LANDSCAPE MAGAZINE | No15 – Hoa hải đường

Nguyễn Quang Huy

Kính chào Quý độc giả thân mến! Hòa chung cùng không khí vui xuân, đón tết, Ban biên tập Tạp chí LANDSCAPE chúng tôi xin gửi những lời chúc tới Quý độc giả và gia đình đón một năm mới nhiều may mắn, hạnh phúc và bình an! Chúng ta đã cùng nhau đi qua một năm với nhiều nội dung bài viết xung quanh niềm vui làm vườn, được nâng niu từng chồi non, từng loài hoa với muôn vàn sắc màu. Đặc biệt, với mỗi bài viết chúng tôi đều cố gắng mang tới những kiến thức đầy đủ nhất về vấn đề chăm sóc cây cảnh, về thổ nhưỡng, về các loại đất, cách nhận biết và sử dụng các loại khoáng chất phù hợp cho cây trồng trong vườn nhà của Quý vị. Trong số Tạp chí này, mở đầu cho năm mới, chúng tôi hân hạnh giới thiệu về loài hoa Hải đường - một loài hoa rất gần gũi và mang nhiều ý nghĩa tốt đẹp trong dịp Tết đến xuân về. Bên cạnh đó là hướng dẫn lựa chọn và sử dụng các dụng cụ trồng cây và đào vườn khác nhau, phù hợp với từng loại địa hình và diện tích mỗi khu vườn. Ngoài ra, những thông tin hữu ích sẽ có trong phần tiếp theo của các nội dung chuyên đề như “Hệ thống quản lý nước mưa trên hè phố” và “Hệ thống nước ngầm”.

Trân trọng!

- Place to grow - 06

Cây xanh: Hệ thống quản lý nước mưa trên hè phố (phần 4)

- Soil health - 16

Nước ngầm - Luân chuyển dòng nước

Làm thế nào kết cấu đất mang lại lợi ích cho việc quản lý nước mưa và cây cối Chịu tải. Đất kết cấu có thể được nén chặt để đáp ứng các yêu cầu chịu tải, và thậm chí có thể hỗ trợ một số tuyến đường, trong khi vẫn giữ được độ xốp và độ thấm. Giảm dòng chảy. Quản lý nước mưa. Hỗn hợp tổng hợp có không gian trống mà điều chỉnh dòng chảy. Giúp cây cối phát triển. Đất cấu trúc cung cấp không gian rỗng cho rễ cây và hỗ trợ sự phát triển của cây. Khối lượng đá lớn có thể ngăn cản một cây lớn phát triển đến kích thước đầy đủ của nó; tuy nhiên, tiếp tục bón phân cho cây tăng cường hỗn hợp các chất dinh dưỡng vẫn có thể thúc đẩy tăng trưởng.

Lưu trữ nước mưa. Một hố chứa có thể được tạo ra bên dưới vỉa hè để lưu trữ dòng chảy từ cơn mưa hoặc các cơn bão. Sự thẩm thấu. Đất kết cấu có độ xốp cao cho phép nước mưa xâm nhập nhanh chóng và rễ cây dễ phát triển. Trồng cây dễ dàng. Cây được trồng như trong đất bình thường. Độ sâu hồ chứa từ 60cm - 1m thường được coi là tối ưu cho sự phát triển của cây, lưu trữ lượng mưa tương ứng từ 158 - 240mm. Đa tác vụ. Đất kết cấu có thể tăng lên bề mặt, đóng vai trò như một lớp phủ bề mặt, tối đa hóa cơ hội cho sự thẩm thấu, thông khí và thoát hơi nước.

Độ pH và loại đá

Cây nhạy cảm với độ pH (độ chua hoặc độ kiềm) vì pH có thể ảnh hưởng đáng kể đến tuổi thọ, sức khỏe của cây và khả năng hấp thụ chất dinh dưỡng của cây. Khi sử dụng đất kết cấu, độ pH của đất và nước sẽ bị ảnh hưởng bởi loại đá được sử dụng trong hỗn hợp, cho dù là đá vôi, đá granit, đá nham thạch hoặc đá khác. Trong hệ thống kết hợp các sản phẩm bê tông, độ pH sẽ tiếp tục tăng theo thời gian khi bê tông xuống cấp. Do vậy cần trồng các loài cây tương thích với độ pH của môi trường và cấu trúc của đất. Trong một số trường hợp, việc bổ sung hóa chất có thể cần thiết để giúp bù đắp điều kiện pH. Những hóa chất này nên được lựa chọn để không làm hỏng bê tông hoặc các vật liệu khác. Các nhà thiết kế nên xem xét khía cạnh này cho việc bảo trì lâu dài.

Nước theo ống máng từ mái nhà chảy tràn sang hệ thống lưu trữ ngầm

Dòng chảy theo dòng đi vào hệ thống lưu trữ ngầm và rễ cây

Dòng chảy của nước chia nhánh vào các đường ống phân phối nước mưa

Đất kết cấu sẽ hỗ trợ không gian lỗ rỗng cho rễ cây phát triển khỏe mạnh dưới phần mặt đường và vỉa hè

Cân nhắc thiết kế

Vì đất cấu trúc chỉ có 20% - 30% đất nên có thể cần một lượng lớn để cung cấp đủ tài nguyên cho cây.

Lớp phụ có thể cần được nén chặt và không thấm nước để đáp ứng các yêu cầu chung của việc lắp đặt về tải lưu lượng, v.v. Trong trường hợp này, cần có hệ thống thoát nước phụ giữa đất kết cấu và lớp phụ được nén chặt để ngăn nước đọng có thể làm nghẹt rễ cây.

Khi đất kết cấu đang được sử dụng làm bể chứa nước mưa, đôi khi lớp đất dưới mặt đất có thể bị bão hòa, dẫn đến độ bền của đất thấp hơn. Tham khảo ý kiến của kỹ sư địa kỹ thuật để xác định xem có cần thiết phải trải vải địa kỹ thuật tách biệt hay không.

Cung cấp các cửa hàng xả tràn và rút nước khi cần thiết.

Các nhà cung cấp đất kết cấu phải đảm bảo rằng hỗn hợp được sử dụng có tỷ lệ đất-sỏi, thành phần đá, kích thước và hình dạng phù hợp với địa điểm và vùng sinh thái. Đối với mặt đường và các bề mặt khác nhằm mục đích hỗ trợ phương tiện giao thông, hãy đo khả năng chịu lực của đất kết cấu được sử dụng để đảm bảo nó đáp ứng các tiêu chuẩn của Bộ ban ngành liên quan. Một vài khu vực hoặc dải đất cấu trúc có thể đủ tốt để trồng cây, nhưng để quản lý nước mưa chảy tràn, cần có những khu vực tiếp giáp của đất cấu trúc kết nối với các cơ sở hạ tầng khác.

Khi hố cây được cung cấp đủ diện tích để cây phát triển với kích thước lớn, chúng trở thành một phần không thể thiếu của việc quản lý nước mưa. Chúng đóng vai trò là hồ chứa nước mini: hấp thụ, chuyển hướng dòng nước mưa. Kết nối nhiều hố cây có thể tăng khối lượng đất cho cả cây và thể tích trữ nước. Ứng dụng: bãi cỏ, dải phân cách, quảng trường, khu vực đỗ xe.

Các hố được nối với nhau bằng một rãnh ngầm tiếp nối

Các hố được nối với nhau bằng một rãnh ngầm tiếp nối

Dòng chảy dư thừa chảy vào hệ thống thoát nước chung

Nước mưa theo máng thoát nước từ mái nhà chảy vào hố pit tông

Mái nhà xanh làm giảm bề mặt không thấm nước và giảm thiểu hiệu ứng đảo nhiệt

Vùng trũng phân cấp giữ nước mưa Lưu trữ hỗn hợp cát sỏi và lọc nước mưa

Các hệ thống khác

Hệ thống quản lý nước mưa được thiết kế lấy cảm hứng từ các khu vực tự nhiên có thể được tích hợp vào phát triển cộng đồng, đường phố, tòa nhà và thậm chí quy hoạch đất để giảm thiểu tác hại của quá trình đô thị hóa trên sông và suối cũng như giảm áp lực lên hệ thống thoát nước. Mương lọc sinh học, con đường xanh và mái nhà xanh là ba hệ thống được thiết kế kết hợp nhiều thành phần cơ sở hạ tầng xanh để tăng khả năng thẩm thấu và lọc nước mưa tại chỗ bằng các quá trình tự nhiên. Những hệ thống tự nhiên này ngắt dòng chảy từ cống thoát nước mưa và buộc nước chảy tràn hướng vào các khu vực được định trước như trồng cây cảnh, mương lọc. Thảm thực vật, đất và quần thể sinh vật lọc nước mưa một cách tự nhiên.

1. Mương lọc sinh học

sự thẩm thấu. Nếu mương lọc sinh học bị bao quanh bởi các bề mặt, lề đường hoặc vật cản không thấm nước, nó nên được bố trí để hướng dòng nước chảy vào các khu vực lưu trữ trước khi từ từ xả vào cống thoát nước mưa. Mương lọc tận dụng độ dốc tự nhiên và giảm tốc độ dòng chảy. Thảm thực vật trong mương lọc làm giảm hiệu ứng "mương xói" bằng cách hấp thụ một phần nước khi nó di chuyển xuống phía dưới. Các đập chống lũ có thể được thêm vào dọc theo chiều dài của mương lọc để làm nước chảy chậm hơn nữa.

2. Mái nhà xanh

Mái nhà xanh có thể được sử dụng hiệu quả để giảm lượng nước mưa chảy tràn từ các tòa nhà. Trái ngược với nhựa đường truyền thống hoặc tấm lợp kim loại, mái nhà xanh hấp thụ, lưu trữ, và sau đó giúp thoát hơi nước. Nó làm giảm lưu lượng

3. Con đường xanh

Một con đường xanh được thiết kế để tích hợp hệ thống quản lý nước mưa tự nhiên trong phạm vi công cộng. Đường phố xanh thường được quy hoạch để trở thành thành một phần của hệ thống “cơ sở hạ tầng xanh” và hợp với thiết kế cảnh quan đô thị chung. Các con đường xanh tận dụng hệ thống lọc sinh học, mương lọc sinh học và tận dụng tốt nhất tán cây đường phố để ngăn chặn nước mưa chảy tràn cũng như giảm thiểu nhiệt độ và cải thiện chất lượng không khí. Các thiết kế con đường xanh sẽ có sự khác nhau giữa các khu vực ví dụ như từ con đường này sang con đường khác, nhưng tất cả đều có chung một mục tiêu

- giảm lượng nước mưa đổ trực tiếp vào sông suối. Thiết kế và xây dựng một con phố xanh nên là một thành phần của phương pháp tiếp cận lưu vực sông để cải thiện chất lượng nước trong khu vực. Khi chất gây ô nhiễm hoặc chất ô nhiễm có trong nước mưa có nồng độ cao, việc thẩm thấu có thể không phù hợp do nguy cơ ô nhiễm nước ngầm và việc sử dụng các hệ thống được thiết kế cũng cần được điều chỉnh. Những khu vực đất có nhiều đá, nền đá cao, mực nước ngầm cách bề mặt chưa đầy 1,2m, hệ thống thoát nước hạn chế và độ dốc lớn có thể không phù hợp với việc tăng tỷ lệ thẩm thấu với các hệ thống đã được thiết kế.

NGẦM

NƯỚC

LUÂN CHUYỂN DÒNG NƯỚC

Nước dưới đất chuyên động không ngừns trong các lỗ rỗng, khe nứt của đất đá. Tính đa dạng, phức tạp của môi trường này làm cho việc nehiên cứu các dòng thấm khó khăn hơn nhiều so với việc nghiên cứu các dòng cliảy trên mặt. Hiện nay, để giải quyết các bài toán thấm của nước dưới đất, người ta vẫn phải sử dụng các khái niệm, các phưomg trình của thuỷ lực học saư khi đã đơn giản hoá môi trường thấm và tính chất của dòng thấm.

Hình 1: Sự phân bố của nước trong đất không bão hòa. Các màng nước mỏng, tính liên tục kém và độ gấp khúc dòng chảy có thể cho thấy độ dẫn thủy lực ít hơn nhiều so với lúc cùng một loại đất bão hòa.

Đầu đo thủy lực dùng để đo tốc độ và hướng của dòng nước luân chuyển qua đất là yếu tố quyết định khi khai thác nguồn nước ngầm. Nước di chuyển từ vùng có tiềm năng cao đến vùng ít tiềm năng hơn, tốc độ dòng chảy tùy thuộc vào gradient thủy lực (là tỷ số giữa chênh lệch cột nước trên mẫu thử và khoảng cách giữa các điểm đo) và hệ số thấm. Nếu độ dẫn thủy lực cho phép thì chuyển động sẽ tiếp tục cho đến khi đạt được trạng thái cân bằng. Hệ số thấm là thước đo độ dẫn nước của đất, với các phép đo vận tốc và thường được

Bảng: Trị số Gradien thấm ban đầu của một số đất đá

hàm lượng nước là 100%

đất bão hòa: hàm lượng nước là 50% và phần còn lại là chất rắn

đất không bão hòa: hàm lượng nước là 10% và phần còn lại là chất rắn và không khí

dòng nước bị vật rắn cản trở, đường đi quanh co dòng nước bị cản trở không chỉ bởi chất rắn mà còn bởi không khí, và đường đi quanh co hơn và có nhiều lực cản hơn Hệ số thấm của đất

Nước có thể di chuyển xuống dưới theo bề mặt đất, hoặc lên trên nếu có độ dốc thủy lực thích hợp. Chuyển động ngang cũng xảy ra nhưng thường quan trọng nhất ở vùng rễ. Sự hấp thụ nước của rễ cây dẫn đến điện thế thấp ngay lập tức xung quanh chúng và do đó, sự phát triển của gradient điện thế khuyến khích sự di chuyển của nước đến rễ. Trong thực tế, nước trong đất liên tục ở trạng thái cân bằng động, chuyển động diễn ra dọc theo các bậc của thế năng thủy lực để giảm thiểu sự khác biệt về thế năng giữa các vùng đất khác nhau.

Hệ thống bị xáo trộn bởi lượng mưa/đầu vào tưới tiêu của nước và việc hấp thụ nước của cây trồng. Khi lớp phủ của cây trồng không đồng nhất về mặt không gian, hoặc việc sử dụng nước không đồng đều như trong trường hợp tưới nhỏ giọt hoặc theo rãnh thì có thể xảy ra tình trạng chuyển động nước ngang đáng kể. Hình 2 minh họa theo hai chiều các điều kiện tiềm năng thủy lực phát triển trong cây mía được tưới nhỏ giọt. Thông qua thí nghiệm đặt dây tưới nhỏ giọt bên dưới hàng cây mía đã cho thấy sự tương phản mạnh mẽ giữa phần đất bên dưới và phần đất ở giữa, cụ thể, phần đất ở giữa đã bị khô hơn rất nhiều. Tuy rằng các điều kiện tương phản tạo ra các dòng nước bên nhưng chúng bị ảnh hưởng ngược khi cây mía hút nước.

Tiềm năng thủy lực

Chiều sâu (cm)

Mũi tên chỉ hướng luân chuyển của dòng nước Mũi tên nét liền – Luân chuyển mạnh Mũi tên nét đứt – Luân chuyển chậm Điểm nước rơi b c d e f g

-7,5 đến 10kPa -12,5 đến -15kPa -17,5 đến -20kPa -22,5 đến -25kPa -37,5 đến -50kPa < -75kPa

Hình 2: Các điều kiện tiềm năng thủy lực phát triển trong đất nơi đầu vào và khai thác nước không đồng nhất về mặt không gian. Một dây tưới nước đặt bên dưới hàng mía có chức năng cung cấp nước.

ĐỘ RỖNG DÒNG CHẢY

Sự hiện diện của một vài đại thực bào hay còn gọi là hốc rỗng lớn (đường kính > 2mm), hoặc vết nứt như trong đất sét khô, có thể ảnh hưởng đáng kể đến bề mặt di chuyển dòng chảy của nước xuyên qua đất. Khi nguồn nước đầy, các hốc rỗng trên có thể mang theo một lượng lớn nước kèm theo một vận tốc lớn hơn nhiều so với dòng chảy thẳng qua nền đất. Thật vậy, một không gian rỗng với đường kính 0,3mm duy trì liên tục trong một khoảng thời gian có thể dẫn nước nhiều hơn một mẫu đường kính 100mm. Tuy nhiên, sự hiện diện của các lỗ rỗng có thể làm tăng đáng kể tốc độ di chuyển của các chất ô nhiễm từ đất.

CHUYỂN ĐỘNG HƠI NƯỚC

Sự chuyển động của hơi nước nhờ cơ chế khuếch tán diễn ra từ vùng đất này sang vùng đất khác tuỳ thuộc vào áp suất hơi... Trong điều kiện bán khô hạn với sự dao động nhiệt độ ban ngày lớn và hàm lượng nước thấp, các luồng hơi bay lên vào ban đêm có thể rất quan trọng đối với sự phát triển của thực vật. Tỷ lệ phụ thuộc vào độ dốc nhiệt độ, độ xốp của đất và tỷ lệ tương đối của không khí và nước có trong độ xốp đó. Các dòng hơi có thể xảy ra theo hướng ngược lại với dòng nước gây ra bởi độ dốc của thế thủy lực.

KHUẾCH TÁN NƯỚC

Trong đất, độ dốc thủy lực trong đất bề mặt và độ dẫn nước có thể giúp xác định lưu lượng nước chảy vào đất ở bề mặt. Trong điều kiện lý tưởng, nếu nước liên tục chảy vào bề mặt đất, thì sự xâm nhập ban đầu chủ yếu được kiểm soát bởi thành phần gradient thủy lực và hình dạng của các không gian rỗng trên bề mặt. Trong thực tế, nếu bản thân đất có chứa đất sét hoặc chất hữu cơ, thì mức độ trương nở khi thấm ướt có thể xảy ra dẫn đến giảm kích thước lỗ rỗng và do đó dẫn đến giảm độ dẫn nước. Vào cuối mùa khô, đất khô nẻ có thể làm tăng tỷ lệ thấm nước lên rất nhiều, trong khi đất vào mùa mưa, cùng một loại đất có thể gần như không thấm nước.

Sự sụp đổ của cốt liệu do bong tróc khi làm ướt cũng có thể dẫn đến thay đổi phân bố kích thước lỗ rỗng và có thể làm tắc nghẽn lỗ rỗng khi các hạt mịn bị cuốn vào lớp đất bên dưới. Lớp vỏ có thể làm thay đổi đáng kể tốc độ thấm. Như trong trường hợp dòng chảy qua đất, sự hiện diện của một số lỗ rỗng hoặc vết nứt lớn có thể ảnh hưởng đáng kể đến tốc độ thấm. Điều này có thể gây ra sự thay đổi lớn trong quá trình thấm trong đất ruộng và do đó, đất bị ướt do lũ lụt hoặc tưới rãnh có thể rất không đồng đều. Trong trường hợp tưới theo rãnh, sự thay đổi về không gian trong khoảng thời gian nước có mặt trong rãnh cũng sẽ dẫn đến sự không đồng đều trong quá trình tưới do ảnh hưởng của thời gian thấm ướt đối với quá trình thấm. Lượng mưa (hoặc tưới tiêu trên cao) sẽ dẫn đến đọng nước trên bề mặt đất và/hoặc chảy tràn, chỉ khi cường độ mưa vượt quá tốc độ thấm tối đa có thể có của lớp đất bề mặt, hoặc tác động của hạt mưa và bong tróc làm ướt dẫn đến suy giảm dẫn thủy lực và ngấm tiếp theo.

BAY HƠI TỪ BỀ MẶT ĐẤT

Hiện tượng mất nước do bay hơi vào khí quyển xảy ra khi đất trống lộ ra một phần hoặc toàn bộ. Đất trống khi bị ẩm sẽ làm bốc hơi nước với tốc độ tương tự như bốc hơi từ bề mặt thoáng. Khi hàm lượng nước giảm từ trạng thái bão hòa, tốc độ bay hơi giảm khi không có mực nước nông. Điều này là do độ dẫn thủy lực của lớp bề mặt bị giảm đi. Chỉ có sự mất nước rất chậm sau đó sẽ tiếp tục do hơi nước di chuyển lên bề mặt. Đối với đất kết cấu thô: độ thấm của bề mặt giảm nhanh chóng khi khô, ngăn chặn hiện tượng nước rút trong đất. Ở những nơi có mực nước ngầm nông, sự bốc hơi nhanh hơn có thể tiếp tục vô tận nếu độ dẫn điện không bão hòa của đất ở bề mặt đủ để duy trì dòng chảy không bão hòa từ mực nước ngầm.

Một lượng lớn nước có thể thất thoát vào khí quyển từ bề mặt đất trong mùa sinh trưởng của cây trồng hàng năm. Điều này đặc biệt xảy ra vào đầu mùa trước khi hình thành tán lá, khi đất khô quá nhanh cản trở quá trình hạt nảy mầm. Một phần lượng nước mưa hoặc lượng nước tưới tiêu bổ sung sẽ bị mất đi do bốc hơi trực tiếp. Nói chung, bề mặt đất bị thấm ướt càng thường xuyên thì tổng lượng nước mất đi càng lớn.

Hải đường

Camellia amplexicaulis

Cây hoa hải đường hay còn gọi là cây hải đường là một loài thực vật hạt kín thuộc chi Trà (Camellia). Có xuất xứ từ vùng nhiệt đới châu Mỹ (đặc biệt phổ biến ở Brazil) và châu Á, hiện nay được trồng rộng rãi trên khắp thế giới. Ở Việt Nam, chúng được trồng chủ yếu ở khu vực từ Lạng Sơn cho đến Thừa Thiên Huế. Cây hoa hải đường là loài cây thân gỗ, có chiều cao trung bình khoảng 3m và thường mọc thành dạng bụi. Cây hải đường thường có cành nhiều nhánh, dài và xum xuê. Lá của cây hải đường mọc cách, nhẵn mịn, bóng, có màu xanh đậm và mép lá có răng cưa nhỏ.

Hoa hải đường thường là hoa đơn có 1 đến 3 đoá ở đầu cành. Cánh hoa hải đường thường khá nhẵn mịn, xếp úp lên nhau, giống hình quả trứng úp ngược, hiếm khi nở xòe rộng (tùy loại) và thường nở vào dịp Tết Nguyên Đán. Hoa hải đường có rất nhiều loại khác nhau, các loại hoa hải đường phổ biến tại Việt Nam là hoa hải đường đỏ/hồng, hoa hải đường vàng và hoa hải đường trắng.

heo quan niệm của người Việt xưa, hoa hải đường thường được dùng để tượng trưng cho mùa xuân bởi màu đỏ rực rỡ của nó khi nở vào mùa xuân. Bên cạnh đó, chữ “đường” trong tên gọi của loài hoa này còn mang hàm ý là "một ngôi nhà lớn". Chính vì vậy, hoa hải đường được coi là loài hoa thể hiện cho sự giàu sang và phú quýnhững điều mà bất cứ ai cũng mong muốn đạt được trong năm mới. Do vậy, vào mỗi dịp Tết Âm lịch, các gia đình thường mua hoa hải đường để trưng trong nhà hoặc mang tặng mọi người. Mỗi loài hoa đều mang ý nghĩa khác nhau cho gia chủ, với hoa hải đường cũng vậy. Ngoài mang lại vẻ đẹp cho khuôn viên gia đình, hoa hải đường còn mang đến sự ấm cúng và tươi vui bởi sắc hồng đỏ tươi đặc biệt của nó. Thêm nữa, hoa hải đường còn có ý nghĩa “phú quý mãn đường”. Điều này có nghĩa là gia đình bạn sẽ được hạnh phúc và phú quý khi bày trí hoa hải đường trong nhà. Đặc biệt vào các kỳ lễ, tết người ta hay trang trí hoa hải đường với mong muốn có một năm đầy may mắn và thuận lợi trong công việc. Một ý nghĩa nữa rất quan trọng của hoa hải đường chính là có thể giúp gắn bó và hòa thuận anh em trong gia đình. Đây chính là những điều tốt đẹp mà bất cứ gia đình nào cũng mong muốn có được.

Ngoài ra, hoa hải đường còn mang nhiều ý nghĩa khác dựa vào màu sắc của từng loại, cụ thể: Hoa hải đường đỏ: Hình ảnh hoa hải đường đỏ mang ý nghĩa tượng trưng cho mùa xuân, sự may mắn, tài lộc và vinh hoa phú quý.

Hoa hải đường trắng: Hoa hải đường trắng hay còn được gọi là bạch hải đường tượng trưng cho sự trong sạch cao quý, tinh khôi và dịu dàng, đồng thời chúng còn mang ý nghĩa cho sự khởi đầu mới mẻ và tràn đầy sức sống. Hoa hải đường vàng: Hoa hải đường vàng tượng trưng cho sự bền bỉ, trường thọ, "bách niên giai lão" và sự may mắn trong cuộc sống.

CÁCH TRỒNG

Hoa hải đường

Cây hoa hải đường thường có tốc độ sinh trưởng chậm, thích nghi với điều kiện khí hậu mát, ẩm, đất tốt, nhiều dinh dưỡng, thoát nước tốt và cần chăm sóc kỹ. Thông thường, bạn có thể trồng cây hoa hải đường bằng 3 cách cơ bản là chiết cành, giâm cành và gieo bằng hạt. Đối với phương pháp gieo hạt giống thì cây hoa hải đường cần thời gian 2 đến 3 năm mới cho hoa. Đối với phương pháp chiết cành và giâm cành thì cây sẽ nhanh ra hoa hơn.

Phương pháp chiết cành

Với phương pháp này, bạn nên chọn cành bánh tẻ cấp 2 trở lên. Sau đó, bạn khoanh 1 đoạn vỏ trên cành tương ứng với đường kính của cành nhánh chiết. Tiếp theo, bạn lấy một con dao nhỏ lột bỏ lớp vỏ ngoài và lau sạch nhựa cây chả ra (tránh cây hình thành mô sẹo khó ra rễ). Sau khi lột bỏ lớp vỏ chỗ cần chiết, bạn hãy bọc sơ dừa hoặc rễ lục bình bằng túi nilong đen đã đục lỗ rồi buộc chặt đầu trên của bầu, đầu dưới buộc hơi lỏng một chút để giúp cành thoát nước vào những ngày trời mưa. Sau khoảng 45 ngày, đoạn chiết sẽ mọc rễ và sau 2 tháng thì cành sẽ cắt tách khỏi cây mẹ. Bây giờ, bạn có thể cắt cành hoa hải đường và đem đi trồng vào chậu hoặc trong vườn.

Phương pháp giâm cành

Với phương pháp giâm cành, bạn nên chọn cành hải đường khỏe trên cây mọc ít nhất đã được 2 năm, sau đó cắt cành thành đoạn dài từ 14cm đến 18cm rồi cắt bớt lá phía bên dưới cành. Tiếp theo, bạn cắm các cành cây hải đường này vào luống đất, cắm sâu khoảng một nửa cành. Bạn nhớ tưới đủ nước và giữ ẩm cho cây, sau 1 tháng, cây sẽ mọc rễ và bạn có thể đem trồng vào chậu hoặc trong vườn.

Phương pháp gieo hạt

Với phương pháp gieo hạt, bạn có thể mua hạt giống của cây hoa hải đường, hoặc nếu nhà bạn có sẵn cây thì khi quả của cây hoa hải đường già, bạn lấy hạt gieo. Với phương pháp này, cây hoa hải đường sẽ cho hoa khi cây hai được năm tuổi và từ năm thứ ba trở đi sẽ cho ra hoa nhiều hơn.

LƯU Ý KHI TRỒNG Hoa hải đường

Đất trồng

Bạn nên chọn các loại đất thịt như đất phù sa, đất ở ruộng lúa để trồng hoa hải đường. Bạn để đất khô rồi đập vụn và cho vào chậu, sau đó ủ thêm rơm hoặc trấu để tăng độ ẩm, cung cấp chất dinh dưỡng và độ tơi xốp cho đất.

Phân bón

Bạn có thể bón thêm phân NPK khi hoa hải đường nở để bổ sung dinh dưỡng cho cây. Khi tới mùa xuân, bạn có thể bón thêm phân hữu cơ để giúp hoa hải đường cho hoa nhiều hơn vào dịp Tết.

Nước tưới

Cây hoa hải đường là loài không ưa nhiều nước, do vậy, bạn chỉ nên tưới nước dưới dạng vòi tưới vào buổi sáng và chiều tối mỗi ngày. Bạn nên tưới nước cách 1 đến 2 ngày tùy thuộc thời tiết khô nóng hay có mưa nhiều. Bạn chú ý không nên xịt nước trực tiếp vào gốc hoặc tưới ướt đẫm gốc cây hải đường để tránh cây bị úng nước chết.

Ánh sáng

Hoa hải đường là loài cây khá ưa ánh sáng tán xạ, do vậy bạn nên trang bị mái che cho cây. Bạn lưu ý không nên để cây ở những nơi có ánh nắng trực tiếp trong thời gian dài.

Nhiệt độ và độ ẩm

Nhiệt độ môi trường từ 18oC đến 27oC với độ ẩm không khí từ 50% đến 65% là những điều kiện lý tưởng để cây hoa hải đường có thể phát triển tốt nhất.

CÁCH CHĂM SÓC Hoa hải đường

Từ lúc trồng đến khi cây hải đường cao khoảng gần 1m thì bạn nên bón phân một tháng một lần. Cây hoa hải đường thường bị một số bệnh như rệp phồng lá, sâu... vào mùa hè tầm tháng 4 và tháng 7 hàng năm. Do đó, bạn nên mua thuốc đặc trị cho hải đường và phun kép 2 lần đều lên cây, thời gian phun nên cách nhau khoảng 4 đến 5 ngày cho đến khi cây sạch bệnh. Để hoa hải đường có thể rực rỡ vào đúng dịp Tết thì bạn cần chăm sóc cây trước từ 2 tháng như sau: Bạn hãy cắt bỏ những cành và lá bị sâu bệnh, những cành nhỏ và cành phụ để tạo tán đẹp cho cây.

Sau đó, bạn hãy quét một lớp vôi từ ngang thân cây cho đến sát gốc để diệt trừ các loại sâu và nấm bệnh gây hại cho cây. Khi cây hải đường ra nụ, bạn hãy bón thêm phân cho cây 1 đến 2 lần cho đến lúc cây nở hoa.

Sau khi chơi Tết xong, bạn hãy nhấc cây hoa hải đường ra khỏi chậu rồi đem đi trồng vào nơi đất tơi xốp đã được bón phân đầy đủ từ trước. Sau đó, bạn hãy cắt tỉa bớt cành nhiễm sâu bệnh và cành nhánh rồi quét nước vôi vào vết cắt để tránh cây bị nấm bệnh rồi trồng xuống đất. Bạn nhớ trồng cây tại những nơi râm mát, tránh những nơi có ánh nắng trực tiếp.

BỆNH THÁN THƯ

Bệnh thán thư là thuật ngữ được sử dụng để mô tả nhóm các bệnh nấm gây ra các vết sẫm màu trên lá, hoặc trong một số trường hợp nghiêm trọng bệnh này cũng có thể gây ra các vết lõm và vết thối trên cành và thân cây. Bệnh thán thư làm cây rụng lá, chủ yếu ở cây xanh, cây bụi, thậm chí có thể lây nhiễm sang rau, hoa, trái cây và cỏ. Với đặc điểm bệnh thường bắt đầu trên lá và cành cây nên đôi khi các chuyên gia còn gọi là bệnh cháy lá, chồi. Có rất nhiều loại nấm gây bệnh thán thư và mỗi loài thường tấn công một hoặc chỉ một vài loài ký chủ có quan hệ họ hàng gần.

Hình 1. Phần đầu và cuối của lá bị vàng và cây tần bị Modesto bị chết một phần do bệnh thán thư

Nói chung, bệnh thán thư xuất hiện khi nấm tạo ra các bào tử trong cơ thể đậu quả được gọi là acervulus, những loại nấm này gây hại đáng kể cho một số cây như cây sung dâu, cây tần bì, cây sồi, cây phong... Tại những khu vực có mưa xuân kéo dài thì nhiễm trùng trên cây rụng lá có thể trở nên nghiêm trọng hơn sau khi chồi mới xuất hiện. Nấm gây bệnh thán thư có đặc tính cần nước để phát tán và lây nhiễm nên chúng không thể lây lan trong điều kiện khô ráo.

NHẬN DẠNG VÀ THIỆT HẠI

Hình 3. Bệnh thán thư ở cây du Trung Quốc

Hình 2. Triệu chứng bệnh thán thư trên lá cây sung

Tùy theo cây ký chủ và do điều kiện thời tiết khác nhau mà các triệu chứng bệnh cũng đa dạng. Trên cây cảnh, nấm lây nhiễm lên các chồi đang phát triển và các lá đang mở rộng, và sau đó làm xuất hiện các đốm nhỏ màu be, nâu, đen hoặc đen trên các cành cây bị nhiễm bệnh. Các vùng chết trên lá có thể bất thường hơn trên các cây ký chủ như tần bì, phong và liễu (Hình 2), trong khi các vết bệnh thán thư trên cây sung dâu và cây sồi thường phát triển dọc theo các gân lá chính (Hình 3).

Nếu tại thời điểm bị nhiễm bệnh, lá cây còn rất non thì chúng có thể quăn lại gây biến dạng và chết một phần. Bệnh thán thư thường làm rụng lá cây từ dưới lên, để lại một vành tán lá không bị hư hại ở ngọn cây. Lá trưởng thành nhìn chung có khả năng chống nhiễm trùng, nhưng khi gặp điều kiện thuận lợi, bệnh cũng có thể xuất hiện. Lá bị nhiễm bệnh nặng sẽ rụng sớm trong suốt mùa sinh trưởng, và đôi khi toàn bộ lá trên cây bị rụng hoàn toàn. Theo đó, lá mới thường phát triển sau thời điểm rụng sớm.

Trong những trường hợp nghiêm trọng, đặc biệt là trên cây du Trung Quốc và một số giống tần bì, bệnh thán thư đôi khi có thể tấn công và làm chết cành và nhánh. Đôi khi dẫn đến hiện tượng thân cây bị bóc vỏ (phá hủy các mô dẫn nước và chất dinh dưỡng xung quanh cành hoặc cành cây) và chết cây hàng loạt. Khi chồi bên mọc lại có thể làm cho cành có hình dạng xương xẩu hoặc cong queo (Hình 3). Nhìn chung ngoài các ảnh hưởng như rụng lá, chết cành hoặc khô héo xảy ra hàng năm thì bệnh thán thư không gây hại nghiêm trọng cho cây.

Hình 4. Chu kỳ bệnh thán thư trên cây tần bì Modesto

Lá non, khỏe mạnh

Các bào tử được giải phóng trong những cơn mưa mùa xuân

Chu kỳ lặp lại (phụ thuộc vào điều kiện độ ẩm)

Thân bị mục gỗ

Nấm trú đông trên cành cây như căn bệnh ung thư

Bào tử phát tán

Chu kỳ đan xen

Cành non và lá mới bị nhiễm bệnh

VÒNG ĐỜI

Trên cây cảnh, nấm bệnh thán thư xuất hiện chủ yếu trên lá và cành cây (Hình 4) và ở cây rụng lá, những loại nấm này trú đông trong cành cây bị nhiễm bệnh hoặc lá rụng. Vào mùa xuân, nấm tạo ra vô số bào tử siêu nhỏ lây lan qua nước mưa hoặc nước tưới để phát triển mới trên lá và cành cây mới khác. Với điều kiện ẩm ướt thuận lợi thì một thế hệ bào tử kế tiếp có thể được tạo ra từ các phần bị nhiễm bệnh của lá mới.

Trên các loài cây thường xanh như cây du Trung Quốc và cây sồi sống ven biển, loại nấm này có thể xuất hiện quanh năm trên lá và cành cây, nhưng trên hầu hết các cây rụng lá, tiến trình của bệnh chậm lại và trở nên không đáng kể trong thời tiết khô, nóng.

QUẢN LÝ DỊCH BỆNH

Người trồng cây nếu biết cách ngăn ngừa sâu bệnh cho cây thì một số giống cây cảnh nhạy cảm cũng có thể giữ được tính thẩm mỹ mặc dù bị nhiễm bệnh thán thư. Trong trường hợp muốn trồng mới, người trồng cây nên chọn các giống có khả năng kháng nấm gây bệnh thán thư và đặt các cây cách nhau đủ xa để tối đa hóa việc lưu thông không khí và tăng nguồn ánh sáng mặt trời. Một số loại thuốc trừ sâu có sẵn trên thị trường tuy có tác dụng ngăn ngừa bệnh thán thư nhưng chúng không kiểm soát được bệnh một cách triệt để. Khi các triệu chứng phát triển hoặc trở nên nghiêm trọng trong mùa sinh trưởng dễ dẫn đến trường hợp khó kiểm soát hiệu quả bệnh thán thư. Các yếu tố môi trường cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc quản lý bệnh thán thư, cụ thể: người trồng cây cần theo dõi các điều kiện hiện tại như mưa và tưới tiêu để xác định xem liệu điều kiện nào có lợi cho sự phát triển của bệnh thán thư hay không. Với thời tiết khô hanh thì có thể không cần thiết quản lý dịch bệnh nhưng thời tiết ẩm ưới hoặc đơn giản khi tán lá bị ướt có thể dẫn đến bùng phát dịch bệnh.

Thuổng - xẻng đào đất

Xẻng đào đất là công cụ chính cho bất kỳ người làm vườn nào. Có ba loại xẻng làm vườn: xẻng đào, thuổng thoát nước và xẻng tạo biên.

Xẻng đào – Công cụ này phù hợp để đào các hố trong đất, lật đất để chuẩn bị mặt bằng cho các loại cây

Thuổng –Với hình dáng dài và mỏng hơn nhiều so với xẻng đào nên chúng là vật dụng lý tưởng để đào các rãnh hẹp, gọn gàng cho đường ống và dây cáp thoát nước.

Xẻng tạo biên – Loại dùng cụ này có đầu hẹp hơn hai loại trên nên chúng phù hợp để làm việc trong không gian hạn chế.

Chĩa làm vườn

Vật dụng này có tác dụng giúp phá vỡ, nâng và sục khí cho đất, chĩa làm vườn với các thanh chắc chắn giúp người dùng cắm vào đất dễ dàng hơn và khiến chúng trở thành lựa chọn tuyệt vời với nền đất cứng. Khác với xẻng, các đường cắm của chĩa ít khi bị chặn lại bởi đá hoặc các chướng ngại vật nhỏ.

Chĩa tiêu chuẩn – Đây là vật dụng phù hợp với những công việc nặng nhọc như phá vỡ đất, nén chặt, đặc biệt hữu ích trên nên đất sét, vì đất không dễ dàng dính vào các đầu của chĩa như dính vào lưỡi phẳng của xẻng.

Pitch Forks – Loại này lớn hơn một chút so với chĩa đào với các thanh dài, khoảng cách giữa các thanh lớn nên chúng rất phù hợp để nâng và ném vật liệu rời như phân hữu cơ, phân chuồng và cỏ khô Chĩa

tay cầm tay giác

–

Loại này nhỏ hơn và nhẹ hơn một chút so với chĩa đào nên chúng hoạt động tốt ở những không gian hạn chế hoặc những nơi mà một công cụ lớn có thể làm hỏng rễ cây.

Xẻng làm vườn

Có 03 loại xẻng khác nhau:

Xẻng vuông - Xẻng có miệng phẳng, đầu vuông và các cạnh nhô cao, được sử dụng để xúc và di chuyển khối lượng lớn vật liệu rời, cũng rất lý tưởng để san lấp mặt bằng.

Xẻng nhọn - Xẻng có lưỡi nhọn và các cạnh nhô lên để tạo thành cái xẻng, dùng để xúc và di chuyển các vật liệu rời cứng hơn như sỏi và đá.

Xẻng siêu nhỏ - Phiên bản nhỏ hơn của xẻng tiêu chuẩn được sử dụng để xúc các công việc trong không gian hạn chế và để vận chuyển dễ dàng trong xe của bạn, trong trường hợp khẩn cấp.

Cuốc làm vườn

Cuốc làm vườn là một công cụ linh hoạt khi để xới đất, dọn đất và loại bỏ cỏ dại. Công cụ này rất thích hợp để đào các rãnh hẹp và rãnh nông để gieo hạt hoặc củ.

Cuốc vuông – Loại cuốc này có lưỡi đặc, sắc bén ở mọi phía và cố định, có tác dụng giúp đẩy và kéo trên bề mặt đất nhằm xới đất và loại bỏ cỏ dại. Vật dụng này cũng giúp lưu thông không khí và tạo các rãnh để đưa nước vào đất. Cuốc kéo – Lưỡi của cuốc kéo có hình dạng tam giác, nguòi ta sử dụng vật dụng này để cuốc xuống đất và sau đó kéo về phía thân người (người ta dựa vào hành động kéo để đặt tên cho công cụ). Khi muốn xới đất sâu vài chục cm và tạo rãnh để reo hạt và củ thì đây là một công cụ tuyệt vời.

Xẻng nhỏ cỏ cầm tay

Nhắm mục tiêu loại bỏ vấn đề cỏ dại, loại công cụ này có thiết kế đặc biệt với nhiều chủng loại khác nhau: Xẻng nhổ cỏ đẩy/kéo – vật dụng này hoạt động theo hướng tiến và lùi và phù hợp nhất với cỏ dại mọc ở lớp đất trên cùng trong chậu hoặc luống. Xẻng nhổ cỏ rễ sâu – loại này có đầu nhọn và phù hợp nhất với các loại cỏ đã mọc lâu. Còn được gọi là xẻng nhổ cỏ có đầu tựa, vì vật dụng này có một miếng kim loại cong chạy dọc theo chiều dài của tay cầm đóng vai trò là điểm tựa khi xới cỏ. Xẻng cạo sân – dùng để loại bỏ cỏ dại/rêu khỏi gạch lát, sân và trong không gian chật hẹp

Cào

Cào được phân ra làm hai loại chính: Cào đất - Vật dụng này chắc chắn có thể làm phẳng bề mặt đất, xới đất nén chặt và trải đều lớp phủ. Cào đất có nhiều biến thể bao gồm: cào đất biên phù hợp với các khu vực nhỏ như bồn hoa và cào tarmac để san bằng các bề mặt cứng. Cào cỏ – Đây là một loại cào có tay cầm dài với đầu rộng và các mũi nhọn linh hoạt. Chúng dùng để để dọn sạch các đống lá và mảnh vụn trong vườn. Loại cào cỏ có điều chỉnh tay cầm có thể rất linh hoạt khi tiếp cận các không gian nhỏ hơn như bồn hoa.

Chĩa tay

Công cụ này có thể dùng để lật và sục khí lớp đất trên cùng, loại bỏ cỏ dại, nâng và san bằng đất.

Bay

Bay là công cụ đa năng với đầu vát nhọn nên chúng rất llý tưởng cho những khu vườn và công việc nhẹ. Với thiết kế linh hoạt, nên bay cũng có thể đựng một lượng nhỏ đất khi muốn chuyển đất từ chuyển cây sang chậu, trồng củ và hạt, xới đất và đào hố nhỏ.

Dụng cụ tra hạt & củ

Là một công cụ với một đầu nhọn, nhỏ; các đầu vát sắc của vật dụng này giúp tạo một lỗ gọn gàng trên đất sẵn sàng để trồng các vật nhỏ hơn, chẳng hạn như hạt giống, củ nhỏ và cây con. Đối với những lỗ lớn hơn, người dùng nên ưu tiên lựa chọn củ trồng, bởi vật dụng này sẽ giúp nâng và giữ đất để tạo cơ hội đưa củ vào các lỗ mới trước khi lấp đất lên.

Tương tự như bay, cấy có đầu hẹp nên rất lý tưởng để đào các lỗ nhỏ và sâu để gieo hạt và di chuyển các cây con mà không gây hư hại. Chiều rộng hẹp của cấy cũng rất phù hợp để làm việc trong những không gian hạn chế nhỏ như bồn hoa. Tuy nhiên, chúng tôi cũng lưu ý người dùng nên tham khảo hướng dẫn đo lường để giúp người dùng trồng đến độ sâu khuyến nghị.

Khoan tay

Khoan tay là vật dụng không cần dùng điện nhưng cũng có thể khoan một lỗ lớn trên mặt đất. Các lỗ này có thể dùng để trồng những cây lớn, mặc dù thông thường người làm vường thường dùng khoan tay để tạo lỗ cho các trụ hàng rào. Cũng chính vì vậy nên khoan tay còn có tên gọi khác là khoan hố cột, khoan đất, khoan sỏi và khoan lỗ.

Rìu cuốc & cuốc chim

Lưỡi của rìu cuốc dùng để cắt theo chiều dọc nên rất thích hợp để đào đất cứng hay các rễ cây cứng, bám chặt vào đất. Tương tự như rìu cuốc, cuốc chim (gồm một lưỡi rìu và một đầu cuốc) là một công cụ rất linh hoạt để đào và xới đất cứng.

Xẻng Bán Nguyệt

Xẻng bán nguyệt tạo ra các cạnh gọn gàng và ngăn nắp xung quanh bồn hoa hoặc giữa các bãi cỏ, đường lái xe vào nhà, hàng hiên hoặc lối đi. Xẻng bán nguyệt cắt ra được một đường thẳng trên cỏ dọc theo đường viền để tránh các cạnh cỏ đi lạc khiến khu vườn trông lộn xộn.