onderwijs
in brussel
brusselse scholen in beeld
nederlandstalig
buitengewoon rapport 2000 2018
Brussel kent een complexe stedenbouwkundige situatie. Het is een dichtbebouwde stad met nauwelijks ruimte op overschot. Dat maakt de uitbreiding van scholen of het bouwen van nieuwe scholen erg moeilijk. Scholen inpassen in het stedelijk weefsel is puzzelwerk. Slimme architectuur kan hierop een antwoord bieden. Dat betekent: inbreiden, verdichten en soms ook hoger bouwen. Op die manier wordt de schaarse ruimte optimaal benut. Scholen zijn bakens in de wijk. Het zijn plaatsen waar iedere dag veel mensen verzamelen. Goede architectuur met respect voor de stedelijke en historische context is een eerste, cruciale stap in de herwaardering van de Brusselse wijken. Scholenbouw doet wijken heropleven.
1 stedelijk
sint-ursula Sint-Ursula is een van de eerste grote bouwdossiers gefinancierd door de VGC. De school ligt op een relatief klein terrein in een dicht bebouwd stedelijk weefsel, in een kansarme wijk vlak bij Tour&Taxis, een site in ontwikkeling als bedrijvencentrum met park en woningen. Het gebouw wordt na de schooluren opengesteld voor buurtactiviteiten, wat de architectuur van de basisschool in belangrijke mate heeft beïnvloed. p
Bouw basisschool Plaats: Dieudonné Lefèvrestraat 41, Laken Bouwheer en schoolbestuur: Katholiek Onderwijs Brussel Noord vzw Architect: Tom Thys en Adinda Van Geystelen Gerealiseerd in: 2010 Totale kostprijs: € 4.800.000
29 30 31 32 33 34 35
1
1
Prijs persjury IPB Challenge Scholenbouw 2010
camPus sint-lukas De school bestond uit een kluwen van oude ateliers en modernistische gebouwen. De nieuwbouw brengt meer orde aan in de site zonder de uitstraling van weleer te verliezen. Op de campus is enkele jaren geleden een basisschool gestart naast de secundaire school. De nieuwe gebouwen maken een samenwerking tussen kunsthumaniora, basisschool en avondschool mogelijk. De aandacht gaat uit naar de individuele ontwikkeling van elk kind vanuit een kunstzinnige en creatieve invalshoek.
p
36 37 38 39
Nieuwbouw en renovatie basisschool en secundaire school Plaats: Groenstraat 156, Schaarbeek Bouwheer en schoolbestuur: Sint-Lukas Kunstschool Brussel vzw Architect: POLO Architects Gerealiseerd in: 2018 Totale kostprijs: € 11.850.000 Capaciteitsuitbreiding: BaO +220
40 41
2
1
22
sint-joris Heel lang kon je in het Sint-Jorisinstituut, zoals de school destijds heette, zowel terecht voor secundair als voor lager onderwijs. Vandaag is de kleuterschool gevestigd in de Cellebroersstraat en de lagere school op campus Nieuwland. De secundaire school sloot haar deuren. De verbouwing maakt van de school een veilig eiland binnen de site en maakt een deel van de oude stadsomwalling van Brussel, de middeleeuwse Villerstoren, opnieuw zichtbaar.
p
42 43 Nieuwbouw en renovatie kleuterschool Plaats: Cellebroersstraat 16, Brussel Bouwheer en schoolbestuur: Sint-Jorisbasisschool vzw Architect: ZAmpone architectuur Gerealiseerd in: 2019 Totale kostprijs: â‚Ź 3.950.000 Capaciteitsuitbreiding: +98
3
1
PaPageno De site ligt tussen de dorpskern van Evere en een nieuwe grootschalige woonwijk. De toegangspoort tot de nieuwe basisschool voor 240 leerlingen is niet breder dan een woonhuis. Het compacte volume, bestaande uit een basisschool met kleuter- en lagere school inclusief polyvalente ruimte, werd achteraan op de site geplaatst. De school wordt in het straatbeeld gevisualiseerd door een beschermende luifel. Door de positionering van het gebouw ontstaan verschillende buitenruimtes, elk met een eigen karakter, op maat van kinderen. Bouw basisschool Plaats: Twee Huizenstraat 43, Evere Bouwheer: GO! Onderwijs van de Vlaamse Gemeenschap Schoolbestuur: GO! Scholengroep Brussel Architect: Atelier M Architects+Planners Gerealiseerd in: 2017 Totale kostprijs: â‚Ź 5.460.000 Capaciteitsuitbreiding: +240
4
p
44 45 46
1
23
campus sint-lukas
2
1
stedelijK
37
38
39
40
41
Veel scholen vallen op omwille van hun bijzonder karakter. Ze zijn het resultaat van een mix van heden en verleden, geven een nieuwe bestemming aan ongewone gebouwen, zijn ingeplant op uitzonderlijke locaties in de stad of blinken uit omwille van hun toonaangevende architectuur. Andere scholen ontlenen hun bijzonder karakter aan een nieuwe visie op onderwijs of aan de specifieke doelgroep waarmee ze dagelijks werken. Ze staan voor een innovatieve en creatieve aanpak. Alle kinderen, tieners en jongeren krijgen optimale kansen om hun talenten te ontwikkelen. Nog andere initiatieven ondersteunen het netwerk van Nederlandstalige scholen. Ze stellen hun expertise ten dienste van scholen om samen de vele Brusselse uitdagingen aan te pakken.
2 bijzonder
heilig-hartschool Het neoclassicistische kasteeltje werd in 1830 gebouwd door baron Bonaventure, de eerste burgemeester van Jette en Ganshoren. Na oplevering van de modulaire bouw voor het kleuteronderwijs is de renovatie van het kasteeltje aangevat en ingericht als lagere school en turnzaal. Het gebouw kent een substantiële uitbreiding en wordt omringd door groen en parken. p
Herbestemming kasteel Bonaventure – renovatie en nieuwbouw voor basisschool Plaats: Heilig-Hartlaan 6, Jette Bouwheer en schoolbestuur: Sint-Goedele Brussel vzw Architect: OSK-AR Architecten Gerealiseerd in: 2016 Totale kostprijs: € 5.680.000 Capaciteitsuitbreiding: +228
4
98 99 100
2
vzw abrusco en kans centraal melDPunt brussel Kleinschalig herbestemmingsproject waarbij een industriële loods, ateliers en kantoren zijn omgevormd tot multifunctionele ruimtes voor twee organisaties die een werking ontplooien in de strijd tegen schooluitval en ongekwalificeerde uitstroom. Beide organisaties begeleiden jongeren uit het Nederlandstalig onderwijs in Brussel om hun schoolloopbaan zo succesvol mogelijk te maken. De ziel en de eigenheid van het pand bleven bewaard en zelfs versterkt in het huidige gebruik. De opvallende, originele dakconstructie van metaal en glas geeft licht aan de ruimtes op de eerste verdieping en aan de ateliers op het gelijkvloers.
p
101 102 103 104 105 106 107
Herbestemming industriële loods – renovatie van kantoren en atelierruimte Plaats: Leopold II laan 178, Sint-Jans-Molenbeek Bouwheer: Vlaamse Gemeenschapscommissie Architect: architecten VGC Gerealiseerd in: 2014 Totale kostprijs: € 1.100.000
5
2
76
camPus kasterlinDen Kasterlinden is gebouwd in functie van gespecialiseerd onderwijs voor kinderen met een beperking. De infrastructuur houdt maximaal rekening met de bijzondere eisen van onderwijs voor leerlingen met een autismespectrumstoornis, dove en slechthorende leerlingen, leerlingen met een taal- en/of spraakstoornis, slechtziende leerlingen en leerlingen met ernstige emotionele of gedragsproblemen. De campus is heel ‘leesbaar’ ontworpen. Er zijn verschillende functies gehuisvest: basisonderwijs, secundair onderwijs, een internaat en een revalidatiecentrum. Dankzij een publiek-private samenwerking kon campus Kasterlinden, met een oppervlakte van meer dan 36.000 m2, op slechts twee jaar tijd gerealiseerd worden. Anya Gallaccio maakte de kunstintegratie ‘Between thought and feeling’.
p
108 109 110 111 112 113 114 115
Publieksprijs Architectuurprijs Brussel Horta 2016
Bouw basisschool, secundaire school, internaat en revalidatiecentrum Plaats: Groot-Bijgaardenstraat 434, Sint-Agatha-Berchem Bouwheer en schoolbestuur: Vlaamse Gemeenschapscommissie (DBFM) Architect: POLO Architects en BOB 361 Architects Gerealiseerd in: 2015 Totale kostprijs: € 32.400.000
6
2
maria assumPta basisschool De basisschool is opgebouwd uit een staalconstructie en heeft een industriële look. De buitengevels zijn voorzien van ronde, opvallende koepelramen, een verwijzing naar het speelse karakter van een lagere school. Ondanks de standaardafwerking en de kostenefficiënte manier van uitvoering, biedt het gebouw alle nodige comfort voor de onderwijsfunctie. De modulaire bouwstructuur werd in recordtijd gerealiseerd: van ontwerp tot oplevering in slechts elf maanden.
p
116 117 Bouw basisschool Plaats: Donderberg 28, Neder-over-Heembeek Bouwheer en schoolbestuur: Onderwijsinrichtingen van de Zusters der Christelijke Scholen West-Brabant vzw Architect: Lezze Architecten Gerealiseerd in: 2012 Totale kostprijs: € 1.060.000 Capaciteitsuitbreiding: +132
7
2
77
bijZonder
6
2
campus Kasterlinden
109
110
111
112
113
De voorbije achttien jaar zijn er in het Nederlandstalig onderwijs in Brussel maar liefst 14.700 bijkomende plaatsen gecreĂŤerd: 9.700 in het basisonderwijs en 5.000 in het secundair onderwijs. Hiervan zijn, eind 2018, in het basisonderwijs al 5.400 plaatsen opengesteld. In het secundair onderwijs gaat het om ongeveer 1.000 plaatsen. De cijfers zijn spectaculair, maar volstaan niet. De bevolking van Brussel blijft groeien en verjongen. Die demografische trend zal zich de komende decennia onverminderd blijven voortzetten. Bovendien kiezen steeds meer mensen voor het Nederlandstalig onderwijs, dat bekend staat om zijn kwaliteit. Het aanbod kan de vraag niet volgen. De VGC heeft de ambitie om de komende jaren te blijven investeren in de uitbreiding van het basisonderwijs en het secundair onderwijs. Ze zoekt hiervoor de steun van andere partners. Met alternatieve financieringsvormen zoals publiek-private samenwerking (PPS) slagen we erin om grote, nieuwe campussen te bouwen en verzekeren we de toekomst van de volgende generatie Brusselaars. Wij blijven bouwen met talent ĂŠn aan talent!
5 toekomst
toeKoMst
238
In de Brabantwijk in Schaarbeek komt een nieuwe, multifunctionele campus van bijna 22.000 m2, met een basisschool, tienerschool, secundaire school en jeugdcentrum. Het project wordt gerealiseerd via een publiekprivate samenwerking en komt tegemoet aan de nood aan extra schoolcapaciteit in deze gemeente. Het geheel is opgevat als een ‘dorp in de stad’. Het is een campus op maat van de buurt. De werken omvatten nieuwbouw en een ingrijpende renovatie. De site wordt gelaagd opgebouwd, met speelplaatsen en groene accenten op verschillende niveaus. Het project biedt maximale ontwikkelingskansen aan de meer dan 1.100 kinderen en jongeren die er zullen schoollopen. Bouw basisschool, tienerschool, secundaire school en gemeenschapsvoorzieningen Plaats: Gallaitstraat 58-64 / Vanderlindenstraat 26-30, Schaarbeek Bouwheer en schoolbestuur: Vlaamse Gemeenschapscommissie (DBF) Architect: POLO Architects Gerealiseerd in: 2020 Totale kostprijs: € 36.840.000 Capaciteitsuitbreiding: BaO +340, SO +800
campus gallait
1
5
239