s l e k k i r P over cultuur op school Zomer 2013
Liefde voor cultuur PAG 7
meervoudig intelligent talent PAG 8
Inès, groep 8 ‘Ik heb geleerd dat moderne kunst nergens op hoeft te lijken.’
KLAS IN ACTIE
‘Het was voor mij ook een verrassing wat we gingen doen!’
Charlotte Boeijen, leerkracht midden/ bovenbouw van SBO De Vlindertuin in Alkmaar.
Op onze school zitten kinderen met adhd, autisme en leermoeilijkheden. Daarom is niet iedere cultuurles geschikt voor onze leerlingen. Ik had niet verwacht dat deze les zo goed zou aansluiten bij de klas. De docent ging direct met de kinderen aan de slag, het was steeds duidelijk wat ze moesten doen, hij hield goed de vaart erin. Dat is nodig om deze kinderen bij de les te houden, en het werkte! De klas vond het geweldig, ze deden ontzettend goed en enthousiast mee! Ook de stillere kinderen. Het was erg leuk om te zien: de docent wist een veilige sfeer te creëren, iedereen kreeg de ruimte om zichzelf te zijn.’ Wat heeft de klas van Charlotte gedaan? Kijk snel op p. 27! 2
prikkels
FOTO: MARTIJN DE VRIES TEKST: HANNA VAN DER VEEN
‘Ik heb de kinderen vooraf verteld dat we naar de gymzaal zouden gaan, maar niet om te gymmen. De kinderen waren reuze nieuwsgierig! Onze ICC’er heeft deze workshop uitgekozen. Zij zoekt altijd passende programma’s uit voor onze school. Elk jaar doen we wat anders, zodat in acht jaar alle disciplines aan bod komen.
Dit is het eerste nummer van Prikkels, het magazine over cultuur op school. Voor cultuurcoördinatoren en hun collega’s. Voor cultuuraanbieders en hun netwerk. En voor beleidmakers bij gemeenten en schoolbesturen. We zijn benieuwd wat jij van Prikkels vindt. Heb je tips, laat het ons weten @pleinc. Veel leesplezier! De redactie
PAG 20
PAG 10
Inès: Mijn talent is knutselen. Bekijk de talenten van onze school op pag 8. Klas in actie: SBO De Vlindertuin
2 & 27 4
Talent: Jeroen Kramer
7
De leerkracht maakt het verschil
10
Mening: Cultureel talent ontwikkel je op school
13
Schatkamer: cultuuraanbod voor scholen
20
Kunstwerk: Jaar van de Boerderij
22
Netwerk: agenda, cursussen, tips
24
De werkplaats van Xander Meijers
28
Prikkels is een uitgave van Plein C en kwam tot stand met subsidie van de provincie Noord-Holland en het Fonds voor Cultuurparticipatie. Prikkels verschijnt vier keer per jaar. Oplage: 3.000. Noord-Hollandse basisscholen en cultuuraanbieders ontvangen 1 gratis exemplaar. Losse nummers € 5,50
8
KLASSEFOTO
Prikbord: nieuws, boeken, projecten
Colofon Hoofdredactie: Vibeke Roeper Eindredactie: Hanna van der Veen Redactie: Karen Bertrams, Tamara Oortwijn, Marijke Schäuikes en Tamara Roos Met bijdragen van: Hille Takken, Maaike Haas, Renske Hoogervorst, Sietske Dreschler en Kees Admiraal, Nico Rietdijk Vormgeving: Ykeswerk Fotografie: Martijn de Vries Illustratie: Dorrith Rem Drukwerk: Zwaan Printmedia
TA LE NT TELT
uitdagen is het sleutelwoord PAG 14
DE LEER LIJN
van Fiona PAG 18
Jaarabonnement € 20,- Teamabonnement (3 exemplaren) € 40,Info? www.pleinc.nl/ontvangprikkels Meer weten, adverteren: prikkels@pleinc.nl Alle rechten voorbehouden. Deze rechten berusten bij Cultuurcompagnie NoordHolland c.q. de betreffende auteur. ISSN NUMMER: 2214-3777
prikkels
3
PRIKBORD
WEB TIPS www.alicemoves.nl
Word ook Cultuurexpert Samen met InHolland Academy ontwikkelt Plein C een postHBO opleiding voor leerkrachten die zich willen specialiseren in de inhoud en organisatie van cultuur op school. De opleiding koppelt theorie en onderzoek aan de eigen schoolpraktijk. Deelnemers studeren af op een ‘Meesterproef’ waarin ze bijvoorbeeld een doorgaande leerlijn ontwikkelen, en komen dan in aanmerking voor een LB-inschaling. De opleiding start 4 september en bestaat uit 17 bijeenkomsten verspreid over een schooljaar. Onderdelen van de opleiding zijn ook als losse modules te volgen. www.pleinc.nl/cultuurexpert
1
Meer dan 400 bik’ers, theatergezelschappen, verhalenvertellers, musea, en andere cultuuraanbieders presenteren zich op AliceMoves, de nieuwe community voor onderwijs en cultuur. Maak je als school een profiel aan, dan kom je in contact met aanbieders die bij jou passen. Het Landelijk Kenniscentrum voor Cultuureducatie en Amateurkunst is de motor achter AliceMoves.
www.cultuurcentrale.nl
Hét nieuwe platform voor amateurkunst in Noord-Holland. Je vindt er cursussen en verenigingen, je kunt eigen werk presenteren of in contact komen met makers . Zoeken op amateurkunstenaars met ervaring in het onderwijs kan ook. Cultuurcentrale is een initiatief van Cultuurcompagnie NoordHolland.
waarnemen verbeelden conceptualiseren analyseren
Cultuur in de Spiegel Cultuur in de Spiegel is een theorie over cultuuronderwijs, die uitgaat van vier vaardigheden. Waarnemen en verbeelden, conceptualiseren en analyseren. Hoe je daar in de schoolpraktijk handen en voeten aan geeft, werd op de CiS-studiedag in Haarlem uitgebreid besproken. Wil jij aan de slag met Cultuur in de Spiegel, dan is het goed om te weten dat Plein C een speciale CiS-adviseur heeft: Marjo Berendsen. marjoberendsen@cultuurcompagnie.nl ‘De studiedag was verhelderend. Nu ben ik benieuwd naar de toepassing in de praktijk.’ Michiel Drijver, OBS De Tweewegen
4
prikkels
www.entoen.nu
Hoog tijd om weer eens een kijkje te nemen op www.entoen.nu. De site van de Canon van Nederland wordt voortdurend aangevuld met mooie en bruikbare instrumenten voor het onderwijs. Zoals de interactieve Vensterplaten voor het digibord, die toegang geven tot allerlei informatie over het canonvenster, én alle Klokhuisafleveringen over de Canon.
CMK IN CIJFERS SCHOLEN
&
CULTUURAANBIEDERS WERKEN IN
GEMEENTEN
PRO JEC TEN
gesubsidieerd door de provincie Noord-Holland
Kinderen Inspireren Kinderen in Alkmaar
Ze wonen in dezelfde wijk, maar kennen elkaar niet. De leerlingen van basisscholen Jules Verne en de Zes Wielen ontmoeten elkaar dit schooljaar via kunst. Ze laten zich inspireren door elkaar: de ene groep bedenkt een dans, de andere de muziek; de ene groep speelt een scène, de andere maakt het decor. Volg de presentaties van Kinderen Inspireren Kinderen op Facebook: www.facebook.com/#!/ProjectKik
Water in Waterland
lang aan Cultuureducatie met Kwaliteit. Het Fonds voor Cultuurparticipatie geeft daarvoor een subsidie van
per jaar. Prikkels houdt je op de hoogte van de gemeentelijke en provinciale CMK-projecten.
Lees meer op www.cmknoord-holland.nl
50 DINGEN
Een canon zingen. Zelf een dans maken. Applaus ontvangen! K&C Drenthe maakte een lijst van de ‘culturele 50’: dingen die je gedaan om in moet hebben vóór je 16de. Fijn n eige je er mag je en te grasduinen, r.nl/ .kcd www en. oeg toev tips aan onderzoek/culturele50
Tien schoolklassen uit Waterland en de Beemster, maken met iPads films over de geschiedenis van hun omgeving. Ze filmen voorwerpen en plekken die verhalen vertellen, en interviewen ouderen en betrokkenen. De mediadocenten van De frisse blik coachten de leerkrachten, zodat die voortaan zelf een filmproject kunnen organiseren Bekijk het resultaat op www.oneindignoordholland.nl en www.defrisseblik.nl
Zoek de Ruimte in Beverwijk
Leerlingen van de (V)SO-school De Zevensprong (ZML) maakten met kunstenaar Jaap Velserboer kennis met kunst. Ze experimenteerden met piepschuim, tape, gips en suikerklontjes. Terwijl de kinderen tientallen werken produceerden, leerden de leerkrachten hoe zij beeldende vorming voortaan ánders kunnen aanpakken. De school publiceerde over dit project een boekje dat te bestellen is via www.zoekderuimte.nl
prikkels
5
PRIKBORD
TOP 3
voorstellingen Renske Hoogervorst is dansspecialist en zelfstandig adviseur cultuureducatie. Renskes tips:
1 Klaar voor de start! Het thema van de Kinderboekenweek is sport en spel. Bij verschillende kunstencentra en bibliotheken kun je in september workshops volgen over culturele activiteiten gekoppeld aan dit thema. Kunstgebouw in Zuid-Holland geeft elk jaar een lesboek uit waarin je ideeën vindt voor kinderboekenweek-kunstlessen. Voor het eerst is het boek ook rechtstreeks voor scholen buiten Zuid-Holland te bestellen. www.kunstgebouw.nl
BOEKENTIP
Geef mij een potlood en ik ga tekenen Dirk Monsma interviewde leerlingen, kunstenaars, leerkrachten en cultuuraanbieders – 40 kenners en doeners van cultuur in en buiten school. Een mooi vormgegeven, inspirerend boek over de waarde van cultuur in ieders levensloop. Lemniscaat, €19,50
6
prikkels
Mijnheer Hoedjes vangt een vis Huis van Barm
Voorstelling gebaseerd op het boek Mijnheer Hoedjes vangt een vis van Koos Meinderts.
Renske: ‘Het verhaal, het dynamische spel en de mooie muziek zal onderbouwleerlingen aanspreken. Lief, licht, vrolijk theater. En heel betaalbaar. Aanrader voor groep 1 tot 3, misschien 4, en zeker speciaal onderwijs!’
Mr. Pickwick De Stilte
Dansvoorstelling over een gestresste zakenman die in de wereld van een kind terechtkomt.
2
Renske: ‘Dans van topniveau, interessante audiovisuele effecten: er is veel te zien en er wordt niet gesproken. Deze voorstelling loopt als een trein en verwondert voortdurend. Zeer geschikt voor de middenbouw, ook voor het SO.’
3
Oorlogsgeheimen
Van Engelenburg Theaterproducties
Toneelstuk voor groepen 7 en 8 naar het gelijknamige boek van Jacques Vriens.
Renske: ‘Het stuk is serieus van toon, hier en daar verdrietig, ontroerend, maar nooit zwaarmoedig. De groep 8 die erbij was, heeft van het begin tot het eind ademloos gekeken. Geen lichte kost, wel een mooie kennismaking met thema’s als vriendschap, verbondenheid, verlies, en afscheid.’
Op www.pleinc.nl/projectenbank vind je alle informatie over deze en andere voorstellingen. Voor programmeurs en cultuurcommissies is er ook de Scoutingbank waar Renske en andere scouts hun professionele oordeel geven over nieuwe voorstellingen. Info@pleinc.nl
TA LE NT
‘De kracht van muziek trekt pubers over de streep’ Jeroen Kramer praat al meer dan 20 jaar in camera’s en microfoons. Meestal als presentator, interviewer, of voice-over. Soms als acteur. En tegenwoordig ook als zanger, van eigen werk.
‘Cultuureducatie is belangrijk omdat kinderen zo leren dat ze niet afhankelijk zijn van de groepscultuur. Wie erbuiten valt, omdat hij verlegen is of homo, kan met creativiteit zelfrespect verwerven. Van dansen en muziek maken word je gelukkig!’
FOTO: MARTIJN DE VRIES TEKST: HILLE TAKKEN
‘Zelf heb ik op de basisschool alleen papieren kettingen leren maken met Velpon. Mijn vingers zaten onder de lijm – ik heb geen goede herinneringen eraan. Op de middelbare school heb ik dat ruimschoots ingehaald: hoorspelen maken in het Frans en Engels, toneel spelen, films maken. Dat smaakte naar meer. Nu verdien ik mijn geld met acteren en presenteren, en ik treed op met mijn liedjesprogramma Miljoenen idioten.’ ‘Ik geef mijn liefde voor cultuur ook door aan kinderen. Ik heb elf jaar Klokhuis gepresenteerd. En ik presenteer concerten van het Gelders Orkest. Soms gaan pubers met hun handen over elkaar zitten, hun oortjes nog in. Tevoren twitteren ze al ‘Getver, klassieke muziek, ik hoop dat ik kan slapen.’ Het is een uitdaging om juist hen voor de muziek te winnen. Bijvoorbeeld door een verhaal erbij te vertellen, over Romeo en Julia. Dan vraag ik wat zij zouden doen als hun ouders niet zouden instemmen met hun verkering. Uiteindelijk is het de kracht van de muziek die hen over de streep trekt.’
prikkels
7
KLAS SEFO TO
Schoolvereniging Aerdenhout Bentveld (SAB) heeft een talentproject opgezet, gebaseerd op de meervoudige intelligenties van Gardner.
Ella, groep 7 Talent: yoga en filosoferen Ik vond yoga leuk – dat doe je niet zo vaak dus dat was echt een ontdekking. Van filosoferen wist ik van tevoren niet eens wat dat betekende, maar nu doe ik dat thuis ook wel eens even, bijvoorbeeld als ik iets niet meteen snap.
Cultuurcoördinator Margriet Winkelman: ‘SAB wil dat kinderen met wederzijds respect hun talenten leren kennen en uitbouwen. Op basis van de talenten in ons team hebben we tien ateliers gevormd. Op donderdagmiddag gaan kinderen uit groep 5 t/m 8 daar zes weken aan de slag.’
Tinka
Tim
Lulu
Sandra, docent groep 8 Talent: logisch denken Atelier: Wiskunde Het is leuk om te laten zien dat je verder kunt gaan dan gewoon optellen en aftrekken. In het atelier merkte ik dat sommige kinderen veel inzicht hebben. Zij kunnen daar nog ver mee komen.
8
prikkels
Annika, groep 5 Talent: blind thee schenken Het leukste vond ik het atelier Zintuigen, omdat ik het heel leuk vind om proefjes te doen. Met een blindenstok door de school lopen, was erg spannend. Bij Kunst 3D heb ik vooral geleerd dat kunst nooit fout is.
Rina, docent groep 7 Talent: natuurkundig inzicht Atelier: Techniek Op de Pabo heb ik natuurkunde gedaan als specialisatie. Ik interesseer kinderen voor techniek door proefjes te doen, zoals geluid maken met flessen waar veel of juist weinig lucht in zit.
Nick, docent groep 6 Talent: aardrijkskunde Atelier: Reis om de Wereld Ik interesseer me voor de opbouw van steden en landen. Met de kinderen heb ik verschillende werelddelen besproken, filmpjes gekeken en grote kaarten gemaakt.
Gijs, groep 7 Talent: toneel spelen Ik vond Fabels het leukste - je moest je eigen beest maken en een toneelstukje ermee opvoeren.
Alexander, groep 7 Talent: schilderen Ik vind het leuk om te schilderen, omdat je dan iets kunt maken wat er eerst niet was. Thuis doe ik dat maar heel af en toe.
Margriet, docent beeldende vorming Talent: beeldend werken Atelier: Kunst 2D Ik heb op de Rietveld Academie gezeten. Bij Kunst 2D leer ik kinderen hoe je verf maakt en mengt. We bespreken impressionistische schilderkunst en proberen zelf stippeltechnieken uit.
Max, groep 5 Talent: bouwen Ik wil later ook bouwer worden – net als mijn opa. Atelier Kunst 2D vond ik leuk, maar als ik thuis ga verven, wil ik liever lijnen dan stippels gebruiken.
Laura, docent groep 5 Talent: ontspanning Atelier: What’s on Your Mind Ik vind het belangrijk dat kinderen over hun gevoelens leren praten. Ik doe thuis ook aan yoga. Sommigen vinden het spannend, anderen vinden het lekker. Ook stoere jongens doen goed mee. Echt een feestje.
FOTO: MARTIJN DE VRIES TEKST: HILLE TAKKEN
Livia
prikkels
9
DE
MAAKT HET VERSCHIL
10
prikkels
FOTO: MARTIJN DE VRIES TEKST: HILLE TAKKEN
DIALOOG
Zaan Primair besteedt veel aandacht aan talentontwikkeling bij leerkrachten en heeft daarom drie jaar geleden de Zaan Primair Academie opgericht. Het bestuur heeft er dit jaar voor gekozen om op iedere school specialisten aan te stellen op het gebied van taal, rekenen, gedrag en cultuur.
Ton Versteeg is clusterdirecteur primair onderwijs bij Stichting Zaan Primair. Hij helpt schooldirecteuren om het beleid te bepalen, zodat kinderen optimale begeleiding krijgen bij hun ontwikkeling. Annemieke Leusen is leerkracht in groep 6, bovenschools cultuurcoördinator en beleidsadviseur bij Zaan Primair. Ze is de schakel tussen de cultuurcoördinatoren en het bestuur. Naast haar werk volgt ze een universitaire studie culturele antropologie, die mogelijk is gemaakt met een speciale studiebeurs voor leraren om excellentie in het onderwijs te bevorderen. Stichting Zaan Primair is de bestuursorganisatie voor 25 reguliere basisscholen, twee scholen voor speciaal basisonderwijs, een school voor speciaal (voortgezet) onderwijs en één school voor nieuwkomers (de Kernschool) in de Zaanstreek. Er werken 800 mensen aan onderwijs voor ruim 7000 leerlingen.
cursus aanbiedt. ICC’ers die dat willen, kunnen daarna een HBO-plus opleiding volgen bij de Zaan Primair Academie. Ton: ‘Talentontwikkeling is een beleidskeuze van Zaan Primair. Annemieke heeft bijvoorbeeld een leerkrachtenbeurs van het ministerie van OC&W. In principe kan iedereen zo’n beurs aanvragen. Voorwaarde van is dat leerkrachten een vaste aanstelling hebben, en dat ze een bachelor of een masterstudie gaan volgen. En de directeur van de basisschool moet ervoor tekenen.’ Annemieke werkt 24 uur in de week en studeert daarnaast culturele antropologie en ontwikkelingssociologie. Een deel van de tijd die ze aan haar studie besteedt, wordt doorbetaald door Zaan Primair. Annemieke: ‘Ik moet soms beleid uitdenken voor 28 scholen. Mijn studie helpt daarbij. Ik schrijf nu betere beleidsstukken. Ook begrijp ik nu meer van de multiculturele samenleving.’ Ton: ‘Wij vinden het natuurlijk leuk als studenten hun onderzoek doen op de eigen school.’ Annemieke: ‘Ik onderzocht op onze Kernschool de sociale interactie tussen leerkrachten en leerlingen in een multiculturele omgeving.’
Cultuur is onmisbaar
Directeur Ton Versteeg: ‘Het geld uit de prestatiebox besteden we centraal, onder meer aan de Zaan Primair Academie. We kopen opleidingen in voor leerkrachten. Zo’n 150 docenten maken daar gebruik van, in het gebouw van Zaan Primair. Zo zorgen wij ervoor dat gemotiveerde leerkrachten kennis met elkaar uitwisselen. Zou de geldstroom minder worden, dan blijft die kennis en het netwerk in de scholen.’ De Zaan Primair Academie biedt tweejarige opleidingen, maar er zijn ook workshops bij van vijf bijeenkomsten. Wie Intern Cultuurcoördinator (ICC’er) wil worden, bemachtigt een certificaat met een basiscursus van Plein C, die ook een verdiepings-
Ton en Annemieke vinden cultuureducatie onmisbaar in de evenwichtige ontwikkeling van een kind. De scholen waarvoor zij werken, bezoeken voorstellingen en erfgoedinstellingen die op het Cultuurmenu staan. Annemieke: ’Maar de betrokkenheid kan veel groter. Ik kom bij voorstellingen vaak kinderen tegen die geen idee hebben waar het stuk over gaat. Dat doet pijn aan mijn hart. Bespreek tevoren wat ze gaan zien en waar ze op zouden kunnen letten, gebruik een voorstelling om de woordenschat van kinderen te verrijken. Achteraf kunnen leerlingen recensies schrijven, of een stuk zelf naspelen. Toneelstukken lenen zich ook goed voor het aanpakken van sociaalemotionele problemen.’ Ook voor talentontwikkeling bij kinderen vindt Zaan Primair een brede aanpak belangrijk.
prikkels
11
DIALOOG
‘Ik denk dat een leerkracht in staat moet zijn om kleine vuurtjes aan te wakkeren. Zo kun je echt een verschil maken.’
Annemieke: ‘Wil je als school talenten bij leerlingen ontdekken, dan moet je een programma met verschillende disciplines aanbieden: zingen, dansen, acteren, schilderen, boetseren, blokfluiten en zo verder. Dankzij het Cultuurmenu kunnen we dat bieden aan alle kinderen.’ Daarnaast doet Zaan Primair mee met de regeling Cultuureducatie met Kwaliteit die kunstencentrum FluXus in Zaanstad uitvoert. In dit programma kunnen kinderen gedurende drie jaar les krijgen in een of meer disciplines, tijdens schooluren. Ton: ‘Dan profiteren hele groepen kinderen tegelijk van blokfluitles, en niet alleen de kinderen van wie de ouders dat kunnen betalen. Nu maken tien scholen uit Zaanstad gebruik van deze aanpak, maar dat aantal gaat groeien. We zien nog liever dat we alle kinderen in onze regio bereiken.’
Kleine vuurtjes Annemieke: ‘Individuele talenten ontdekken is ook belangrijk. Als een kind prachtig kan zingen en het gezin heeft geen mogelijkheden om dat talent verder te ontwikkelen, dan kan het jeugdcultuurfonds extra lessen en materialen vergoeden. Zij werken met intermediairs op scholen en hebben zo ook Tim de Vries 12 jaar) ontdekt. Zijn talent is een grote belofte;
12
prikkels
hij heeft dan ook een aanmoedigingsprijs van de gemeente Zaanstad gekregen.’ ‘Maar houd als leerkracht ook zelf je ogen open. Kijk goed naar kinderen en wat ze kunnen. Op een zwarte school ben ik eens met groep 7/8 naar het Rijksmuseum gegaan. Daar hebben we schilderijen in tableau vivant nagedaan. Een Turks-Nederlandse jongen kon dat heel goed. Bij een musical gaf ik hem de hoofdrol, hij schitterde het toneel af. Des te pijnlijker vond ik het dat zijn vader niet kwam kijken. Op de laatste schooldag gaf hij me een hand en zei: ‘Ik zal het nooit vergeten – door u heb ik Rembrandt leren kennen’. Misschien ben ik al te idealistisch, maar ik hoop dat als ie oud genoeg is, misschien zijn eigen kinderen meeneemt naar het Rijksmuseum.’ Ton: ‘Ik denk dat een leerkracht in staat moet zijn om kleine vuurtjes aan te wakkeren. Zo kun je echt een verschil maken.’ Annemieke: ‘Het absolute bewijs is dat filmpje van Ali B waarin hij vertelt over zijn juf Mirjam. Dat moet je écht even zien, Daarvan krijg ik tranen in mijn ogen. Het staat op YouTube: zoek op Ali B Juf Mirjam.’
Van knutselhulp tot kunstdocent Niet alleen leerkrachten kunnen culturele talenten aanwakkeren; ook veel ouders zijn daartoe in staat. Je kent ze wel: ooit opgeleid in mode of design, of naast hun werk enthousiast amateurmuzikant of bevlogen erfgoedonderzoeker. Hoe benut je hun culturele talent op een manier die je onderwijs echt aanvult? In opdracht van Plein C ontwikkelen Cas Himmelreich en Kees Admiraal een train-de-trainer voor ICC’ers. Als cursist krijg je een handzaam ‘lespakket’ met leuke instructiefilmpjes, waarmee je (groot)ouders de basisbeginselen van didactiek en lesontwerp meegeeft. Zo promoveer je ze van knutselouder tot (hulp)kunstdocent. De train-de-trainer wordt in oktober voor het eerst aangeboden. www.pleinc.nl/icc-nascholing
ME NI NG
School is de plek waar kinderen hun culturele talenten ontwikkelen Volgende keer: Taalontwikkeling is belangrijker dan culturele ontwikkeling. Reageer via prikkels@pleinc.nl o.v.v. ‘mening’
Harrie Swinkels, directeur kunstencentrum FluXus in Zaanstad
Sasja Beunder, ICC’er OBS De Nieuwe Wereld, Purmerend
Annemieke Schouten, beleidsambtenaar gemeente Medemblik en moeder van drie
‘Dat zou mooi zijn! Iedereen in Nederland zit toch al gauw zo’n vijftien tot twintig jaar op school’
‘Ik vind dat kinderen hun talenten op de basisschool moeten kunnen ontwikkelen’
‘School biedt een goede basis voor talentontwikkeling’
Het zou vreemd zijn als daar dan niets met je talenten gebeurt. Maar in hoeverre is het onderwijs gericht op talentontwikkeling? Ik vind: nog veel te weinig! Het gaat eerder om het bereiken van vooraf bepaalde eindtermen,aom de jeugd geschikt te maken voor de arbeidsmarkt. We moeten ons afvragen of het met de snelle ontwikkelingen in de arbeidsmarkt voldoende legitiem is om hiervoor al die jaren de aandacht van de jeugd op te eisen. Vooruitlopend op het antwoord wil ik alvast een pleidooi houden voor onderwijs dat méér gericht is op talentontwikkeling, waarbij alle vormen van talent, dus ook de creatieve talenten, evenwichtig aan bod komen. Het onderwijs moet ieders talenten (doen) ontdekken, begeleiden en tot ontwikkeling brengen. Daar zullen de arbeidsmarkt, de samenleving, het onderwijs én de leerlingen zelf veel baat bij hebben.
Onze school is bezig met excellentie en daarin wordt veel creativiteit gevraagd, ook op het gebied van analyseren, evalueren en creëren. Vaak is de basisschool de eerste kennismaking met verschillende culturele vakgebieden. Daarna kunnen kinderen ervoor kiezen hun talent verder te ontwikkelen via een buitenschoolse instelling of thuis. Daarom is het zo belangrijk dat musea, toneelgezelschappen, muziekschool en andere culturele instellingen zijn aangesloten en een mooi netwerk vormen voor het onderwijs. Zij kunnen de scholen met hun kennis ondersteunen. De school maakt kunst en cultuur toegankelijk, ook voor leerlingen die dit niet van huis uit meekrijgen. Maar: het moet wel binnen de mogelijkheden van de school passen. Wij zijn geen vakschool!
Ook voor kinderen die van huis uit niet met muziek, drama enzovoort in aanraking komen, biedt school een goede basis voor talentontwikkeling. De ideale combinatie voor talentontwikkeling zou zijn: school, buitenschoolse opvang en thuis. Als op school blijkt dat kinderen talent hebben, zouden de ouders hun kinderen kunnen stimuleren om muzieklessen te volgen. Ik heb mijn kinderen aangemoedigd op muziekles te gaan via de muziekschool. Mijn oudste zoon is nu gestopt, maar hij heeft er wel een positieve houding ten opzichte van muziek aan overgehouden. Je hoeft niet altijd allerlei (dure) instrumenten te hebben om toch muziek te maken met kinderen. Zoals mijn andere zoon die op een drumband zit maar thuis geen drumstel heeft: hij oefent gewoon met pannen, pvc-pijp en deksels. Ook een school kan met eenvoudige hulpmiddelen toch interesse voor en plezier in muziek opwekken.
prikkels
13
TALENT TELT
Talentvolle kinderen zie je vaak in de buurt van talentvolle volwassenen. Zij weten intuïtief hoe je een ‘talentmoment’ creëert. Uitdagen is het sleutelwoord. Vibeke Roeper Hoofd cultuureducatie, Plein C 14
prikkels
‘O
mdat mijn moeder mij dwingt’ is het norse antwoord van Reijer (10) als pianoleraar Onno hem vraagt waarom hij naar de proefles is gekomen. Ik sta wat beschaamd naar het gesprekje te luisteren. Het heeft me inderdaad moeite gekost om Reijer mee te krijgen. Maar volgens mij heeft hij een muzikaal talent, dus daar moet je als moeder wat mee. En inderdaad, na die ene proefles is Reijer verkocht. Hij geeft Onno een hand en zegt plechtig: ‘Ik accepteer.’ Vanaf dat moment speelt Reijer elke dag – totaal níet gedwongen - een paar uur piano. Niet alleen de oefeningen van die week, maar ook alle eerdere stukken, en stukken die hij op YouTube vindt. Gaan we met vakantie, dan moet het keyboard mee. Al snel begint hij zelfs te componeren. Ik, de trotse moeder, zie een muzikale carrière in het verschiet.
Talent
Vierjarigen die alle automerken herkennen. Jonge voetballertjes die een waanzinnig spelinzicht blijken te hebben. Meisjes die uit de kleinste beweging kunnen afleiden hoe hun paard zich voelt. Talent komt tot uiting in een combinatie van aanleg en passie, en leidt tot activiteiten die zoveel voldoening geven, dat kinderen er moeiteloos uren aan besteden. In de bekende theorie van Gardner kun je op wel negen manieren ‘knap’ zijn: taalknap, muziekknap, beeldknap, beweegknap, enzovoort.
100 talenten in de bieb De jeugdbibliotheek van de toekomst wil een ideeënfabriek worden, waarbij het talent alle ruimte krijgt. In Nederland werken al veel bibliotheken volgens het concept van de Bibliotheek van 100 talenten, die verder kijkt dan de voor de hand liggende verbaal-linguistische insteek. In de Bibliotheek van 100 talenten worden kinderen, volgens Gardners theorie, aangespreken op hun andere intelligenties. Kijkje in de praktijk? Je kunt terecht in de bibliotheken van Kennemerwaard, Hoorn, IJmond Noord of de OBA. Een filmpje over de aanpak in Hoorn vind je hier: www.bibliotheekhoorn.nl/projecten/babel
Jouw persoonlijke combinatie van intelligenties zie je terug in je talenten. Je talent ontwikkel je door er vaak en veel mee bezig te zijn. Uit de muziekpsychologie komt de ‘10.000 uren-regel’ die stelt dat topmusici er op hun 21ste tenminste 10.000 uur studie op hebben zitten. En ook voor topdansers, topsporters, topschakers, topchirurgen en topkoks geldt: je wordt geen topper zonder eindeloos te oefenen en bezig te zijn met je vak. Gelukkig bestaat er zoiets als ‘flow’. De term werd bekend door psycholoog Csikszentmihalyi. Flow is de toestand waarin je raakt als je iets doet waar je goed in bent, en waarbij je een uitdaging voelt. Je bent gemotiveerd en je voelt je competent, waardoor je al doende leert en jezelf en anderen versteld doet staan van je kunnen. In flow vergeet je de tijd, en dat stelt je in staat om meer tijd te besteden aan jouw talent dan een ander ooit zou kunnen.
In de klas
Het onderwijs helpt leerlingen ontdekken waar ze goed in zijn, en geeft ze een basis voor hun verdere ontwikkeling. Sommige scholen doen dat onder de noemer ondernemend leren, ervaringsgericht werken of ontwikkelingsgericht onderwijs. Veel andere scholen nemen onderdelen van deze werkwijzen mee in vakoverstijgende project. Dat kan bij leerlingen leiden tot de ontdekking van onvermoede talenten. Zoals bij Dilan Yurdakul, die van huis uit niet met theater in aanraking kwam. Ze ontdekte haar talent voor acteren tijdens de groep 8-musical. Het was haar eerste podiumervaring, en die smaakte naar meer. Ze koos voor een cultuurprofielschool, ging bij het schooltheater en een jeugdtheatergroep, en speelt nu in GTST. Volgens Dilan is het belangrijk dat de school zo’n kennismaking biedt.
Ken je Verder lezen deze al? De voordracht ‘Do schools kill creativity’ van Ken Robinson is inmiddels een klassieker. Maar Ken heeft ook gesproken over het belang van het ontdekken en ontwikkelen van talenten. Korte filmpjes met inspirerende fragmenten uit zijn speeches staan op YouTube: zoek op ‘Ken Robinson talent’.
In zijn bestseller Ik kies voor mijn talent behandelt Luk Dewulf begrippen als ‘talent in actie’ en ‘leren in flow’, en laat hij zien hoe je talent bij jezelf en bij anderen herkent. Het boekje is uitgegeven bij Lannoo en kost € 24,95. Dewulf maakte ook een Toolbox voor jong talent – een spel waarmee je kinderen helpt hun talenten te ontdekken. Ook van Lannoo, € 49,50.
prikkels
15
Maar het is net zo belangrijk dat een talent wordt herkend en de kans krijgt om op te bloeien. Onderwijskundige Ken Robinson vertelt in een lezing op YouTube over zijn interview met exBeatle Paul McCartney. Paul zat op de middelbare school in dezelfde klas als George Harrison. De muziekleraar was niet onder de indruk van hun muzikale talent, en de jongens zelf daardoor ook niet. Pas toen zij de andere helft van de band ontmoetten, en zich sámen begonnen te ontwikkelen, raakten ze overtuigd van hun kunnen. And the rest is history. Ontdekken kan dus heel goed op school gebeuren, maar als het om het ontwikkelen van culturele talenten gaat, is de school niet altijd de aangewezen plek. Peter van der Zant onderscheidt in zijn ‘talentenpiramide’ vier fasen van culturele talentontwikkeling: ontkiemen – verkennen – verdiepen – professionaliseren. Het ontkiemen gebeurt op school of thuis, verkennen vindt plaats in buitenschoolse cursussen of clubs. Verdiepen is iets wat in een vakopleiding of op hoog amateurniveau gebeurt, terwijl professionaliseren alleen is weggelegd voor de culturele talenten die er hun vak van maken. Elke fase heeft zijn eigen waarde voor de ontwikkeling van een leerling. Maar toptalent kan alleen bestaan als er een goede structuur is om dat niveau te bereiken.
Talentmoment
Als school de plek is waar je (cultureel) talent ontdekt, heb je dus iemand nodig die dat talent kan herkennen, ontlokken en benoemen. In een onderzoek van de universiteiten van Groningen en Utrecht – gepubliceerd op www.talentenkracht.nl – gaat het om de interactie tussen kind, leerkracht en materiaal. Talentvolle kinderen, zeggen de onderzoekers, zie je vaak in de buurt van
talentvolle volwassenen, die gebruik maken van talentontlokkende situaties, problemen en materialen. Daarmee creëren zij een zogenaamd ‘talentmoment’. Zo pakt Jeannette van Dijk (44) dat in haar lespraktijk ook aan. Dat is niet toevallig: Jeannette studeerde aan het conservatorium en speelde 15 jaar viool bij grote orkesten. Maar het onderwijs trok, en tien jaar geleden begon ze aan de Pabo. Nu werkt ze als groepsleerkracht op de Delftsche Schoolvereeniging. Door haar eigen achtergrond pikt ze talenten bij haar leerlingen snel op. Jeannette: ‘Ik ben altijd op zoek naar de talenten van mijn leerlingen, en ik vind het heel belangrijk dat die talenten worden gezien. Juist die kinderen waarbij dingen soms niet vanzelf gaan, zoals de dyslecten of de ADHD’ers, blijken vaak op een ander vlak een geweldig talent te hebben. Ik merkte bijvoorbeeld dat een van mijn leerlingen – echt een draak in de klas – heel erg mooi kan zingen. Hij maakt nu zelf een lied voor de musical, zodat zijn talent de ruimte krijgt. Daarom vind ik de cultuurvakken ook zo belangrijk: je ziet een heel andere kant van een leerling. Het leren is tegenwoordig zo gericht op de cognitieve vakken. Het extra materiaal voor de slimme kinderen is vaak gericht op nóg meer kennis. Waarom kiezen we bij deze kinderen niet voor een extra uitdaging in de vorm van beeldende vorming, drama of muziek?’
Uitdaging
Jeannette doet haar best om samen met de vakleerkracht muziek meer muziek en drama de school in te brengen. Het strakke rooster met voor elk vak een vast aantal onderwijsminuten maakt het bijna onmogelijk om daar goed de ruimte voor te
Jeugd cultuurfonds
16
prikkels
s
FL OW
opwinding
re s
bezorgdheid
controle
g illi
id
ch
rs ve on
MINIMAAL
verveling
uitdaging
st
he
MINIMAAL
Een uitdaging waarbij je je talent kunt inzetten, resulteert in ‘flow’. Is je vaardigheid laag en de uitdaging groot, dan ervaar je stress. In dit schema van psycholoog Mihaly Csikszentmihalyi zie je hoe uitdaging en vaardigheden op elkaar inspelen.
MAXIMAAL
Flow
on
vaardigheden
tsp
an
nin
g
MAXIMAAL
Heb je een leerling met een cultureel talent, denk dan eens aan het Jeugdcultuurfonds. In Alkmaar, Haarlem, Zandvoort, Haarlemmerliede, Aalsmeer en Zaanstad komen kinderen uit gezinnen met een laag inkomen in aanmerking voor financiële ondersteuning. Een aanvraag kan alleen gedaan worden door een leerkracht of maatschappelijk werker. www.jeugdcultuurfonds.nl
‘Daag slimme kinderen niet uit met méér kennis, maar met cultuur.’
nemen. ‘Ik heb niet meer minuten voor muziek dan mijn collega’s, dat zou niet kunnen. Maar mijn invulling is wel anders. Ik besteed mijn cultuurbudget aan een echt goed concert. In de klas draaien we vaak LP’s, en we praten over de muziek die we horen. Het analyseren en ontleden van een vraagstuk is ook iets wat ik als violist heb geleerd en wat ik gebruik in mijn lessen. Zo probeer ik mijn leerlingen steeds nieuwe uitdagingen te bieden.’ Reijer is intussen 16 en heeft nog steeds muziekles. Zijn passie is omgeslagen in milde tegenzin. Tegenwoordig vindt hij zijn uitdaging in het knutselen aan ‘antieke’ game-apparaten. Maar soms kan hij zomaar achter de piano gaan zitten en achter elkaar al zijn favoriete stukken spelen. En hoort hij een leuk melodietje, dan speurt hij het internet af naar de muziek en oefent tot hij het onder de knie heeft. Een muzikale carrière zal het niet worden, maar hij heeft alles in de vingers om zijn hele leven voor zijn plezier muziek te maken. Dat is het fijne van talent: als je het eenmaal hebt ontdekt, dan is het voor de rest van je leven van jou.
Talent-test Neem een vaardigheid in je hoofd en beantwoord de volgende vragen. 1 Kijk je uit naar activiteiten waar je deze vaardigheid kunt inzetten? 2 Kun je er enorm van genieten terwijl je bezig bent? 3 Vind je het zelf niet zo bijzonder, maar zeggen anderen dat je het zo goed doet? 4 Verlies je de tijd uit het oog als je bezig bent? 5 Voel je geen vermoeidheid als je bezig bent? 6 Kun je het óók als je stress hebt, moe bent of hoofdpijn hebt? 7 Voel je je naderhand misschien fysiek moe, maar mentaal opgeladen? Heb je minimaal zes keer ja geantwoord, dan is de vaardigheid jouw talent. Uit: Ik kies voor mijn talent, p. 29
prikkels
17
FOTO: MARTIJN DE VRIES TEKST: MAAIKE HAAS
LEER LIJN VAN FIONA
18
prikkels
Groep 1 Het project ‘India’ ging over het land en de cultuur, en over de verschillen tussen India en Nederland. Fiona: Ik heb plaatjes bewaard van Indiase kleding. Hele mooie stoffen, in felle kleuren. Je ziet het ook in mijn tekeningen: roze, oranje, paars. Ik kon al netjes kleuren in groep 1!
Groep 4 Bij ‘Ons dorp vol kunst’ bekeek de klas van Fiona beelden in de stad. Onder leiding van een beeldend kunstenaar maakten ze poppen. Sommige poppen zijn tentoongesteld in het cultureel centrum. Fiona: We schilderen of tekenen vaak op papier, maar toen hebben we echt een beeld gemaakt, 3D De kunstenaar vertelde hoe je de ogen het beste kan maken en hoe de mond goed blijft plakken.
Groep 5 Met het project ‘Erfgoed in Heemskerk’ bezocht de groep bijzondere plekken in Heemskerk, zoals kasteel Assumburg. Fiona: Ik vind het gaaf om verhalen te horen over vroeger. Plekjes waar je anders niet mag komen, daar zijn wij met de klas geweest. Boven in Assumburg is een gevangenis en daar lag een skelet…
Groep 6 Voor het project ‘Van buiten naar binnen’ fotografeerde de groep kasteel Marquette en het landschap. De klassen kozen de mooiste foto’s, die werden opgehangen in de school. Fiona: Door dit project is fotograferen mijn hobby geworden en ben ik gaan sparen voor een eigen camera.
Groep 7 Ook in deze groep werd gefotografeerd, nu in het tuindersgebied in Heemskerk. De leerlingen volgden een fotografieworkshop. Fiona: Nu had ik mijn eigen camera om te fotograferen. Ik heb geleerd dat je vanuit verschillende punten kunt fotograferen: kikkerperspectief en vogelperspectief. Je kunt ook met het middenpunt schuiven. Dat doe ik nu ook als ik zelf fotografeer.
Groep 8 Het thema van de kinderboekenweek was ‘Hallo Wereld’. Alle groepen verdiepten zich een land. De groep van Fiona volgde een percussieworkshop van Samba Salad. Fiona: Wij hadden Brazilië, en mijn groepje heeft een presentatie gemaakt over het thema carnaval. We hebben na de workshop ook opgetreden. Nee, gelukkig niet solo!
prikkels
19
TOVERDE SCHATKAMER LANTAARN VAN NOORD-HOLLAND VOORSTELLING Deze adverteerders zijn ook te vinden in de Projectenbank van Plein C. Ontdek de mooiste projecten bij jou in de buurt. www.pleinc.nl/projectenbank
Beeld, muziek en verhalen komen samen in een intieme voorstelling voor de groepen 1 - 3 basis onderwijs. Leerlingen doen zelf actief mee. Inclusief lesbrief. www.toverlantaarnopschool.nl 023 - 540 74 00
DE MEES KEES SHOW & FLITS! Mirjam Oldenhave Interactieve, muzikale voorstellingen met live-tekeningen op groot scherm rond boeken van Mirjam Oldenhave.
EEN GEVARIEERD AANBOD AAN VOORSTELLINGEN BIJ U OP SCHOOL
(7 - 11 jaar)
www.MOEX.nl MUZIEK-, DANS- EN THEATERVOORSTELLINGEN van o.a. Ageeth de Haan, Dirk Scheele, Raaf op reis (bekend van Huisje Boompje Beestje), Hakim, Knofje op visite (bekend van de boeken van Burny Bos), Kikker leest voor (van Theater Terra), De Gruffalo en Aadje Piraatje. NIEUWSGIERIG? Voor meer informatie en een gratis brochure: info@vanaf2.nl of 020-6366860
HET MARINEMUSEUM
biedt leerlingen de gelegenheid op een leuke en speelse wijze kennis te maken met het heden en verleden van de Nederlandse marine. Er zijn educatieve programma’s voor alle groepen in het basisonderwijs. Meer informatie: www.marinemuseum.nl
MUSEUM EN SCHOOL is een gezamenlijk educatief programma van acht Leidse erfgoedinstellingen gericht op het basisonderwijs. Wilt u uw klas inschrijven voor een museumles? Kijk op: www.erfgoededucatieleiden.nl. Museumgroep Leiden, Postbus 190, 2300 AD, Leiden, 071-5139186.
20
prikkels
KUNSTENAARSCOLLECTIEF
HOPPENBROUWERS, AKKERMANS & WELLER Beeldende kunstprojecten op maat. Wij werken als gediplomeerde beroepskunstenaars in de klas (BIK) op basisscholen. Samen of individueel; afhankelijk van de grootte van het gewenste project. CONTACT: info@bettinaweller.nl of info@mclhoppenbrouwers.nl Of kijk op Facebookpagina Hoppenbrouwers-Akkermans-en-Weller
EEN SUPER LEERZAAM UITJE!
Kunst en Cultureel erfgoed Dichter bij dan u denkt Q Inspirerende speurtochten, rondleidingen, workshops Q Het Kunstfort omarmt Cultuur In de Spiegel! Q
Meer info en boekingen: Kunstfort bij Vijfhuizen - www.kunstfort.nl/educatie
STICHTING KUNSTKRUL Wat weet jij van erfgoed?
Historische helden, verrassende programma’s rond de kinderboekenweek, een pakkend lespakket rond 200-jaar Nederland en een spannende Canonmusical maken erfgoededucatie wel heel erg leuk! Pakkend, lestofoverstijgend en -vervangend, multidisciplinair en op maat gesneden voor iedere school. www.kunstkrul.nl / info@kunstkrul.nl
Het leukste educatieve kunstaanbod voor het basisonderwijs!
ARTIANCE! Specialist in (maatwerk)projecten en workshops op het gebied van beeldende vorming, dans, multimedia, muziek en theater. www.cultuurprimair.nl
ENTHOUSIASTE STRIPTEKENAAR GEEFT DE VOLGENDE WORKSHOPS: AWh_aWjkkhj[a[d[d Ijh_fj[a[d[d Ijh[[jWhj% ]hW\É j_ CWd]Wj[a[d[d <b_fXe[a`[i cWa[d Bei[hi [d Ckji[d
Geschikt voor groep 1 t/m 8. Info 072-5617316 www.irenemulder.nl
JIJ GAAT ALS EEN JOURNALIST IN HET PERSMUSEUM AAN DE SLAG! Wat is nieuws? Hoe maak je een krant? Hoe schrijf je een echt artikel? In het programma Nieuwsflits! kom je alles te weten over de pers. Persmuseum Zeeburgerkade 10 1019 HA Amsterdam 020 692 8810 info@persmuseum.nl www.persmuseum.nl
MUSEUM VAN DE TWINTIGSTE EEUW
HET MUSEUM VAN DE TWINTIGSTE EEUW heeft goedkope educatieve programma’s voor verschillende leeftijden. Speurtochten, actieve opdrachten of een aangepast programma voor specifieke doelgroepen. Bel 0229-214001, of mail info@museumhoorn.nl en vraag naar onze uitgebreide mogelijkheden! www.museumhoorn.nl.
prikkels
21
KUNST WERK
2013 is het Jaar van de Boerderij. Kees Admiraal ontwierp voor Prikkels vier beeldende opdrachten rond het thema boerderij.
Groep
1/2
Dieren op stal en in de wei Techniek: Monoprint Lesvorm: Indiviueel en samen Materiaal: afbeelding van een boerderij met dieren, plakkaatverf, grote Lyonse kwasten, glas- of perspexplaatjes (20x30 cm), A4 papier
Stap 1: Waarnemen Ga met de klas naar een boerderij in de buurt en zet alle zintuigen open! Wat zie je, wat ruik je, wat hoor je? Hoe voelt de vacht van een schaap? Of hou een klassengesprek bij een afbeelding van een boerderij met dieren. Wat gebeurt er op de foto? Waarom denk je dat? Welke dieren zie je op een boerderij?
Stap 2: Verbeelden BWWj Z[ b[[hb_d][d c[j fbWaaWWjl[h\ [[d ]bWi# of perspexplaatje beschilderen met 2 kleuren. Met hun vingers tekenen ze in de natte verf een boerderijdier. B[] [[d 7*#fWf_[h ef Z[ ][l[h\Z[ aWdj [d laat het kind met de muis van de hand ‘krachtig’ over het papier wrijven. Trek het papier er snel af en leg het te drogen. BWWj Z[ ][Zhee]Z[ Z_[h[d k_jad_ff[d [d fbWa p[ samen op een groen geschilderde achtergrond.
TIP: Laat de kinderen hun eigen kleur groen mengen en schilderen op grote vellen papier. 22
prikkels
Groep
Tegeltableaus Techniek: Collage Lesvorm: Individueel of samen Materiaal: afbeeldingen van schouwen en Delftsblauwe tegeltjes, afbeeldingen van de tegels van beeldend kunstenaar Hugo Kaagman, karton of stevig papier (25 x 25 cm), tijdschriften, schoenendozen, lijm
Stap 1: Waarnemen Nu hebben we centrale verwarming door het hele huis. De boerderijen van vroeger hadden één kachel in de ‘opkamer’ en een fornuis in de keuken om de mensen warm te houden. De schouw rond de kachel was vaak versierd met Delftsblauwe tegeltjes met allerlei afbeeldingen. Laat afbeeldingen zien van Delftsblauwe tegeltableaus. Laat ook werk van Kaagman zien: hij
3/4
gebruikt moderne taferelen voor zijn tegels. De kinderen gaan nieuwe tegels ontwerpen met allerlei tinten blauw en wit papier.
Stap 2: Verbeelden 8[]_d c[j ^[j l[hpWc[b[d lWd XbWkm[ en witte tinten op tijdschriftfoto’s. Laat de kinderen kleurvlakken uitknippen of -scheuren. Orden de tinten in schoenendozen. ;ba[ b[[hb_d] ah_`]j [[d fbWWj`[ aWhjed of stevig papier van 25x25cm. Ze beplakken deze met gescheurde stukjes papier in allerlei witte tinten. :WWhdW ][Xhk_a[d p[ Z[ XbWkm[ kleuren om een dier, plant of andere vereenvoudigde voorstelling samen te stellen. Plak de compositie met lijm op de witte ondergrond.
TIP: Presenteer de tegels als een monumentale tegelwand in de aula.
Cultuurcompagnie Noord-Holland en de Boerderijenstichting Noord-Holland maakten drie fietsroutes langs Noord-Hollands mooiste stolpen en museumboerderijen. Je kunt ze downloaden via www.jaarvandestolp.nl
Groep
7/8
Groep
5/6
Houten dakconstructies Onderwerp: Houten dakconstructies Techniek: Ruimtelijk vormgeven Lesvorm: In groepjes Materiaal: afbeeldingen van houtconstructies, takken, latjes, stokken, bamboe, elastiek, touw, tape, tie-rips
Stap 1: Waarnemen
Bedstee in de kamer Techniek: Tekenen en schilderen Lesvorm: Individueel Materiaal: afbeeldingen van versierde bedstee-deurtjes, afbeeldingen van Hindelooper schilderwerk, bloemen, takjes en grassen, potlood, A4 papier, plankjes of triplexplaatjes (12 x 20 cm), schuurpapier, acryl- of plakkaatverf, grove kwasten en fijne penselen
FOTO’S EN TEKST: KEES ADMIRAAL
Stap 1: Waarnemen Hoe ziet jouw bed eruit? Wie heeft er een bed met deuren? In de meeste boerderijen hadden ze geen slaapkamers, maar bedstedes. Hoe hield je het daar warm? Met deurtjes, die ze mooi beschilderden met bloemmotieven. Laat afbeeldingen zien van Hindelooper schilderwerk.
Stap 2: Verbeelden P[j Xe[a[j`[i c[j l[hiY^_bb[dZ[ ieeh# ten bloemen, takjes en grassen in een glazen vazen op een aantal tafeltjes. Laat de kinderen met potlood de bloemen, blaadjes en stelen goed bekijken en natekenen. :[ b[[hb_d][d iY^_bZ[h[d ^kd fbWda`[ _d een donkere basiskleur. Na het drogen worden ze licht geschuurd voor een ouderwets effect. C[j [[d É `d f[di[[bj`[ iY^_bZ[h[d Z[ leerlingen zelfbedachte versieringen of bloemmotieven op het ‘bedsteedeurtje’. Zorg voor verschillende kleuren niet al te dikke verf.
TIP: Presenteer de deurtjes door ze als een fries naast elkaar te hangen aan de muur.
Laat afbeeldingen zien van de prachtige houtconstructies van de stolpboerderij: het vierkant, de juffers, de dek- en trekbalken, de spanten, enzovoort. Functionele schoonheid op een hoog ambachtelijk niveau. Maar hoe kregen ze dat voor elkaar? Hoe zit die constructie eigenlijk?
Stap 2: Verbeelden L[hpWc[b c[j Z[ b[[hb_d][d jWaa[d" jm_`][d" bamboe, stokken en/of dunne latten. Geef ze opdracht een dakconstructie te maken met behulp van postbode-elastiek, touw, tape en tie-rips. BWWj Z[ b[[hb_d][d p[b\ ^[j \ehcWWj X[fWb[d0 hoe groter de constructie, hoe groter de kans op instorting!
TIP: Documenteer het bouwproces door regelmatig foto’s te maken. Bij het exposeren van de bouwwerken kun je elke fase laten zien.
prikkels
23
NET WERK
Agenda mei t/m oktober 2013
Geld voor Cultuurprojecten Heb je een goed idee voor een cultuurproject, maar te weinig geld? Dan is deze cursus voor jou. Je gaat meteen aan de slag en na twee sessies heb je alle informatie en benodigde documenten om het wervingstraject zelf af te ronden. Speciaal voor cultuurcoördinatoren. Aanmelden kan nog tot 7 mei. CURSUS GELD VOOR CULTUURPROJECTEN 14 MEI EN 4 JUNI (ALKMAAR); 16 MEI EN 6 JUNI (HAARLEM) In twee werksessies schrijf je onder begeleiding van onze trainers een fondsaanvraag, zet je een sponsorplan op of organiseer je een crowdfunding-actie. www.pleinc.nl/geldvoorcultuurprojecten LANCERING WEBSITE CULTUURPRIMAIR.NL 15 MEI De feestelijke lancering van Cultuurprimair.nl voor scholen en cultuuraanbieders in Noord-Kennemerland. www.artiance.nl ANNIE M.G. SCHMIDT-WEEK 2013 15 TOT 26 MEI Dit jaar staat de week in het teken Jip en Janneke. Er is een speciaal lespakket met werkboekjes voor kinderen van 3 tot 5 jaar. www.queridokinderenjeugdboeken.nl MEDIAWIJSHEIDMARKT 25 MEI Jaarlijkse markt in Beeld en Geluid, georganiseerd door Mediawijzer.net, voor iedereen die geïnteresseerd is in mediawijsheid. www.mediawijzer.net WEEK VAN DE AMATEURKUNST 25 MEI TOT 1 JUNI In heel Nederland worden activiteiten georganiseerd waarbij de passie en
24
prikkels
het plezier van amateurkunstenaars centraal staan. www.waknederland.nl TANGIBLE PASTS? QUESTIONING HERITAGE EDUCATION 6 EN 7 JUNI Internationale conferentie over het gebruik van erfgoed in musea, op scholen en in digitale omgevingen. Keynote sprekers zijn o.a. Maria Grever en Carla van Boxtel. www.lkca.nl VERBORGEN SCHATTEN IN ALKMAAR 25 EN 27 JUNI Een cultuurfeest dat bestaat uit een route met muziek, dans, sport, theater, beeldende kunst, natuur, picknick en een circus. www.artiance.nl
Verborgen Schatten in Alkmaar Leerlingen, ouders, wijkbewoners, maatschappelijke organisaties en het lokale bedrijfsleven gaan onder creatieve leiding van Artiance op zoek naar Verborgen Schatten van de kinderen uit de wijk. Op 25 juni in de Oudorperhout en op 27 juni in de Oosterhout in Alkmaar.
ICC VERDIEPINGSCURSUS VANAF 4 SEPTEMBER (ALKMAAR) Drie bijeenkomsten voor gecertificeerde ICC’ers over inbedding van cultuur in het curriculum, intern draagvlak en financiering. www.pleinc.nl/icc-nascholing START POST-HBO CULTUUREXPERT VANAF 4 SEPTEMBER (ALKMAAR) 17 bijeenkomsten voor gecertificeerde ICC’ers over de inhoud en organisatie van cultuur op school www.pleinc.nl/icc-nascholing OPEN MONUMENTEN KLASSENDAG 6 SEPTEMBER Duizenden monumenten zijn gratis toegankelijk, en speciaal voor het onderwijs is er de Open Monumenten Klassendag. www.openmonumentendag.nl/ onderwijs ICC BASISCURSUS VANAF 11 SEPTEMBER (AMSTELVEEN) In 9 bijeenkomsten van 3 uur leer je alles over het organiseren van goed cultuuronderwijs en schrijf je een praktisch cultuurplan voor jouw school. www.pleinc.nl/interne-cultuurcoordinator
TOP 3
creatief met geld TRAIN-DE-TRAINER KUNSTACTIEVE OUDERS 9 OKTOBER EN 13 NOVEMBER (ALKMAAR) Een training voor ICC’ers die (groot)ouders willen inzetten bij cultuuronderwijs. Zie het infokader op p. 12 CURSUS KIJKEN NAAR KWALITEIT 16 EN 30 OKTOBER 2013 (HAARLEM) In deze cursus kom je te weten waar professionele scouts op letten bij het uitzoeken van voorstellingen www.pleinc.nl/kijkennaarkwaliteit
Kijken naar Kwaliteit Een voorstelling bezoeken is voor een kind een magische gebeurtenis. Maar hoe kies je de voorstelling die bij jouw groep past? En hoe herken je de kwaliteit van een voorstelling? In deze cursus oefen je met het bekijken en beoordelen van voorstellingen en je gaat daarover in gesprek met theatermakers. Met de kijkwijzer in de hand bekijk je fragmenten van jeugdvoorstellingen. Aandacht voor de praktische kant is er ook: waar vind je goede voorstellingen en waar moet je op letten als je een voorstelling inkoopt?
GOEIE TIP? Als bik-kunstenaar (beroepskunstenaar in de klas) verzorg ik muzikale kunstprojecten voor scholen. Het onderwijs is bezig met leerlijnen. Hoe kan ik daar het best op inspelen? En wat is de beste manier om met een school of ICC’er in contact te komen? Daphne van Tongeren, LaBoRaCoLoRaCanTa.com
Sietske Dreschler is adviseur cultuureducatie en geeft de workshop Geld voor Cultuurprojecten. De tips van Sietske:
1
Crowdfunding
Heb je plannen voor een eenmalig groot cultureel project? Dan is crowdfunding misschien geschikt. Je presenteert je plan door middel van een filmpje op een website zoals www.voordekunst.nl. Ouders, bedrijven, buren of zelfs leerlingen kunnen dan een bepaald geldbedrag doneren voor verschillende tegenprestaties. Bijvoorbeeld €25, waarvoor ze na afloop van het project een kunstwerkje van een leerling krijgen.
Schoolfonds
2
Sommige scholen willen graag structureel extra culturele activiteiten organiseren, die niet uit de reguliere budgetten betaald kunnen worden. Je kan dan denken aan het oprichten van een schoolfonds of een vriendenstichting. In het schoolfonds kunnen ouders en bedrijven een vrijwillige bijdrage storten. Ook hier kunnen bepaalde tegenprestaties tegenover staan.
3
Eenmalige actie
Als je een klein beetje extra geld nodig hebt voor een tentoonstelling op school, het betalen van een kunstenaar of extra tekenmaterialen, moet je creatief zijn. Organiseer een eenmalige actie zoals een veiling, sponsorloop, kledingbeurs of markt en reserveer (een deel van) de opbrengst voor het culturele project.
Heb je vragen over geld voor cultuur op school? Mail sietskedreschler@cultuurcompagnie.nl of kijk op www.pleinc.nl/geldvoorcultuurprojecten.
Heb je een goede tip? Mail naar info@pleinc o.v.v. tip.
prikkels
25
STEUN VOOR SCHOLEN DIE TAAL WILLEN GEVEN MET PLEZIER, CREATIVITEIT EN EIGEN INBRENG VAN KINDEREN. Projecten voor kinderen, leerkrachten, ouders. Mauritskade 24 1091 GC Amsterdam 020 6849897 info@taalvorming.nl www.taalvorming.nl
In Amsterdam vindt u alles over film onder één dak. BEZOEK EYE voor workshops, filmvertoningen en/of rondleidingen.
BEZORG UW LEERLINGEN EEN LEUK DAGJE UIT!
CULTUUR EDUCATIE BASIS ONDERWIJS EN VOORTGEZET ONDERWIJS Advies Q Workshops Q In de Klas Q Improvisatie Q Theaterdag Q Muziek Q Toneel Q
DEHAAS THEATERPRODUCTIES maakt in 3 lessen per groep een Show op uw Basisschool met alle kinderen! Theater maken is een grote Belevenis en Ervaring voor de kinderen en de leerkrachten! En de ouders vinden het Fantastisch... www.DeHaasTheaterProducties.nl
26
prikkels
FOTO: MARTIJN DE VRIES TEKST: HANNA VAN DER VEEN
‘Dit geeft een boost aan de groep’
De klas van Charlotte Boeijen deed de workshop ‘De wereld in je voeten’ van dansdocent Daniël Sandu. Daniël werkt bij Artiance in Alkmaar. ‘Ik had verwacht dat ze een dansje zouden instuderen. Dat is erg moeilijk voor deze groep, dingen onthouden kost ze veel moeite. Maar dat was helemaal niet zo! Ze hebben hun eigen bewegingen verkend, ontdekt hoe ze kunnen reageren op muziek. En ze dansten tot slot keurig de dansjes van de docent na.’ De leerlingen zijn na afloop super-enthousiast: ‘Ik wil nog een keer!’ roept Thomas. ‘Dat was heftig!’ roept een ander, en laat zich languit op de grond vallen. Voor het laatste nummer neemt Damian, de kleinste van de groep, de plaats in van de dansdocent
KLAS IN ACTIE
en danst voor zijn hele klas. Charlotte: ‘Dat is leuk: Damian wil altijd graag gezien worden, maar vindt het soms moeilijk om dat positief aan te pakken. De dansdocent heeft dit feilloos opgepikt en geeft hem nu de ruimte.’ ‘Dit soort lessen is voor onze leerlingen erg belangrijk. Ook in het SBO worden leerlingen steeds meer afgerekend op de leervakken, terwijl ze daar vaak enorm veel moeite voor moeten doen. Dat werkt niet motiverend. Zo’n les als vandaag geeft een boost aan de groep: ze krijgen de ruimte om iets goed te doen, helemaal op hun eigen manier. Dat is zó belangrijk.’ Wil jij met je klas in deze rubriek? Mail prikkels@pleinc.nl.
prikkels
27
WERK PLAATS FOTO’S: MARTIJN DE VRIES EN CULTUURCOMPAGNIE NOOR-HOLLAND TEKST: HILLE TAKKEN
van Xander Meijers, fortwachter
‘Ik verleid kinderen zich voor te stellen hoe het leven honderd jaar geleden was.
Xander Meijers is fortwachter van het fort bij Spijkerboor in Westbeemster, een van de 42 forten van de Stelling van Amsterdam. In opdracht van Natuurmonumenten beheert Xander het fort en begeleidt hij bezoekers, waaronder veel schoolklassen. Enthousiast vertelt hij over ‘zijn’ fort. ‘Ik verleid kinderen zich voor te stellen hoe het leven honderd jaar geleden was. Toen was het fort erg luxe, met stromend water en inpandige toiletten. Militairen konden de weilanden voor de verdedigingswal blank zetten om Amsterdam te verdedigen of gebruik maken van de kanonnen. Maar snel na de oplevering in 1913 werd het fort overbodig, door de opkomst van de luchtmacht. Toen werd het een detentieoord. Het is mooi om te zien hoe onbevangen kinderen hier vragen over stellen: Is hier iemand dood gegaan?’ ‘Ik laat kinderen het militair cultureel historische verhaal beleven. Ook de natuur is prachtig – hier groeien de meest zeldzame soorten zoals slangenkruid en blauw walstro.’ ‘Ik vind het fantastisch als ik kinderen later zie terugkeren met hun ouders en ze het hele verhaal hoor navertellen.’ Entree 6 euro. Schoolklassen 50% korting. www.fortspijkerboor.nl. Op www.stellingvanamsterdam.nl vind je een digitaal lespakket over de Stelling.