Ageing with hiv by Panos Nikolaou

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

ΝΟΜΙΖΑ ΟΤΙ ΣΤΑ 30 ΜΟΥ ΘΑ ΗΜΟΥΝ ΠΙΑ ΕΝΑΣ ΚΑΝΟΝΙΚΟΣ ΕΝΗΛΙΚΑΣ. ΤΩΡΑ ΠΟΥ ΕΙΜΑΙ 58 ΧΡΟΝΩΝ, ΔΕΝ ΝΙΩΘΩ ΣΑΝ ΝΑ ΕΧΩ ΜΕΓΑΛΩΣΕΙ. ΑΚΟΜΗ ΣΤΟΧΑΖΟΜΑΙ, ΕΡΩΤΕΥΟΜΑΙ, ΚΑΝΩ ΤΡΟΜΕΡΑ ΛΑΘΗ ΣΤΟΝ ΕΡΩΤΙΚΟ ΤΟΜΕΑ ΚΑΙ ΣΤΟΝ ΤΡΟΠΟ ΖΩΗΣ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΩ ΑΛΛΑ ΖΩ ΤΗ ΖΩΗ ΜΟΥ ΕΝΤΟΝΑ ΚΑΙ, ΠΑΡΑ ΤΗΝ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΗ ΜΠΑΚΑ ΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΠΛΟΣΑΓΟΝΟ ΜΟΥ, ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΩ ΝΑ ΦΟΡΑΩ ΝΕΑΝΙΚΑ ΡΟΥΧΑ, ΝΑ ΒΓΑΙΝΩ ΜΕ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΜΟΥ, ΝΑ ΓΕΛΑΩ ΚΑΙ ΝΑ ΚΛΑΙΩ. ΧΑΙΡΟΜΑΙ ΠΟΛΥ ΠΟΥ ΕΙΜΑΙ ΖΩΝΤΑΝΟΣ, ΓΚΕΙ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟΣ ΣΕ ΗΛΙΚΙΑ 1

Ο παρών οδηγός εκπονήθηκε από την Πρωτοβουλία Εκπαίδευσης και Πόρων σχετικά με τον HIV και δημοσιεύθηκε στα ελληνικά από το Σύλλογο Οροθετικών Ελλάδας «Θετική Φωνή». Η συγγραφή και συλλογή υλικού έγινε από τους Mike Youle και Gabrielle Murphy (Πρωτοβουλία Εκπαίδευσης και Πόρων σχετικά με τον HIV). Περιλαμβάνονται επιπροσθέτως η συμβολή και τα σχόλια επιμέλειας των Salima Aditia, Gus Cairns, Will Chegwidden, Caroline Coffey, Kate Cwynarski, Alastair Duncan, Eustace Eustace, Tom Fernandez, Camilla Hawkins, Peter Kroker, Ailsa Lumsden, Helen Montgomery, Devi Nair, Keith Richards, David Stainer, Laura Waters. Μετάφραση: Λύο Καλοβυρνάς Σχεδιασμός: Πάνος Νικολάου 3

Περιεχόμενα Κεφάλαιο 1: Εισαγωγή Εισαγωγή Τι είναι η γήρανση; Η φυσική ιστορία της γήρανσης HIV και γήρανση Αδυναμία Κεφάλαιο 2: Καλά Γεράατα Προνοώντας για το μέλλον Να συνεχίσω να εργάζομαι ή να βγω στη σύνταξη; ΛΙΣΤΑ ΕΥΕΞΙΑΣ Κρατώντας τα πράγματα υπό έλεγχο Αντιμετωπίζοντας τα ψυχολογικά ζητήματα της γήρανσης ως οροθετικός Το κάπνισμα και πώς να το κόψετε Χρήση και κατάχρηση αλκοόλ και άλλων ναρκωτικών Γυμναστική Θέματα εμφάνισης Πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη Στοματική και οδοντική υγιεινή

Κεφάλαιο 3: Πτυχές της Ιατρικής Φροντίδας Συστήματα του οργανισμού Καρδιά και κυκλοφορικό - Καρδιολογία Λιπίδια και διατροφή - Βιοχημεία Διαβήτης Λειτουργίες των νεφρών Προστάτης Οστά και Αρθρώσεις Αίμα και μορφές καρκίνου – Αιματολογία και ογκολογία Ήπαρ και συλλοίμωξη με ηπατίτιδα – Ηπατολογία Νεύρα, εγκέφαλος και άνοια – Νευρολογία Σεξουαλική ζωή και ορμόνες Μάτια και όραση – Οφθαλμολογία Δέρμα, μαλλιά και νύχια – Δερματολογία Ο μεταβολισμός των φαρμάκων και οι αλληλεπιδράσεις Έρευνα για τη γήρανση Αμφιλεγόμενα ζητήματα που αφορούν τη γήρανση Παράρτημα 1 Υγιεινή διατροφή Παράρτημα 2 Δείκτης Μάζας Σώματος Παράρτημα 3 Συμβουλές για καλή διατροφή και άσκηση

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Κεφάλαιο 1

Εισαγωγή, Μεγαλώνοντας με τον HIV 7

Εισαγωγή Καλώς ήρθες στην πρώτη έντυπη προσπάθεια που γίνεται στην Ελλάδα να μιλήσουμε για όσα απασχολούν τα οροθετικά άτομα αναφορικά με την υγεία τους καθώς μεγαλώνουν και μέχρι το γήρας. Πολλοί οροθετικοί, ορισμένοι από τους οποίους ζουν με τον HIV εδώ και πάνω από 20 χρόνια, εισέρχονται πλέον σε μια περίοδο της ζωής τους, στην οποία οι συνέπειες της γήρανσης καθίστανται σιγά σιγά εμφανείς. Άλλα άτομα, επίσης προχωρημένης ηλικίας, τα οποία έχουν προσφάτως διαγνωστεί με τον HIV, αναγκάζονται να αντιμετωπίσουν αυτή τη νέα ιατρική διάγνωση ταυτόχρονα με τα γεράματα. Στο παρελθόν, το να ήσουν οροθετικός αυτομάτως σήμαινε ότι είχες ελάχιστες πιθανότητες να γεράσεις με τον συμβατικό τρόπο. Όμως, η αποτελεσματική αντιρετροϊκή αγωγή άλλαξε ριζικά τα δεδομένα. Καθώς το προσδόκιμο ζωής συνεχώς αυξάνει, η φροντίδα υγείας και οι θεραπείες εστιάζουν πλέον περισσότερο στο πώς οι οροθετικοί θα διαχειρίζονται τα προβλήματα υγείας που προκαλούνται από τον HIV παράλληλα με τις καταστάσεις ή παθήσεις που συνδέονται με τα γηρατειά και τις επιπλοκές τους, καθώς και σε πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες από τητ μακροχρόνια αντιρετροϊκή αγωγή. Ο συγκεκριμένος οδηγός στοχεύει να εξετάσει τα σχετικά προβλήματα, καθώς και να προτείνει δοκιμασμένες πρακτικές, μέσα από τις οποίες μπορούμε να αντιμετωπιστούμε τις εν λόγω προκλήσεις.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Πώς να χρησιμοποιήσετε τον παρόντα οδηγό Στη δημιουργία του συγκεκριμένου οδηγού συνέβαλαν πολλά άτομα που ζουν και μεγαλώνουν έχοντας HIV, καθώς επίσης και γιατροί που ειδικεύονται στην HIV λοίμωξη και άλλοι επαγγελματίες υγείας που ασχολούνται με την αντιμετώπιση της HIV λοίμωξης. Στην παρούσα έκδοση, έχουμε συμπεριλάβει αναφορές σε άλλες πηγές πληροφοριών και σχετικούς οργανισμούς. Επεξηγήσεις των ιατρικών όρων παρατίθενται σε διάφορα σημεία του οδηγού ή/και στο γλωσσάρι. Τα λήμματα που μπορείς να βρεις στο γλωσσάρι είναι τυπωμένα με πλάγια γράμματα σε αυτή τη μορφή.

Τι είναι η γήρανση; Γήρανση είναι ο όρος που χρησιμοποιούμε για να δηλώσουμε την ύφεση της σωματικής δραστηριότητας (π.χ., επιδείνωση της ακοής, της όρασης και της κινητικότητας), της εμφάνισης (π.χ., ρυτίδες και απώλεια μαλλιών) και της πνευματικής ευεξίας (ικανότητα αποθήκευσης και επεξεργασίας παλιών και καινούργιων πληροφοριών), που βιώνουμε όλοι μας καθώς μεγαλώνουμε. Η εν λόγω αναπόφευκτη διαδικασία εξελίσσεται στον καθένα μας με διαφορετική ταχύτητα και για διαφορετικούς λόγους. Η γήρανση αξιολογείται ιατρικά με βάση διάφορες παραμέτρους όπως η απόδοση της καρδιάς, του εγκεφάλου και των νεφρών. Τα περισσότερα συστήματα του οργανισμού μας έχουν μεγάλη εφεδρεία λειτουργικότητας και άρα η γήρανση χωρίς ασθένειες συνήθως δεν περιορίζει σημαντικά τις λειτουργίες του οργανισμού, τουλάχιστον όχι προτού φτάσουμε σε βαθιά γεράματα.

Η φυσική ιστορία της γήρανσης Η διαδικασία της γήρανσης ξεκινά ήδη από τη γέννηση. Για παράδειγμα, ο θύμος αδένας, που αποτελεί τη βάση του ανοσοποιητικού συστήματος, δείχνει σημάδια γήρανσης ήδη από τα προεφηβικά χρόνια. Εικάζεται ότι η δραστικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος για την πλειοψηφία των ανθρώπων μειώνεται κατά περίπου 1% ετησίως μετά την ηλικία των 25 ετών. Καθώς, όμως, τα περισσότερα συστήματα του οργανισμού μας έχουν σημαντικά αποθέματα, η όποια επιδείνωση συνήθως δεν επηρεάζει την ευεξία του ατόμου παρά μόνο αφού μπει στα βαθιά γεράματα. Προκύπτει, λοιπόν, το ερώτημα: Πότε θεωρούμαστε «ηλικιωμένοι»; Οι γεροντολόγοι (ειδικοί γιατροί που ασχολούνται με τη γήρανση), οι επιστήμονες και ακόμα και οι κρατικές υπηρεσίες έχουν διαφορετικά κριτήρια και ορισμούς της γήρανσης ανάλογα με τις ανάγκες τους. Παλαιότερα, οι έρευνες πάνω στη γήρανση του γενικού πληθυσμού όριζαν τα 75 χρόνια ως το κατώφλι των γηρατειών, τα βαθιά γεράματα γύρω στα 80 και τα πολύ βαθιά γεράματα από τα 85 και πάνω. Με άλλα λόγια, πολύ παραπάνω από τα «εβδομήντα χρόνια» που αναφέρονται στις Γραφές. Η λοίμωξη με HIV φαίνεται να επιταχύνει τη διαδικασία της γήρανσης, με αποτέλεσμα η ιατρική παρακολούθηση και οι τυχόν παρεμβάσεις να πρέπει συχνά να ξεκινήσουν σε πολύ μικρότερη ηλικία. Ο παρών οδηγός αφορά όλους τους οροθετικούς άνω των 50 ετών. Πρόσφατες έρευνες καταδεικνύουν μια σύνδεση ανάμεσα στα γονίδια (DNA/γενετικό υλικό) και τη διάρκεια ζωής του ανθρώπου. Η σύνδεση αυτή πιθανώς να αφορά άτομα των οποίων το DNA τα καθιστά πιο επιρρεπή σε έναν πρόωρο θάνατο. Το γενετικό υλικό εντοπίζεται στα χρωμοσώματα. Τα χρωμοσώματα διαθέτουν ένα προστατευτικό κάλυμμα σε κάθε άκρη τους, το λεγόμενο «τελομερές». Σε μια φυσιολογική διαδικασία γήρανσης, τα τελομερή μικραίνουν και το προστατευτικό κάλυμμα χάνεται, κάτι που οδηγεί σε ασθένειες και εντέλει στον θάνατο. Το μήκος των τελομερών στα οροθετικά άτομα είναι παρόμοιο με αυτό ενός πολύ γηραιότερου οροαρνητικού ατόμου. Φαίνεται, λοιπόν, ότι ο HIV επιταχύνει τη διαδικασία της γήρανσης.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Οι μελέτες υποδεικνύουν ότι ασχέτως της χρονολογικής ηλικίας του ατόμου (το πόσων ετών είναι), είναι η βιολογική ηλικία (όπως αυτή καθορίζεται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες) που έχει μεγαλύτερη σημασία. Οι εν λόγω μελέτες συμπεραίνουν ότι δεν αποκλείεται στο μέλλον να είναι δυνατή η διακοπή ή η αλλαγή του ρυθμού γήρανσης.

HIV και γήρανση Η διαδικασία της γήρανσης σε οροθετικά άτομα, είτε αυτά ακολουθούν μακροχρόνια αντιρετροϊκή αγωγή είτε όχι, δεν κατανοείται ακόμα πλήρως. Η λοίμωξη με HIV κάνει το μήκος των τελομερών να μικραίνει πολύ πιο γρήγορα. Το γεγονός αυτό προδιαθέτει τα οροθετικά άτομα σε πρόωρη γήρανση. Στο ανοσοποιητικό σύστημα των οροθετικών και των γηραιών ατόμων παρατηρούνται παρόμοιες ανωμαλίες. Μεταξύ άλλων, παρατηρούνται χαμηλά επίπεδα κυττάρων CD4, μειωμένη δραστηριότητα του θύμου αδένα, καθώς και μικρότερα τελομερή. Επιπλέον, μια άλλη διαδικασία της γήρανσης που είναι γνωστή ως οξειδωτικό στρες, στην οποία η υπερβολική ποσότητα ελεύθερων ριζών υπονομεύει το ανοσοποιητικό σύστημα, φαίνεται ότι επιτρέπει τον πολλαπλασιασμό του HIV. Από όλα τα παραπάνω, προκύπτει ότι η οροθετικότητα και η διαδικασία της γήρανσης λειτουργούν αλληλοεπιβαρυντικά. Χάρη στη μακροχρόνια χρήση αντιρετροϊκής αγωγής, εκδηλώνονται λιγότερο συχνά καταστάσεις και νοσήματα που σχετίζονται με το AIDS, δεδομένου του και ο αριθμός των CD4 αυξάνονται όταν ο ιός καταστέλλεται. Από την άλλη πλευρά, καθώς το προσδόκιμο ζωής συνεχώς αυξάνεται, είναι συχνότερες πλέον οι επιπλοκές που σχετίζονται με τη διαδικασία της γήρανσης. Διάφορες μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ο αριθμός των CD4 για οροθετικούς που ακολουθούν αντιρετροϊκή αγωγή ενδέχεται να προβλέπει τη συχνότητα ιατρικών παθήσεων που δεν συνδέονται με το AIDS, γνωστές ως συννοσηρότητες. Όσο πιο χαμηλός είναι ο αριθμός των CD4, τόσο πιο πιθανό είναι το άτομο να εκδηλώσει επιπλοκές που δεν συνδέονται με το AIDS. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, επικρατεί πλέον η άποψη ότι η χορήγηση αντιρετροϊκής αγωγής πρέπει να ξεκινά ακόμα και σε άτομα που έχουν υψηλότερα επίπεδα CD4. 11

Σχετικό κεφάλαιο του οδηγού

Καρδιαγγειακές παθήσεις, μεταξύ αυτών υψηλή πίεση

Κεφ. 3 – σελ.

Διαβήτης

Κεφ. 3 – σελ.

Οστεοπόρωση

Κεφ. 3 – σελ.

Ηπατικές παθήσεις

Κεφ. 3 – σελ.

Νεφροπάθεια

Κεφ. 3 – σελ.

Περιφερειακή νευροπάθεια

Κεφ. 3 – σελ.

Ύφεση των γνωστικών λειτουργιών

Κεφ. 3 – σελ.

Ώρα να ανακεφαλαιώσουμε: Παρά την επαρκή καταστολή του HIV, το ανοσοποιητικό σύστημα εξακολουθεί να είναι ελαττωματικό με τρόπους παρόμοιους με αυτούς που συναντούμε στη διαδικασία της γήρανσης. Επιπλέον, οι συνέπειες της γήρανσης εμφανίζονται νωρίτερα στα οροθετικά απ’ ότι στα οροαρνητικά άτομα. Συνεπώς, πρέπει να αφιερώνουμε μεγαλύτερη προσοχή στη συμπτωματολογία που συνδέεται με τη γήρανση και θα χρειαζόμαστε πολλούς εξειδικευμένους γιατρούς που θα μας βοηθούν να διαχειριστούμε το ολοένα συνθετότερο φάσμα της ασθένειας. Αδυναμία (“Frailty”) Η λέξη «αδυναμία» παραπέμπει σε μια σύνθετη εικόνα εξασθένισης, ευαλωτότητας και αναπηρίας που συνδέεται με τα γηρατειά. Πρόσφατη μελέτη αποκαλύπτει ότι η αδυναμία αυξάνεται με την ηλικία και είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες απ’ ό,τι στους άντρες, αν και παραμένει ασαφές για ποιον ακριβώς λόγο συμβαίνει αυτό. Η αδυναμία συνδέεται επίσης με περιπτώσεις χρόνιων παθήσεων και αναπηρίας. Εικάζεται ότι αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα συστήματα του σώματος ταλαιπωρούνται από μια συνεχή, υποκείμενη διαδικασία φλεγμονής, όπως επίσης και λόγω του γενικότερα χαμηλού επιπέδου υγείας.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Η αδυναμία μπορεί να καθοριστεί ως ανεξάρτητο ιατρικό σύνδρομο, αν πληροί τουλάχιστον τρία από τα παρακάτω κριτήρια: •

Ακούσια απώλεια βάρους

•

Εξάντληση, σύμφωνα με αναφορές του ίδιου του ασθενούς

•

Χαμηλά επίπεδα σωματικής δραστηριότητας

• Βραδύτητα (η οποία υπολογίζεται βάσει του χρόνου που παίρνει στο άτομο να περπατήσει 4 μέτρα) •

Έλλειψη σωματικής δύναμης (πόσο δυνατή λαβή έχει το άτομο) (βλ. σελ. ??)

Όσον αφορά τους οροθετικούς μεγαλύτερης ηλικίας, οι μελέτες δείχνουν ότι ο χαμηλός αριθμός CD4 συσχετίζονται μεν με την αδυναμία, αλλά δεν παρατηρείται ιδιαίτερη συσχέτιση με το είδος της αντιρετροϊκής αγωγής που λαμβάνει το άτομο. Επιπλέον, οι μελέτες αποκαλύπτουν ότι είναι πιθανότερο τα οροθετικά άτομα να εκδηλώσουν το σύνδρομο της αδυναμίας σε σύγκριση με οροαρνητικά άτομα παρόμοιας ηλικίας και φυλής. Όσο μεγαλύτερο είναι το διάστημα της οροθετικότητας, τόσο μεγαλύτερη είναι η συχνότητα της αδυναμίας. Έτσι λοιπόν, η συχνότητα της αδυναμίας σε πενηνταπεντάχρονους άντρες που είναι οροθετικοί για πάνω από τέσσερα χρόνια είναι παρόμοια με αυτή που παρατηρείται σε οροαρνητικούς άντρες άνω των 65 ετών. Απαιτείται περαιτέρω έρευνα για να εντοπιστεί η ακριβής σχέση μεταξύ αδυναμίας και οροθετικότητας. Απαιτείται επίσης έρευνα για να ελαττώσουμε τις επιπτώσεις της αδυναμίας και να διαχειριστούμε τους σχετικούς παράγοντες κινδύνου. Προς το παρόν, οι ειδικοί συμβουλεύουν τα οροθετικά άτομα να ξεκινήσουν να κάνουν υγιεινή ζωή όσο το δυνατόν νωρίτερα προκειμένου να καθυστερήσουν την εκδήλωση της αδυναμίας.

«Τα γεράματα είναι το πιο αναπάντεχο πράγμα που συμβαίνει στον άνθρωπο» Ημερολόγιο εξορίας, 1959 Λέων Τρότσκι 1879-1940

«Δεν σταματάς να παίζεις επειδή γερνάς. Γερνάς επειδή σταματάς να παίζεις» Γερασμένος σταρ του ροκ 14

Κεφάλαιο 2

Καλά γεράματα 15

Προνοώντας για το μέλλον Δεν είναι δυνατόν να προβλέψουμε το μέλλον, αλλά μπορούμε να βάλουμε σαν στόχο να έχουμε γεράματα με υγεία. Οι έρευνες δείχνουν ότι μόνο ένα ποσοστό της μακροβιότητας καθορίζεται από γενετικούς παράγοντες. Κατά τα άλλα, η μακροβιότητα εξαρτάται από τον τρόπο ζωής που κάνουμε και από περιβαλλοντικούς παράγοντες. Επομένως, μέχρι ενός σημείου, ο καθένας μας μπορεί να επηρεάσει την εν λόγω διαδικασία. Το να προνοούμε για τα γηρατειά μας σημαίνει ότι πρέπει να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε διάφορους μεμονωμένους κινδύνους, καθώς και να βελτιώνουμε σε μόνιμη βάση τον τρόπο που ζούμε. Προνοώ για τα γηρατειά μου σημαίνει διάφορα πράγματα: γυμναστική, αλλαγές στη διατροφή, διακοπή του καπνίσματος και κατάλληλες κοινωνικές δραστηριότητες. Ένας τρόπος για να μειώσουμε το άγχος μας για τα γεράματα είναι το να ρυθμίσουμε τα οικονομικά μας και να διασφαλίσουμε τη σύνταξή μας. Οι τακτικές επισκέψεις στον γιατρό είναι επίσης ζωτικής σημασίας για την αξιολόγηση όλων των παθήσεων που δεν σχετίζονται με το AIDS αλλά οι οποίες συνδέονται με τα γηρατειά και την οροθετικότητα, καθώς έτσι μεγιστοποιούμε το όφελος που προκύπτει από την έγκαιρη διάγνωση και την ιατρική παρέμβαση. Οι μελέτες υποδεικνύουν ότι ασχέτως της χρονολογικής ηλικίας του ατόμου (το πόσων ετών είναι), είναι η βιολογική ηλικία (όπως αυτή καθορίζεται από γενετικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες) που έχει μεγαλύτερη σημασία. Οι εν λόγω μελέτες συμπεραίνουν ότι δεν αποκλείεται στο μέλλον να είναι δυνατή η διακοπή ή η αλλαγή του ρυθμού γήρανσης.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Να συνεχίσω να εργάζομαι ή να βγω στη σύνταξη; Έχει σχεδόν εκλείψει η εποχή όπου κανείς έπιανε δουλειά αμέσως μετά το σχολείο ή το πανεπιστήμιο και δούλευε σταθερά μέχρι να φτάσει σε ηλικία συνταξιοδότησης. Οι οροθετικοί, ειδικά όσοι διαγνώστηκαν πριν από την έλευση της συνδυαστικής αντιρετροϊκής θεραπείας (HAART), συχνά εργάζονταν περιστασιακά ή ήταν αντιμέτωποι με την ανεργία ή σε κάποιες περιπτώσεις συνταξιοδοτούνταν πρόωρα. Τώρα, όμως, που το προσδόκιμο ζωής έχει αυξηθεί, πολλοί εξετάζουν το ενδεχόμενο να ξεκινήσουν μια δεύτερη καριέρα, να επανεκπαιδευτούν σε άλλο τομέα ή να ξαναπιάσουν δουλειά είτε πλήρους, είτε μερικής απασχόλησης. Η εν λόγω απόφαση, πέρα από τα προφανή οικονομικά οφέλη, έχει σωματικά, πνευματικά και κοινωνικά πλεονεκτήματα. Υπάρχουν πολύ ισχυρά στοιχεία ότι η συνεχής, διά βίου πνευματική και σωματική δραστηριότητα επηρεάζει θετικά τόσο τη μακροβιότητα, όσο και την ποιότητα ζωής. Ωστόσο, είναι σημαντικό να υπάρξει μια ισορροπία προκειμένου να διασφαλιστεί ότι το να συνεχίσουμε να εργαζόμαστε δεν θα μας επιβαρύνει σωματικά και πνευματικά και επομένως δεν είναι επιβλαβής για την υγεία μας. Παρομοίως, είναι σημαντικό η συνταξιοδότηση να μην οδηγήσει σε απομόνωση ή μείωση των σωματικών, διανοητικών και κοινωνικών ερεθισμάτων.

ΛΙΣΤΑ ΕΥΕΞΙΑΣ Σε καθημερινή βάση

Μπορώ να γυμναστώ περισσότερο σήμερα; Αγόρασα υλικά για σωστή διατροφή; Μπορώ να πιω λιγότερο αλκοόλ σήμερα; Κάνω ό,τι χρειάζεται για να κοιμάμαι καλά; Έκανα κάτι καινούργιο σήμερα; Μπορώ να κόψω το κάπνισμα;

Σε εβδομαδιαία βάση

Να κόψω το κάπνισμα Πόσο ζυγίζω; Κανόνισα ένα δραστήριο σαββατοκύριακο; Θα διασκεδάσω με φίλους;

Σε τριμηνιαία βάση

Πόση πίεση έχω; Ποια είναι τα αποτελέσματα των αιματολογικών εξετάσεων μου; Έκανα τσεκ-απ; Έκοψα το κάπνισμα; Είναι εντάξει τα οικονομικά μου; Πώς ήταν η διάθεσή μου τους τελευταίους δυο μήνες;

Κρατώντας τα πράγματα υπό έλεγχο Όσο καλά κι αν προετοιμαστεί κανείς, οι σωματικές και διανοητικές αλλαγές που συνοδεύουν τα γηρατειά απαιτούν αλλαγές στον τρόπο ζωής. Μετά τις ρυτίδες, το πρώτο σημάδι γήρανσης στα υγιή άτομα είναι συνήθως η επιδείνωση της όρασης. Τα στιλάτα γυαλιά οράσεως έχουν βολέψει πολύ κόσμο. Από την άλλη πλευρά, το να αρχίσεις να ξεχνάς, να μην ακούς πια καλά και να χρειάζεσαι ακουστικά ή να χρησιμοποιείς βοηθήματα για να κινείσαι 18

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

σε πολλούς ανθρώπους μπορεί να δημιουργήσει άγχος ή/και κατάθλιψη. Πολλοί άνθρωποι σε μεγαλύτερη ηλικία χάνουν την ανεξαρτησία τους και γίνονται σταδιακά εξαρτώμενοι. Για όλους αυτούς τους λόγους, έχει σημασία να γνωρίζουμε τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας και τα οποία θα μας διευκολύνουν να χειριστούμε τυχόν αναδυόμενες μορφές αναπηρίας. Στο παρελθόν, η οροθετικότητα συχνά άφηνε τους ανθρώπους σε μια κατάσταση εξάρτησης για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα, με αποτέλεσμα να νιώθουν ότι έχουν χάσει τον έλεγχο της ζωής τους και τη ζωντάνια τους. Ευτυχώς, οι νέες θεραπείες κατά του HIV επιτρέπουν μια φυσιολογική ζωή για τους περισσότερους. Όμως, η πρόωρη γήρανση που παρατηρείται στα οροθετικά άτομα αλλάζει ξανά τα δεδομένα. Η γνώση του ζητήματος και οι καλά οργανωμένες επιλογές που πρέπει να γίνονται με τη συμβολή των επαγγελματιών υγείας, καθώς και η διαρκής αναζήτηση ενός κατάλληλου τρόπου ζωής και προσαρμοσμένης φροντίδας υγείας, συμβάλλουν στη διατήρηση μιας καλής ποιότητας ζωής και δυνητικά στη βελτίωση του προσδόκιμου ζωής. Ίσως σε βοηθήσει να κάνεις μια λίστα με όλα όσα χρειάζεται να κάνεις με στόχο να βελτιώσεις τον τρόπο που ζεις και να διατηρήσεις τον έλεγχο της ζωής σου. Οι Μονάδες Λοιμώξεων (Μ.Λ.) που παρακολουθούν τους οροθετικούς, τα εξωτερικά ιατρεία και οι υπόλοιποι γιατροί του συστήματος υγείας στους οποίους απευθυνόμαστε για τυχόν προβλήματα υγείας αποτελούν σημαντικά σημεία αναφοράς για τους οροθετικούς που θέλουν να διατηρήσουν τον έλεγχο της υγείας τους. Αυτή η ανάγκη γίνεται ακόμα πιο επιτακτική όσο το άτομο γερνάει και αρχίζουν να εμφανίζονται νέες ιατρικές παθήσεις (είτε αυτές σχετίζονται με τον HIV είτε όχι). Ο καθένας μας έχει διαφορετικό ιατρικό ιστορικό. Το ιστορικό μερικών είναι πιο περίπλοκο σε σχέση με το ιστορικό άλλων. Ο επαγγελματίας υγείας που ασχολείται με τη φροντίδα ενός οροθετικού ατόμου οφείλει να είναι ενήμερος για την οροθετικότητά του και την αγωγή που λαμβάνει, όπως επίσης και τους λόγους για τους οποίους τη λαμβάνει, τα πορίσματα των εξετάσεών και το συνεχιζόμενο πλάνο υγείας του. Για το λόγο αυτό, είναι ζωτικής σημασίας να ενημερώνεις τους γιατρούς στους οποίους απευθύνεσαι εκτός ΜΛ για την οροθετικότητά σου, τα CD4 σου και τα φάρμακα που παίρνεις (αντιρετροϊκά και άλλα), ώστε να λαμβάνουν υπόψη και αυτά τα θέματα στη συνολική εκτίμηση και αντιμετώπιση του προβλήματος υγείας που αντιμετωπίζεις. 19

Πώς να κρατάς τον νου και το σώμα σου σε καλή κατάσταση: ευεξία και υγιείς προσαρμογές

«Η ανησυχία κάνει τα ελαφριά πράγματα να έχουν βαριά σκιά» 20 Σουηδική παροιμία

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Αντιμετωπίζοντας τα ψυχολογικά ζητήματα της γήρανσης ως οροθετικός Το άγχος επηρεάζει αρνητικά τόσο τη σωματική, όσο και την ψυχική υγεία. Είναι ένας παράγοντας που επιδεινώνει τη γνωστική λειτουργία (τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε) και παρατηρείται επίσης στη γήρανση με ή χωρίς την HIV λοίμωξη. Μπορεί επίσης να προκαλέσει κατάθλιψη, ανησυχία και να επιδεινώση γενικότερα τις ασθένειες,. Τα γηρατειά συνδέονται γενικώς με τις αρρώστιες και την αναπηρία. Τα ηλικιωμένα άτομα ενδέχεται να έχουν μικρότερο κοινωνικό κύκλο λόγω ασθένειας, αναπηρίας ή και των δύο μαζί. Η απώλεια μελών της οικογένειας, φίλων ή αγαπημένων προσώπων λόγω ασθένειας ή θανάτου αυξάνεται με την ηλικία. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το ότι χάνουμε τον παλιό τρόπο ζωής μας και το επάγγελμά μας μπορεί, είτε από μόνο του το καθένα είτε όλα μαζί, να προκαλέσουν κακή διάθεση, κατάθλιψη ή ακόμα και απελπισία. Η οροθετικότητα μπορεί να μας επιβαρύνει με περαιτέρω άγχη, τα οποία σχετίζονται με την απομόνωση, το κοινωνικό στίγμα και το πένθος. Το άγχος αυτό συνήθως προκαλεί συνέπειες πρώτα στις σχέσεις μας, τόσο στις στενές όσο και στις υπόλοιπες. Η λήψη φαρμακευτικής αγωγής, μεταξύ αυτών η αντιρετροϊκή αγωγή, η αγωγή κατά της ηπατίτιδας C, καθώς και πολλές ψυχοτρόπες ουσίες και το αλκοόλ μερικές φορές προκαλούν άγχος, κατάθλιψη, ακόμα και ψυχικές ασθένειες όπως παράνοια και ψύχωση. Προτού ο ασθενής παραπεμφθεί για συμβουλευτική, ψυχοθεραπεία ή ψυχιατρική αγωγή, ή προτού ξεκινήσει τη λήψη αντικαταθλιπτικών πρέπει πρώτα να εντοπιστούν και να αντιμετωπιστούν οι πιθανές αιτίες εμφάνισης των παραπάνω συμπτωμάτων. Οι Μ.Λ. αλλά και οι γιατροί του ασφαλιστικού σου φορέα μπορούν να σε παραπέμψουν σε μια κατάλληλη υπηρεσία. Επιπλέον, μπορείς να απευθυνθείς σε υπηρεσίες υποστήριξης οροθετικών που λειτουργούν από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και οι οποίες διαθέτουν τους δικούς τους συμβούλους.

Γενικότερα, η ψυχολογική υποστήριξη βοηθά τους οροθετικούς να διαχειρίζονται τις δυσκολίες που παρουσιάζονται. Οι μορφές υποστήριξης περιλαμβάνουν τη συμβουλευτική, την ψυχολογία και την ψυχιατρική. Υπάρχουν πολλές μορφές ψυχοθεραπείας. Μεταξύ αυτών είναι οι τεχνικές χαλάρωσης της γνωστικής συμπεριφοριστικής θεραπείας και της γνωσιακής αναλυτικής θεραπείας, η προσωποκεντρική, η ανθρωπιστική, η συνθετική, η ψυχοδυναμική και η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία, καθώς και η συμβουλευτική ζευγαριών, οι ομάδες εμψύχωσης και η ομαδική ψυχοθεραπεία. Στον καθένα ταιριάζει καλύτερα η μία ή η άλλη διαφορετική προσέγγιση, τεχνική και θεωρία. Ο καθοριστικός παράγοντας για να πετύχει μια ψυχοθεραπεία δεν είναι ποια συγκεκριμένη ψυχοθεραπευτική προσέγγιση επιλέγει αλλά ο βαθμός εμπιστοσύνης που θα επιτευχθεί μεταξύ θεραπευτή και θεραπευόμενου, καθώς και οι διαπροσωπικές ικανότητες του θεραπευτή, σύμφωνα με έρευνες.

«Όταν πεθαίνει μια υπέροχη φλόγα, σου μπαίνει καπνός στα μάτια» Otto Harbach, 22 Αμερικανός τραγουδοποιός 1873-1963

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Το κάπνισμα και πώς να το κόψετε Το κάπνισμα κάνει κακό στην υγεία και την ευεξία. Η νικοτίνη εθίζει το άτομο στο κάπνισμα. Το κάπνισμα δεν επηρεάζει άμεσα τα οροθετικά άτομα. Όμως, καθώς το ανοσοποιητικό σύστημα υπονομεύεται, οι οροθετικοί καπνιστές γίνονται πιο επιρρεπείς στην εμφάνιση μορφών καρκίνου που δεν σχετίζονται με το AIDS, όπως είναι ο καρκίνος των πνευμόνων. Η μόλυνση με ηπατίτιδα C αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του ήπατος. ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΝΑ ΚΟΨΕΤΕ ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ: Υποκατάστατα νικοτίνης: Κυκλοφορούν με τη μορφή αυτοκόλλητου, παστίλιας, ηλεκτρονικού τσιγάρου και τσίχλας. Είναι διαθέσιμα σε όλα τα φαρμακεία και δεν απαιτείται ιατρική συνταγή για την αγορά τους. Σύμφωνα με τις μελέτες, τα υποκατάστατα νικοτίνης βοηθούν να κόψουμε το κάπνισμα. Ηλεκτρονικό τσιγάρο: Πρόκειται για έναν εναλλακτικό τρόπο καπνίσματος ή ατμίσματος όπως είναι η πιο δόκιμη ορολογία. Έχει την ίδια αίσθηση και την ίδια γεύση με τα παραδοσιακά τσιγάρα, ενώ ταυτόχρονα παρέχει στους καπνιστές την ευχαρίστηση που προσδοκούν από το κάπνισμα, χωρίς όμως πολλά από τα προβλήματα που αυτό προκαλεί. Περιέχει κατά κύριο λόγο προπυλενογλυκόλη, φυτική γλυκερίνη και κατά δεύτερο λόγο νερό, νικοτίνη (προαιρετικά) και αρωματικές ουσίες για την γεύση. Champix (βαρενικλίνη): Δισκίο για λήψη από το στόμα, το οποίο ανακουφίζει από την ανάγκη για τσιγάρο και από τα συμπτώματα στέρησης και διπλασιάζει την πιθανότητα οριστικής διακοπής του καπνίσματος σε σχέση με άλλα ανάλογα φάρμακα. Το Champix επενεργεί στο κέντρο ευχαρίστησης του εγκεφάλου και μειώνει την ευχαρίστηση που νιώθουν οι καπνιστές όταν καπνίζουν. Αυτό σημαίνει ότι αν ο πρώην καπνιστής υποτροπιάσει και καπνίσει ένα τσιγάρο, θα το βρει λιγότερο απολαυστικό σε σχέση με το παρελθόν και άρα είναι πιο πιθανό να το κόψει οριστικά.

ΟΡΟΘΕΤΙΚΟΙ ΚΑΠΝΙΣΤΕΣ και ΟΡΟΘΕΤΙΚΟΙ ΜΗ ΚΑΠΝΙΣΤΕΣ: ποιοι τα πάνε καλύτερα; • Ορισμένες παθήσεις που συνδέονται με την οροθετικότητα, όπως η μυκητίαση του στόματος, εμφανίζονται συχνότερα σε οροθετικούς καπνιστές απ’ ότι σε οροθετικούς μη καπνιστές. • Παθήσεις που συνδέονται με το κάπνισμα και επηρεάζουν τους πνεύμονες, όπως το εμφύσημα και ο καρκίνος των πνευμόνων, εμφανίζονται συχνότερα σε οροθετικούς καπνιστές απ’ ότι σε οροθετικούς μη καπνιστές. • Η πνευμονία που συνδέεται με το AIDS (PCP) είναι τρεις φορές πιο πιθανό να εμφανιστεί σε οροθετικούς καπνιστές απ’ ότι σε οροθετικούς μη καπνιστές. • Από μελέτες που έχουν γίνει στον γενικό πληθυσμό, υπάρχουν πολύ καλή τεκμηρίωση ότι το κάπνισμα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιακών παθήσεων, εγκεφαλικού και υψηλής πίεσης, και ο κίνδυνος αυτός είναι αυξημένος στους οροθετικούς.. Επομένως, το κάπνισμα σε συνδυασμό με την οροθετικότητα, αυξάνει ακόμα περισσότερο τον κίνδυνο εμφάνισης των παραπάνω προβλημάτων. Η δε γήρανση αυξάνει περαιτέρω τον κίνδυνο. Είναι δύσκολο να κόψουμε το κάπνισμα, αφού πρόκειται για εθισμό, τόσο σωματικό όσο και ψυχολογικό. Οι ψυχολογικές πτυχές του εθισμού είναι περίπλοκες. Τα υποκατάστατα νικοτίνης που κυκλοφορούν σε διάφορες μορφές συμβάλλουν στη διακοπή του καπνίσματος. Σε πολλές περιπτώσεις απαιτούνται συγκεκριμένα φάρμακα. Μερικές φορές, μπορεί να χρειαστεί μια πιο ολιστική προσέγγιση, όπως ομαδική ή ατομική ψυχοθεραπεία. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η φαρμακευτική αγωγή ως υποκατάστατο του καπνίσματος σε συνδυασμό με την ομαδική ή/ και ατομική ψυχοθεραπεία έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες επιτυχίας.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Το Εθνικό Σύστημα Υγείας έχει διάφορα προγράμματα διακοπής του καπνίσματος σε κάποια νοσοκομεία. Επίσης υπάρχουν ιδιωτικά προγράμματα διακοπής του καπνίσματος. Για περισσότερες πληροφορίες αναφορικά με τα ιατρεία διακοπής καπνίσματος συμβουλευτείτε το παράρτημα.

Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και ψυχαγωγικών ναρκωτικών επιφυλάσσει σοβαρούς κινδύνους για την υγεία

Η υπερβολική κατανάλωση προκαλεί 26 σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Χρήση και κατάχρηση αλκοόλ και άλλων ναρκωτικών Αλκοόλ Το αλκοόλ είναι εθιστικό. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ σε σταθερή βάση μπορεί να οδηγήσει στην επιδείνωση της ηπατικής και καρδιακής λειτουργίας, οστεοπόρωση, καθώς και σε βλάβες στον εγκέφαλο, ειδικά ως προς τη μνήμη και το συντονισμό. Πολλές από τις παραπάνω λειτουργίες επιδεινώνονται και με τα γηρατειά, ενώ η οροθετικότητα μπορεί, και σε αυτή την περίπτωση, να επισπεύσει τη διαδικασία. Στην Ευρώπη, οι θάνατοι που συνδέονται με την κατανάλωση αλκοόλ είναι στις πρώτες θέσεις στη λίστα των αποτρέψιμων αιτιών θανάτου μετά από τους θανάτους που οφείλονται στην κατανάλωση καπνού. Το αλκοόλ, σε μικρές ποσότητες, συνήθως βοηθάει το άτομο να χαλαρώσει και να κοινωνικοποιηθεί. Ωστόσο, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να αλλοιώσει τη διάθεση του ατόμου, να επιδράσει στον συντονισμό κινήσεών του και να προκαλέσει εμετό και διάρροια, καθώς και μια επείγουσα ιατρική κατάσταση που είναι γνωστή ως «οξεία μέθη» (δηλητηρίαση από οινόπνευμα). Σύμφωνα με έρευνες, η συστηματική υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να μειώσει την αποτελεσματικότητα του ανοσοποιητικού συστήματος και να οδηγήσει σε μειωμένό αριθμό CD4. Μακροπρόθεσμα επηρεάζει και τη γνωστική λειτουργία. Παρ’ όλο που δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι η μετριοπαθής κατανάλωση αλκοόλ επηρεάζει άμεσα τη διαδικασία της γήρανσης ή την οροθετικότητα, αμφότερες μπορεί να οδηγήσουν στην εξασθένιση του ανοσοποιητικού συστήματος. Σε κάθε περίπτωση, είναι πολύ σημαντικό να σταματήσεις να πίνεις αλκοόλ αν υπάρχει συλλοίμωξη με ηπατίτιδα B ή C ή αν τα επίπεδα χοληστερίνης σου είναι υψηλά λόγω οροθετικότητας ή ως παρενέργεια της αγωγής που λαμβάνεις. Το αλκοόλ μπορεί να επηρεάσει την ανοχή σου στην αντιρετροϊκή αγωγή μιας και κάποια αντιρετροϊκά μεταβολίζονται με παρόμοιο τρόπο από το συκώτι σου όπως το αλκοόλ.. Η μέθη μπορεί επίσης να επηρεάσει το πόσο καλά τηρείς την αντιρετροϊκή αγωγή σου.

Για όλους αυτούς τους λόγους, έχει σημασία να καταναλώνεις αλκοόλ σε λογικά επίπεδα. Κάνναβη Υπάρχουν πολλές επιστημονικές αποδείξεις ότι η κάνναβη έχει ιατρικές ιδιότητες. Οι οροθετικοί τη χρησιμοποιούν για να ανακουφίζονται από τον πόνο, ειδικά τον πόνο λόγω περιφερειακής νευροπάθειας, καθώς και για την αντιμετώπιση του άγχους και της αϋπνίας. Εντούτοις, παραμένει μια παράνομη ουσία. Ανησυχητικές είναι κυρίως οι συνέπειες από τη μακροχρόνια χρήση κάνναβης, μεταξύ αυτών οι καρδιακές παθήσεις, οι πνευμονοπάθειες όπως το άσθμα και η βρογχίτιδα, καθώς και οι σοβαρές ψυχικές παθήσεις όπως η κατάθλιψη και η ψύχωση. Η γήρανση και η οροθετικότητα επηρεάζουν και οι δύο τους πνεύμονες. Η παρατεταμένη χρήση κάνναβης ενδεχομένως να χειροτερεύει την κατάσταση. Άλλα «ψυχαγωγικά» ναρκωτικά Όλα τα άλλα «ψυχαγωγικά» ναρκωτικά, όπως είναι η κοκαΐνη, η μεθαμφεταμίνη (κρίσταλ μεθ), το έκστασι, η κεταμίνη, το ghb και τα πόπερς, έχουν ψυχικές και σωματικές επιπτώσεις. Το χειρότερο είναι ότι η χρήση τους μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη σωστή τήρηση της αντιρετροϊκής αγωγής, με αποτέλεσμα ο ιός να αναπτύξει αντοχή σε αυτή και να μην είναι πλέον αποτελεσματική η αγωγή. Η υπέρμετρη χρήση πολλών από τα παραπάνω ναρκωτικά μπορεί να οδηγήσει στην επιδείνωση της ψυχικής υγείας, για παράδειγμα στη γνωστική λειτουργία και στη μνήμη. Μάλιστα, αυτή η βλάβη πιθανώς να είναι μη αναστρέψιμη. Η χρήση ναρκωτικών μπορεί να επιβαρύνει περαιτέρω την υγεία ενός οροθετικού μεγαλύτερης ηλικίας, ο οποίος παρουσιάζει ήδη αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης προβλημάτων.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Γυμναστική – Τι γυμναστική και πόση γυμναστική; Είδος γυμναστικής

Θετικά αποτελέσματα

Γιόγκα, Πιλάτες

Βελτίωση της ευλυγισίας και του μυϊκού τόνου

Αεροβική άσκηση, όπως τζόγκινγκ, κολύμβηση και ποδηλασία

Καλύτερη λειτουργία της καρδιάς και των πνευμόνων, ενδυνάμωση των οστών

Βάρη/ Ασκήσεις αντίστασης

Μυϊκή δύναμη, αντοχή των οστών και γενικότερη αντοχή

Όλοι ξέρουμε ότι η γυμναστική προάγει την ευεξία. Τα ίδια ισχύουν για όσους γερνούν ή είναι οροθετικοί. Είναι καλό να θυμόμαστε ότι οι μύες και τα οστά εκφυλίζονται με τη γήρανση, γεγονός το οποίο, σε συνδυασμό με την οροθετικότητα και την αντιρετροϊκή αγωγή, συνεπάγεται ότι γίνονται πιο επιρρεπή σε τραυματισμούς. Επομένως, τα προγράμματα γυμναστικής πρέπει να προσαρμόζονται στον κάθε άνθρωπο εξατομικευμένα, προκειμένου να αποφευχθούν οι τραυματισμοί. Η σωματική άσκηση έχει πολλά οφέλη: Βελτιώνει τη διάθεση, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε και τον παράγοντα της καλής εμφάνισης. Επιπλέον, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι η άσκηση κατεβάζει την πίεση και τη συνολική χοληστερίνη και αντιστρόφως αυξάνει την καλή χοληστερίνη, γνωστή ως «HDL», ιδιαίτερα σε άτομα με σύνδρομο απίσχνασης, που μπορεί να έχουν εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα HDL.

Οι αλλαγές στον σώμα που συχνά προκύπτουν από την οροθετικότητα ή/και από την αντιρετροϊκή αγωγή βελτιώνονται με την άσκηση, ειδικά το λίπος που συσσωρεύεται γύρω από τη μέση. Η συσσώρευση λίπους προκαλεί προδιάθεση για διαβήτη. Τόσο η μείωση της χοληστερίνης, όσο και η μείωση της συσσώρευσης λίπους μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών ασθενειών. Οι συμβουλές ενός επαγγελματία, για παράδειγμα ενός προσωπικού γυμναστή, ενός φυσικοθεραπευτή ή ενός οστεοπαθητικού μπορεί να σε βοηθήσουν να σχεδιάσεις και να ξεκινήσεις ένα πρόγραμμα γυμναστικής. Είναι σημαντικό να σχεδιάσεις το πρόγραμμά σου με βάση τη διατροφή σου και τις ώρες των γευμάτων σου. Οι διατροφολόγοι μπορούν να σε συμβουλεύσουν για τις καλύτερες τροφές που μπορείς να καταναλώσεις πριν και μετά από την άσκηση (βλ. Παράρτημα 3). Οι έρευνες δείχνουν ότι η τακτική και ήπια άσκηση είναι εξαιρετικός τρόπος για να μπει κανείς σε πρόγραμμα και να διατηρεί το καρδιαγγειακό σύστημα υγιές. Για παράδειγμα, ένα ολοκληρωμένο καθημερινό πρόγραμμα που περιλαμβάνει ζωηρό περπάτημα για 30-60 λεπτά σε κρατά σε καλή φυσική κατάσταση μέσα από αεροβική άσκηση και είναι απίθανο να προκαλέσει τραυματισμούς ακόμα και στα πιο αγύμναστα άτομα. Η άσκηση με βάρη, γνωστή και ως ασκήσεις αντίστασης, είναι εξαιρετική για τη συντήρηση της υγείας των οστών και την αύξηση της μυϊκής μάζας. Οι περισσότεροι επαγγελματίες υγείας μπορούν να σε παραπέμψουν σε ένα πρόγραμμα άσκησης.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Θέματα εμφάνισης Η λιποδυστροφία σημαίνει την αναδιανομή λίπους στο σώμα σου, η οποία μπορεί να λάβει δύο μορφές: είτε λιποατροφία (απώλεια λίπους) ή λιποϋπερτροφία (συσσώρευση λίπους). Παρ’ όλο που δεν έχει εξακριβωθεί μία συγκεκριμένη αιτία για τη λιποδυστροφία, ορισμένοι παράγοντες που θεωρείται ότι συντελούν στην εμφάνισή της είναι οι εξής: Η αντιρετροϊκή αγωγή (κάποια φάρμακα ενοχοποιούνται περισσότερο από άλλα, ιδιαίτερα κάποια που πλέον δεν χρησιμοποιούνται), ο αριθμός των CD4 πριν από τη θεραπεία, η διατροφή, το οικογενειακό ιστορικό και το κάπνισμα. Η λιποδυστροφία προκύπτει και λόγω της γήρανσης. Η λιποατροφία προσώπου αναφέρεται στην απώλεια λίπους στα μάγουλα και τους κροτάφους. Η εν λόγω κατάσταση μπορεί να προκαλέσει αναστάτωση και άγχος σε ορισμένους οροθετικούς, αφού πολλοί την αντιμετωπίζουν σαν σήμα κατατεθέν της οροθετικότητας και κατά συνέπεια νιώθουν ότι στιγματίζονται και χάνουν την αυτοπεποίθησή τους. Η λιποατροφία επηρεάζει επίσης το σώμα και είναι παρόμοια με την απώλεια λίπους που παρατηρούμε στα μπράτσα, τα πόδια και τα οπίσθια των ατόμων που γερνούν. Η λιποϋπερτροφία αφορά τη συσσώρευση λίπους μέσα στο σώμα, γύρω από τα εσωτερικά όργανα, αλλά και πιο εμφανώς στα στήθη ανδρών και γυναικών και γύρω από τη μέση. Το ίδιο φαινόμενο εμφανίζεται και όταν ένας άνθρωπος γερνάει, με τα λεγόμενα «αντρικά βυζάκια» και τα γεροντόπαχα. Μπορεί επίσης να συμβεί και στην περίπτωση σακχαρώδους διαβήτη («αυξημένο σάκχαρο») για την οποία πρέπει κάποιος να ελεγχθεί. Είναι δύσκολο να διακρίνεις πάντοτε την «απλή» αύξηση βάρους από τη λιποϋπερτροφία. Η έναρξη της αντιρετροϊκής αγωγής οδηγεί στην αποκατάσταση της υγείας σου και αυτό μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση του βάρους, όχι πάντοτε σε μέρη που θα ήθελες.

Συνεχώς προκύπτουν νέα στοιχεία για το ποια φάρμακα ευνοούν ή όχι τη λιποδυστροφία. Οι ειδικοί στον HIV μπορούν να σε συμβουλεύσουν αν χρειάζεται και πώς να αλλάξεις αποτελεσματικά την αγωγή που παίρνεις. Τα δεδομένα αλλάζουν, καθώς περνάει ο καιρός και προκύπτουν νέα στοιχεία. Μια μελέτη έδειξε ότι οι στατίνες (υπολιπιδαιμική αγωγή) που χορηγούνται για την αντιμετώπιση της υψηλής χοληστερίνης φαίνεται ότι αποκαθιστούν το λίπος στα μπράτσα και στα πόδια. Πάντως, τα υψηλά επίπεδα χοληστερίνης στο αίμα δεν συνεπάγονται αυτομάτως την εμφάνιση λιποδυστροφίας στο σώμα. Ούτε και αντιστρόφως. Η γυμναστική ναι μεν φαίνεται να βοηθάει, όμως στα περισσότερα άτομα παραμένει μια ποσότητα λίπους γύρω από τη μέση και στα στήθη. Η άσκηση με βάρη, γνωστή ως άσκηση αντίστασης, βοηθάει στην αποκατάσταση της μυϊκής μάζας στα μπράτσα και στα πόδια. Η λιποατροφία στα οπίσθια μπορεί να κάνει πολύ άβολες κάποιες στάσεις σώματος και να σου δυσκολέψει τον ύπνο αλλά και το να κάθεσαι. Τα εσώρουχα με επένδυση και τα φουσκωτά καθισματάκια είναι πιθανό να σε βοηθήσουν. Συζήτησέ το με τον γιατρό σου. Εδώ και αρκετό διάστημα εφαρμόζονται αισθητικές παρεμβάσεις για τη λιποατροφία προσώπου, ανεξάρτητα από την οροθετικότητα. Οι εν λόγω παρεμβάσεις, γνωστές ως γεμίσματα ή εμφυτεύματα (fillers) του δέρματος χρησιμοποιούνται πλέον με επιτυχία και σε οροθετικούς από πολλούς ιδιώτες γιατρούς και στην Ελλάδα. Οι εν λόγω αισθητικές επεμβάσεις είναι σημαντικές για την ψυχολογία των οροθετικών που πάσχουν από λιποδυστροφία, αλλά δυστυχώς δεν καλύπτονται από τους ασφαλιστικούς φορείς.

Έχε το νου σου για τυχόν αλλαγές στο πρόσωπο και το σώμα σου Η έγκαιρη αντιμετώπιση μπορεί να αναστείλει την εξέλιξη της λιποδυστροφίας, ενώ οι αλλαγές στη φαρμακευτική αγωγή και τον τρόπο ζωής θα βελτιώσουν 32 την αίσθηση ευεξίας και την καλή εμφάνιση

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Πρόσβαση σε ιατρική περίθαλψη Η κατάλληλη ιατρική φροντίδα παρατείνει τη ζωή των οροθετικών και αποτρέπει επιπλοκές στην υγεία τους. Οι εν λόγω επιπλοκές όχι μόνο επιφυλάσσουν κινδύνους για τον οροθετικό αλλά μπορεί ακόμα να επηρεάσουν την ποιότητα της ζωής του. Επιπλέον, το κόστος τους επιβαρύνει τις ιατρικές υπηρεσίες. Καθώς συσσωρεύεται όλο και περισσότερη επιστημονική γνώση για τις επιπτώσεις της μακροχρόνιας οροθετικότητας και της αντιρετροϊκής αγωγής, βλέπουμε ότι τόσο ο ίδιος ο ιός, όσο και η φαρμακευτική αγωγή επηρεάζουν ολοένα μεγαλύτερο αριθμό λειτουργιών του οργανισμού. Κατά συνέπεια, είναι ζωτικής σημασίας ως οροθετικός να έχεις πρόσβαση και σε άλλους ειδικούς. Σε μια περίοδο οικονομικής ύφεσης το να έχεις καλύτερη πρόσβαση στην ιατρική φροντίδα, σε συνδυασμό με τα πιθανά προβλήματα υγείας που προκαλούν τα γηρατειά, ενέχει αυξημένο οικονομικό κόστος. Για το λόγο αυτό, το να γνωρίζεις πού μπορείς να απευθυνθείς είναι καίριας σημασίας. Πρώτα απ’ όλα, είναι σημαντικό να αναπτύξεις καλή σχέση με το γιατρό που σε παρακολουθεί στη ΜΛ, γιατί σε αυτόν θα απευθύνεσαι για τα προβλήματα της οροθετικότητάς σου αλλά ενδεχομένως και για άλλα θέματα υγείας, ώστε να σε κατευθύνει σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων. Επίσης, κάθε φορά που απευθύνεσαι σε γιατρούς διαφορετικών ειδικοτήτων, για άλλα θέματα υγείας, άσχετα με τον HIV (π.χ., μυοσκελετικά προβλήματα, αλλεργίες, οδοντιατρικά, οφθαλμιατρικά) είναι προς δικό σου όφελος να αποκαλύψεις την οροθετικότητά σου, γιατί είναι μια σημαντικότατη πληροφορία, που επηρεάζει τόσο τη διάγνωση, όσο και τη σωστή ιατρική αντιμετώπιση του προβλήματος που έχεις. Αν θεωρείς ότι μπορεί να υπάρξει πρόβλημα εχεμύθειας ή στιγματισμού, ρώτησε στη ΜΛ ή στο Σύλλογο Οροθετικών Ελλάδας ή σε κάποια ΜΚΟ υποστήριξης οροθετικών σε ποιο γιατρό μπορείς να απευθυνθείς με ασφάλεια, γιατί είναι σημαντικότατο ο γιατρός που σε βλέπει να ξέρει την οροθετικότητά σου, ακόμα και για φαινομενικά «άσχετα» θέματα υγείας. 33

Κάθε φάρμακο που θα σου γράψει ένας γιατρός άλλης ειδικότητας εκτός ΜΛ ενδέχεται να αλληλεπιδρά με την αντιρετροϊκή αγωγή που παίρνεις, με αποτέλεσμα η ταυτόχρονη λήψη τους να είναι επικίνδυνη – μπορεί να μειώνει ή να αυξάνει το ένα ή το άλλο φάρμακο ή ακόμα και να προκαλέσει σοβαρότατες επιπλοκές. Αν δεν είσαι βέβαιος αν τα φάρμακα που σου γράφουν άλλοι γιατροί κάνει να τα πάρεις ενώ παίρνεις αντιρετροϊκά, ρώτα το γιατρό που σε παρακολουθεί στη ΜΛ πριν τα πάρεις! Υπάρχουν και ιστοσελίδες όπου μπορείς να τσεκάρεις αν τα αντιρετροϊκά που παίρνεις αλληλεπιδρούν με άλλα φάρμακα, αλλά καλύτερα να απευθυνθείς στο γιατρό σου. Όταν αντιμετωπίζεις ένα πρόβλημα υγείας ως οροθετικός μπορείς πρώτα να απευθυνθείς στη ΜΛ κλείνοντας ραντεβού και από εκεί να σε κατευθύνουν πού να πας – σε άλλα τμήματα του ίδιου νοσοκομείου, σε άλλα νοσοκομεία ή σε ιδιώτες γιατρούς. Για οδοντιατρική περίθαλψη, ζήτησε πληροφορίες από το Σύλλογο Οροθετικών Ελλάδας για οδοντιάτρους που είναι φιλικοί σε οροθετικά άτομα και δέχονται πρόθυμα να τα αναλάβουν. Καθώς γερνάς με τον HIV και με την αντιρετροϊκή αγωγή, είναι σημαντικό να παρακολουθείς τη λειτουργία της καρδιάς σου, των νεφρών σου και του συκωτιού σου, αφού με την ηλικία αυξάνει ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών προβλημάτων αλλά και διαβήτη, ειδικά αν υπάρχει οικογενειακό ιστορικό. Οι τακτικές εξετάσεις που κάνεις σύμφωνα με το πρόγραμμα της παρακολούθησής σου στη ΜΛ σου, θα ανιχνεύσουν τυχόν επιδείνωση της υγείας σου (π.χ. αυξημένα τριγλυκερίδια ή τρανσαμινάσες) και ίσως χρειαστεί επαναληπτική εξέταση. Σε ορισμένες περιπτώσεις ίσως δεν αρκεί η παρακολούθησή σου εντός ΜΛ και θα χρειαστεί να κάνεις αιματολογικές εξετάσεις συχνότερα, εκτός ΜΛ, μέσα από τον ασφαλιστικό σου φορέα. Εξυπακούεται ότι σε όποιον γιατρό απευθύνεσαι για τέτοια θέματα υγείας, πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζει ότι είσαι οροθετικός και αν παίρνεις αντιρετροϊκή (ή άλλη) αγωγή.

34 34 112

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

«Ο κάθε πολιτισμός κρίνεται με βάση τον βαθμό στον οποίο παρέχει σεβασμό και φροντίδα στα μέλη του» 35

Αποδίδεται σε πολλούς

Εργοθεραπεία, Φυσικοθεραπεία και Οστεοπαθητική ΕΡΓΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Ο εργοθεραπευτής παρέχει σωματική, ψυχολογική και κοινωνική στήριξη. Οι εργοθεραπευτές εργάζονται σε όλα τα περιβάλλοντα, μεταξύ αυτών στα επείγοντα, στην επανένταξη, στις ομάδες κοινωνικών υπηρεσιών, στην κοινότητα και στην νοσοκομειακή υποστήριξη κατ’ οίκον. Ο εργοθεραπευτής αξιολογεί την ικανότητα του ασθενούς να φέρνει σε πέρας καθημερινές δραστηριότητες και να αποφασίζει σε ποιο βαθμό οι δραστηριότητες του ασθενούς δυσχεραίνονται από σωματικούς ή ψυχολογικούς παράγοντες. Ο εργοθεραπευτής μπορεί να προτείνει την αλλαγή στέγης ή να παρέχει εξοπλισμό για τη μεγιστοποίηση των καθημερινών δραστηριοτήτων του ασθενούς. Ο εν λόγω εξοπλισμός μπορεί να περιλαμβάνει μεγάλες ή/και μικρές αλλαγές στο σπίτι. Μπορεί επίσης απλώς να καταστήσει πιο άνετο τον ύπνο και το περπάτημα του ασθενούς. Ο εργοθεραπευτής μπορεί επίσης να αξιολογήσει το άγχος, την κατάθλιψη και την επιδείνωση των γνωστικών λειτουργιών ως αποτέλεσμα της οροθετικότητας, της φαρμακευτικής αγωγής ή/και των γηρατειών. Πρακτικά μέτρα όπως τα ημερολόγια και τα βοηθήματα μνήμης, καθώς και συμβουλές για το πώς να βάλεις τις καθημερινές δραστηριότητες σε μια σειρά προκειμένου να αποφευχθεί η αναστάτωση και το άγχος συμπεριλαμβάνονται στο έργο του εργοθεραπευτή. ΦΥΣΙΚΟΘΕΡΑΠΕΙΑ Η φυσικοθεραπεία συμβάλλει στην αποκατάσταση, την ανάπτυξη και τη συντήρηση της μέγιστης δυνατής κινητικότητας και λειτουργικότητας μέχρι τα βαθιά γεράματα, ανεξαρτήτως του αν η κινητικότητα και η λειτουργικότητα δεν είναι εντελώς ομαλές λόγω τραυματισμού, ασθένειας, γηρατειών ή φθοράς. Ειδικότερα, οι φυσικοθεραπευτές αντιμετωπίζουν νευρομυϊκά προβλήματα (όταν ο εγκέφαλος και το νευρικό σύστημα επηρεάζουν τους μυς), όπως η περιφερειακή νευροπάθεια, μυοσκελετικά προβλήματα (μύες, 36

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

αρθρώσεις, σύνδεσμοι και τένοντες) όπως η οστεοπόρωση, καθώς και το καρδιαγγειακό και το αναπνευστικό σύστημα. Ο πόνος στον αυχένα και στη μέση είναι οι δύο πιο συνηθισμένες παθήσεις που θεραπεύουν οι φυσικοθεραπευτές. Διάφορες θεραπευτικές ασκήσεις και ασκήσεις για την κινητοποίηση και/ή την καλή χρήση των αρθρώσεων και της σπονδυλικής στήλης, όπως είναι οι εκτάσεις (τεντώματα) και το μασάζ χρησιμεύουν στην επανεκπαίδευση των μυών που έχουν περιέλθει σε αχρηστία. Η θερμοθεραπεία και κρυοθεραπεία, η ηλεκτρική διέγερση των μυών, ο υπέρηχος και η υδροθεραπεία μπορούν επίσης να επισπεύσουν την ανάρρωση. Ειδικά εκπαιδευμένοι φυσικοθεραπευτές χρησιμοποιούν και βελονισμό. Η φυσικοθεραπεία καλύπτεται από τους ασφαλιστικούς φορείς. ΟΣΤΕΟΠΑΘΗΤΙΚΗ Η οστεοπαθητική χρησιμεύει στην πρόληψη, τη διάγνωση και την αντιμετώπιση παθήσεων που συνδέονται με τις αρθρώσεις, τους μυς και τους συνδέσμους. Συμβάλλει στην αυτοΐαση του σώματος. Σαν ολιστική θεραπεία, η εκτίμηση για την οστεοπαθητική περιλαμβάνει το ιατρικό ιστορικό του ασθενούς, τον τρόπο ζωής του, το πώς έχει η τωρινή του κατάσταση, καθώς και μια εξέταση των στάσεων που παίρνει το σώμα του, όταν κάθεται, όταν στέκεται όρθιος, όταν περπατάει, καθώς και το πώς ευθυγραμμίζονται οι μύες και οι αρθρώσεις του. Η οστεοπαθητική αποτελεί συμπληρωματική θεραπεία (σε συνδυασμό με πιο συμβατικές θεραπείες) και ενδείκνυται για προβλήματα όπως: • • • • •

πόνος στη μέση ή στον αυχένα αρθρίτιδα αθλητικοί τραυματισμοί περιορισμένη κινητικότητα προβλήματα υγείας λόγω επαγγέλματος

Η οστεοπαθητική περιλαμβάνει μια ποικιλία από κατά βάση απαλές, σωματικές τεχνικές, ανάλογα με την ηλικία, τη σωματική κατάσταση και τη διάγνωση του ασθενούς, όπως το μασάζ για τη χαλάρωση των δύσκαμπτων μυών και το τέντωμα που βοηθούν στην κινητικότητα και την καλή χρήση των αρθρώσεων. Η οστεοπαθητική δεν καλύπτεται από τους ασφαλιστικούς φορείς, οπότε μπορείτε να απευθυνθείτε μόνο σε ιδιώτες οστεοπαθητικούς. Ο ποδίατρος-ποδολόγος είναι ο επαγγελματίας υγείας που ασχολείται με την πρόληψη, τη διάγνωση, τη θεραπεία και την αποκατάσταση προβληματικών καταστάσεων που συνδέονται με τα πόδια και τα κάτω άκρα. Τα γηρατειά συνοδεύονται από επιπλοκές όπως είναι η παραμόρφωση των αρθρώσεων που μπορεί να οφείλεται στην αρθρίτιδα και να οξύνεται από παπούτσια ακατάλληλα για τα πόδια. Επιπλέον, στις επιπλοκές της οροθετικότητας συγκαταλέγονται οι μολύνσεις στα νύχια, δερματικές και αρθριτικές παθήσεις, όπως η ψωρίαση, καθώς και η περιφερειακή νευροπάθεια. Σε όλα τα παραπάνω ενδέχεται η αίσθηση των ποδιών να είναι μειωμένη, γεγονός που συνεπάγεται ότι τα πόδια γίνονται πιο ευάλωτα σε τραυματισμούς. Αυτό από μόνο του είναι σοβαρό, γιατί επηρεάζει το περπάτημα και την ισορροπία, με αποτέλεσμα να περιοριζόμαστε στις κινήσεις μας και τις δραστηριότητές μας ή και να πέφτουμε πιο εύκολα.

«Πέσατε, πέσατε, δάκρυα αργά, Και πλύνατε τούτα τα όμορφα πόδια Που έφεραν από τον Παράδεισο Τα νέα και τον Πρίγκιπα της Ειρήνης» Διάφορα Ποιήματα Phineas Fletcher 1582-1650, 38 Άγγλος κληρικός και ποιητής

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Άλλες παθήσεις που αντιμετωπίζουν οι ποδίατροι: • Εκφυλιστικές αλλαγές που οφείλονται σε διαταραχές των οστών και των αρθρώσεων όπως η αρθρίτιδα, καθώς και δερματικά και μυϊκά προβλήματα λόγω διαταραχών στα νεύρα και τα αιμοφόρα αγγεία • Επιπλοκές των παραπάνω που επηρεάζουν τα κάτω άκρα, μεταξύ αυτών διαταραχές στο δέρμα και τα νύχια, π.χ. κάλοι, μυρμηγκιές, κότσι, και νύχια που μεγαλώνουν προς τα μέσα • Τραυματισμοί και μολύνσεις στα πόδια, ειδικά μυκητιάσεις • Έλκωση που οφείλεται σε διαβήτη, συχνά σε συνεργασία με διαβητολόγους • Τακτικό πεντικιούρ για όσους δεν μπορούν να φτάσουν τα πόδια τους Οι ποδίατροι έχουν συγκεκριμένο εξοπλισμό για ανώδυνη και αποτελεσματική θεραπεία και συμβάλλουν σημαντικά στη διατήρηση της κινητικότητας για πολλά ηλικιωμένα άτομα και άτομα με αναπηρίες. Παρέχουν επίσης συμβουλές για την υγεία και την ασφάλεια των ποδιών σε συνάφεια με το επάγγελμα του ασθενούς και γράφουν ορθώσεις για τον ασθενή. Οι ορθώσεις είναι κατά παραγγελία ορθοπεδικοί κηδεμόνες που κατασκευάζονται ειδικά για να εξομαλύνουν τις ανωμαλίες στα πόδια, να αποτρέπουν περαιτέρω ζημιά και να κάνουν πιο άνετο το περπάτημα. Οι ποδίατροι δεν καλύπτονται από τους ασφαλιστικούς φορείς, οπότε θα χρειαστεί να απευθυνθείτε σε ιδιώτες.

ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΚΑΛΗ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗ ΥΓΙΕΙΝΗ Βούρτσιζε καθημερινά τα δόντια σου: Οι περισσότεροι οδοντίατροι συνιστούν βούρτσισμα των δοντιών τουλάχιστον μία φορά την ημέρα και κατά προτίμηση δύο φορές την ημέρα. Το υπερβολικά ζωηρό βούρτσισμα δεν ενδείκνυται, γιατί μπορεί να κάνει ζημιά στα ούλα και να προκαλέσει αιμορραγία και υποχώρησή τους. Προτίμησε το απαλό κυκλικό βούρτσισμα για τουλάχιστον δύο λεπτά, σε όλα τα δόντια, και τα μπροστινά και τα πίσω. Αγόρασε μια καλή οδοντόβουρτσα: Για κάποιους οι ηλεκτρικές οδοντόβουρτσες είναι πιο εύχρηστες, αλλά πρέπει τις χρησιμοποιείς με αποτελεσματικό τρόπο και σε τακτική βάση. Οι περισσότερες οδοντόβουρτσες περιέχουν οδηγίες για το πότε πρέπει να αντικατασταθούν. Το βούρτσισμα με τη λάθος οδοντόβουρτσα συχνά σε αναγκάζει να βουρτσίζεις πιο σκληρά για να κρατήσεις τα δόντια σου καθαρά, όμως έτσι κινδυνεύεις να κάνεις επιπλέον ζημιά στα ούλα σου. Οδοντικό νήμα: Έχει σημασία να χρησιμοποιείς σωστά το οδοντικό νήμα, αλλιώς μπορεί να πάθεις ζημιά. Ο οδοντίατρός σου θα σε συμβουλεύσει σχετικά. Είναι σημαντικό να το χρησιμοποιείς γιατί όσο μεγαλώνεις τα ούλα αρχίζουν φυσιολογικά να υποχωρούν και η χρήση οδοντικού νήματος ενδεχομένως να καθυστερήσει την όλη διαδικασία. Η οδοντόπαστα πρέπει να περιέχει φθόριο: Το φθόριο είναι ένα φυσικό μέταλλο που βρίσκεται σε πολλές τροφές και στο πόσιμο νερό. Το φθόριο ενδυναμώνει το σμάλτο των δοντιών και το κάνει πιο ανθεκτικό στη φθορά των δοντιών. Η πλάκα είναι μια λεπτή, κολλώδης μεμβράνη βακτηριδίων που συνεχώς σχηματίζεται στα δόντια σου. Το φθόριο μειώνει τη δημιουργία πλάκας. Εδώ και πάνω από 50 χρόνια γίνονται έρευνες για την προσθήκη φθορίου στο νερό, αφού έχει αποδειχθεί ότι η φθορίωση του νερού μειώνει τη φθορά των δοντιών κατά 40-60%.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Στοματικό διάλυμα: Τα περισσότερα στοματικά διαλύματα περιέχουν φθόριο και συμβάλλουν επίσης στη μείωση της πλάκας. Ορισμένα στοματικά διαλύματα περιέχουν αλκοόλ σαν συντηρητικό και μπορεί να σου αφήσουν μια δυσάρεστη αίσθηση καψίματος, ειδικά σε ούλα που υποχωρούν ή σε άφθες. Υπάρχουν και στοματικά διαλύματα χωρίς αλκοόλ, τα οποία θεωρούνται εξίσου αποτελεσματικά. Κάνε τακτικές επισκέψεις στον οδοντίατρό σου: Τέλος, είναι ζωτικής σημασίας να θυμάσαι ότι η γήρανση, όπως και οροθετικότητα, επηρεάζουν τα ούλα και τα δόντια σου. Χρησιμοποιούμε το στόμα και τα δόντια μας για κάθε λογής πράγματα καθημερινά και το χαμόγελο είναι ένα από αυτά.

Στοματική και οδοντική υγιεινή Τα προβλήματα με τα δόντια είναι συνηθισμένο φαινόμενο σε κάθε ηλικία. Η φθορά στα δόντια και στα ούλα με το πέρασμα της ηλικίας είναι κάτι το αναμενόμενο. Σε οροθετικούς που δεν παίρνουν φαρμακευτική αγωγή για τον HIV εμφανίζονται συμπτώματα στο στόμα που συνήθως αποτελούν ένδειξη ότι πρέπει να ξεκινήσουν αγωγή. Ωστόσο ο συγκεκριμένος οδηγός δεν αφορά τέτοιες περιπτώσεις. Η πλάκα, που αποτελείται από βακτηρίδια και κατάλοιπα τροφών, φθείρει περιοχές των δοντιών και προκαλεί τη λεγόμενη τερηδόνα, κατόπιν δημιουργεί τρύπες στα δόντια (οδοντικές κοιλότητες) και τελικά ουλίτιδα. Πρέπει να αντιμετωπίσεις τις οδοντικές κοιλότητες το συντομότερο δυνατό, γιατί οι μεγαλύτερες τρύπες στα δόντια μπορεί να οδηγήσουν στην εξάπλωση της μόλυνσης και στην απώλεια δοντιών. Ωστόσο, τα δόντια δεν επηρεάζονται άμεσα από την οροθετικότητα ή από την αντιρετροϊκή θεραπεία. Προς το παρόν, δεν έχουμε επαρκή στοιχεία που να επιβεβαιώνουν ότι η οστεοπόρωση που σχετίζεται με την HIV λοίμωξη ή την αντιρετροϊκή αγωγή επηρεάζει τη σκελετική δομή που στηρίζει τα δόντια..

Ένα ευάλωτο ανοσοποιητικό σύστημα λόγω γηρατειών ή/και οροθετικότητας ενδεχομένως να επηρεάσει τον βαθμό και το ρυθμό με τον οποίο θα επιδεινωθεί η κατάσταση και οι ασθένειες του στόματος ή/και των ούλων. Η ουλίτιδα και οι άφθες είναι χαρακτηριστικά παραδείγματα. Ο διαβήτης, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και κάποια «ψυχαγωγικά» ναρκωτικά μπορούν επίσης να προκαλέσουν ουλίτιδα. Ο ιός του απλού έρπητα, που προκαλεί το γνωστό επιχείλιο έρπητα, μπορεί να επεκταθεί στο εσωτερικό του στόματος και στα ούλα. Το σάλιο είναι πολύ σημαντικό στη διατήρηση της στοματικής υγιεινής. Η ξηροστομία ευνοεί την εμφάνιση τερηδόνας. Η φαρμακευτική αγωγή κατά του HIV, η πίεση, η κατάθλιψη και οι ηπατίτιδες Β και C μπορούν να προκαλέσουν ξηροστομία. Αν η ξηροστομία σου δημιουργεί πρόβλημα, ίσως σε βοηθήσει το τεχνητό σάλιο ή κάποια άλλες μη φαρμακευτικά σκευάσματα. Αν όμως έχει γίνει ανυπόφορη, μπορεί να χρειαστεί να μιλήσεις με το γιατρό σου και να αλλάξεις το φάρμακο που μπορεί να την προκαλεί ή να αναζητήσεις την αιτία με ειδικές εξετάσεις.. Όλες οι διαδικασίες και οι επεμβάσεις για την αντιμετώπιση ασθενειών ή ανωμαλιών στα δόντια ή στα ούλα, συμπεριλαμβανομένης της αντικατάστασης δοντιών, γίνονται με ασφάλεια σε όλα τα οροθετικά άτομα ανεξαρτήτως ηλικίας. Πρέπει να συζητήσεις όλες τις λεπτομέρειες με τον οδοντίατρό σου. Προφανώς, ο καλύτερος τρόπος για να κρατήσεις το στόμα σου σε καλή κατάσταση είναι να διατηρείς καλή στοματική υγιεινή.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

«Τι να κάνω μ’ αυτόν τον παραλογισμό – Ω καρδιά μου, Προβληματισμένη μου καρδιά – με αυτή την καρικατούρα, Τα γεράματα έχουν κολλήσει πάνω μου Σαν στην ουρά του σκύλου;» Ο Πύργος (1928) William Butler Yeats 1865-1939, Ιρλανδός ποιητής

Κεφάλαιο 3

Πτυχές της Ιατρικής Φροντίδας 45

Συστήματα του οργανισμού Καρδιά και κυκλοφορικό - Καρδιολογία Οι τέσσερις στους πέντε θανάτους λόγω καρδιαγγειακών παθήσεων παρουσιάζονται σε άτομα άνω των 65 ετών παγκοσμίως. Πρόκειται για ασθένειες που συνδέονται με τα γηρατειά, καθώς και με παράγοντες κινδύνου, ορισμένοι από τους οποίους είναι δυνατόν να τροποποιηθούν (π.χ. κάπνισμα). Οι καρδιαγγειακές παθήσεις εμφανίζονται νωρίτερα στα οροθετικά άτομα. Είναι, επομένως, σημαντικό να θίξουμε εδώ τους παράγοντες κινδύνου, ιδιαίτερα εκείνους. Ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιακών και αγγειακών παθήσεων αυξάνεται με την ηλικία. Στις καρδιαγγειακές παθήσεις συγκαταλέγονται η στεφανιαία νόσος (στηθάγχη και έμφραγμα) και οι αγγειακές εγκεφαλικές παθήσεις, το λεγόμενο (αγγειακό) εγκεφαλικό (στο οποίο επηρεάζονται αιμοφόρα αγγεία στον εγκέφαλο). Η γήρανση προκαλεί τη σκλήρυνση των αρτηριών μέσα από μια διαδικασία που λέγεται αθηροσκλήρυνση. Τα τοιχώματα της καρδιάς γίνονται πιο παχιά, κάνοντάς τη λιγότερο αποτελεσματική ως αντλία. Παρακάτω παραθέτουμε παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΚΑΡΔΕΙΑΓΓΕΙΑΚΩΝ ΠΑΘΗΣΕΩΝ • • • • • • • • • 46

Γήρανση Κάπνισμα Παχυσαρκία Υψηλή πίεση Διαβήτης Οικογενειακό ιστορικό καρδιαγγειακών παθήσεων ή διαβήτη Φύλο Φυλή Συνήθειες σωματικής άσκησης

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

• Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, «ψυχαγωγικά» ναρκωτικά (ιδιαίτερα κοκαΐνη και αμφεταμίνες) φάρμακα • Οροθετικότητα. Επιταχύνει τον ρυθμό γήρανσης και μπορεί να οδηγήσει σε υψηλή πίεση και αλλαγές στο σωματότυπο ΟΙ ΠΑΡΑΚΑΤΩ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΙΝΑΙ ΤΡΟΠΟΠΟΙΗΣΙΜΟΙ (ΕΠΙΔΕΧΟΝΤΑΙ ΑΛΛΑΓΕΣ): Μείωση της πίεσης: Το να μειώσουμε την πίεσή μας είναι καίριας σημασίας, καθώς μειώνεται ο κίνδυνος εκδήλωσης εγκεφαλικού επεισοδίου. Στην επιλογή της φαρμακευτικής αγωγής θα πρέπει να συνυπολογιστούν τυχόν αλληλεπιδράσεις με την αντιρετροϊκή αγωγή Έλεγχος του βάρους: Η αύξηση του βάρους είναι παράγοντας κινδύνου για την εκδήλωση καρδιαγγειακών παθήσεων και υψηλής πίεσης. Η γήρανση προκαλεί αύξηση της αναλογίας λίπους στο σώμα και τη μείωση της μυϊκής μάζας. Ο σωματότυπος παίζει σημαντικό ρόλο, αφού το σημείο του σώματος στο οποίο συσσωρεύεται το λίπος μπορεί να δείξει προδιάθεση για εκδήλωση παθήσεων. Για παράδειγμα, μια περίμετρος μέσης μεγαλύτερη από 94 εκατοστά στους άντρες και μεγαλύτερη από 80 εκατοστά στις γυναίκες δείχνουν κίνδυνο εκδήλωσης διαβήτη. Η οροθετικότητα και η αντιρετροϊκή αγωγή επιτείνουν τις αλλαγές στην αναλογία λίπους-μυών. Μια διατροφή χαμηλή σε λιπαρά, με μετριοπαθή κατανάλωση υδατανθράκων και πρωτεϊνών είναι τόσο ουσιώδης, όσο και η τακτική άσκηση. Διαβήτης: Η γήρανση συνδέεται με διαταραχές στον τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός διαχειρίζεται το σάκχαρο, καθώς και μια τετραπλάσια ή και πενταπλάσια αύξηση στη συχνότητα εμφάνισης διαβήτη. Η σωστή διατροφή και η γυμναστική είναι αναγκαίες για να αποφύγουμε να χρειαστεί να πάρουμε και άλλα φάρμακα.

Μείωση της χοληστερίνης: Η αντιρετροϊκή αγωγή μπορεί να προκαλεί ανωμαλίες στην επεξεργασία των λιπιδίων. Όσο μεγαλύτερο διάστημα ακολουθεί κάποιος σε μία τέτοια αντιρετροϊκή αγωγή, τόσο περισσότερο εκτίθεται στον συγκεκριμένο παράγοντα κινδύνου, ενώ συγχρόνως γερνάει. Επομένως, είναι σημαντικό να επιλέξουμε την κατάλληλη αντιρετροϊκή αγωγή. Διακοπή του καπνίσματος: Παράγοντας αποφασιστικής σημασίας προκειμένου να μειωθεί ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων. Απευθυνθείτε στα Δημόσια Ιατρεία Διακοπής Καπνίσματος σε όλη την Ελλάδα, για περισσότερες πληροφορίες και καθοδήγηση. Σωματική δραστηριότητα: (βλ. τα Παραρτήματα 3) Η γήρανση προκαλεί απώλεια μυϊκής μάζας, γεγονός που επηρεάζει την επεξεργασία και την αποθήκευση ενέργειας (το σάκχαρο είναι μια μορφή αποθηκευμένης ενέργειας). Επηρεάζει επίσης τον τρόπο πρόσληψης των φαρμάκων. Η γυμναστική βοηθάει στη διατήρηση της μυϊκής μάζας και υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι συμβάλλει τόσο στο να αισθάνεσαι γενικά καλύτερα, όσο και στο να έχεις καλύτερη εξωτερική εμφάνιση. Κατανάλωση αλκοόλ: Εδώ και καιρό έχει αποδειχθεί ότι η μετριοπαθής κατανάλωση αλκοόλ έχει καρδιοπροστατευτικές ιδιότητες. Ωστόσο η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ επιβαρύνει τον οργανισμό με θερμίδες και επομένως προκαλεί αύξηση του βάρους και της πίεσης. Μπορεί επίσης να επηρεάσει τον τρόπο με τον οποίο ο οργανισμός επεξεργάζεται το λίπος, το οποίο με τη σειρά του επιβαρύνεται από την οροθετικότητα και την αντιρετροϊκή αγωγή. Επιπλέον, η γνωστική λειτουργία φθίνει με ποικίλους ρυθμούς όσο το άτομο γερνάει και το αλκοόλ μπορεί να επιταχύνει την εν λόγω διαδικασία.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΜΕ ΒΑΣΗ ΤΟΥΣ ΟΠΟΙΟΥΣ ΑΞΙΟΛΟΓΟΥΜΕ ΤΙΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ: Τροποποιήσιμοι παράγοντες • Ιστορικό καπνίσματος • Συνολικά επίπεδα χοληστερίνης και επίπεδα καλής χοληστερίνης • Πίεση • Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI) υπολογίζεται με βάση το βάρος και το ύψος. Δίνει ενδείξεις για το αν ένα άτομο είναι λιποβαρές, υπέρβαρο ή ακόμα και παχύσαρκο (βλ. το Παράρτημα 2). Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες, ο ιδανικός Δείκτης Μάζας Σώματος είναι κάτω από 25, χωρίς παχυσαρκία στη μέση (κεντρική παχυσαρκία). • Η περίμετρος μέσης, επειδή η συσσώρευση λίπους γύρω από τη μέση αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση καρδιαγγειακών παθήσεων και συγκεκριμένα για τον διαβήτη. Μη τροποποιήσιμοι παράγοντες • Ηλικία • Φύλο • Παρουσία διαβήτη ή βεβαρημένο οικογενειακό ιστορικό Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες, οι τιμές αίματος θα πρέπει να κατέβουν στα παρακάτω επίπεδα προκειμένου να περιοριστεί ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων: • • •

Χοληστερίνη νηστείας κάτω από (<) 200 mg/dl Κακή χοληστερίνη (LDL) < 130mg/dl Καλή χοληστερίνη (HDL) > 35 mg/dl

Οι παραπάνω τιμές αφορούν σε εξέταση όταν κάνεις την εξέταση νηστικός (π.χ. νωρίς το πρωί αφού δεν έχεις φάει τίποτε για 10-12 ώρες και πίνεις μόνο νερό πριν τη λήψη αίματος). Τα όρια διαφέρουν ανάλογα με το αν υπάρχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου και γι αυτό θα πρέπει να τα συζητήσεις με το γιατρό σου. 49

Λιπίδια και διατροφή - Βιοχημεία Τα λίπη (λιπίδια) είναι αναγκαία για τη ζωή μας, αλλά υπάρχουν καλά και κακά λιπίδια. Η αγωγή κατά του HIV μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα κακών λιπιδίων. Είναι σημαντικό να παρακολουθείς σε τακτική βάση τις τιμές των λιπιδίων σου, είτε ακολουθείς αγωγή είτε όχι. Τα λιπίδια είναι λίπη που έχουν απορροφηθεί από το πεπτικό σύστημα και έχουν μετατραπεί σε υλικό που αποθηκεύεται και αξιοποιείται σαν πηγή ενέργειας. Τα λιπίδια είναι αναγκαία για μια υγιή ζωή, αφού συμμετέχουν στη συντήρηση των μυών και των οστών και είναι επίσης απαραίτητα για τη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου. Υπάρχουν δύο διαφορετικά είδη λιπιδίων, η λεγόμενη χοληστερίνη και τα τριγλυκερίδια. Τα τριγλυκερίδια (TG) βρίσκονται στην κυκλοφορία του αίματος και η παρουσία τους σε παθολογικά υψηλά επίπεδα μπορεί να προκαλέσει καρδιοπάθειες, φλεγμονή του παγκρέατος, καθώς και διαβήτη. Η χοληστερίνη διακρίνεται σε δύο διαφορετικούς τύπους. Η Λιποπρωτεΐνη Υψηλής Πυκνότητας (HDL) απομακρύνει τη χοληστερίνη από το σώμα και είναι, επομένως, γνωστή σαν «καλή χοληστερίνη». Η Λιποπρωτεΐνη Χαμηλής Πυκνότητας (LDL) μεταφέρει τη χοληστερίνη σε όλο το σώμα, μπορεί να αποθηκευτεί σε μεγάλες ποσότητες και είναι γνωστή ως «κακή χοληστερίνη». Τα υψηλά επίπεδα συνολικής χοληστερίνης και κακής χοληστερίνης ενοχοποιούνται για τις καρδιακές παθήσεις. Στις εξετάσεις αίματος που κάνουμε για να μετρήσουμε τα επίπεδα των λιπιδίων μετράμε τα επίπεδα της συνολικής χοληστερίνης, της καλής χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων.. Είναι σημαντικό να μην έχεις φάει προτού σου πάρουν δείγμα αίματος, αφού ένα γεύμα πλούσιο σε λιπαρά θα δείξει ασυνήθιστα υψηλές τιμές, αν ακολουθήσει αιμοληψία αμέσως μετά. Τα επίπεδα χοληστερίνης αυξάνονται και για τους άντρες και για τις γυναίκες με την πάροδο του χρόνου. Αν πέσουν τα επίπεδα κακής χοληστερίνης και αυξηθούν τα επίπεδα καλής χοληστερίνης, μειώνεται ο κίνδυνος εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Η αντιρετροϊκή αγωγή μπορεί να προκαλέσει αύξηση των λιπιδίων (η λεγόμενη υπερλιπιδαιμία). Ο γιατρός που σε παρακολουθεί τακτικά θα σου δώσει συμβουλές σε περίπτωση που χρειαστεί να αλλάξεις τον τρόπο ζωής σου και την αγωγή σου. Οι έρευνες δείχνουν ότι η λήψη φαρμάκων για τη μείωση της χοληστερίνης κάνει καλό στο γενικό πληθυσμό προχωρημένης ηλικίας. Έχουμε μια ποικιλία από φάρμακα στη διάθεσή μας για να αντιμετωπίσουμε τους διάφορους τύπους υψηλής χοληστερίνης. Το πιο κοινό φάρμακο είναι οι στατίνες. Όσον αφορά τα οροθετικά άτομα, πρέπει να είμαστε προσεκτικοί και να διαλέξουμε μια στατίνη που να έχει λιγότερες παρενέργειες και να είναι λιγότερο πιθανό να αλληλεπιδράσει με την αντιρετροϊκή αγωγή.

Διαβήτης Ο διαβήτης εκδηλώνεται όταν το σώμα αδυνατεί να επεξεργαστεί επαρκώς την ποσότητα γλυκόζης (σακχσακχάρου) στο αίμα. Υπάρχουν διάφοροι τύποι διαβήτη, όμως ο πιο σημαντικός για τα οροθετικά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας είναι ο τύπος 2. Όσο γερνάει κανείς, αυξάνονται οι πιθανότητες να εκδηλώσει διαβήτη τύπου 2, ο οποίος οφείλεται είτε στην ανεπαρκή παραγωγή ινσουλίνης, της ορμόνης που επεξεργάζεται το σάκχαρο (σάκχαρο), είτε στην αδυναμία του οργανισμού να ανταποκριθεί στη ινσουλίνη που παράγεται (αντίσταση στην ινσουλίνη). Τα παθολογικά επίπεδα σακχάρου στο αίμα προκαλούν πολλά από τα συμπτώματα του διαβήτη.

Οι αλλαγές στον τρόπο ζωής σου, για παράδειγμα το να κόψεις το κάπνισμα, να μειώσεις το βάρος σου και να ασκείσαι, ο έλεγχος της χοληστερίνης, η μετριοπαθής κατανάλωση αλκοόλ και η σωστή διατροφή μειώνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης διαβήτη τύπου 2. Εάν ενοχοποιείται η αγωγή που λαμβάνεις για τον HIV, καλό θα ήταν να συζητήσεις με τον γιατρό σου την 51 πιθανότητα να αλλάξεις την αγωγή σου.

Ο διαβήτης τύπου 2 μπορεί να κάνει ζημιά σε πολλά συστήματα του οργανισμού ως εξής: • Στο καρδιαγγειακό σύστημα: Αυξάνεται ο κίνδυνος για έμφραγμα, υψηλή πίεση και εγκεφαλικό επεισόδιο • Βλάβη στα μικρά αιμοφόρα αγγεία: Μπορεί να προκαλέσει περιφερειακή νευροπάθεια και έλκη στα πόδια και τα πέλματα • Βλάβη στα αιμοφόρα αγγεία του ματιού: Μπορεί να επηρεάσει τη μεμβράνη στο πίσω μέρος του ματιού (αμφιβληστροειδής χιτώνας) και να προκαλέσει προβλήματα όρασης ή και τύφλωση • Μειωμένη ροή αίματος στο πέος: Μπορεί να προκαλέσει στυτική δυσλειτουργία και ανικανότητα • Βλάβη στους νεφρούς: Μπορεί να προκαλέσει νεφρική ανεπάρκεια Ο διαβήτης τύπου 2 είναι μια προοδευτικά εξελισσόμενη ασθένεια που επηρεάζει πολλά συστήματα του οργανισμού. Παρ’ όλο που η μείωση των παραγόντων κινδύνου και η σωστή ιατρική φροντίδα ενδεχομένως να σε βοηθήσουν, είναι πιθανόν να χρειαστείς ενέσεις ινσουλίνης για την αντιμετώπιση των παθολογικών επιπέδων σακχάρου. Ο γερμανός αιγυπτιολόγος Georg Ebers απέκτησε τον διάσημο πάπυρό του το 1872. Ο πάπυρος Ebers, που ονομάστηκε έτσι προς τιμήν του, είναι ένα από τα διασημότερα έγγραφα στον κόσμο που αφορούν τις αρχαίες φαρμακευτικές πρακτικές. Το έγγραφο γράφτηκε γύρω στο 1550 π.Χ., αλλά όπως προκύπτει από άφθονα στοιχεία, το κείμενο αντιγράφτηκε από βιβλία που ανάγονται σε παλαιότερους αιώνες. Μια παράγραφος χρονολογείται από την Πρώτη Δυναστεία (γύρω στο 3400 π.Χ.)

Η πρώτη αναφορά στον σακχαρώδη διαβήτη αποδίδεται στον πάπυρο Ebers, στον οποίο αναφέρονται θεραπείες για την αντιμετώπιση της υπερβολικής ούρησης (πολυουρίας): Γεμίστε τον δοσομετρήτη με νερό από τη λιμνούλα με τα πουλιά, μούρα αφροξυλιάς, ίνες από το φυτό ασίτ, φρέσκο γάλα, μπίρα, άνθος αγγουριού και πράσινους 52 χουρμάδες

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

ΚΙΝΔΥΝΟΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 Γήρανση: Προκαλεί αύξηση της αναλογίας λίπους στο σώμα και μείωση της μυϊκής μάζας. Έχει σημασία ο σωματότυπός σου, αφού το πού συσσωρεύεται το λίπος είναι ένδειξη για κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη. Παχυσαρκία: Μια περίμετρος μέσης που είναι πάνω από 94 εκατοστά στους άντρες και πάνω από 80 εκατοστά στις γυναίκες αυξάνει τις πιθανότητες εμφάνισης διαβήτη. Είναι σημαντικό να διατηρήσεις ένα βάρος κατάλληλο για το φύλο, το ύψος και την ηλικία σου με βάση τους υπολογισμούς του Δείκτη Μάζας Σώματος (Παράρτημα 2), αφού έτσι μειώνεις τον κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2. Αντιρετροϊκή αγωγή: μπορεί να δημιουργεί προδιάθεση για την εμφάνιση διαβήτη. Ορισμένα φάρμακα ενοχοποιούνται περισσότερο από άλλα. Πάντως, τα πιο καινούργια φάρμακα μάλλον παρουσιάζουν μικρότερο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη. Οικογενειακό ιστορικό: Όσοι έχουν κοντινούς συγγενείς με διαβήτη τύπου 2 μπορεί να διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να εκδηλώσουν διαβήτη. Κάπνισμα: Εκτός από αύξηση της κακής χοληστερίνης, το κάπνισμα επίσης αυξάνει τα επίπεδα του σακχάρου. Συνεπώς, πρέπει να κάνεις ό,τι μπορείς για να κόψεις το κάπνισμα.

Εξετάσεις για τον διαβήτη τύπου 2 Η απλούστερη και ταχύτερη μέθοδος για τη διάγνωση του διαβήτη είναι με τη μέτρηση του σακχάρου στα ούρα. Αυτό γίνεται με δείγμα ούρων, χάρη στο οποίο τσεκάρουμε τα συστατικά που βρίσκονται στα ούρα σε παθολογικά επίπεδα, μεταξύ αυτών και το σάκχαρο. Οι εξετάσεις ούρων που παρουσιάζουν ανωμαλίες επιβεβαιώνονται με εξετάσεις αίματος που θα μετρήσουν την ακριβή ποσότητα σακχάρου. Η πλέον ενδεδειγμένη εξέταση για τη διάγνωση του διαβήτη τύπου 2 είναι να μετρήσεις το σάκχαρο στο αίμα σε συνθήκες νηστείας. Σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να χρειαστεί να μετρήσεις το σάκχαρό σου στο αίμα πριν και μετά τη λήψη μιας ποσότητας γλυκόζης (η λεγόμενη καμπύλη σακχάρου). Επιπλέον, έχεις τη δυνατότητα να κάνεις μια ακόμα πιο εξειδικευμένη εξέταση αίματος, τη λεγόμενη γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (HbA1C), η οποία χρησιμοποείται κατά κύριο λόγο στην παρακολούθηση των ήδη διαγνωσμένων διαβητικών αλλά ολοένα και περισσότερο χρησιμοποιείται και διαγνωστικά. Χάρη στην εξέταση αυτή αν είσαι διαβητικός θα καταλάβεις αν έγινε σωστός έλεγχος του σακχάρου το προηγούμενο χρονικό διάστημα . Είναι σημαντικό να εντοπιστεί κάτι τέτοιο, γιατί η μακροχρόνια έκθεση σε αυξημένα επίπεδα σακχάρου κάνει ζημιά στα άλλα συστήματα του οργανισμού. Αφού ξεκινήσεις θεραπεία, μπορεί να χρειαστεί να μετρήσεις τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα σου (με τσίμπημα του δέρματος) προκειμένου να αξιολογήσεις σε καθημερινή βάση κατά πόσον η φαρμακευτική αγωγή που λαμβάνεις έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 2 • Υπερβολική δίψα (πολυδιψία), αυξημένη όρεξη και κατανάλωση φαγητού (πολυφαγία) και συχνή και αυξημένη ούρηση (πολυουρία) • Ολοένα συχνότερες μυκητιάσεις, όπως η καντιντίαση στο δέρμα, καθώς και σε υγρές περιοχές όπως στα γεννητικά όργανα και κάτω από τα στήθη • Η αργή επούλωση των πληγών, μεταξύ αυτών και τα μικρά κοψίματα • Θολή όραση • Κούραση, που ενίοτε μπορεί να είναι σημαντική • Διακυμάνσεις στο βάρος Αν εμφανίσεις οποιοδήποτε από τα παραπάνω συμπτώματα, θα πρέπει να το συζητήσεις με τον γιατρό σου το συντομότερο δυνατό. Μετά την εκδήλωση του διαβήτη, όλα τα συστήματα του οργανισμού υποβάλλονται σε τακτικές εξετάσεις για να διερευνηθούν οι πιθανές βλαβερές επιδράσεις του διαβήτη. Για παράδειγμα, θα εξετάζεις τακτικά την πίεση, τα επίπεδα χοληστερίνης και τη λειτουργία των νεφρών, ενώ επίσης κάθε χρόνο θα κάνεις εξετάσεις στα μάτια, καθώς και άλλες εξετάσεις.

«Το να είσαι και διαβητικός, και οροθετικός και παράλληλα να γερνάς δεν είναι εύκολο πράγμα! Το να έχω και τα τρία μαζί σημαίνει ότι συνεχώς πνίγομαι στα ραντεβού με γιατρούς που δεν έχουν και τίποτα καλό να μου πουν. Είναι λες και με το που φέρνω βόλτα το ένα, βγαίνει κάτι άλλο εκτός ελέγχου. Αυτό που με κρατάει είναι ότι μπορώ 55 παρακολουθούμαι για όλα σε ένα μόνο πλαίσιο.»

ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ΤΩΝ ΝΕΦΡΩΝ Οι νεφροί επιτελούν διάφορες ζωτικές λειτουργίες. Μεταξύ άλλων: Φιλτράρουν το αίμα. Κρατάνε ό,τι είναι καλό και ό,τι χρειάζεται στον οργανισμό και αποβάλλουν σε μορφή ούρων ό,τι είναι άχρηστο ή τοξικό για τον οργανισμό. Αν λειτουργεί λιγότερο από το 50% του συνολικού αριθμού των νεφρώνων (είναι οι λειτουργικές μονάδες των νεφρών που διυλίζουν το αίμα), οι τοξίνες και τα απόβλητα συχνά παραμένουν στον οργανισμό αντί να αποβάλλονται. Ρυθμίζουν την πίεση. Οι νεφροί είναι από ένα τα βασικά όργανα που ρυθμίζουν την πίεση, επομένως η μη φυσιολογική λειτουργία των νεφρών μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την υψηλή πίεση. Η παρατεταμένη υψηλή πίεση μπορεί, με τη σειρά της, να κάνει ζημιά στα νεφροί. Η υψηλή πίεση εμφανίζεται στα γεράματα, καθώς τα αιμοφόρα αγγεία γίνονται λιγότερο ελαστικά. Εμφανίζεται επίσης με την οροθετικότητα, ιδίως αν έχεις υψηλό ιικό φορτίο, αν είσαι αφρικανικής καταγωγής και/ή αν έχεις διαβήτη. Η Βιταμίνη D παράγεται στο δέρμα και μετατρέπεται σε ενεργή μορφή βιταμίνης στους νεφροί. Όσο μεγαλώνεις, η ποσότητα βιταμίνης D που παράγεται στο δέρμα ελαττώνεται και η μετατροπή στην ενεργή μορφή της γίνεται λιγότερο αποτελεσματική. Η Βιταμίνη D παίζει σημαντικό ρόλο στη διατήρηση υγιών οστών. Οι νεφροί επίσης παρακολουθούν τα επίπεδα οξυγόνου στο αίμα και κάνουν τον μυελό των οστών να παράγει περισσότερα ερυθρά αιμοσφαίρια (κύτταρα που μεταφέρουν οξυγόνο), προκειμένου το οξυγόνο να διατηρείται στα σωστά επίπεδα.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

και ορισμένα αντιρετροϊκάς φάρμακα μπορούν συχνά να επιφέρουν σοβαρές αλλοιώσεις στη λειτουργία των νεφρών. Η οροθετικότητα είναι παράγοντας κινδύνου για την εκδήλωση νεφροπάθειας, ιδίως αν έχεις υψηλό ιικό φορτίο. Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουμε δύο νεφρούς, αλλά και όσοι έχουν μόνο ένα συνήθως τα καταφέρνουν μια χαρά. Αυτό συμβαίνει χάρη στο γεγονός ότι οι νεφροί έχουν μεγάλο απόθεμα λειτουργιών, το οποίο σημαίνει ότι απαιτείται μια απώλεια λειτουργίας των νεφρών σε ποσοστό 50% προτού φανεί αξιοσημείωτη αλλαγή με μη φυσιολογικές τιμές στις εξετάσεις αίματος ή ούρων Τα συμπτώματα νεφρικής ανεπάρκειας είναι τα εξής και αν τα έχεις πρέπει άμεσα να τα αναφέρεις στο γιατρό σου: • • • • • •

Αύξηση ή μείωση στην ποσότητα των ούρων Ναυτία και/ή εμετός Φαγούρα Κράμπες Μειωμένη όρεξη Δυσκολία συγκέντρωσης

Να αναφέρεις ό,τι συμπτώματα έχεις στο γιατρό σου. Παράγοντες επικινδυνότητας για την εμφάνιση νεφροπάθειας: • Αν ανέβει η πίεση λόγω οροθετικότητας ή γηρατειών. Η οροθετικότητα μπορεί να έχει σαν άμεση συνέπεια τη νεφροπάθεια. Είναι η λεγόμενη «HIV νεφροπάθεια», η οποία είναι σπάνια και εμφανίζεται σε άτομα της μαύρης

φυλής. • Αντιρετροϊκή αγωγή: Τα πράγματα περιπλέκονται, αν συντρέχουν και πρόσθετοι παράγοντες κινδύνου για την εκδήλωση νεφροπάθειας ή αν παίρνεις και άλλα φάρμακα. Πάντως, οι επιπλοκές στα νεφρά από τη χρήση αντιρετροϊκής αγωγής δεν είναι συχνές και συνήθως εμφανίζονται τρεις με έξι μήνες από την έναρξη της θεραπείας. Ορισμένα αντιρετροϊκά φάρμακα συσχετίζονται με αυξημένο κίνδυνο νεφρικών επιπλοκών. • Διαβήτης: Αν έχεις υπερβολικά υψηλά επίπεδα σκάχαρου, μπορεί να εμφανίσεις διαβητική νεφροπάθεια, η οποία επίσης συνδέεται συχνά με την υψηλή πίεση. • Γήρανση: Μειώνει τη ροή του αίματος στους νεφρούς, κάτι που συχνά οφείλεται στην υψηλή πίεση. • Χρήση «ψυχαγωγικών» ναρκωτικών: Μπορεί να είναι τοξικά για τους νεφρούς. • Υπερβολική χρήση ορισμένων παυσίπονων: Ειδικά ορισμένα αντιφλεγμονώδη. • Σοβαρές βακτηριακές λοιμώξεις

«Το πνεύμα της αυτοβοήθειας είναι η ρίζα κάθε γνήσιας ανάπτυξης του ατόμου.» 58 Αυτοβοήθεια (1859), Κεφάλαιο Πρώτο

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Πώς γίνεται η διάγνωση της νεφροπάθειας; Σε όποια ΜΛ και να παρακολουθείσαι, οι περιοδικές εξετάσεις που κάνεις περιλαμβάνουν και εξετάσεις για τη λειτουργία των νεφρών. Ο πιο εύκολος και γρήγορος τρόπος για να αντιληφθείς εγκαίρως τυχόν αλλαγές είναι η εξέταση με ταινία ούρων. Η συγκεκριμένη εξέταση δείχνει αν κινούνται σε παθολογικά επίπεδα οι πρωτεΐνες, το αίμα, η χολερυθρίνη, τα λευκά αιμοσφαίρια, το σάκχαρο και οι κετόνες (ενδείξεις διαβήτη). Ο εν λόγω προληπτικός έλεγχος μπορεί να υποδείξει ποιες επιπλέον εξετάσεις πρέπει να κάνεις για να εντοπίσεις σε τι οφείλονται τα αφύσικα αποτελέσματα των εξετάσεων. Επίσης, οι προληπτικές εξετάσεις αίματος θα δείξουν αν υπάρχει νεφροπάθεια, με την εξέταση δύο παραμέτρων στο αίμα, της ουρίας και της κρεατινίνης, στις οποίεςτα υψηλά επίπεδα οφείλονται σε νεφροπάθεια. Σε τέτοιες περιπτώσεις, ίσως χρειαστεί να κάνεις επιπλέον ειδικές εξετάσεις και κάποιες φορές να παραπεμφθείς σε νεφρολόγο.

Προστάτης Σε σπάνιες περιπτώσεις, ο αδένας του προστάτη παθαίνει διόγκωση και πριν από τα 40, όμως μετά τα 50 πάντα παρατηρείται μια κάποια διόγκωση. Η μικρή διόγκωση του προστάτη θεωρείται φυσιολογικό φαινόμενο της γήρανσης και είναι η λεγόμενη «καλοήθης προστατική υπερπλασία». Είναι μια καλοήθης κατάσταση, που δεν συνδέεται με τον καρκίνο ή με την οροθετικότητα. Μια μεγαλύτερη διόγκωση του προστάτη μπορεί να συνοδεύεται από ανησυχητικά συμπτώματα για τα οποία απαιτούνται φάρμακα ή εγχείρηση. Ο διογκωμένος αδένας σφίγγει την ουρήθρα, που περνάει μέσα από τον προστάτη, και συνοδεύεται από συμπτώματα όπως: • Σου παίρνει ώρα να ξεκινήσεις την ούρηση • Νιώθεις την ανάγκη να ουρείς πιο συχνά, τόσο την ημέρα όσο και τη νύχτα • Αδύναμη, συχνά διακοπτόμενη ροή ούρων • Το πέος σου στάζει μετά την ούρηση • Μια αίσθηση ότι η κύστη σου δεν άδειασε εντελώς 59

Τα συγκεκριμένα συμπτώματα δεν παρουσιάζονται πάντα όλα μαζί, ποικίλουν από άτομο σε άτομο και ενδέχεται να επιδεινωθούν αν πιείς μεγάλες ποσότητες υγρών (ιδίως αλκοόλ), από τον κρύο καιρό και από φάρμακα που φέρνουν συχνοουρία, όπως μερικά φάρμακα για την πίεση, ή από φάρμακα που προκαλούν μειωμένη ούρηση και τα οποία προκαλούν κατακράτηση ούρων στην κύστη και αυξάνουν τις πιθανότητες να πάθεις ουρολοίμωξη και πέτρες στους νεφρούς. Δεν αποκλείεται και μια πλήρης παρεμπόδιση στη ροή των ουρών, η οποία είναι εξαιρετικά δυσάρεστη και για την οποία απαιτείται επείγουσα ιατρική επέμβαση. Ο καρκίνος του προστάτη μπορεί να συνοδεύεται από παρόμοια συμπτώματα. Ο γιατρός θα σου κάνει συγκεκριμένες εξετάσεις, όπως δακτυλική εξέταση από το ορθό για να ψηλαφήσει τον προστάτη, ειδική εξέταση αίματος για τον προστάτη (PSA) και υπερηχογράφημα. Αν ανησυχείς για τυχόν συμπτώματα, καλά θα κάνεις να το συζητήσεις εγκαίρως με τον γιατρό σου.

Οστά και Αρθρώσεις Τα γηρατειά και η οροθετικότητα επηρεάζουν αρνητικά τα οστά, τα κάνουν πιο εύθραυστα και πιο επιρρεπή σε κατάγματα. Η οστεοπόρωση (σε απλή ερμηνεία πορώδες οστό, δηλαδή κόκαλο με τρύπες) είναι η κατάσταση κατά την οποία τα οστά γίνονται εύθραυστα και επειδή είναι λιγότερο εύκαμπτα καθίστανται και πιο επιρρεπή σε κατάγματα. Η οστεονέκρωση, αλλιώς γνωστή και ως άσηπτη νέκρωση, είναι ο θάνατος του οστού. Παρουσιάζεται συχνότερα στην κεφαλή του μηριαίου οστού, κοντά στην άρθρωση του ισχίου. Αιτίες της οστεοπόρωσης / Οστεοπενία και οστεονέκρωση Το πόσο δυνατά είναι τα οστά σου εξαρτάται από τον όγκο τους (μάζα) και το πάχος τους (πυκνότητα). Η οστική πυκνότητα, με τη σειρά της, εξαρτάται εν μέρει από το πόσο ασβέστιο, φωσφόρο και άλλα μέταλλα 60

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

έχεις στα οστά σου. Όταν τα οστά σου έχουν χαμηλά επίπεδα μετάλλων, τότε μειώνεται η δύναμη και η πυκνότητά τους. Η οστεοπενία που δεν αντιμετωπίζεται με θεραπεία εξελίσσεται τελικά σε οστεοπόρωση. Η οροθετικότητα αυξάνει τον κίνδυνο εμφάνισης οστεονέκρωσης, κάτι που κάνουν και πολλά άλλα φάρμακα, ανάμεσά τους κάποια αντιρετροϊκά ή ημακροχρόνια χρήση στεροειδών. Τα συμπτώματα και οι επιπλοκές της • Στα αρχικά στάδια της οστεοπόρωσης συχνά δεν υπάρχουν εμφανή συμπτώματα • Ο πόνος είναι το πιο συχνό σύμπτωμα εκεί όπου τα οστά είναι πιο ευάλωτα στην πίεση, όπως στην πλάτη και στο ισχίο (γοφός) • Ο πόνος στο ισχίο είναι το πιο κοινό σύμπτωμα οστεοπόρωσης • Τα κατάγματα ή η απορρόφηση και συμπίεση μέρους του οστού στους σπονδύλους (τα οστά που απαρτίζουν τη σπονδυλική στήλη) μπορεί να σε κάνουν να χάσεις ύψος και άρα να «μαζέψεις» • Όσο μεγαλώνεις, πέφτεις όλο και πιο συχνά, γεγονός που οδηγεί σε κατάγματα στα οστά που αποδυναμώνονται • Τα οστά του ισχίου και των καρπών είναι αυτά που σπάνε πιο συχνά καθώς γερνάς

Τα γηρατειά, η οροθετικότητα και η αντιρετροϊκή αγωγή είναι παράγοντες κίνδυνου για την εμφάνιση οστεοπόρωσης. Οι ασκήσεις με βάρη και οι αλλαγές στον τρόπο ζωής είναι καθοριστικής σημασίας για την πρόληψη και την 61 αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης.

ΠΟΤΕ ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙΣ ΝΑ ΠΑΘΕΙΣ ΟΣΤΕΟΠΟΡΩΣΗ Οι παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη οστεοπόρωσης είναι οι εξής: Γηρατειά: Ο κίνδυνος αυξάνει με την ηλικία. Ο ρυθμός με τον οποίο αναπτύσσεται η οστεοπόρωση και η σοβαρότητά της εξαρτώνται από την ποσότητα οστικής μάζας που συγκρότησες στο διάστημα που ήσουν 25 έως 35 ετών, γνωστή και ως μέγιστη οστική μάζα, και πόσο γρήγορα την έχασες. Όσο πιο υψηλή η μέγιστη οστική μάζα, τόσο πιο πολύ θα καθυστερήσει η ανάπτυξη της οστεοπόρωσης που εμφανίζεται φυσιολογικά στα γηρατειά. Οροθετικότητα: Ο ιός του HIV και η αντιρετροϊκή αγωγή συνδέονται τόσο με την οστεοπόρωση όσο και με την οστεονέκρωση. Δεν είναι σαφές γιατί συμβαίνει κάτι τέτοιο, ωστόσο όσο μεγαλύτερο διάστημα είναι κανείς οροθετικός, τόσο μεγαλώνει ο κίνδυνος να πάθει οστεοπόρωση και οστεονέκρωση. Εθνικότητα: Τα άτομα που ανήκουν στην ασιατική και τη λευκή φυλή κινδυνεύουν περισσότερο να πάθουν οστεοπόρωση σε σχέση με άτομα από άλλες φυλές. Τρόπος ζωής: Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης, το κάπνισμα και η έλλειψη άσκησης δημιουργούν προδιάθεση για την ανάπτυξη οστεοπενίας και οστεοπόρωσης. Διατροφή: Η έλλειψη ασβεστίου και βιταμινών (ειδικά της βιταμίνης D) στη διατροφή αυξάνει τον κίνδυνο. Δείκτης Μάζας Σώματος: Ένα άτομο με χαμηλό δείκτη μάζας σώματος είναι λιποβαρές και άρα διαθέτει λιγότερο βάρος για να γυμνάζει επαρκώς το σκελετό του με τις καθημερινές κινήσεις.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Επίπεδα ορμονών: Στις γυναίκες μειώνονται με την εμμηνόπαυση και την πρόωρη εμμηνόπαυση (που μπορεί να συμβεί συχνότερα λόγω οροθετικότητας), γεγονός που αυξάνει τον κίνδυνο οστεοπόρωσης, επειδή χάνεται η προστατευτική επίδραση που έχουν τα οιστρογόνα στα οστά. Οι άντρες με χαμηλή τεστοστερόνη, κάτι που παρατηρείται πιο συχνά στους οροθετικούς, κινδυνεύουν περισσότερο να χάσουν οστική μάζα. Φάρμακα: Ορισμένες μορφές φαρμακευτικής αγωγής, όπως τα στεροειδή, συχνά προκαλούν μειωμένη οστική πυκνότητα. Ορισμένα αντιρετροϊκά φάρμακα έχουν συσχετισθεί με αυξημένη απώλεια οστικής πυκνότητας. Άλλες παθήσεις: Ο διαβήτης τύπου 1, η ηπατική νόσος, η νεφροπάθεια και ένα οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης αυξάνουν την πιθανότητα να πάθεις οστεοπόρωση. Αλκοόλ: Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να επιδεινώσει την υγεία των οστών και ενοχοποιείται ιδιαίτερα για την ανάπτυξη οστεονέκρωσης. Πώς γίνεται η διάγνωση της οστεοπόρωσης και της οστεονέκρωσης; Η διάγνωση της οστεοπενίας και της οστεοπόρωσης γίνεται με τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας σε διάφορα σημεία του σώματος, συνήθως στο ισχίο και τη σπονδυλική στήλη. Η εξέταση για την οστική πυκνότητα λέγεται «Απορροφησιομετρία Ακτινών Χ διπλής ενέργειας» (Dual Energy X-ray Absorptiometry) και δείχνει την έλλειψη μετάλλων στα οστά. Η οστική πυκνότητα μετάλλων συγκρίνεται με τη μέγιστη οστική πυκνότητα ενός φυσιολογικού ατόμου του φύλου σου και ηλικίας 30 ετών. Μια μέτρηση που λέγεται T-score υπολογίζει πόσο κάτω από τη μέγιστη πυκνότητα βρίσκεται το εξεταζόμενο οστό, όπως φαίνεται στο παρακάτω πινακάκι.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Τιμές T-score για τη διάγνωση οστεοπενίας και οστεοπόρωσης Οστεοπενία

Τιμή T-score μεταξύ -1,0 και -2,5

Οστεοπόρωση

Τιμή ίση ή χαμηλότερη του -2,5

Η διάγνωση της οστεονέκρωσης γίνεται με ακτινογραφία ή μαγνητική τομογραφία. Μερικές φορές πρέπει να γίνει βιοψία στο οστό, οπότε αφαιρείται ένα μικρό δείγμα από το οστό με τοπική ή γενική αναισθησία και πηγαίνει για εργαστηριακή ανάλυση. Πώς να προλάβετε και να αντιμετωπίσετε την οστεοπόρωση Η καλύτερη πρόληψη είναι να έχεις «χτίσει» καλή οστική πυκνότητα μέχρι τα 35 σου. Ωστόσο, αν έχεις ήδη αναπτύξει οστεοπενία ή οστεοπόρωση, μπορείς να προλάβεις την περαιτέρω επιδείνωσή της και να μειώσεις τον κίνδυνο να πάθεις κάταγμα με τους εξής τρόπους: Άσκηση: Οι ασκήσεις με βάρη βοηθούν στη διατήρηση των μετάλλων στο σώμα. Η πεζοπορία, το κολύμπι, το τρέξιμο και το πιλάτες βελτιώνουν την οστική πυκνότητα και μειώνουν τον κίνδυνο να εμφανίσεις παθήσεις των οστών. Αλλαγές στον τρόπο ζωής: Εκτός από την άσκηση, είναι σημαντικό να βγάλεις από τη ζωή σου παράγοντες κινδύνου όπως το κάπνισμα και να μετριάσεις την κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης. Μια διατροφή πλούσια σε ασβέστιο, φωσφόρος και βιταμίνη D θα βοηθήσει τα οστά σου να δυναμώσουν (βλ. Παράρτημα 3). Φαρμακευτική αγωγή: Ο γιατρός σου ενδεχομένως να σε συμβουλεύσει να πάρεις συμπληρώματα ασβεστίου και βιταμίνης D, αλλά αν υπάρχει αυξημένος κίνδυνος να πάθεις κάταγμα θα σου γράψει συνταγή για ειδική αγωγή (π.χ. διφωσφονικά).

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Στεροειδή: Καλό θα ήταν να τα αποφεύγεις. Εγχείρηση: Ίσως να χρειαστεί, ειδικά αν έχουν πάθει ζημιά οι αρθρώσεις. Στην οστεονέκρωση συνήθως παθαίνει ζημιά η άρθρωση του ισχίου.

Βιταμίνη D Η βιταμίνη D είναι απαραίτητη για την υγεία μας, αφού βοηθάει στην απορρόφηση του ασβεστίου, το οποίο είναι απαραίτητο για υγιή δόντια, οστά και μύες. Μερικοί πιστεύουν ότι παίζει ρόλο στην πρόληψη ορισμένων μορφών καρκίνου, του διαβήτη, της φυματίωσης και των καρδιακών παθήσεων, καθώς και στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού. Η έλλειψη βιταμίνης D συνδέεται με χαμηλά επίπεδα CD4 και εξέλιξη της HIV λοίμωξης. Στα άτομα με ηπατίτιδα C, η έλλειψη της βιταμίνης D μπορεί να επιταχύνει το ρυθμό της ηπατικής ίνωσης. Η βιταμίνη D κατά κύριο λόγο παράγεται στο δέρμα μας με τη βοήθεια του ήλιου και χρειάζεται η άμεση έκθεση γυμνού δέρματος στην ηλιακή ακτινοβολία (όχι μέσα από παράθυρο). Όσοι έχουν πιο σκούρο δέρμα χρειάζονται μεγαλύτερη έκθεση στον ήλιο για να παράγουν την ίδια ποσότητα. Η βιταμίνη D βρίσκεται επίσης σε ορισμένες τροφές (βλ. Παράρτημα 3). Αιτίες έλλειψης της βιταμίνης D είναι οι εξής: • Γήρανση • Οροθετικότητα και ορισμέν αντιρετροϊκά φάρμακα • Περιορισμένη έκθεση στον ήλιο ή πιο σκούρο δέρμα • Κακή διατροφή

Σύμφωνα με τις έρευνες περίπου το ένα τρίτο των οροθετικών έχει έλλειψη βιταμίνης D. Ο οργανισμός σου μεταβολίζει τη βιταμίνη D με τον ίδιο τρόπο που μεταβολίζει ορισμένα αντιρετροϊκά για την καταπολέμηση του HIV και ορισμένα αντιρετροϊκά ενοχοποιούνται για τη συχνότερη πλέον εμφάνιση της συγκεκριμένης έλλειψης. Πάντως, το σκούρο δέρμα παραμένει ο μεγαλύτερος παράγοντας κινδύνου για την έλλειψη της βιταμίνης D. Τα συμπτώματα είναι μη ειδικά, όπως είναι η κούραση και οι ακαθόριστοι πόνοι. Πιο συγκεκριμένα συμπτώματα είναι οι μυϊκές κράμπες ή οι πόνοι ή η μυϊκή αδυναμία και οι πόνοι στα οστά, συνήθως στην πλάτη, στο ισχίο και/ή στα πόδια. Καλό είναι να εξετάζεσαι τακτικά για τη βιταμίνη D στον οργανισμό σου (βλ. τις τελευταίες σελίδες) και επιπλέον να κάνεις εξετάσεις αίματος για το ασβέστιο, το φωσφόρο και τις ηπατικές λειτουργίες σου, τα οποία επίσης δείχνουν τυχόν αλλαγές που οφείλονται σε χαμηλά επίπεδα βιταμίνης D. Μπορεί να χρειαστεί να κάνεις επιπλέον εξετάσεις, αν δεν είναι ξεκάθαρο για ποιο λόγο έχεις έλλειψη της βιταμίνης ή αν έχεις επιπλέον ελλείψεις σε βιταμίνες και μέταλλα. Η αγωγή χορηγείται με τη μορφή δισκίων ή ενέσεων στις σοβαρές περιπτώσεις. Η υπερβολική δόση προκαλεί τοξικότητα και παρότι ε. Ευελπιστούμε ότι οι συνεχιζόμενες έρευνες θα ρίξουν φως στα αίτια και τις επιπτώσεις της συγκεκριμένης έλλειψης. Αν το μόνο σύμπτωμα που έχεις είναι η κούραση, θα πρέπει και πάλι να το αναφέρεις στον γιατρό που σε παρακολουθεί, γιατί μπορεί να συνδέεται με αναιμία ή καρκίνο. Και στις δύο περιπτώσεις θα επωφεληθείς από την έγκαιρη θεραπεία.

Αν αλλάξεις τον τρόπο ζωής σου, π.χ. αν κόψεις το κάπνισμα, θα έχεις λιγότερο κίνδυνο να εμφανίσεις ορισμένες μορφές καρκίνου, όπως είναι ο καρκίνος των 68 πνευμόνων και ο καρκίνος του ήπατος.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Αίμα και μορφές καρκίνου – Αιματολογία και ογκολογία Η αναιμία είναι κοινή στα άτομα προχωρημένης ηλικίας και στους οροθετικούς. Η οροθετικότητα συνδέεται με διάφορες μορφές καρκίνου. Πολλοί άνθρωποι γερνάνε πλέον με HIV και άρα κινδυνεύουν περισσότερο να εμφανίσουν πρόωρα ορισμένες μορφές καρκίνου που εμφανίζονται συνήθως στα γηραιότερα άτομα. Διαταραχές (ή παθήσεις) του αίματος Η αναιμία, με την οποία εννοούμε τη μειωμένη ικανότητα των ερυθρών αιμοσφαιρίων να μεταφέρουν οξυγόνο στο σώμα, είναι η πιο συχνή διαταραχή του αίματος που παρατηρείται σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και σε οροθετικά άτομα. Το 75% των ανθρώπων με αναιμία έχουν τον τύπο αναιμίας που συνδέεται με τα χρόνια νοσήματα, το οποίο τις περισσότερες φορές δεν είναι σοβαρού βαθμού ή άμεσα απειλητική για την υγεία. Ωστόσο, αν το επίπεδο της αιμοσφαιρίνης, με το οποίο μετράμε τη σοβαρότητα της αναιμίας, πέσει κάτω από ένα ορισμένο επίπεδο ή αν παρουσιαστούν ανησυχητικά συμπτώματα, όπως κούραση ή δυσκολία στην αναπνοή, μπορεί να χρειαστεί να κάνεις μετάγγιση αίματος ή κάποια άλλη ειδική θεραπεία. Στους οροθετικούς παρουσιάζεται συχνά ένας τύπος αναιμίας, ο οποίος συνδέεται με φάρμακα όπως η κοτριμοξαζόλη και τη δαψόνη που χρησιμοποιούνται για την πρόληψη και την θεραπεία κατά της πνευμονίας από πνευμονοκύστη (PCP). Ανάλογα με την αιτία και τη σοβαρότητα της αναιμίας και την επιλογή φαρμάκων που έχεις, μπορεί να χρειαστεί να παρακολουθήσεις την κατάσταση και να περιμένεις προτού πράξεις αναλόγως. Οι παθήσεις του αίματος, όπως η αναιμία και ορισμένοι καρκίνοι του λεμφικού συστήματος, παρατηρούνται συχνότερα σε οροθετικούς και εμφανίζονται με ολοένα μεγαλύτερη συχνότητα όσο γερνάμε. Μερικές φορές, η πρώτη ένδειξη μιας νέας πάθησης είναι οι παθολογικές τιμές στα αποτελέσματα των εξετάσεων αίματος. Μπορεί το μόνο σύμπτωμα που έχεις να είναι η κούραση, όμως οφείλεις πάντα να το ψάξεις, παρ’ όλο που η κούραση μπορεί να οφείλεται σε πολλές αιτίες.

Οι διογκωμένοι λεμφαδένες συχνά είναι το πρώτο εμφανές σημάδι ότι έχεις κάποια μορφή λεμφικού καρκίνου και πρέπει οπωσδήποτε να το αναφέρεις στον γιατρό που σε παρακολουθεί. Επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα είναι συχνά πιο εύθραυστο στα οροθετικά άτομα, η αντιμετώπιση ορισμένων παθήσεων πιθανώς να διαφέρει σε σχέση με αυτή ενός οροαρνητικού ατόμου.

Καρκίνος Γενικότερα, ο κίνδυνος να πάθεις οποιαδήποτε μορφή καρκίνου αυξάνεται με την ηλικία, ειδικά μετά τα εξήντα. Ο καρκίνος είναι ένας ευρύς όρος που αναφέρεται σε πάνω από 200 διαφορετικές ασθένειες, τις οποίες βάζουμε στην ίδια κατηγορία επειδή όλες προκαλούνται από τον ανεξέλεγκτο κυτταρικό πολλαπλασιασμό. Τα καρκινικά κύτταρα πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα λόγω μεταλλάξεων στο DNA τους, οι οποίες οφείλονται στην κληρονομικότητα και στην περιβαλλοντική έκθεση σε καρκινογόνες ουσίες. Όσο μεγαλώνεις, τα κύτταρά σου εκτίθενται σε ολοένα περισσότερα καρκινογόνα και επομένως το DNA σου παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο μετάλλαξης. Το ανοσοποιητικό σύστημα παίζει θεμελιώδη ρόλο στην προστασία του οργανισμού μας από τα καρκινικά κύτταρα, αφού σκοτώνει τα κύτταρα που περιέχουν μεταλλαγμένο DNA. Ωστόσο, όσο μεγαλώνεις, το ανοσοποιητικό σύστημα εξασθενεί και όλο και περισσότερα καρκινικά κύτταρα έχουν τη δυνατότητα να ξεφύγουν από την επίβλεψη του ανοσοποιητικού. Ο HIV επιτίθεται στο ανοσοποιητικό σύστημα και το καθιστά λιγότερο ικανό να καταπολεμήσει ασθένειες, με αποτέλεσμα να αυξάνονται οι πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου. Στο παρελθόν, τα οροθετικά άτομα εμφάνιζαν, κατά κανόνα, τρεις μορφές καρκίνου: το Σάρκωμα Kaposi, το μη-Hodgkin λέμφωμα και οι γυναίκες τον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας. Είναι οι λεγόμενες «μορφές καρκίνου που σχετίζονται με το AIDS» και τις οποίες παραθέτουμε αναλυτικά παρακάτω.

«Τα γηρατειά δεν είναι για τους φοβητσιάρηδες.» Katherine Hepburn, 1907-2003, 70 αμερικανίδα ηθοποιός

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

ΜΟΡΦΕΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΠΟΥ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ AIDS • Σάρκωμα Kaposi: Προκαλείται από ιό της οικογένειας των ερπητοϊών (HHV-8) και παρουσιάζεται με τη μορφή ανώδυνων, κοκκινωπών ή μοβ κηλίδων που μπορεί να εκδηλωθούν οπουδήποτε στο σώμα, ακόμα και στο εσωτερικό του σώματος, αλλά συνήθως εμφανίζονται πάνω στο δέρμα. • Μη-Hodgkin Λέμφωμα: Συνήθως αρχίζει να εμφανίζεται στους λεμφαδένες που είναι και το τμήμα του ανοσοποιητικού συστήματος που βοηθάει στην καταπολέμηση των ασθενειών. Οι λεμφαδένες εντοπίζονται κυρίως στον λαιμό, τις μασχάλες, τη βουβωνική χώρα και μέσα στο υπογάστριο. Οι ασθενείς με μη-Hodgkin λέμφωμα συχνά έχουν πυρετό, απώλεια βάρους και νυχτερινές εφιδρώσεις. Ο ιός Epstein-Barr (ιός της λοιμώδους μονοπυρήνωσης, άλλος ένας ιός της οικογένειας των ερπητοϊών) αποτελεί την υποκείμενη αιτία για την εμφάνιση του συγκεκριμένου καρκίνου. • Διηθητικός καρκίνος του τραχήλου της μήτρας: Επηρεάζει τον τράχηλο της μήτρας, δηλαδή την είσοδο από τον κόλπο στη μήτρα. Ο συγκεκριμένος καρκίνος προκαλείται σχεδόν πάντα από τον HPV (ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων), γνωστό και ως ιός των κονδυλωμάτων. Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας αναπτύσσεται ταχύτερα στις οροθετικές γυναίκες, επομένως αν είσαι οροθετική γυναίκα είναι σημαντικό να κάνεις τακτικά τεστ ΠΑΠ για να εντοπίσεις τυχόν προκαρκινικές αλλαγές και ενδείξεις καρκίνου (βλ Ετήσιες Εξετάσεις στις τελευταίες σελίδες). Καθώς πλέον τα οροθετικά άτομα ζουν περισσότερο, εμφανίζουν μορφές καρκίνου που σχετίζονται με τα γηρατειά και όχι με την οροθετικότητα. Αυτό συμβαίνει ακόμα και σε άτομα που λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή και έχουν πιο υγιές ανοσοποιητικό σύστημα. Οι συγκεκριμένες μορφές καρκίνου επηρεάζουν διαφορετικά μέρη του σώματος και είναι οι λεγόμενοι καρκίνοι που δεν σχετίζονται με το AIDS, τους οποίους παραθέτουμε παρακάτω. 71

ΚΑΡΚΙΝΟΙ ΠΟΥ ΔΕΝ ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕ ΤΟ AIDS • Καρκίνος των πνευμόνων: Το κάπνισμα είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου. Ο παρατεταμένος βήχας, η απώλεια βάρους και η αιμόπτυση είναι μερικά από τα συμπτώματά του. Θα μειώσεις σημαντικά τον κίνδυνο να πάθεις καρκίνο των πνευμόνων αν κόψεις το κάπνισμα, αν ασκείσαι και αν κρατάς δυνατό το ανοσοποιητικό σου. • Λέμφωμα Hodgkin: Άλλος ένας καρκίνος που εμφανίζεται κυρίως στους λεμφαδένες. Προκαλεί νυχτερινές εφιδρώσεις, απώλεια βάρους , διόγκωση των λεμφαδένων. • Καρκίνος του πρωκτού: Οι άντρες που κάνουν σεξ με άντρες κινδυνεύουν περισσότερο να πάθουν καρκίνο του πρωκτού. Παρ’ όλο που το πρωκτικό σεξ δεν προκαλεί άμεσα καρκίνο του πρωκτού, μπορεί να οδηγήσει σε λοίμωξη με HPV (κονδυλώματα), η οποία αυξάνει σημαντικά την πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του πρωκτού. • Καρκίνος του ήπατος: Ο κίνδυνος εμφάνισης καρκίνου του ήπατος είναι εξαιρετικά υψηλός σε οροθετικά άτομα που επιπλέον έχουν χρόνια ηπατίτιδα B ή ηπατίτιδα C. Το κάπνισμα, η κατανάλωση αλκοόλ, η χρήση «ψυχαγωγικών» ναρκωτικών και η κοινή χρήση συριγγών ή άλλου φαρμακευτικού εξοπλισμού είναι επίσης παράγοντες κινδύνου.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου: • Συλλοίμωξη με άλλους ιούς: Όταν είσαι οροθετικός έχεις εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, που σημαίνει ότι είναι πιο εύκολο για άλλους ιούς να επιβιώσουν στον οργανισμό σου και να προκαλέσουν βλάβη στο σώμα σου, που μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα την εμφάνιση μεταλλάξεων και μπορεί να ευνοεί την εμφάνιση καρκίνου. • Οι εν λόγω καρκινογόνοι ιοί είναι η ηπατίτιδα B και C, ορισμένοι τύποι ερπητοϊών (όπως ο ιός Epstein-Barr που συνήθως προκαλεί τη λοιμώδη μονοπυρήνωση) και ο ιός HPV. • Το κάπνισμα είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου όχι μόνο για τον καρκίνο των πνευμόνων αλλά και για άλλες μορφές καρκίνου. Είναι λιγότερο πιθανό να πάθεις καρκίνο των πνευμόνων, αν είσαι μη καπνιστής ή αν κόψεις το κάπνισμα. • Αν έχεις οικογενειακό ιστορικό καρκίνου οποιασδήποτε μορφής, πρέπει να προσέχεις για συμπτώματα και να αναφέρεις ο,τιδήποτε ασυνήθιστο στον γιατρό που σε παρακολουθεί. Ο οδηγός που κρατάς στα χέρια σου δεν θα σου δώσει πληροφορίες για τις θεραπείες κατά του καρκίνου, είτε πρόκειται για καρκίνους που σχετίζονται με τον HIV είτε για καρκίνους που συνδέονται με τα γηρατειά. Η αντικαρκινική θεραπεία είναι εξαιρετικά εξειδικευμένη και αλλάζει σε τακτική βάση. Αν διαγνωστείς με καρκίνο, είναι ζωτικής σημασίας να απευθυνθείς άμεσα σε ειδικούς για θεραπεία.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Η κατανάλωση αλκοόλ και «ψυχαγωγικών ναρκωτικών» είναι κάτι που πρέπει να σε απασχολήσει σοβαρά, ειδικά αν έχεις προβλήματα με το συκώτι σου.

Να ενημερώνεις όλους τους επαγγελματίες υγείας που σε παρακολουθούν για όλα τα είδη αγωγής που λαμβάνεις, στα οποία συμπεριλαμβάνονται τα συμπληρώματα διατροφής, τα μέταλλα, 76 τα ιχνοστοιχεία, οι βιταμίνες και τα βότανα.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Ήπαρ και συλλοίμωξη με ηπατίτιδα – Ηπατολογία Οι ηπατικές νόσοι (παθήσεις του συκωτιού) είναι συνηθισμένες στους οροθετικούς, συνήθως λόγω συλλοίμωξης με ηπατίτιδα B ή C. Άλλες αιτίες είναι η κατάχρηση αλκοόλ και ψυχαγωγικών ναρκωτικών, καθώς και η μακροχρόνια έκθεση στην τοξική επίδραση της αντιρετροϊκής αγωγής. Ορισμένοι πιστεύουν ότι η ίδια η οροθετικότητα μπορεί να κάνει κακό στο ήπαρ. Το συκώτι είναι το όργανο που παράγει τη χολή, η οποία βοηθάει στην πέψη. Το συκώτι επίσης φιλτράρει (διυλίζει) το αίμα από το έντερο προκειμένου να απομακρύνει τοξικές ή βλαβερές ουσίες. Επιπλέον, το συκώτι μεταβολίζει πολλά είδη φαρμάκων. Στο συκώτι παράγονται και πρωτεΐνες, όπως αντισώματα για το ανοσοποιητικό και παράγοντες πήξης του αίματος. Η ηπατική βλάβη μπορεί να διαταράξει όλες τις παραπάνω λειτουργίες. Η ηπατική βλάβη προκαλείται από λοιμώξεις, ιδίως από την ηπατίτιδα B και C, από βαριά κατανάλωση αλκοόλ και χρήση ψυχαγωγικών ναρκωτικών, καθώς και από συνταγογραφούμενα φάρμακα, στα οποία περιλαμβάνεται και η αντιρετροϊκή αγωγή. Το ήπαρ είναι μεγάλο όργανο και έχει τη μοναδική ιδιότητα να μπορεί να αυτοθεραπεύεται. Ένας μέρος της ηπατικής βλάβης είναι αναστρέψιμο. Ωστόσο, όσο μεγαλώνει κανείς η συγκεκριμένη διαδικασία αυτοδιόρθωσης αρχίζει να επιβραδύνεται και η συνεχιζόμενη βλάβη στο ήπαρ επηρεάζει την ικανότητά του να αυτοθεραπεύεται. Η γήρανση δεν επηρεάζει με τον ίδιο τρόπο όλες τις διαφορετικές λειτουργίες του ήπατος. Αυξάνει τον ρυθμό με τον οποίο τα ηπατικά κύτταρα (ηπατοκύτταρα) μεταφέρουν ουσίες, αλλά μειώνει την ικανότητά τους να μεταβολίζουν ουσίες, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει σιγά σιγά βλάβη στο ήπαρ και στον οργανισμό. Πάντως, η ικανότητα του ήπατος να αποβάλλει ουσίες δεν αλλάζει με την ηλικία. Δεν έχουν γίνει ακόμα εκτενείς έρευνες για το πώς η γήρανση επηρεάζει τις ηπατικές λειτουργίες και επομένως δεν έχουμε προς το παρόν ξεκάθαρα συμπεράσματα. Τα χαμηλά επίπεδα CD4 σε συνδυασμό με τη γήρανση ενδεχομένως να συντελούν στον κίνδυνο ανάπτυξης ηπατικής νόσου. 77

Η ηπατική νόσος συχνά εξελίσσεται αργά, αλλά όταν υπάρχουν συλλοιμώξεις με HIV ή με ηπατίτιδα B ή C μπορεί να επιταχυνθεί ο ρυθμός με τον οποίο εξελίσσεται. Με το πέρασμα του χρόνου, το συκώτι μπορεί να γεμίσει πληγές, κάτι που ονομάζεται «ίνωση», η οποία με τη σειρά της μπορεί να εξελιχθεί σε κίρρωση. Η κίρρωση είναι παράγοντας κινδύνου για την ανάπτυξη καρκίνου του ήπατος. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΗΠΑΤΟΣ • Πολλά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν βλάβες στο συκώτι, αν και η σοβαρότητά τους ποικίλει. Είναι γνωστές οι παρενέργειες που προκαλούν τα περισσότερα από αυτά τα φάρμακα. Αν ο γιατρός που σε παρακολουθεί σου γράψει τα συγκεκριμένα φάρμακα, θα παρακολουθεί στενά τις ηπατικές λειτουργίες σου και τις αλληλεπιδράσεις του οργανισμού σου με τα φάρμακα και θα σου προσαρμόσει αναλόγως τις δόσεις. • Τα φάρμακα χωρίς συνταγή ενδεχομένως να έχουν παρενέργειες, μεταξύ αυτών και ηπατική βλάβη. Ο φαρμακοποιός συνήθως θα σου το αναφέρει, όταν πας να αγοράσεις τα συγκεκριμένα φάρμακα. Τσέκαρε πάντα με τον γιατρό που σε παρακολουθεί αν τα φάρμακα χωρίς συνταγή που παίρνεις επιβαρύνουν το συκώτι σου ή αν έχουν αλληλεπιδράσεις με τα αντιρετροϊκά σου! • Η ίδια η αντιρετροϊκή αγωγή μπορεί να είναι τοξική για το ήπαρ. Ωστόσο σύμφωνα με μία μελέτη και οι οροθετικοί που καθυστέρησαν την έναρξη της αγωγής κατά του HIV ή εκείνοιπου τη διέκοψαν έχουν τις ίδιες πιθανότητες να εμφανίσουν ηπατική νόσο. Είναι σημαντικό να παρακολουθείς τακτικά την ηπατική σου λειτουργία. • Οι χρόνιες ιογενείς ηπατίτιδες B και C και η ηπατίτιδα που προκαλείται από άλλες λοιμώξεις, ιδίως από ιούς, συχνά προκαλούν ηπατική νόσο. Η κεραυνοβόλος οξεία ηπατίτιδα Α ή Ε μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο. Τα οροθετικά άτομα οφείλουν να εμβολιαστούν κατά της ηπατίτιδας Α και B, εκτός κι αν έχουν ήδη ανοσία. 78

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

• Η παχυσαρκία μπορεί να οδηγήσει σε παθολογικά επίπεδα λίπους στο συκώτι, κάτι που συχνά προκαλεί δυσλειτουργία του ήπατος. • Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και η χρήση «ψυχαγωγικών» ναρκωτικών επίσης προκαλούν ηπατική βλάβη και αμφότερες μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τον μεταβολισμό των φαρμάκων, συμπεριλαμβανομένης της αντιρετροϊκής αγωγής. • Ορισμένες βιταμίνες και τα συμπληρώματα διατροφής σε υψηλές δόσεις μπορεί να προκαλέσουν ηπατική νόσο, ειδικά οι εξαιρετικά υψηλές δόσεις βιταμίνης Α. Ορισμένα φυτικά φάρμακα και ροφήματα πρωτεΐνης συχνά επιφέρουν διαταραχές στις ηπατικές λειτουργίες χωρίς να προκαλούν ασθένειες, ωστόσο αυτό μπορεί, με τη σειρά του, να αλλοιώσει τον μεταβολισμό άλλων φαρμάκων, όπως τα συνταγογραφούμενα φάρμακα και η αντιρετροϊκή αγωγή. • Οι ευκαιριακές λοιμώξεις που σχετίζονται με το AIDS, οι οποίες μπορεί να εμφανιστούν πριν ξεκινήσεις την αγωγή κατά του HIV, ανάμεσά τους η φυματίωση και ο κυτταρομεγαλοϊός (CMV) μπορεί να προκαλέσουν βλάβη στο συκώτι. • Ο χαμηλός αριθμός των CD4 προδιαθέτει σε ανάπτυξη ηπατικής νόσου. • Η κοινή χρήση εξοπλισμού για τατουάζ και για χρήση ενέσιμων ναρκωτικών μπορεί να προκαλέσει λοίμωξη με ηπατίτιδα B ή C, κάτι που συχνά οδηγεί στην ανάπτυξη ηπατικής νόσου στην πορεία του χρόνου.

Εξετάσεις για τον εντοπισμό ηπατικής νόσου Ο έλεγχος ηπατικής λειτουργίας είναι μια σειρά από εξέτασεις στο αίμα που μετράνε συγκεκριμένα ένζυμα που παράγονται στο ήπαρ υπό φυσιολογικές συνθήκες. Το επίπεδο αυτών των ενζύμων –αμινοτρανσφεράση της αλανίνης (ALT), ασπαρτική αμινοτρανσφεράση (AST), χολερυθρίνη (Bilirubin), αλκαλική φωσφατάση (ALP) και γ-γλουταμυλοτρανσφεράση (γ-GT)– μπορεί να ανέβει συνολικά ή με συγκεκριμένα μοτίβα που συνδέονται με διάφορους τύπους ηπατικής νόσου. Ίσως χρειαστεί να κάνεις υπερηχογράφημα ήπατος (ή σπανιότερα βιοψία) προκειμένου να επιβεβαιωθεί η αιτία της ηπατικής νόσου και να καθοριστεί η έκταση της ηπατικής βλάβης. Ένα άλλος είδος απεικόνισης του ήπατος, το Fibroscan, μετράει την ίνωση ή την ακαμψία του ήπατος και γίνεται πολλές φορές αντί της βιοψίας. ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΗΠΑΤΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ • Ναυτία και/ή εμετός • Σκούρο χρώμα στα ούρα που επιμένει (σαν κονιάκ) • Ανοιχτόχρωμα κόπρανα • Κίτρινη απόχρωση στο δέρμα και στο άσπρο των ματιών, ο λεγόμενος ίκτερος, που μπορεί να είναι πολύ διακριτικός • Κούραση που δεν εξηγείται με άλλο τρόπο Πρέπει να εξετάσεις την παρουσία αντισωμάτων έναντι της ηπατίτιδας A, Β και C και, ανάλογα με το αποτέλεσμα, ίσως χρειαστεί να εμβολιαστείς κατά της ηπατίτιδας A και B, όπως θα δεις σχετικά παρακάτω.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΗΠΑΤΙΤΙΔΑΣ Α ΚΑΙ B Ηπατίτιδα Α Αν δεν υπάρχουν αντισώματα στον οργανισμό σου, τότε ο γιατρός ίσως σου προτείνει να εμβολιαστείς για να αποφύγεις τυχόν λοίμωξη στο μέλλον. Ηπατίτιδα Β Αν δεν έχεις αντισώματα που δείχνουν ανοσία στην ηπατίτιδα Β, θα κάνεις επιπλέον εξετάσεις για να εντοπίσεις την παρουσία τυχόν λοίμωξης. Σε περίπτωση που και αυτός ο έλεγχος είναι αρνητικός, θα σου προτείνουν εμβολιασμό κατά της ηπατίτιδας B. Ηπατίτιδα C Αν υπάρχουν αντισώματα, τότε θα σου μετρήσουν το ιικό φορτίο της ηπατίτιδας C. Το ιικό φορτίο επιβεβαιώνει τη διάγνωση της ενεργού ηπατίτιδας. Μόλις επιβεβαιωθεί η διάγνωση της λοίμωξης και ολοκληρωθεί ο απαραίτητος υπόλοιπος έλεγχος, είναι απαραίτητο να συζητήσεις με το γιατρό σου για να ξεκινήσεις αγωγή και τις θεραπευτικές σου επιλογές. Δεν υπάρχει διαθέσιμο εμβόλιο για προφύλαξη από την ηπατίτιδα C.

Πρέπει να αναφέρεις στον γιατρό σου όλα τα συμπτώματα που έχεις, όσο ασήμαντα κι αν φαίνονται.

Η περιφερειακή νευροπάθεια μπορεί να συνδέεται με την οροθετικότητα ή να προκαλείται από άλλους παράγοντες. Πάντως, η κατάλληλη θεραπεία μπορεί να απαλύνει τα συμπτώματά της.

Το να έχεις πρόσβαση σε διάφορες ιατρικές υπηρεσίες θα σε βοηθήσει με τα συμπτώματα των νευρολογικών διαταραχών, όποια κι αν είναι τα αίτιά τους.

Αν ξεκινήσεις έγκαιρα αγωγή, ίσως να προλάβεις την εξάπλωση νευρογνωστικών διαταραχών που σχετίζονται με την 82 οροθετικότητα.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Νεύρα, εγκέφαλος και άνοια – Νευρολογία Οι παθήσεις που συνδέονται τόσο με τη γήρανση, όσο και με την οροθετικότητα επιβαρύνουν τα νεύρα, τους μυς που νευρώνονται από αυτά, καθώς και τις λειτουργίες του εγκεφάλου, μεταξύ αυτών και τη γνωστική λειτουργία. Υπάρχει η θεωρία ότι αν ξεκινήσεις νωρίτερα την αντιρετροϊκή αγωγή θα προλάβεις ή θα μειώσεις την έκταση της πιθανής βλάβης στον εγκέφαλο και έτσι θα προλάβεις την εξέλιξη της βλάβης σε άνοια. Καθώς γερνάμε, χάνουμε λειτουργικά κύτταρα του εγκεφάλου και έτσι μειώνεται η ικανότητά μας να απομνημονεύουμε και να μαθαίνουμε νέες δεξιότητες (η λεγόμενη γνωστική λειτουργία). Επιπλέον, το περίπλοκο δίκτυο νεύρων που διατρέχει το υπόλοιπο σώμα μας γίνεται λιγότερο αποτελεσματικό, αφού ο χρόνος αντίδρασής μας γίνεται πιο αργός και επομένως επιβραδύνονται οι αντιδράσεις μας. Ο ρυθμός με τον οποίο ο καθένας μας γερνάει και βιώνει αυτές τις αλλαγές ποικίλει σημαντικά από άτομο σε άτομο. Η οροθετικότητα, η λοίμωξη από ηπατίτιδα C και ορισμένα αντιρετροϊκά φάρμακα περιπλέκουν και επιδεινώνουν τις παραπάνω διαδικασίες. Τα πρώιμα συμπτώματα των νευρολογικών παθήσεων συχνά είναι ήπια ή ελαφρά και άρα εύκολα μπορεί κάποιος να τα αγνοήσει ή να μην τα σπουδαιολογήσει. Μεταξύ αυτών είναι η ζαλάδα, η αδυναμία, οι πόνοι, το μούδιασμα και το μυρμήγκιασμα (παραισθησία) στα χέρια και τα πόδια ή γύρω από το στόμα ή οπουδήποτε αλλού στο σώμα. Συχνά κάποιοι οροθετικοί παίρνουν μη συνταγογραφούμενα φάρμακα προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα παραπάνω συμπτώματα. Εσύ όμως προτίμησε να αναφέρεις αμέσως τα συμπτώματά σου στον γιατρό που σε παρακολουθεί.

Περιφερειακή νευροπάθεια Η περιφερειακή νευροπάθεια είναι μια πάθηση των νευρών που προκαλεί μυρμήγκιασμα, μούδιασμα και πόνο στα χέρια και/ή τα πέλματα και η οποία μπορεί να εξαπλωθεί στα μπράτσα και στα πόδια. Μπορεί να οφείλεται στην οροθετικότητα, ορισμένα αντιρετροϊκά φάρμακα, σε άλλα φάρμακα, στην έλλειψη βιταμινών, στο διαβήτη, στην υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ, στην κοκαΐνη και στις αμφεταμίνες (βλ. Παράρτημα 3). Μπορείς να κάνεις εξετάσεις αίματος για την περιφερειακή νευροπάθεια, καθώς και πιο εξειδικευμένες εξετάσεις, όπως μελέτες νευρικής αγωγιμότητας και ηλεκτρομυογράφημα (EMG) για μία ασφαλή διάγνωση. Δεν αποκλείεται τα συμπτώματά σου να βελτιωθούν, αν απομακρυνθεί ή εξασθενίσει η αιτία που τα προκαλεί. Η ειδική φαρμακευτική αγωγή μπορεί επίσης να συμβάλλει στη βελτίωση της περιφερειακής νευροπάθειας ή στην ανακούφιση από τα συμπτώματα. Συζήτα το με τον γιατρό σου. Οι αισθήσεις Τα γηρατειά συχνά επηρεάζουν τις πέντε αισθήσεις μας, δηλαδή τη γεύση, την αφή, την ακοή, την όραση και την όσφρηση, ειδικά δε την ακοή και την όραση. Καθώς γερνάς, η γεύση και η όσφρησή σου συνήθως διατηρούνται σε καλά επίπεδα, όμως μπορεί να επηρεάζονται από φάρμακα. Έχει μεγάλη σημασία να μπορείς να διακρίνεις ανάμεσα σε παθήσεις που οφείλονται στα γηρατειά και σε όποια είναι ενδεχομένως επιπλοκή της οροθετικότητας ή των αντιρετροϊκών φαρμάκων. Συζήτα το με το γιατρό σου. Λειτουργικότητα των χεριών Η λειτουργικότητα των χεριών μειώνεται με την ηλικία, τόσο στους άντρες, όσο και στις γυναίκες, ειδικά μετά τα 65 και είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού από σωματικές μεταβολές (αρθρώσεις, μύες, τένοντες, οστά, νεύρα, κυκλοφορία αίματος, δέρμα και νύχια) και μεταβολές στη δύναμη της λαβής μας (χειραψία) ή του τσιμπήματος με το δείκτη 84

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

και τον αντίχειρα . Όλα τα παραπάνω καθορίζουν πόσο επιδέξια είναι τα χέρια μας. Αυτές οι μεταβολές, που σχετίζονται με τη γήρανση, συχνά συνοδεύονται και επιβαρύνονται από άλλες παθήσεις όπως η οστεοπόρωση, η οστεοαρθρίτιδα, η ρευματική αρθρίτιδα ή η περιφερειακή νευροπάθεια, που παρουσιάζονται πιο συχνά σε άτομα προχωρημένης ηλικίας και στους οροθετικούς. Ο εργοθεραπευτής και ο φυσικοθεραπευτής σου θα αξιολογήσουν τη λειτουργικότητα των χεριών σου, καθώς και όποια βοηθήματα χρειαστούν για τη βελτίωσή της. Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο («Εγκεφαλικό») Το εγκεφαλικό, είτε πρόκειται για θρόμβους στα αιμοφόρα αγγεία ή για αιμορραγία των αγγείων στον εγκέφαλο, μπορεί να προκαλέσει παράλυση στη μία πλευρά του σώματος ή παράλυση ενός μέλους και μπορεί επίσης να επηρεάσει την ομιλία, ανάλογα με το σημείο του εγκεφάλου στο οποίο εμφανίζεται θρόμβος ή αιμορραγία. Η βελτίωση ή ακόμα και η αποκατάσταση των λειτουργιών που χάνονται με το εγκεφαλικό είναι εφικτή με τη βοήθεια της φυσικοθεραπείας και της εργοθεραπείας. Αν αλλάξεις τον τρόπο ζωής σου (π.χ. διακοπή καπνίσματος), θα μειωθεί ο κίνδυνος να πάθεις εγκεφαλικό. Νευρογνωσιακή βλάβη και άνοια Από τότε που αποκτήσαμε τις συνδυαστικές αντιρετροϊκές θεραπείες, έχει μειωθεί η συχνότητα εμφάνισης της άνοιας που σχετίζεται με τον HIV. Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι τα ποσοστά νευρογνωσιακής βλάβης λόγω HIV αυξάνονται, καθώς οι οροθετικοί ζουν πλέον περισσότερο. Η νευρογνωσιακή βλάβη στα οροθετικά άτομα μπορεί να αφορά βλάβες στη γνωστική λειτουργία (σκέψη), στον έλεγχο της κίνησης (επιβραδύνονται τα αντανακλαστικά) και στην ψυχολογική κατάσταση (μεταβολές στη διάθεση).

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΝΕΥΡΟΓΝΩΣΙΑΚΗΣ ΒΛΑΒΗΣ • Μειώνεται η ικανότητα ή/και η διάρκεια συγκέντρωσής σου • Χειροτερεύει η βραχυπρόθεσμη μνήμη σου • Δυσκολεύεσαι να μάθεις νέες δεξιότητες • Δυσκολεύεσαι με το συντονισμό και την κινητικότητα και έχεις πιο αργά αντανακλαστικά • Μεταβολές στη διάθεση Νεύρα, εγκέφαλος και άνοια Τα παραπάνω συμπτώματα θεωρείται ότι παρουσιάζονται λόγω μεταβολών στη χημεία του εγκεφάλου, τις οποίες προξενεί η οροθετικότητα. Οι μεταβολές αυτές παρουσιάζονται επίσης στα γεράματα, αλλά στα οροθετικά άτομα μπορεί να συμβούν νωρίτερα. Οι μεταβολές συχνά είναι ήπιες και το άτομο που τις βιώνει δεν τις παρατηρεί καν. Καθώς εμφανίζεται η άνοια, μπορεί να εκδηλωθούν πιο σοβαρά συμπτώματα, που να καταστήσουν το άτομο ανίκανο. Αν ο χαμηλότερος αριθμός CD4 που έφτασες ποτέ (γνωστό και ως ναδίρ) ήταν κάτω από 200, αυτό αποτελεί παράγοντα κινδύνου για σημαντική εξασθένηση των νευρογνωσιακών λειτουργιών. Αυτό συμβαίνει ακόμα κι αν έχεις ξεκινήσει αντιρετροϊκή αγωγή και έχεις πλέον μη ανιχνεύσιμο ιικό φορτίο και καλά επίπεδα CD4. Αυτό σημαίνει ότι οι εγκεφαλικές παθήσεις που σχετίζονται με τον HIV σχετίζονται με τη διάρκεια και τη σοβαρότητα της HIV λοίμωξης και υπογραμμίζει την ανάγκη για την έγκαιρη έναρξη αγωγής. Ενισχύεται, λοιπόν, το επιχείρημα ότι όσο νωρίτερα ξεκινήσεις αντιρετροϊκή αγωγή τόσο το καλύτερο. Ολόκληρο το φάσμα από την ήπια νευρογνωσιακή διαταραχή ως τη σοβαρή ονομάζεται «νευρογνωσιακή διαταραχή που σχετίζεται με τον HIV (HAND)».

«Το διαισθητικό μυαλό είναι ιερό χάρισμα και το ορθολογικό μυαλό είναι ο υπηρέτης του διαισθητικού. Δημιουργήσαμε μια κοινωνία που τιμάει τον υπηρέτη και έχει λησμονήσει το χάρισμα». 86 Albert Einstein, 1879-1955, Θεωρητικός φυσικός, φιλόσοφος

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

HAND Ασυμπτωματική νευρογνωσιακή διαταραχή (ANI): Στη διαταραχή αυτή παρατηρούνται αλλαγές στον εγκέφαλο χωρίς όμως να υπάρχουν συμπτώματα, όπως υπονοεί και το όνομά της. Η διάγνωση γίνεται σε ανθρώπους που έχουν την πάθηση και έχουν ελαφρώς μη φυσιολογικά αποτελέσματα στις νευροφυσιολογικές εξετάσεις, αλλά ούτε οι ίδιοι ούτε οι άλλοι γύρω τους παρατηρούν εμφανή συμπτώματα. Ήπια γνωσιακή διαταραχή (MCI): Τα συμπτώματά της ποικίλουν, από μια αξιοσημείωτη μεταβολή στην ικανότητα συγκέντρωσης και την επιδείνωση της βραχυπρόθεσμης μνήμης μέχρι τη δυσκολία να φέρεις σε πέρας τις καθημερινές δραστηριότητές σου. Άνοια που σχετίζεται με τον HIV, γνωστή παλαιότερα ως σύμπλεγμα άνοιας του AIDS: Χαρακτηρίζεται από σημαντική δυσκολία στη μνήμη. Για παράδειγμα, ξεχνάς να πάρεις σωστά τα φάρμακά σου ή δεν θυμάσαι πώς να μαγειρέψεις. Επηρεάζεται ιδιαίτερα η ικανότητά σου να κάνεις σύνθετα πράγματα που έχεις μάθει να κάνεις, όπως για παράδειγμα να δένεις τα παπούτσια σου. Δεν αποκλείεται επίσης να βιώσεις αλλαγές στη διάθεση, τη συμπεριφορά και την προσωπικότητά σου. Δεν είναι σαφές κατά πόσον η ήπια γνωστική διαταραχή μπορεί να οδηγήσει στην άνοια που σχετίζεται με τον HIV, δεδομένου ότι οι ασθενείς με ήπια γνωστική διαταραχή μπορεί να παραμείνουν σε αυτήν την κατάσταση για χρόνια. Η νευρογνωσιακή εξασθένηση προκύπτει τόσο ως άμεση συνέπεια της οροθετικότητας, όσο και ως αποτέλεσμα της γήρανσης. Ορισμένα είδη αντιρετροϊκής αγωγής ενδεχομένως να σε προστατεύουν καλύτερα από την πιθανότητα να εξασθενίσουν οι νευρογνωστικές λειτουργίες σου, αφού περιορίζουν πιο αποτελεσματικά τη δραστηριότητα του ιού στον εγκέφαλο. Είναι, επομένως, σημαντικό, προτού αλλάξεις την αγωγή που λαμβάνεις, να κάνεις εξειδικευμένες εξετάσεις έτσι ώστε να εντοπίσεις, αν γίνεται, τις αιτίες και ιδιαίτερα την έκταση των αλλοιώσεων που παρατηρούνται στις νευρογνωσιακές λειτουργίες σου. 87

Μάτια και όραση – Οφθαλμολογία Παρ’ όλο που τα γηρατειά επηρεάζουν την όραση όλων μας, χάρη στην πρόοδο της ιατρικής τεχνολογίας υπάρχουν θεραπείες για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της όρασης σε εξαιρετικά επίπεδα για ολόκληρη τη ζωή μας. Η πιο συνηθισμένη αιτία για την επιδείνωση της όρασης είναι η γήρανση των φακών του ματιού. Υπό φυσιολογικές συνθήκες και όσο είμαστε νέοι, ο φακός του ματιού είναι πεντακάθαρος και ελαστικός. Όσο όμως γερνάμε ο φακός θολώνει και σχηματίζεται καταρράκτης, με αποτέλεσμα να μειώνεται η όραση. Ο καταρράκτης μπορεί να αφαιρεθεί χειρουργικά και να αντικατασταθεί από τεχνητό φακό. Ο φακός του ματιού γίνεται επίσης λιγότερο ελαστικός και χάνει την ικανότητά του να εστιάζει σε μεγάλο εύρος αποστάσεων. Ο ανελαστικός φακός μπορεί να εστιάσει μόνο σε πιο μακρινά αντικείμενα και αδυνατεί να εστιάσει καλά σε κοντινά αντικείμενα ή το αντίστροφο. Πρόκειται για τη λεγόμενη πρεσβυωπία. Ένα κοινό σύμπτωμα της πρεσβυωπίας είναι να πρέπει να κρατάς την εφημερίδα σου σε μια σχετική απόσταση από τα μάτια σου για να μπορέσεις να τη διαβάσεις. Χρειάζεσαι γυαλιά για την πρεσβυωπία, συνήθως διπλοεστιακά ή πολυεστιακά. Μόλις το ανοσοποιητικό σύστημα αποκατασταθεί με τη λήψη αντιρετροϊκής αγωγής, δεν υπάρχουν συγκεκριμένες παθήσεις των ματιών που να συνδέονται με την οροθετικότητα σε συνδυασμό με τη γήρανση Ωστόσο, ο διαβήτης και η υψηλή πίεση, τα οποία παρουσιάζονται πιο συχνά σε οροθετικά άτομα προχωρημένης ηλικίας, επηρεάζουν τον αμφιβληστροειδή χιτώνα, δηλαδή τη μεμβράνη στο πίσω μέρος του ματιού, και προκαλούν επιδείνωση της όρασης ή ακόμα και τύφλωση. Ορισμένα είδη αντιρετροϊκής αγωγής και η φλεγμονή του ήπατος λόγω λοίμωξης με την ηπατίτιδα B ή C κάνουν τη λευκή μεμβράνη του ματιού (το άσπρο του ματιού) να κιτρινίσει. Οι τακτικές επισκέψεις στον γιατρό και στη ΜΛ σου ενδεχομένως να οδηγήσουν σε θεραπεία και σε αλλαγή της αγωγής, αν χρειαστεί κάτι τέτοιο.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Υπάρχουν και άλλες παθήσεις που επηρεάζουν τα μάτια όσο γερνάς. Προς το παρόν, πάντως, δεν έχουμε αποδείξεις ότι η οροθετικότητα επηρεάζει άμεσα τις εν λόγω παθήσεις. Οι δακρυϊκοί πόροι και η εξωτερική μεμβράνη του ματιού, ο λεγόμενος κερατοειδής χιτώνας, υφίστανται τη φυσική φθορά της γήρανσης. Οι δύο άλλες πιο σημαντικές παθήσεις των ματιών είναι το γλαύκωμα, όταν δηλαδή υπάρχει υψηλή πίεση στο μάτι, καθώς και η βλάβη στη μεμβράνη που βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού, δηλαδή στον αμφιβληστροειδή. Θα πρέπει να αναφέρεις αμέσως στη ΜΛ σου τυχόν ξαφνικές αλλαγές στην όρασή σου ή απώλεια όρασης ή πόνο στα μάτια. Μόλις περάσεις τα 40, είναι ζωτικής σημασίας να ελέγχεις τακτικά την όρασή σου. Θα πρέπει να επισκέπτεσαι τον οφθαλμίατρο κάθε 1-2 χρόνια και ακόμα συχνότερα, αν έχεις οικογενειακό ιστορικό διαβήτη, υψηλής πίεσης ή γλαυκώματος.

Αν αντιμετωπίζεις προβλήματα στη σεξουαλική υγεία σου, μίλα γι’ αυτά με το γιατρό σου ή κάποιον άλλον επαγγελματία υγείας.

Υπάρχουν θεραπείες που θα σου επιτρέψουν να αντιμετωπίσεις τις σωματικές και τις ψυχολογικές επιπτώσεις της ανδρόπαυσης ή της εμμηνόπαυσης στη σεξουαλική λειτουργία σου και τη γενικότερη ποιότητα της ζωής σου. 90 συμπτώματά της.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Σεξουαλική ζωή και ορμόνες Ανδρόπαυση και εμμηνόπαυση Η ανδρόπαυση και η εμμηνόπαυση προκαλούν σημαντικά συμπτώματα και προβλήματα σε ορισμένους άντρες και γυναίκες. Είναι σημαντικό να μπορείς να διακρίνεις ανάμεσα στα συμπτώματα που οφείλονται στην οροθετικότητα και σε αυτά που οφείλονται σε μεταβολές στα επίπεδα ορμονών. Ανδρόπαυση Με την ανδρόπαυση εννοούμε τα συμπτώματα που οφείλονται σε χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης. Τα επίπεδα της τεστοστερόνης αρχίζουν να μειώνονται σε όλους τους άντρες μετά τα 30, σε ποσοστό που εκτιμάται στο 10% ανά δεκαετία. Πρόκειται για φυσιολογικό κομμάτι της γήρανσης. Στον οροαρνητικό πληθυσμό ο έλεγχος επιπέδων τεστοστερόνης ξεκινάει συνήθως στα 50. Στους οροθετικούς άντρες η ανεπάρκεια τεστοστερόνης ξεκινάει σε μικρότερη ηλικία και εμφανίζεται πιο συχνά σε οροθετικούς με χαμηλά επίπεδα CD4 και σε όσους είχαν προηγουμένως διαγνωστεί με AIDS. Η μειωμένη παραγωγή τεστοστερόνης συνοδεύεται από την αύξηση μιας άλλης ορμόνης, της λεγόμενης φυλοδεσμευτικής ή φυλοσυνδετικής σφαιρίνης (SHBG). Η σφαιρίνη δεσμεύει ένα ποσοστό της διαθέσιμης τεστοστερόνης που κυκλοφορεί στο αίμα σου και έτσι απομένει ακόμα μικρότερη ποσότητα τεστοστερόνης στη διάθεση του οργανισμού σου. Έτσι λοιπόν, η διαθέσιμη ποσότητα τεστοστερόνης που χρειάζονται οι ιστοί του οργανισμού σου λιγοστεύει ακόμα περισσότερο, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει τις ποικίλες σωματικές και διανοητικές αλλαγές που αποτελούν αυτό που ονομάζουμε ανδρόπαυση.

Τα συμπτώματα της ανδρόπαυσης είναι τα εξής: • Μειωμένη σεξουαλική επιθυμία • Έχεις πιο σπάνια πρωινή στύση • Δυσκολεύεσαι να έχεις στύση ή η στύση σου δεν είναι τόσο σκληρή όσο παλιά • Έλλειψη ενέργειας ή κούραση • Απώλεια δύναμης ή μυϊκής μάζας • Αύξηση του σωματικού λίπους • Εξάψεις και εφιδρώσεις • Γίνεσαι πιο ευερέθιστος και έχεις συχνές αλλαγές διάθεσης • Κατάθλιψη Μερικά από τα παραπάνω συμπτώματα μπορεί να οφείλονται επίσης στην οροθετικότητα ή να είναι παρενέργειες αντιρετροϊκών ή άλλων φαρμάκων. Τα συμπτώματα συχνά ξεκινούν σταδιακά, δεν παρουσιάζονται όλα μαζί και ποικίλουν από άτομο σε άτομο, θα πρέπει όμως να τα αναφέρεις όλα στο γιατρό σου. Αν έχεις χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης, έχεις μεγαλύτερο κίνδυνο οστεοπόρωσης. Παρ’ όλο που πρέπει να γίνουν περισσότερες σχετικές έρευνες, οι μέχρι τώρα μελέτες δείχνουν ότι η χαμηλή τεστοστερόνη πιθανώς αυξάνει τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων. Άλλες μελέτες δείχνουν ότι οι μεγαλύτεροι άντρες με χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης κινδυνεύουν περισσότερο να αναπτύξουν γνωσιακές διαταραχές. Σεξουαλική ζωή και ορμόνες Θα πρέπει να ψάξεις και άλλες πιθανές αιτίες για τη χαμηλή τεστοστερόνη, όπως η λήψη φαρμακευτικής αγωγής. Σύμφωνα με έρευνες, η αντιμετώπιση της χαμηλής τεστοστερόνης ενδεχομένως να ανακουφίζει από τα συμπτώματα της ανδρόπαυσης, ενώ συμβάλλει ιδιαίτερα στην πρόληψη της οστεοπόρωσης. Οι ειδικοί συνιστούν επίσης αλλαγές στον τρόπο ζωής, όπως είναι η τακτική άσκηση, η εκτόνωση του άγχους και η καλή διατροφή.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Η υποκατάσταση τεστοστερόνης μπορεί να γίνει με πολλές μορφές, για παράδειγμα με αλοιφές, τσιρότα και ενέσεις. Κάθε μέθοδος έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της, όπως και τις παρενέργειές της, τα οποία θα πρέπει να λάβεις υπόψη σου αν επιλέξεις να κάνεις θεραπεία υποκατάστασης. Συζήτησε με το γιατρό σου για τις επιλογές που έχεις. Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης είναι τα εξής: • Αϋπνία και νυχτερινές εφιδρώσεις, τα οποία μπορεί επίσης να είναι συμπτώματα της οροθετικότητας, είτε επειδή αγχώνεσαι για την οροθετικότητά σου είτε επειδή είναι παρενέργειες της αντιρετροϊκής αγωγής. • Αλλαγές στο δέρμα και τα μαλλιά σου, οι οποίες συμβαίνουν λόγω μείωσης στα επίπεδα ορμονών. Το δέρμα γίνεται πιο ξηρό και τα μαλλιά γίνονται πιο αραιά και εύθραυστα. Οι συγκεκριμένες αλλαγές συνεχίζονται μετά την εμμηνόπαυση και όσο γερνάς, αλλά συνδέονται συχνά και με την οροθετικότητα και τις σχετικές παθήσεις της, καθώς και με φάρμακα που λαμβάνεις. • Συνεχής κούραση και έλλειψη ενέργειας, που δεν αναπληρώνονται με την ξεκούραση. Μπορεί να οφείλονται στην εμμηνόπαυση, την οροθετικότητα και/ή την αντιρετροϊκή αγωγή ή άλλα φάρμακα που λαμβάνεις. • Παθαίνεις συχνότερα ουρολοιμώξεις, επειδή η μείωση των ορμονών έχει σαν αποτέλεσμα να αραιώσουν οι μεμβράνες στο εσωτερικό της ουρήθρας σου (η ουρήθρα είναι ο σωλήνας που συνδέει την ουροδόχο κύστη με το άνοιγμα από το οποίο διέρχονται τα ούρα). Αυτό είναι μάλλον απίθανο να είναι σύμπτωμα της οροθετικότητας, μπορεί όμως να είναι ένδειξη σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος ή κάποιας νεφρικής πάθησης και πρέπει να το διερευνήσεις με τη βοήθεια του γιατρού σου. • Εξάψεις είναι όταν νιώθεις να φουντώνεις και να σε καίει το πρόσωπό σου και το πάνω μέρος του σώματός σου· συχνά συνοδεύονται από ταχυκαρδία και από μια αίσθηση γαργαλήματος στην ίδια περιοχή. Η διάρκειά τους ποικίλει, αλλά συνήθως δεν κρατάνε παραπάνω από λίγα λεπτά.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Η υποκατάσταση τεστοστερόνης μπορεί να γίνει με πολλές μορφές, για παράδειγμα με αλοιφές, τσιρότα και ενέσεις. Κάθε μέθοδος έχει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της, όπως και τις παρενέργειές της, τα οποία θα πρέπει να λάβεις υπόψη σου αν επιλέξεις να κάνεις θεραπεία υποκατάστασης. Συζήτησε με το γιατρό σου για τις επιλογές που έχεις. Εμμηνόπαυση Η εμμηνόπαυση είναι το στάδιο της ζωής κατά το οποίο οι ωοθήκες σταματούν να παράγουν τη γυναικεία ορμόνη γνωστή ως οιστρογόνο, παύει η έμμηνος ρύση (περίοδος) και δεν είναι πλέον δυνατή η σύλληψη και η κύηση με φυσιολογικό τρόπο. Είναι κάτι που συμβαίνει σταδιακά σε όλες τις γυναίκες μεταξύ 40 και 55 ετών. Οι οροθετικές γυναίκες ενδέχεται να εμφανίσουν ανωμαλίες στον κύκλο τους χωρίς να είναι στην εμμηνόπαυση. Μίλα με τον γιατρό σου για να διερευνήσετε αν αυτές οι αλλαγές οφείλονται στην εμμηνόπαυση, στην οροθετικότητα, σε συνδυασμό των δύο παραπάνω ή σε άλλη αιτία. Τα συμπτώματα που βιώνουν οι γυναίκες στην εμμηνόπαυση ποικίλουν σε μεγάλο βαθμό − από ήπια μέχρι σοβαρά και μερικές φορές ακόμα και ισοπεδωτικά. Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης αντιμετωπίζονται ιατρικά, αλλά υπάρχουν σχετικοί κίνδυνοι όσο και οφέλη, ειδικά αν είσαι οροθετική. Η ορμονοθεραπεία (θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης) συχνά μειώνει τις εξάψεις, καθώς και τη συχνότητα και τη σοβαρότητα των συμπτωμάτων της ουρολοίμωξης. Πάντως, πρέπει να συζητήσεις με το γιατρό σου τις επιλογές θεραπειών που έχεις, καθώς και τις παρενέργειές τους και τις πιθανές αλληλεπιδράσεις με την αντιρετροϊκή αγωγή. Η ορμονοθεραπεία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις ήδη υπάρχουσες ηπατικές νόσους και μπορεί επίσης να επηρεάσει το επίπεδο των τριγλυκεριδίων στο αίμα. Η ορμονοθεραπεία συχνά αντενδείκνυται, όταν υπάρχει προσωπικό ή οικογενειακό ιστορικό θρομβώσεων ή παθολογικής έμμηνου ρύσης. Αν έχεις οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού, οφείλεις να το συζητήσεις με το γιατρό σου προτού ξεκινήσεις ορμονοθεραπεία. Επίσης, είναι σημαντικό να κάνεις τακτικούς ελέγχους για σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα, εφόσον συνεχίζεις να είσαι σεξουαλικά ενεργή. 95

Τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης είναι τα εξής: • Αϋπνία και νυχτερινές εφιδρώσεις, τα οποία μπορεί επίσης να είναι συμπτώματα της οροθετικότητας, είτε επειδή αγχώνεσαι για την οροθετικότητά σου είτε επειδή είναι παρενέργειες της αντιρετροϊκής αγωγής. • Αλλαγές στο δέρμα και τα μαλλιά σου, οι οποίες συμβαίνουν λόγω μείωσης στα επίπεδα ορμονών. Το δέρμα γίνεται πιο ξηρό και τα μαλλιά γίνονται πιο αραιά και εύθραυστα. Οι συγκεκριμένες αλλαγές συνεχίζονται μετά την εμμηνόπαυση και όσο γερνάς, αλλά συνδέονται συχνά και με την οροθετικότητα και τις σχετικές παθήσεις της, καθώς και με φάρμακα που λαμβάνεις. • Συνεχής κούραση και έλλειψη ενέργειας, που δεν αναπληρώνονται με την ξεκούραση. Μπορεί να οφείλονται στην εμμηνόπαυση, την οροθετικότητα και/ή την αντιρετροϊκή αγωγή ή άλλα φάρμακα που λαμβάνεις. • Παθαίνεις συχνότερα ουρολοιμώξεις, επειδή η μείωση των ορμονών έχει σαν αποτέλεσμα να αραιώσουν οι μεμβράνες στο εσωτερικό της ουρήθρας σου (η ουρήθρα είναι ο σωλήνας που συνδέει την ουροδόχο κύστη με το άνοιγμα από το οποίο διέρχονται τα ούρα). Αυτό είναι μάλλον απίθανο να είναι σύμπτωμα της οροθετικότητας, μπορεί όμως να είναι ένδειξη σεξουαλικώς μεταδιδόμενου νοσήματος ή κάποιας νεφρικής πάθησης και πρέπει να το διερευνήσεις με τη βοήθεια του γιατρού σου. • Εξάψεις είναι όταν νιώθεις να φουντώνεις και να σε καίει το πρόσωπό σου και το πάνω μέρος του σώματός σου· συχνά συνοδεύονται από ταχυκαρδία και από μια αίσθηση γαργαλήματος στην ίδια περιοχή. Η διάρκειά τους ποικίλει, αλλά συνήθως δεν κρατάνε παραπάνω από λίγα λεπτά. • Οστεοπενία ή οστεοπόρωση, επειδή, λόγω γήρανσης, μειώνεται η οστική πυκνότητα. Μετά την εμμηνόπαυση, η οστεοπόρωση εξελίσσεται ταχύτερα στις γυναίκες επειδή μειώνονται τα επίπεδα των οιστρογόνων. Επιπλέον, τα οροθετικά άτομα έχουν χαμηλή οστική πυκνότητα, και ορισμένα αντιρετροϊκά φάρμακα μπορεί να προκαλέσουν ελάττωση της οστικής πυκνότητας, με αποτέλεσμα να διατρέχεις μεγαλύτερο κίνδυνο να πάθεις κάταγμα. 96

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Η προληπτική εξέταση μαστού είναι σημαντική, τόσο κατά τη διάρκεια της εμμηνόπαυσης όσο και αργότερα. Αν εντοπιστούν εγκαίρως όγκοι ή άλλες ανωμαλίες όπως αλλαγές στο δέρμα και στις θηλές, έχεις καλύτερη πρόγνωση στις περισσότερες περιπτώσεις. Αν συνηθίσεις να κάνεις τακτική αυτοεξέταση μαστού, θα ξέρεις τι είναι φυσιολογικό και τι είναι καινούργιο, για παράδειγμα ένας όγκος. Οι γιατροί συνιστούν την αυτοεξέταση μία φορά το μήνα. Αν δε βρεις κάτι, ο γιατρός θα σου κάνει εξέταση μαστού μία φορά τον χρόνο. Πέρα από πιθανούς όγκους, θα πρέπει να αναφέρεις στο γιατρό σου όποιες αλλαγές παρατηρήσεις στη συνοχή και στο χρώμα του δέρματος και των θηλών ή τυχόν εκκρίσεις από τις θηλές. Πρέπει να κάνεις τακτικά μαστογραφία, συνήθως κάθε τρία χρόνια. Αν έχεις οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του μαστού, πρέπει να κάνεις πιο συχνά εξετάσεις και μαστογραφία. Η οροθετικότητα δεν αυξάνει τον κίνδυνο να πάθεις καρκίνο του μαστού. Η αντιρετροϊκή αγωγή συχνά προκαλεί αλλαγές στο στήθος, όπως και σε άλλα όργανα. Το στήθος μπορεί να μεγαλώσει και να γεμίσει εξογκώματα. Τα εξογκώματα αυτά είναι συνήθως καλοήθεις κύστες. Είναι σημαντικό να είσαι σε επιφυλακή αν εμφανιστούν, δεδομένου ότι η αύξησή τους σε μέγεθος και αριθμό μπορεί να κρύβει κάποιο νέο όγκο. Συζήτα τις όποιες ανησυχίες σου με το γιατρό σου το συντομότερο δυνατό. Σεξουαλική λειτουργία Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι όσο πιο σταθερά κάνεις σεξ καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής σου, τόσο πιο πιθανό είναι να διατηρήσεις μια ενεργή σεξουαλική ζωή σε βάθος χρόνου. Είναι επομένως σημαντικό να αξιολογήσεις τυχόν αλλαγές που διαφαίνονται στη λίμπιντό σου (σεξουαλική επιθυμία) ή στη σεξουαλική δραστηριότητά σου προκειμένου να τις αντιμετωπίσεις το συντομότερο δυνατό. Η μειωμένη σεξουαλική επιθυμία εμφανίζεται σε κάθε ηλικία. Το πόσο συχνά κάνεις σεξ μειώνεται με την ηλικία, αν και αυτό διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, και ειδικά στις γυναίκες μπορεί να συμβεί πιο απότομα εξαιτίας της εμμηνόπαυσης. Επιπλέον, η ξηρότητα του κόλπου συχνά κάνει επώδυνη τη συνουσία, ειδικά μετά την εμμηνόπαυση. 97

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Σεξουαλική λειτουργία Υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι όσο πιο σταθερά κάνεις σεξ καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής σου, τόσο πιο πιθανό είναι να διατηρήσεις μια ενεργή σεξουαλική ζωή σε βάθος χρόνου. Είναι επομένως σημαντικό να αξιολογήσεις τυχόν αλλαγές που διαφαίνονται στη λίμπιντό σου (σεξουαλική επιθυμία) ή στη σεξουαλική δραστηριότητά σου προκειμένου να τις αντιμετωπίσεις το συντομότερο δυνατό. Η μειωμένη σεξουαλική επιθυμία εμφανίζεται σε κάθε ηλικία. Το πόσο συχνά κάνεις σεξ μειώνεται με την ηλικία, αν και αυτό διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο, και ειδικά στις γυναίκες μπορεί να συμβεί πιο απότομα εξαιτίας της εμμηνόπαυσης. Επιπλέον, η ξηρότητα του κόλπου συχνά κάνει επώδυνη τη συνουσία, ειδικά μετά την εμμηνόπαυση. Όσον αφορά τους άντρες, πρέπει να αντιμετωπιστούν ζητήματα όπως η στυτική δυσλειτουργία, προβλήματα με την εκσπερμάτωση και η δυσκολία να έρθεις σε οργασμό. Η αυτόνομη νευροπάθεια, που συνδέεται κυρίως με το διαβήτη, μπορεί να έχει σαν συνέπεια τις λιγότερο συχνές στύσεις, αλλά και την υπαισθησία (μειωμένη αίσθηση επαφής) κατά τη συνουσία. Οι παθήσεις και οι δραστηριότητες που συνδέονται με αγγειακές νόσους, π.χ. ο διαβήτης και το κάπνισμα, όπως επίσης και η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και η χρήση ορισμένων ψυχαγωγικών ναρκωτικών, μπορεί επίσης να οδηγήσουν σε στυτική δυσλειτουργία. Όσοι λαμβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή είναι καλό να ξέρουν ότι ορισμένες μορφές αγωγής και ειδικά οι αναστολείς πρωτεάσης ενδέχεται να επηρεάσουν τη σεξουαλική λειτουργία. Άλλα φάρμακα που λαμβάνονται για συγκεκριμένες παθήσεις όπως η υψηλή πίεσηή κάποια φάρμακα για τηνκατάθλιψη, επίσης επηρεάζουν συχνά τη σεξουαλική λειτουργία. Θα πρέπει να γίνεται ορμονολογικός έλεγχος στους άντρες (π.χ. μέτρηση τεστοστερόνης) και στις γυναίκες (λιγότερο βοηθητικός) που αναφέρουν πεσμένη λίμπιντο. Διάφοροι άλλοι παράγοντες, όπως το άγχος στη δουλειά, όχι μόνο προκαλούν σεξουαλική δυσλειτουργία αλλά και επιβαρύνουν τη σοβαρότητα μιας ήδη υπάρχουσας ιατρικής κατάστασης. 100

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Για τη θεραπεία μπορεί να χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή, τοπική αγωγή για την ξηρότητα του κόλπου, ψυχοσεξουαλική συμβουλευτική, συνεδρίες συμβουλευτικής για τις ερωτικές σχέσεις και ψυχοθεραπεία για την ανακούφισή σου από το άγχος. Αν γίνει έγκαιρα η διάγνωση της σεξουαλικής δυσλειτουργίας σου, θα ξεκινήσεις έγκαιρα και τη σχετική θεραπεία. Είναι σημαντικό να συμβουλευτείς τους σχετικούς επαγγελματίες υγείας.

Δέρμα, μαλλιά και νύχια – Δερματολογία Αν φροντίζεις το δέρμα σου όλη σου τη ζωή οι συνέπειες της γήρανσης θα είναι πιο ελαφρές. Λόγου χάρη, πρέπει να προφυλάσσεσαι από τον ήλιο, επειδή έτσι μειώνεται ο κίνδυνος να πάθεις καρκίνο του δέρματος. Αν φροντίζεις καλά τα νύχια σου θα αποφεύγεις τραυματισμούς και μολύνσεις. Πρέπει επίσης να φοράς παπούτσια που να είναι άνετα και κατάλληλα για περπάτημα. Δέρμα Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο όργανο του σώματος και συνήθως είναι η πρώτη γραμμή άμυνας απέναντι σε πολλές λοιμώξεις. Το δέρμα είναι αυτό που συνήθως δείχνει τα πρώτα σημάδια γήρανσης, αφού η φθορά της πρωτεΐνης στο δέρμα, του λεγόμενου κολλαγόνου, γίνεται ορατή όταν εμφανίζονται οι πρώτες ρυτίδες γύρω στα 25. Επίσης, το δέρμα γίνεται σταδιακά λιγότερο ελαστικό, κάτι που επιταχύνεται από την υπερβολική έκθεση στον ήλιο, το κάπνισμα, την υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και τα ψυχαγωγικά ναρκωτικά.

Τα δερματικά προβλήματα και τα προβλήματα με τα μαλλιά και τα νύχια είναι συνηθισμένα στους οροθετικούς και στους ανθρώπους προχωρημένης ηλικίας, μπορεί όμως να ανακουφιστούν και να αντιμετωπιστούν με 101 φαρμακευτική αγωγή, φροντίδα και καλή υγιεινή.

Παρ’ όλο που τα περισσότερα δερματικά προβλήματα που συνδέονται με τη γήρανση είναι συνήθως ήπιας μορφής, υπάρχει και ο καρκίνος του δέρματος, ο οποίος εξαρτάται από το ιστορικό της έκθεσής σου σε τοξίνες, όπως και στον ήλιο. Μερικές μορφές καρκίνου του δέρματος είναι λιγότερο επιθετικές και αντιμετωπίζονται εύκολα. Η χρώση του δέρματος αλλάζει με την ηλικία και εμφανίζονται οι λεγόμενες ηπατικές ή μελαγχρωματικές κηλίδες, ενώ παθαίνεις πιο εύκολα μελανιές, καθώς τα αιμοφόρα αγγεία γίνονται πιο εύθραυστα. Το δέρμα αποτελείται από δύο στρώματα, την επιδερμίδα και το χόριο (το κυρίως δέρμα). Ο καρκίνος πλακωδών κυττάρων αναπτύσσεται στα εξωτερικά στρώματα και το μελάνωμα αναπτύσσεται στα βαθύτερα στρώματα. Το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα αναπτύσσεται στα χαμηλότερα στρώματα της επιδερμίδας και είναι ο πιο συνηθισμένος τύπος καρκίνου του δέρματος. Ο καρκίνος πλακωδών κυττάρων και το βασικοκυτταρικό καρκίνωμα ονομάζονται μη μελανωματικοί καρκίνοι του δέρματος. Ο καρκίνος του δέρματος συνήθως αναπτύσσεται αργά και περνάνε χρόνια μέχρι να τον πάρεις χαμπάρι, αν και μπορεί να αναπτυχθεί και πιο γρήγορα. ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΤΟΥ ΔΕΡΜΑΤΟΣ: • Μακροχρόνια έκθεση στον ήλιο • Κινδυνεύεις περισσότερο να εμφανίσεις βασικοκυτταρικό καρκίνωμα, αν είχες πάθει ηλιακά εγκαύματα όταν ήσουν μικρός/ή • Ο κίνδυνος ανάπτυξης καρκίνου πλακωδών κυττάρων συνδέεται με τη συνολική έκθεση στον ήλιο • Τα άτομα με ανοιχτό δέρμα, ανοιχτά μαλλιά και ανοιχτά μάτια έχουν περισσότερες πιθανότητες να πάθουν εγκαύματααπό την έκθεση στον ήλιο και άρα κινδυνεύουν να πάθουν μεγαλύτερη ζημιά απ’ ότι τα άτομα με σκούρο δέρμα • Αν είσαι προχωρημένης ηλικίας • Αν έχεις οικογενειακό ιστορικό καρκίνου του δέρματος • Αν έχεις εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως συμβαίνει με τους οροθετικούς 102

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Όλοι χρειαζόμαστε την έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία για να επιτρέψουμε την ενεργοποίηση της βιταμίνης D στο δέρμα μας, έτσι ώστε να κρατήσουμε τα οστά μας υγιή (βλ. Παράρτημα 3). Όμως, είναι πολύ σημαντικό να πάρεις μέτρα για να ελαχιστοποιήσεις τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του δέρματος στο μέλλον. Αν έχεις ιστορικό επανειλημμένης έκθεσης στον ήλιο, θα πρέπει να κάνεις τακτικούς ελέγχους. Μίλα με το γιατρό σου για τυχόν αλλοιώσεις στο δέρμα σου που δεν υποχωρούν ή μεγαλώνουν σε μέγεθος μέσα σε διάστημα έξι εβδομάδων. Μεταξύ αυτών είναι οι εξής: • Πληγές σε σημεία του δέρματος που έχουν εκτεθεί στον ήλιο, οι οποίες δεν επουλώνονται ή αιμορραγούν διαρκώς επί ένα μήνα • Η δημιουργία έλκους χωρίς προφανή λόγο, το οποίο δε θεραπεύεται μέσα σε ένα μήνα • «ελιές» (σπίλοι) που πρωτοεμφανίζονται και ιδιαίτερα όταν μεγαλώνουν γρήγορα, σε φαγουρίζουν ή ματώνουν • «ελιές» (σπίλοι) που ήδη είχες αλλά αλλάζουν χαρακτήρες (μαγαλώνουν γρήγορα, ματώνουν κλπ) Η οροθετικότητα επηρεάζει το δέρμα, και οι αλλοιώσεις του δέρματος είναι συχνά τα πρώτα σημάδια δυσλειτουργίας του ανοσοποιητικού συστήματος, με πιο συχνά προβλήματα παθήσεις όπως το έκζεμα και η ψωρίαση. Οι μυρμηγκιές στα πέλματα των ποδιών και οι μυκητιάσεις είναι επίσης συχνές, αν και αντιμετωπίζονται εύκολα. Είναι σημαντικό ο γιατρός σου να ελέγξει τις αλλοιώσεις στην εμφάνιση του δέρματός σου το συντομότερο δυνατό. Η οροθετικότητα δεν αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος. Όμως, όταν εμφανιστεί μελάνωμα συμπεριφέρεται πιο επιθετικά στα οροθετικά από ότι στα οροαρνητικά άτομα.

103

Μαλλιά Η τριχόπτωση αυξάνεται με την ηλικία και τα μαλλιά που παραμένουν στο τριχωτό της κεφαλής γίνονται πιο εύθραυστα. Στους άντρες παρατηρείται ένα γνώριμο μοτίβο τριχόπτωσης το οποίο λίγο πολύ όλοι ξέρουμε. Είναι σημαντικό να μπορείς να διακρίνεις ανάμεσα στις αλλαγές που οφείλονται στην οροθετικότητα και σε όσες οφείλονται στη γήρανση ή σε άλλους περιστασιακούς παράγοντες. Παγκοσμίως, η πιο συχνή αιτία τριχόπτωσης είναι η έλλειψη σιδήρου. Το άγχος, σωματικό ή ψυχικό, μπορεί να έχει σαν αποτέλεσμα την αλωπεκία, που προκαλεί μερική ή ολική απώλεια μαλλιών. Η παθολογική λειτουργία του θυρεοειδούς μπορεί επίσης να προκαλέσει τριχόπτωση. Στα τακτικά ραντεβού με τον γιατρό σου θα ελέγχει την πιθανότητα να έχεις κάποια από τις παραπάνω παθήσεις. Αν χρειαστεί, ο γιατρός θα σε παραπέμψει στον κατάλληλο ειδικό, συνήθως σε δερματολόγο. Αν υπάρχουν σχετικά συμπτώματα, θα κάνεις εξετάσεις για τα επίπεδα σιδήρου και θυρεοειδούς σε ετήσια βάση ή και συχνότερα. Πράγματα που μπορείς να κάνεις μόνος σου για να περιορίσεις την τριχόπτωση είναι να αποφεύγεις χημικά σκευάσματα για τα μαλλιά σου όπως βαφές και περμανάντ, και να διαχειρίζεσαι καλά το άγχος σου. Το σύμπλεγμα βιταμινών B και τα συμπληρώματα σόγιας ίσως συμβάλλουν στην ανακούφιση από την ξηροδερμία και τα ξηρά μαλλιά, αλλά και από την τριχόπτωση. ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΠΟΥ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΑ ΝΥΧΙΑ: Οι μυρμηγκιές γύρω από τα νύχια (περιονύχιες μυρμηγκιές) προκαλούνται από τη λοίμωξη με τον HPV (ιός των ανθρώπινων θηλωμάτων). Παρατηρούνται με αυξημένη συχνότητα σε ανθρώπους με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Η χρόνια παρωνυχία προκαλείται από μυκητιάσεις και από βακτηριακές λοιμώξεις. Μπορεί να είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί λόγω της φυσιολογικής καθημερινής φθοράς των νυχιών. Συνήθως επηρεάζονται τα νύχια των ποδιών. 104

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Τα νύχια των ποδιών που γυρίζουν και μεγαλώνουν προς τα μέσα είναι συχνό πρόβλημα στα άτομα προχωρημένης ηλικίας. Συνήθως προκαλούνται από το απρόσεκτο κόψιμο των νυχιών, την εξωτερική πίεση λόγω ακατάλληλων παπουτσιών, άλλες ανωμαλίες στα πόδια και τα δάχτυλα των ποδιών, την εφίδρωση στα πόδια, την κακή υγιεινή των ποδιών και την υπερβολική ανάπτυξη δέρματος γύρω από τα νύχια. Η μόλυνση και η γάγγραινα προκαλούνται από διάφορες διαταραχές στην κυκλοφορία του αίματος και στην αίσθηση των ποδιών που παρατηρούνται στα γεράματα, όπως είναι η περιφερειακή νευροπάθεια ή ο διαβήτης. Για να προλάβεις ένα τέτοιο ενδεχόμενο, καλό είναι να κάνεις τακτικές επισκέψεις στον ποδίατρο. Νύχια Οι παθήσεις νυχιών είναι συχνές στα άτομα προχωρημένης ηλικίας. Εν μέρει, αυτό συμβαίνει λόγω προβληματικής κυκλοφορίας του αίματος. Άλλοι παράγοντες που συνδέονται με προβλήματα στα νύχια είναι η μεγαλύτερη ευαισθησία σε μυκητιάσεις, η επίδραση της φαρμακευτικής αγωγής και οι συστηματικές παθήσεις, όπως η ψωρίαση και η αδιάγνωστη χρόνια σύφιλη. Όσο γερνάς, τα νύχια σου γίνονται πιο εύθραυστα και πιο επιρρεπή σε τραυματισμούς. Είναι σημαντικό να γνωρίζεις τα σχετικά συμπτώματα και σημάδια, αφού η έγκαιρη αξιολόγηση και θεραπεία θα σε βοηθήσεις να τα κρατήσεις υγιή.

105

Οι παρενέργειες και οι αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων αυξάνονται όσο μεγαλώνεις.

Αν έχεις καινούργια ή ασυνήθιστα συμπτώματα δεν αποκλείεται να σχετίζονται με τη φαρμακευτική αγωγή σου, ακόμα κι αν 106 τη λαμβάνεις εδώ και πολύ καιρό.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Ο μεταβολισμός των φαρμάκων και οι αλληλεπιδράσεις Η γήρανση επηρεάζει την ικανότητα του οργανισμού μας να επεξεργάζεται τα φάρμακα, συνταγογραφούμενα και μη. Καθώς γερνάς, οι γιατροί σου γράφουν όλο και περισσότερα φάρμακα, γεγονός που αυξάνει την πιθανότητα να υπάρξουν παρενέργειες και αλληλεπιδράσεις με άλλα φάρμακα. Όπως διαφέρει ο ρυθμός και ο τρόπος με τον οποίο γερνάει ο καθένας μας, έτσι διαφέρουν και οι τρόποι που ο οργανισμός του καθενός μας επεξεργάζεται τα φάρμακα. Υπάρχουν, ωστόσο, κάποιοι γενικοί κανόνες. Η γήρανση συχνά αλλάζει τον τρόπο που ο οργανισμός μας επεξεργάζεται και αποβάλλει τα φάρμακα. Μεταξύ άλλων, συσσωρεύεται λίπος στο σώμα, λιγοστεύει το νερό στα κύτταρα του οργανισμού, μειώνεται το μέγεθος του ήπατος και η παροχή αίματος στο ήπαρ και μεταβάλλεται η δραστικότητα των ενζύμων (οι χημικές ουσίες) που διασπούν τα φάρμακα. Τα φάρμακα, συνταγογραφούμενα και μη, μεταβολίζονται στον οργανισμό προκειμένου τα ενεργά συστατικά τους να μπορέσουν να κάνουν τη δουλειά τους. Αυτό συμβαίνει μέσα από διάφορα στάδια, στα οποία περιλαμβάνεται η απορρόφηση των φαρμάκων στο πεπτικό σύστημα, η επεξεργασία των φαρμάκων (μεταβολισμός), η κατανομή τους στα διαμερίσματα του σώματος και η αποβολή ή η απέκκρισή τους. Όσο μεγαλώνεις, τα συστήματα του οργανισμού αρχίζουν να επιβραδύνονται ενώ συγχρόνως αρχίζουν να εμφανίζονται παθήσεις που συνδέονται με τη γήρανση, με αποτέλεσμα να χρειάζεσαι κάποια φαρμακευτική αγωγή προκειμένου να μείνεις υγιής. Πολλά από αυτά τα φάρμακα μπορεί να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους ή με την αντιρετροϊκή αγωγή. Ο μεταβολισμός του κάθε φαρμάκου επηρεάζεται επίσης από την ηλικία. Αν κάνεις τακτικούς ιατρικούς ελέγχους, θα βεβαιώνεσαι ότι λαμβάνεις τη σωστή δοσολογία για κάθε φάρμακο της αγωγής σου και έτσι θα μειώνεις τις τυχόν παρενέργειες. Πρέπει να αναφέρεις στον γιατρό σου τυχόν νέες παρενέργειες. 107

ΠΩΣ ΔΙΑΣΠΩΝΤΑΙ ΤΑ ΦΑΡΜΑΚΑ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΜΑΣ Απορρόφηση: Δεν είναι ακόμη σαφές αν οι αλλαγές που επιφέρουν τα γηρατειά στην απορρόφηση των φαρμάκων έχουν κλινική σημασία ή όχι. Όσο γερνάει κανείς, το επίπεδο των στομαχικών οξέων αυξάνεται και η επιφάνεια του τοιχώματος του στομάχου μειώνεται, γεγονός που αλλάζει την ποσότητα φαρμάκων που απορροφάται. Εξάλλου, η απορρόφηση ποικίλει από άτομο σε άτομο. Κατανομή λίπους: Το σωματικό λίπος αυξάνεται με την ηλικία. Ορισμένα φάρμακα που λέγονται λιπόφιλα (πχ. οι αναστολείς πρωτεάσης) εξαρτώνται για την απορρόφησή τους από το λίπος. Η αύξηση του σωματικού λίπους λόγω ηλικίας αυξάνει την αποθήκευση των λιπόφιλων φαρμάκων και μπορεί να μειώσει την ταχύτητα με την οποία αποβάλλονται από το σώμα. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να συσσωρεύονται μεγάλες ποσότητες φαρμάκων στον οργανισμό και άρα να αυξάνεται η τοξική επίδραση των φαρμάκων. Μεταβολισμός: Η γήρανση επηρεάζει τα βιοχημικά μονοπάτια μεταβολισμού των φαρμάκων και επηρεάζει έτσι τον ρυθμό με τον οποίο τα φάρμακα αποβάλλονται από τον οργανισμό. Για παράδειγμα, έχει φανεί από έρευνες ότι η συγκέντρωση ορισμένων φαρμάκων στο σώμα είναι περίπου 37% υψηλότερη σε ασθενείς άνω των 42 ετών. Επίσης, όσο μεγαλώνεις μπορεί να επηρεαστούν οι πρωτεΐνες που μεταφέρουν τα φάρμακα εντός του οργανισμού. Οι παραπάνω παράγοντες εξηγούν τις αλλαγές που ενδεχομένως να βιώσεις ως προς τις παρενέργειες και τις αλληλεπιδράσεις των φαρμάκων στον οργανισμό σου. Αποβολή: Μόλις τα φάρμακά σου κάνουν τη δουλειά τους, ό,τι απομένει πρέπει να αποβληθεί από τον οργανισμό. Τα φάρμακα αποβάλλονται από τα έντερα, το συκώτι και οι νεφροί. Ίσως επηρεαστεί η αποβολή μέσω νεφρών επειδή, όσο μεγαλώνεις, ο ρυθμός παροχής αίματος στουςνεφρούς μπορεί να πέσει ως και 50%, με αποτέλεσμα να αυξηθεί η τοξική επίδραση των φαρμάκων. 108

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

109

Χρειάζεται να διερευνηθούν οι πολλές και διαφορετικές πτυχές της οροθετικότητας στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας.

Οι κλινικές οι οποίες εξειδικεύονται στην αντιμετώπιση άλλων χρόνιων παθήσεων που ταλαιπωρούν τους οροθετικούς προχωρημένης ηλικίας, όπως είναι ο διαβήτης και τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ίσως αποτελέσουν τον ακρογωνιαίο λίθο 110 αυτής της έρευνας.

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Έρευνα για τη γήρανση Τα γηρατειά είναι κάτι που μας αφορά όλους, οροθετικούς και μη. Όλο και περισσότεροι άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας γίνονται οροθετικοί και όλο και περισσότεροι άνθρωποι πλέον ζουν με HIV και γερνάνε με τον ιό. Τα τελευταία πέντε χρόνια, οι συνέπειες της οροθετικότητας στη γήρανση έχουν ανοίξει ένα νέο πεδίο ερευνών. Η έρευνα για τη γήρανση σε συνδυασμό με την οροθετικότητα έχει μείνει πίσω σε σύγκριση με άλλες πτυχές της οροθετικότητας, επειδή για αρκετό καιρό ήταν αμφίβολο κατά πόσο μπορεί κάποιος να ζήσει για πολύ καιρό με τον ιό. Όμως, με την εμφάνιση της συνδυαστικής αντιρετροϊκής αγωγής και την πρόοδο της ιατρικής φροντίδας, οι οροθετικοί έχουν πλέον αυξημένο προσδόκιμο ζωής. Θα πρέπει, λοιπόν, τώρα να ερευνήσουμε όλους τους τρόπους με τους οποίους ο συνδυασμός οροθετικότητας και γήρατος επιβαρύνει το ανοσοποιητικό σύστημα. HIV και γηρατειά: Έρευνα Η γήρανση είναι ένα φλέγον ζήτημα. Για πολλούς ειδικούς και επαγγελματίες υγείας, η επιβράδυνση της γήρανσης, η διακοπή της ή ακόμα και η αναστροφή της έχουν γίνει κάτι σαν την αναζήτηση του Αγίου Δισκοπότηρου. Σε άλλα κεφάλαια του παρόντος οδηγού θίξαμε παθήσεις, όπως οι καρδιακές παθήσεις, οι διάφορες μορφές καρκίνου και η οστεοπόρωση, που πλήττουν τα οροθετικά άτομα νωρίτερα από το φυσιολογικό. Παρ’ όλο που οι σχετικές μελέτες έχουν περιγράψει πολλά από τα προβλήματα που παρατηρούνται σε οροθετικά άτομα μεγαλύτερης ηλικίας και έχουν προτείνει κάποιες πιθανές αιτίες εμφάνισης αυτών των προβλημάτων, εξακολουθούμε να έχουμε σημαντικά κενά στις ιατρικές γνώσεις μας, τα οποία καλούμαστε να συμπληρώσουμε με προσεκτικές έρευνες.

111

Φυσικά, ο λόγος που η ιατρική μπορεί πλέον να εστιάσει στη γήρανση με HIV είναι επειδή η οροθετικότητα έχει μετατραπεί σε μια χρόνια και διαχειρίσιμη πάθηση χάρη στην αποτελεσματική αντιρετροϊκή αγωγή. Η έρευνα είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για την αντιμετώπιση του HIV και υπάρχουν πολλοί τομείς στους οποίους απαιτείται περαιτέρω έρευνα. Για παράδειγμα: • Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου για τη μετάδοση του HIV σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας; Παίζει ρόλο η μεγαλύτερη διαθεσιμότητα φαρμάκων που καταπολεμούν τη στυτική δυσλειτουργία; Μήπως η κολπική ατροφία στις μεγαλύτερες γυναίκες αυξάνει τον κίνδυνο να μολυνθούν με HIV; Γιατί δεν υπάρχει αποτελεσματικότερος έλεγχος που να στοχεύει σε αυτές τις ηλικιακές ομάδες; • Πόσο ακριβώς αυξάνουν τον κίνδυνο επιπλοκών ο HIV και η συνδυαστική αντιρετροϊκή αγωγή; Και τα δύο αυξάνουν την πιθανότητα να αναπτυχθούν καρδιαγγειακές παθήσεις, αλλά σε ποιο βαθμό το καθένα; Μπορεί η παρουσία φλεγμονωδών δεικτών ή οι μετρήσεις υγείας των αιμοφόρων αγγείων να εντοπίσουν καλύτερα ασθενείς που χρειάζονται νωρίτερα συνδυαστική αντιρετροϊκή αγωγή ή άλλου είδους αγωγή; Η ασπιρίνη θεωρείται ότι προλαβαίνει την ανάπτυξη καρδιαγγειακών παθήσεων σε διαβητικούς ασθενείς. Όπως δείχνουν μερικές έρευνες, δεν αποκλείεται η οροθετικότητα να είναι παρόμοια με τον διαβήτη ως προς τους καρδιαγγειακούς κινδύνους – μπορεί, λοιπόν, να βοηθήσει η ασπιρίνη; • Πώς πρέπει να γίνονται οι προληπτικοί έλεγχοι για κακοήθεις όγκους / καρκίνους; Ποια άτομα πρέπει να περνάνε από προληπτικό έλεγχο; Πότε; Πώς; Θεωρείται, γενικά, ότι η πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου του πρωκτού είναι μεγαλύτερη στους οροθετικούς, αλλά εξακολουθούμε να έχουμε λίγα στοιχεία για το πώς εξελίσσονται οι αρχικές ανωμαλίες, για τη σχέση κόστους/οφέλους και για το ποια μέθοδος είναι καλύτερη.

112

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

• Οι μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες συχνά αποκλείονται από τις κλινικές δοκιμές, όπως και όλοι όσοι έχουν σημαντικά ιατρικά προβλήματα. Αν κάναμε πιο συγκροτημένες προσπάθειες για τη μελέτη των αντιρετροϊκών και αν είχαμε πιο λεπτομερή και ασφαλή στοιχεία που να αφορούν τις εν λόγω ομάδες, θα μπορούσαμε να βελτιστοποιήσουμε τη θεραπεία και την ιατρική επίβλεψη. • Θα έπρεπε μήπως η αντιρετροϊκή αγωγή να προσαρμόζεται στην ηλικία του ατόμου; Το πώς μεταβολίζονται τα φάρμακα στο ήπαρ αλλάζει με την ηλικία. Αν οι κλινικές δοκιμές με χαμηλότερες δόσεις αντιρετροϊκών αποδειχθούν αποτελεσματικές, θα μπορούσαμε έτσι να μειώσουμε την τοξικότητα των φαρμάκων. Μήπως υπάρχουν αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στα αντιρετροϊκά και τη γήρανση τις οποίες δεν έχουμε προβλέψει; • Τι γίνεται με τις γενικότερες ερευνητικές θεραπείες που αφορούν τη γήρανση; Παρ’ όλο που βρίσκονται ακόμα σε πολύ πρώιμο στάδιο, οι έρευνες που προσπαθούν να προλάβουν τη μείωση των τελομερών, τα οποία είναι κάτι σαν το σήμα κατατεθέν της γήρανσης, θα μπορούσαν ενδεχομένως να βοηθήσουν με ορισμένες πτυχές της πρόωρης γήρανσης που συναντούμε στους οροθετικούς. • Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να ερευνήσουμε, να προλάβουμε και να διαχειριστούμε άλλα ιατρικά προβλήματα; Μήπως πρέπει να αντιμετωπίσουμε πιο επιθετικά τη χαμηλή οστική πυκνότητα που συνδέεται με την οροθετικότητα; Μήπως πρέπει να κάνουμε προληπτικούς ελέγχους για να εντοπίζουμε νωρίτερα τη γνωσιακή δυσλειτουργία; Θα πρέπει να διαφέρουν οι τιμές-στόχοι της πίεσης από αυτές της χοληστερίνης;

113

Θα πρέπει να υπάρξει μια καλύτερη εκπροσώπηση των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας στις κλινικές δοκιμές που στοχεύουν ειδικά στην ανάδειξη ζητημάτων που έχουν να κάνουν με τη γήρανση. Η συγκέντρωση δεδομένων και εμπειριών από όλες τις ΜΛ θα συμβάλει στην πιο ουσιαστική μελέτη των επιπτώσεων και των παραγόντων κινδύνων που αφορούν όλα τα προβλήματα υγείας που συναντούμε στη γήρανση. Θα συμβάλει επίσης στον σχεδιασμό παρεμβάσεων με στόχο τη βελτιστοποίηση της υγείας των οροθετικών ατόμων. Η έρευνα πάνω στη γήρανση και την οροθετικότητα χρειάζεται να αποφέρει σημαντικά, ενημερωτικά και συστηματοποιημένα στοιχεία, που θα μας προσφέρουν επιλογές θεραπειών.

Αμφιλεγόμενα ζητήματα που αφορούν τη γήρανση Η αλληλεπίδραση της οροθετικότητας και της γήρανσης και η πρόωρη εκδήλωση παθήσεων που σχετίζονται με τη γήρανση, μεταξύ αυτών οι καρδιοπάθειες, η οστεοπόρωση και η νευρογνωσιακή εξασθένηση, όχι μόνο απαιτούν περαιτέρω έρευνες, αλλά επίσης σχεδιασμό και ανάπτυξη νέων πολιτικών στην υγεία, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι οικονομικές συνέπειες που έχουν όλα τα παραπάνω στις δημόσιες υπηρεσίες υγείας. Όταν είσαι οροθετικός, έχεις αυξημένο κίνδυνο να εμφανίσεις μια σειρά παθήσεων που συνδέονται με τη γήρανση (οι λεγόμενες συννοσηρότητες ή συνοδά νοσήματα). Ο αριθμός των οροθετικών ατόμων που επηρεάζονται κατ’ αυτόν τον τρόπο θα συνεχίσει να αυξάνεται όσο αυξάνει το προσδόκιμο ζωής. Έχει μεγάλη σημασία να υπάρξει μια ολιστική προσέγγιση στη διαχείριση της οροθετικότητας, που να συμπεριλάβει τη βελτιστοποίηση της αντιρετροϊκής αγωγής και μια έγκαιρη αξιολόγηση των γνωστών παραγόντων κινδύνου. Από τότε που εμφανίστηκε η αντιρετροϊκή αγωγή, όλο και λιγότεροι οροθετικοί νοσηλεύονται στο νοσοκομείο. Όχι μόνο υπάρχει πλέον μεγαλύτερη ζήτηση για εξωτερικές/εξωνοσοκομειακές υπηρεσίες, αλλά η ζήτηση έχει επεκταθεί σε άλλες εξειδικευμένες υπηρεσίες, π.χ. για καρδιολόγους, νεφρολόγους, ογκολόγους και οστεολόγους. Ακόμα και στα εξωτερικά ιατρεία αλλάζει η ζήτηση. Αυτό συμβαίνει επειδή οι θεραπείες συνεχώς εξελίσσονται, επειδή έχουν παρενέργειες και επειδή 114

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

πιθανώς να χρειάζεται να αλλάξουν οι δόσεις σε οροθετικούς ασθενείς προχωρημένης ηλικίας και σε όσους έχουν συλλοιμώξεις, όπως η ηπατίτιδα B και C, καθώς και φυματίωση. Ολοένα περισσότερα κρούσματα μετάδοσης του HIV καταγράφονται σε άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών. Η διάγνωση πολλών από αυτούς γίνεται σε προχωρημένη ηλικία, όχι μόνο επειδή οι καμπάνιες ευαισθητοποίησης για το ασφαλέστερο σεξ δεν απευθύνονται στο μεγαλύτερο ηλικιακά πληθυσμό, αλλά και επειδή πολλοί επαγγελματίες υγείας δεν έχουν κατά νου την πιθανότητα της λοίμωξης με HIV όταν διερευνούν τα συμπτώματα των μεγαλύτερων ασθενών τους. Κάποιες έρευνες δείχνουν ότι όσο γηραιότερος είναι κανείς όταν προσβάλλεται από τον HIV, τόσο μεγαλύτερη είναι η απώλεια των CD4 κυττάρων του. Αυτό συχνά αλλάζει όταν ο ασθενής ξεκινήσει θεραπεία, όμως χρειάζεται να γίνουν εκτενέστερες έρευνες. Είναι σημαντικό να υπάρξει μεγαλύτερη παρακολούθηση των καινούργιων κρουσμάτων οροθετικότητας στο γηραιότερο πληθυσμό. Το στίγμα της οροθετικότητας στα άτομα που γερνάνε φέρνει επιπλέον δυσκολίες. Για παράδειγμα, η φροντίδα μακράς διαρκείας (κατ’ οίκον, σε γηροκομείο ή σε άλλες δομές), η οποία ήδη τίθεται εν αμφιβόλω ως προς την απαραίτητη χρηματοδότηση, μπορεί να είναι ακόμα πιο δύσκολη για τα ηλικιωμένα οροθετικά άτομα. Όσοι χρειαστεί να νοσηλευτούν σε τέτοια ιδρύματα δεν αποκλείεται να ανακαλύψουν ότι η άγνοια που επικρατεί για τον HIV –παρ’ ότι έχει μειωθεί σε σχέση με παλιά– εξακολουθεί να εκδηλώνεται με τη μορφή του στιγματισμού και ίσως και με φροντίδα χειρότερης ποιότητας. Ίσως στο μέλλον να χρειαστεί να ξαναδούμε τα ακτιβιστικά κινήματα που βλέπαμε τα πρώτα χρόνια του HIV να δραστηριοποιούνται και πάλι για να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις που παρουσιάζει η οροθετικότητα σε συνδυασμό με τη γήρανση.

«Για μένα, ίσως το μόνο δύσκολο κομμάτι του να γερνάς και να είσαι οροθετικός να είναι ότι ποτέ δεν περίμενα να φτάσω μέχρι εδώ. Δεν έχω προετοιμαστεί, δεν περίμενα ότι θα έπρεπε να κόψω το κάπνισμα ή να αρχίσω να ασκούμαι ή να έχω σύνταξη και έτσι να ΄μαι τώρα εδώ χωρίς την προετοιμασία που έχουν κάνει 115 άλλοι στην ηλικία μου».

Παράρτημα 1 /Υγιεινή διατροφή Η υγιεινή διατροφή βοηθάει στην πρόληψη και την αποφυγή ασθενειών ή επιβραδύνει την εξέλιξη ασθενειών. Μεταξύ αυτών, οι καρδιαγγειακές παθήσεις και ο κίνδυνος εμφράγματος και εγκεφαλικού, ο αυξημένος κίνδυνος για κατάγματα, η νευρογνωσιακή βλάβη και ο αυξημένος κίνδυνος καρκίνου.

ΑΥΞΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΔΙΑΓΓΕΙΑΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ: • Να τρως λιπαρά ψάρια δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα. Αν δεν σου αρέσει το ψάρι, παίρνε συμπληρώματα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα. Βάλε σαν στόχο τα 500mg ωμέγα-3 λιπαρών την ημέρα. • Φρόντισε να μειώσεις τα κορεσμένα λιπαρά. Το συκώτι δημιουργεί χοληστερίνη πολύ εύκολα από αυτά τα λιπαρά, γι’ αυτό προσπάθησε να περιορίσεις τις τροφές με υψηλά επίπεδα κορεσμένων λιπαρών και στη θέση τους να επιλέγεις τροφές με λιγότερα λιπαρά. • Οι τροφές που είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες μειώνουν τη χοληστερίνη. • Να τρως τουλάχιστον πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών κάθε μέρα για να παίρνεις τις βιταμίνες που χρειάζονται προκειμένου να κρατήσεις υγιή την καρδιά σου. Οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες βρίσκονται στα φρούτα και τα λαχανικά που έχουν ζωηρό χρώμα, γι’ αυτό βάλε μπόλικα τέτοια στο πιάτο σου. • Να ασκείσαι για να μειώσεις το λίπος γύρω από τη μέση και να κρατήσεις το βάρος σου σε υγιή επίπεδα. ΑΥΞΗΜΕΝΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ: • Κράτα το βάρος του σώματός σου σε φυσιολογικά επίπεδα. Αν είσαι υπέρβαρος, πιθανώς να έχεις υψηλή πίεση, η οποία είναι σημαντικός παράγοντας κινδύνου για εγκεφαλικό. • Προσπάθησε να ασκείσαι, γιατί η άσκηση ρίχνει την πίεση. • Περιόρισε όσο μπορείς τις αλμυρές, μαριναρισμένες και παστές τροφές γιατί ανεβάζουν την πίεση. • Τρώγε άφθονα φρούτα, λαχανικά και λιπαρά ψάρια και περιόρισε τα κορεσμένα λιπαρά για να κρατήσεις τη χοληστερίνη σου υπό έλεγχο. • Πίνε με μέτρο, γιατί η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να ανεβάσει την πίεση. 116 116

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

• Προσπάθησε να ασκείσαι για να μειώσεις το λίπος γύρω από τη μέση και να διατηρήσεις ένα καλό βάρος. ΑΥΞΗΜΕΝΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΚΑΤΑΓΜΑΤΟΣ: • Η συχνή άσκηση κρατάει τα κόκαλα γερά. • Η βιταμίνη D βοηθάει στην απορρόφηση του ασβεστίου που καταναλώνεις. • Μια υγιής και ισορροπημένη διατροφή με τροφές που περιέχουν πρωτεΐνες, ασβέστιο, βιταμίνη Κ και βιταμίνη D δυναμώνει τα κόκαλα. • Κράτα ένα ισορροπημένο βάρος. Κινδυνεύεις περισσότερο να πάθεις κάταγμα αν είσαι υπερβολικά αδύνατος ή παχύσαρκος. • Απόφυγε υψηλές δόσεις της βιταμίνης Α (πάνω από 1500mg τη μέρα), αφού η συγκεκριμένη βιταμίνη αντενεργεί στα θετικά αποτελέσματα της βιταμίνης D. ΑΥΞΗΜΕΝΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΓΝΩΣΙΑΚΗΣ ΕΞΑΣΘΕΝΗΣΗΣ: • Να τρως λιπαρά ψάρια δύο με τρεις φορές την εβδομάδα. • Βάλε στόχο να τρως τουλάχιστον πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα. Σου παρέχουν τις βιταμίνες και τα μέταλλα που χρειάζονται για τη φυσιολογική λειτουργία του εγκεφάλου. • Πίνε με μέτρο. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ κάνει κακό στη λειτουργία του εγκεφάλου, επομένως προσπάθησε να πίνεις μέσα σε λογικά πλαίσια. ΑΥΞΗΜΕΝΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΥ: • Με την υγιεινή διατροφή φαίνεται ότι μειώνεται ο κίνδυνος να πάθεις ορισμένες μορφές καρκίνου. Οι γενικές συμβουλές είναι οι εξής: Α) Κόψε τα ακόρεστα λιπαρά. Β) Τρώγε περισσότερες φυτικές ίνες. Γ) Βάλε στόχο να τρως τουλάχιστον πέντε μερίδες φρούτων και λαχανικών την ημέρα. Οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες βρίσκονται σε φρούτα και λαχανικά με ζωηρό χρώμα, γι’ αυτό βάλε τα στη διατροφή σου. Δ) Απόφυγε να τρως συχνά καπνιστά ή επεξεργασμένα κρέατα. Ε) Περιόρισε τις αλμυρές, μαριναρισμένες και παστές τροφές. • Πίνε με μέτρο. Η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ συνδέεται με ορισμένες μορφές καρκίνου, γι’ αυτό προσπάθησε να πίνεις μέσα σε λογικά πλαίσια.

117

118

ΕΞ ΠΑ ΑΙΡΕ ΧΥ ΤΙΚ ΣΑ Α ΡΚ ΟΣ

ΠΑ ΧΥ

ΡΗΣ

ΚΟΣ

ΟΛΟ ΓΙ

ΡΟΣ

ΡΒΑ

ΚΟ Σ

ΣΑ Ρ

ΥΠ Ε

ΦΥΣ Ι

ΟΒΑ

ΛΙΠ

Το ύψος σου

Παράρτημα 2 / Δείκτης Μάζας Σώματος

Το βάρος σου

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Παράρτημα 3 / Συμβουλές για καλή διατροφή και άσκηση Γιατί πρέπει να τρως λιπαρά ψάρια: • Τα λιπαρά ψάρια έχουν ωμεγά-3 λιπαρά οξέα, που βοηθούν στη μείωση της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων και κρατούν εύκαμπτα και ελαστικά τα αιμοφόρα αγγεία. • Τα λιπαρά ψάρια είναι αυτά που έχουν σκούρα ή χρωματιστή σάρκα: Σαρδέλες, σκουμπρί, σολομός, τόνος, ξιφίας, ρέγκα, σαρδελόρεγκα, τιλάπια, λυθρίνι. • Μπορεί να είναι φρέσκα, κατεψυγμένα ή σε κονσέρβα. • Τα λευκά ψάρια έχουν μικρές ποσότητες ωμέγα-3. Πώς να μειώσεις τα ακόρεστα λιπαρά στη διατροφή σου: • Αφαίρεσε το λίπος από το κρέας, διάλεγε κομμάτια χωρίς λίπος όταν τρως κόκκινο κρέας ή προτίμησε να τρως κοτόπουλο ή ψάρι. • Βγάζε την πέτσα από το κοτόπουλο πριν το μαγειρέψεις. • Μαγείρευε στη σχάρα ή στον ατμό όσο πιο συχνά μπορείς. • Βάζε μαργαρίνη με χαμηλά λιπαρά αντί για βούτυρο. • Αντί για το πλήρες γάλα ή γιαούρτι, προτίμησε το άπαχο. • Δοκίμασε τα τυριά με χαμηλά λιπαρά. • Αντί για κέικ, γλυκά, πατατάκια και μπισκότα προτίμησε πιο υγιεινά σνακ όπως φρούτα, κρακεράκια και ξηρούς καρπούς, κατά προτίμηση ανάλατους (καρύδια, αμύγδαλα, πασατέμπο, ηλιόσπορο, φουντούκια κ.λπ.). • Το φοινικέλαιο και το κοκοφοινικέλαιο έχουν υψηλά επίπεδα ακόρεστων λιπαρών, γι’ αυτό προτίμησε το ελαιόλαδο, το καλαμποκέλαιο και το ηλιέλαιο. • Όταν μαγειρεύεις βάζε νερό αντί για λάδι όσο πιο πολύ μπορείς. Αν χρειαστεί, βάλε μια κουταλιά λάδι στο τέλος για τη γεύση.

119

Πώς να μειώσεις το αλάτι στη διατροφή σου • Το πιο πολύ αλάτι που καταναλώνεις βρίσκεται ήδη σε ό,τι τρως, ειδικά σε έτοιμα φαγητά, σούπες και δημητριακά. Δεν αποκλείεται να καταναλώνεις υπερβολικές ποσότητες αλατιού χωρίς καν να το έχεις συνειδητοποιήσει. • Η υπερβολική κατανάλωση αλατιού ανεβάζει την πίεση και επομένως αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο καρδιοπάθειας και εγκεφαλικού. • Στη συσκευασία όλων των συσκευασμένων τροφίμων αναγράφεται πόσο αλάτι περιέχουν. Πολύ αλάτι θεωρείται πάνω από 1,5 γραμμάριο αλατιού ανά 100 γραμμάρια (ή 0,6 νάτριο). Λίγο αλάτι θεωρείται 0,30 γραμμάρια αλατιού ανά 100 γραμμάρια (ή 0,1 νάτριο).

Τι πρέπει να τρως για να αυξήσεις τις φυτικές ίνες στη διατροφή σου: • •

Αρακά, μπάμιες, φασόλια και φακές (όσπρια γενικά) Βρώμη

• Φρούτα και λαχανικά • Ψωμί ολικής άλεσης ή υψηλό σε φυτικές ίνες, ζυμαρικά ολικής άλεσης και ρύζι • Δημητριακά Πώς να ανεβάσεις τα επίπεδα βιταμίνης D: • Το φως του ήλιου ενεργοποιεί τη βιταμίνη D που βρίσκεται κάτω από το δέρμα. • Χρειάζεται να κάτσεις 20 λεπτά στον ήλιο προτού βάλεις αντηλιακό ή ακόμα περισσότερα, αν έχεις σκούρα επιδερμίδα. • Δεν χρειάζεται να κάνεις ηλιοθεραπεία. Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο σημαίνει ότι κινδυνεύεις περισσότερο να πάθεις καρκίνο του δέρματος. • Η βιταμίνη D αποθηκεύεται στο ήπαρ όλο το χρόνο, επομένως η επαρκής έκθεση στον ήλιο από Απρίλιο μέχρι Σεπτέμβριο αρκεί. 120

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Διατροφικές συμβουλές για να διατηρήσεις τα κόκαλά σου γερά ή για να τα δυναμώσεις: • Τρώγε κάθε μέρα γαλακτοκομικά με χαμηλότερα λιπαρά. • Εκτός από τα γαλακτοκομικά, πηγές ασβεστίου είναι το γάλα σόγιας που είναι εμπλουτισμένο με ασβέστιο, το τόφου, το σπανάκι, το λάχανο και οι λαχανίδες ή παραπούλια. • Τα φυλλώδη λαχανικά επίσης έχουν βιταμίνη D. • Τα λιπαρά ψάρια είναι καλές πηγές βιταμίνης D και ασβεστίου. • Η βιταμίνη D βρίσκεται επίσης στο συκώτι, στα αυγά, στην ενισχυμένη μαργαρίνη και σε ορισμένα δημητριακά. • Τρώγε τροφές με πρωτεΐνες σε κάθε γεύμα, κατά προτίμηση τρεις φορές τη μέρα. • Τροφές με πρωτεΐνες είναι το κρέας, το κοτόπουλο, τα ψάρια, τα αυγά, τα φασόλια και οι φακές, τα γαλακτοκομικά, οι ξηροί καρποί, το τόφου και άλλα προϊόντα με σόγια. Αλκοόλ με μέτρο: • Για τους άντρες, μέχρι 21 μονάδες αλκοόλ την εβδομάδα (2-3 μονάδες την ημέρα). • Για τις γυναίκες μέχρι 14 μονάδες αλκοόλ την εβδομάδα (1-2 μονάδες την ημέρα). • Μία μονάδα αλκοόλ αντιστοιχεί σε 10ml ή 10 γραμμάρια καθαρού αλκοόλ, δηλαδή ένα ποτήρι κρασί, ένα μικρό ποτήρι μπίρας, ένα ποτήρι ούζου ή βότκας ή ουίσκι κλπ. (ο υπολογισμός είναι ανάλογος της περιεκτικότητας του ποτού σε αλκοόλ). • Πρέπει όλοι μας να περνάμε τουλάχιστον δύο συνεχόμενες ημέρες την εβδομάδα χωρίς να πίνουμε καθόλου αλκοόλ.

121

Πώς να αποφύγεις τον κίνδυνο καρδιαγγειακών παθήσεων με τη γυμναστική: • Προσπάθησε τουλάχιστον τρεις φορές την εβδομάδα να κάνεις ζωηρή γυμναστική για 30 λεπτά. • Ζωηρή γυμναστική είναι το τζόκινγκ, η κολύμβηση, ο χορός, η κηπουρική, το να ανεβοκατεβαίνεις σκάλες και φυσικά οι ασκήσεις στο γυμναστήριο. • Βεβαιώσου με το γιατρό ή με το φυσικοθεραπευτή σου ότι το πρόγραμμα των ασκήσεών σου είναι ασφαλές για εσένα. Πώς να βελτιώσεις την υγεία των οστών σου: • Προσπάθησε να γυμνάζεσαι κάθε μέρα. • Οι ασκήσεις με βάρη δυναμώνουν τα κάτω οστά και μπορούν να γίνουν με τζόκινγκ, περπάτημα, χορό, κηπουρική, ανεβοκατέβασμα σε σκάλες, στρέτσινγκ, γιόγκα και Πιλάτες, όπως φυσικά και στο γυμναστήριο. • Το κολύμπι δεν είναι άσκηση με βάρη αλλά κάνει καλό σε άλλα πράγματα. • Βεβαιώσου με τον γιατρό σου ή με τον φυσικοθεραπευτή σου ότι το πρόγραμμα των ασκήσεών σου είναι ασφαλές για εσένα. Πώς να τρέφεσαι σωστά σε συνδυασμό με την άσκηση Η αφυδάτωση μπορεί να μειώσει τα μέγιστα οφέλη που έχει να σου προσφέρει η γυμναστική. Για να μείνεις ενυδατωμένος: • Πίνε νερό προτού να διψάσεις. • Πίνε νερό πριν ξεκινήσεις τη γυμναστική. • Έχε ένα μπουκάλι νερό κοντά σου ενώ γυμνάζεσαι. • Πίνε νερό μετά τη γυμναστική. • Όταν γυμνάζεσαι, πρέπει να πίνεις παραπάνω από τα συνηθισμένα 122

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

1,2 λίτρα (6 με 8 ποτήρια νερό) που χρειάζονται κάθε μέρα για να μείνεις ενυδατωμένος • Αν γυμνάζεσαι για παραπάνω από μιάμιση ώρα, να έχεις κολατσίσει προηγουμένως με κάτι που σου προσφέρει υψηλή ενέργεια, όπως μια μπανάνα ή αποξηραμένα φρούτα, ξηρούς καρπούς ή χυμό φρούτων. • Τα λεγόμενα ενεργειακά ποτά δεν είναι απαραίτητα και συχνά έχουν πολύ υψηλή περιεκτικότητα σε ζάχαρη, που μπορεί να δημιουργήσει φθορά στα δόντια. Αρκεί ο χυμός φρούτων. Βιταμίνες και συμπληρώματα Μια υγιής διατροφή οφείλει να παρέχει τη συνιστώμενη ημερήσια δόση όλων των βιταμινών και μετάλλων που χρειάζεται ο οργανισμός για να επιτελέσει τις λειτουργίες που είναι απαραίτητες για τη διατήρηση της υγείας του. Ωστόσο, μερικοί υποστηρίζουν ότι, καθώς πολλές τροφές καλλιεργούνται εντατικά στη σύγχρονη γεωργία, το έδαφος εξαντλείται και έτσι είναι ανεπαρκείς οι θρεπτικές ουσίες που απορροφώνται από τα λαχανικά που καλλιεργούνται στο έδαφος. Σύμφωνα με διάφορες έρευνες που έχουν γίνει παγκοσμίως, ορισμένες βιταμίνες προάγουν την καλή υγεία ή επιβραδύνουν το ρυθμό επιδείνωσης του οργανισμού. Οι βιταμίνες και τα μέταλλα είναι χημικά ενεργές ουσίες, γι’ αυτό και ενδεχομένως έχουν θετική επίδραση αλλά γι’ αυτό επίσης συχνά αλληλεπιδρούν με άλλα φάρμακα. Η παραγωγή και η πώληση των βιταμινών, μετάλλων και συμπληρωμάτων δεν ρυθμίζεται νομικά, οπότε είναι δύσκολο να ελέγξουμε τις ποσότητες που περιέχονται, να παρακολουθήσουμε τις επιδράσεις τους ή, ακόμα πιο σημαντικά, να εντοπίσουμε τις επιπλοκές τους. Δεν έχουμε ισχυρές αποδείξεις ότι αν πάρουμε ποσότητα βιταμινών μεγαλύτερη από την ημερήσια συνιστώμενη δόση αυτό θα επιδράσει θετικά στην οροθετικότητά μας ή θα επιβραδύνει τις συνέπειες της γήρανσης. Όπως συμβαίνει και με τα συμβατικά φάρμακα, έτσι και οι υψηλές δόσεις βιταμινών, μετάλλων και συμπληρωμάτων μπορεί να προκαλέσουν αλληλεπιδράσεις ή να κάνουν κακό. Το ίδιο ισχύει και με τα συμπληρώματα και τις θεραπείες με βότανα. 123

Επιπλέον, αν παίρνεις πολλές βιταμίνες και/ή μέταλλα επιβαρύνεις ακόμα περισσότερο τον οργανισμό σου, ο οποίος μπορεί να ήδη επιβαρυμένος από χάπια. Τα επιπλέον χάπια δεν αποκλείεται να δυσκολέψουν τη λήψη της ουσιαστικής αντιρετροϊκής αγωγής. Πρέπει να ενημερώνεις το γιατρό σου για όλα τα μη συνταγογραφούμενα φάρμακα που παίρνεις. Ένας διατροφολόγος που έχει γνώσεις για τον HIV και την αντιρετροϊκή θεραπεία θα σου δώσει συμβουλές σχετικά με τις διατροφικές αλληλεπιδράσεις με τις βιταμίνες, τα μέταλλα και τα συμπληρώματα.

Συμπληρώματα, βιταμίνες, μέταλλα και σχετικές αλληλεπιδράσεις St John’s Wort (βαλσαμόχορτο): Συχνά χορηγείται σαν εναλλακτική λύση αντί για αντικαταθλιπτικά. Έχει αποδειχτεί ότι αλληλεπιδρά με διάφορα αντιρετροϊκά φάρμακα και επομένως πρέπει οπωσδήποτε να συμβουλευτείς το γιατρό σου στη ΜΛ πριν το πάρεις, αλλιώς υπάρχει κίνδυνος να χαλάσεις την αντιρετροϊκή αγωγή σου. Εχινάκεια ή εχινάτσια: Μπορεί να συνδέεται με υψηλά επίπεδα παράγοντα νέκρωσης όγκων α (TNF-α), που είναι μια ουσία που παράγεται από το ανοσοποιητικό σύστημα για να σκοτώσει άρρωστα κύτταρα. Τα υψηλά επίπεδα του TNF-α συνδέονται με την εξέλιξη της οροθετικότητας. Sutherlandia: Βότανο αφρικανικής προέλευσης που μπορεί να αλληλεπιδρά με την αντιρετροϊκή αγωγή. Σκόρδο: Όταν τρώγεται ωμό μπορεί να αλληλεπιδράσει με την αντιρετροϊκή αγωγή. Υπερβολική βιταμίνη Α: Συνδέεται με ηπατική βλάβη και με βλάβη στα οστά.

124

Μεγαλώνοντας με τον HIV

Ένας οδηγός για καλά γεράματα με τον HIV

Υπερβολική βιταμίνη Β6: Συνδέεται με περιφερειακή νευροπάθεια. Υπερβολική βιταμίνη C: Μπορεί να προκαλέσει πέτρες στους νεφρούς και να αλληλεπιδράσει με την αντιρετροϊκή αγωγή. Κινέζικα βότανα: Μπορεί να επηρεάσουν την πρόσληψη των φαρμάκων στο ήπαρ. Υπερβολικό σελήνιο και ψευδάργυρος: Μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το ανοσοποιητικό. Χυμός γκρέιπφρουτ: Δεν πρέπει να τον καταναλώνεις μαζί με τις στατίνες, τα φάρμακα που χορηγούνται για τη μείωση της χοληστερίνης, γιατί επηρεάζει την πρόσληψή τους.

125

Μεγαλώνοντας με τον HIV 126

127

128

Αθήνα

Θεσσαλονίκη

Τ.: 210 86 27 572 /F.: 211 800 1051 E.: info@positivevoice.gr Αγίων Αναργύρων 13, 10554, Αθήνα

Τ.: 2315 525 020 / F.: 211 800 1051 E.: info@positivevoice.gr Τσιμισκή 16, 54671, Θεσσαλονίκη