I. Leren van ĂŠn over cultuur

samenhang + continuĂŻteit = kwaliteit Een van de routes naar kwaliteit in cultuureducatie is de leerlijn. Een samenhangend programma van lessen en activiteiten dat verschillende leerjaren beslaat. De afgelopen jaren zijn diverse lokale, regionale en provinciale leerlijnen ontwikkeld.

8

Leerlijn Beeldend

‘De kinderen zijn heel enthousiast.

Dat heeft veel te maken met de projectleider en uitvoerend kunstenaar, Maurice Christo van Meijel. Hij weet de juiste snaar te raken. Hij geeft mooie voorbeelden en introduceert nieuwe technieken.

Ook voor de leerkrachten: zij doen actief mee. Een project als dit bevordert de verbondenheid in de school en tussen de school en de omgeving.’

Nick Slijderink ● schoolleider Lubertischool ● Texel

Muziek, dans en theater

‘Onze leerlijnen voor muziek, dans en theater bestaan uit 12 lessen per leerjaar.

Dat telt op tot 36 kunstvaklessen per jaar.

In nauw overleg met de scholen is besloten de leerlijnen te laten aansluiten bij de kerndoelen. Ze zijn zo ontworpen dat zowel een vakleerkracht als een groepsleerkracht ze kan uitvoeren. Het ontwikkelen en testen van de leerlijnen was een bijzonder intensief en leerzaam proces voor ons én voor de scholen. We zijn verrast en trots op de positieve resultaten!’

Eva Pit ● projectleider KunstS’Cool ● Heerhugowaard

9

Leerlijn Muziek

‘We hebben als school meegewerkt met de leerlijn muziek. Alles is nu uitgewerkt in een prachtige online database met lessen die de leerkrachten zelf kunnen geven, aangevuld met lessen van vakleerkrachten. We vonden het belangrijk dat groepsleerkrachten deskundiger worden als het gaat om muziek, daarom krijgen ze scholing. We zijn heel tevreden over de samenwerking in ons project. Er is goed naar de scholen geluisterd.’

Mark van Leeuwen en Cindy van Putten ● directeur en adjunct obs de Zuidooster ● Aalsmeer

ABC Cultuur

‘De modules in onze leerlijn spelen in op de kennis en verbeeldingskracht van leerlingen. Zulke opdrachten vind je niet zomaar in een knutselboek. Leerlingen werken in groepen maar ook individueel.

Ze leren dus samenwerken, maar ook zelf keuzes maken. De projecten leveren prachtige resultaten op en leerkrachten krijgen vertrouwen in de uitvoering ervan. Samen met de vakdocent werken ze de module door, en dat gebeurt altijd met veel plezier en voldoening.’

Judith van Lierop ● docent beeldend abc-Cultuur ● Beverwijk

10

Fanfare in de klas

‘Ik hoor vaak dat kinderen helemaal niet zingen in de klas. Alleen als er iemand jarig is. Dat is toch triest? Harmonie Excelsior heeft ongeveer 50 leden. Sinds vier jaar geven we muzieklessen op school. Samen met andere muziekverenigingen uit Langedijk hebben we nu een muziekleerlijn ontwikkeld. We komen met instrumenten in de klas en geven gastlessen. We hopen natuurlijk nieuwe leden te trekken, maar vooral willen we kinderen enthousiast maken voor muziek.’

Alie Harink ● secretaris van Harmonie Excelsior ● Langedijk

Drukwerkleerlijn

‘Het begint met een krat Lego en een lesbrief. De leerlingen maakten een figuur van Lego, één steentje hoog. We gingen ermee naar het Grafisch Atelier, daar werden de Legofiguren afgedrukt op papier. De leerlijn Drukken is ontwikkeld voor alle scholen in Hilversum. Hij sluit aan bij de lesmethode voor beeldende vorming, en bij de tussendoelen en leerlijnen van het slo. In het Grafisch Atelier kunnen we alle technieken uitvoeren, dat kan op school niet altijd.’

Jolanda Krudde ● icc’er Groen van Prinstererschool ● Hilversum

11

Noord-Hollands erfgoed

‘Erfgoed vind je overal, en de manier waarop kinderen erfgoed ervaren is in principe ook overal hetzelfde. Dat was het uitgangspunt bij de NoordHollandse Erfgoedleerlijn.

We hebben gekeken welke erfgoedthema’s aansluiten bij welke leeftijd en ontwikkelingsfase. Zo ontstond een leerlijn van vijf modules, met voorleesverhalen, opdrachten en educatieve spellen, via het digibord door elke leerkracht te gebruiken. Bij iedere module hoort een excursie of opdracht in de omgeving van de school. Daarmee wordt het vanzelf óók een lokaal verhaal.’

Marije Visser ● educatief ontwikkelaar ● Plein C

Beter voorbereid

‘We geven de leerkrachten praktische handvatten, maar laten ook zien hoe ze zelf een cultuurles kunnen ontwerpen.

Bijvoorbeeld een zangproject als voorbereiding op een bezoek aan een voorstelling.

Je ziet dat kinderen daardoor anders binnenstappen, ze zijn beter voorbereid en heel enthousiast als ‘hun’ liedje in de voorstelling terugkomt. Plus: het zingen in de klas zelf is natuurlijk al een meerwaarde, en dat stimuleert dit project heel erg. Kinderen gaan zingend het lokaal uit!’

Jantien Bijvoet ● docent muziek Reflectie in de Hoofdrol ● Schagen

12

Vier jaar vooruit!

Na vier jaar van ontwikkelen en testen, zijn de leerlijnen nu klaar voor gebruik. In de volgende vier jaren van Cultuureducatie met Kwaliteit is het de ambitie om de leerlijnen op meer scholen te introduceren en onderdeel te maken van het structurele cultuurprogramma van de school.

13

js i w r e d n o r u u t l u Zicht op c roject in 5 stappen ontwerp een p

Kunnen andere vakken betrokken worden bij het onderwerp?

nee

Sluit het aan bij de ontwikkeling van het kind?

ja

Beschrijf wat je de leerlingen over het onderwerp wil leren Vul de samenvatting in:

1. Het onderwerp is: 2. Wat wil je de leerlingen leren: 3. Op welke vaardigheid ligt het accent: 4. Op welk medium ligt het accent: 5. In welke dicipline:

Vanuit welke discipline werk je vooral?

14

Beeldend

Dans

Muziek

Drama

Audiovisueel

Literatuur

Erfgoed

Media

ja

Is er sprake van een cultuuronderwerp? mens (Gaat het over het gedrag van mensen, wat

nee

ja

ja

Kan dit onderwerp bij kinderen vragen oproepen?

(Reflecteren, maakt het onderwerp voor cultuuronderwijs) Speelt het onderwerp een rol in het leven van het kind?

en doen en maken?)

ja

Kan het een cultuuronderwerp worden?

nee nee

nee

Op welke vaardigheid leg je het accent? (om betekenis te geven aan het onderwerp)

Op welk medium ligt het accent?

Kies een ander onderwerp!

Waarnemen Kijken, herkennen van smaken, beelden, geur, geluid, horen, voelen, ontdekken, observeren, herinneren

Verbeelden Uiten, bedenken, doen alsof, verzinnen, fantaseren, maken, voorstellen, ontwerpen, creativiteit

(om de vaardigheid vorm te geven)

Conceptualiseren Waarneming omzetten in taal: benoemen, praten, filosoferen, schrijven, ordenen, oordelen

Lichaam Beweging, klank, stem, gebaar, houding

Analyseren Voorwerp

Wat zijn de onderliggendepatronen, structuren, natuurwetten, oorzaken, evalueren, concluderen

(Drie-dimensionale) sculpturen, muziekinstrumenten, maquettes, installaties

Taal

Kies een vaardigheid!

Gesproken / gezongen taal, teksten, poĂŤzie

Grafische tekens (Twee-dimensionale) schilderijen, tabel, film, plattegrond, digitale media, grafiek, notenschrift

Kies een medium!

Idee en ontwerp: Kees Admiraal

15

II. Deskundig voor de klas

Altijd iets te leren Goed onderwijs begint bij de man of vrouw voor de klas.

Daarom besteedt Cultuureducatie met Kwaliteit veel aandacht aan scholing, training en coaching van leerkrachten én hun cultuurpartners. Van workshops muziek, dans en aquarelleren, tot uitgebreide nascholingen en een post-hbo opleiding. Want er is altijd méér te leren.

16

En nu doorpakken

‘Het Cultuurmenu is de basis van het programma Cultuleren. De meerwaarde zit hem in de extra activiteiten: gastlessen door kunstvakdocenten en deskundigheidsbevordering van de leerkracht.

Juist die extra activiteiten prikkelen, en maken leerkrachten duidelijk dat er nog méér te ‘halen’ is. Voor de ene school uit zich dit in het verder uitdiepen van bestaande activiteiten, de ander heeft

meer behoefte aan extra activiteiten en maatwerk. Met behulp van Cultuurspoor wordt dat verder uitgewerkt: het formuleren van beleid, gebaseerd op een visie: een stip op de horizon. ‘Dáár willen we naartoe, en zó willen we het doen.’

De kennismaking is geweest, de prikkel is er, en nu doorpakken!’

Suzanne Laan ● projectleider Cultuleren ● West-Friesland

Een ICC voor elke school

‘De icc-cursus is inmiddels een ‘gouwe ouwe’. We hebben in Noord-Holland al zeker 800 leerkrachten opgeleid tot Interne Cultuurcoördinator. Er zijn zelfs scholen met twee of meer icc’ers. In de evaluaties scoort de speeddate met cultuuraanbieders altijd hoog. Zo’n gesprek begint niet met ‘dit heeft de cultuurmaker te bieden’ maar met ‘wat heeft de school nodig’. Dat is heel leerzaam, voor beide partijen!’

Marijke Schäuikes adviseur ● Plein C

●

icc-trainer en

17

Zingen op andere momenten ‘De muziekdocenten geven voorbeeldlessen en coachen de leerkrachten bij het zelf geven van muzieklessen. Ook wordt in samenspraak met de leerkracht bekeken hoe zij muziek maken en zingen kunnen verbinden met andere vakken.

Leerkrachten merken dat er in korte tijd best veel is aan te leren. Na een half uur of twee keer een half uur zit het lied er in.

En er wordt door leerkrachten steeds meer nagedacht over andere momenten die geschikt zijn om te zingen.’

Nico van Zadel ● projectleider cmk ● Beemster, Zeevang en Waterland

Dit kun je zelf ook

‘Vanuit je kracht als vakdocent bepaal je met de school wat je met hen gaat doen.

Je krijgt een groot vertrouwen terug van de school. Dat voelt heel fijn. De vragen van de school – en specifiek de leervragen van de leerkracht – zijn leidend. We laten zien wat er allemaal mogelijk is, qua onderwerpen, aansluiting op thema’s, verbinding met andere vakken en leergebieden. We leren de leerkrachten het zelf te doen en nemen niet snel genoegen met een ‘dat kan ik niet hoor’. ’ Aga de Wit ● docent dans/theater Kunst en Leren ● Velsen

18

Cultuurdocent

‘Je zou misschien denken dat cultuuraanbieders alles weten over cultuuronderwijs, maar dat is zeker niet het geval. Een groep van dertig kinderen begeleiden is een kunst. En zelfs al heb je daar al ervaring mee, dan nóg is er van alles te leren: over de trends in het onderwijs, of het coachen van leerkrachten. Onze Nascholing Cultuurdocent voorziet duidelijk in een behoefte. Al meer dan 200 cursisten hebben een of meer modules gevolgd.’

Ellie van den Bomen ● Plein C ● Haarlem

Cultuurbegeleider

‘De meeste scholen hebben een cultuurcoördinator laten opleiden, maar hun positie binnen de school kon beter, vonden wij. Samen met Inholland Academy ontwikkelden we een post-hbo opleiding. Wie hem afrondt is ‘Cultuurbegeleider’ en kan voor de eigen school een leerlijn ontwerpen en het team begeleiden bij de uitvoering. De Cultuurbegeleider komt in aanmerking voor een hogere inschaling – dat onderstreept het belang van de functie.’

Sietske Dreschler ● Plein C ● Haarlem

19

Workshops

‘Doorgaans verlopen culturele activiteiten volgens een vast stramien; dit project was juist heel anders. En dat was wennen voor de leerkrachten. We hebben workshops georganiseerd, om leerkrachten vertrouwd te raken met de aanpak. Men was bang dat het allemaal heel rommelig zou worden, maar dit bleek niet het geval. Leerkrachten leren zo dat dingen ook op een minder gangbare manier kunnen.’

Maurice Christo van Meijel ● projectleider Kunst in de klas ● Texel

Op stage

‘In de Nascholing Cultuurdocent lopen de cursisten stage in twee schoolklassen.

Die leerervaring is cruciaal, en levert ook heel veel op. In de cursus bekijken de cursisten filmfragmenten van de stagelessen. Die manier van ‘micro-teaching’ is bewezen effectief. Voor Nascholing Speciaal Onderwijs hebben we langere stageperiodes kunnen organiseren. Het heeft een van de cursisten zelfs een baan opgeleverd op haar stageschool!’

Vibeke Roeper ● Plein C ● Haarlem

20

Vier jaar vooruit!

Er is in de afgelopen vier jaar enorm veel geleerd. En daar gaan we de komende vier jaar mee door. Er zal meer aandacht zijn voor het trainen van schoolteams en het ontwikkelen van talenten van leerkrachten. Daarbij spelen cultuuraanbieders een belangrijke rol.

21

Deskundig voor de klas Trends in cultuureducatie

4 bijeenkomsten • effecten van kunstonderwijs • actueel onderzoek

Verandermanagement

4 bijeenkomsten • teams begeleiden • cultuur in de basis

Leerkrachten trainen en coachen

4 bijeenkomsten • inspireren en motiveren • co-teaching en coaching Werken in het speciaal onderwijs

Werken in het onderwijs

6 bijeenkomsten • hoe werkt het SO • omgaan met beperkingen en talenten

6 bijeenkomsten • projecten ontwikkelen • aansluiten en differentiëren

Muziek op de basisschool

Cultuurpartner

Geld voor Cultuur

3 bijeenkomsten • subsidies, fondsen, crowdfunding • case for support

22

Van Rondleiden naar Begeleiden

4 bijeenkomsten • passie voor erfgoed overbrengen • aansluiten bij de leerling

4 bijeenkomsten • muziekmethodes • didactiek • lessen ontwerpen

Master Kunsteducatie

2 jaar in deeltijd • visie en expertise • onderzoek en praktijk

Voor de leerkracht en de cultuurpartner zijn allerlei cursussen en nascholingen beschikbaar. Welke leerroutes kun je volgen?

Cultuur Begeleider

420 Registerpunten • ontwikkelen en implementeren van leerlijnen • begeleiden en coachen van collega’s • inhoudelijke expertise

Interne Cultuur Coördinator (ICC)

50 Registerpunten • de basis voor cultuur op school • cultuurvisie en -beleid

icc-verdieping

3 bijeenkomsten • kwaliteit beoordelen • randvoorwaarden organiseren

Leerkracht Workshops

korte bijeenkomsten • kunst, erfgoed of media • praktische handvatten

Geld voor Cultuur

3 bijeenkomsten • subsidies, fondsen, crowdfunding • case for support schrijven

Vakspecialist

200 Registerpunten • muziek of drama • vakinhoud en didactiek

23

III. Samen kom je verder

Samenwerking op stoom ‘Alleen ga je sneller – samen kom je verder’. Het is een bekende uitspraak, die zich in de praktijk van Cultuureducatie met Kwaliteit heeft bewezen. Wat opvalt: in de projecten die instaken op een intensieve samenwerking tussen het onderwijs en de cultuurpartners, of tussen culturele instellingen onderling, is veel gebeurd, en vooral heel veel geleerd.

24

Breed gedragen

‘De samenwerking tussen de bibliotheek, het kunstencentrum en de muziekschool is gegroeid. De contacten met scholen zijn verbeterd. En ook in andere opzichten, op bestuursniveau, werken we beter samen. We ontdekten dat je dit bewust moet organiseren door rollen en verantwoordelijkheden van alle partijen te benoemen. Met vastgestelde doelen en een breed gedragen verantwoordelijkheid.’

Judith Vossen ● projectleider Samen Leren ● Purmerend

Woordenschat

‘Ons project is een samenwerking tussen de muziekschool en de bibliotheek, en wil een verbinding leggen tussen taal en muziek op school. We werken aan een overlap tussen muziek- en taalactiviteiten en daardoor groeit de woordenschat van de leerlingen. We laten zien dat je ook op een andere manier met taal bezig kunt zijn, dat het leuk is om creatief met taal om te gaan als je het koppelt aan muziek maken. Er is met succes een klik gemaakt tussen taal en muziek.’

Gisla Bruitsman ● muziekdocent De Taal van Muziek ● Heemskerk

25

Gezamenlijk doel

‘We werken in ons programma samen met heel veel verschillende partijen. Er zijn weliswaar verschillende belangen, maar er is ook een gezamenlijk doel en dát werkt. Onze boodschap aan de scholen was aanvankelijk dat het ‘wenselijk was om vier jaar mee te doen’.

Uiteindelijk is iedereen aangehaakt gebleven – dat zegt wel iets.’

Eva Pit ● projectleider KunstS’Cool ● Heerhugowaard

Co-creatie

‘Wat betekent samenwerking tussen onderwijs en cultuur? Hoe kan het eruit zien, en wat levert het op? In een van de cmk-studio’s onderzochten we dat, en vervolgens ging een gevarieerde groep van mensen uit cultuur en het onderwijs verder op het thema co-creatie. Op basis van goede praktijkvoorbeelden ontwikkelden we een co-creatie stappenplan en een co-creatie test. Handige instrumenten voor iedereen die wil co-creëren.’

Renske Hoogervorst ● gespreksleider Studio Samenwerking ● Plein C

26

Leren van elkaar

‘Ons project bevordert het samenwerken, zowel tussen kinderen onderling, tussen scholen en instellingen, en tussen de muziekschool en de bibliotheek. Je leert van elkaar en je bent geen concurrent.

Het project sloot af met een voorstelling, en daar zag je een optimale samenwerking. Iedereen was trots!’

Margreet Verbruggen ● projectleider Focus op Taal en Muziek ● EdamVolendam

Samenwerkend leren

‘De twee doelen van ons project waren dat de samenwerking tussen culturele instellingen en verenigingen in Heiloo verbeterd werd en dat de activiteiten van de Muziek- en Dansschool en de Bibliotheek in Heiloo beter aansloten bij het cultuurplan van de scholen.

De projecten die daaruit voortkwamen werden door de scholen goed gewaardeerd.’

Madelon Kooij ● projectleider Samenwerkend Leren ● Heiloo

27

Betekenisvol leren

‘Hoe kan kunstonderwijs een bijdrage leveren aan de leerdoelen van de school?

Die vraag stond centraal in de samenwerking tussen leerkrachten en kunstdocenten. Het project heeft veel losgemaakt. Leerkrachten zagen dat het onderwijs ‘uit de methode’ door inzet van kunstvakken betekenisvol werd voor de leerlingen. Gevolg was dat leerlingen meer gemotiveerd waren, de leerstof beter beklijfde en toetsen vaak gemiddeld beter werden gemaakt. Door deze resultaten werden én bleven de scholen enthousiast over het project. Al onze partnerscholen willen dan ook doorgaan met cmk.’

Nel Beemster ● coördinator Cultuurpartners.dh ● Den Helder

Een ander gesprek

‘We wilden dat Toonbeeld en de scholen een ánder gesprek gingen voeren. Niet meer alleen over de organisatorische randvoorwaarden, maar vooral over de inhoud en de resultaten van de activiteiten. Dat is goed gelukt. We hebben voor één school zelfs een heel jaarprogramma samengesteld waarbij de vraag door de leerkrachten zelf werd geformuleerd.

Dat zou een paar jaar geleden ondenkbaar zijn geweest.’

Wilma Bosland ● projectleider Samen Werken ● Castricum

28

Vier jaar vooruit!

Samenwerken blijft de kern van Cultuureducatie met Kwaliteit, ook in de volgende vier jaar. Door samen op te trekken en af te stemmen, bouwen de cmk-projecten aan een nieuwe infrastructuur, waarin alle partijen hun bijdrage leveren.

29

Mooi cultuuronderwijs maak je samen.

Doorloop deze 8 stappen voor een goede start van elke samenwerking.

Co-creëren in cultuuronderwijs Stap

Stap

2

Stem de praktische aanpak van het gesprek af. Wie zijn erbij, wat is het doe, hoeveel tijd is er?

1

HOE gaan we dit gesprek voeren?

Ook als je elkaar al kent is het zinvol om elkaar (opnieuw) te bevragen over jullie achtergrond, wensen en verwachtingen.

Hoe ziet de school, de leerlingpopulatie en de cultuurvisie eruit?

Wat is de ervaring en expertise van de cultuuraanbieder?

Benoem elkaars kernkwaliteiten.

WIE is wie?

Stap

3

Jullie hebben ongetwijfeld een verwachting van de samenwerking. Vraag elkaar naar het ‘waarom’ van deze co-creatie. Wat willen jullie bereiken?

WAAROM co-creëren we?

Bepaal nu een gemeenschappelijk doel als ‘stip op de horizon’.

WAT wordt ons doel?

30

Stap

4

Maak concrete afspraken over de aanpak, het tijdpad, budget, taakverdeling en evaluatie. Neem samen de verantwoordelijkheid en plan een vervolgafspraak om de samenwerking te bekrachtigen.

HOE gaan we verder?

Stap

7

Stap

8

Zoek naar jullie gemeenschappelijke motivatie. Kun je je partners helpen om hun doelen nรณg beter te bereiken?

HOE help ik mijn partner?

Stap

6

Brainstorm over alle mogelijkheden en inventariseer kennis, informatiebronnen, voorzieningen en budgetten die kunnen helpen om de stip op de horizon te bereiken.

WAT is er mogelijk?

Stap

5

Dit co-creatie stappenplan is een product van de Kenniskring Co-creatie, onderdeel van het project Kennisdeling vanuit de praktijk.

Stel de leerlingen centraal. Wat is hun beginsituatie en welke ontwikkeling wil je zien? Formuleer je doelstelling op leerling-niveau: wat hebben zij ervaren na het project? Wat weten en kunnen zij?

WELKE ontwikkeling willen we zien?

31

IV. Vier jaar vooruit!

De eerste vier cmk-jaren zijn voorbij; de volgende vier staan voor de deur. Vanaf 2017 sluiten 32 kleine en middelgrote gemeenten aan bij Cultuureducatie met Kwaliteit in Noord-Holland, allemaal met een eigen programma. Zo verschillend als de lokale en regionale situatie is, zo divers is ook de aanpak van de lokale cmk-projecten. Dit is wat we gaan doen.

12

04

16

11 17

18

19

20

08

21

09 03

05

07

10

02 13

15

14 06

01

32

Cultuureducatie Amstelland

Focus op Taal en Muziek 2

Aalsmeer, Amstelveen, Ouderkerk aan de Amstel en Uithoorn

Edam-Volendam (incl. Zeevang)

01

Loket Cultuureducatie Amstelland • eigenaarschap van scholen vergroten • icc’ers en Cultuurbegeleiders opleiden • scholing en co-creatie • netwerken

02

ABC Cultuur

Beverwijk

Centrum voor de Kunsten Beverwijk • leerlijn consolideren • ontwikkeling schoolvisie • uitbreiden scholennetwerk • samenwerking versterken

Cultuuravontuur: de leerkracht aan zet 03

Castricum

Toonbeeld • icc’ers en Cultuurbegeleiders opleiden • nascholing Cultuurdocenten • visieontwikkeling bij scholen • culturele vaardigheden ontwikkelen

04

Cultuurpartners 2

Den Helder

Triade Huis van de Kunsten • vakoverstijgend werken • eigenaarschap van scholen vergroten • nascholing kunstdocenten • ruimte voor autonome kunst

05

Bibliotheek Waterland • cultuur structureel in het onderwijs • visieontwikkeling en eigenaarschap bij scholen • deskundigheid van leerkrachten • vakoverstijgend werken

CMK regio Gooi en Vecht 06

Blaricum, Gooise Meren, Hilversum, Huizen, Laren, Weesp en Wijdemeren

Regiokantoor Gooi en Vechtstreek • eigenaarschap van scholen vergroten • netwerken vormen • dialoog tussen cultuur en onderwijs • aanbod ontsluiten

07

Talent geeft Toekomst

Heemskerk

Cultuurcentrum Heemskerk • koppeling cultuuren onderwijsvisie • duurzaam cultuuronderwijs • deskundigheid in de school • netwerken en kennisdeling

08

Kunsts’Cool op Koers

Heerhugowaard

Cool Kunst & Cultuur • scholennetwerk uitbreiden • nascholing leerkrachten en teams • visievorming bij scholen en besturen • eigenaarschap bij het onderwijs

33

34

Alle leerlingen stralen

Leerlijn Erfgoed Velsen

Heiloo

Velsen

Muziek en Dansschool Heiloo • cultuur in het beleid van de school • aansluiting met de culturele omgeving • curriculum ontwikkelen • netwerk inrichten

Stichting LEVel • erfgoedleerlijn in het curriculum • eigenaarschap bij het onderwijs bevorderen • kennisdeling en kennisontwikkeling • draagvlak voor erfgoed

09

10

Samen Leren

Purmerend

Cultuurhuis Wherelant • onderwijsbeleid in de school borgen • vakoverstijgend werken • deskundigheid van schoolteams en cultuurpartners • cultuur in het schoolcurriculum

Praktijk in de Hoofdrol 11

Schagen

Triade Huis van de Kunsten • cultuuronderwijs in de school verankeren • samenhang met de culturele omgeving • visie en deskundigheid bij schoolteams ontwikkelen • scholing voor cultuuraanbieders

12

13

14

CMK Velsen

Velsen

Kunstencentrum Velsen • samenwerking onderwijs en cultuurpartners • cultuur structureel in het schoolplan • combinatie cultuur en techniek onderzoeken • nascholing voor leerkrachten en vakdocenten

15

Cultuur in de Basis

Waterland, Wormerland en Beemster

Muziekschool Waterland • visieontwikkeling in het onderwijs • versterken deskundigheid en inbedding in het onderwijs • deskundigheid van leerkrachten en cultuuraanbieders • integratie met nieuwe onderwijsconcepten

CultuurKoers

Texel

Artex • cultuur structureel in het schoolbeleid • actieve, vraaggerichte houding ontwikkelen • visieontwikkeling bij scholen • eigenaarschap bij scholen stimuleren

35

36

16

Cultuleren 2017–2020

Drechterland, Enkhuizen, Hoorn, Koggenland, Medemblik, Opmeer en Stede Broec

De Blauwe Schuit • cultuur structureel in het schoolprogramma • cultuurbeleid ontwikkelen • regie bij de school • deskundigheid en samenwerking onderwijs en cultuuraanbieder

17

De Cultuur Loper

Noord-Holland

Plein C • visieontwikkeling op 80 scholen • lijn in het cultuurprogramma • teamscholing

18

Leergemeenschappen

Noord-Holland

Plein C • onderzoek in de praktijk • kennis delen • multidisciplinair

Deskundigheid bevorderen 19

Noord-Holland

Plein C • icc en CultuurBegeleider • Nascholing cultuuraanbieders • praktijkstages en intervisie

Convenanten cultuuronderwijs 20

Noord-Holland

alle cmk-gemeenten • gemeente, onderwijs en cultuuraanbieders • wederzijdse inzet en afspraken • gezamenlijke ambities

Monitor Cultuuronderwijs 21

Noord-Holland

Plein C • ontwikkeling van de culturele infrastructuur • effecten van beleid in kaart • gemeentelijk en provinciaal

37

Wie, wat en waar?

38

Informatie en achtergronden bij de projecten van Cultuureducatie met Kwaliteit vind je via de websites van de projecten zelf, of van de uitvoerende organisatie.

CMK Nederland

Cultuureducatie met Kwaliteit is een landelijk programma, dat wordt uitgevoerd door het Fonds voor Cultuurparticipatie. Op www. cultuureducatiemetkwaliteit.nl is alles te vinden over de achtergrond en aanpak van het programma.

CMK Noord-Holland

Als centrale penvoerder is Plein C het aanspreekpunt voor alle vragen over deze en andere projecten die onderdeel zijn van cmk Noord-Holland. Op het projectblog www.cmknoord-holland.nl vind je impressies van alle lokale cmk-projecten en achtergrondinformatie over het provinciale projectplan.

De Noord-Hollandse Erfgoedleerlijn is gratis te downloaden van www. erfgoedleerlijn.nl.

Op www.nascholingcultuurdocent.com is het overzicht van alle scholingsmodules voor cultuuraanbieders te vinden. Informatie over de post-hbo Cultuurbegeleider is te vinden op www.inholland.nl/academy.

Op www.decultuurloper-nh.nl wordt het visietraject De Cultuur Loper digitaal ondersteund.

Lokale en regionale CMK-projecten Texel: www.artex-texel.nl Den Helder en Schagen: www.triade-denhelder.nl Langedijk: www.bibliotheeklangedijk.nl Heerhugowaard: coolheerhugowaard.nl West-Friesland: cultuleren.nl en www.blauweschuit.nl Heiloo: www.muziekendansschoolheiloo.nl Heemskerk: cultuurcentrumheemskerk.nl Beverwijk: www.abccultuur.nl en www.centrumvoordekunstenbeverwijk.nl Velsen: www.kunstencentrumvelsen.nl Waterland, Beemster en Wormerland: www.muziekschoolwaterland.nl Edam-Volendam: www.bibliotheekwaterland.nl Purmerend: www.cultuureducatiepurmerend.nl en www.wherelant.nl Amstelland: www.cultuureducatie-amstelland.nl Hilversum: www.bibliohteekhilversum.nl Regio Gooi en Vechtstreek: www.regiogv.nl

39

De teksten in dit boekje zijn afkomstig uit de projectverslagen op het cmk-blog, de Rondetafelgesprekken o.l.v. Titia Lefers en interviews uit Prikkels.

Redactie: Vibeke Roeper Beeld: 123RF, Mels de Gooijer, Inholland, Provincie Noord-Holland, Geert Snoeijer, Kenneth Stamp, Marije de Vries, Martijn de Vries, Annelies van der Woude, Plein C, cmk-projectpartners en -scholen.

Vormgeving: Werkplaats Amsterdam Drukwerk: Zwaan Printmedia Š Haarlem 2017 Met dank aan de provincie Noord-Holland, het Fonds voor Cultuurparticipatie en alle deelnemende gemeenten, projectleiders, scholen en cultuurpartners van Cultuureducatie met Kwaliteit in Noord-Holland.

40

Over Cultuureducatie met Kwaliteit Het landelijke programma Cultuureducatie met Kwaliteit wil scholen in staat stellen om samen met de culturele omgeving kwalitatief goede cultuureducatie te verankeren en de kunstzinnige en culturele ontwikkeling van leerlingen te bevorderen. In alle provincies en grote steden worden cmk-projecten uitgevoerd die inzetten op: • Implementeren, verdiepen en ontwikkelen van het curriculum voor Kunstzinnige Oriëntatie • Inhoudelijke deskundigheid van leerkrachten, vakdocenten en educatief medewerkers • Een sterke relatie tussen de school en culturele/sociale omgeving De subsidieregeling Cultuureducatie met Kwaliteit wordt sinds 2013 uitgevoerd door het Fonds voor Cultuurparticipatie. De regeling loopt nog tot en met 2020.