Prikkels voorjaar 2018 LOSLATEN

Cultuur op school

Voorjaar 2018

n e t a l s o L t hem

a

het leukste magazine over cultuur op school - lesideeĂŤn, nieuws en praktijkverhalen

mening Tekst: Marijke Schäuikes

Methodes zijn er om los te laten!

Danielle Elbertsen leerkracht groep 5 en ICC’er op de Spoorbuurtschool in Anna Paulowna

Nee,

Ja,

wij werken op school met Da Vinci, een ik laat de methode methode voor wereldoriëntatie rond thema’s. regelmatig los. We Wij zijn daar heel enthousiast over. Dus wij gaan werken schoolbreed die methodes niet loslaten. Binnen Da Vinci wordt bijvoorbeeld rond thema’s. Deze stellen we zelf samen een thema als Vikingen gekoppeld aan een museumbezoek. uit allerlei bronnen. We maken daarbij Of aan het maken van boten en kleding. Ook kan er gebruik van diverse methodes, internet, een dramaopdracht voor de leerlingen zijn en een creatieve opdrachten, 21th century skills, etc. presentatie aan de ouders. Zo krijgt cultuureducatie De einddoelen dienen als leidraad. Maar als we een betekenisvolle plek in de les. De methode bijvoorbeeld leren over vulkanen, doen we dat ook geeft veel tips om creatief aan de slag te gaan door er zelf een te maken. En we passen de schooluitjes binnen alle leergebieden van cultuur. aan het thema aan. Zo bieden we ons onderwijs vanuit Wat wel duidelijk is geworden, is dat je verschillende invalshoeken aan en leren kinderen het beste. een keuze moet maken uit het aanbod Omdat het maken van lessen op die manier veel tijd kost, van de methode. Het is teveel voor denken we nu over een methode die ook thematisch werkt. Maar één schooljaar. Dus je moet wel dan nog: ik zal er altijd dingen bij blijven verzinnen of vakken met enigszins loslaten om álles te elkaar combineren! kunnen doen.

Nina Wendels-Van Buuren groepsleerkracht groep 6 en ICC’er in opleiding Willem Alexanderschool Amstelveen

Hoofdredactie: Hanna van der Veen Eindredactie: Karin Geelink, Mirjam de Heer Redactie: Margit Arts (communicatiemedewerker Kunst Centraal), Mirjam de Heer (coördinator communicatie Kunst Centraal), Karin Geelink (directeur Plein C), Tamara Oortwijn (ICC’er St. Leonardusschool Heemskerk), Jesse Smale (ICC’er Delteykschool Werkhoven), Marijke Schäuikes (adviseur cultuuronderwijs Plein C) Met bijdragen van: redactie Prikkels, Hille

2 prikkels

Takken, Dorien Wijstma en Mieke Heurneman Illustraties: Mireille Schaap, Marloes Toonen, Vijselaar en Sixma Foto’s: Martijn de Vries, Wil van de Ven, Kunst Centraal, Plein C Vormgeving: Ykeswerk Drukwerk: Zwaan Prikkels is een gezamenlijke uitgave van Plein C en Kunst Centraal en kwam tot stand met subsidie van de provincies Noord-Holland en Utrecht en het Fonds voor

Cultuurparticipatie.

Prikkels verschijnt drie keer per jaar.

Oplage: 4.000 Abonnementen: basisscholen in NoordHolland en Utrecht ontvangen 1 exemplaar gratis. De distributie wordt verzorgd door Abonnementenland in Heemskerk.

Losse nummers: € 5,50 Abonnement: € 15,- per jaar (3 nummers) Adverteren: bekijk de mogelijkheden op www.prikkelsonline.nl

Zesde jaargang, nummer 17 Alle rechten voorbehouden. Deze rechten berusten bij Plein C en Kunst Centraal c.q. de betreffende auteur.

ISSN: 2214-3777

EXPERTS IN CULTUUR & EDUCATIE

inhoud

Feest op de redactie van Prikkels Dit is het eerste nummer dat we met Kunst Centraal maken. Vorig jaar hebben we besloten om voortaan samen Prikkels uit te geven. Vanaf nu ontvangen niet alleen Noord-Hollandse basisscholen, maar ook alle scholen in de provincie Utrecht Prikkels gratis op de mat!

De redactie bestaat nu uit: Margit Arts en Mirjam de Heer van Kunst Centraal, Hanna van der Veen en Marijke Schäuikes van Plein C en ICC’ers Tamara Oortwijn en Jesse Smale. Karin Geelink, directeur van Plein C, is de voorzitter van de redactie.

Binnen de perken zijn de mogelijkheden even onbegrensd als daarbuiten.

R

Deze Prikkels gaat over loslaten. Over durven denken buiten de kaders, buiten de methodes, en soms ook buiten de eisen van de inspectie.

We laten zien waarom dat belangrijk is, hoe het verrijkend kan zijn voor je onderwijs en wat het oplevert. Door je leerlingen mee te nemen op ontdekkingstocht, door ze te laten experimenteren, fouten te leren maken en weer een pad te kiezen, leren ze vertrouwen op hun eigen kompas. En dat is hard nodig in onze samenleving waarin de juiste weg niet meer bestaat.

Ik kan me voorstellen dat loslaten voor de klas niet altijd makkelijk is.

Je hebt nou eenmaal leerdoelen waar je aan moet voldoen. De kunst is om deze doelen niet te zien als een barrière, maar als kader. Als perken waarbinnen de mogelijkheden even onbegrensd zijn als daarbuiten.

Dus verken de uithoeken, verlies je in de diepte en kijk op naar de hoogte. Ook binnen de kaders kan jij een verschil maken.

Als kinderen spelen, leren ze Essay van Evert Hoogendoorn Als leren spelen wordt

16

Een goede sfeer creëer je niet met methodes In gesprek over loslaten

24

De 3D dierenparade Uitgelicht project over 3D printen

Hanna van der Veen ( hoofdredacteur)

En verder 04 06 12 19 20

egelmatig denk ik aan deze eerste zin van een gedicht van Jules Deelder. Ik koester deze zin. Ook binnen kaders kan je een verschil maken, kan je mensen verrassen, kan je dromen en groeien. Je hoeft geen grensverlegger te zijn.

08

Prikbord Plaatselijke figuren Het ontsteken van vuur Loslaten & kopen Kunstwerk

22 23 26 28

3 x loslaten Missie geslaagd!

Door hun ogen Snelle les prikkels 3

prikbord

3 ONLINE TIPS ALLES OVER CREATIVITEIT

Verkiezing

Wie wordt dit jaar cultuurschool van Noord-Holland?

Creativiteit, wat is dat eigenlijk?

Waarom is het belangrijk en hoe werkt het? Kunst Centraal zocht het samen met partners voor je uit: www.kunstcentraal.nl/creativiteit

Ook dit jaar reikt Plein C weer de Cultuurschoolprijs uit aan dé basisschool die zich op een bijzondere manier sterk maakt voor goed cultuuronderwijs in Noord-Holland. Begin april worden de scholen bekend gemaakt die door zijn naar de finale tijdens de ICC Netwerkdag op 30 mei!

DOE HET LEKKER ZELF

www.pleinc.nl/ons-aanbod/cultuurschool

Het LKCA onderzocht het vorig jaar: hoe is cultuuronderwijs geregeld?

85%

4 prikkels

Hoe het precies zit lees je op www.lkca. nl/primair-onderwijs/ feiten-en-cijfers

42%

29% van de basisscholen heeft een vakdocent in dienst

Een online werkmethodiek waarmee je zelf een goede les beeldend of theater kan maken. Super handig! www.steljevoor010.nl/zelfdoen

LESIDEEËN NEDERLAND WATERLAND

van de basisscholen heeft een ICC’er in dienst

van de scholen werkt structureel samen met culturele partners

Om in de klas op een leuke en creatieve manier aandacht aan het thema water te schenken, biedt Kunstgebouw deze lesideeën aan: www.kunstgebouw.nl/waterland

Agenda

Lesmateriaal

Onderzoekend en ontwerpend spelen met kleuters

Taalvaardigheid is van groot belang, daar twijfelt niemand aan. Scholen besteden er veel aandacht aan. Poëzieonderwijs draagt bij aan taalontwikkeling en de (zelf )reflectie van kinderen, maar poëzie doet nog veel meer. Door het lezen van poëzie krijg je een kijkje in andermans hoofd. Daardoor krijg je meer begrip voor andere ideeën. Je wereld wordt groter, je leert anders kijken.

Deze doorlopende leerlijn poëzie stelt scholen en leerkrachten in staat poëzielessen structureel in hun lesprogramma op te nemen.

De auteurs zijn praktijkdeskundigen op het gebied van poëzie en onderwijs en soms ook zelf dichter. Ze kennen het onderwijs goed en weten wat daar wel en niet werkt. Deze gids is een receptenboek, een bladerboek, een ideeënboek.

Wetenschap en technologie met kleuters? Jazeker; kleuters zijn enorm uit te dagen met W&T! Dat bewijzen de 40 activiteiten in de inspiratiemap ‘Onderzoekend en ontwerpend spelen’. www.iederkindeentalent.nl DW_Omslag_Poëziegids_Junior.indd 1

18 APRIL - SOEST

09/11/17 15:52

POËZIELESSEN IN EEN LEERLIJN Het Poëziepaleis maakte deze doorlopende leerlijn poëzie, die leest als een receptenboek, een bladerboek, een ideeënboek. € 22,50 / www.poeziepaleis.nl

BIJEENKOMST MEDIACREATIVITEIT

Kruip in de huid van een kind en ervaar hoe laagdrempelig en interactief nieuwe media zijn. Het wordt een middag vol mooie mediacreaties, nieuwe ideeën en praktische tips. Vind je het leuk om erbij te zijn?

Kijk dan op www.kunstcentraal.nl/media-creatief/

30 MEI - CASTRICUM

ICC NETWERKDAG NOORD-HOLLAND OVER ONTDEKKEND LEREN

tips

Op zoek naar inspiratie en thema’s voor erfgoededucatie? Kijk eens op www.erfgoedleerlijn.nl

Ook dit jaar nodigt Plein C alle ICC’ers én hun collega’s uit voor een middag vol inspiratie en kennis op het gebied van cultuuronderwijs. Dit jaar focussen we op creatief en ontdekkend leren. In verschillende workshops ontdek je hoe jij dit in praktijk brengt. Meld je aan vóór 16 april en ontvang korting op de toegangsprijs! www.pleinc.nl/ons-aanbod/ icc-netwerkdag-2018

Inspirerende voorbeelden van mediakunst bekijken? https://leerkrachten.kunstcentraal.nl/ (selecteer de discipline mediakunst)

Subsidie

Subsidie voor erfgoededucatie en mediakunst Deze subsidie geeft je de kans om erfgoededucatie of mediakunst goed aan te pakken op je school!

Het landelijke Fonds voor Cultuurparticipatie wil projecten stimuleren die een landelijk voorbeeld kunnen zijn voor hoe mediakunst en erfgoededucatie in de praktijk gebracht kunnen worden.

Het project moet een samenwerking zijn tussen culturele instellingen en één of meerdere scholen.

De culturele instelling is de aanvrager. De eerste aanvraagronde is tot 6 september, begin 2019 volgt een tweede ronde. www.cultuurparticipatie.nl/ subsidies

12 SEPT - CASTRICUM OKTOBER - BUNNIK

ICC BASISCURSUS

Voor alle basisscholen die nog geen ICC’er hebben of hebben ontdekt dat je met een tweede ICC'er nog meer bereikt, start dit najaar de ICC basiscursus in zowel Noord-Holland als in Utrecht. Kijk op www.pleinc.nl en www.kunstcentraal.nl voor de data. prikkels 5

klassefoto Tekst: Hille Takken Foto: Wil van de Ven

6 prikkels

Groep 6 van OBS Ridderspoor in Houten deed het project ‘Plaatselijke figuren’.

Ze bekeken historische portretten uit het gemeentearchief en maakten met fotografe Wil van de Ven zelf groepsportretten.

Lara (10) Bij dit project heb ik geleerd dat iedereen andere dingen ziet op een foto.

Als Fynn en ik dezelfde foto zien, ziet hij misschien een jongen met een honkbalpet die in de camera kijkt, terwijl ik als eerste zijn schoenen zie.

Koen (9) Als fotograaf moet je op de goede plek zitten en de goede tijd kiezen. Je moet letten op zon en schaduw. Bij te veel beweging wordt de foto wazig. Toen ik zelf op de foto ging, was ik ingedeeld bij ‘koken’.

Ik moest stoer kijken en doen alsof ik de fotograaf ging slaan met een deegroller.

Noa (9) Fotografie is geen kunst vind ik. Als je zelf een mooi plaatje tekent of schildert, is het wel kunst. Fotograferen is wel creatief.

Poseren ook. Het is leuk als je een bepaalde houding inneemt.

Tom (9) We keken ook foto’s van vroeger.

Op een familieportret keken ze niet zo blij omdat de foto in één keer goed moest. Het was een grijze foto, oh nee, zwart-wit. En ze waren met heel erg veel. Het was een hele grote familie.

Waldemar (9) Wat ik zou willen leren over fotografie? Ik weet eigenlijk alles al zowat.

Ik zou wel eens een camera open willen maken. Kijken wat erin zit.

Sarah (11) Ik had het onderwerp ‘mode’ en daarom deze zwarte jurk uitgekozen. Op het podium hebben we een zwarte achtergrond. Maar dan zie je die zwarte jurk niet goed op de foto. Daarom stelde ik voor naar de gymzaal te gaan.

Tom (10) Vroeger was het maken van een foto duur, want het was net nieuw. Nu willen we foto’s waarop iedereen lacht. Daarom maakte de fotograaf een grapje. Onze fotografe vroeg: groep 6 willen jullie graag naar buiten?

Maureen (9) We hebben op het digibord gekeken naar oude foto’s van vroeger, van rijke mensen. Deden ze voor de foto hun nette kleren aan? Ja, duh, ze gingen niet in hun nakie op de foto!

Fynn (9) We leerden dat ze vroeger niet lachten op een foto, dat was te duur. Op familiefoto’s zag je vaak een oud gebouw op de achtergrond, een boerderij of zo.

Rosa (9) Meija en ik zaten in een groepje met het thema mode. We deden make-up op. Ik heb oogschaduw op. En die moet ik nu wel ophouden, want dat krijgen we er niet af!

Meija (9) Ik zat in het mode-groepje. Ik ging op de foto met mijn benen over elkaar. Dat doe ik normaal niet. Ik vond het een leuk project. Maar had het nog leuker gevonden als iedereen aan de beurt was gekomen om zelf te leren fotograferen.

prikkels 7

essay Tekst: Mirjam de Heer Illustratie: Vijselaar en Sixma

Als kinderen spelen, leren ze. En kinderen spelen het liefst de hele dag door. Hoe kan het dan dat kinderen school ervaren als een onderbreking van hun spel? Wat gaat hier mis? Een pleidooi voor ‘playful learning’ op de basisschool.

Als leren spelen wordt H

et onderwijs heeft de afgelopen decennia veel veranderingen ondergaan.

Nieuwe methodes, nieuwe digitale middelen, nieuwe didactiek... Maar het basisontwerp van het onderwijs is hetzelfde gebleven. We zetten een groep leerlingen in een lokaal, gedurende een vastgelegd aantal uren per jaar en geven een leerkracht de zorg hen iets te leren.

Want zo krijg je een ontwikkeld kind. Toch?

Een nieuw concept

Toen ik na mijn studie ging werken in Bolivia kreeg ik te maken met een situatie waarin niets van dit onderwijsconcept voorhanden was. De lokalen hadden geen deuren of ramen. Er waren ouderwetse schoolbanken om te zitten en het schoolbord was zo oud dat je er niet meer op kon schrijven. De kinderen kwamen naar school, tenzij ze moesten werken.

Mijn opdracht was een methode te ontwikkelen voor taalonderwijs.

Ik ontdekte toen dat voor kinderen taalonderwijs geen doel is. Een kind loopt van nature niet warm voor grammatica, spelling of zinsopbouw. Waar ze wel warm voor lopen is vertellen. En ze willen

8 prikkels

gehoord worden. Als jij weet dat wat jij opschrijft straks als boekje in de klas van je broertje komt te liggen dan is dat een drijfveer om goed werk af te leveren. De omstandigheden op de school in Bolivia dwongen mij het onderwijs zoals ik dat geleerd had te geven, opnieuw vorm te geven.

Leren van games

Nadat ik terug was in Nederland heb ik vele gesprekken gevoerd gevoerd, vooral met Willem Jan Renger, mijn collega op de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht. Het ging over wat er mis is met het huidige onderwijsontwerp en de vraag wat wel zou werken. Het kwartje viel toen wij samen op een gameconferentie in Amerika waren. Het theoretische kader en jargon van het gamen paste precies op het onderwijsontwerp waar wij over nadachten.

Games hebben een glashelder doel dat kinderen motiveert. Op basis van dit doel bedenken kinderen een strategie en proberen deze uit. De game geeft onmiddellijk feedback. Klopt je strategie, dan ga je door. Klopt hij niet dan verbeter je die. Je maakt net zo lang fouten tot je strategie klopt. En dan heb je geleerd: je weet hoe het moet. Games motiveren kinderen om te leren.

Taalonderwijs is voor kinderen geen doel. Verhalen vertellen wel.

essay

Wat doet het onderwijs? Geven we in ons huidige onderwijs de leerlingen een helder doel waar hij warm voor loopt? Niet echt. Later iets belangrijks kunnen worden? Later motiveert een kind niet als het nu is.

Spellingsregels beheersen? Dat geeft een kind geen vleugels. Al deze leerdoelen zijn ónze doelen, maar niet die van kinderen. En ze motiveren hen dus ook niet. Laat het onderwijs leerlingen zelf uitzoeken wat de juiste strategie is? Nou nee, we geven hen een stappenplan dat ze moeten aflopen. En als een kind dit stappenplan fout toepast, geven we dan onmiddellijk feedback en laten het hem over doen? Zeker niet! We geven hem een onvoldoende. En daarna gaan we snel door met het volgende onderdeel van de methode want de stof moet er in korte tijd door.

Autonomie

Dat zou ook anders kunnen. Maar daarvoor moeten we het bestaande onderwijsconcept loslaten. We geven de leerlingen hun autonomie terug en laten hen zelf hun strategieën ontdekken. We laten hen fouten maken en hun strategie bijstellen, net zo lang tot ze de juiste werkwijze te pakken hebben. Maar we geven ze wel heldere doelen. Ook Nederlandse kinderen willen hun verhaal vertellen. Maak dat tot doel van de taalles, niet de spellingsregels automatiseren, niet de grammatica stampen, niet de regels voor zinsopbouw leren. Dat zijn voor kinderen geen heldere doelen. Je verhaal vertellen, dat is concreet.

Rekenen? Vaag! Maar je eigen bedrijf leiden, dat is klare taal. Daar willen ze wel een stapje extra voor doen.

Loslaten

Als je op deze wijze onderwijs gaat geven zijn er twee dingen die je los moet laten. Je laat los dat je het resultaat van het leerproces vooraf kunt voorspellen.

Je gaat experimenteren en bij experimenten horen

Geef de leerlingen hun autonomie terug en laat hen zelf strategieën ontdekken 10 prikkels

fouten. Je weet dat kinderen gaan leren, maar je weet niet precies hoe en wat. Het leerproces wordt belangrijker dan het resultaat. Het tweede dat je loslaat is dat je als docent een centrale rol hebt in de klas. Jij bent niet langer degene die de kennis heeft en de vragen beantwoordt. Je ontwerpt het systeem en wijst de weg, maar geeft de leerling binnen die kaders zijn eigen autonomie terug.

Loslaten is moeilijk, maar je krijgt er veel voor terug: tijd, energie en persoonlijke ontwikkeling. Hoe zelfstandiger de leerlingen werken hoe meer tijd jij kunt steken in het voorbereiden van nieuw onderwijs en het begeleiden van leerlingen die je extra nodig hebben. Je kunt bijvoorbeeld systemen bedenken waardoor leerlingen elkaar betere feedback gaan geven.

Ik heb die tijd onder meer gebruikt om een spel te ontwerpen, dat nu al drie jaar lang toetsen overbodig maakt. Het is een kaartspel waarbij de spelers alle stof uit mijn vak leren kennen, in verband leren brengen met andere kennis en leren hun kennis toe te passen. Spelers proberen steeds aan elk stukje informatie een van de kaarten in hun hand te verbinden. Daarbij beoordelen ze elkaar en leren beargumenteren wat hun keuzes zijn. Ik geef het kaartspel op de eerste dag van mijn vak en de praktijk leert dat ze meteen beginnen met spelen, ook al is de theorie nog lang niet allemaal behandeld. Ze leren presenteren, communiceren, reflecteren en dat allemaal terwijl ze spelen. Ze worden steeds beter naarmate ze het spel vaker spelen. Sinds ik het kaartspel introduceerde heeft nog geen enkele leerling een onvoldoende gehaald. Ze leren, ze hebben er lol in én ze excelleren!

Cultuurvakken

Ik zie bij de cultuurvakken een uitgelezen kans om deze verandering in te zetten. Spel, nieuwsgierigheid en autonomie zijn onlosmakelijk verbonden met kunst en cultuur. Bij kunst en erfgoed is focussen op het proces in plaats van het resultaat, reflecteren, samenwerken en communiceren geïntegreerd.

Geen dramales zonder spelen. Juist bij kunst en erfgoed geef je de leerling zijn autonomie en viert zijn mislukkingen, zodat hij ervan leert en nieuwe strategieën bedenkt. Cultuureducatie is het mooiste voorbeeld van wat ‘playful learning’ het onderwijs te bieden heeft. Grijp het met beide handen aan.

Evert Hoogendoorn Gamedesigner bij IJsfontein en Programmaleider Ludodidactiek HKU

CIRCUS MOVIMENTO

Met jouw klas naar het theater!

Bekijk ons aanbod op hetfiliaal.nl

het circus dat (geen) beperkingen kent. www.circusmovimento.nl

W W W. M A R I N E M U S E U M . N L

We l ko m i n d e G o u d e n Ee uw !

Geschiedenis in het echt

Kom naar het Marinemuseum

Educatie die aansluit bij úw project, in het Westfries Museum en op de Halve Maen.

◆ Ontdekken

De plek waar je de marine écht kunt beleven!

◆ Beleven

◆ Doen Sinds 1285

mail voor meer informatie of een afspraak naar educatie@wfm.nl.

Informatie en reserveringen:

www.wfm.nl | www.halvemaenhoorn.nl

PROEF VOEL RUIK ZIE HOOR & DOE!

Ontdek

de zeemens in jezelf Zonder scheepvaart geen Nederland

OBS de Pijlstaart

ju

nio

r

“Leuk, leerzaam & lekker bezig zijn” n1

92

0

er

ze

e

H u is h o u d e

Feest! Aa

ui d eZ

j

d

st i

nd

Leven in

de b

ron

Aa n h

et w

! e rk

ZUIDERZEEMUSEUM ENKHUIZEN Info & boekingen: www.zuiderzeemuseum.nl

SVM_adv BO_schoolreismagazineB.indd 1

17-07-17 16:11

achtergrond Tekst: Margit Arts Illustraties: Mireille Schaap

Het ontsteken van een

vuur

We vinden het fijn om alles onder controle te hebben. Met methodes, opbrengstgericht onderwijs en toetsen proberen we het onderwijs te beheersen. Steeds duidelijker wordt dat ook ‘loslaten’ veel oplevert. Hoe doe je dat? Deze wetenschappers en docenten helpen je hiermee.

12 prikkels

“Synapse” roepen de kleuters in de klas van juf Cereescia Sandoval in San Diego verheugd als ze een fout maken. Ze hebben geleerd dat fouten maken iets is wat je viert. Want als je een fout maakt leer je iets. In je hersenen ontstaan nieuwe verbindingen tussen neuronen: een synapse. Hoe meer van dit soort verbindingen hoe makkelijker je weer nieuwe dingen leert.

Mooie vragen stellen

Docent Dick van de Wateren haalt dit voorbeeld aan in de blog die hij bijhield toen hij een rondreis maakte langs scholen in de Verenigde Staten. In zijn boek ‘Verwonderen’ wil hij leerkrachten inspireren om vaker hun methodes los te laten. Methodes zijn vaak gericht op het aanleren van kant-en-klare antwoorden. Van de Wateren wil leerkrachten laten zien dat juist het stellen van zinvolle vragen leerlingen veel verder kan brengen dan het aanleren van antwoorden die in de toekomst misschien wel achterhaald zijn.

prikkels 13

achtergrond 4 tips van Mark Mieras

1.

Begin met nieuwsgierigheid.

‘Verwonderen’ is geen pleidooi om te stoppen met lesgeven en kennis af te schaffen. Van de Wateren benadrukt juist het belang van kennis.

Hoe meer je weet en kunt, hoe meer je kunt verbinden. En dat is wat creatief denken eigenlijk is: dingen verbinden. Door leerlingen mooie vragen te stellen, stimuleren we alle aspecten van creativiteit: nieuwsgierigheid, volharding, fantasie, discipline en samenwerking.

Spelenderwijs leren

Kinderen kunnen van nature heel goed loslaten.

Ze houden van experimenteren, knutselen en spelen. Maar ergens in de loop van de basisschool verdwijnen deze kwaliteiten. Niet zo gek, stelt wetenschapsjournalist Mark Mieras. Op school leer je namelijk gecontroleerd en stapsgewijs denken. Belangrijke vaardigheden, maar met loslaten en creatief denken, kun je ook een hoop leren. Simpelweg door te spelen en te doen.

Als een kind ergens aandacht voor heeft, leert zijn brein. Ons brein probeert namelijk alles om ons heen betekenis te geven. Als een kind iets ziet of hoort, kan dit bij zijn verwachting passen of juist verrassen. Hier zit het leermoment van de aanpassing. Dit leermoment kunnen we gebruiken in het onderwijs.

Bij de cultuurvakken worden kwaliteiten ontwikkeld die ideaal blijken te werken voor het leren. Je doet als leerkracht immers een stap achteruit. Je laat het kind zelf ontdekken en fouten maken, zonder dat je het resultaat vooraf bepaalt. Door te doen leert het kind. En door daarna te reflecteren leert het nog meer.

14 prikkels

Jouw professionele ruimte

Maar het loslaten van een methode of een vast eindresultaat is best spannend voor een leerkracht. Je denkt minder grip te hebben op het proces en eindresultaat. Onderwijspedagoog Gert Biesta is daar duidelijk over: onderwijs brengt altijd risico met zich mee. Omdat het in onderwijs altijd gaat om interactie tussen mensen. Binnen menselijk contact heb je nooit alles in de hand, mensen zijn immers geen geprogrammeerde robots.

Dit risico is geen nadeel, maar juist de kracht van onderwijs, stelt Biesta. Dit is nodig om leerlingen op te laten groeien tot vrije en unieke individuen. Het opleiden van individuen die kritisch en creatief na kunnen denken is volgens Biesta een van de belangrijkste doelen van onderwijs. Hiervoor is een leerkracht nodig die vanuit zijn pedagogische kennis en ervaring weet wat er nodig is. Die weet hoe je onderwijs uitdagend en inspirerend maakt. Om het met de woorden van toneelschrijver W.B. Yeats te zeggen: als leerkracht ben je niet bezig met het vullen van een vat, maar met het ontsteken van een vuur.* Biesta benadrukt het belang van de professionele ruimte van de leerkracht. Leerkrachten moeten zich houden aan toetsen, methodes en individuele- en groepsplannen. Al deze formaliteiten geven hem weinig ruimte voor eigen beslissingen en zijpaden. De mate waarin zij hun eigen talenten en passie kunnen volgen en leerlingen stimuleren die van hen te vinden is beperkt. Terwijl dat ook onderdeel is van onderwijs omdat juist dat kinderen vormt tot autonome en verantwoordelijke personen. Als

Uit onderzoek blijkt: door aan te sluiten bij de nieuwsgierigheid van kinderen, wordt informatie beter opgeslagen.

2.

Durf fouten te maken.

Zorg dat fouten maken in de klas gestimuleerd wordt. Want van fouten maken leer je. Als je verwachting niet uitkomt, leer je iets nieuws!

3.

Durf het te laten gebeuren.

Met andere woorden: laat het nadenken los.

Door te doen, te bewegen of te maken.

4.

Durf het niet te weten.

Daag jezelf en je leerlingen uit om vragen te stellen, te twijfelen, en nieuwsgierig te zijn.

Door te wachten met beslissen, kom je tot creativiteit.

Gert Biesta stelt dat het onderwijs invloed heeft op drie domeinen: + Kwalificatie: het verwerven van kennis,

vaardigheden en houdingen die kinderen kwalificeren om iets te doen.

+ Socialisatie: kinderen onderdeel maken van onze cultuur, tradities en democratie.

+ Subjectificatie: het vormen van kinderen tot autonome en verantwoordelijke personen.

we het onderwijs minder dichtmetselen en meer openhouden, ontstaat er plek voor het ontsteken van dat vuur.

Klooien en ontdekken

Astrid Poot werkt op een andere manier aan loslaten: door dingen te maken. Zij is ontwerper en docent techniek op een middelbare school en geeft daarnaast lezingen en workshops over ontdekkend leren. Dit noemt zij ‘de kunst van het maken’.

Astrid Poot analyseerde het maakproces in haar lessen en kwam erachter dat dit steeds anders gaat. Ieder kind heeft een andere strategie of wil iets anders bereiken. De ene wil zomaar iets ontdekken, de ander wil een probleem oplossen of iets concreets leren. Een stappenplan is dus lastig voor te schrijven. Voor een goede maakles zijn volgens haar zes voorwaarden nodig:

1. Een goede start 2. Een plek 3. Tijd 4. Spullen 5. Aandacht 6. Vertrouwen Bij maken is 'het niet weten' heel belangrijk.

Laat kinderen gewoon beginnen zonder vooraf uitgedacht plan. Zo verlaag je de drempel om aan de slag te gaan. Dit maakt kinderen creatiever, vindingrijker en geeft hen meer zelfvertrouwen. Met haar stichting ‘Lekker samen klooien’ werkt ze aan haar missie om iedereen dingen te laten maken. Haar klooikoffers en ‘makersmaken posters’ zijn hulpmiddelen om hier in de klas mee aan de slag te gaan.

Laat los!

Bovenstaande voorbeelden laten zien hoe je als leerkracht methodes en regie kunt loslaten en zo ruimte biedt voor creativiteit. Pak je professionele ruimte. Laat kinderen spelen.

Leer ze vragen te stellen. Beoefen de kunst van het maken. En vier het maken van fouten: synapse! * Gert Biesta haalt deze uitspraak aan in zijn boek ‘Het prachtige risico van het onderwijs’.

Meer lezen en maken?

Het prachtige risico van het onderwijs.

Gert Biesta, Uitgeverij Phronese Ben ik dat? Wat hersenonderzoek vertelt over onszelf.

Mark Mieras, Uitgever Nieuw Amsterdam Verwondering.

Dick van der Wateren, Ten Brink uitgevers www.makersmaken.nl en www.klooikoffers.nl, Astrid Poot

prikkels 15

in gesprek Tekst: Hille Takken Foto: Martijn de Vries

Een gesprek over het belang van een teambrede visie en individuele ruimte in de praktijk.

Onderwijs moet

waarachtig zijn

Philip Reijns werkt al 40 jaar in het

onderwijs. Eerst als docent, vervolgens als vakleerkracht muziek en intern begeleider op een experimentele, kunstzinnige basisschool. Later werd hij intern begeleider en (adjunct) directeur op een traditionele basisschool en later op een montessorischool. Sinds 12 jaar is hij onderwijsinspecteur.

Douwe Bilder is een van de twee

directeuren van De Regenboog in De Bilt. Toen hij startte bestond De Regenboog uit kleuterklassen en een groep 3. In tien jaar tijd groeide de school en klom hij op van bovenbouwcoördinator en ICT’er via plaatsvervangend directeur naar directeur.

Een sterke visie Philip: ‘Kijk voor een geschiedenisles hoe je een fort kunt bouwen.

Dan gaan de luikjes open bij kinderen. Zo’n aanpak vraagt bepaalde vaardigheden van leerkrachten. Praten jullie daarover?’

Douwe: ‘Zeker! Zoiets vraagt eerst een gedeelde missie en visie.

Wij werken vanuit het waarom, zoals marketeer Simon Sinek aanbeveelt: eerst waarom we doen wat we doen en daarna pas hoe en wat.’

Philip: ‘Dàt is de weg naar succes. Te vaak zien we een focus op de praktische invulling van lessen. Leerkrachten moeten de visie van de school integreren in hun aanpak, het moet geen losstaand trucje zijn.’

Douwe: ‘Leerkrachten ervaren vooral werkdruk als ze niet begrijpen hoe hun taken samenhangen.’

Philip: ‘Soms helpen we zwakke scholen een sterke visie op te tuigen. Een jaar later zeggen leerkrachten opgelucht: “Het is niet erg dat we nu harder werken, want we snappen nu beter wat we doen en waarom.’

prikkels 17

in gesprek

Feedback staat centraal

Douwe: ‘Een hiërarchisch managementmodel vertaalt zich terug in de klas. Geef als leidinggevende het goede voorbeeld. De inbreng van leerkrachten is essentieel, zoals ook de inbreng van kinderen waardevol is.

Onderwijs dat gedreven wordt door waarden draagt bij aan een goed pedagogisch klimaat. Anti-pest protocollen niet persé.’

Philip: ‘Zorg voor een gedeelde visie in het team, zodat leerkrachten kunnen inspringen op wat er leeft.’

Eigenaarschap Douwe: ‘Ik deel mijn kennis en creëer ook structuren waarin leerkrachten van elkaar leren. Gedeeld leiderschap en eigenaarschap zijn belangrijk. Voelen alle teamleden zich verantwoordelijk voor onze aanpak?’

Philip: ‘Een goede sfeer creëer je niet met methodes.

Wel met bijvoorbeeld samenzang. Na zo’n uurtje letten ze beter op bij spelling.’

Douwe: ‘Maar afwijken van methodes vraagt moed. We geloven in zelfstandig werken maar maken ook gebruik van het directe instructiemodel. Voor de zaakvakken houden leerkrachten daaraan vast. Daarbuiten halen we uit bronnenboeken wat we kunnen gebruiken. In onze schoolvisie gaan we uit van drie pijlers: hart, hoofd en handen. Bij zangles kun je die mooi combineren.’

Philip: ‘Het gaat erom dat je kinderen aan het denken zet en niet alleen antwoorden laat herhalen.’

18 prikkels

Douwe: ‘Niet alles wat kinderen leren, is uit te drukken in cijfers.’

Philip: ‘Daarmee zou je kinderen tekortdoen.’

Douwe: ‘We werken gericht aan de kerndoelen, maar liever creëren we een rijke leeromgeving. Voor de kerstviering hebben we in de kerk uitgepakt met een multimediale musical met een live orkest en rappers.’

Philip: ‘Hebben jullie portfolio’s?’

Douwe: ‘Nog niet. Ik zou graag digitale portfolio’s willen waar ouders ook toegang toe hebben.’

Philip: ‘Of maak vorderingen zichtbaar in presentaties.

En reflecteer.’

Douwe: ‘Feedback staat centraal. Ken je dat filmpje over de kracht van feedback, waarin kinderen een bijna wetenschappelijke tekening van een vlinder maken?

Zoek maar eens op Youtube naar The story of Austin's butterfly, van Ron Berger.’

Philip: ‘Weeg je woorden. Niet alles is per definitie fantastisch. High fives werken averechts. Je moet waarachtig zijn.’

Experimenteren Douwe: ‘Een methodeboek doorploegen, garandeert geen goed onderwijs. Dat is een schijnwerkelijkheid.

Waar moet je bang voor zijn? Laatst nog hebben we kinderen hun eigen lessen laten bedenken. We vroegen: “Hoe verzamelen we geld voor een waterput voor een weeshuis in Kameroen?’ Ze zijn met de kleuters gaan knutselen om hun werk te verkopen op een zelf georganiseerde markt. Na afloop reflecteer je op wat goed ging en wat beter kan.’

Philip: ‘Scholen mogen zelf werkvormen bedenken, als de leerdoelen maar helder zijn. Experimenteren is niet belangrijk voor de onderwijskwaliteit. Ik zie de mooiste scholen met traditionele methodes werken. Het is wel belangrijk dat de kwaliteitscultuur in het team goed is.

Er moet een visie zijn op hoe kinderen autonoom en creatief leren denken. Zo kunnen ze straks werken in beroepen die we nu nog niet kunnen voorzien. Wil je experimenteren? Bestel de brochure ‘ruimte in regels’.

Als je kerndoelen volgt en basisveiligheid op orde hebt, mag er veel. Als er maar een idee achter zit. Bij een school wilden kinderen staand leren. De docent zei: “teken maar statafels, en maak een begroting”.

loslaten & kopen

nt rime ntdek e p x e-e nsticks. O eg ructi

t e Co Cons Bambox: hoe je dezn en zo

de klas w bij Nieu n met je unt verbin wwerken same stokjes k nde bou bij de sse kleur est verra . € 59,90 n e . de m kan make mbox.nl a b . w ww

per cher

rpst sche t of van u

k ho n n stu ekke rp s Sche jij van ee ren ontd eed-

aal ers ikoff u ook digit. De o o l n K en ffers

eren en: je Kliedt van loslat ren met

epun erimente je voor oogt h n e n exp koop E n late ame fles a.nl. e g n z li k r d b e n y ca.nl r a le ze h ww. bian f e w u D j . ij . f 0b ww ver € 6,0 st van w n. tere je ideeë in P e vind Op d

r p ge kinde maak Wat tok? Laat en scher n Stubai e a s v . n n t e ee er.nl isse reld aeck e bas e we welk opent. D ww.gerst p scha 2,32 bij w €9 kost

kunn oiko it ngen et de Klo n micro:b nli r e u k Je le looien m evat ee udig k rb envo ze voor e laten ste koffe lf e elt nz nieuw kindere . Je best ers.nl. mee mmeren ooikoff r a a l w rogra ww.k nen p ,99 op w 9 €2

hoe pult Kata tje laat zien t. Deze

gaat t mis met zich e h s ’s r al isico isters

akke werk ouwp katapult om voor b it D inse ec.c ing om ome .opit een R je bij nl ie aanleid t het koop en moo teren me rlijk en 5. E tuu € 4,9 experim ulten. Na rstee e zelf t van katap an-het-v -k n ie e ’! k ‘w d a m trij en weds sief e inclu schieten-

Voo brengt r l veel ple e ee ten dig Losla je snel h deze han aanls is A t , . h n e ec e a 100 ke me n r een t plak moe dispense lak je bij p ia 1 v ter ,7 n is 2 a le p r € 2 stellen k o o V . e . t wins leisters. B hv4all.nl p .b www prikkels 19

Kunst werk

Tekst en beeld: Landschap Erfgoed Utrecht

Wie woont of werkt waar?

Erfgoed is overal om ons heen. Twee lessen om je te helpen de deuren te openen naar je culturele omgeving.

Kom binnen!

Elk gebouw heeft een deur. Anders kun je natuurlijk niet naar binnen. Maar die deuren kunnen heel verschillend zijn. De deur van een kasteel ziet er heel anders uit dan de deur van een school. En de deur van de kerk en van de gevangenis lijken ook niet op elkaar. Wat vertelt een deur eigenlijk over een huis of gebouw?

Verzamel!

Maak foto’s van verschillende deuren uit de omgeving van de school, die de kinderen kunnen herkennen. Denk bijvoorbeeld aan de deur van de school, de kerk, het theater, het buitenhuis, het kasteel, het museum, het gemeentehuis, de bibliotheek, de supermarkt, het zwembad of de stadspoort. De kinderen mogen zelf natuurlijk ook foto’s

20 prikkels

meenemen van deuren en daarover vertellen in de klas. Je kunt ook met de klas op onderzoek gaan in de omgeving van de school.

Bespreek!

Start de les met een kringgesprek over de verzamelde foto’s. Hoe zien de deuren op de foto’s eruit? Oud of nieuw? Dik of dun?

Eenvoudig of rijk versierd? Kun je aan een deur zien wat erachter zit?

Laat ze eens nadenken over de deur van hun eigen huis. Kunnen ze hun eigen deur beschrijven?

Waar is die deur van gemaakt?

Welke kleur heeft hun deur? Zit er ook een deurknop aan? En zitten er sloten op? Is er een brievenbus? Wie wonen er allemaal achter jouw deur? Zijn er ook huisdieren?

Verbeeld!

Nu is het tijd om de overstap naar de verbeelding te maken. Geef de leerlingen een vel wit A-4 papier. Daarop tekenen ze in het midden hun familie. Daarna mogen ze uit allemaal stevige, gekleurde vellen papier A5 papier de kleur van hun deur kiezen. Ze versieren die met een deurknop, een brievenbus of een raampje en plakken de deur met plakband aan een zijkant vast over hun familie.

Nu verschijnt hun familie achter de deur als ze die open klappen.

Open samen met de kring een aantal deuren en laat kinderen vertellen wie ze getekend hebben.

Onder bouw

Boven bouw

Bekijk het!

Kies een monument of gebouw uit in de eigen woonplaats. Je kunt denken aan het stadhuis, een kerk, een molen, een buitenplaats of een theater. Ga met de klas naar het gebouw toe of verzamel foto’s van het gebouw. Zorg dat er beelden zijn waarop je verschillende kanten van het gebouw ziet. Zorg ook dat er foto’s zijn van dichtbij en veraf. Projecteer deze foto’s op het digibord zodat jullie ze goed kunnen bekijken.

Bespreek!

Laat de leerlingen eerst een minuutje alleen maar kijken. Ze laten dan in stilte rustig hun ogen gaan over (verschillende onderdelen van) het gebouw. Laat ze vervolgens in tweetallen vijf dingen opschrijven die hen opvallen. Vraag hen daarna nog eens te kijken en opnieuw vijf dingen op te schrijven. Begin met bespreken wat één groepje heeft opgeschreven en laat de rest aanvullen. De leerlingen ontdekken zo dat ze met z’n allen meer zien dan alleen.

Verzamel!

Vraag de leerlingen vervolgens uit te zoeken wat de functie is van het gebouw. Via internet is veel te vinden. Maar je kunt vast wat boeken en artikelen vooraf opzoeken zodat er in de klas ook materiaal klaar ligt. Kon je aan de buitenkant van het gebouw zien waar het voor diende?

Heeft het altijd dezelfde functie gehad of is er in de loop van de tijd iets veranderd?

Verbeeld!

Ook hier maak je een stap naar de verbeelding. Laat de leerlingen in groepjes achter de computer met het programma Photopeach of op de iPad met iMovie een trailer maken over het gebouw. Ze moeten dan beelden zoeken, korte teksten schrijven én muziek uitzoeken dat past bij het gebouw. Een hele uitdaging! Na afloop kun je een filmfestival organiseren waarbij je ook ouders uitnodigt om alle gemaakte filmpjes te bekijken.

Meer ideeën voor erfgoedlessen: www.erfgoedleerlijn.nl, www.erfgoedtools.nl en www.landschaperfgoedutrecht.nl

prikkels 21

3x Loslaten

Deze drie tools maken deel uit van www.tooly.nl. Dit is een site voor leerkrachten met 21 gratis online tools voor het maken van infographics, websites, collages, quizvragen en nog veel meer.

CREATIEVE TOOLS Het internet is een schatkist vol tools om je onderwijs mee te verrijken. Drie tools die van kinderen makers maken!

1 Jilster

3 Prezi

Laat je leerlingen hun werkstuk of onderzoeksverslag eens maken in de vorm van een tijdschrift! Via www.jilster.nl kun je gratis online een tijdschrift maken. Er zijn formats op deze website die helpen om het er mooi uit te laten zien. Het kan een individuele opdracht zijn, maar is ook mogelijk met een groep. Dan kun je pagina’s en taken verdelen. Helemaal echt is het om een exemplaar te printen of te drukken. Ook leuk voor ouders!

Prezi is een eigentijdse variant op de powerpointpresentatie.

In www.prezi.com zet je beeld, tekst, film en geluid in een afbeelding. Door een grote afbeelding van een (fantasie) landschap, een plattegrond, een hele grote filmrol of een infographic te zetten, laat je je publiek door de afbeelding heen reizen. En als je het dan helemaal af wil maken, knip je beelden dan via www.pixlr. com uit, zodat ze vrij door het landschap lijken te bewegen.

22 prikkels

2 Storyboard that Met www.storyboardthat.com maken leerlingen een stripverhaal.

Ze kunnen laten zien wat ze weten over een tijdsperiode. Of de geschiedenis vertellen van een beroemd persoon.

Of in beeld en korte tekst reflecteren op een voorstelling. Er is weinig plek voor tekst. Dus de tool dwingt je goed na te denken over wat je wilt vertellen en hoe. De leerlingen oefenen zo om een pakkend begin, een informatief midden en een spetterend eind aan hun verhaal te maken!

missie geslaagd?

Tekst: Tamara Oortwijn Foto: Martijn de Vries

Een groot feest In Heerhugowaard staat de RK basisschool Reflector. De school combineert themagericht werken met reguliere methodes. Steeds vaker werken zij groepsoverstijgend. Marga Mulder werkt op Reflector als kleuterleerkracht en ICC’er.

Het idee ‘De Reflector heeft een cyclus, waarin dans, drama en beeldend om de beurt aan bod komen.

Vorig schooljaar stond drama centraal. We hebben dat gekoppeld aan het 15-jarig jubileum en zo ontstond de schoolbrede projectdag ‘Circus’.

Er waren allerlei workshops rondom circusacts en er was een gezamenlijke afsluiting. Ouders begeleidden de workshops. De kinderen mochten zelf hun favoriete act kiezen. Het moest een groot feest worden.’

Het doel ‘De projectdag moest kinderen laten ervaren wat er allemaal bij een circus komt kijken. Ze maakten kennis met de verschillende acts en probeerden nieuwe dingen uit. Maar de projectdag had ook tot doel om de kinderen te leren zich te presenteren. In dit geval aan hun ouders.

De cultuurpartner ‘Het was het einde van het schooljaar, een drukke periode op school. Om de leerkrachten te ontlasten hebben we samengewerkt met Circus Tadaa.

Dat beviel goed. De leerkrachten liepen vrij rond, waren niet verantwoordelijk voor de acts en konden hierdoor ook genieten.’

En? Hoewel het weer niet meezat en er wat organisatorische hobbels waren, zijn we er trots op dat we het risico hebben durven nemen om zo’n groot project uit te voeren. De kinderen hebben de dag van hun leven gehad. Het was spectaculair. Cultuureducatie is ook durven. Als je zo’n beweging in gang weet te zetten dat mensen zeggen: ‘Leuk, we willen meer van dit.’ dan is je missie geslaagd!

xxxxxxxx

U UII TGE LI C HT

Tekst: Irene de Jong

Foto’s: Kunst Centraal

DOODLE3D LAB

3D Dierenparade

Een nieuwe techniek 3D printen kan al met chocola, klei, beton, plastic of kraakbeen. Kinderen vinden het leuk om na te denken over de mogelijkheden van deze nieuwe techniek in de toekomst. Stel je eens voor dat je dan dieren kunt printen. Hoe zouden die er dan uit kunnen zien? Deze vraag levert prachtige ontwerpschetsen op.

Enthousiaste kunstenaars Het project ‘Doodle 3D LAB’ werkt toe naar een bezoek van kunstenaar Hilde of Krista Peters aan de klas. Ze nemen twee 3D printers mee. De leerkracht hoeft zich dus geen zorgen te maken over de techniek. De leerlingen printen allemaal een onderdeel van hun ontwerp, een stukje huid, oog of een staart. Geïnspireerd door de tekeningen van de kinderen, maken de kunstenaars er in hun atelier voor iedere school een echt kunstwerk van.

24 prikkels

In het mooie park van Makeblijde in Houten hangen, staan en zitten zo’n twintig fantasiedieren. Ze lijken gemaakt van wit kant en hebben prikkelende namen als Fido, Oldisduzbuisiur en Latixo. Het mediakunstproject ‘Doodle3D LAB’ sluit af in stijl.

Wordt vervolgd Op de leerlingensite bij het project vinden kinderen allerlei voorbeelden en filmpjes.

Doodle3D LAB werd geprogrammeerd in Houten. Daar bevindt zich in de bibliotheek een FABLab. Kinderen die de smaak te pakken hebben, kunnen in deze ‘maakplaats’ verder met 3D printen.

Pop up tentoonstelling Het project werd afgesloten met een tentoonstelling in Makeblijde. Daar zagen de kinderen voor het eerst hun eigen 3D dier. En kregen ook ouders de kans de kunstwerken te bewonderen. De bezoekers konden het 3D printen ter plekke uitproberen. Het FABLab was er ook en stal de show met een pannenkoekenprinter. Na de tentoonstelling zijn alle kunstwerken naar de scholen gebracht als blijvende herinnering aan deze geweldige ervaring.

xxxxxxxx

Meer informatie Doodle3D LAB wordt aangeboden in het kader van het Kunstmenu van Kunst Centraal. Lesmateriaal bekijken? leerkrachten.kunstcentraal.nl/lesmateriaal/doodle3dlab Belangstelling? Mail info@kunstcentraal.nl prikkels 25

door hun ogen Tekst: Hille Takken Foto: Martijn de Vries

Bij IPC krijgen we muziek en kunst rbij!

e

Aoife (10), Tjebbe (11) en Laura (11) zitten in groep 7-8 van de Paulusschool in Hilversum.

Hun school werkt met IPC (International Primary Curriculum). Onderwijzers geven vooral thematisch les, vaak in het Engels. IPC moedigt leerlingen aan gebruik te maken van elkaars kwaliteiten en zet sterk in op samenwerken.

Aoife, Tjebbe en Laura vertellen hoe deze leermethode voor hen werkt

Tjebbe: ‘Bij IPC leer je taken verdelen, samenwerken, gebruik maken van elkaars kwaliteiten. We hebben ook persoonlijke doelen. Per week bespreek je of je je bij IPC-taken speciaal gaat focussen op doorzettingsvermogen, op samenwerken of op moraliteit. We doen veel in het Engels. We waren bijvoorbeeld met de hele school bezig met ‘Food and health’. Bij iedere unit op een ander niveau. Bij de kleuters zijn de lessen natuurlijk makkelijker. We hebben ook assessments. Bij ieder thema moet je van tevoren aangeven: ik zit in dat vak ‘goed’, ‘beter’ of ‘best’.

Aan het eind kun je zeggen hoeveel je hebt geleerd.’

Laura: ‘Je kunt ook gewoon zeggen: “ik ben er nu beter in.” Als leerling heb je zelf niet door hoeveel je leert, het leren gaat vanzelf doordat activiteiten leuk zijn. Bij ‘Food and health’ denk ik: “nu snap ik het wel.” Maar over het klimaat bijvoorbeeld valt nog zoveel te leren.’

Aoife: ‘Bij IPC gaat het ook om leren leren, op een leuke manier. Het is wel leren, maar leuk leren. Als je leren fijner vindt, gaat het beter. Ik zie leren niet als iets wat echt moet. Eigenlijk heb ik nooit meegemaakt dat je niets geleerd hebt. Nu hebben we de ‘One daily mile’ gedaan. We zijn iedere dag vier rondjes om de school gaan joggen.’

Tjebbe: ‘Het is leerzaam dagelijks vier rondjes te rennen. Iedere dag ging het iets sneller en kon ik het beter volhouden. Dat noem je ervaringsgewijs leren. We waren een keer naar Naturalis.

Zijn we eerst het museum gaan bezoeken, daarna naar de speelkamer waar je dingen mocht uitproberen. Toen mochten we op een soort fiets fietsen. Achter ons verscheen daardoor een T-rex die achter ons aan zat. Heel grappig.’

Aoife: Bij IPC krijgen we bij veel vakken muziek en kunst erbij.’

Tjebbe: In het culturele gedeelte hebben we foto’s bekeken en besproken.

Aoife: ‘Wij hadden vijf foto’s op het bord gehangen. Daarop stonden bijvoorbeeld kunstwerken. We moesten in groepjes discussiëren welke we het mooiste vonden. Iedereen had zijn eigen mening. We leerden dat je ook in stilstaande beelden beweging kunt zien.’

Laura: ‘Op de foto’s zag je bijvoorbeeld mensen die rennen. En er was een foto van een schilderij waarop werd gedanst.’

Tjebbe: Op een andere foto zag je een beeld van de discuswerper. Het beeld staat stil.

Laura: Maar iets zegt dat het beweegt.

Tjebbe: Aan de pose kun je zien dat hij een draaibeweging gaat maken.

Aoife: ‘We sluiten ieder thema af met een presentatie voor de lage groepen. En onze ouders komen kijken naar de filmpjes, die we hebben gemaakt. Bij ‘Food and health’ hadden we een fitnessvideo gemaakt. Ouders en leerkrachten moesten ook meedoen.’

Tjebbe: ‘We gingen van iedereen de hartslag meten. Bij de presentatie moesten we uitleggen hoe het komt dat je hartslag bij inspanning omhoog schiet. Doordat je in beweging bent, gaat je hart sneller pompen. Je hebt meer zuurstof nodig.

Dat verspreidt zich via je bloed. Je bloedsomloop wordt sneller om het bloed met zuurstof op tijd op de juiste plek te laten aankomen. Als je je inspant, en je hart gaat niet sneller kloppen, dan krijg je te weinig zuurstof en kun je flauwvallen.’

prikkels 27

Snelle les Thema dans

Alors on danse!

Naar een idee van Emmy Wouters en Maartje Man Een van de basiselementen van dans is kracht. De kracht om het lichaam te controleren en los te laten.

Bekijk dit schilderij en bespreek het in de klas. Wat gebeurt er in deze afbeelding? Waaraan zie je dat? Wat kunnen we nog meer ontdekken? Altijd samenvatten en aanwijzen.

Nu gaan kinderen zelf dansen. Laat de leerlingen door de ruimte lopen op muziek. Als je de muziek uitzet, benoem je een lichaamsdeel. De opdracht aan de kinderen is om het genoemde lichaams-

Muziektips voor deze les:

* Alors on dance - Stromae * *

(in de remix van Kanye West) Replay - Rene Aubrey Paper planes - DFA Remix

deel aan dat van een ander kind te ‘plakken’. Je begint met een hand of een vinger en gaat dan naar een rug, een buik of een voet. Ze houden de vastgeplakte houding een aantal seconden vast.

Wil je de les uitbreiden? Laat leerlingen in tweetallen een dansroute maken. Elk groepje bedenkt drie plakhoudingen.

Ook kiest elk groepje drie verschillende plekken in de ruimte. Tussen deze plekken bewegen ze los van elkaar. Dan vinden ze elkaar weer en ‘plakken’ vast.

Om daarna weer los te laten.

Henri Matisse: La danse Parijs, 1909.

Olie op doek, 259,7 x 390,1 cm Digital image © maart 2018, The Museum of Modern Art, New York/Scala, Florence